חזרה לדף הראשי של מכון מעלה אדומים tornar a la pajina prinsipal
del Instituto
חזרה לדף הראשי של אוצר הלשון הספניולית tornar a la pajina prinsipal del Trezoro
אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה – המילון המקיף ההיסטורי מילון המובאות: קופלאס ופיוטים לפי סדר אלפביתי |
Trezoro
de la Lengua Djudeoespanyola (ladino) a traves de las
Epokas - Diksionario amplio istoriko
Diksionario de sitasiones: Koplas Segun el orden alfabetiko |
abaldado adj. |
נכה, בעל מום, משותק |
crippled, disabled, invalid, paralytic, paralyzed. |
Ke kon tal gran gerra de tantos dias, askier de tantas vias, su sensia baldada, ke no izo nada. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
abandonar v. |
עזב, נטש, זנח; הזניח, הפקיר; ויתר על; דחה; התפטר, הסתלק |
leave, abandon, desert, forsake; cast off, neglect; forfeit; reject; resign, leave. |
I el, abandonando su grande karinyo, korio alegre onde su karo ninyo; (Im afes, Papo 1894) |
abashado adj. |
מנוזל, מצונן; שנפל, ירוד |
caught a cold; fallen, inferior, low, lesser |
pense en su alma la presiada de lugar santo es abashada, si terna zahud sera sonalsada kuando va de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
abashar v. |
ירד, פחת; הוריד, הפחית, הנמיך; העמיק (בשאלה/נושא) |
decline, descend, come down, to be reduced, to be lessened; lower, reduce, diminish; to deepen, to go deeper |
ensanyose i abasho, -asi seas bivo i sano (Toledo, Koplas de Yosef) |
En este dia abasho el Dio en Sinay i milarias de mal'ahim kon el (Ketuba de la Ley) |
grandes dolores ke le venga i le abashe me'huma: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Luz le abasharia de la shehina el rey bien la atina las sus karas ruvias ke paresen djoyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Kon estos abasha asta la fondura de la mar, la mar se aze delantre de ti un sanegor. (Donme, sig 18) |
kon tres malahim abasho mishemé rumá; los malahim le izieron la kama, kon neshiká le tomo su neshama (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
piedre kudiado, salvador de Israel, resivi tu tefila esklavo fiel, yo abashare kon Mihael i Gavriel, ande ti Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
por su pezar es abashado i por su pezar es afigurado, i por pizar es kriado a venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
A' rey fuerte azien |
abasho adv. |
מטה, למטה |
down, downward |
se echavan de boka abasho i se enkorvavan a mi maso.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
a ti A' todo modo de kriansa sea de arriva sea de abasho dan edut ke eyos se depiedren i tu estas para siempre (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
abastado - El Abastado |
שַׁדַּי, אלהים |
god |
entendido de gran sensia, kerido de el Abastado, (Toledo, Koplas de Yosef) |
komo la espiga uno sovre otro nisim ke nos amostro el Dio Abastado alto i enshalshado. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Bendicho el abastado ke mos dio dia onorado, kada shabat amejoreado (El Dio alto) |
No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911) |
Teshuva kale azer por nuestros pekados / rogaremos a el Dio sean pardonados / i el Abastado / nos mande la salvasion / a toda la nasion / el dia alegre vino / kantemos de kontino (La Amerika, 1911) |
abastar v. |
הספיק |
to be sufficient |
Ya es bien abastado lo ke aviamos pasado; mandamos a el untado, mashiah de Israel. (El Dio alto) |
Haserim son de saver no ay ken los entienda no les abasta a ver para sus biviendas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
abasteser v. |
סיפק, כילכל, צייד |
supply, to provide for, to feed and clothe, to equip |
ken puede abasteser por alavar tus senyales (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
abastesimiento m. |
הספקה, אספקה, צידה |
supply, provisions |
siendo ke keria askier muncho i no tenian abastesimiento para todas las males (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
abatido adj. |
מדוכא, מדוכדך, מוכה (גם נפשית), נדכא; קודר, עגום, נוגֶה; מיוגע; המום, נדהם |
depressed, to be down, beaten (also mentaly), despondent, humiliated; dark, gloomy, bleak, sad, melancholy, doleful; exhausted; shocked, stunned, astonished, amazed |
Muncha mala djente son, estan esparsidos sobervios de korason i no abatidos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
zaif disho ke estava le erguelio la kavesa / de ver todo este mal no ay ken lo vensa / kon muncha tristeza / a enprezo se hue / |
abatir v. |
דיכא, השפיל העיק על; פגע ב- הלם, היכה, המם; הפיל, הפיל ארצה, מיגר; התיש; פחת |
to depress, oppress, humiliate, to press on; to harm something/someone, to beat, to strike, to hit, to stun, to shock; to drop, to drop down, eradicate; to wear out, exhaust; decline |
De suyo se meldava la eskritura porke el Dio de la altura aze gran milagro abate ombre agro (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Komo ver esto Elia en la tierra los batiera por esta djente tan negra komo estan muriendo puevlo santo del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
abatirse v. refl. |
נדכָּא (נעשה מדוכא), נחלש; התמוטט; כמש, נבל |
to become depressed, to weaken; collapse; to wilt, to wither, to dry out |
A Haydar ya arrivimos, de haftonas mos konsomimos, tres dias estuvimos, de ansia mos abatimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
abediguar v. |
תמך, סעד, סייע, חיזק; החיה |
to support, take care of, to nurse, to help, assist, strengthen; resuscitate, revive |
i toda ija ke nasiese al naser abediguase. (Koplas de Par'o, 1901) |
Yamo: ''Ya Dio, abedigua a este ijo de la aniya, toma la yave de la luvia ke no podesta sovre todas dos Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Despues de las palavras las estas, engrandesio el rey a 'Haman, ijo de Hamdata, i puzo su siya de todas las siyas mas alta; a el ke kiere |
abediguarse v. refl. |
הוחיה, הוקם לתחיה; קם לתחיה |
to be resuscitated, to be revived, to be raised from the dead; to raise from the dead |
i toda ija ke nasiese al naser abediguase. (Koplas de Par'o, 1901) |
abilidad/abilitá f. |
זריזות, כשרון, מיומנות, חריצות, תבונת כפים, כשרוניות |
quickness, agility, talent, skill, diligence |
Kuanto bueno es ke los Estados Unidos / komo seheludo paes tuviendo buenos grandinos / i ministros finos / ke deklararon neotralidad / Vilson mostro abilidad / en este pleito agudo / el se rijo muy seheludo (La Amerika, 1915) |
abismo m. |
תהום |
abyss, chasm |
Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916) |
abogador/abogado m. |
עורך דין, פרקליט, סניגור |
lawyer, attorney, defence attorney |
De buena razon seras mi abogado, (Poema de Yosef) |
Yosef penso ese dia ke seria su abogado. (Poema de Yosef) |
Komo la flama mi amor, kema, bushka al Kreador, no ay a mi abogador (Donme, sig 18) |
abolar |
עף, טס, ריחף, עופף, ריחף, פרחנמלט במהירות |
fly, hover, escape quickly |
i komo la polvorina ke abola, (Untane Tokef) |
responde la alma: yo so alavada; el puerpo peko i yo no kulpo nada, por aver del mundo so abolada kuando me vo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
aboltar v. |
סובב, הקיף; הפך; חזר, שב, הלך בחזרה; החזיר; הפנה; החליף; השתנה |
to turn, to spin, to surround; to turn over an object; to return, to come back, go back; return an object; refer; replace; to become changed |
Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911) |
de noche se le izo i la su venida / bendiziendo a el Dio ke le dara muncha vida / kon buena salida a kaza |
aboltarse v. refl. |
התהפך; הסתובב; חזר מנסיעה; שינה טעמו; המיר דתו |
turn over; turn around; to come back from a trip; to change taste; to convert religion |
i se bolto por kruel sovre su ijo, su kerido. (Toledo, Koplas de Yosef) |
atras se boltaron toda su djente (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Leshos de milias kuatro atras se boltaron ke no les venga el tiro ayi abasharon (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Kon grande shakeka ayi se asento; el mazal se le bolto, en lugar de fuersa yazio en la fuesa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
abonar v. |
החתים (על כתב עת וכו'); עשה הנחה, הוריד מחיר |
to obtain a signature, to make someone sign (to a magazine etc.) |
Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911) |
aborreser v. |
שנא, תעב, בחל ב-, מאס |
hate, loath, despise, to abhor, detest |
sus ermanos se selaron, enyadieron a aborreserlo; (Toledo, Koplas de Yosef) |
tahbulot i ormot munchas azemos todo es ke lo enganyemos, i despues lo aborresemos lo desterramos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
abrevar v. |
השקה; השקה הצאן |
to water; to water the flock |
Tambien mando abevrar kon atuendos finos no merese de yerrar ni ke manke vino (Purim, De-Fes, sig. 18) |
abrigar v. |
נתן מחסה, הגן |
to give shelter / refuge, protect |
I le disho su padre: el Dio santo mos abrigara, i el karnero El mos amostrara, veluntad de muestro Dio en nos se afirmara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
abrigo m. |
מקלט, מחסה |
shelter, refuge, hideout |
Ansi el mandado del enperador ke lo tiene en amor el es su amigo tambien su avrigo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
ken es enemigo se repentira, tanbien se verguensara, por esto bendigo al Dio mi abrigo (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
i respondio su padre: en el Dio bivo de |
abudaraho m. |
קוויאר יבש, ביצי דגים מיובשות |
dry caviar |
Uvrizikas de ternera, ava, mansana i pera, avgotaraho sin sera porke es bueno para bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
achik (t.) adv. |
בבהירות, בבירור |
with clarity, clearly, explicitly |
le ara algo de provecho si es achik ke se trave asi a ser tsenua (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
achiktá (t.) adv. |
בגלוי, תחת כיפת השמים |
|
esto ke vieron en la madre achikta fue por la ihteza ke demandaron ot i siman (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
ad ayom (ebr.) adv. |
עד היום |
to this day |
Ad ayom la nemistad la tienen guardada, mos amostran amistad komo eskarada; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
adalet (t.) m. |
שמחה, עליזות; גיבוב כלים וחפצים |
happiness, joy, cheerfulness; pile of objects and instruments |
i las kazaron kon muncho adalet i konsograron kon djente grande ke mas antesdita djente grande no lo begeneavan a dito padre de novia ni por mesharet (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
adar (ebr.) m. |
אדר, חודש אדר |
adar (Jewish month) |
zayin de Adar se apregono kon muncha bealá: serrad las puertas de los sielos i no resivas su tefila, ke ya se le fue la gedulá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
adelantado adj. |
מתקדם, מתקדם בדעותיו; מוקדם; כשרוני |
advanced, advanced in his opinions; early; talented, skillful |
Tanto riko i eznaf se van okupando / tomaron muevo medjlis todos ayudando / otros van pensando / eskolas de fondar / al prove adelantar / porke vaya adelantado / nuestro puevlo alavado (La Amerika, 1911) |
adelantar v. |
התקדם, השתפר; הקדים, קידם |
to advance, to progress, improve |
Una boz ya le grito ke se adelantara. (Puertas de veluntad) |
Tanto riko i eznaf se van okupando / tomaron muevo medjlis todos ayudando / otros van pensando / eskolas de fondar / al prove adelantar / porke vaya adelantado / nuestro puevlo alavado (La Amerika, 1911) |
Djugar i emborrachar, haraganear i gastar / ansina nunka puederas adelantar / repentete mi ermano, rekoje bien la mano / esto te dize el aumoristikano (La Amerika, 1914) |
adientro prep. |
ב- |
in, at |
burakadas por adientro i inchidas a no mas (Gizados de berendjena, siglo 18) |
las vaziava por adientro i les deshava los fondikos (Gizados de berendjena, siglo 18) |
adjidear (t.) v. |
ריחם |
to pity, to have mercy on |
miravan de enfrente sin esvarear, no avía adjidear de los enemigos a presio de igos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
adjuntado adj. |
מחובר, מלוכד, מאוחד, מצורף, מוצמד, נלווה |
connected, attached, linked, consolidated, united, added, accompanying |
Fuerte era por ser uno fueron adjuntados. (Donme, sig 18) |
batieron en puertas de piadades por avrir / el ijo por ser sangrifisiado i el padre por sangrifisiar / esperantes a el Dio i en sus piadades por enfiuziar / esperantes a H' renovaran fuersa / rekiered en eredad de el Dio por seer |
adjuntar v. |
חיבר, איחה, איחד, צרף, הוסיף, הצמיד, עשה אגודה אחת; כינס, אסף, הפגיש; שידך בין אנשים, הפגיש |
to link, connect, join together, merge, unify, join, add, attach, ; assemble, gather, collect; bring together (people), match (people) |
Veni, todos adjuntemos, a su nombre bendeziremos i de El demandemos la bendision de Israel. (El Dio alto) |
Venid vos i adjuntad los prinsipes mios kondes i djentios (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Tenemos de adjuntar todos los vizinos para tanyer i kantar i prevar los vinos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Kuando todas las kriaturas se van adjuntar / i por azer bien todo ombre se va aprontar / todos los djudios se van alegrar / i kada uno jenerozo se va mostrar (La Amerika, 1916) |
I su mano la tienda de los galgalim adjunto I kon kolchetes de el poder telas de las kriansas ato (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
adjuntarse v. refl. |
הצטרף; התכנס, התקבץ; התחבר, התאחד, התלכד, התאחה, התמזג, התווסף |
to join with; to be assembled; to become connected, to become linked, to become unified, to be joined together, to become merged, to become united, to be added |
Ya vee ke el sielo en mi envelunta; Mi korason a su dezeo se adjunta; (Im afes, Papo 1894) |
adjustarse v. refl. |
התווסף |
to be added |
|
administrasión f. |
מינהלה, מינהל, ניהול, הנהלה |
administration, management, managing |
la |
adó? interog. |
איפה?, היכן? |
where? |
Viendo Yits.hak el fuego i la lenya aparejado, le disho a su padre: ado el karnero ke por korban sera ayegado? Su padre le respondio para ke no fuera atorvado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i lenya de la ordenansa / |
adolensiar v. |
החליא, הכאיב |
to make sick, to hurt |
Guay a mi por mi madre ke se adolensiara! (Puertas de veluntad) |
adoloriarse v. refl. |
הצטער, התעצב |
to be sorry, to become sad |
Siendo ansi en su tino se desbaratara i kostumbre le vino se adoloria (Purim, De-Fes, sig. 18) |
A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i |
adornado adj. |
מקושט, מעוטר |
decorated, adorned |
En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
adrer /adrir v. |
שרף, הבעיר, הדליק; בער |
to burn, to set on fure, to light; to burn (passive) |
Ora ke mi kuerpo en el fuego se adrera, un poko de seniza por mi rekodro guadrara, (Puertas de veluntad) |
Dezilde a mi madre Sara ke su gozo perdio, el ijo regalado ke de noventa anyos lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi atadero enreiziar / i la ora de ensender el fuego i mi karne |
afalagado adj. |
מנוחם; מרוצה |
condoled; pleased |
les disho a eyos: mi puevlo amado, ya vo lo perdono, yo pedri kudiado, presto fue afalagado el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
afalagador/dera n. & adj. |
מנחם |
gives condolence |
Uno ke se yamava djudio falaguero; (Poema de Yosef) |
afalagar v. |
הרגיע, ניחם, ריצה, השקיט; נתן סיפוק |
to calm, console, appease, to please; to give satisfaction |
Duro por ensanyar, i lejero por afalgar. (Untane Tokef) |
A mi madre yevara i kon esto se afalagara. (Puertas de veluntad) |
A' a el lo endechava: kuando pekaron Israel el me afalagava, i ruah akodesh lo alavava (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta sentensia? Sus donzeyas la |
afamado adj. |
מפורסם, ידוע, נודע, בעל שם; רעב, משתוקק ל- |
famous, publicized, well-known; hungry, craving/yearning for - |
Los de Belogrado eran afamados, agora no son kontados porke no tienen parás ni dukados (Asidio de Belogrado 1788) |
afán m. |
עמל, סבל |
labor, suffering |
porke mueras kon afan, I tanbien piedras la jornada. (Toledo, Koplas de Yosef) |
afedentar v. |
הטריד, הטריח |
to trouble, to bother |
el nombre de la gaava es fedorenta, la tenemos en la enkuvierta, fiede komo koza muerta, ke afedenta la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
afeitar v. |
איפר, פירכס, קישט |
to apply make up, to adorn, to embellish |
Yosef respondia razon muy afeitada: (Poema de Yosef) |
afeite m. |
קישוט, עיטור; איפור |
decoration, adornment; make up |
Tamar no demandava kolor ni afeite no menos se untava dingun azeite (Purim, De-Fes, sig. 18) |
De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18) |
afermoziguarse v. refl. |
התייפה |
to become beautiful, to beautify oneself |
Mordehay no lo indinyo ni kijo umiliarse kon imaje ke sinyo por aformoziguarse (Purim, De-Fes, sig. 18) |
aferrar v. |
תפס, אחז, החזיק; תפס (שכלית), הבין; הגיע |
catch, hold; comprehend; to arrive |
Komo los kito afuera, su shevet todo viera ke izo de esta manera korrieron aferrarlo i matarlo a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
afigurar v. |
צייר, צייר דיוקן; פיסל, עיצב; שיווה בדעתו, שער בנפשו, צייר בדעתו, דמיין |
paint, to paint a portrait; sculpt, design; imagine, assume |
por su pezar es abashado i por su pezar es afigurado, i por pizar es kriado a venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
afirmar v. |
אישר, אימת, קיים, חיזק, חתם, נתן תוקף; טען/הצהיר בתוקף |
confirm, verify, fulfill, to strengthen, to sign, validate; argue/to declare firmly |
yevalos a su asiento. afirma, Senyor, el djuramiento (Toledo, Koplas de Yosef) |
de afirmar la Ley tanto kon proveza komo tener muncha bonansa: (Ketuba de la Ley) |
Grande zehut tiene el senyor parido, ke afirmo la misva de Avraam avinu. (El rey Nimrod) |
kavod grande tu ternas si al yetser no eskucharas, a mis mizvot tu afirmaras, las ke se azen en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
afirmarse v. |
התגשם, התממש, יצא לפועל (נדר/איחול/תחזית) |
to come true, materialize, to be fulfilled (vow/wish/forecast) |
Los suenyos se afirmaran ke tu as sonyado.'' (Poema de Yosef) |
Veluntad de muestro Dio en nos se afirmara i la siya de su onra oy se relustrara (Puertas de veluntad) |
I le disho su padre: el Dio santo mos abrigara, i el karnero El mos amostrara, veluntad de muestro Dio en nos se afirmara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
O puevlo de Israel! / del esklavaje eskapar si keres / mira de ser umilde komo Sinay / para ke poze entre ti Adonay / i se afirme: ''Veanavim yirshu arets''. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
afogarse v. refl. |
טבע, השתנק; השתעמם עד מוות |
drown, to choke; to be bored to death |
Pregon salio por todas las sivdades: Todo ijo ke nasiese al naser afogase (Koplas de Par'o, 1901) |
afortunado adj. |
בר מזל, מאושר, עשיר; דואג, חרד |
lucky, happy, rich; anxious, worried |
Para ora komo esta tan afortunada (Koplas de Purim, 1545) |
afriido adj. |
מעונה, רדוף; סובל מהעדר דבר מה שהוא משתוקק אליו ביותר |
tortured, pursued, haunted; |
miramos buena komida, i buena sea la bevida, la alma keda afriida, no goza de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
afriir v. |
גמל, מנע, שלל, קיפח; עינה, רדף; העני (הפך לעני) |
wean, prevent, deny, to deprive of; torment, persecute; to make somebody poor |
ke a su alma afrie kayentura i gran fierve.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
afriirse v. refl. |
נגמל, מנע מעצמו; התענה |
to be weaned, to deprive oneself; to be tormented |
Puertas de veluntad es ora de avrirse; dia ke mi kuerpo deve afriirse, (Puertas de veluntad) |
Afrika f. |
אפריקה |
africa |
En estando yo en la Afrika / me determini de avlar de Amerika / me asenti a eskrivir estac poezia / i rogo ke kada uno la melde demazia (La Amerika, 1916) |
afrisión f. |
מניעה, מחסור; ענות, עינוי, סבל, ייסורים, עוני |
hindrance, prevention; torment, suffering, poverty |
Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915) |
se apiado el Dio de ver muesra |
afrito adj. |
משולל, חסר, מנוע, מקופח; מסכן, נענה, מעונה; מתאווה ל-, רעב ל-, משתוקק; ילד רע |
deprived of, lacking, deprived; wretch, tormented; longing for, lusting; 'bad boy' |
apiadame en el presio, ke el alma tengo afrita. (Toledo, Koplas de Yosef) |
-''akeya korkovadika kon el alma muy afrita, (Toledo, Koplas de Yosef) |
afuera adv. |
בחוץ; חו"ל; בהשאלה: בבית הקברות |
out; abroad; in lending; at the cemetery |
no kreemos en ninguno fueras de ti. Dio kerido. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Su ermana la nevia una barka le aria, por adientro i por ahuera la enpezaria, (Koplas de Par'o, 1901) |
Komo los kito afuera, su shevet todo viera ke izo de esta manera korrieron aferrarlo i matarlo a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
afuerte adv. |
בחוזקה |
with might |
komo le viene afuerte para bever un vazo (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
aga (t.) m. |
אגא, ראש, מנהיג, שר; תואר לאדם מכובד חסר השכלה |
chief, head of, leader, minister; a title for an honorable man who lacks education |
ni katan aga ni mahkeme ni emir, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
enkomendo a el buluk bashi i a el kol agasi (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
ágila f. |
נשר, עיט |
vulture, eagle |
por alkansar la rikeza se aze komo la agila lejera (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
agizar (fr.) v. |
השחיז, חידד |
sharpen |
Rogo, senyor padre, bueno de atarme i el kuchio aguza antes de kortarme. (Puertas de veluntad) |
de el kuchiyo mi alma djimira rogo |
aglomerasión f. |
יישוב; התכנסות, התקבצות |
settlement |
grande |
agora adv. |
עכשיו, כעת, עתה |
now |
Yaze komigo agora, non sea mesturada.'' (Poema de Yosef) |
Disho kando le azia: ''A mi vernas agora!'' (Poema de Yosef) |
De estonses asta agora, travajando por Israel. (Donme, sig 18) |
Respondio 'Ester: yamen a 'Haman i venga |
i djimieron todos los mal'ahim de la merkava / ofanim i serafim demandantes por nedava / engrasiantes a el Dio por el sinyor de Yits.hak: rogo da rezgate i otro en su paga da / Ah Dio, non |
agradar/se v./v. refl. |
נשא חן, מצא חן |
to please, to be liked |
ke no le agradava vaka sino la buena kordera: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
La segunda si oyish vos agrada mas i mas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
agradeser v. |
הודה |
thank |
agradeses el karnero ke le mostrates, i no olvidas el padre ke aprevates. (Im afes, Papo 1894) |
agrito adj. |
חמצמץ |
sourish |
kon vinagre fuerte i limon ke salieran bien agritas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
agro adj. |
חמוץ; כינוי לאדם מחוספס, רגזן, מחמיץ פנים, ממורמר |
sour; a nickname for a person who is rough, bad-tempered, bitter |
De suyo se meldava la eskritura porke el Dio de la altura aze gran milagro abate ombre agro (Purim, De-Fes, sig. 18) |
agua f. |
מים |
water |
Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Dio su fuego a mi alma por kemar, munchas aguas non pueden amatar. (Donme, sig 18) |
agudo adj. |
חד, מחודד, מושחז, מלוטש; שנון, חריף, חד שכל; חד (צליל, כאב), צורם |
sharp, sharpened, polished; witty, sharp minded; sharp (sound, pain), unpleasant |
La su boka agudika kon un pinyon la tapare. (Donme, sig 18) |
ahadut/ahadud (ebr.) m. |
אחדות, איחוד, סולידריות |
unity, solidarity |
Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911) |
aharayú(d) (ebr.) m |
אחריות; סיכון, סכנה |
responsibility, liability; risk, danger |
resivio el aharayut de lo ke mankara en eya (Ketuba de la Ley) |
aharvado (ebr.) adj. |
חבוט, מוכה; מקולקל, רקוב; מוכה כלכלית |
beaten; spoiled, rotten; financialy beaten |
aharvados de espada i kombatidos de saetas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
aharvar (ebr.) v. |
היכה, הלקה, חבט, עינה; צלצל, דפק |
to hit, to beat, to torture; to ring, to knock |
enpesaronse a harvar ke les entro grande pleito, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Alshten (?) kon haftonas , al apelo mas i mas, bloko vas i shtupo vas kon krueldad, mos aharvavan sin peadad (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
'Hayom 'harat olam dezid kon muncha alegria / la djustisia i la verdad arrivo en Turkia / muncho negro avia i sin pueder avlar / mos tomavan a harvar / mizmo mos akuzavan / i mos aprezavan / (La Amerika, 1911) |
aharvarse (ebr.) v. refl. |
היכה עצמו |
to hit oneself |
Yeoshua muncho se atorvo, sus vestidos razgo i muncho se harvo, i los kaveos de su kavesa se los travo (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
aher (ebr.) adj. |
אחר |
other |
mando a dezir si ay mas shohad angusio a djudio i no |
ahteza (t.) f. |
צורך |
need |
esto ke vieron en la madre achikta fue por la ihteza ke demandaron ot i siman (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
Aífto m. |
מצרים |
egypt |
las albrisias de Ayifto las traiya en un biervo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
aína adv. |
בחפזון, מיד |
in a hurry, immediately |
i se alevanto en un punto muy presto i muy aina. (Toledo, Koplas de Yosef) |
respondiole el su padre, muy aina i muy luego: (Toledo, Koplas de Yosef) |
Aina i presto mos frague el santuvario: (Ketuba de la Ley) |
Alkansolo a saver el rey Nimrod esto, mando ke lo traigan aina i presto: (El rey Nimrod) |
Fuese 'Ester a el rey |
aínda adv. |
עוד, עדיין; בכל זאת |
still, yet; nontheless |
Para eya konortador ainda no nasio. (Puertas de veluntad) |
Ainda oy esto existe / i kada uno azerse grande insiste / i ansi es ke ay miles de komunidades / en Nuyork i en otras grandes sivdades (La Amerika, 1916) |
Korriendo torno a el rey el gran sinklavo, i mil males avlo de la reina, le puzo un gran klavo; dize ke no kiere venir, ke |
aírar (1) v. |
הכעיס, הרגיז, עורר כעס |
to anger, to enrage |
Hahamim van airando detras de muestro goel (Donme, sig 18) |
aire m. |
רוח, אוויר, הבל, דברים בטלים; מנגינה, נעימה, לחן; מראה, דמיון |
wind, air, steam, idle things; tune, melody; appearance, similarity |
Kon aires i vientos se desvanesio kaje ke le paresio ke un andjel lo asota bien le va derrota (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kara de muncha shehina ke el Dio mo lo guadre / de verlo kon el kalpak ke le dio mas donaire / parese un |
reada les travo de oyir estos biervos / la dezventura ke les hue al patri de eyos / aspros i dineros no le aprovecho / kon su mano lo echo/ no le izo hayre / se le hue el |
ajada f. |
רביכת שום |
garlic roux |
karne asada kon ajada se asentan ija i madre, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
ajeno n. & adj. |
זר, נוכרי |
alien, foreign |
Fuese a la korte de konsuelo ajena (Koplas de Purim, 1545) |
ajiko m. |
שן שום - סגולה כנגד עין הרע |
garlic clove |
kon sus ajikos mundados dientro de una kaldera. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
i ensima le echava salsa kon un ajiko majado. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
aká adv. |
כאן, פה |
here |
'Ven aka, mis amores, kierasme konortar; (Poema de Yosef) |
akalsear v. |
לסלול (כביש, מסילה) |
to pave (a road, a track) |
enfortesidvos i gozadvos ke la prea se kumplio / a el Fuerte esperad, su firmamiento guadro a vos / i suviran a Tsion i dira / |
akantidar v. |
העריך (כמות), כימת |
to estimate (amount), quantify |
i non por akantidiar katriguas de tu onra, (Untane Tokef) |
akantidarse v. refl. |
שם לב, חש ב- |
to pay attention, to sense |
su padre, terah nombrado, entre tanta mala djente, (Toledo, Koplas de Yosef) |
akantonar (port.) v. |
דחק לקרן זוית; צבר (נאמר בד"כ על דברים ללא שימוש) |
to press to a corner\ secluded place |
Los transportos mos kansaron, de lager en lager mos yevaron, a la fin de la trajedia a Belzen mos akantonaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
akavado (de) adj. |
זה עתה הסתיים/נגמר |
just now ended |
'Espigas eran eyas mucho akavadas. (Poema de Yosef) |
akavar v. |
סיים, כילה, גמר; חפר; הרעיב |
to finish, consume; dig; starve |
Yosef ke akavava akestas razones (Poema de Yosef) |
akavidado adj. |
זהיר, מתון |
careful, cautious, prudent, moderate |
por muncho ke fue akavidada i tanbien akondjurada lo echa detras de la espalda i se apega kon la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
akavidar v. |
הזהיר |
warn |
Lo akavido mas ke non la troke por otra ley ni ke sierva avoda zara (Ketuba de la Ley) |
Yamo i los akavido kon muy klaros biervos: ansi es mi partido kon vos los mis siervos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I les dio patenta i les konbido tambien los akavido ke kon gana todos esten a sus modos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
akavidarse v. refl. |
נזהר, נהג זהירות |
to be careful, to be cautious |
por esto akavidate i avre muy bien el ojo, (Toledo, Koplas de Yosef) |
kuando toma el ben adam alguna tarla se akavida ke no sea serka de la sivdad ke no lo miren todos (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
akayamiento m. |
השקטה, השתתקות, חזרה לשקט |
quietening , falling silent |
I kon shofar grande es tanyido, i boz de akayadura se oye. (Untane Tokef) |
akel pron. dem. |
ההוא |
that, that one |
kara de muncha shehina ke el Dio mo lo guadre / de verlo kon el kalpak ke le dio mas donaire / parese un aire a senyor Yehezkel / ke biva este i |
akea/s cf. akeya/s |
|
|
Yoro la sinyora de Sara toda akea noche por su regalado: komo sera mi vida de espartirte de mi lado? i les izo la komania kon los ojos chorreando (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
akerensiado adj. |
אהוב, שמחבבים אותו |
loved, that is liked |
Avraam Mihael Kardozo i mor Shabetay Tsevi estan kon amor de sienpre i muy akerensiados. (Donme, sig 18) |
akeya /akeyas pron. dem. |
ההיא/ההן |
that one/ those (female) |
Los nueve ermanos fueron en akesta traision; (Poema de Yosef) |
Ke akesas tus kolores me avrian de matar. (Poema de Yosef) |
Y mucho lo amava en akesas sazones (Poema de Yosef) |
aki adv. |
כאן, פה |
here |
Lo vine a bushkar si esta por aki; si es ke esta bivo me konsolo yo. (El rey Nimrod) |
De aki aya, i es para Tevaria, ordenes de gerra mas ke la primera. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
akistar v. |
רכש, השיג, קיבל; זכה; הרוויח |
acquire, to get, receive; to win; to gain |
kargo kon lenyos su kuesta delikada, i akisto una fama inulvidada. (Im afes, Papo 1894) |
aklarar v. |
האיר; הבהיר, הסביר, באר |
illuminate; make clear, explain, interpret |
i no por aklarar enshashamiento de tu nombre. (Untane Tokef) |
akodrar v. |
הזכיר; זכר |
to remind of; to remember |
No ay provecho del padre, desha fechos kon tu madre i a su dicha akodre. (Donme, sig 18) |
No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911) |
korason bueno tene ke mos mantegamos / |
akodrarse v. refl. |
נזכר, העלה בזכרונו |
to be reminded of', to recall |
Dio !Akordate de akeyo ke izo! kontra su ijo la peadad dezizo. (Im afes, Papo 1894) |
I rekontas i kontas, i te akodras todas las ulvidadas de mozotros. (Untane Tokef) |
En el dia ke djuzgare a mi puevlo amado me akodrare de la ara, del atan i el atado. (Puertas de veluntad) |
Akodrate emigrado, akodrate emigrado / de lo ke prometites / por ayudar, por ayudar a tus djenitores / tu non mantuvites, ni en tino metites / lo ke aprometites (La Amerika, 1914) |
akojer v. |
אסף, ליקט, קיבץ, אגר |
collect, gather, assemble, hoard |
Gerreros ke akojga de todas las partes (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Hevrot salen akojer de kaza en kaza, bushkan de arrekojer asigún su kavza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
todo esto supo el pastor fiel, akojo i apanyo a todo Israel, de todos demando mehilá el (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
vos ke sosh padre rahman, akojemos de mizrah i maarav i tsafon i teman, mandamos el pastor neeman (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
akojido m. |
אסופי; פליט |
foundling; refugee |
Hasidim eran todos konsejo tomaron i fueron akojidos i shofar yevaron i el Dio yamaron kon boz de yoro (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
akometer v. |
הבטיח |
to promise |
-''tu ke tal akometistes eyos iran de mal en mal. (Toledo, Koplas de Yosef) |
i djuro kon djuramiento dar lo ke akometi, (Toledo, Koplas de Yosef) |
akompanyar v. |
ליווה; הגיע לאותה רמה, השתווה בהישג |
to escort; to reach the same level, to equalize in achievement |
siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el korban le |
akondjurado adj. |
מושבע, מחוייב בשבועה; מחוייב בנדר |
sworn in, obligated by oath; obligated by a vow |
por muncho ke fue akavidada i tanbien akondjurada lo echa detras de la espalda i se apega kon la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
akonsejarse v. refl. |
התייעץ |
to consult with |
Le kayo en suerte ke los entendio Bigtan i Teresh prendio ke se akonsejaron en su mal pensaron (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Dos sinklavos en el rey reveyaron, tosigo en el vazo le echaron; en linguaje de [P]ersianos |
akonteser v. |
קרה, התרחש |
happen, occur |
lo ke nunka akontesio ni en sivdades ni en viyas. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Maraviyas susedio mas ke las de Ayifto siendo ayi no kontesio sino un gran sodjifto (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Oyid lo ke akontesio en tiempo de avante i lo ke se enrikesio ke es koza de enkante (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ke sean savientes, tambien entendientes, para konoser lo ke a de konteser, es profetezia kon mas demazia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Repari ke no es bien salir sin konsejo de el senyor, i tambien ombre grande i viejo, komo el espejo ke arreluze, todo antes lo dize lo ke akontese komo si lo viese. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Israel en el dezierto akontesio este despecho djudio krisiana en su lecho yoraron toda la kompanya i Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Bora grande komo esta / nunka tuvo akontesido / al rumor de la tempesta / kedo el puevlo entontesido (La Epoka, Sal. 1898) |
akontesimiento m. |
ארוע, מאורע, מקרה, התרחשות,מעשה; ''בריחה'' במכנסים |
event, occurrence, incident; to wet oneself in the pants |
i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
akordarse v. refl. |
הסכימו זה עם זה |
to agree with one another |
|
akosado adj. |
חרד, נתון במצוקה |
anxious, in a state of distress |
Ah, senyor padre presiado, en buen lugar es mi estado, me espanto no sea akosado del yetser de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
akostar v. |
התקרב, ניגש אל; הגיע אל המזח; היטה |
to draw near, to approach; to arrive at the pier |
si no tiene zahud eya va penando, los mekatregim la van akosando, i por el mundo va bolando, na vanad en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
aktual adj. |
עכשוי, נוכחי, ממשי, אקטואלי |
current, contemporary, substantial |
Bushkaron de matar a fransez el influente / serbos lo izieron asasinar por mano de basha djente / esta matansa sangriente / izo la gerra aktual / la kuala trusho muncho mal / i inda se espera / ke munchos se yiran a la tierra (La Amerika, 1915) |
akudirse v. refl. |
התאושש; נחלץ לעזרה |
recover; to come to someone's rescue |
todo djenisero en Belibakcha se akudio. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Dieron eyos konsejo: presto akudivos kon gran sehel i rijo mira de fuyirvos (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
akuzar v. |
האשים; אישר קבלה |
to accuse; to confirm reception |
'Hayom 'harat olam dezid kon muncha alegria / la djustisia i la verdad arrivo en Turkia / muncho negro avia i sin pueder avlar / mos tomavan a harvar / mizmo mos akuzavan / i mos aprezavan / (La Amerika, 1911) |
al (a el) prep. |
אל, ל- |
to |
su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este diavlo / salio muy sanpavlo / se trusho en este |
ala f. |
כנף; סנפיר |
wing; fin |
En tu entrar en este mar toma a ti dos alas, la una es anava i la segunda sea temor. (Donme, sig 18) |
alado prep. |
ליד, על יד, סמוך ל- |
beside, near, close to, nearby, by the- |
Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18) |
alanseado adj. |
מדוקר, דקור, הרוג, חלל, שהוכה בחנית |
stabbed, dead, slain, fatal casualty, that was with stabbed with a spear |
i los ke sos alanseados de sus enemigos eyos dezvainan espada kontra eyos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
alansear v. |
היכה/דקר בחנית |
to hit / stab with a spear |
Hasid ke entro de la puerta Zimri kon Kozbi esta en buelta uno el otro apreta alanseolos a los dos Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
alarovez adv. |
להפך, היפוכו של דבר |
on the contrary, just the opposite |
Zihri avlo un romez, todo agas arevez ven bushkate vez en vez (Donme, sig 18) |
alarze m. |
ארז; נחושת, פליז |
cedar; copper, brass |
No kijo ningun palo, alarze ni pino loke Aman el malo metio en su tino (Purim, De-Fes, sig. 18) |
alavado adj. |
מהולל; מפורסם |
praised; famous |
rogamos a ti, Dio alavado, ke perdones muestros pekados (Toledo, Koplas de Yosef) |
Yis.hak muestro ijo kiere embezado la ley santa de el Dio, muestro alavado; (Puertas de veluntad) |
Vido Eliau malparado desharon a el Dio alavado konpesan a servir a el idolo ke alevanto Izevel enemiga de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Zakay de Avraam betoh de la komida le fue avlando: muestro ijo se engrandesio sin saver lo ke enkomendo el Dio alavado lo yevare a la yeshiva por anbezarle lo ovligado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
estas komplas son alavadas por el padre de la Ley son ordenadas, por la petira son deklaradas del sinyor de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
i los shales mas alavados ke de lana son ilados de beemot son treskilados, las ke kaminan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
responde la alma: yo so alavada; el puerpo peko i yo no kulpo nada, por aver del mundo so abolada kuando me vo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911) |
kantos |
alavar v. |
שיבח, הילל, פאר |
to praise, glorify, to adorn |
alavaremos kon alegria lo aremos de basho de tu siya (Toledo, Koplas de Yosef) |
Es razon de alavar ael Dio grande i poderozo (Ketuba de la Ley) |
i lo alavaron los djidiós. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Komo un erizo el se enkosho kon un grande enojo lo topo meldando i al dio alavando (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Alavare kon gozo a el verdadero por kavza ke nos izo el nes por entero; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Alava ati prove Yeuda ke para sienpre fizistes (Donme, sig 18) |
Kon ayuda del Dio alto ke no mos aga nada falto; lo alavo i lo kanto, ke le tenemos ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Todos djuntos alavemos porke muncho le devemos; después de esto beveremos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
al Dio alavaron kon muncho plazer, porke estavan bezer grandes komo chikos, proves también rikos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
le fuera eskuzado esta desdicha, se topó en estrecha; mozotros kantemos, al Dio alavemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
A' a el lo endechava: kuando pekaron Israel el me afalagava, i ruah akodesh lo alavava (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ken puede abasteser por alavar tus senyales (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
alavarse v. refl. |
התרברב, התפאר |
boast, brag, to be proud |
ke no vayan i se alaven ke eyos sierven a lo sierto; (Toledo, Koplas de Yosef) |
I perdio el su tino i se alavaria ke en toda su via no pudo verla (Purim, De-Fes, sig. 18) |
alavasión f. |
שבח, תשבחות, הלל, תהילה |
praise, glorification, glory, fame |
a ti es los sekretos ke non ay somportamiento de alavasion i penserio (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kon ermozura de palavras a ti yama / i kante i |
alba f. |
שחר |
dawn |
Luego amanesio la alva alva klara i espejada. (Donme, sig 18) |
albala (arc.) f. |
מסמך, תעודה, תעודת משלוח |
document, certificate, shipment certificate |
Tomaron kon arte albalas setenta, (Poema de Yosef) |
albersia /albirsia f. |
בשורה טובה |
good tidings |
Albirsias nos vinieron kon gran reboltina, kon kartas ke eskrivieron los de Kostantina, muncha esklamatina (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Mozotros esperando ke el ya entrava, vimos uno bolando ke ya se bolava albrisias el dava: (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
alborotado adj. |
מבולבל, נטרד, נסער |
confused, bothered, agitated |
Eya dio apeyido, i fue alborosada. (Poema de Yosef) |
albrisias f. pl. |
שי בשורה (שי הניתן למביא הבשורה); תודות |
a gift that is given to the messenger of good news/ tidings; thanks |
las albrisias de Ayifto las traiya en un biervo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
alvisias demos al Dio por todo pasado, kien se toma kon djidió merese enkolgado; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
alechar v. |
היניק; ינק |
breast feed; suck |
Toda mujer ke alechase, ke venga a dar teta a Moshe, (Koplas de Par'o, 1901) |
Porke yo ya tengo a ken me alechara, porke so kriado del Dio verdadero. (El rey Nimrod) |
alegrar v. |
שימח |
to make happy |
Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18) |
alegrarse v. refl. |
שמח, עָלַז |
to be happy, to be cheerful |
Los djidiós todos kantavan, kon el bien se alegravan i agora todos endechavan (Asidio de Belogrado 1788) |
Kuando todas las kriaturas se van adjuntar / i por azer bien todo ombre se va aprontar / todos los djudios se van alegrar / i kada uno jenerozo se va mostrar (La Amerika, 1916) |
tefilot i taanit a el Dio aremos / ke en sus dias buenos al mashiah veremos / i mos |
alegre adj. |
שמח, עליז, תוסס, מאושר |
happy, joyous, cheerful, lively, |
Muy alegre soltava este suenyo, Yosef. (Poema de Yosef) |
Muy alegre iva Avraam komo si fuera a la boda de su ijo regalado, siendo ke kon buena veluntad resivio su komando del Dio alto i enshalshado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Teshuva kale azer por nuestros pekados / rogaremos a el Dio sean pardonados / i el Abastado / nos mande la salvasion / a toda la nasion / el dia alegre vino / kantemos de kontino (La Amerika, 1911) |
alegría f. |
שמחה, גיל, חדווה, עליזות,ששון, צהלה |
happiness, cheerfulness, gladness, joyous cry |
Disho: ''Faz alegria, non estes desmayado. (Poema de Yosef) |
Luego el dia tersero, el rey izo alegria (Poema de Yosef) |
Resivieron los djidios ke en akea via Purim todos los anyos kon gran alegria (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Kon un rey djigante el Ahashverosh kantare kon grande boz i kon alegria esta maravia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Las kazas ke eran de alegrías de yenas se izieron vazías, las patronas yoran de día en día (Asidio de Belogrado 1788) |
Viniendo la ora sesh de el primer día en la meza enpesesh kon muncha alegría; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Hasid de Avraam a su mujer le diria: kero ke me agas buenas komidas i komeremos kon muncha alegria, ke a muestra vejes nisim grandes mo se aria (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
'Hayom 'harat olam dezid kon muncha alegria / la djustisia i la verdad arrivo en Turkia / muncho negro avia i sin pueder avlar / mos tomavan a harvar / mizmo mos akuzavan / i mos aprezavan / (La Amerika, 1911) |
ke en todas las alegrias del mundo no ay komo simhat ledat ben zahar u-bifrat kuando es mahpul (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
nunka me vo olvidar akea |
tefilot i taanit a el Dio aremos / ke en sus dias buenos al mashiah veremos / i mos alegraremos / todo Israel / djuntos vos kon el goel / veremos |
alemán/o n. & adj. |
גרמני |
german |
La Turkia tambien se entro en la boda / el alman ke la kere bien la kandereo en una ora / al ruso atako por la koda / i lo sheshereo / mas de una nave le batereo / sun avlar demazia / kiena le vino a la Rusia (La Amerika, 1915) |
aleshado adj. |
רחוק, מרוחק; מבודד, מתבודד |
far, distant; isolated, reclusive |
giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho |
alesharse v. refl. |
התרחק, נסוג, שמר מרחק מ- |
to move away from, to become farther away, to retreat, to keep away from- |
disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el sielo / andare i le amostrare ke a el Dio fuero / disho: anda sinyor empero no |
alevantar v |
הרים, הקים, העלה, זקף, הגביה, הניף; קומם, המריד; שיקם; העתיק; אסר |
to lift, to raise, elevate, to swing; cause to rebel; to rehabilitate; to forbid |
Todas se levantavan, ovedesian a la mia; (Poema de Yosef) |
penso de tomar plazer kon otras maneras mando presto a traer munchas eskaleras sean muy lejeras a levantarlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Vido Eliau malparado desharon a el Dio alavado konpesan a servir a el idolo ke alevanto Izevel enemiga de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911) |
Ya es tiempo ke mos levantemos / i la bandiera de Tsion alsemos / azer en el mundo djudio una yamada /por rekojer una fuerte armada (La Amerika, 1916) |
alevantarse v. refl. |
קם, התרומם; קם ממיטתו; מרד, התמרד; הפסיק; (על השמש/היום:) זרח; סמר; יצא לדרך |
to rise, to rise up; to rise from bed; to rebel; to stop; to rise (the sun / the day); stiffen, bristle (hair, fur, feathers); to go out |
Luego se levantavan, non avian soltadores (Poema de Yosef) |
tres se alevantaron: Yildizloló y Hali[l] y Ahmed, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Se alevanto un rey muy riko Ahav su nombre era dicho Izevel mando kon su dicho ke sirvieran idolos en lugar del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
A la entrada de la puerta, el rey se levanto a el; (Donme, sig 18) |
i kuando lo suves en las tasas de la balansa non se va para abasho la tasa i non se alevanta para arriva (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
se alevanto para irse a erets Israel para ser zohe a ser niftar be-erets Israel (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere espesia de vidas i el, patron de fuersa / |
alforia/alforía/alforiya (port.) f. |
גאולה, שחרור (לעֶבֶד) |
liberation, redemption, release (for a slave) |
Gritad biva Gazi bey kon su kompania / fondaron la libertad i la alforia / toda la Turkia se izo ermandad / tambien igualidad / kon turkos i kristianos / semos komo ermanos (La Amerika, 1911) |
algo m. |
משהו, דבר מה; מעט |
something; few, a little |
Les demando a sus mosos si algo vieron; estuvieron kayados i no respondieron. (Puertas de veluntad) |
maraviyozas son tus echas i mi alma ke algo save delantre de ti muncho krevanta (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
alguaya f. |
אנחה |
sigh |
Le murio el ijo de la aniya suvio lo echo en su aliya yoro su madre una alguaya: ''Si por matar a mi ijo vinites por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
alguayar v. |
זעק, נאנח, התאנח |
to shout, to cry out, to sigh, to moan |
Alguayad a mi madre, ke su gozo lo pedrio! (Puertas de veluntad) |
avlad a mi madre ke su gozo se movio / el ijo ke pario alos noventa anyos fue para el fuego, i para el kuchiyo se aparejo / ande bushkare a eya ado konortador / angustia a mi por mi madre ke yorara i |
alhad/alhá/alhat (arab.) m. |
יום ראשון |
sunday |
kon mal pensa para se lo pensa / en dia de |
aliado adj. |
בעל ברית |
ally |
Danyo grande le tomo a la basha Rusia / kuando eya oyo ke tokaron a la Serbia / ma la Djermania / presto la entendio / su braso ya espandio / para ayudar a su aliada / ma a la Fransia le vino yelada (La Amerika, 1915) |
Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915) |
aliansa f. |
איחוד, ברית |
union, pact, alliance |
Zahmet mucho se dio la grande Ingletierra / i muncho a entender dio por no deshar azer gerra / ma viendo la gezera negra / eya tambien mobilizo / vapores de askier incho / los mando en Fransia /por mantener su aliansa (La Amerika, 1915) |
alilá (ebr.) f. |
עלילה, השמצה, דיבה; הוצאת דיבה, הוצאת שם רע |
false charge, slander, libel; slandering, smearing |
ande via ombre de golor / metia su ojo kon grande folor / le alsava |
alimento m. |
מזון |
food |
Deske vido el ansi los sus pensamientos entraron de si a si en sus alimentos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
alimpiar v. |
ניקה, טיהר, מרק; ''גילח'' ממישהו את כל רכושו |
to clean, cleans, to spruce; to steal away all of somebody's possession |
Fue notado para no ser mas alimpiado lo de Avraam kon su ijo regalado. (Im afes, Papo 1894) |
le disheron: vos azimos arraviar, i mozotros pekimos ke vos bushkimos de apedrear, guestro korason mira de alimpiar muestro si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
alimunyarse v. refl. |
אבֵל, התאבל |
to mourn |
su neshama yora i se alimunya (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
aliyá (ebr.) f. |
אשכבה (בעת קבורה); גרעין עליה; עלית גג |
burial, funeral; aliyah groop; attic |
Le murio el ijo de la aniya suvio lo echo en su aliya yoro su madre una alguaya: ''Si por matar a mi ijo vinites por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
alizar v. |
החליק, ליטש, מֵרֵק, צחצח; החניף |
to smooth, to polish; to flatter |
sys dichas muchigua i sus avlas aliza i muchigua por tomar nedarim i kuando ya sale a el espasio esbivla sus palavras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
alkansar v. |
השיג, הגיע ל-; הספיק; הצליח |
achieve, to reach to-; to reach in time; to succeed |
'alkansa ya un bokado, sino, del chanto metevos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
ke Ya'akov muestro padre alkanso a tener doze ijos, (Toledo, Koplas de Yosef) |
para poder ponerlas i ke suvirian los alkansarian. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Alkansolo a saver el rey Nimrod esto, mando ke lo traigan aina i presto: (El rey Nimrod) |
Despues de matada i arrematada su pekado le alkanso en muy prestos dias (Purim, De-Fes, sig. 18) |
No alkansimos sus fechas antes ke modo era (Donme, sig 18) |
Si keresh ayi topar una koza no alkansas (Donme, sig 18) |
Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911) |
Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916) |
tu sos aunado i en sekreto de tu aunamiento los savios de sezo se maraviyan ke no alkansan a saver ke es (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
alkansarse v. refl. |
הושג |
achieved |
su pekado le |
alkóhol m. |
פוך |
geese feathers |
Sus ojos kon alkoholos pintadas i su boka redonda komo rozas, kon su luenga avlava grandezas. (Donme, sig 18) |
Allah (t.) m. |
אלהים |
god |
Kelal de este Purim es avrir las manos, diziendo Alláh kierim i biva, ermanos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
alma f. |
נשמה, נפש |
soul, spirit, mind |
i torno kon muncha alma a servir a la verdad, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Metio su noble korason sovre su palma, por amor de servirte kon toda su alma. (Im afes, Papo 1894) |
todas las almas en monte de Sinay estuvieron (Ketuba de la Ley) |
Solamente kon una era bastante azer matar de una mas de almas vente (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Porke muncho ke me amo en todas las vias mas munchas manzias mi alma siente (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ke nos salieramos, almas ke eskapamos, komo aves bolar, no es ora de burlar. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18) |
El día de Kipur de manyana el nemsí mos vino asta la ventana, los djidiós se les kema el alma (Asidio de Belogrado 1788) |
Yashar ke oyo esta fama tomo lansa en su palma metio su alma en su palma se enfeuzio en el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Echaronse en una kama dos puerpos i una alma (Donme, sig 18) |
Oygan sinyores dichas de mi boka ke son kozas ke en el alma, ke no fue koza poka la maala de Avraam i de Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
bendicha la alma presiada debasho la siya su pozada, supeto es arrondjada de los sielos a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
miramos buena komida, i buena sea la bevida, la alma keda afriida, no goza de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
responde la alma: yo so alavada; el puerpo peko i yo no kulpo nada, por aver del mundo so abolada kuando me vo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
maraviyozas son tus echas i mi alma ke algo save delantre de ti muncho krevanta (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar aserkamiento de su kerida i aras pasar / de su korason ansia de su |
Supo Mordelsay esta echa, esklamo ayuno, yoro i endecha, le Disho 'Ester kon |
la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi se le arranka el |
almendra f. |
שקד; טבעת דמוית שקד |
almond; almond-like ring |
kon almendras blankeadas i majava un biskocho, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kon sevoya i almendra las azia un toron (Gizados de berendjena, siglo 18) |
almendrada f. |
משקה חלב שקדים ממותק |
sweetend almond milk |
Indianas muy bien asadas, pinyonada i almendradas; lombos, luengas aumadas porke azen bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
almiskle m. |
ניחוח, בושם; מוּשְּׁק (סוג של בושם); מור |
aroma, odour, perfume; musk; myrrh(plant) |
supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de |
almodrote/almodroti/almudruti m. |
פשטידת חצילים אפויים בגבינה |
a pie made of eggplant baked in chees |
i las yamava por nombre la komida de almodrote. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
alondjarse v. refl. |
התרחק, ניצב מרחוק; התארך |
to go far, to draw away from, to stand distant/far away from; to be lengthen |
i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
alsar v. |
העלה, הרים, הניף, נשא |
elevat, to lift, raise, carry |
Sentavanse i komian, i sus ojos alsavan, (Poema de Yosef) |
Apresurada mente alsaron a Yosef (Poema de Yosef) |
Y sus ojos alsava aya donde se iva (Poema de Yosef) |
Kuando vino su marido, luego la boz alsava: (Poema de Yosef) |
Aunke en tu alma el es muy amado, alsamelo por korban a tu regalado en el monte Moriya, en medio la shara. (Puertas de veluntad) |
El kijo matarse, por el Dio selo sus ojos en el sielo estavan alsados i al Dio katados (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916) |
alsarse v. |
התרומם |
to rise up |
i en kada dia i dia se enkorva a su rey i en lugar de senderos se para, por la manyana se alsa de mizrah i por la tadre se umilia a maarav (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
alsasiones f. pl. |
קורבן/קורבנות, עולה/עולות |
sacrifice/sacrifices, burnt offering/s |
lo ato a Yis.hak komo barvez de alsasion; (Puertas de veluntad) |
Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
aparejo lenyos de |
en prostemeria fue prevado en kavo de las dies prevas / el ijo ke fue nasido a ti de Sara / si tu alma asta mucho fue atada / alevanta a mi por |
i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su |
alteza f. |
גובה, רום, רוממות, הוד מעלה |
altitude, height, superiority |
Derecho el ke vide su grandeza, torno el bien i le izo tristeza, por su kavod por onrar su alteza (Donme, sig 18) |
altiguez/altigueza f. |
יהירות, יוהרה, שחצנות |
pride, arrogance, boastfulness, bragging |
Kontoles tanbien su grande altiveza (Koplas de Purim, 1545) |
I la su djustisia se va aserkando se le tira su mando i la su grandeza i su altigueza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
alto adj. |
גבוה, רם, נישא, מרומם, תמיר |
high, supreme, lofty |
En el mas alto estavan mandjares muy konpuestos (Poema de Yosef) |
i kon ayuda del Alto este ijo le nasio. (Toledo, Koplas de Yosef) |
El Dio alto kon su grasia mos mande muncha ganansia, (El Dio alto) |
Enpesar kero a kontar echas del Dio alto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Hatan i kala avian dientro de nekuda alta (Donme, sig 18) |
Mi Dio, mi Dio Tu sos alto, kien no kree el es falto. Nafshi, mi korason salto para loar a Tu Nombre. (Donme, sig 18) |
Kon ayuda del Dio alto ke no mos aga nada falto; lo alavo i lo kanto, ke le tenemos ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
reveamos en el alto, djuramos su nombre santo, falsamos en el trato komo uzansa de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Kada una dizia: Yo so la mas alta / de todas las mas grandes muntanyas / Su Maestad! En mi deve dar la ley santa / i se ivan meneando komo kanyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Es verdad ke en alto moro / ma sovre el arrebashado miro / ''Lama teratsedun 'harim gavnunim, 'ha'har / hamad Eloim leshivto yishkon lanetsah'' (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Despues de las palavras las estas, engrandesio el rey a 'Haman, ijo de Hamdata, i puzo su siya de todas las siyas mas |
Vino blanko trusheron de Espanya, i kolorado de |
A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo |
altura f. |
גובה; גבעה, תל |
height, altitude; hill, mound |
Save lo enkuvierto el senyor del altura; (Poema de Yosef) |
por ke de las alturas traven tus bondades, Dio asentado en sia de peadades! (Im afes, Papo 1894) |
Bendicho el Dio de la Altura sienpre estuvo en su ayuda les enbio una chuma empesaron a morirsen para modre de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Todas las muntanyas altas Karmel, Tavor, / avlava kada una en sa mizma favor: / Ermozura, altura, na las buenas manyas, / es por esto ke Dio pizara sovre nozotras. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
'Salid de aki muntanyas vanitozas , / Dio no envelunta en vozotras gloriozas, / ermozura, altura, son vanas kozas, / dizia Dio kon an tono de rizas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
ya kumplieron sus mision a la |
Ansiose 'Ester i yamo a el Dio de la |
oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke sienpre por el prove el muncho perkura / El de la |
alva adj. |
בהירה, לבנה |
bright, white |
La su kara alva klara komo leche en la sangre (Donme, sig 18) |
alvisiar v. |
התענג |
to enjoy, to savor |
Komer, bever, alvisiar en paseos, nada eyos, i todos son vazios, si pensara no ay provecho de eyos, (Donme, sig 18) |
alvorada f. |
שחר, עמוד השחר; חגיגה משפחתית של הצגת הנדוניה |
dawn; family celebration of presenting the dowry |
Aman luego madrugo por la alvorada i apresuro luego kon vista siegada (Purim, De-Fes, sig. 18) |
amado m. & adj. |
אהוב |
beloved |
veas Dio selozo grasiozo i piadozo, y amado (Toledo, Koplas de Yosef) |
no deshes deperder un puevlo amargado, desendiente de un patriarka amado! (Im afes, Papo 1894) |
Aunke en tu alma el es muy amado, alsamelo por korban a tu regalado en el monte Moriya, en medio la shara. (Puertas de veluntad) |
Kerido del Dio Eliau, amado del Dio Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Pendones yevan erijidos lavrados de sus amadas (Donme, sig 18) |
Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
les disho a eyos: mi puevlo amado, ya vo lo perdono, yo pedri kudiado, presto fue afalagado el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
amahar (arab.) v. |
שיכך, ריפא, הרגיע, השקיט כאב, ריכך; נרגע, נחלש, שכך (הכאב); החליש חריפות הבצל |
to lessen, to cure, to calm, to stop pain, to soften; to become calm, to be weakend, subside; to reduce the pungency of an onion |
enmentare unos kuantos komo una gotera en la mar i ago viduy por eyos, puede ser are amahar el sonido de sus olas i sus ondas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
amal (ebr.) m. |
מקצוע |
profession |
Riko era por su mal i por su kevranto antes era su amal barbero en un kanto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Amalek (ebr.) |
עמלקי; איש אכזר; אדם המשתמש בתבונתו לרוע |
amaleky; cruel man; a person who uses his wisdom to do evil |
por azer konkiyas a el Amalek, ago banyo kon telek; todo va un kuento, no mires el resto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
|
Amán (ebr.) |
המן; ערום |
haman; cunning, shrewd |
Aséret bené Amán estavan deskuidados: no dieron aman zemán, presto enforkados; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Bushko Amán el mamzer de kerer merkarmos esto lo kijo azer para atemarmos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
amán! (t.) interj. |
בקשת חנינה: רחמים!; קריאה חסרת סבלנות: הלוואי! |
pardon plea: mercy!; impatient cry: i wish! |
Aséret bené Amán estavan deskuidados: no dieron aman zemán, presto enforkados; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
amaneser m. |
שחר, הנץ החמה |
dawn, break of dawn |
Al amaneser vide ke se enkuvrio de una; dishe: No es este el Dio vedradero. (El rey Nimrod) |
Luego amanesio la alva alva klara i espejada. (Donme, sig 18) |
amaneser v. |
האיר/הנץ השחר; השכים קום |
to light/come forth (dawn); |
ke vido el sol amaneser, penso ke era el kriador; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Amanesio el dia, en sekretamente a Yits.hak lo desperto i todo el aparejo kon su mano lo pronto, i tomo la lenya i el kuchio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
amanyana/aminyana adv. |
מחר |
tomorrow |
Ke veni amanyana al konbite odrenado (Koplas de Purim, 1545) |
amanyanear v. |
השכים קום |
to rise early |
|
amanziante adj. |
מעורר רחמים, אומלל,מסכן, עלוב |
pitiful, miserable, wretched, poor |
Avlar kero lektor kon boz atristante / de la gerra ke ay ke es muy amanziante / eya kamina avante / i aze destruision / ya se ruvino kada nasion / ma inda van gerreando / la sivdad kemando (La Amerika, 1915) |
amanziarse v. refl. |
ריחם, נכמרו רחמיו, חמל, התמלא חמלה |
to pity, to have mercy on, to be filled with compassion |
Andjeles de merkava se amanziaron, ofanim i serafim por eyos esklamaron; (Puertas de veluntad) |
I muestro padre rahman de ti se amanziara. (Puertas de veluntad) |
amar v. |
אהב |
to love |
Su senyora le amava, prendieronle temores, (Poema de Yosef) |
Todos los senyores se arrodiyavan i se enkorvavan a 'Haman, i senyor sobre todos los senyores lo yaman, i el rey i los senyores a el |
la uma entera muncho mo lo |
amargado adj. |
נעצב, ממורמר |
sad, embittered |
no deshes deperder un puevlo amargado, desendiente de un patriarka amado! (Im afes, Papo 1894) |
amargo adj. |
מר, מריר; עגום; זריז, מוכשר, ערום; כינוי לקפה |
bitter; melancholic; quick, talented, crafty, cunning; a nickname for coffee |
De ke pekado mos vino este mal amargo i preto?; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Muncho lemuniozos estan los djidios rogando todos al dio amargos estavan tambien endechavan (Purim, De-Fes, sig. 18) |
A Atah mandara ke le pregunte i ke todo le konte porke esta amargo, yo tengo su kargo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Israel en grande apreto / de ke pekado mos vino este mal |
amargura f. |
מרירות; עצב, עוגמה; מרור |
bitterness |
Apiadate, rahman, de la amargura de Sara. (Puertas de veluntad) |
sus korasones kontentes, sus yoros de amargura. (Puertas de veluntad) |
Yorad i enguayad oy tishabeav ermanos / ma rogad ke presto se den todos las manos / por ke no ayga matansas i amargasion / i eskape el tishabeav de kada nasion (La Amerika. 1913) |
Non pensas a tu padre ni mizmo a tu madre / ke yoran manyana i tadre / siendo yevan amarguras / i tienen sekaturas / i tu non vienes en sus ayuda (La Amerika, 1914) |
Ansiose 'Ester i yamo a el Dio de la altura, i levanto sus ojos kon |
A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo alto, mi korason kon |
aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus lagrimas estelantes kon fortaleza / ojo kon |
amariyo adj. |
צהוב |
yellow |
ibrishay i shali / badja i samur no yeve kalpakli / kalsado |
amatar v. |
כיבה; הרגיע; מחץ בין האצבעות |
extinguish, to put out; to calm; to crush between the fingers |
ke todo el mundo savia ke al fuego amata el agua; (Toledo, Koplas de Yosef) |
ke so mayoral del agua; al fuego amatare.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
Dio su fuego a mi alma por kemar, munchas aguas non pueden amatar. (Donme, sig 18) |
amator (fr.) m. & adj. |
חובב, חובבן |
fan, amateur |
Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911) |
grande aglomerasion de damas i senyores / vienen a sintir el kante delos |
tizku le-mitsvot grupo de |
ambezado adj. |
משכיל, מחונך, מלומד, בעל השכלה; מורגל ב-, מלומד ב-; שנלמד; מורגל |
educated, scholarly, well-bred; accustomed to-, educated in-, that was learned; accustomed |
Dezgrasiado Auschwitz ke rovino nuestras famiyas, embezados en muncho bueno, arrastados sin manzia (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
ambezar v. |
לימד, הורה; למד |
teach, instruct; study, learn |
Por azer su komando de el enshalshado, lo yevare a la yeshiva para embezar Tora. (Puertas de veluntad) |
ke ansi la anbezo su konsuegra bula Lena. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Zakay de Avraam betoh de la komida le fue avlando: muestro ijo se engrandesio sin saver lo ke enkomendo el Dio alavado lo yevare a la yeshiva por anbezarle lo ovligado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no |
ambezarse v. refl. |
למד |
study, learn |
ke ansi se lo anbezo la suegra de Moshe Dasa. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
ambos |
שניהם, שתיהן |
both of them (male), both of them (female) |
Vinieron entranbos ala dicha komida (Koplas de Purim, 1545) |
anduvieron |
ambre f. |
רעב, כפן; בולמוס, רעבון |
hunger, famine, starvation; ravenous hunger, ravenousness |
Sera fanbre granada siete anyos en la tierra, (Poema de Yosef) |
Ken en la ambre, i ken kon la sed. (Untane Tokef) |
Vistio grasia i mersed en el terser dia muerta de anbre i sed de ver tal manzia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Zakai le disho a la madre: ''Traye pan ke yo tengo ambre''. Disho la ija de buen padre: ''No tengo mas ke esta arinika. Ke te are Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Belzen tomba umana, onde pedrimos nuestra ermana, si deperdieron i munchas ijas por la ambre i la vida mala (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
ambrera/ambrerea f. |
רָעָב, כפן, בצורת |
hunger, famine, starvation, drought |
i el desperta en el mundo gerras i prea i kativerio i ambrera ke esto es su uzo i estruye tierras i arranka reinados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
amejorado/amejoreado adj. |
משופר |
improved |
Bendicho el abastado ke mos dio dia onorado, kada shabat amejoreado (El Dio alto) |
amén! (ebr.) m. |
אמן! |
amen! amen to that! |
abasta, senyor, abasta. amen, ve-nomar amen. (Toledo, Koplas de Yosef) |
amenazar v. |
אִיֵּם |
to threaten |
Ke yo lo se por sierto ke te an amenazado.'' (Poema de Yosef) |
amezurado (fr.) adj. |
מדוד, מחושב; מוגבל; דחוק (כלכלית); זהיר; מלאכותי; שעבר בדיקה; מיופייף, מגונדר |
measured, calculated; limited; hard-pressed (financialy); careful; artificial; that was tested; beautified, embellished, dandified |
kién i kién se apara por ver un maymón kolgado en un timón: el sinyor onrado bien amizurado. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
amigo m. |
חבר, רע, עמית, ידיד |
friend, companion, comrade |
'Amigos, komo estades a tan desmayados? (Poema de Yosef) |
las mandava a las amigas, kada una kon pichel. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Ansi el mandado del enperador ke lo tiene en amor el es su amigo tambien su avrigo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ken izo Vashti tambien a las sus amigas por ke les krese su bien komo las espigas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
hazak ve-emats dire a ken es amigo: sienpre yo lo kantare sin ningun fatigo; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
hesed grande aze konmigo eskapame del enemigo, vos ke sos padre amigo, sennyor de toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
amistad/amistá f. |
ידידות, רעות, חיבה |
friendship, companion, fondness, affection |
Ad ayom la nemistad la tienen guardada, mos amostran amistad komo eskarada; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Por no olvidarmos esta nimistad meldamos kon amistad de la vieja istoria, tenerlo en memoria. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
La mosa era guerfana de madre, a Mordekay su tio tenia por padre, kon el se saludava manyana i tarde, no trokava su |
amor m. (Sal.)/f. (Izm./Ist.) |
אהבה,חיבה; אהוב |
love, fondness; beloved, sweetheart |
Tan mal ke le akeshavan akeyos sus amores. (Poema de Yosef) |
Amor de mi emuna ke es muncha, komo la mar la grande i la ancha, en mi korason komo un entorcha. (Donme, sig 18) |
salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar aserkamiento de su kerida i aras pasar / de su korason ansia de su alma / por bushkar |
amostrar v. |
הראה; הוכיח |
to show; to prove |
i amostramos ya salvasion de puevlo kruel i tanbien salion. (Toledo, Koplas de Yosef) |
komo la espiga uno sovre otro nisim ke nos amostro el Dio Abastado alto i enshalshado. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Damos, Senyor, tu bendision kon la buena kondision; amostramos tu salvasion de el bet mikdash Ariel. (El Dio alto) |
I de munchas vias mando a traer amostrar a su aver i la su grandeza kon muncha rikeza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ad ayom la nemistad la tienen guardada, mos amostran amistad komo eskarada; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
I le disho su padre: el Dio santo mos abrigara, i el karnero El mos amostrara, veluntad de muestro Dio en nos se afirmara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de |
disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el sielo / andare i le |
i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke |
anavá (ebr.) f. |
ענווה, צניעות |
humility, modesty |
Por ke deprenda el ombre i tome la anava por manto: (Ketuba de la Ley) |
En tu entrar en este mar toma a ti dos alas, la una es anava i la segunda sea temor. (Donme, sig 18) |
ancho adj. |
רחב; נח לבריות |
wide; affable, nice |
Amor de mi emuna ke es muncha, komo la mar la grande i la ancha, en mi korason komo un entorcha. (Donme, sig 18) |
andar m. (port.) |
קומה בבית, דירה; הליכה |
floor in house, apartment; walk |
Luego en akeya ora el le avlava: Andavos la mi madre de la meara, (El rey Nimrod) |
Marineros i sus naves se andan kon feuzia, ke era mar de Genosar el se izo gan va-sor. (Donme, sig 18) |
andar v. |
הלך, צעד, פסע, התהלך; עשה בלהט |
to walk, to march; to do passionately |
Segun ke lo departe la nuestra eskritura (Poema de Yosef) |
Mas gran envidia avian komo andava Yosef. (Poema de Yosef) |
Y sienpre andava El Dio kon Yosef. (Poema de Yosef) |
I ke fuese un ombre bien apregonado i ke diga por nombre kuando va andando (Purim, De-Fes, sig. 18) |
|
Viendose Vashti en eya tanta fealdad, Disho: yo no puedo ir; vos |
ande/andi adv. |
איפה, היכן? לאן?; אצל |
where?; at |
Devemos azer djunbúsh en estos dos días, sovre inchir el rabúsh ande los Nahmías; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
bushkad de Horev, demandad de Sinay, ande se eskombro esklavo de A', el ke kito de Mitsrayim lehol 'hamonay (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
piedre kudiado, salvador de Israel, resivi tu tefila esklavo fiel, yo abashare kon Mihael i Gavriel, ande ti Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
yerrado esta el ke se kontiene kon los vestidos ke el tiene, pare mientes de ande viene ke todo sale de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien |
andjélo /ánjel/ándjel/ándjeli/ándjel |
מלאך |
angel |
I luego respondiera el angel a Yosef: (Poema de Yosef) |
en sekreto de andjeles de la santedad, (Untane Tokef) |
Andjeles de merkava se amanziaron, ofanim i serafim por eyos esklamaron; (Puertas de veluntad) |
El hasidut de Abraham los andjeles ya vieron, (Puertas de veluntad) |
A' rey asentado sovre siya de din / a sus derredores |
disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero atersiado / tornadvos por pas |
angustia f. |
תוגה, צער, יגון, עצב, דאבה; מחנק; גועל, דחייה, רצון להקיא; בוז |
grief, sorrow, sadness; choking; disgust, rejection, desire to vomit; contempt |
angustia grande se rebolvio. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
en la angustia serkano nuestro Dio. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Muncho tiempo en angustia, en mi korason da feuzia, mi delunsiador delunsia, (Donme, sig 18) |
avlad a mi madre ke su gozo se movio / el ijo ke pario alos noventa anyos fue para el fuego, i para el kuchiyo se aparejo / ande bushkare a eya ado konortador / |
angustiar v. |
צרר, התנכל, לחץ, דיכא, גרם חרדה |
to harass, to press, to suppress, to cause anxiety |
mando a dezir si ay mas shohad |
aní (ebr.) m. & adj. |
עני, דל, רש, דלפון;רעב ללחם |
poor; hungry for bread |
El Dio le disho a Eliau: ''Vate serka la aniya'' en Tsarfat ayi moraria Sera bendezida el azeite i la arina por kavod de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
animalia f. |
חיה, חית טרף |
animal, predator |
Yom sinko de Elul le dio dolor en su entranya, i luego la avla perdio komo la animalia; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
aniyim (ebr.) m. pl. |
עניים |
poor people |
Aniyim i hasidim i ombres onestos / por podersen mantener siempre van despuestos / mizmo i por estos / devemos de kudiar / el Dio mos va ayudar / penemos kon dos manos / por nuestros ermanos (La Amerika, 1911) |
A' responde a los |
aniyo m. |
טבעת |
a ring |
Komo entro una dedo dientro de un aniyo (Donme, sig 18) |
anke (it.) prep. |
למרות ש-; הגם ש-, נוסף לכך, יתירה מזאת; אף על פי כן, בכל זאת |
despite of; moreover, add to that; nevertheless, in spite of |
anke esta desmanparado su korason enfeuzyado, (Toledo, Koplas de Yosef) |
hayre no ay de eskapar de la muerte, grandes i chikos kaen en esta suerte, anke sea tan fuerte komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
anocheser m. |
רדת הלילה |
night fall |
vido [despues] anocheser la luna kon su derededor, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Al anocheser vide a la luna, konti a las estreyas una por una. (El rey Nimrod) |
anocheser v. |
ירד הלילה; באירוניה: נזכר בחלומו במטלה ששכח לבצעה |
the night has fallen; to be reminded of a task you fotgot to do in a dreem |
kon todo esto le parese ke para esto el krese, no save ke se anochese i se eskurese la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ansí adv. |
כך, ככה |
so, like that, thus |
A sus ermanos yamava, i ansi les dezia: (Poema de Yosef) |
ansi fue: de los tres el mas grande kayo; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
ke ansi lo vido azer de Pavucha de Firmon. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Aman luego apresuro i ansi lo izo kon korason eskuro en lugar de rizo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Todos djuntos alavemos porke muncho le devemos; después de esto beveremos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre |
ansia f. |
צער, סבל, ענות; דאגה, חרדה; קמצנות, אהבת בצע |
grief, suffering; concern, anxiety; stinginess, greed |
Non veamos mal ni ansia, a nos i a todo Israel. (El Dio alto) |
Siente muncha ansia en lugar de gozo, komo un palo tezo ansi kedaria asta el terser dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Aun ke me viene ansia, Tu le das a mi pasensia, muchigua a mi sensia (Donme, sig 18) |
A Haydar ya arrivimos, de haftonas mos konsomimos, tres dias estuvimos, de ansia mos abatimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
nada no keda de esta ganansia, su vida es kon muncha ansia, su yetser kon su dezgrasia lo eskombra de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar aserkamiento de su kerida i aras pasar / de su korason |
ansiado adj. |
נטרד, סובל, עצב, דואג, חרד |
troubled, suffering, sad, worried, anxious, fearful |
ke la neshama no esta ansiada ni triste (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
ansiarse v. refl. |
התענה, הצטער, התעצב,התמלא דאגה; שאף ל-, חתר ל- |
to be tortured, to be sorry, to become sad, to become worried; to aspire to- |
|
ansina/ansine/ansín adv. |
כך, ככה |
so, like that, thus |
Fuese 'Ester a el rey aina, le Disho: Bigtan i Teresh te kieren entosegar komo una gayina; Mordekay el Judio me lo Disho |
ante adv. |
לפני, מול |
infront of |
Muy alegre viniera Antel rey, Yosef. (Poema de Yosef) |
antes adv. |
קודם, פעם, לפני כן |
beforehand, first, once |
Fijo, i antes mueras ke lo fagas, Yosef!'' (Poema de Yosef) |
las metia en el forno antes de kemar la braza. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Antes de esto, avlo el kon la su mujer se determino tambien sus amigos kojer (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Bueno es ke se fuygan agora en sekreto, mas en antes ke vengan los dias de apreto, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
antes prep. |
לפני, קודם |
before, first |
A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere espesia de vidas i el, patron de fuersa / se alevante en |
antiguo /antigo adj. |
עתיק, עתיק יומין;מיושן |
ancient; old-fashioned |
i su puerpo es mas grande de el puerpo de tierra sien i setenta tantos segun amostrasiones (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
anyada f. |
תקופת השנה, יום השנה; משכורת שנתית |
a period in a year, anniversary; yearly salary |
enfortesidvos i gozadvos ke la prea se kumplio / a el Fuerte esperad, su firmamiento guadro a vos / i suviran a Tsion i dira / akalsead akalsead sus kalsadas / empese la |
anyo m. |
שנה |
year |
Seran anyos siete ke vienen de fartura.'' (Poema de Yosef) |
Resivieron los djidios ke en akea via Purim todos los anyos kon gran alegria (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
El ijo ke de 90 anyos eya lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio; (Puertas de veluntad) |
Bivas tu munchos anyos, el rey mi amigo, ke eskapes de danyo siempre te bendigo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
No tuvimos deskanso asta el otro anyo, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Despues de dias i anyos Israel rikos i sanos se olvidaron de los anyos ke los sako de Misrayim el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916) |
me akordo |
tino pozo a azer mas danyo / izo azer dos papeles en un |
anyublado (arc.) adj. |
שדוף, מוכה שידפון |
blighted |
Suvian despues deyas otras anyuvladas; (Poema de Yosef) |
aogado m. |
טבוע, טובע; חנוק |
drowned, drowning; choked |
Ken aogado en las aguas, i ken kemado en el fuego. (Untane Tokef) |
apalpar v. |
מישש, גישש, גישש באפילה; קיבל כסף |
to feel, to touch, to search your way in the dark |
I ayi no avian apalpar ni de uzansas (Donme, sig 18) |
apanyamiento m. |
תפיסה, אחיזה, לכידה; אסיפה, התכנסות; הכנסה; תיקון; המאסף |
holding ,grasp,capture; assembly; bringing in; correction, repairment |
I apanyamiento de los aguas mares yamastes (Donme, sig 18) |
apanyar v. |
תפס, אחז, החזיק, לפת; חטף;כינס, אסף; תיקן |
capture, to grasp, to hold , to catch; snatch; assemble, collect; to repair |
Eya le disho apanya los djudios (Koplas de Purim, 1545) |
Mordehay luego apanyo a todo el puevlo disholes: se ensanyo el Dio en el sielo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Gozar kijo el su bien en akeos dias mando i apanyo tambien a sus kompanyias (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Al hazán lo apanyaron, onde el abdán lo yevaron; todos los djidiós yoraron (Asidio de Belogrado 1788) |
todo esto supo el pastor fiel, akojo i apanyo a todo Israel, de todos demando mehilá el (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Enbio 'Ester a Mordekay, Bilgan, i le Disho: |
huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo tenias? / para ke lo kerias / sirviendo al malhut / |
apararse v. refl. |
התייצב, ניצב מול, הופיע, הראה עצמו במקום גבוה, ניצב בחלון, נשען על אדן החלון |
to present oneself, to stand infront of, appear, to stand infront of the window, to lean on the window ledge |
Aparesvos mi Sherifa de la ventana de plata i veredesh a Adonenu kon la shehina ensu kara (Donme, sig 18) |
kién i kién se apara por ver un maymón kolgado en un timón: el sinyor onrado bien amizurado. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
aparejado adj. |
מוכן, שהוכן, שיועד |
prepared, that was prepared, that was designated |
Na la lenya i el fuego ya es aparejado, i ande esta el barvez ke sera ayegado? (Puertas de veluntad) |
Viendo Yits.hak el fuego i la lenya aparejado, le disho a su padre: ado el karnero ke por korban sera ayegado? Su padre le respondio para ke no fuera atorvado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
el ke para esto es aparejado, komo tiene gana de ir pekando? no se despega de el enkonado, el enemigo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
aparejar /aparijar v. |
הכין, ערך, התקין |
prepare, to set, to set up |
Vido el rey su vision ke se aunaron Ester i Aman prizion le aparejaron, djuntos se kazaron i el kornudo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
es komo la espondja kon la portukal, aparejen un bokal, después una bota, no keda ni gota. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
|
aparejarse v. refl. |
התכונן, הכין עצמו; הציג עצמו; מישמש ובא |
to prepare oneself, to get ready; to present oneself; to be upcoming, to be approaching |
Vino el espino en el konsejo para Aman se aparejo ya se la estrena le viene muy buena (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Yamo a el su savio, i lo konsejara ke para otro anyo se aparejara, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Bien entendido ke se aparejavan / para el dia santo del sesh de Sivan / para salir delantre del Dio despierto / en medio del grande temerozo dezierto. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Las kartas se eskrivieron en lenguaje de los djentios: ke |
aparejo m. |
הכנה, סידור |
preparation, arrangement |
Enpeso a eskojer de dime ahay de la muerte de Mordehay dame el konsejo i el aparejo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Amanesio el dia, en sekretamente a Yits.hak lo desperto i todo el aparejo kon su mano lo pronto, i tomo la lenya i el kuchio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
apareser v. |
הופיע, נגלה |
to show up, to appear, to be revealed, to become known |
En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
aparesido adj. |
בעל הופעה, נאה, לבוש יפה; לילד: נראה גדול מגילו |
that has aesthetic appearance, handsome, nicely dressed; looks bigger than his age (for a child) |
Eliyau anavi nos sea aparesido i daremos, loores al verdadero. (El rey Nimrod) |
apartado adj. |
נבדל, נפרד, מופרד, מופרש, מובדל, מבודד; רחוק, מנותק; שמורבצד; נסיך, משוח |
separated, distinguished, isolated; far, disconnected; kept aside; prince, anointed |
Aava ke enporta tredje es uno onestedad i ke seran komo uno no sean apartados. (Donme, sig 18) |
apartar v. |
הפריש, הבדיל, שמר בצד, הקדיש; הפריד, הבחין; ניתק, הרחיק; גישש באפילה; חסך |
to set aside, secrete, distinguish, dedicate; separate; to cut off, to distance; to feel your way in the dark; save (money, food) |
El rey ke apartava a los sus varones, (Poema de Yosef) |
tu sos savio i de tu sensia apartastes por kriar a el mundo komo el poel i el maestro por kriar el kriamiento de el mundo de sontraemiento de la nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
aparte adv. |
לחוד, בנבדל, בנפרד |
separately, individually |
Luego favlo aparte el rey a Yosef: (Poema de Yosef) |
Loen todos los djudios ke en toda parte nisim de los dos anyos, kada uno aparte, komo el diamante (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
apasentar v. |
רעה |
to shepherd |
sus ermanos a las vias, a pasentar las ovejas. (Toledo, Koplas de Yosef) |
|
apaziguar v. |
השקיט, הרגיע; השלים בין,השכין שלום |
to quiet, to calm; to make peace between, to make peace |
Ken sera apaziguado, i ken sera kastigado kon yisurim fuertes. (Untane Tokef) |
apedreado adj. |
נסקל, שנרגם באבנים; שהוקע ע''י דעת הקהל |
to be stoned; to be harshly criticized by public opinion |
Ken sera aogado, i ken sera apedriado. (Untane Tokef) |
apedrear v. |
סקל, רגם באבנים |
to stone |
le disheron: vos azimos arraviar, i mozotros pekimos ke vos bushkimos de apedrear, guestro korason mira de alimpiar muestro si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Avrieronse los sielos / mostrarmos ke ay un Dio / mos apedreo kon yelos / por puntos non mos undio (La Epoka, Sal. 1898) |
apegarse v. refl. |
נדבק; דבק ב-, נקשר ל-; נדבק (שאריות אוכל לסיר) |
to be stuck, to be glued; to stick/cling to-, to be connected to-; to be stuck (food leftover) |
De dia i de noche kon ti me apegare: (Ketuba de la Ley) |
Salvo kon eya se apegara (Ketuba de la Ley) |
Grande amor tomate, de El non espantate, en la ley apegate. (Donme, sig 18) |
por muncho ke fue akavidada i tanbien akondjurada lo echa detras de la espalda i se apega kon la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
apel (fr.) m. |
מיפקד במחנה ריכוז |
census in concentration camp |
A las tres de medianoche, al bloko 20 arrivimos, los apeles empesaron, en los friyos mos apuraron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
apelo m. |
קריאה; מפקד; ערעור |
call; commander, captain; appeal |
Alshten (?) kon haftonas , al apelo mas i mas, bloko vas i shtupo vas kon krueldad, mos aharvavan sin peadad (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
aperfijado adj. |
מאומץ, ילד מאומץ; חוסהבמוסד נוער |
adopted, adopted child; charge at a youth institution |
todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh |
apetite/apetito/apetit m. |
תאבון, חשק, התאווּת; כשרון, נטיה; יֵצֶר |
appetite, crave for, longing, lust; talent, inclination; impulse, instinct |
Tamar ke ansi oyo echo un invite: loke kero yo i mi apetite ke en el mi konbite vos ayegesh vos i Aman djunto kon vos mos asentaremos djuntos beveremos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Diole la su intesion de azer un konbite siendo ansi su intesion no ay ken se lo kite el su apetite i su veluntad (Purim, De-Fes, sig. 18) |
apeyido (arc.) m. |
קריאה |
call |
Al moso non fayava, fizo grande apeyido (Poema de Yosef) |
Fizo grande apeyido, i disho estas razones: (Poema de Yosef) |
Eya dio apeyido, i fue alborosada. (Poema de Yosef) |
apiadado adj. |
מרוחם |
pitied |
Apiadado yo sere, yora por mi tu mi madre, non alegri para siempre. (Donme, sig 18) |
apiadar v. |
נחלץ לעזרה, סייע ל-, עזר ל- |
to come to the rescue, to aid/ assist to-, to help to- |
apiadame en el presio, ke el alma tengo afrita. (Toledo, Koplas de Yosef) |
apiada Senyor sovre mi por santidad de tu nombre. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Le respondio su padre: El Dio mos apiadara i tambien el karnero El mo lo mostrara; (Puertas de veluntad) |
Apiada a mi alma A-donay, yevi males munchas bevaday, konsolame kon luz de rey Shabetay. (Donme, sig 18) |
lo aprezo a chilibi Yosef Mordehay / en akea semana mos izo nes el Dio Hay / presto mos |
Israel en grande apreto / de ke pekado mos vino este mal amargo i preto? / esk[l]amimos a el Dio muy presto / kisa mos el Dio |
apiadarse v. refl. |
חמל, ריחם |
to have pity on, to be compassionate towards |
Apiadate, rahman, de la amargura de Sara. (Puertas de veluntad) |
aplazear v. |
עינג; ריצה, השביע רצון |
to pleasure; to please, to satisfy |
Tambien El mos aplazo komo novio kon grande hiba (Ketuba de la Ley) |
apokar v. |
המעיט, הפחית, הקטין; מיעט, צמצם; הקהה; פחת, התמעט; העליב |
to reduce, diminish; minimize; to dull; to be reduced,to become diminished; to insult |
A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i me adoloryi dia ke en el me djuzgas / me arrebashi i me atorvi de kuanto kon tu folor me |
apokarse v. refl. |
פחת, התמעט |
to be reduced, to lessen |
torno, la vido en menguante, ke eya se va apokando; (Toledo, Koplas de Yosef) |
apozentar v. |
יצר משקע/שכבה; איכסן, אירח |
to create sediment; to house, to accommodate |
Don[a] Krensia deske lo vido komo rey lo apozentara (Donme, sig 18) |
aprestar v. |
הועיל, היה לתועלת |
to benefit, to be useful |
ni aprestes ni mas ni manko ke el suenyo del perro.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
apresuradamente adv. |
במהירות, בחיפזון |
quickly |
Ivan se lo soltar apresurada mente. (Poema de Yosef) |
Apresurada mente alsaron a Yosef (Poema de Yosef) |
apresurar v. |
זרז, האיץ, החיש, דחק |
to catalyze, to urge, goad |
Luego apresure i are tu dicho anke eres maldicho (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Aman luego apresuro i ansi lo izo kon korason eskuro en lugar de rizo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
apresurarse v. refl. |
מיהר, נחפז, הזדרז, אץ |
to hurry, to rush, to hurry up, |
De enfrente vieron una nuve klara, se apresuraron a fraguar la ara; (Im afes, Papo 1894) |
I los mal'ahim se apresuran, i dolor i tembla les trava, i dizen: (Untane Tokef) |
apresurozo adj. |
ממהר, נחפז |
in a hurry, hasty |
Kavayeros salieron muy apresurozos alegres anduvieron i muncho gozozos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
apretado adj. |
לחוץ, דחוק, הדוק, מהודק; קמצן, קפוץ יד; ביישן, נחבא אל הכלים |
compressed, pressed, tight; stingy; shy |
I por tanto duelo azed teshuva muestra orasion suva ke estash apretados por muestros pekados (Purim, De-Fes, sig. 18) |
de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
apretar v. |
הידק, לחץ, דחק; בלם; הכביד על, העיק; הפעיל לחץ, הכריח, כפה; איית; לחץ, עינה, נגש, דיכא, הכניע; הטריד; גרר, החזיק בכח |
to fasten together, tighten, to press; to stop, curb, restrain; to be a burden on, to distress; to apply pressure, to force; to spell; to pressure, to torture, oppress, to subdue; to bother, harass; drag, tow, to hold by force |
muy klaro i muy visto de apretarlos i no para matarlos komo aki keria asta la famiya (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Hasid ke entro de la puerta Zimri kon Kozbi esta en buelta uno el otro apreta alanseolos a los dos Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
apreto m. |
לחץ, מועקה; עינוי, ענות, מצוקה, רעב, דוחק, ייסורים |
pressure, stress, distress; torment, suffering, hunger |
ke yevan grande apreto; guadran tu ley kon gran tormiento (Toledo, Koplas de Yosef) |
Enkorvandomos tu nombre envokamos, En nuestro apreto la akeda kontamos; (Im afes, Papo 1894) |
Tuvieron Yisrael grande apreto: (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Teilot a el Dio alto estonses las dimos en oras de apreto ke mos respondimos (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Eya guardaria este sekreto por muncho ke apreto porke muncho presto sale bien de esto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Dio, porke mos traesh en tal apreto, ke fue este sekreto? (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Bueno es ke se fuygan agora en sekreto, mas en antes ke vengan los dias de apreto, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Serbia ya fue echa en una bolema / ayuda kijo de la Grecha ma kedo kon la postema / ainda eya se kema / siendo al grego ayudo / kuando en apreto se topo / al tiempo de la Bulgaria / kuando aharvado se via (La Amerika, 1915) |
tsar li meod! mi flakeza i de mi korason el |
Israel en grande |
aprevar v. |
העמיד בנסיון; ניסה |
to put to a test; to try |
agradeses el karnero ke le mostrates, i no olvidas el padre ke aprevates. (Im afes, Papo 1894) |
aprezado adj. & m. |
אסור, אסיר, שבוי |
imprisoned, prisoner, captive |
Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911) |
aprezar v. |
אסר, כלא |
to imprison |
'Hayom 'harat olam dezid kon muncha alegria / la djustisia i la verdad arrivo en Turkia / muncho negro avia i sin pueder avlar / mos tomavan a harvar / mizmo mos akuzavan / i mos aprezavan / (La Amerika, 1911) |
diziendo a kojer moneda / de muncho ke no tenia devda / lo |
lo |
aprometer v. |
הבטיח; הציע |
to promise; to offer |
te dare tu buen presio yo, pago lo ke aprometo.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
aprontar v. |
הכין, עיבד; ערך (שולחן), סידר, ארגן; ערך/סידר משהו במהירות |
prepare, to process; to set a table, arrange; to set/arrange something quickly |
Yitshak apronto su kueyo delikado, i su padre se aego a su lado (Im afes, Papo 1894) |
Amanesio el dia, en sekretamente a Yits.hak lo desperto i todo el aparejo kon su mano lo pronto, i tomo la lenya i el kuchio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Inda romano i bulgar no se avian dechidido / por salir a gerrear mucho avian kijido / ma el romano dezvanesido / kaje ke va empesar / el kontinua armar / a todos sus soldados / por tenerlos aprontados (La Amerika, 1915) |
Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915) |
apropiado adj. |
מתאים, הולם; מיועד |
fitting, appropriate, suitable; intended, destined |
Nombre de Tu apropiado, antes de todo fayado, Tova, no esta kayado (Donme, sig 18) |
aprovado adj. |
מוכח, מאושר; מנוסה, בדוק, שנוסה; מוסכם |
proven, approved; tested, tried; agreed upon |
Y sera provada la palavra de Yosef. (Poema de Yosef) |
aprovechar v. |
הפיק תועלת, ניצל; הועיל, היה לתועלת, סייע |
to make use, to use, to take avantage of; to be beneficial, to be useful, assist |
Kon todas estas kozas no le provecharon no pudo echar kazas ni manko mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Sutlach i kozas de leche a el ken kome le aproveche; a dormir ke no se eche, ke no es ansí el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
dibur bueno a eya le davan: si sus mitsvot eya guadrava de la shehina se aprovechava kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
reada les travo de oyir estos biervos / la dezventura ke les hue al patri de eyos / aspros i dineros no le |
apuesto (arc.) adj. |
מקושט; יפה, נאה |
decorated; beautiful, fair, handsome |
Muy apuesto andava komo rozas i flores. (Poema de Yosef) |
Kon sortija apuesta, i bendision granada, (Poema de Yosef) |
apunto adv. |
מייד; זה אך, לפני רגע; בדיוק; בזמן, ברגע ש- |
immediately; just now, a moment ago; precisely; when, while, at the moment when- |
Taanit apregonó Mordejay el djusto, ninguno dezayuno tres días apunto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
apurar v. |
טיהר; ריכז בהרטבה או אידוי; דחס, צמצם, צימק; גרם ענות, לחץ |
purify; to condense through wetting or evaporation; to compress, minimize; to cause suffering, to pressure |
A las tres de medianoche, al bloko 20 arrivimos, los apeles empesaron, en los friyos mos apuraron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
ara f. |
מזבח |
altar |
A el ke dishites: ''Tu ijo presiado sovre la ara sea sakrifisiado''. (Im afes, Papo 1894) |
De enfrente vieron una nuve klara, se apresuraron a fraguar la ara; (Im afes, Papo 1894) |
Te rogo, membrame en lo ke mi alma djuzgara: atan i el atado i la ara. (Puertas de veluntad) |
Nafshi kema komo fuego de ara, sin estajar no save komo fara. (Donme, sig 18) |
arder/ardir cf. adrer |
|
|
El ijo ke de 90 anyos eya lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio; (Puertas de veluntad) |
Ardjel f. |
אלג'יריה |
algeria |
el kunyado de David el ke vino de Ardjel: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
ardor m. |
להט, התלהבות, להיטות, דבקות; התפרצות |
passion, enthusiasm, eagerness, determination, devotion; outburst |
Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911) |
arel (ebr.) m. [pl.: arelim] |
ערל, גוי, נוכרי |
gentile, non-jewish, foreigner |
Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Arelim venía ke no avía kuenta por entrar en la sivdat azer una rebuelta, por no desharmos ni menor ni fiesta; el Dio, baruh 'hu, les izo la buelta (Kalumnia de sangre, sig 18) |
arina f. |
קמח |
flour |
biskochadas kon guevos freskos i un poko de arina has (Gizados de berendjena, siglo 18) |
les batia mucho guevo en un poko de farina (Gizados de berendjena, siglo 18) |
El Dio le disho a Eliau: ''Vate serka la aniya'' en Tsarfat ayi moraria Sera bendezida el azeite i la arina por kavod de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Komo oyo esto Elia, disho: ''En el Dio ten figuzia no se ateme el azeite ni la arina komo palavra de Dio ke avlo a Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
arka f. |
תיבה, ארון (הברית) |
chest, ark of the covenant |
metio la mano en la arka - se sano de su maka. (Koplas de Par'o, 1901) |
arká (t.) f. |
אחוריים, עגבות; תמיכה, סיוע; מטען גב |
backside, buttocks; support, aid; back cargo |
rasgaron sus gezerot fue kon grande shaka / no le kedo |
arko/arkol m. |
קשת (בענן), קשת (נשק), קשת (כינור); קימור, ארקדה; קולב |
rainbow, bow/arch (weapon), arch (violin); arching, arcade; clothes hanger |
en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
arma f. |
נשק; שלט אצולה |
weapon; aristocracy signpost |
kada uno a su arma sinyo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
djente del rey por tierra armas sinyeron; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Fuertes mas ke fierro el las kevranta, tambien los arremata sin arma i sin gerra, deskansa la tierra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
I bolsas mandara a el reinado, ke le viniera el mando kon armas bastantes, mas de las de antes. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
armada f. |
חיל, צבא, ארמדה, אוגדה |
army, division(army), armada |
'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915) |
Vilhelm pasaje kijo azer entre los beljikanos / i por non los dezazer les avlo komo ermanos / viendo ke levantaron manos / a su armada ordeno / el tiro alman sono / la Beljika fue atakada / i en sivdad franseza mandada (La Amerika, 1915) |
Ya es tiempo ke mos levantemos / i la bandiera de Tsion alsemos / azer en el mundo djudio una yamada /por rekojer una fuerte armada (La Amerika, 1916) |
armado adj. |
חמוש, מצוייד |
armed, equipped |
armados de dia i de noche non deshan dormir; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Poshea salio la Italia ni mantuvo su aliansa / en deklarandose neotrala eya salio falsa / ma dia no se pasa / si ke este armado / ma no savemos kuando / sarlera de las kantones / en mashkando makarones (La Amerika, 1915) |
armar v. |
חימש, צייד; טען את הנשק; ביצר |
to arm, equip; to load a weapon; to fortify |
Ordenes de gerra keria armar, por la tierra i por la mar, por azer su gusto, tuerto i no djusto. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Armavan gerra los moros alas sivdades de gerrear rebolviendo sus kavayos salian djugar las lansas (Donme, sig 18) |
I para dormir kon eya grande traision armara (Donme, sig 18) |
Inda romano i bulgar no se avian dechidido / por salir a gerrear mucho avian kijido / ma el romano dezvanesido / kaje ke va empesar / el kontinua armar / a todos sus soldados / por tenerlos aprontados (La Amerika, 1915) |
armarse v. refl. |
התחמש, הצטייד |
to get armed, to equip oneself |
Respondio 'Ester: yamen a 'Haman i venga agora, i konbite |
arnaút (t.) adj. & m. |
אלבני, כינוי לאדם בעל שער פרא |
albanian, a nickname for a person with 'wild' hair |
ke la yevo el arnaut i kedo dezmamparada: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
arrankar v. |
עקר, עקר מן השורש; קטף, תלש בכח, קרע, שבר |
to uproot; to pick, to detach/pluck with force, to tear, to break |
se vistió de luito la reina Ester, ansí fue demenester por un ombre malo de el mundo arrankalo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
tsorer el yetser el malo no lo desha despegarlo, su tino es por arrankarlo de kaminos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
i el desperta en el mundo gerras i prea i kativerio i ambrera ke esto es su uzo i estruye tierras i arranka reinados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
arrankarse v. refl. |
נעקר, נקרע מעל; נכסף, השתוקק; נעצב |
to be uprooted, to be torn of; to yearn; to become sad |
la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi |
no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino / |
arrastado (port.) adj. |
נסחב; מָשוּך;מסכן, עלוב |
to be carried' to be dragged; wretch, miserable |
Dezgrasiado Auschwitz ke rovino nuestras famiyas, embezados en muncho bueno, arrastados sin manzia (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
arrastar (port.) v. |
גרר, סחב, סחף, משך אחריו; נשרך, נהג בעצלתים; החריב, הרס |
to drag, carrie, to pull after oneself; to trail behind, to walk very slow, to act lazy; to ruin |
De muestras kazas mos kitaron, en una braza mos enkasharon, de dehi en dehi mos arrastaron (Asidio de Belogrado 1788) |
Al Pereo dezbarkimos, komo los perros mos arrastimos, munchos keridos ayi pedrimos, i para Haydar prosegimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Nuestra lingua nos rovaron / nuestras bienes derokaron / a nuestras famiyas las arrastavan / i komo karneros los matavan (La Amerika, 1916) |
arraviar v. |
הכעיס, הרגיז; לא עמד בדבריו; סירב לשלם חובו אחרי הפסד במשחק |
to anger; to not stand behind your words; to refuse to pay a debt after losing a game |
le disheron: vos azimos arraviar, i mozotros pekimos ke vos bushkimos de apedrear, guestro korason mira de alimpiar muestro si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
arrazgar v. |
קרע, שיסע; בילה |
to tear, to tear to pieces; to wear out (material) |
Mas tambien estradavan sako i seniza i los mas arrazgavan sayo i kamiza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
arrazgarse v. refl. |
קרע לעצמו (בגד); נקרע |
to rip oneself's clothing; to be torn |
I luego se razgava sus panyos, por Yosef. (Poema de Yosef) |
arrebashado adj. |
מושפל, מדוכא |
humiliated, depressed |
Ken sera arrebashado u ken sera enaltesido. (Untane Tokef) |
Es verdad ke en alto moro / ma sovre el arrebashado miro / ''Lama teratsedun 'harim gavnunim, 'ha'har / hamad Eloim leshivto yishkon lanetsah'' (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
arrebashar v. |
השפיל, זילזל, העליב, השמיץ, הוציא לעז, לעג ל-, ביזה, הנמיך |
humiliate, degrade, to insult, to slander, to mock, to put someone down |
Estas palavras siempre iva repetando / i se estava arrebashando tanto / asta ke se kuvrio entera kon el manto / i su kavesa siempre iva rebashando. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
arrebasharse v. refl. |
התרפס, השפיל עצמו, ירד על ברכיו לבקש טובה |
to grovel, to humiliate oneself, to get down on your kenees to ask a favor |
Salvo en monte de Sinay ke se arrebasho tanto (Ketuba de la Ley) |
A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i me adoloryi dia ke en el me djuzgas / |
arrebolver v. |
הפך, בילבל; הזכיר, רמז; החיה מריבה ישנה; חש ברע; טילטל, נפנף |
to invert, to confuse; to mention, to hint; to bring back to life an old fight; to feel bad; to shake, to wave |
Andad i matemos nuestro rebolvedor! (Poema de Yosef) |
arreglar v. |
סידר, ערך, הסדיר, אירגן, תיכן, כונן, התאים, תיקן; סירגל קווים |
put in order, to set, regulate, arrange, establish, adjust, to fix; to draw lines with a ruler |
Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911) |
arrekodrar v. |
הזכיר; נזכר (במאמץ) |
mention, to remind of; to recall |
Pozole punyal en pecho por ver si arrekodrara (Donme, sig 18) |
arrekojer v. |
אסף, כינס, ריכז, קיבץ, קבץ, צבר, ליקט; הקהיל; הלביש, כיסה; מיזגאוויר החדר; נתקף התכווצויות בפה |
gather, assemble, collect, concentrate, accumulate; to assemble people; to dress, to cover; to air-condition a room; to have spasms in the mouth |
ke rekojgas kon kortezia a viejos tanbien famiya. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Vino a su kaza I mando rekojer a sus amigos i a Zeresh su mujer (Koplas de Purim, 1545) |
Rekojola el gran rey deriento su pecho deshola guardar su ley eskuentra su despecho (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Hevrot salen akojer de kaza en kaza, bushkan de arrekojer asigún su kavza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Djugar i emborrachar, haraganear i gastar / ansina nunka puederas adelantar / repentete mi ermano, rekoje bien la mano / esto te dize el aumoristikano (La Amerika, 1914) |
Ya es tiempo ke mos levantemos / i la bandiera de Tsion alsemos / azer en el mundo djudio una yamada /por rekojer una fuerte armada (La Amerika, 1916) |
arrelumbrar/se v./v.refl. |
האיר, הבהיר, זהר, קרן; שפך אור; הואר; שימח |
to light up, illuminate, brighten, to glow, to shine; to throw light; to be lighted; to make happy |
Ayi en el midbar vidi arrelumbrar las tavlas de la ley vidi abashar (Pizmon de Moshe, 1893) |
Mi mazal hue eskura, el shem santo me alumbra, kon dolor hue mi petira. (Donme, sig 18) |
tanto gusto eya tomava kuando en tripa eya estava, un sirio le arrelumbrava ke vea toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
arrematado adj. |
כלה/הושמד בידי שמים; שסולק ממקומו |
perish/ to be destroyed by the heavens; that was expelled from it's place |
Despues de matada i arrematada su pekado le alkanso en muy prestos dias (Purim, De-Fes, sig. 18) |
va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el |
arrematar v. |
סילק; כילה, השמיד, הרס, נתן מכת מוות |
expelle; to exterminate, to destroy, to give a death blow |
matad i arematad, toda alma se pierda, destruilda asta ke le tape yerva, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Gavriel eskrivia loke arrematava Shimshi loke enkuvria el livro lo avlava (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Fuertes mas ke fierro el las kevranta, tambien los arremata sin arma i sin gerra, deskansa la tierra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Boteah fue en el Dio, gran feuziamiento, ke nos arremetio en el su asiento por enserramiento, ke puertas serraran, la serka rodearan, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
arrematarse v. refl. |
הסתלק, ברח |
leave, go away, run |
no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este espino / i |
arremendar v. |
תיקן, הטליא, איחה; בסיפור: השלמת פרטים לעשותו יפה ואמין |
to fix, to patch, mend; in a story: to complete details in order to make it more aesthetic and reliable |
Lo ke el rey non savia, Yosef le enmendava. (Poema de Yosef) |
arrepentido n. & adj. |
מתחרט, מתנחם, בעל תשובה |
one who repents, one who finds religion |
el ke no vaiga pedrido en este mundo enbevesido, ke no se tope arrepentido kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
arrepentirse v. refl. |
התחרט, ניחם (על), חזר בו מהבטחתו/התחייבותו; סרב, ויתר |
to regret, to go back on oneself's promise or commitment; to refuse, to give up |
Od despues se arrepintio de averla matada (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ya se arrepintieron de este mal echo, el grosh ke tenía[n] todo ya lo dieron, bushkaron remedio por lo ke perdieron; me pisho en sus karas ke tal mos izieron. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
ken es enemigo se repentira, tanbien se verguensara, por esto bendigo al Dio mi abrigo (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Djugar i emborrachar, haraganear i gastar / ansina nunka puederas adelantar / repentete mi ermano, rekoje bien la mano / esto te dize el aumoristikano (La Amerika, 1914) |
Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915) |
arresavido adj. |
נבון, חכם |
wise, smart |
Arrondjaldo kon trabukos, porke es resavido! si Dio lo eskapa es el verdadero. (El rey Nimrod) |
arreselar v. |
חשש, חשד, נרתע מפעולה |
to fear, to suspect, to recoile from action |
'guay de mi, el desventurado, ke de mi me lo reselo! (Toledo, Koplas de Yosef) |
arresgatar v. |
שחרר, חילץ, גאל, פדה |
to release, to rescue, to redeem |
Ya, Dio!, arresgatamos de esta nasion, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
De manos de Par'o yo te arresgatare (Pizmon de Moshe, 1893) |
Ke de tal kevranto el nos resgato, ke poko i nada falto ke eramos djugados, de espada kortados. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
arresponder v. |
ענה, השיב; הגיב; קיים התחייבות, עמד בהתחייבות |
to answer, to reply; to respond; to fulfill the undertaking |
El rey le arrespondio en ora muy presta: a Mordehay el djudio kumple tu repuesta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
El rey le arrespondio en ora muy presta: a Mordehay el djudio kumple tu repuesta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
arretornarse v. refl. |
חזר להכרה; לחוש בטוב מחדש |
to return to consciousness; to feel good again |
El ke la mirava se desmayava despues se arretornava porke era grasioza i muy namoroza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
arreyenado m. |
ממולא, תבשיל ירקות ממולאים (באורז, בשר או גבינה) |
stuffed, stuffed vegetable stew (with rice, meat or cheese) |
las kortava por en medio, las azia reyenadikas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
arreyenar v. |
למלא ירקות במילויים שונים |
to fill vegetables with different fillings |
despues las enreyenava guevos, muezes i azeite, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
arriftar v. |
העמיד מחדש, זקף; תיקן טעות (דיבור, כתיבה), תיקן את הקורא בתורה |
to re-erect, to erect; to correct a mistake (speech, writing), to correct the reader in the Torah |
Reuven esa ora mucho era de revtar, (Poema de Yosef) |
arrimarse v. refl. |
נשען; חסה, מצא מחסה/מקלט זמני; הכין עצמו למנוחה קצרה |
to lean; to find temporary shelter; to prepare himself for a short rest |
Esklavos vendidos, a tu mandado siempre lo an baldado, a mi no me estiman no se en ke se arriman (Purim, De-Fes, sig. 18) |
arriva adv. |
למעלה |
above |
i inchidas por arriva i les metia taponikos, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
a ti A' todo modo de kriansa sea de arriva sea de abasho dan edut ke eyos se depiedren i tu estas para siempre (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
arrivar v. |
הגיע; עגן; הצליח; קרה |
to arrive; to dock; to succeed; to happen |
A Haydar ya arrivimos, de haftonas mos konsomimos, tres dias estuvimos, de ansia mos abatimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
A las tres de medianoche, al bloko 20 arrivimos, los apeles empesaron, en los friyos mos apuraron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Shelishi de su partensia en el lugar arrivo, de ver una nuve en la muntanya de esto le prevo, i los dos mosos no vieron, los ke kon el yevo, los desho i se fue (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
'Hayom 'harat olam dezid kon muncha alegria / la djustisia i la verdad arrivo en Turkia / muncho negro avia i sin pueder avlar / mos tomavan a harvar / mizmo mos akuzavan / i mos aprezavan / (La Amerika, 1911) |
arrodear v. |
סובב, הקיף, סבב, חג, גלגל; תעה, שוטט ללא מטרה; חיפש בכל מקום |
to rotate, to encircle, to roll; to wander, to wander aimlessly; to search anywhere |
ken puede denunsiar tus grandezas en tu arrodear enriva de el galgal de el fuego el galgal de la espandidura ke en el esta la luna (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
apasenta a tus ovejas, leones ke |
arrodearse v. refl. |
הסתובב, התגלגל, הסתחרר; הקיף עצמו ב-; חיפש משהו שלא נמצא במקומו; הִתְיַפָּה |
to turn, to roll, to spin; to surround himself with; to look for something that is out of place; to beautify |
I todos lo yaman al rey segundo mandava en todo el mundo i a el se arrodeavan i se enkorvavan (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Despues de dias ke |
arrodiyarse v. refl. |
כרע ברך |
to kneel |
Todo el mundo mucha onra le davan, i senyor todos lo yamavan, i todo el mundo a el |
Todos los senyores |
arrogar v. |
הפציר, התחנן, הפגיע, ביקש, התפלל |
to plead, to beg, to ask, to pray |
Por el grande del fonsado al Dio arrogaron, por eskaparlos a eyos todos se aunaron: (Puertas de veluntad) |
arrojado adj. |
מושלך, זרוק; גולה, מגורש, מורחק, מסולק, מוחרם, מנודה; זנוח, דחוי |
discarded, drop; exiled, expelled, confiscated, ostracized; abandoned, rejected |
bendicha la alma presiada debasho la siya su pozada, supeto es arrondjada de los sielos a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
arrojar v. |
גרש, סילק; הדף, זרק, יידה, השליך, הטיל, דחה; פלט; גרש; שתה בלי להשתכר; פיטר |
to expel, to remove; to repel, to throw, to cast, to reject; to emit; to drink without getting drunk; to fire |
Arrondjaldo kon trabukos, porke es resavido! si Dio lo eskapa es el verdadero. (El rey Nimrod) |
siendo ke buena su pasada, salir no kere de su estada, por fuersa es arrondjada ke aga mizvot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
artarse v. refl. |
שבע, אכל לשובע; סיפקאת עצמו |
to be satiated, to eat to satiety; to satiety himself |
su aver prearon la djente, todo el / i de su bien |
Amalekim se mentavan no se loke pensavan / de mujeres i de bien el no |
arte m. |
אמנות; נכל, הונאה; ערמה |
art, craftsmanship; scam, fraud, deception; cunning; |
De un ombre sin arte, otro si de mizura (Poema de Yosef) |
Tomaron kon arte albalas setenta, (Poema de Yosef) |
artifisios ke aga de todas las artes (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
artifisio m. |
פקחות, שנינות, כשרון; תחבולה, תכסיס; נכל, רמיה; אמצעי |
cleverness, wit, talent; trick; cheating, deceit, fraud; a means |
artifisios ke aga de todas las artes (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
arto adj. |
שָּׁבֵעַ |
satiated |
troken marochinos i ke den bakshish, salchichas metan al shish; las mezas bien artas, frutas i salatas. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
artura f. |
שׂובע, רוויה |
saturation |
Seran anyos siete ke vienen de fartura.'' (Poema de Yosef) |
Sivera sea guardada en anyos de fartura. (Poema de Yosef) |
arur (ebr.) adj. |
ארור, מקולל; רשע, רמאי,נוכל |
cursed; evil, deceiver, swindler |
su pekado le alkanso del |
muestros enemigos son los |
asado adj. |
צלוי, קלוי |
roasted |
i en el forno bien asada a la luz de la kandela. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
karne asada kon ajada se asentan ija i madre, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Indianas muy bien asadas, pinyonada i almendradas; lombos, luengas aumadas porke azen bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Miren de komer pishkado, frito, kocho i asado i ke no manke salado porke aze bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
asaná bukata- dar asaná bukata (t.) |
להכות מישהו מכות נאמנות |
to hit someone hard |
Guezmo de barut se siente en Evropa / i kada uno bien triste se topa / veremos ke va ser de esta negra salata / i kualos van a komer asana bukata (La Amerika. 1913) |
asar v. |
צלה, קלה |
to roast, to toast |
las asava en el orno, las komia kon kucharikas. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
asasinar v. |
רצח |
to murder |
Bushkaron de matar a fransez el influente / serbos lo izieron asasinar por mano de basha djente / esta matansa sangriente / izo la gerra aktual / la kuala trusho muncho mal / i inda se espera / ke munchos se yiran a la tierra (La Amerika, 1915) |
asaventado adj. |
משכיל, נאור; שיודע דבר מה, ''בעניינים'', מתוּדָע, שהודיעוהו,שתִּדעוהו |
educated, enlightened; who knows something, "in matters", who is aware, who has been informed |
Ke sean savientes, tambien entendientes, para konoser lo ke a de konteser, es profetezia kon mas demazia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
A' rey asentado sovre siya de din / a sus derredores andjeles estantes sovre el din / ke ansi mandado de el rey delantre de todos |
asembrador m. |
זורע |
sower |
La asembradera de el mal es la Rusia / Ingletierra i Italia se meten en medio / i perkuranpor trayer algun remedio (La Amerika. 1913) |
asemejado adj. |
דומה, מושווה, מוצב לשם השוואה; בר השוואה |
similar, compared, placed for comparison; comparable |
Vayan a ribi Hiya todos aunados meara ke en eya estan enterrados los asemejados a los tres padres (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
el puerpo se deskulpa: no izi pekado, la alma peko i yo so livrado, kuando se va la alma so asemejado komo piedra kaida en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
asemejansa f. |
דמיון, קירבה, אנלוגיה |
similarity, proximity, analogy |
amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido |
asemejar v. |
דמה ל-; השווה; הופיע |
to be similar to; to compare; to appeare |
Ke toda semejava al padre de Yosef. (Poema de Yosef) |
Por nombre semejava ke yamavan Yosef. (Poema de Yosef) |
Muy flakas estavan, semejavan dolientes (Poema de Yosef) |
asentado adj. |
יושב, ישוב, מיושב, עומד יציב במקומו; מסודר במקצועו |
sitting, seated, standing steady in his place; settled in his profession |
Ya se va Moshe por el su mandado topo a Par'o en la meza asentado (Pizmon de Moshe, 1893) |
I por mas espasio kon muncho oro el muy bien los enduro todos sus estados estan bien asentados (Purim, De-Fes, sig. 18) |
La ová de Belogrado el nemsí está ayi asentado, el turko kedó maraviyado (Asidio de Belogrado 1788) |
A' rey |
asentar v. |
הושיב, יישב; ארגן; חיבר (שיר, סיפור); הותיר משקע |
to sit, to settle; to organize; to compose (song, story); to leave a residue |
Sentavanse i komian, i sus ojos alsavan, (Poema de Yosef) |
revanadas asentava debasho de una gayina (Gizados de berendjena, siglo 18) |
asentarse v. refl. |
ישב, התיישב; התיישב בכל כובד משקלו; שקע בשל כובד משקלו; נפל על הכסא; פשט רגל |
to sit down; to sit in all his weight; to sink due to his weight; to fall on the chair; to go bankrupt |
i te asentas sovre eya kon verdad. (Untane Tokef) |
karne asada kon ajada se asentan ija i madre, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Kon grande shakeka ayi se asento; el mazal se le bolto, en lugar de fuersa yazio en la fuesa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis pekados mis rinyones van ensendiendo / al din |
asentensiar v. |
הרשיע, גזר דין, חייב בדין;העניק |
to convict, to sentence, to prosecute; to grant |
yo so el mayoral, luego ire i asentensiare (Toledo, Koplas de Yosef) |
Ah, Yoheved madre presiada, resive la gezera del Dio ke fue asetensiada, para esto fuites kriada de enterrar al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
aserkado adj. |
מקורב |
approximate |
De luego de las aves tu seras bien cerkado (Poema de Yosef) |
aserkamiento m. |
גישה, התקרבות |
approach |
salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar |
aserkar v. |
קרב |
to get closer, to aproach |
Mas no aze nada ke su kevranto aserko el Dio santo su ora se ayega sus ojos se siegan (Purim, De-Fes, sig. 18) |
aserkarse v. refl. |
התקרב, ניגש אל, הגיעאל; הראה דמיון כלשהו |
to get closer, to aproach, to reach to; to show some resemblance |
Las aves me serkavan, todas sin asmamientos. (Poema de Yosef) |
ke se van aserkando todos a la serka komo azer peshka. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
I la su djustisia se va aserkando se le tira su mando i la su grandeza i su altigueza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
No paso munchas dias, ya el pasha venia; serka de nuestras vias se aserkaria, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
asfiksiar v. |
החניק |
to suffocate, to strangle |
En el gas asfiksiados, en el fuego fueron kemados las kriaturas sin pekado al son de la muzika fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
ashir (ebr.) m. |
עשיר |
|
zavolandeo |
ashlik (t.) m. |
דמי כיס, מעות; דמי שתיה |
a burn, a scar of a burn |
merken martiyikos i shekierdjilik, en kaza deshen ashlik, el ke va beviendo se vaya riendo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
ashugar m. |
נדן, נדוניה, מערכת לבוש לכלה |
dowry, bridal attire |
Yevo kon eya la ashugar ke trusho de kaza de su padre (Ketuba de la Ley) |
Enporto todos entre ashugar i tosefet i kontado (Ketuba de la Ley) |
ke va azer por ashugar i kontao i shevah i bohcha (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
así adv. |
כך, ככה |
so |
Ke asi lo e fayado en la mi estreyeria.'' (Poema de Yosef) |
El rey ke asi vido izole pregunta (Koplas de Purim, 1545) |
De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: desnudadvos, reina, ke |
asiento m. |
מושב, כסא; בסיס, כן; מקום, משטח ישיבה; קרן; איתנות, יציבות; הסכם; בסיס כלכלי; עכוז; מצב צבירה; מעמד, תפקיד |
seat, chair; base, place, seating surface; firmness, stability; agreement; economic basis; buttocks; state of matter; status, role |
yevalos a su asiento. afirma, Senyor, el djuramiento (Toledo, Koplas de Yosef) |
Vido a Mordehay estar en su asiento (Koplas de Purim, 1545) |
Ijo de Agag el perro kon mal pensamiento kon el rey se asento serka su asiento (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Boteah fue en el Dio, gran feuziamiento, ke nos arremetio en el su asiento por enserramiento, ke puertas serraran, la serka rodearan, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
asigurar v. |
ביטח, אישר, הבטיח, נתן אחריות, נתן בטחונות; שרת (נתן שרות ל-) |
to insure, to confirm, to assure, to give warranty, to give guarantees; to serve (to give service to) |
Yorando noche i dia, yamando siempre madre mia, mos fue dicho i asigurado ke en el fuego fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
asimentar (2) v. |
הזריע (זֶרַע) |
to produce seed |
I sakastes tierra ve-esev va-ets asimenten simientos (Donme, sig 18) |
asistensia f. |
סיוע, תמיכה, סעד, עזרה; מענק; ציבור נוכחים; נוכחות, מפגש |
assistance, support, relief; grant; attendance, meeting |
zelo grande i muncha kerensia / manifesta toda la |
devuado grupo delos senyores maftirim / ke entuziasma la |
asistir v. |
נָכַח; סייע, עבד בשיתוף עם |
to present; to assist, to work in conjunction with |
tenemos el dover de felisitarlos / |
askier m. |
חייל, איש צבא, לוחם; צבא; המון בלתי נעים |
soldier, military man, warrior; army; unpleasant crowd |
I kon el traia armas de gerras de modos de maneras, koza de enkante, kon askier bastante. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ke kon tal gran gerra de tantos dias, askier de tantas vias, su sensia baldada, ke no izo nada. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Zahmet mucho se dio la grande Ingletierra / i muncho a entender dio por no deshar azer gerra / ma viendo la gezera negra / eya tambien mobilizo / vapores de askier incho / los mando en Fransia /por mantener su aliansa (La Amerika, 1915) |
siendo ke keria askier muncho i no tenian abastesimiento para todas las males (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
askozo adj. |
מבחיל, מגעיל; בזוי, מאוס |
disgusting; despicable, loathsome, repulsive |
Si non es guardada el tiempo ke es askosa (Poema de Yosef) |
asodeser v. |
קרה, ארע, התרחש; הופיע לפתע |
to happen,to occur; to appear suddenly |
Gaste mos asodesió por modre un perro; no ay ke no mos vensió, mashko muncho fierro. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
asoplar v. |
נשב, נשף, אוורר |
to blow, to exhale, to ventilate |
porke le asoplo el espirito de la gran gloria divinidad, (Toledo, Koplas de Yosef) |
i komo el aire ke asopla, (Untane Tokef) |
asotar v. |
הצליף, הלקה; ביקר בחומרה |
to whip, to flog; to criticize severely |
Kon aires i vientos se desvanesio kaje ke le paresio ke un andjel lo asota bien le va derrota (Purim, De-Fes, sig. 18) |
asperar v. |
חיכה, המתין, ציפה; קיווה |
to wait; to hope |
Yo aspero enel Dio ke es piadadero (Koplas de Purim, 1545) |
penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un mamzer / mas ke |
aspro (gr.) m. |
פרוטה, מטבע שנהג במזרח (''לבן''); נדבה |
a penny, a currency used in the East ("white"); handout |
Aspros dad kon las dos manos a proves guestros ermanos i a turkos i krisianos aunke no mos pueden ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
En esto muncho atenta: a guestra kaza bien kotenta, los aspros dalde sin kuenta, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
I en esto muncho enyado: aspros gasta kon punyado; el Dio los da demaziado i vos keda a dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
I tanbién yo esto kero: kada uno a su barkero i al shastre i barbero le de aspros i a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
reada les travo de oyir estos biervos / la dezventura ke les hue al patri de eyos / |
asta prep. |
עד, עד ל- |
until |
No tuvimos deskanso asta el otro anyo, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
De estonses asta agora, travajando por Israel. (Donme, sig 18) |
asta ke enforkaron a Amán basha: era un grande pashá, todo el ke sintía no se lo kreía. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
aze la onbría komo el dever: enpesemos a bever día i la noche asta ora dodje. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
asumar v. |
סיכם (בחשבון) |
sum up |
Yayin bushken de tomar ke sea Gomendja, se beve sin asumar kupikos duyundja; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
asuvir v. |
טיפס, עלה; העלה |
to climb, to rose; to bring up |
Mirad mirad ke sinyor es Moshe Rabenu ke asuvio i abasho alos altos sielos (Pizmon de Moshe, 1893) |
atadero m. |
קשר, אגד; שנצים (קישוטים) לסוס |
bond, bundle; ribbons (ornaments) for a horse |
de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi |
atado adj. |
קשור, מחובר, מאוגד, צרור; מחוייב; אדוק |
tied, connected, bound, bundled; committed; pious |
En el dia ke djuzgare a mi puevlo amado me akodrare de la ara, del atan i el atado. (Puertas de veluntad) |
Porke era su frente klara komo el sol no tuvo ningun mihshol porke era kazada kon su tio atada (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Entri en mar de el amor, vidi dos namorados atado uno kon otro eran muy aunados. (Donme, sig 18) |
ora de puertas de veluntad por seer aviertas / dia de seer mis palmas a el Dio espandidas / rogo: miembra agora a mi en dia de ser razonado / atan i el |
atakar v. |
התקיף, תקף, התנפל על; נדלק, החל לבעור; הבעיר |
to attack, to pounce on; to ignite, start to burn; to burn |
La Turkia tambien se entro en la boda / el alman ke la kere bien la kandereo en una ora / al ruso atako por la koda / i lo sheshereo / mas de una nave le batereo / sun avlar demazia / kiena le vino a la Rusia (La Amerika, 1915) |
atamiento m. |
חיבור, הצמדה; חיבה, דבקות |
connection, linkage; affection, devotion |
sus modestia, sus |
atán (lad.) adj. |
עוקד |
binder |
En el dia ke djuzgare a mi puevlo amado me akodrare de la ara, del atan i el atado. (Puertas de veluntad) |
Te rogo, membrame en lo ke mi alma djuzgara: atan i el atado i la ara. (Puertas de veluntad) |
ora de puertas de veluntad por seer aviertas / dia de seer mis palmas a el Dio espandidas / rogo: miembra agora a mi en dia de ser razonado / |
atar v. |
קשר, חיבר, צרף, אגד, איגד; סגר עיסקה; סמך על, נתן אמון ב- |
to bind, to connect, to attach; to close a deal; to rely on, to trust in |
Lo ato a Yis.hak komo barvez de alsasion; (Puertas de veluntad) |
Rogo, senyor padre, bueno de atarme i el kuchio aguza antes de kortarme. (Puertas de veluntad) |
Mira ke vos ato i tambien vos mato (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
I su mano la tienda de los galgalim adjunto I kon kolchetes de el poder telas de las kriansas ato (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i |
atarse v. refl. |
התחייב, קשר עצמו, נקשר; נעשה סמיך |
to commit, to bind oneself, to be bound; to become thick |
Sovre este amor biva mi alma, be-emet se ato kon rey Shelomo, i en mi korason es una flama. (Donme, sig 18) |
atemado adj. |
חסר אונים, אפס כוח (שרוי באפיסת כוחות); הרוס, מושמד, מוכה |
|
asigun es el bien son los yisurin kon porsion, nu bien kunplido ni mal atemado (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
atemamiento m. |
החלשה, כילוי כוח; כלה, כיליון |
|
a ti son las vidas ke non podesta sovre eyas atemamiento (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
atemante m. |
מכלה, משמיד |
|
kuando suviras a tu ija de la karsel / i de kaza de karsel su yugo krevantaras / i aras maraviyar maraviya en tu salir komo barragan / por atemar i atemar sus |
atemar v. |
התיש, ייגע, הוציא את הנשמה; כילה, השמיד, איבד |
to exhaust, to tire, to take out the soul; to destroy, to bring loss |
Porke Aman el mamzer mos kijo matarmos tambien atemarmos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Los ire sigiendo i los matare tambien los atemare viejos i famiya todos en un dia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Bushko Amán el mamzer de kerer merkarmos esto lo kijo azer para atemarmos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
se djustava diziendo mal rebolvi / i enmentarash ke yevo esta toka ke le komio moneda de ribi Yosef 'ha-Levi / enel komercho del tutun / lo |
vido ke todo le kaminava / kuento azia ninguno no avlava / al ke keria akel lo |
atemarse v. refl. |
נבעת, נחרד, התייגע; כלה, נשמד; התאבד |
to be terrified, to be bored; to, destroy; to commit suicide |
Veamos vengansa en los enemigos ke presto se atemen: (Ketuba de la Ley) |
i komo la nuve ke se atema, (Untane Tokef) |
Komo oyo esto Elia, disho: ''En el Dio ten figuzia no se ateme el azeite ni la arina komo palavra de Dio ke avlo a Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
ermana pekenya, sus orasiones / ordena i responde sus loores / Dio, rogo melezina sus dolores / |
atentar v. |
שם לב, נתן את הדעת; תקף, פעל באופן חתרני |
to notice; to atack, to act subversively |
si lo keresh atentar, eskuchaldo kon repozo: (Toledo, Koplas de Yosef) |
tanbien esprito les mankan, komo ven komo atentan.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
mirad bien i atenta ke no es koza poka ni ay fuersa en la boka (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Mirando en el sielo i bien atentar para konoser al Dio de la verdad. (El rey Nimrod) |
Disho Zeresh la loka ke poko atenta: agale una forka de pikos sinkuenta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Atento Ahashverosh kemado en braza ke el primo de kazaros vino a la kaza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ya el rov de los djudios se avian ido, tambien yo komo eyos me e sonbaido i enlokesido; i muy rebuelto, en nada no atento de la reboltina i la esklamatina. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
En esto muncho atenta: a guestra kaza bien kotenta, los aspros dalde sin kuenta, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Atirinas muy bien fritas, masapán i melopitas, panes de kaza i pitas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
atersiado adj. |
מחולק לשלושה, משולש |
divided into three, threefold |
los atersiantes a ti, santedad atersiada. (Untane Tokef) |
disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero |
atersiar v. |
חילק לשלושה חלקים, שילש |
to divide into three parts, to triple |
los atersiantes a ti, santedad atersiada. (Untane Tokef) |
atinar v. |
הבחין, הבדיל, הרגיש, שם לב; מצא את מה שגישש אחריו, גילה בעיניו; למד; קבע בדעתו |
to discern, to distinguish, to feel, to notice; to find what he groped after, to discover with his eyes; to learn; to determine |
Luz le abasharia de la shehina el rey bien la atina las sus karas ruvias ke paresen djoyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
atordir v. |
שם לשוטה, שיטה; הדהים |
to make a fool of, to astonish |
Lo atordio el vino en el seten dia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
atorgar v. |
הודה, הכיר ב-; התוודה; הצהיר; הבטיח; נעתר |
to admit, to recognize in; to confes; to declare; to promise; to agree |
i kon ti atorgare; i si no, sere reveyador.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
Ke al rey tienda el virdugo de reino a akeya tal se le otorgan vidas (Koplas de Purim, 1545) |
Atorgaras i kreeras ke no ay mas ela Hu. Saver savras i serviras no fayaras ela 'Hu (Donme, sig 18) |
Don[a] Krensia deske lo sintiera luego se los atorgara (Donme, sig 18) |
atorserse v. refl. |
התעוות |
to contort |
A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere espesia de vidas i el, patron de fuersa / se alevante en antes ke |
atorvado adj. |
מודאג, מבועת, נפחד, הלום פחד; משתומם, מבולבל |
worried, terrified, frightened, shocked fear; astonished, confused |
Estonses el presiado Mordehay el djusto muncho fue atorvado de ver tal desgusto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Viendo Yits.hak el fuego i la lenya aparejado, le disho a su padre: ado el karnero ke por korban sera ayegado? Su padre le respondio para ke no fuera atorvado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Samael le vino a el senyor presiado; no do mi neshama a ti ke sos enkonado; muncho fue atorvado de ver al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
atorvar v. |
הבעית, הפחיד; בילבל; עכר |
to terrify, to frighten; to confuse |
Tanto su luz da relumbrores ke ala shehina atorva (Donme, sig 18) |
atorvarse v. refl. |
נבעת, חרד, דאג |
to fear, to be anxious, to worry |
Yeoshua muncho se atorvo, sus vestidos razgo i muncho se harvo, i los kaveos de su kavesa se los travo (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i me adoloryi dia ke en el me djuzgas / me arrebashi i |
atrás adv. |
אחורה, מאחורי; מלפני (זמן), אחרי |
back, behind; before (time), after |
Tornadvos atras, andjeles de mi fonsado!, este zehut restara para Tsiyon guadrado: (Puertas de veluntad) |
Zemán tomaron para ereinar, manyana de Pesah mos kería[n] matar; ijos de el Dio somos, mos kijo eskapar; vieron a los muertos, se tornaron atrás. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
atrazado adj. |
מפגר, מפגר אחר האופנה, מפגר (בזמן), נחשל; מושהה, דחוי |
retarded, retarded after fashion, retarded (in time), backward; delayed |
Pensad de azer buendad al desmamparado / el povre i guerfano sea bien mirado / si esta atrazado / darle la instruksion / i dezir de korason / todos somos keridos / de una madre paridos (La Amerika, 1911) |
atristante (fr.) adj. |
מצער, מעציב, מדאיב מייאש |
unfortunate, saddening, depressing, discouraging |
Avlar kero lektor kon boz atristante / de la gerra ke ay ke es muy amanziante / eya kamina avante / i aze destruision / ya se ruvino kada nasion / ma inda van gerreando / la sivdad kemando (La Amerika, 1915) |
atristarse v. refl. |
הצטער, נעצב, התעצב אל לבו, נעגם |
to be sorry, to be saddened |
Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911) |
atrivido adj. |
חצוף, חוצפן, חסר בושת; נועז, אמיץ, נחוש, מסכן הכל, החלטי |
cheeky, shameless; bold, brave, determined, risking everything, decisive |
Negro le fue su mazal de este bandido: komo perro de kazal era atrivido; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
atrivir v. |
העז |
to dare |
Ni tal me atrivo de venir al rey porke es kuentra su ley, ten muncha pasensia tomare lesensia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
atuendo m. |
כלי, כלי מטבח; מי שמהססים להטיל עליו אחריות; סיר לילה |
utensils, kitchen utensils; those who hesitate to take responsibility; potty |
Tambien mando abevrar kon atuendos finos no merese de yerrar ni ke manke vino (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Kanavetas i salatas, todos en atuendos de platas; pichones, poyos i patas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
ma yo so yerme i guzano, polvo de la tierra, un atuendo yeno de verguensa (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
aumado adj. |
מעושן, מעלה עשן |
smoky |
Indianas muy bien asadas, pinyonada i almendradas; lombos, luengas aumadas porke azen bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
aumoristikano m. |
הומוריסטן, בדרן |
|
Djugar i emborrachar, haraganear i gastar / ansina nunka puederas adelantar / repentete mi ermano, rekoje bien la mano / esto te dize el aumoristikano (La Amerika, 1914) |
aún adv. |
עדיין, עוד, אפילו |
still, more, even |
Ke non la deshe aun ke vaya por kamino: (Ketuba de la Ley) |
aunado adj. |
מאוחד; מאחד, מייחד; בהסכמה עם |
united; unifying; agreed with |
Vayan a ribi Hiya todos aunados meara ke en eya estan enterrados los asemejados a los tres padres (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Entri en mar de el amor, vidi dos namorados atado uno kon otro eran muy aunados. (Donme, sig 18) |
Porke kada uno keriamos ser rey / i kada uno azer su ley / todo lo ke mos plazia izimos / i aunados nunka estuvimos (La Amerika, 1916) |
Si de akel tiempo estavamos aunados / i estar kon kada uno ermanados / nozotros no pedriamos la independensia / ni menos una de nuestra provinsia (La Amerika, 1916) |
tu sos aunado i en sekreto de tu aunamiento los savios de sezo se maraviyan ke no alkansan a saver ke es (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
aunamiento m. |
איחוד, התאחדות; איחוד, האחדה; אחדות, אחידות; תמימות דעים, אחדות דעות, פה אחד |
union, association; unification; Unity, uniformity; consensus, unanimous |
tu sos aunado i en sekreto de tu aunamiento los savios de sezo se maraviyan ke no alkansan a saver ke es (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
aunamente adv. |
ביחד, פה אחד |
together, unanimously |
I diran todos a unamente ashre 'ha-am she-kaha lo: (Ketuba de la Ley) |
aunarse v. refl. |
התאחה, התאחד |
to unite |
Por el grande del fonsado al Dio arrogaron, por eskaparlos a eyos todos se aunaron: (Puertas de veluntad) |
Vido el rey su vision ke se aunaron Ester i Aman prizion le aparejaron, djuntos se kazaron i el kornudo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
aunke cf. aún ke |
|
|
Aunke en tu alma el es muy amado, alsamelo por korban a tu regalado en el monte Moriya, en medio la shara. (Puertas de veluntad) |
Aspros dad kon las dos manos a proves guestros ermanos i a turkos i krisianos aunke no mos pueden ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Austía/Austría f. |
אוסטריה |
Austria |
Dizen ke va aver una muy grande gerra / i ke muncha sangre va korrer en tierra / Austria i Serbia estan en dubara / siendo a fransez dieron una krushumada (La Amerika. 1913) |
av (ebr.) m. |
אב; נשיא, יו''ר |
father; president, chairman |
no aya mufti ni sus dinim / ni era merahem |
ava f. |
שעועית, פול; פריחה מגרדת |
peans; itchy rash |
Uvrizikas de ternera, ava, mansana i pera, avgotaraho sin sera porke es bueno para bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
avansado adj. |
מתקדם; שנחסך, שחסכוהו |
advanced; that was saved, that was spared |
Akodrate emigrado, akodrate emigrado / kuando vinites deskalso i deskavenyado / oy ke estas ganando i ke estas avansado / dia i noche vas djugando (La Amerika, 1914) |
avansar v. |
התקדם, קידם; השתפר; חסך |
to advance; to improve; to save |
luego enkomendaron un lagum azer kon esto penso el mamzer ke avansaria i los mataria. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
El mishne no avanso ni mos izo danyo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
I kuando aki vinites i ke lavor tuvites / muncha moneda izites / ma kualo avansates i a ken ayudates / de tanta moneda ke ganates? (La Amerika, 1914) |
Pensa bien emigrado, pensa bien emigrado / ke nada non tienes avansado / todo tu ganado i todo lo ekonomizado / se van a la karta i al dado (La Amerika, 1914) |
avante prep. & adv. |
לפני כן; ימי קדם |
before; the old days |
Oyid lo ke akontesio en tiempo de avante i lo ke se enrikesio ke es koza de enkante (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Avlar kero lektor kon boz atristante / de la gerra ke ay ke es muy amanziante / eya kamina avante / i aze destruision / ya se ruvino kada nasion / ma inda van gerreando / la sivdad kemando (La Amerika, 1915) |
ave f. |
עוף; כינוי לאדם חסר יוזמה, כבד ומסורבל |
fowl; a nickname for an uninitiated, heavy and cumbersome person |
Las aves me serkavan, todas sin asmamientos. (Poema de Yosef) |
De luego de las aves tu seras bien cerkado (Poema de Yosef) |
Ke nos salieramos, almas ke eskapamos, komo aves bolar, no es ora de burlar. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
avenir v. |
סידר, ארגן; קרב; פעל להשגת הסכמה |
to arrange, to organize; to act in order to obtain consent |
Y ansi se avinieron echar su maldision (Poema de Yosef) |
aventurado adj. |
נועז, שנוטל סיכונים; עני, אומלל; מאושר, ממוזל, בעל מזל |
daring, risk-taking; poor, miserable; happy, lucky |
Gad i Asher de un fado, los dos en bien aventurados; (Toledo, Koplas de Yosef) |
aver (ebr.) m. |
אוויר, רוח; אווירה, אטמוספירה; אקלים, מזג אוויר, סבר פנים |
air, wind; atmosphere; climate, weather, hospitality |
Plata, oro i perlas i las djoyas, todo aver de el mundo kon eyas, mi korason menospresia a eyas. (Donme, sig 18) |
aver m. |
רכוש, נכסים, הון; מו''מ עסקי |
property, assets, capital; business negotiations |
Todo su aver ponia en manos de Yosef. (Poema de Yosef) |
i olgesh en este mundo kon bienes i kon averes, (Toledo, Koplas de Yosef) |
I de munchas vias mando a traer amostrar a su aver i la su grandeza kon muncha rikeza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
su |
yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho |
aver v. |
היה (יש), היה לו, הכיל, היה ל-, התקיים, קרה |
to have, to contain, to exist, to happen |
Y kon la alegria uvoselo olvidado, (Poema de Yosef) |
averguensar v. |
בִּיֵּשׁ, השפיל, פגע בכבוד, העליב, ביזה |
to put to shame, to humiliate, to offend, to insult, to despise |
Vaday a de demandar de el ombre: Saves a el Dio i saves Su Nombre? Si pensa, no a verguensar siempre, (Donme, sig 18) |
averguensarse v. refl. |
התבייש, בוש בחברה, גילה חוסר בטחון עצמי |
to be ashamed, to show insecurity |
ken es enemigo se repentira, tanbien se verguensara, por esto bendigo al Dio mi abrigo (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
aviasión f. |
חיל אוויר; אוויראות, תעופה |
air force; aviation |
De muestras kazas mos ketaron, a l'aviasion mos entraron muestros trezoros mos tomaron, al vapor mos embarkaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
avierto adj. |
פתוח, חשוף, פרוץ; מפולפל, גס, בלתי צנוע, נהנתני; ישר, נוהג בפתיחות, נבון, בהיר, זריז, פעיל |
open, exposed, burst; peppery, rude, immodest, hedonistic; honest, open-minded, intelligent, bright, agile, active |
Las puertas tened aviertas a meskinos i kojetas i a los ke meten bonetas porke es gusto de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan |
A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis pekados mis rinyones van ensendiendo / al din se asentan i los livros estan |
avistar v. |
חש, הרגיש, הבחין, ראה |
to feel, to notice, to see |
ojos tienen i no avistan, i orejas i no oyen; (Toledo, Koplas de Yosef) |
avizar v. |
הודיע, פירסם, מסר הודעה, הכריז, תידע; הזהיר |
to announce, to give notice, to declare, to inform ; to warn |
Ven oye, ley aviza, tov saver, es rikeza, tirate de mal riza. (Donme, sig 18) |
Mordehay manda i dize: Todo djudió ke se avize, en Adar katorze i kinze miren muncho de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
avizo m. |
הודעה, מודעה, בשורה, ידיעה; דעה; עצה |
message, ad, in line, news; opinion; advice |
de ayi se demostra nes ke se mos izo teneldo en avizo. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
De vista izo eskrivir un avizo / ke la Ley inmortala se dara mezo / Moshe en una delas muntanyas / ke topara en eya buenas manyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
avla f. |
דיבור, דבר; נאום, הרצאה, דרשה, שיחה (ברדיו, בציבור), כושר דיבור |
speech, lecture, sermon, conversation (on the radio, in public); speaking ability |
Madre, la mi madre, ke avlas avlas? un ijo presiado, komo lo deahas? (El rey Nimrod) |
Yom sinko de Elul le dio dolor en su entranya, i luego la avla perdio komo la animalia; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
sys dichas muchigua i sus avlas aliza i muchigua por tomar nedarim i kuando ya sale a el espasio esbivla sus palavras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
avlador/dera m. |
מרצה; דברן; מליץ יושר |
lecturer; talker; advocate |
Lenguajes setenta non es favlador.'' (Poema de Yosef) |
avlar v. |
דיבר, הירצה, שוחח, החל בשיחה |
to talk, to lecture, to converse, to start a conversation |
Y ansi le dezia, i ansi le avlava: (Poema de Yosef) |
Madre, la mi madre, ke avlas avlas? un ijo presiado, komo lo deahas? (El rey Nimrod) |
Komo oyo esto Elia, disho: ''En el Dio ten figuzia no se ateme el azeite ni la arina komo palavra de Dio ke avlo a Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Todas las muntanyas altas Karmel, Tavor, / avlava kada una en sa mizma favor: / Ermozura, altura, na las buenas manyas, / es por esto ke Dio pizara sovre nozotras. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
vido ke todo le kaminava / kuento azia ninguno no |
avodazara (ebr.) f. |
עבודה זרה |
idolatry |
perdidores mamparado i avoda zara sirviente. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Lo akavido mas ke non la troke por otra ley ni ke sierva avoda zara (Ketuba de la Ley) |
avot (ebr.) m. pl. |
אבות |
patriarchs |
yoro i les disho a eyos bamidbar baaravot, muncho sar vos di por la Ley i las misvot, perdona mi zera de los avot ke so guestro ermano Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
avrir v. |
פתח, פקח, חלץ פקק, נתן סם משלשל |
to open, to inspect, to extract cork, to give a laxative drug |
por esto akavidate i avre muy bien el ojo, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Avrid ami las puertas por siba de las lagrimas, Zihr''i fizo por nombransas. (Donme, sig 18) |
De estonses avrira tu ojo saver a el Dio, Tova dize: A ti remez ke no kedares hamor. (Donme, sig 18) |
Kelal de este Purim es avrir las manos, diziendo Alláh kierim i biva, ermanos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
avrirse v. refl. |
נפתח; הנץ; פתח עצמו, התוודה, גילה ליבו; קרע, פרם; התגבר על ביישנותו |
to be opened; to bloom; to open himself, to confess, to reveal his heart; to rupture; to overcome his shyness |
Las puertas de piadad ya se avrieron; (Puertas de veluntad) |
Puertas de veluntad es ora de avrirse; dia ke mi kuerpo deve afriirse, (Puertas de veluntad) |
Kavakadura de tsimtsum be-hoah se avrio (Donme, sig 18) |
Avrieronse los sielos / mostrarmos ke ay un Dio / mos apedreo kon yelos / por puntos non mos undio (La Epoka, Sal. 1898) |
avtahá (ebr.) f. |
בטחון; תקווה; ביטוח |
confidence; hope; insurance |
tefila agan todo Israel / ke mos mande ya el goel / i mos frague bet el / |
avuelos m. pl. |
אבות |
patriarchs |
Tu as de deprender de tus aguelos, tus ojos en el sielos al Dio ke es uno tres dias de ayuno (Purim, De-Fes, sig. 18) |
ayá adv. |
שם, שמה |
there |
Aya donde yazia, tomaronle temores. (Poema de Yosef) |
Ke aya donde te yevan, tu seras bien onrado. (Poema de Yosef) |
De aki aya, i es para Tevaria, ordenes de gerra mas ke la primera. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
ayar v. |
מצא |
to fund |
Fayolos en los yermos a todo ese dor, (Poema de Yosef) |
Al moso non fayava, fizo grande apeyido (Poema de Yosef) |
Ke asi lo e fayado en la mi estreyeria.'' (Poema de Yosef) |
Disho ke non fayava tales tres entinsiones (Poema de Yosef) |
Hazak a su neshama, Avraam Haliva yama, enkuvrira en Una para fayar emuna. (Donme, sig 18) |
Despues de dias ke se arrodearon, a la senyora Ester |
ayarse v. refl. |
נמצא |
to be found |
Tsadik uno se ayo Mordehay se nombra ke kativo el kayo en la su solombra (Purim, De-Fes, sig. 18) |
ayegar v. |
הגיע, התקרב; הגיע להשג, השיג, הצליח; הקריב קרבן; זכה לראות |
to reach, to approach; to achieve, to succeed; to make a sacrifice; to get to see |
Na la lenya i el fuego ya es aparejado, i ande esta el barvez ke sera ayegado? (Puertas de veluntad) |
Ya avia ayegado en lugar muy serka, dos oras le a faltado para nuestra serka; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Kol de los sielos salio a Avraam Avinu fue yamado: tu ijo regalado no sea degoyado; un barvez en su lugar aea ayegado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Preva diezena ke Avraam fue prevado del Shem Yitbarah fue komandado ke por korban sea ayegado su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Viendo Yits.hak el fuego i la lenya aparejado, le disho a su padre: ado el karnero ke por korban sera ayegado? Su padre le respondio para ke no fuera atorvado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ayegarse v. refl. |
התקרב, בא עד, הצטרף |
to approach, to join |
Mas no aze nada ke su kevranto aserko el Dio santo su ora se ayega sus ojos se siegan (Purim, De-Fes, sig. 18) |
ayer adv. |
אתמול, ביום אחר שעבר |
yesterday |
ainda ayer la izi eya, de un madero del servisio. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Korriendo torno a el rey el gran sinklavo, i mil males avlo de la reina, le puzo un gran klavo; dize ke no kiere venir, ke inda |
ayí/aí adv. |
שם, שמה |
there |
I todos los lenyos fruto ivan dando; de ayi lo eskapo el Dio verdadero. (El rey Nimrod) |
aynó (ebr.) adv. |
כלומר, דהיינו; כמעט |
that is; almost |
Ayno ke lo azemos por mitsvá presiada kon repozo tomemos de la manyanada: (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
ayom (ebr.) adv. |
היום |
today |
'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915) |
ayuda f. |
חוקן; עזרה, סיוע, תמיכה, סעד |
enema; help, assistance, support, relief |
i kon ayuda del Alto este ijo le nasio. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Bendicho el Dio de la Altura sienpre estuvo en su ayuda les enbio una chuma empesaron a morirsen para modre de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Kon ayuda del Dio alto ke no mos aga nada falto; lo alavo i lo kanto, ke le tenemos ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Non pensas a tu padre ni mizmo a tu madre / ke yoran manyana i tadre / siendo yevan amarguras / i tienen sekaturas / i tu non vienes en sus ayuda (La Amerika, 1914) |
ayudar v. |
עזר, סייע, תמך, סעד, הושיט יד |
to help, to assist, to support |
Van pensando mal para el djidió, perdieron el savor de el mal ke el Dio les dio; Imanuel ke vino, presto se kindió, ande va djidió ke lo ayude el Dio (Kalumnia de sangre, sig 18) |
En su fuego del Goel Shabetay Nafshi kon mi puerpo i lo ke ay, ayudara Goel Tsevi Shabetay, el es malhut Tsevi Sultan Shabetay. (Donme, sig 18) |
Aniyim i hasidim i ombres onestos / por podersen mantener siempre van despuestos / mizmo i por estos / devemos de kudiar / el Dio mos va ayudar / penemos kon dos manos / por nuestros ermanos (La Amerika, 1911) |
Akodrate emigrado, akodrate emigrado / de lo ke prometites / por ayudar, por ayudar a tus djenitores / tu non mantuvites, ni en tino metites / lo ke aprometites (La Amerika, 1914) |
I kuando aki vinites i ke lavor tuvites / muncha moneda izites / ma kualo avansates i a ken ayudates / de tanta moneda ke ganates? (La Amerika, 1914) |
ayunar v. |
צם, התענה, ישב בתענית |
to fast |
Ayunen tres dias grande I pekenyo (Koplas de Purim, 1545) |
Enbio 'Ester a Mordekay, Bilgan, i le Disho: apanya a los Judios de Susan, i |
ayuno m. |
תענית, צום |
fasting |
es razon de azer ayuno, pedron, senyor del mundo (Toledo, Koplas de Yosef) |
i travole gran retenbla, en ayuno se kedo; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Tu as de deprender de tus aguelos, tus ojos en el sielos al Dio ke es uno tres dias de ayuno (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Se metio en un kanto kon gran ayuno su korason a uno i kon grande pasion izo la orasion (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Supo Mordelsay esta echa, esklamo |
aza f. |
ידית (של ספל או סירּ); גרזן |
handle (of cup or pot) |
Kon vazo sin aza beven a heshbón, non azen ningún elbón de ninguna koza, van komo la roza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
azeite m. |
שמן |
oil |
despues las enreyenava guevos, muezes i azeite, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
i kon azeite en el forno paresia un prasifeche. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Tamar no demandava kolor ni afeite no menos se untava dingun azeite (Purim, De-Fes, sig. 18) |
De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18) |
El Dio le disho a Eliau: ''Vate serka la aniya'' en Tsarfat ayi moraria Sera bendezida el azeite i la arina por kavod de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Komo oyo esto Elia, disho: ''En el Dio ten figuzia no se ateme el azeite ni la arina komo palavra de Dio ke avlo a Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
azer v. |
עשה, יצר; עזר, סייע, הושיט עזרה |
to make, to create; to help, to assist |
'Gaviyas sonyava ke faziamos un dia, (Poema de Yosef) |
Gran djura fazia de no ferlo, Yosef. (Poema de Yosef) |
Birkia 'ha-shamayim sol i luna fizistes Et kol 'ha-be'hemot ve-et kol 'ha-taninim ke es peshes (Donme, sig 18) |
Hasid de Avraam a su mujer le diria: kero ke me agas buenas komidas i komeremos kon muncha alegria, ke a muestra vejes nisim grandes mo se aria (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
azerado adj. |
פלדי, עשוי מפלדה |
|
en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
azerse v. refl. |
נעשה, הפך ל-, היה ל-; העמיד פנים, עשה עצמו; הבשיל, השלים בישולו; מת |
to become; to pretend, to make himself; to ripen, to complete its ripening; to die |
Bilbul grande se izo las kartas meldando, i komo el erizo se van detravando, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
azienda f. |
רכוש, הון, עושר, נכסים, נחלה |
property, capital, wealth, assets, estate |
Todas sus aziendas gastan en plazos i en botas i vazos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
aznedad f. |
חמוריות, סכלות, התנהגות מטופשת |
acingt like a donkey foolishness, stupid behavior |
en kreer en aznedad por ser nos kriansas nesias.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
are saver tu aznedad a todo ken lo oyera.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
'perdidos estan toda la djente en tal grande aznedad''. (Toledo, Koplas de Yosef) |
azno m. |
חמור |
donkey |
azno komo un konejo, mas bestial ke una vaka. (Toledo, Koplas de Yosef) |
I fue komo los tres anyos, sekose la tierra i los banyos komieron kavesas de aznos se konsumio el mundo por palavra de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de almiskle / i disheron: no vimos salvo ke el almiskle / respondio: estad aki puevlo enshemplado a el |
baal tsedaká (ebr.) m. |
בעל צדקה |
philanthropist |
rasgaron sus gezerot fue kon grande shaka / no le kedo arka i ninguna ilaka / de pekado ke se tomo kon sinyor ribi Yits.hak Mayoral |
badjá (t.) f. |
ארובה; צוהר לאוורור |
chimney; ventilation window |
ibrishay i shali / |
badkol (ebr.) m. |
הד, בת קול; גילוי שמיימי |
echo; heavenly revelation |
Kol de los sielos salio a Avraam Avinu fue yamado: tu ijo regalado no sea degoyado; un barvez en su lugar aea ayegado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
bahur (ebr.) m. |
בחור, עלם, רווק |
guy, youth, single, bachelor |
huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo tenias? / para ke lo kerias / sirviendo al malhut / apanyen asta el |
bailar v. |
רקד, חולל |
to dance |
ken es el primero salga a bailar, no pirkuren de avlar: ke estén kantando, paras vayan dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
baile m. |
ריקוד, מחול |
dance |
De lo ke kero enmentar nada yo no falto kon baile i salto i kon gran plazer (Purim, De-Fes, sig. 18) |
bakas(h)ot/d/ (ebr.) f. pl. |
בקשות, שירת הבקשות |
bakashot (religious piyyutim) |
por kuenta izo tefilot kon bakasha, por no enterrarse en el midbar ke era busha, muncho dezeo de entrar laarets akedosha (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
bakshish (t.) m. |
דמי שתיה, מתנה עבור טובה, בקשיש |
tip, pourboire, bakshish |
troken marochinos i ke den bakshish, salchichas metan al shish; las mezas bien artas, frutas i salatas. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
bala f. |
צרור, חבילה, משא סוס; כדור (משחק); קלע, כדור (רובה) |
bundle, package, horse freight; ball (game); sling, bullet (rifle) |
si keresh ser bivos i no detardar, las ropas tambien atar i azervos balas no deshesh ni tavlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
balansa f. |
מאזניים, משקל; מאזן; שיווי משקל; מזל מאזנים |
scales, weight; balance; equilibrium; Libra |
i kuando lo suves en las tasas de la balansa non se va para abasho la tasa i non se alevanta para arriva (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
baldar v. |
ביטל; ביטל גזירה; שבר; הפסיק, עצר; עשה לבלתי חוקי, ביטל חוקיות |
to cancel; to undo shear; to break; to stop; To make illegal, to invalidate |
A Dio, kon tu sensia balda esta setensia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Esklavos vendidos, a tu mandado siempre lo an baldado, a mi no me estiman no se en ke se ariman (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Vieron toda la konpanya komo baldo esta setensia enpesaron alavarla: ''Bendicha madre ke salio de eya Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Tova meldo koza alta, de esto muncho se espanta, siendo ke las mitsvot baldo, yiten lanu a este bien. (Donme, sig 18) |
planta en mi penserios tu temor, setensia sovre mi setensias buenas i balda de sovre mi setensias malas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Luego 'Ester dos mosas tomo, delante Ahashverosh se paro, i en sus ojos el Dio la engrasio. Le Disho: demanda, senyora, ke tu voluntad no la |
Respondio 'Ester: yamen a 'Haman i venga agora, i konbite se arme en esta ora. Le Disho el rey: si, senyora, ke tu dicho no la |
baldarse v. refl. |
שבת, חדל |
to cease working, to cease |
salmeamiento |
baldes adv. |
בחינם, חינם אין כסף |
free without paying, free |
el uno semejado a Moshe rabenu otro a David malkenu siendo djentes grandes no sarlesh en baldes'' (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
baldío adj. |
בלי יסוד, בלי בסיס, לא מדוייק, בטל, ריק, חסר ערך |
Without foundation, without basis, inaccurate, void, empty, worthless |
Komo la solombra pasan los dias, no ay a eyos ke no fueron baldias, si pensa ke aze asi manzias, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18) |
balsa f. |
שלולית; מאגר, אגן; בריכה |
puddle; reservoir, basin; pool |
Non ay tinta ni papel para deskrivir la vida de Belzen, kashkaras de rapas a komer i agua de balsas a bever (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
baluk (t.) m. |
דג |
fish |
resta de peshkados de tauk baluk, les tomaron el suluk; muerte a la moda lo izimos boda. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
bandido m. |
שודד, גזלן, לסטים, פושע; מישהו משולי החברה, נבל, מנוול |
robber, criminal; someone on the fringes of society, a villain, a bastard |
Negro le fue su mazal de este bandido: komo perro de kazal era atrivido; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
bandiera f. |
דגל, נס |
a flag |
Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916) |
Ya es tiempo ke mos levantemos / i la bandiera de Tsion alsemos / azer en el mundo djudio una yamada /por rekojer una fuerte armada (La Amerika, 1916) |
Ansi fue ke akel dia mizmo / ke en Sinay pozo el Dio grandisizmo / i deklaro aboz alta el monotizmo / ke es la bandiera del djudaizmo. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
banyo m. |
אמבט, אמבטיה, מרחץ; רחצה; חדר אמבטיה; עיר מרחצאות |
bath; bathing; bathroom; city of baths |
I fue komo los tres anyos, sekose la tierra i los banyos komieron kavesas de aznos se konsumio el mundo por palavra de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Melizelda, melizelda la ija del enperante ke venia de los banyos de los banyos de lavarse (Donme, sig 18) |
por azer konkiyas a el Amalek, ago banyo kon telek; todo va un kuento, no mires el resto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
In Auschwitz mos desbarkaron, de nuestros keridos mos separaron, al banyo mos entraron, los kaveyos mos kortaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
barato adj. |
זול |
cheap |
es de komer i gozar de lo bueno i barato. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
barbarikamente cf. barbaramente |
|
|
su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
barbero m. |
ספר, גלח |
barber |
Riko era por su mal i por su kevranto antes era su amal barbero en un kanto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I tanbién yo esto kero: kada uno a su barkero i al shastre i barbero le de aspros i a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
barka f. |
סירה |
boat |
Su ermana la nevia una barka le aria, por adientro i por ahuera la enpezaria, (Koplas de Par'o, 1901) |
Bastesio el a mandar por munchas komarkas siendo por tierra andar navios kon barkas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
barkero m. |
ספן, שייט; בעל סירה |
sailor; boat owner |
I tanbién yo esto kero: kada uno a su barkero i al shastre i barbero le de aspros i a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
barragán n. & adj. |
גיבור, אמיץ; חזק, חסון; גברי; מי שמפגין את שריריו (אירוני), בעל כוח |
hero, brave; strong, sturdy; male; who demonstrates his muscles (ironically), has power |
kuando suviras a tu ija de la karsel / i de kaza de karsel su yugo krevantaras / i aras maraviyar maraviya en tu salir komo |
barraganería f. |
כוח, עצמה, עוז, שריריות, גבורה, עזות נפש; פילגשות |
sStrength, power, courage, muscularity, heroism, courage; concubinage |
Tambien el Japon se entro en la boda / el salio komo un raton meneando la koda /ma de la primera ora / se vido ke nada podia azer / un lugar por dezazer / kon muncha barragania / oy no se siente mas su nombradia (La Amerika, 1915) |
a ti A' la grandeza i la barragania i la ermozura i el vensimiento i la loor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
a ti la barragania ke en su sekreto se kansan muestros penserios por estar, ke te enfortesestes de mozotros muncho (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
A' kien non se espanta de dia de el din el temerozo / ke a ti te konviene la grandeza i la |
baruh 'hu/baruhú/barihú (ebr.) |
ברוך הוא |
Blessed is He |
Yamo i disho el Dio Baruh Hu a los djidios mi kompanya ermoza (Ketuba de la Ley) |
Arelim venía ke no avía kuenta por entrar en la sivdat azer una rebuelta, por no desharmos ni menor ni fiesta; el Dio, baruh 'hu, les izo la buelta (Kalumnia de sangre, sig 18) |
barut (t.) m. |
אבק שריפה, חומר נפץ (בארוד); אוכל חריף וצורב את הגרון; חמום מוח; כינוי לילד שובב וקשה |
Welcomes to all who are present! |
Guezmo de barut se siente en Evropa / i kada uno bien triste se topa / veremos ke va ser de esta negra salata / i kualos van a komer asana bukata (La Amerika. 1913) |
barva f. |
סנטר; זקן |
chin; beard |
no kreo ke esto es barva sino kola de kavayo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
deshose venir un viejo, kon su barva larga i blanka (Toledo, Koplas de Yosef) |
La su barva redondika mansanikas de djugare (Donme, sig 18) |
barvez m. |
כבש, איל; כינוי לבעל זקן מדובלל |
sheep, ram; a nickname for a shaggy beard person |
abandone su amor paternal esta vez, degoyeme i ardame komo un barvez. (Im afes, Papo 1894) |
Lo ato a Yis.hak komo barvez de alsasion; (Puertas de veluntad) |
Na la lenya i el fuego ya es aparejado, i ande esta el barvez ke sera ayegado? (Puertas de veluntad) |
Kol de los sielos salio a Avraam Avinu fue yamado: tu ijo regalado no sea degoyado; un barvez en su lugar aea ayegado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un |
basar vadam (ebr.) m. |
בשר ודם, אדם |
flesh and blood |
ke somos basar vadam. (Untane Tokef) |
Avrid ojos benadam ke tu sos basar i dam, venistesh en el olam para fayar emuna. (Donme, sig 18) |
mira lo ke es el kavo del basar vadam, la muerte kedo del tiempo de Adam, de eya no eskapa benadam, anke sea kuanto Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
bash (t.) m. |
ראש; מומחה, ''אלוף'' (במובן שלילי: מוכשר למעשים רעים) |
head; expert, "champion" (in a negative sense: competent for bad deeds) |
asta ke enforkaron a Amán basha: era un grande pashá, todo el ke sintía no se lo kreía. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
basheza f. |
שפלות, שפלות רוח, אי מוסריות, נבזות, גסות, המוניות, נבלה |
meanness, immorality, contempt, rudeness, vulgarity, villainy |
segun la fortaleza de tu grandeza, mizmamente es la fin de mi protvedad i mi basheza (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este espino / i se arremato / kon |
bashí (t.) adj. |
ראשי |
chief |
enkomendo a el buluk bashi i a el kol agasi (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
bashiko adj. |
נמוך, נמוך קומה, מעט נמוך, נמוך לגילו; שפל, בזוי, נבזה, נקלה, נבל |
short, slightly short, short for his age; despicable, vile |
i me konto la bashika ke se sonyo kon guarita; (Toledo, Koplas de Yosef) |
ke Eliya Almud, el bashiko, el naniko, es esto kompuesto; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
basho m. |
אדם שפל |
a mean person |
Al eksepsion dela montanya de Sinay / ke dizia kon sa grande umildansa: / Mas basha i menospresiada de mi ken ay? / delantre de kada muntanya inmensa. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
basho adj. & adv. |
נמוך; שטוח; שפל, בזוי, נבזה, נקלה; מרמה נמוכה, מאיכות ירודה |
low; flat; mean, contemptible, despicable; of low level, of poor quality |
a tu puevlo el desdichado, desendido en basho grado, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Kelal de la koza es por bashas pasiones / ke tienen djente grandioza de todas las nasiones / sin azer munchas diskusiones / dieron orden de gerrear / veremos kuando va eskapar /la grande dubara / ke ya izo vedre la kara (La Amerika, 1915) |
basta adv. |
די, מספיק |
enough |
Este negro yerro le fue gran fesat; basta ke no esté kiesat, komemos kon gusto, bevamos endjunto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
basta! interj. |
מספיק! די! |
enough! |
abasta, senyor, abasta. amen, ve-nomar amen. (Toledo, Koplas de Yosef) |
bastante adj. |
מספיק, די, למדי, מאוד |
enough, quite, very |
konbaras bastantes de gran kantidad para derrokar sivdad; no aprovecharon ninguno mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
I bolsas mandara a el reinado, ke le viniera el mando kon armas bastantes, mas de las de antes. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
I kon el traia armas de gerras de modos de maneras, koza de enkante, kon askier bastante. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
bastante adv. |
מספיק, די, למדי |
enough, quite |
Solamente kon una era bastante azer matar de una mas de almas vente (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
basteser v. |
היה מסוגל, יכול |
to be able |
Bastesieron a mandar en toda la sivdad, kojeron grandes i chikos de poka edad; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
ke los vean los turkos i maraviyados ke no son uzados toparse en gerra komo les bastesera i estan kontentes de ver gerras fuertes (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Bastesio el a mandar por munchas komarkas siendo por tierra andar navios kon barkas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
|
batal (ebr.) adj. |
בטל, חסר מעש, בלתי פעיל; חסר תעסוקה, מובטל; בטלן, הולך בטל, מתבטל; פנוי |
idle, inactive; lacking employment; idle person, vacant |
i djente batal se kontentaron por poko de nada a beklear las noches (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
batido adj. |
מנוצח, מוכה, כתוש |
defeated, beaten, crushed |
las enbolvia kon guevos batidos en una tasa, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
batir m. |
כעס, חרדה, מצב רוח עכור, רעידה מרוב כעס/חרדה, אי שקט פנימי |
anger, anxiety, turbid mood, trembling from anger/anxiety, inner restlessness |
les batia mucho guevo en un poko de farina (Gizados de berendjena, siglo 18) |
batir v. |
דפק, הלם, הקיש, המם, היכה |
to knock, to hit, to tap, to stun |
Terah vido tal dezastre, el korason le bate. (Toledo, Koplas de Yosef) |
|
bayrak (t.) m. |
דגל, נס |
flag |
i sovre sus bayrakes kada konpanya tiene su senyal (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
bealá (ebr.) f. |
זעקה, צרחה |
a cry, a scream |
zayin de Adar se apregono kon muncha bealá: serrad las puertas de los sielos i no resivas su tefila, ke ya se le fue la gedulá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
beemod (ebr.) f. pl. |
בהמות |
animals |
i los shales mas alavados ke de lana son ilados de beemot son treskilados, las ke kaminan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
begenear (t.) v. |
חיבב, אהב |
to like, to love |
i las kazaron kon muncho adalet i konsograron kon djente grande ke mas antesdita djente grande no lo begeneavan a dito padre de novia ni por mesharet (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
beklear (t.) v. |
שמר, השגיח, צפה, עמד על המשמר, חיכה |
to watch, to be on guard, to wait |
i djente batal se kontentaron por poko de nada a beklear las noches (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
Béljika f. |
בלגיה |
Belgium |
Vilhelm pasaje kijo azer entre los beljikanos / i por non los dezazer les avlo komo ermanos / viendo ke levantaron manos / a su armada ordeno / el tiro alman sono / la Beljika fue atakada / i en sivdad franseza mandada (La Amerika, 1915) |
beljikano m. & adj. |
בלגי |
Belgian |
Vilhelm pasaje kijo azer entre los beljikanos / i por non los dezazer les avlo komo ermanos / viendo ke levantaron manos / a su armada ordeno / el tiro alman sono / la Beljika fue atakada / i en sivdad franseza mandada (La Amerika, 1915) |
Belogrado f. |
בלגרד |
Belgrade |
La ová de Belogrado el nemsí está ayi asentado, el turko kedó maraviyado (Asidio de Belogrado 1788) |
Los de Belogrado eran afamados, agora no son kontados porke no tienen parás ni dukados (Asidio de Belogrado 1788) |
ben (ebr.) m. |
בן, צאצא |
son, offspring |
no aya mufti ni sus dinim / ni era merahem av al |
ben zahar (ebr.) m. |
בן זכר |
male son |
ke en todas las alegrias del mundo no ay komo simhat ledat ben zahar u-bifrat kuando es mahpul (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
benadam (ebr.) m. |
בן אדם, אדם, איש,גבר; ''בן אדם'' - אדם בעל יושרה; אף אחד |
man; "benadam" - a person with integrity; nobody |
Avrid ojos benadam ke tu sos basar i dam, venistesh en el olam para fayar emuna. (Donme, sig 18) |
tsadik Moshe, yo me entremetere en tu kevura, lo ke no zahá beadam miyom shenivrá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
mira lo ke es el kavo del basar vadam, la muerte kedo del tiempo de Adam, de eya no eskapa benadam, anke sea kuanto Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
bendezido adj. |
ברוך, מבורך |
blessed |
El Dio le disho a Eliau: ''Vate serka la aniya'' en Tsarfat ayi moraria Sera bendezida el azeite i la arina por kavod de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
bendezir v. |
ברך, שיבח, הילל |
to bless, to praise |
bendiziremos a el Alto ke mos salvo de kevranto, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Enpesar kero kontar en esta kantiga el ke la oye kantar ke el Dio bendiga (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Veni, todos adjuntemos, a su nombre bendeziremos i de El demandemos la bendision de Israel. (El Dio alto) |
Bivas tu munchos anyos, el rey mi amigo, ke eskapes de danyo siempre te bendigo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Venid mis ermanos al Dio bendezir porke los kriasianos estaban hazir; el perro del blanko ía hazir, viejos, los kortaron komo un hazir. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
ken es enemigo se repentira, tanbien se verguensara, por esto bendigo al Dio mi abrigo (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911) |
de noche se le izo i la su venida / |
gran senyor vos yamash, so guestro esklavo / i mis ijos i mi bien de kavo asta ravo / no oigash algun klavo / esto vos dire / i al rey |
bendicho adj. |
ברוך, מבורך, מקודש |
blessed, sacred |
'bendicho el Dio del sielo. El uno i su nombre uno; (Toledo, Koplas de Yosef) |
bendicha sea tal vientre, i madre ke tal pario. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Israel ke oyeron la boz del Dio Bendicho (Ketuba de la Ley) |
i ansi todo salio todo el su rijo lindo i bendicho. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Bendicho el abastado ke mos dio dia onorado, kada shabat amejoreado (El Dio alto) |
Ke es tu demanda yo te la are mi reinado partire por konplir tu dicho lindo i bendicho (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Bendicho sea el Dio ke a sus temientes de su sensia despartio, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Zemirot es de kantar a el Dio el alto, sus maraviyas mentar, el Bendicho i Santo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Bendicho sea el Dio, ke mos deshó ver esto, muncho gusto tuvimos, kuando es el resto? rogemos al Dio ke sea muy presto i karne kasher ke no venga en esto. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Bendicho el Dio de la Altura sienpre estuvo en su ayuda les enbio una chuma empesaron a morirsen para modre de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Vieron toda la konpanya komo baldo esta setensia enpesaron alavarla: ''Bendicha madre ke salio de eya Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Kantare a El Gadol bendicho eskapara a mi alma de saar, El es rahman i el es Dio derecho (Donme, sig 18) |
bendicha la alma presiada debasho la siya su pozada, supeto es arrondjada de los sielos a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
nunka me vo olvidar akea alegria / ke sintia la |
|
no aya mufti ni sus dinim / ni era merahem av al banim / metio en tomruk a los memunim / los eskapo el sinyor ribi David Zonana ke sea |
Ya se le dio a 'Ester la |
bendisión f. |
ברכה |
blessing |
Kon sortija apuesta, i bendision granada, (Poema de Yosef) |
bendision, devosion, muestra intesion toda esta en el; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Damos, Senyor, tu bendision kon la buena kondision; amostramos tu salvasion de el bet mikdash Ariel. (El Dio alto) |
enfortesidvos i gozadvos ke la prea se kumplio / a el Fuerte esperad, su firmamiento guadro a vos / i suviran a Tsion i dira / akalsead akalsead sus kalsadas / empese la anyada i sus |
benefisio m. |
רווח, תועלת, הנאה, יתרון, הכנסה ; הטבה |
profit, benefit, enjoyment, advantage, income; bonus |
-''olgare mi benefisio kon muy buena kondision, (Toledo, Koplas de Yosef) |
komo te enkorvas en eya kon tan grande benefisio? (Toledo, Koplas de Yosef) |
salio un gran benefisio ke trespaso a su padre. (Toledo, Koplas de Yosef) |
berahá (ebr.) f. |
ברכה |
blessing |
i al el kantaron kon sus berahot agomel i shevahot por el nes ke vieron de muerte salieron. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
berbante n. & adj. |
נוכל, רמאי, גנב, נבל |
crook, swindler, thief, villain |
Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
besimán tov! (ebr.) interj. |
בסימן טוב! (נאמר לחתונה או ללידת בן) |
Good luck! (said for a wedding or the birth of a son) |
Saludemos agora al senyor parido, ke le sea besiman tov este nasido; (El rey Nimrod) |
besorá (ebr.) f. |
בשורה טובה |
good news |
Besorot nos vinieron supito i muy presto kartas ke eskrivieron muncho en sekreto: (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
bestia f. |
חיה, בעל חיים, בהמה; חיית טרף; כינוי לאדם גס ותוקפני |
animal, beast; a beast of prey; a nickname for a rude and aggressive person |
kuanto disho es verdad, ke somos komo unas bestias (Toledo, Koplas de Yosef) |
Viendose Vashti el ravo de la gran |
bestial adj. |
בהמי, חייתי, אכזרי, גס |
beastly, animalistic, cruel, crude |
tirando el gran bestial, ke a el desho sano, (Toledo, Koplas de Yosef) |
azno komo un konejo, mas bestial ke una vaka. (Toledo, Koplas de Yosef) |
bet amikdash (ebr.) |
בית המקדש |
Temple |
Damos, Senyor, tu bendision kon la buena kondision; amostramos tu salvasion de el bet mikdash Ariel. (El Dio alto) |
bet din (ebr.) m. |
בית דין (רבני) |
rabbinical court |
Era despues ke salimos de Ejipto / del lugar del esklavaje i del sojefto / ke Dio kon su bet-din dieron desizion / por dar la Ley a su chika populasion (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
bet el(ebr.) m. |
בית אל, בית המקדש |
Temple |
tefila agan todo Israel / ke mos mande ya el goel / i mos frague |
betoh de (ebr.) |
בתוך ה-, תוך כדי |
while |
Zakay de Avraam betoh de la komida le fue avlando: muestro ijo se engrandesio sin saver lo ke enkomendo el Dio alavado lo yevare a la yeshiva por anbezarle lo ovligado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
bever v. |
שתה, לגם, גמע; רימה, הערים; נתן אמון ב- |
to drink, to sip; to deceive; to trust in |
Tamar ke ansi oyo echo un invite: loke kero yo i mi apetite ke en el mi konbite vos ayegesh vos i Aman djunto kon vos mos asentaremos djuntos beveremos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Beven komo puerkas dientro de sus serkas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Los neviim izo matar profetas falsas izo kitar: ''Komed i beved i gostad i no tengash miedo de Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
I tanbién yo esto kero: kada uno a su barkero i al shastre i barbero le de aspros i a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Mordehay manda i dize: Todo djudió ke se avize, en Adar katorze i kinze miren muncho de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
aze la onbría komo el dever: enpesemos a bever día i la noche asta ora dodje. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
kien es de linaje aga bien dikat de no se azer sakat, de bever sin pezo: estén en su sezo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Yayin bushken de tomar ke sea Gomendja, se beve sin asumar kupikos duyundja; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Non ay tinta ni papel para deskrivir la vida de Belzen, kashkaras de rapas a komer i agua de balsas a bever (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
|
Estando el rey komiendo i |
beveres m. pl. |
משקאות |
beverages |
De diversas maneras I modos beveres (Koplas de Purim, 1545) |
beverse v. refl. |
נשתה, נלגם, נגמע |
to be drunk |
Los vinos demudados ke |
bevida f. |
משקה, שיקוי; לגימה, שתיה בבת אחת |
beverage, potion; sip, drinking at once |
Vengamos a la komida: sea muncha i sin medida; mas en la bevida sea muncho el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
miramos buena komida, i buena sea la bevida, la alma keda afriida, no goza de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
beya/beyo adj. |
יָפָה/יָפֶה |
beautiful |
i al deredor las siete las mas lindas i beyas; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Shim'on i levi de un fado, muy valientes i muy beyos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Enpesaron a eskojer mosas i donzeyas galanas i beyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
bezar v. |
נישק, נשק; התאים (זה לזה), התחבר היטב |
to kiss; to match (to each other), to connect well |
la bezo i se umiyo, ke le perdone su pekado; (Toledo, Koplas de Yosef) |
bezer (t.) adj. |
שהגיע עד רוויה, שנמאס לו, שהגיע לקצה כוחותיו; מלא צער ויגון |
who had reached saturation, who had reached the end of his power; full of sorrow and grief |
al Dio alavaron kon muncho plazer, porke estavan bezer grandes komo chikos, proves también rikos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Tefilot kale azer para ke kede esta gerra / ke nos izo bezer i mando a muchos a la tierra / ke se eskape esta gerra / i se aga la pas / por ke no se sufre mas / agora ke ayga repozo / i alegria i gozo (La Amerika, 1915) |
bezo m. |
נשיקה |
kiss |
La sus bezos koloradas parese fino korale (Donme, sig 18) |
bien m. |
רכוש, עושר, הון, ברכה; טוב; יתרון |
property, wealth, capital, blessing; goodness ; advantage |
i olgesh en este mundo kon bienes i kon averes, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Ken izo Vashti tambien a las sus amigas por ke les krese su bien komo las espigas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Gozar kijo el su bien en akeos dias mando i apanyo tambien a sus kompanyias (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Los djidiós todos kantavan, kon el bien se alegravan i agora todos endechavan (Asidio de Belogrado 1788) |
Los gevirim kon el bien penaron, a los podrunes lo guardaron, al kavo los fraikores se lo yevaron (Asidio de Belogrado 1788) |
korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en grandeza i en |
bien adv. |
היטב, מאוד, למדי; חוץ מזה |
well, very, quite; beside that |
no keria redondikas sino ke fueran bien largitas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
bienaventurado adj. & m. |
אשרי; מאושר, ברוך, בר מזל; תם, באירוניה: טיפש |
happy, blessed, lucky; innocent, (in irony:) stupid |
I las aguas de este es fuego fuerte, eyos ke kemaron en el lo bienaventurados. (Donme, sig 18) |
bienes m. pl. |
נדל''ן, רכוש, נכסים, הון, קרן, מלאי; אחוזה |
real estate, property, assets, capital, inventory; estate |
ijo de ombre vas pedrido en bienes enbevesido, de gota fidionda sos venido i tu fin polvo i tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Tejas, vidros, bienes, mobles / pasaron fortuna fuerte / proves rikos tambien nobles / tuvieron la mizma suerte (La Epoka, Sal. 1898) |
Nuestra lingua nos rovaron / nuestras bienes derokaron / a nuestras famiyas las arrastavan / i komo karneros los matavan (La Amerika, 1916) |
biervo m. |
מילה |
word |
las albrisias de Ayifto las traiya en un biervo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Yamo i los akavido kon muy klaros biervos: ansi es mi partido kon vos los mis siervos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
reada les travo de oyir estos |
bifrat (ebr.) adv. |
בפרט, במיוחד |
in particular, especially |
ke en todas las alegrias del mundo no ay komo simhat ledat ben zahar u-bifrat kuando es mahpul (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
birmuelo m. |
לביבה, סופגניה; מאפה חלבון ביצה; מאפה לפסח; רקיק |
pancake, donut; egg white pastry; pastry for Passover; wafer |
las enbolvian kon guevos, las azian birmuelikos (Gizados de berendjena, siglo 18) |
biskochada f. |
מאפה קלוי |
toasted pastry |
biskochadas kon guevos freskos i un poko de arina has (Gizados de berendjena, siglo 18) |
biskocho m. |
תופין, רקיק, כעך |
wafer, cake |
kon almendras blankeadas i majava un biskocho, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
bivienda f. |
מחיה |
living |
Haserim son de saver no ay ken los entienda no les abasta a ver para sus biviendas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
bivir v. |
חי, התקיים, גר; ניהל חיי הוללות |
to live, to exist; to lead a life of debauchery |
ke salvo ke torne de sus karreras las malas i ke bivira. (Untane Tokef) |
Bivas tu munchos anyos, el rey mi amigo, ke eskapes de danyo siempre te bendigo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
No uvo muerte para el vidas del mundo bive el djuntos vengan kon el Goel ek enbien a vos a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
bivo adj. |
חי, מלא חיים; ער, ערני; תוסס,שובב, עליז, זריז; פיקח, מבריק; בוהק |
alive, full of life; alert; lively, playful, cheerful, agile; clever, brilliant; shiny |
i seash bivos i sanos kon servisio del Dio; (Toledo, Koplas de Yosef) |
ensanyose i abasho, -asi seas bivo i sano (Toledo, Koplas de Yosef) |
si keresh ser bivos i no detardar, las ropas tambien atar i azervos balas no deshesh ni tavlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Lo vine a bushkar si esta por aki; si es ke esta bivo me konsolo yo. (El rey Nimrod) |
buen shapchi tu eres, ke bueno te mentas / la lesensia ya te di lo ke keres ke metas / en mi lugar te entremetas / esto es mi demanda / el Dio este por tu vanda / kon ti i tu ermano / ke estes |
A' livros de |
i respondio su padre: en el Dio |
bizinieto m. |
נין |
great-grandson |
Al saká no vos enmento ni en kuenta de ombre lo meto del ijo de un perro el biznieto; kon todo dalde a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
blandiko adj. |
רך במקצת, רכרוכי |
slightly soft, soft |
Gran gusto tuvimos ke kortaron 3: la blandika en pirmero, la menekshe después, el perro de el blanko dio 3 rubíes para ke lo kortaran la primera vez. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
blankeado adj. |
לבנבן, מולבן |
whitish, bleached |
kon almendras blankeadas i majava un biskocho, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
blanko adj. |
לבן, צח, צחור |
white |
deshose venir un viejo, kon su barva larga i blanka (Toledo, Koplas de Yosef) |
Venid mis ermanos al Dio bendezir porke los kriasianos estaban hazir; el perro del blanko ía hazir, viejos, los kortaron komo un hazir. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Gran gusto tuvimos ke kortaron 3: la blandika en pirmero, la menekshe después, el perro de el blanko dio 3 rubíes para ke lo kortaran la primera vez. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Vino |
bloko m. |
גוש, נדבך; מצור; בלוק פוליטי; בלוק (צריף) במחנה ריכוז |
block, tier; siege; political block; a block (barracks) in a concentration camp |
A las tres de medianoche, al bloko 20 arrivimos, los apeles empesaron, en los friyos mos apuraron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Alshten (?) kon haftonas , al apelo mas i mas, bloko vas i shtupo vas kon krueldad, mos aharvavan sin peadad (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Los kaveyos nos kortaron, deznudas nos desharon, los vestidos mos tomaron, al bloko 20 mos mandaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
boda f. |
חתונה; בהשאלה: דבר מה בלתי נעים |
wedding; a nickname for something unpleasant |
Muy alegre iva Avraam komo si fuera a la boda de su ijo regalado, siendo ke kon buena veluntad resivio su komando del Dio alto i enshalshado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
La Turkia tambien se entro en la boda / el alman ke la kere bien la kandereo en una ora / al ruso atako por la koda / i lo sheshereo / mas de una nave le batereo / sun avlar demazia / kiena le vino a la Rusia (La Amerika, 1915) |
Tambien el Japon se entro en la boda / el salio komo un raton meneando la koda /ma de la primera ora / se vido ke nada podia azer / un lugar por dezazer / kon muncha barragania / oy no se siente mas su nombradia (La Amerika, 1915) |
bogchá (t.) m. |
חבילה, צרור; חבילת מגבות ושאר צרכי מרחץ; חבילת בגדים ישנים; עטיפת/מעטפת החבילה |
package, bundle; a package of towels and other bathing necessities; a package of old clothes; package cover |
ke va azer por ashugar i kontao i shevah i bohcha (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
boka f. |
פה, לוע |
mouth, muzzle |
se echavan de boka abasho i se enkorvavan a mi maso.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
-''padre sienta tu sentido lo ke sakas de la boka (Toledo, Koplas de Yosef) |
mirad bien i atenta ke no es koza poka ni ay fuersa en la boka (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Penso Aman de darle su ija la loka para nada no vale fedionda de boka (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Oygan sinyores dichas de mi boka ke son kozas ke en el alma, ke no fue koza poka la maala de Avraam i de Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
bokado m. |
נתח, ביס; שוחד; הצטננות |
slice, bite; bribe; cold |
'alkansa ya un bokado, sino, del chanto metevos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
i en kada dos bokados beveresh vuestro viniko, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
bokal m. |
בקבוק, צנצנת, קנקן |
bottle, jar, jug |
es komo la espondja kon la portukal, aparejen un bokal, después una bota, no keda ni gota. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
bolado adj. |
שאיבד את ראשו, נואש; נפעם משמחה |
who lost his head, desperate; excited by joy |
al malkenu le paresio ke esto era malmeter / esta echa a den Oglu no le keria azer / ay ken echo un zer / heshbon kere azer / sus karas komo panzer / el ferman hue dado / el ya esta |
bolar v. |
עף, טס, ריחף, עופף, פרח; נמלט במהירות; נפטר (באירוניה) |
to fly, to hover; to escape quickly; to die (ironically) |
i toda la djente avian pasando las konbaras bolando entre eyos pasavan i no les tokavan (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ke nos salieramos, almas ke eskapamos, komo aves bolar, no es ora de burlar. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Mozotros esperando ke el ya entrava, vimos uno bolando ke ya se bolava albrisias el dava: (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
si no tiene zahud eya va penando, los mekatregim la van akosando, i por el mundo va bolando, na vanad en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Oy la Evropa esta en dos divizada / i si la prima bomba es arrojada / komo unos lokos se meteran a gerrear / i sienes de miles de kavesas van a bolar (La Amerika. 1913) |
va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / grosh te komites sin pezo / ven veras la muestra / ya me |
bolarse v. refl. |
התעופף; הסתלק במהירות, נעלם במהירות |
to fly; to get away quickly, to disappear quickly |
Mozotros esperando ke el ya entrava, vimos uno bolando ke ya se bolava albrisias el dava: (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
bolema f. |
כדור בשר טחון בעלה כרוב/חסה |
a ball of minced meat in a cabbage/lettuce leaf |
Serbia ya fue echa en una bolema / ayuda kijo de la Grecha ma kedo kon la postema / ainda eya se kema / siendo al grego ayudo / kuando en apreto se topo / al tiempo de la Bulgaria / kuando aharvado se via (La Amerika, 1915) |
bolsa f. |
שק, שקית; ארנק, חריט; תיק, אמתחת; גביע נייר; פגם בבגד, גזרה פגומה |
sack; wallet, basket; paper cup; defect in garment, damaged cut |
I bolsas mandara a el reinado, ke le viniera el mando kon armas bastantes, mas de las de antes. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
bolviense v. adj. |
מתהפך |
turn over |
En sus manos flama de la espada la bolviense (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
bomba f. |
פצצה; הפתעה; שקר, רמיה |
bomb; a surprise; lie, deception |
Oy la Evropa esta en dos divizada / i si la prima bomba es arrojada / komo unos lokos se meteran a gerrear / i sienes de miles de kavesas van a bolar (La Amerika. 1913) |
bombardear v. |
הפגיז, הפציץ |
to shell, to bomb |
Grande fue la dolor ke sintieron en Nemsia / por la matansa del eredador i de su famiya / de la chika Serbia / demandaron espiegasion / no dando satisfaksion / gerra fue deklarada / i la kapitala serba bombardada (La Amerika, 1915) |
bonansa f. |
רוגע, שקט ימי; שפע, תקופה טובה בעסקים/בעולם |
calmness, calm sea; abundance, a good time in business/in the world |
de afirmar la Ley tanto kon proveza komo tener muncha bonansa: (Ketuba de la Ley) |
bondad/bondat f. |
טוב; טובה, שירות |
goodness; favor, service |
Yosef kon bondades del feron preguntados: (Poema de Yosef) |
Onbre de bondades, ke tema al kriador; (Poema de Yosef) |
'Yeno de bondades i de saviduria, (Poema de Yosef) |
Vijita tu revanyo kon peadades, ovejas ke esperan en tus bondades (Im afes, Papo 1894) |
Pensa mi korason koza buena, kere bondad i no mal a ninguna, de fuego de el amor es yena, dia i noche kema por la emuna. (Donme, sig 18) |
Vaday El ya save a mi veluntad, ke yo kero por saver a su vedrad, fara a mi agora este bondad (Donme, sig 18) |
esta es la olgansa i la eredasion ke non ay fin a su bondad i su ermozura (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
boneta f. |
מצנפת רבנים |
rabbinical bonnet |
Las puertas tened aviertas a meskinos i kojetas i a los ke meten bonetas porke es gusto de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
bora (gr.) f. |
סערה; כעס אלים |
a storm; violent anger |
Bora grande komo esta / nunka tuvo akontesido / al rumor de la tempesta / kedo el puevlo entontesido (La Epoka, Sal. 1898) |
borrachón adj. |
אלכוהוליסט, שיכור, שתיין |
alcoholic, drunk |
Mandole a responder: Borrachon perdido vos tienes ke entender en el tu sentido (Purim, De-Fes, sig. 18) |
bota f. |
מגף; גיגית, חבית, תיבת לחם, אגן, אמבט; רחצה באמבט; חנות גדולה |
boot; tub, barrel, bread box, basin; bathing in the bath; great store |
Todas sus aziendas gastan en plazos i en botas i vazos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
es komo la espondja kon la portukal, aparejen un bokal, después una bota, no keda ni gota. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
bote m. |
צנצנת, כד; מגף, מגף קצר |
jar, jug; boot, short boot |
i el kezo sin manzia i azeite kon el bote (Gizados de berendjena, siglo 18) |
boy (t.) m. |
גובה; מידה, גודל, ממד, שעור, קומה; גיל |
height; size, rate; age |
Luvia fuerte kon pedrisko / no deho ni djam ni tejas / kada uno boy de brisko / mos izo todos lentejas (La Epoka, Sal. 1898) |
boz f. |
קול, קול בהצבעה, צליל, טון |
voice, vote, sound, tone; tune |
Kuando vino su marido, luego la boz alsava: (Poema de Yosef) |
Bozes dava la djente, al rey de esta manera: (Poema de Yosef) |
Una boz ya le grito ke se adelantara. (Puertas de veluntad) |
Yenas kon kantigas i kon boz alta gozan sin aver falta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911) |
Ansi fue ke akel dia mizmo / ke en Sinay pozo el Dio grandisizmo / i deklaro aboz alta el monotizmo / ke es la bandiera del djudaizmo. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
braso m. |
זרוע; ענף, סמוכה |
arm; branch |
i dio de eya en el fuego, la kavesa i los brasos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Su vientre rozas vayadidas, dos sus pechos inyudos milisiadas, sus brasos a el Dio espandidos. (Donme, sig 18) |
Danyo grande le tomo a la basha Rusia / kuando eya oyo ke tokaron a la Serbia / ma la Djermania / presto la entendio / su braso ya espandio / para ayudar a su aliada / ma a la Fransia le vino yelada (La Amerika, 1915) |
bravamente adv. |
בעוז, באומץ, בגבורה |
boldly, bravely, heroically |
Bravamente enbio por los eskrivanos i las kartas las siyo mizmo por sus manos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
bravo adj. |
אמיץ, גיבור; ישר, נאמן; מכובד, בעל ערך |
brave, heroic; honest, loyal; respectable, valuable |
'hedad a vozotros |
braza f. |
גחלת, גחלים |
burning coals |
las metia en el forno antes de kemar la braza. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Atento Ahashverosh kemado en braza ke el primo de kazaros vino a la kaza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
De muestras kazas mos kitaron, en una braza mos enkasharon, de dehi en dehi mos arrastaron (Asidio de Belogrado 1788) |
yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho aver kon su boka se enkapa / ya le kitaron la kapa / ke le den murvet / ya salio el del dovlet / murira en kaza / ke no lo kemen en |
A' mi korason, de flamas de fuego de tus |
A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / |
brisko m. |
אפרסק (פרי) |
peach |
Luvia fuerte kon pedrisko / no deho ni djam ni tejas / kada uno boy de brisko / mos izo todos lentejas (La Epoka, Sal. 1898) |
briyar v. |
זהר, הבהיק, הבריק, התנוצץ, נצץ; הצליח כלכלית, חי ברווחה, זרח מעושר/סיפוק/רווחה (גם באירוניה); תאם |
to glow, to shine, to sparkle; to be financially successful, to live in well-being, to shine out of wealth/satisfaction/well-being (even in irony); to match |
Razon tiene nuestro rijidor ke avrio los lavios / por dezir kon amor a sus politikanos / keremos estar repozados / i non gerrear / ansi vamos a briyar / en deklarandomos neotros / kontentes seremoa nozotros (La Amerika, 1915) |
brozlado m. |
כלי זכוכית עם עיטורי זהב |
glassware with gold ornaments |
sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
brusalí m.& adj. |
בן העיר ברוסה (בורסה) |
resident of the city of Brusa (Bursa) |
kon ajikos i pimienta en kasuela brusalia (Gizados de berendjena, siglo 18) |
budak (t.) adj. |
'עין'' בקרש; כינוי לעקשן; טיפש, שוטה; אדם פשוט וגס |
'eye' on the plank; a nickname for stubborn; stupid, foolish; a simple and rude person |
El nemsí dizen que es budalá, mos enpesó a echar kunbaras asta ke se kemó la sivdad (Asidio de Belogrado 1788) |
buelta f. |
סיבוב, סיור, הטיה; שינוי, חילוף, היפוך; החלפת דעה; מעקף |
rotation, touring, tilting; change, exchange, reversal; change of view; bypass |
Komo la buelta de Aman, ke kayo, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Arelim venía ke no avía kuenta por entrar en la sivdat azer una rebuelta, por no desharmos ni menor ni fiesta; el Dio, baruh 'hu, les izo la buelta (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Hasid ke entro de la puerta Zimri kon Kozbi esta en buelta uno el otro apreta alanseolos a los dos Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
buendad /buendá f. |
טוב לב, נדיבות לב, חמלה, אדיבות; תמימות; טובה, מעשה חסד |
kindness, generosity, compassion, ; innocence; favor, an act of kindness |
Pensad de azer buendad al desmamparado / el povre i guerfano sea bien mirado / si esta atrazado / darle la instruksion / i dezir de korason / todos somos keridos / de una madre paridos (La Amerika, 1911) |
i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
bueno adv. |
היטב, בסדר |
well, okay |
Bueno es ke se fuygan agora en sekreto, mas en antes ke vengan los dias de apreto, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
bueno m. |
טוּב, טוּב לב; טובה |
kindness; favor |
es de komer i gozar de lo bueno i barato. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
bula (bulg.) f. |
אשה מבוגרת בת העם; גברת, בעלת הבית; גיסה; אחות גדולה; באירוניה: דודה; גברת, מטרוניתה |
an older woman of the people; the landlady; sister in law; big sister; In irony: aunt; Madam |
ke ansi la anbezo su konsuegra bula Lena. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
La de diez i ocho las azia bula Flor de Yaakov Masa: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
bulgar/o/búlgar/o adj. & m. |
בולגרי; בולגרית (השפה) |
Bulgarian; Bulgarian (language) |
Inda romano i bulgar no se avian dechidido / por salir a gerrear mucho avian kijido / ma el romano dezvanesido / kaje ke va empesar / el kontinua armar / a todos sus soldados / por tenerlos aprontados (La Amerika, 1915) |
Bulgaría f. |
בולגריה |
Bulgaria |
Serbia ya fue echa en una bolema / ayuda kijo de la Grecha ma kedo kon la postema / ainda eya se kema / siendo al grego ayudo / kuando en apreto se topo / al tiempo de la Bulgaria / kuando aharvado se via (La Amerika, 1915) |
bulisa f. |
גברת, מטרונית, אשה כבודה, גברת; בעלת בית זקנה, אשה מבוגרת; רעיה |
lady, honorable woman; landlady, elderly woman; wife |
La onzena las azia la bulisa de Sisilia: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
La setena las azia la bulisa Pelestrina, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
bultiko m. |
תפיחה קטנה, גוש קטן |
small swelling, small lump |
A los ke traen siriikos, hazán, shamash, mezamerikos, aspros darles kon bultikos, porke ansí el dever (Mandjares de Purim, sig. 18) |
buluk (t.) m. |
כמות גדולה של, המון |
large quantity of, lots |
enkomendo a el buluk bashi i a el kol agasi (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
burakado (port.) adj. |
מנוקב, מחורר |
perforated |
burakadas a la larga al modo de un makaron, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
burakadas por adientro i inchidas a no mas (Gizados de berendjena, siglo 18) |
burakar (port.) v. |
ניקב, חורר, קדח; חיפש בצורה נוקבת ועקשנית; החריש (החריש אזניים); ציער |
to puncture, to sperforate, to drill; to search sharply and stubbornly; to deafen (deafening ears); to cause grief |
las burakava por adientro, les sakava la simiente, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del kaik ke le |
burla f. |
צחוק, שחוק, לעג, משובה, לגלוג, לצון |
laughter, ridicule |
'ken verna por konprador, are burla de estos nesios.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
Pandelo i mustachones, yeva dulse a las nasiones i kontaldes las razones ke no agan burla de el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
burlar v. |
לעג, לגלג, צחק ל-; פלירטט |
to mock, to laugh at; to flirt |
Ke nos salieramos, almas ke eskapamos, komo aves bolar, no es ora de burlar. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
bushkador/dera m. |
מחפש; חוקר; קונה |
looking for; researcher; buyer |
sabika tenia por munchas partes / de los sielos le vino estos desbarates / ya tuvo mezates / i muy buenos / rikos i muy yenos / i los mashkadores kon / los |
bushkar v. |
חיפש, ביקש |
to seek |
Mas de muy mal talento los bushkava Yosef. (Poema de Yosef) |
Ke bushkas sinyora o ke es tu kerer (Koplas de Purim, 1545) |
Lo vine a bushkar si esta por aki; si es ke esta bivo me konsolo yo. (El rey Nimrod) |
Madre, la mi madre, ke bushkash aki? Un ijo presiado ke deshi aki (El rey Nimrod) |
Mando Ahav a bushkarlo por toda djente i reinado: ''Si lo tuvieres guadrado a el ke va vestido de manto ke su nombre Eliau? (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Ke bushkash el rey Tarkino tales oras en mi kama? (Donme, sig 18) |
Zihri avlo un romez, todo agas arevez ven bushkate vez en vez (Donme, sig 18) |
Bushko Amán el mamzer de kerer merkarmos esto lo kijo azer para atemarmos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Hevrot salen akojer de kaza en kaza, bushkan de arrekojer asigún su kavza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
bushkad de Horev, demandad de Sinay, ande se eskombro esklavo de A', el ke kito de Mitsrayim lehol 'hamonay (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar aserkamiento de su kerida i aras pasar / de su korason ansia de su alma / por |
A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo proves ke demandan, |
butika f. |
חנות |
shop |
yevole a la butika en medio de la plasa; (Toledo, Koplas de Yosef) |
buyir v. |
רתח; הרתיח; בהשאלה על מעיים: בעבע (גזים) |
to boil |
las buyia i las kozia i les sakava el kokote (Gizados de berendjena, siglo 18) |
A' rios de mis lagrimas mis estentinas van |
chalgí (t.) m. |
תזמורת מזרחית/תורכית |
Oriental/Turkish orchestra |
Seguro ke agagí no lo pensó esto: de kantarle kon chalgí todo su rejisto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
chanto (arc.) m. |
כלונס, מוט מחודד הננעץ בקרקע |
pole, pointy rod sticking in the ground |
'alkansa ya un bokado, sino, del chanto metevos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
chark (t.) m. |
גלגל מכונה, מדחף, גלגל אנטיליה; גלגל המזלות |
machine wheel; propeller; a mechanical water lifting device; zodiac |
i en 29 dias arrodea su charki i kamina el kamino de su fila (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
chavdar (t.) m. |
שיפון, כוסמת |
buckwheat, rye |
zavolandeo ashir i dal / mos dio a komer sevada i |
chelebí (t.) m. |
אדון, בן למשפחה נכבדת, תואר שבו פונה המשרת לבעל הבית |
sir, member of a distinguished family, title in which the servant turns to the landlord |
lo aprezo a |
chezmez (t.) |
מגפיים רחבים |
wide boots |
'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915) |
chikitiko adj. |
קטנטן |
tiny |
las eskojia chikitikas i ke sean redondikas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
chiko adj. |
קטן |
small |
ke eres chiko de edad, i si kere el te mata. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Todos grandes i chikos muy enfeuziados (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
hayre no ay de eskapar de la muerte, grandes i chikos kaen en esta suerte, anke sea tan fuerte komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Entonses 'Haman se menospresio kon sus manos de deperder un Judio entre sus ermanos. Disho: kiero matar |
chiko m. |
נער, ילד קטן |
little boy |
al Dio alavaron kon muncho plazer, porke estavan bezer grandes komo chikos, proves también rikos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
chorrear v. |
זינק (זרם נוזלים), קלח, נבע, התפרץ, זרם; טפטף |
to flow, to stream, to gush, to burst out; to drip, to trickle; to pour slowly |
Yoro la sinyora de Sara toda akea noche por su regalado: komo sera mi vida de espartirte de mi lado? i les izo la komania kon los ojos chorreando (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
chorro m. |
זרם, שטף, זרם מים; פריצה פתאומית ועזה של נוזלים |
current, flow, current of water; a sudden and violent burst of fluids |
Esperamos a sus chorros komo un gadol rio. (Donme, sig 18) |
dado m. |
קובית משחק; מתנה, נדבה; אצבע |
dice; gift, alms; finger |
Pensa bien emigrado, pensa bien emigrado / ke nada non tienes avansado / todo tu ganado i todo lo ekonomizado / se van a la karta i al dado (La Amerika, 1914) |
daka! interj. |
תן לי אותו! |
give it to me! |
Dad al ken dize «daka» i al pazvant kon la toyaka; en puerta no metas tranka: vengan todos a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
dal (ebr.) m. |
דל, עני |
poor |
zavolandeo ashir i |
dalkauk (t.) m. & adj. |
חנף, חנפן המתפרנס מחנפנותו, טפיל |
a flatterer, a flatterer who makes a living from his flattery, a parasite |
kon mal pensa para se lo pensa / en dia de alhad lo metieron en la prensa / Yegen se topo un grande guerguensa / |
dama f. |
גברת, גבירה; אבן משחק בדמקה; מלכה במשחק שחמט/קלפים |
lady; game-stone in checkers; a queen in a game of chess/cards |
grande aglomerasion de |
danyado adj. |
פגוע, ניזוק, נפגע, מקולקל; מושחת; שנכנס בו דיבוק, מכושף; זועף, זועם, רגזן |
damaged; corrupt; haunted, enchanted; sullen, angry, grumpy |
De senyor de los sielos Avraam fue yamado: Tu luzero presiado no sera danyado. (Puertas de veluntad) |
danyo m. |
נזק, הרס, פגיעה; כעס, רוגז, מצב רוח רע; שגעון חולף, זרות, מוזרות, אקסצנטריות |
damage, destruction, injury; Anger, resentment, bad mood; a transient madness, alienation, strangeness, eccentricity |
el rav Abulafia kuando les darshava los enfeuziava no azer danyo (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
ke no entre ningun moro ni ombre estranyo a azermos danyo (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
El mishne no avanso ni mos izo danyo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
I haviari bien dezecho, no mires danyo ni provecho; a Amán aze despecho i mira bien de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Danyo grande le tomo a la basha Rusia / kuando eya oyo ke tokaron a la Serbia / ma la Djermania / presto la entendio / su braso ya espandio / para ayudar a su aliada / ma a la Fransia le vino yelada (La Amerika, 1915) |
tino pozo a azer mas |
dar v. |
נתן, העניק, מסר; תרם, נדב; צלצל; הכה; התרחב (בגד, נעל); (כאשר מופיע שם אחרי הפועל:) גרם, עשה |
to give, to bestow; to donate; to ring; to strike; to expand (garment, shoe); (when appears after the verb :) to cause, to do |
Disho:''Non le demos muerte, vendamoslo a los moros (Poema de Yosef) |
pimienta i mucha espesia ke no le diera durera (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Dame tu un rijo ke onra dare (Purim, De-Fes, sig. 18) |
dibur bueno a eya le davan: si sus mitsvot eya guadrava de la shehina se aprovechava kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
darsar (ebr.) v. |
נשא דרשה, דרש, נאם, הרצה; נזף ב- |
to deliver a sermon, to give a speech, to lecture; reprimand |
el rav Abulafia kuando les darshava los enfeuziava no azer danyo (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911) |
darse v. refl. |
התמסר, הקדיש עצמו |
to dedicate oneself, to devote oneself |
ke eyos poko lo saven, i yo ya me do por muerto, (Toledo, Koplas de Yosef) |
debasho adv./prep. |
מתחת, תחת |
under |
kon sevoyas revanadas debasho de una kasuela, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
I kriastes a el ombre, todo debasho pozistes (Donme, sig 18) |
gran kavod eya tenia de estar debasho de la siya, muncho sar eya sentia de venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
dechidirse (it.) v. refl. |
בא לידי החלטה |
to come to a decision |
Inda romano i bulgar no se avian dechidido / por salir a gerrear mucho avian kijido / ma el romano dezvanesido / kaje ke va empesar / el kontinua armar / a todos sus soldados / por tenerlos aprontados (La Amerika, 1915) |
dedo m. |
אצבע; כל דבר בעל צורת אצבע/ממדי אצבע |
finger; anything with a finger shape/finger dimensions |
las tomava a una a una, las kavakava kon el dedo, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Komo entro una dedo dientro de un aniyo (Donme, sig 18) |
degoyado adj. |
שחוט, שנשחט בידי שוחט, טבוח |
slaughtered, slaughtered by a slaughterer |
Non es shaka, es miles ke seran degoyados / porke un ombre i su mujer uvo matados / todos estan furiozos i demandan pelea / el Dio ke aga a ke esto non sea (La Amerika. 1913) |
Pregonero salio por toda la kalsada: mujer ke kon su marido fuere mal avlada, matada sea i |
degoyar v. |
שחט, טבח; ''שחט במחיר'' - מכר ביוקר רב |
to slaughter; "to slaughter at a price" - to sell at a high price |
Kavrito de kavron luego lo degoyaron. (Poema de Yosef) |
abandone su amor paternal esta vez, degoyeme i ardame komo un barvez. (Im afes, Papo 1894) |
para degoyarlo kon orden del Kreador ke era en akel momento su spektador (Im afes, Papo 1894) |
El ijo ke de 90 anyos eya lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio; (Puertas de veluntad) |
Dezilde a mi madre Sara ke su gozo perdio, el ijo regalado ke de noventa anyos lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Kol de los sielos salio a Avraam Avinu fue yamado: tu ijo regalado no sea degoyado; un barvez en su lugar aea ayegado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Yulles tiros i dinamit van todos arrojando / mizmo a los mas babayit ya los van matando / sin piadad van degoyando / i inda no ay eskapar / aze muncho espantar / esta matansina / mirando ke es grande kyina (La Amerika, 1915) |
deke interog. |
למה, מדוע |
why |
'Deke de esta prizion tu fueres soltado, (Poema de Yosef) |
deklarar v. |
הצהיר, גילה דעתו, הודיע, הכריז; הסביר, הבהיר, פירש, שפך אור |
to declare, to express his opinion, to announce, to declare; to explain, to clarify, to interpret, to shed light |
A la fin le deklaro tu enkomendansa de sakrifisiar su unika esperansa; (Im afes, Papo 1894) |
estas komplas son alavadas por el padre de la Ley son ordenadas, por la petira son deklaradas del sinyor de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Grande fue la dolor ke sintieron en Nemsia / por la matansa del eredador i de su famiya / de la chika Serbia / demandaron espiegasion / no dando satisfaksion / gerra fue deklarada / i la kapitala serba bombardada (La Amerika, 1915) |
deklaro m. |
הסבר, באור, פירוש, הבהרה, הארה; ברור נוסח של טקסט |
explanation, annotation, interpretation, clarification, enlightenment; Clarifying the wording of a text |
kantos alavados remplaso la derasha / melodias relijiozas por el |
dekolgado adj. |
תלוי, כפוף ל-, תלוי ב-, קשור, מחובר |
dependent, subject to, depending on, tied, connected |
i en ti su ojo dekolgado por djuramiento de Avraam. (Toledo, Koplas de Yosef) |
dekontino adv. |
בלי הפסק, בהתמדה; תמיד |
non-stop, consistently; always |
Ke la melde i la yeve en su pecho dekontino (Ketuba de la Ley) |
delantre adv. & prep. |
לפני, מול, נוכח, בפני; קדימה, לפנים; בהשוואה ל- |
before, opposite, forward; compared to- |
El rey ke favlava, parosele delantero: (Poema de Yosef) |
Kon estos abasha asta la fondura de la mar, la mar se aze delantre de ti un sanegor. (Donme, sig 18) |
Los malahim de los sielos delantre el Dio se pararon, aziemdo orasion i muncho eyos yoraron, de ver su hasidut muncho se enkantaron (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Bien entendido ke se aparejavan / para el dia santo del sesh de Sivan / para salir delantre del Dio despierto / en medio del grande temerozo dezierto. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Al eksepsion dela montanya de Sinay / ke dizia kon sa grande umildansa: / Mas basha i menospresiada de mi ken ay? / delantre de kada muntanya inmensa. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Despues de dias ke se arrodearon, a la senyora Ester ayaron, |
i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy |
deleitarse v. refl. |
התענג |
to enjoy |
Komigo a tus savores te kieras deleitar; (Poema de Yosef) |
delgadiko adj. |
דק, דקיק, עדין, צנום |
thin, delicate, slender |
las azia salatika, delgadikas komo tri. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
las kortavan a revanadikas, pedasikos delgadikos, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
delgado adj. |
דק, צנום, רזה, דקיק; עדין, רך; חריף |
thin, slender; delicate, soft; sharp |
un maestro muy delgado en todo modo de figura; (Toledo, Koplas de Yosef) |
delikado adj. |
עדין, ענוג, רגיש, שביר, רופף; אדיב; רזה, כחוש; אנין; טעים; חריף; מצויין |
delicate, sensitive, fragile, loose; kind; thin, skinny; gourmet; tasty; sharp; excellent |
kargo kon lenyos su kuesta delikada, i akisto una fama inulvidada. (Im afes, Papo 1894) |
Yitshak apronto su kueyo delikado, i su padre se aego a su lado (Im afes, Papo 1894) |
delito m. |
עבירה, עוון, פשע, הפרת חוק |
offense, sin, crime, breaking the law |
kisas por de su delito aras olvidar (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
demanda f. |
בקשה, שאלה, משאלה; דרישה, תביעה, הפצרה; ביקוש; עתירה, עצומה |
request, question, wish; demand, claim, pleading; Demand; petition |
I todas tus demandas yo kumplire (Ketuba de la Ley) |
Halil se enganyo, demanda le pidio: (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Ke es tu demanda o ke es tu kerer (Koplas de Purim, 1545) |
Ke es tu demanda yo te la are mi reinado partire por konplir tu dicho lindo i bendicho (Purim, De-Fes, sig. 18) |
demandador/dera n. |
עותר, מבקש, דורש (דורש עבודה); קונה, לקוח |
petitioner, applicant, demands (requires work); buyer, customer |
i djimieron todos los mal'ahim de la merkava / ofanim i serafim |
demandar v. |
שאל, ביקש, דרש, תבע, ביקש במפגיע |
to ask, to demand |
'kero demandar perdon, ke de los dos no es ninguno; (Toledo, Koplas de Yosef) |
La mujer de Terah kedo prenyada, de en dia en dia le demandava: (El rey Nimrod) |
Les demando a sus mosos si algo vieron; estuvieron kayados i no respondieron. (Puertas de veluntad) |
Hushi mi ija Ester enpesa i demanda ke por ti kero meter todo a una vanda (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
No demandas, no te prevas, no pensas mas, ela Hu (Donme, sig 18) |
bushkad de Horev, demandad de Sinay, ande se eskombro esklavo de A', el ke kito de Mitsrayim lehol 'hamonay (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
todo esto supo el pastor fiel, akojo i apanyo a todo Israel, de todos demando mehilá el (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Non es shaka, es miles ke seran degoyados / porke un ombre i su mujer uvo matados / todos estan furiozos i demandan pelea / el Dio ke aga a ke esto non sea (La Amerika. 1913) |
Luego 'Ester dos mosas tomo, delante Ahashverosh se paro, i en sus ojos el Dio la engrasio. Le Disho: |
Todos los senyores se arrodiyavan i se enkorvavan a 'Haman, i senyor sobre todos los senyores lo yaman, i el rey i los senyores a el aman, ke de kuanto |
A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo proves ke |
demanyana adv. |
בבוקר, מוקדם בבוקר; בוקר; מחר בבוקר |
in the morning, early in the morning; morning; tomorrow morning |
Sea bendicha en eya fiesta de demanyana i de tadre a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
demazía f. |
עודף, כמות עודפת, מעל הנדרש, יתרה |
excess, excess amount, over required, remainder |
Salvasion esta i demazia (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Ke sean savientes, tambien entendientes, para konoser lo ke a de konteser, es profetezia kon mas demazia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
demazía adv. |
עוד, יתר; מעל, הכי הרבה/השיא |
more; above, most/peak |
En estando yo en la Afrika / me determini de avlar de Amerika / me asenti a eskrivir estac poezia / i rogo ke kada uno la melde demazia (La Amerika, 1916) |
demaziado adj. |
מוגזם, מופרז, יותר מדי,יתר על המידה, עולה על גדותיו |
excessive, too much, overflowing |
akontesio ke tadraron demaziado akel dia. (Toledo, Koplas de Yosef) |
i le konto kuanto izo i un poko demaziado; (Toledo, Koplas de Yosef) |
I en esto muncho enyado: aspros gasta kon punyado; el Dio los da demaziado i vos keda a dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
demenester m. |
צורך |
necessity |
se vistió de luito la reina Ester, ansí fue demenester por un ombre malo de el mundo arrankalo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
demostrarse v. |
הורְאָה, הופגן, הודגם, הוכח |
to be demonstrated, to be proven |
de ayi se demostra nes ke se mos izo teneldo en avizo. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
demudado adj. |
חיוור, חיוור כמת; שהשתנה סבר פניו; כחוש, צנום; משונה, מוזר, יוצא דופן, בעל הליכות מוזרות; קטנוני, נוקדן; בעל טעם בלתי רגיל/יוצא דופן |
pale, pale as dead; that changed his countenance; skinny; strange, unusual, with strange manners; petty, pungent; has an unusual/unusual taste |
Y sera demudada segun vee Yosef.'' (Poema de Yosef) |
De ke tenesh la kara tan demudada? Eya ya savia el mal ke tenia. (El rey Nimrod) |
Solias de tener kolores i agora estas demudada (Donme, sig 18) |
Los vinos |
demudar v. |
שינה, החליף; החוויר, שינה פניו, השתנה, עבר תמורה; נפגם, התקלקל |
to change, to replace; to become pale, to change his face, to change, to undergo change; to be damaged |
No vidi en mi vida ningun mundo, las yagas de mi, sienpre no demudo, veluntad de mi Dio es fondo fondo (Donme, sig 18) |
denunsiador/dera n. |
מלשין, מוסר; מבשר, מודיע |
informer, submitter; announcer |
Muncho tiempo en angustia, en mi korason da feuzia, mi delunsiador delunsia, (Donme, sig 18) |
denunsiar v. |
הודיע, גילה; הכריז, פרסם; הלשין, מסר |
to announce, to reveale; to published; to inform |
Luego le denunsiava a sus fechizeros; (Poema de Yosef) |
Vino su kompania i de el pidio denunsio ke era djidio ke su ley guardava tal no se enkorvava (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Muncho tiempo en angustia, en mi korason da feuzia, mi delunsiador delunsia, (Donme, sig 18) |
ken puede denunsiar tus grandezas en tu arrodear enriva de el galgal de el fuego el galgal de la espandidura ke en el esta la luna (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
depedrer v. |
האביד, גרם אובדן (נפשי, כלכלי), הרס, השמיד |
to cause loss (mental, economic), to destroy |
no deshes deperder un puevlo amargado, desendiente de un patriarka amado! (Im afes, Papo 1894) |
Belzen tomba umana, onde pedrimos nuestra ermana, si deperdieron i munchas ijas por la ambre i la vida mala (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
shamayim vaarets yoravan i dizian: el hasid de la tierra se depedreria i derecho en el onbre no avria komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
a ti A' todo modo de kriansa sea de arriva sea de abasho dan edut ke eyos se depiedren i tu estas para siempre (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Entonses 'Haman se menospresio kon sus manos de |
depedrerse v. refl. |
הלך לאיבוד, איבד דרכו; נעלם; מת, נהרס, אבד; התבולל |
to get lost, to lose his way; to disappeare; to die, to be destroyed; to assimilate |
Enbio 'Ester a Mordekay, Bilgan, i le Disho: apanya a los Judios de Susan, i ayunen konmigo treze, i katorze i kinze de Nisan, para ke no |
deprender v. |
למד |
to learn |
Por ke deprenda el ombre i tome la anava por manto: (Ketuba de la Ley) |
Tu as de deprender de tus aguelos, tus ojos en el sielos al Dio ke es uno tres dias de ayuno (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
derashá (ebr.) f. |
דרשה |
sermon |
kantos alavados remplaso la |
derechedad f. |
יושר, הגינות, ישרות, כנות, תום לב, צדק, חוקיות; זכות |
honesty, fairness, sincerity, good faith, justice, legality; right |
Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911) |
derecho adj. |
ישר, צדיק, נקי כפים, הגון, כן, תם לב; ישר, זקוף, ניצב, אנכי; ימני |
honest, righteous, decent, sincere; straight, upright, perpendicular, vertical; rightist |
Derecho el ke vide su grandeza, torno el bien i le izo tristeza, por su kavod por onrar su alteza (Donme, sig 18) |
shamayim vaarets yoravan i dizian: el hasid de la tierra se depedreria i derecho en el onbre no avria komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
derredor adv. |
מסביב |
around |
i al deredor las siete las mas lindas i beyas; (Toledo, Koplas de Yosef) |
ke venian guestros masos a deredor sin enbaraso, (Toledo, Koplas de Yosef) |
derredor m. |
סביבה, הקף; אווירה; משפחה, קרובים |
environment, circumference; atmosphere; family, relatives |
En vuestras sivdades todas en derredor; (Poema de Yosef) |
Al rey dieron respuesta todos en derredor: (Poema de Yosef) |
A' rey asentado sovre siya de din / a sus |
derrokar v. |
הרס, ניתץ, החריב, השמיד, איבד, השם; דירדר, הפיל; אימלל, גרם אסון |
to destroy, to smash; to deteriorate, to overthrow; to make unhappy, to cause disaster |
Derokar Izmir asta la piedra, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
konbaras bastantes de gran kantidad para derrokar sivdad; no aprovecharon ninguno mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
No desho todas kozas ke eran kavzantes para derrokar kazas i kon los morantes (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
I en esto yerrose a Aman el loko esto lo derroko (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Yo so Tova ke kayi en fuego, i kon esto mi puerpo derroko (Donme, sig 18) |
Nuestra lingua nos rovaron / nuestras bienes derokaron / a nuestras famiyas las arrastavan / i komo karneros los matavan (La Amerika, 1916) |
derrota f. |
תבוסה, מפלה, כשלון |
defeat, failure |
Kon aires i vientos se desvanesio kaje ke le paresio ke un andjel lo asota bien le va derrota (Purim, De-Fes, sig. 18) |
desbaratar v. |
הרס, החריב, פרק |
to destroy, to dismantle |
sabika tenia por munchas partes / de los sielos le vino estos |
desbaratarse v. refl. |
נהרס, נחרב, התפרק |
to be destroyed, to disintegrate |
Siendo ansi en su tino se desbaratara i kostumbre le vino se adoloria (Purim, De-Fes, sig. 18) |
desbarate m. |
הרס, חורבן |
destruction |
disho la mujer del shastre: ''ken izo este desbarate?'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
zaif disho ke estava le erguelio la kavesa / de ver todo este mal no ay ken lo vensa / kon muncha tristeza / a enprezo se hue / abatido esta el oher / no ay ken lo ate / de ver este |
desbarkar v. |
הוריד מהאוניה, פרק את מטען הספינה; ירד מספינה/מטוס |
disembark from the ship, unload cargo; get off a ship/plane |
Al Pereo dezbarkimos, komo los perros mos arrastimos, munchos keridos ayi pedrimos, i para Haydar prosegimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Al vagon mos entraron, sin komer mos desharon, katorze dias viajimos, in Auschwitz dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Al vapor ya entrimos, komo sardelas mos estefimos, diez dias navegimos, al Pereo dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
desde prep. |
מאז.., למן, מ-, מן |
since ... , from ? |
Oid puevlo su djustedad siempre sere por la santedad desde ke estavan en el midbar salio su fama de Eliau. (Koplas de Eliau, sig. 18) |
desdenyado adj. |
מבוזה, מזולזל; רוחש בוז |
despised; feels contempt |
'Tu fasme enamora i soy tu desdenyada; (Poema de Yosef) |
desdicha f. |
חוסר מזל, ביש מזל, מסכנות, אומללות, מזל רע, רוע מזל |
bad luck, misery |
le fuera eskuzado esta desdicha, se topó en estrecha; mozotros kantemos, al Dio alavemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Ya se le dio a 'Ester la bendita la korona de Vashti la maldita, la ke izo kon las Judias tal |
desdichado adj. |
אומלל, חסר מזל, מסכן |
miserable, unlucky, poor |
'desdichado de el, viejo loko tiene el tino muy perdido. (Toledo, Koplas de Yosef) |
La katorzena las azia la desdichada de Merkada, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
No le tura toka en la su fermedad ni en su desdichad yena de dolores tinya i fedores (Purim, De-Fes, sig. 18) |
desender/desenderse v. |
ירד; היה צאצא של |
to descend; to be a descendant of |
A Adjivto desenria kon los moros, Yosef. (Poema de Yosef) |
Los moros desendieron a tierra de Adjivto; (Poema de Yosef) |
a tu puevlo el desdichado, desendido en basho grado, (Toledo, Koplas de Yosef) |
desendiente m. & f. |
צאצא, שמקורו הוא; יורד |
a descendant, whose origin is; who goes down |
no deshes deperder un puevlo amargado, desendiente de un patriarka amado! (Im afes, Papo 1894) |
desfamado adj. |
ידוע לשמצה, בעל שם רע, שאיבד את שמו הטוב; מושמץ, שהוציאו עליו דיבה |
notorious, of bad name, who lost his good name; slandered, defamed |
Mas kiero bivir kon onra i no morir desfamada (Donme, sig 18) |
Echara fama por Roma fuistes mujer desfamada (Donme, sig 18) |
desgrasia f. |
אסון, פורענות, מכה (מכות מצרים), צרה; אומללות; תאונה חמורה; תועבה |
disaster, calamity, plague (plagues of Egypt), tribulation; unhappiness; serious accident; abomination |
nada no keda de esta ganansia, su vida es kon muncha ansia, su yetser kon su dezgrasia lo eskombra de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
desgrasiado adj. |
הרה אסון; מסכן, אומלל, ביש מזל |
disastrous; poor, miserable, unlucky |
Dezgrasiado Auschwitz ke rovino nuestras famiyas, embezados en muncho bueno, arrastados sin manzia (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
desgusto m. |
גועל, בחילה, מיאוס, קבס, מורת רוח |
disgust, nausea, resentment |
Estonses el presiado Mordehay el djusto muncho fue atorvado de ver tal desgusto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
deshado adj. |
שהשאירוהו, שעזבוהו; גָרוּש |
who was left; divorcee |
I kon kaas i priza non seer deshada: (Ketuba de la Ley) |
deshar v. |
עזב, השאיר, נטש, זנח, הזניח; ויתר על, מסר, נכנע, נתן ל-; עזב מקום עבודה, התפטר; הוריש, ציווה, הנחיל |
to leave, to abandon, to neglect; to give up, to deliver, to submit, to give to; to leave a job, to resign; to bequeath |
Ke dezir bien podiera: ''Deshemos a Yosef.'' (Poema de Yosef) |
'No es posible ke nos vayamos i la tierra deshemos despues de fraguarla i de konponerla. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
las deshava en un reskaldo dientro de la kozina (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Yakir le arrespondio: mala de dos karas mis echas desho al Dio si tu no te paras (Purim, De-Fes, sig. 18) |
No desho Ester de azer eya otro tanto tiro gozo i plazer i desnudo su manto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Arelim venía ke no avía kuenta por entrar en la sivdat azer una rebuelta, por no desharmos ni menor ni fiesta; el Dio, baruh 'hu, les izo la buelta (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Deshate a este fecho, ven a el Dio, ven a el Dio.De nada no ay provecho, ven a el Dio, ven a el Dio. (Donme, sig 18) |
merken martiyikos i shekierdjilik, en kaza deshen ashlik, el ke va beviendo se vaya riendo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Al vagon mos entraron, sin komer mos desharon, katorze dias viajimos, in Auschwitz dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Los kaveyos nos kortaron, deznudas nos desharon, los vestidos mos tomaron, al bloko 20 mos mandaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: desnudadvos, reina, ke asi mando el rey, ke vengas sin manto. Desnudose la reina, le izo kreser el Dio detras un ravo, por ke no |
desierto adv. |
באמת, כמובן, בודאי, לבטח |
really, of course, for sure |
Su padre lo soltava, savialo de sierto; (Poema de Yosef) |
desizión f. |
החלטה |
a decision |
Era despues ke salimos de Ejipto / del lugar del esklavaje i del sojefto / ke Dio kon su bet-din dieron desizion / por dar la Ley a su chika populasion (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
deskalsar v. |
חלץ נעלים |
to take off shoes |
ke ansi de el le pidio, i deskalso kalsado. (Toledo, Koplas de Yosef) |
deskalso adj. |
יחף, חלוץ נעל, ערום רגל |
barefoot |
Akodrate emigrado, akodrate emigrado / kuando vinites deskalso i deskavenyado / oy ke estas ganando i ke estas avansado / dia i noche vas djugando (La Amerika, 1914) |
deskansado adj. |
רגוע, שוקט, נינוח |
calm, quiet, relaxed |
La de diez i nueve las azia la deskansada de Mikri (Gizados de berendjena, siglo 18) |
La primera las azia la deskansada de Morena: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
deskansar v. |
הרגיע; החליף מישהו בעבודה כדי לתת לו לנוח |
to calm, to pacify; to replace someone at work to let him rest |
Fuertes mas ke fierro el las kevranta, tambien los arremata sin arma i sin gerra, deskansa la tierra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
deskanso m. |
מנוחה, מרגוע; הפוגה, הפסקה |
rest, relaxation; pause |
Porke no dio deskanso a muestras djudias amargas i frias sin ningun manto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
No tuvimos deskanso asta el otro anyo, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
deskarado adj. |
חוצפן, חצוף, מחוצף, עז פנים, חסר בושה |
cheeky, shameless |
i yo vini delantre de ti [...] kon eskaramiento de frente, enkonado de penserios kon el yetser deskarado ke a sus enkonamientos mira (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
ke se apiade de su tinok ke no salga deskarado (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
deskavenyado adj. |
גלוי ראש; פרוע שער |
bareheaded; disheveled |
Akodrate emigrado, akodrate emigrado / kuando vinites deskalso i deskavenyado / oy ke estas ganando i ke estas avansado / dia i noche vas djugando (La Amerika, 1914) |
Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915) |
deske prep. |
מאז .., משעה ש-, מיום ש- |
since .. |
Deske vido el ansi los sus pensamientos entraron de si a si en sus alimentos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Don[a] Krensia deske lo sintiera luego se los atorgara (Donme, sig 18) |
deskonsolado adj. |
בלי ניחומים, חסר ניחומים, בלתי מנוחם |
inconsolable |
Andara deskonsolada toda la kriatura, (Poema de Yosef) |
deskonsuelo m. |
מכאוב שאין להפיגו |
pain that cannot be relieved |
por amostrar deskonsuelo ke uvieron munchas hadras. (Toledo, Koplas de Yosef) |
deskrivir v. |
תיאר, צייר (במילים) |
describe, draw (in words) |
Non ay tinta ni papel para deskrivir la vida de Belzen, kashkaras de rapas a komer i agua de balsas a bever (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
deskudiado adj. |
חסר זהירות, רשלן; מרושל, מוזנח; חסר דאגה, שאנן, אדיש |
careless; sloppy, neglected; carefree, complacent, indifferent |
Aséret bené Amán estavan deskuidados: no dieron aman zemán, presto enforkados; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
deskulparse v. refl. |
הצטדק, הוכיח צדקתו, התנצל |
to justify, to prove his righteousness, to apologize |
el puerpo se deskulpa: no izi pekado, la alma peko i yo so livrado, kuando se va la alma so asemejado komo piedra kaida en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
deskuvierto adj. & m. |
חשוף, גלוי, מגולה, גלוי ראש; חסר כיסוי (בבנק) |
exposed, visible, bareheaded; missing coverage (at the bank) |
Deskuvierto, nada es este mundo, muerte de el ombre en un punto, si pensa ke sera a kavo de todo, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18) |
deskuvrir v. |
גילה, הסיר הלוט, גילה לעין כל, חשף, מצא |
to discover, to unveil, to reveal to all, to reveal, to find |
A su marido tal non deskuvriria, topo una meara i lo pariria. (El rey Nimrod) |
Su rasa al rey no disho ni tal deskuvria; a Mordehay se kesho porke se enkuvria (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Avonam les deskuvrio kavza del tosigo guarda por parte de el Dio a ti te lo digo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes |
desniegar v. |
שלל, הכחיש |
to deny |
Antes ke desniege a todo el resto, i deshen a mi i krean en el vedradero. (El rey Nimrod) |
desnudar v. |
הפשיט, עירטל |
undress |
No desho Ester de azer eya otro tanto tiro gozo i plazer i desnudo su manto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
desnudarse v. refl. |
התפשט, התערטל |
to get undressed |
sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: |
Estando el rey komiendo i beviendo, mando a yamar a la reina Vashti muy de prisa korriendo; mando el rey ke |
desnudo adj. |
ערום, חשוף; חסר אמצעים |
naked, exposed; poor, resourceless |
No desho de traerla del todo deznuda (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Los kaveyos nos kortaron, deznudas nos desharon, los vestidos mos tomaron, al bloko 20 mos mandaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
diziendo a kojer moneda / de muncho ke no tenia devda / lo aprezo al ke no tenia devda / diziendo kon mal los |
Estando el rey komiendo i beviendo, mando a yamar a la reina Vashti muy de prisa korriendo; mando el rey ke vos desnudes, i |
despartir v. |
הפריד, חילק, פילג; הקצה, הפיץ, שיווק |
to separate, to divide; to assign, to distribute, to market |
Bendicho sea el Dio ke a sus temientes de su sensia despartio, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
despartirse v. refl. |
נפרד, נבדל, הבדיל עצמו, התפלג, התפרק (חברה) |
to separate, to differentiate, to differentiate oneself, to divide, to disintegrate (company) |
Yoro la sinyora de Sara toda akea noche por su regalado: komo sera mi vida de espartirte de mi lado? i les izo la komania kon los ojos chorreando (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
despavoresido adj. |
נבעת, מלא פחד |
fearful, full of fear |
Desperto despavoresida kon una pavor muy grande (Donme, sig 18) |
despecho m. |
מורת רוח, דאבון לב, כאב לב, יאוש, מרירות נפש; טינה, איבה, תרעומת; התנהגות חוצפנית ואכזרית |
resentment, anguish, despair, bitterness of soul; enmity; cheeky and cruel behavior |
todos los djeniseros lo tomaron a despecho, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Rekojola el gran rey deriento su pecho deshola guardar su ley eskuentra su despecho (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Israel en el dezierto akontesio este despecho djudio krisiana en su lecho yoraron toda la kompanya i Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
I haviari bien dezecho, no mires danyo ni provecho; a Amán aze despecho i mira bien de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
krepan de el despecho kien es de su soy, de estonses asta oy lo vamos mentando, kon martiyos dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
despedasar v. |
ביתר, פרק לנתחים, ריסק, שיסע, ניתח לנתחים |
to disassemble, to disassemble into pieces, to crush, to dissect into pieces |
A' rey fuerte azien abashar i azien enalteser / kon dichas de santos i kon setensia de andjeles / |
despegar v. |
תלש, הסיר (את מה שהיה דבוק),ניתק, הפריד |
to tear off, to remove (what was glued), to disconnect, to separate |
tsorer el yetser el malo no lo desha despegarlo, su tino es por arrankarlo de kaminos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
despegarse v. refl. |
נתלש, ניתק; התנתק |
to be torn out, to be cut off |
el ke para esto es aparejado, komo tiene gana de ir pekando? no se despega de el enkonado, el enemigo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
despertar v. |
העיר, עורר; משך תשומת לב, פקח עיני |
to awaken, to arouse; to draw attention, to open the eyes of .. |
Desvela tu poder, despierta los olgados. Rihme, Senyor ! los orozos akayados, (Im afes, Papo 1894) |
Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Amanesio el dia, en sekretamente a Yits.hak lo desperto i todo el aparejo kon su mano lo pronto, i tomo la lenya i el kuchio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911) |
i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
despertarse v. refl. |
התעורר, הקיץ; נעשה מודע לסכנה, החל לראות את האמת אחרי היותו טועה זמן רב |
to wake up; to become aware of the danger, to begin to see the truth after being wrong for a long time |
Al fin dela media noche Tarkino se despertara (Donme, sig 18) |
despierto adj. |
ער, נעור; זהיר, עומד על המשמר; נבון, בעל תושיה |
awake; careful, vigilant; wise, resourceful |
Bien entendido ke se aparejavan / para el dia santo del sesh de Sivan / para salir delantre del Dio despierto / en medio del grande temerozo dezierto. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
desplazer m. |
אי נעימות, דחיה, חוסר שביעות רצון, מורת רוח |
discomfort, rejection, dissatisfaction, resentment |
en poder de tanta djente a azerles desplazer. (Toledo, Koplas de Yosef) |
desplumar v. |
מרט נוצות; הפשיט עירום ועריה, גזל, עשק, הוריד ממעמדו ורכושו |
to pluck feathers; to strip naked, to rob, to deprive one of his status and property |
Gizanderas en las kozinas desplumando las gainas; kayimak, yegurt kon meínas ke enpesen a komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
despojar v. |
שלל מ-, גזל, נישל, הפשיט |
to deprive from, to rob, to dispossess, to strip |
Presto le despojaron el aldjuba a manos; (Poema de Yosef) |
despozado adj. |
ארוּס, מאורס |
engaged |
Le dio el novio tosefet sovre el ikar de su despozada (Ketuba de la Ley) |
después prep. |
אחר כך, אחרי; נוסף ל- |
then, after; in addition to- |
despues de eskaldadas las majava peche peche (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Od despues se arrepintio de averla matada (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Despues de dias i anyos Israel rikos i sanos se olvidaron de los anyos ke los sako de Misrayim el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
od despues de ser nasida todo esto se olvida sienpre eya va pedrida en los visios de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
dessiegado adj. |
שעיוורוהו, שהתעוור, שסונוור, שהסתנוור |
who was blinded |
Aman luego madrugo por la alvorada i apresuro luego kon vista siegada (Purim, De-Fes, sig. 18) |
desterrar v. |
הוציא מהאדמה, עקר; הוציא מהקבר; גרש, הגלה |
to remove from the ground, to uproot; to take out of the grave; to expel, to exile |
tahbulot i ormot munchas azemos todo es ke lo enganyemos, i despues lo aborresemos lo desterramos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
destral m. |
קרדום |
axe |
levantose i kevrolas a todas kon el destral; (Toledo, Koplas de Yosef) |
i tomo a el destral i se lo metio en la mano. (Toledo, Koplas de Yosef) |
destripar v. |
ביקע את הבטן, הוציא את המעים |
to split the stomach, to take out the intestines |
Turkos i krisianos estaresh prontos mira no seash tontos mosas kon espadas sean destripadas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
destruir v. |
הרס, החריב, השמיד, איבד |
to destroy |
matad i arematad, toda alma se pierda, destruilda asta ke le tape yerva, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
I tu i tu linaje sean destruidos i kisa kien save si fueste kriada (Koplas de Purim, 1545) |
destruirse v. refl. |
נהרס, נחרב, התמוטט |
to be destroyed, to collapse |
Si ya se destruyo tu santa morada i kaza de tu gloria fue ruinada, (Im afes, Papo 1894) |
se enmente: Izmir se destruyo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
destruisión f. |
הריסה, הרס, חורבן, השמדה; התמוטטות; שממה, שאיה |
demolition, destruction, devastation, ; collapse; wasteland |
Ma parese ke esta gerra es inevitavle / i ke kale ke ayga una pelea regretavle / la kuala traera grande destruision / i el penserio solo trae estremision (La Amerika. 1913) |
Avlar kero lektor kon boz atristante / de la gerra ke ay ke es muy amanziante / eya kamina avante / i aze destruision / ya se ruvino kada nasion / ma inda van gerreando / la sivdad kemando (La Amerika, 1915) |
Todo lo kulpavan munchos de nozotros / i ke siempre avlavamos a otros / todos los sekretos dec nuestra nasion / i esto kavzava nuestra destruision (La Amerika, 1916) |
desvainar v. |
שלף (חרב, סכין), הוציא מן הנדן; התיר את אמרת הבגד |
to pull out (sword, knife), to remove from the sheath; untie the garment |
i los ke sos alanseados de sus enemigos eyos dezvainan espada kontra eyos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
desvaneserse v. refl. |
דיבר הבלים, דיבר שטויות; הטיף לבלי שומע; נדהם |
to talk nonsense; to preach without hearing; to be astonished |
Kon aires i vientos se desvanesio kaje ke le paresio ke un andjel lo asota bien le va derrota (Purim, De-Fes, sig. 18) |
desvanesido adj. |
פטפטן, שרלטן, פולט שטויות |
chatty, charlatan, one who emits nonsense |
ke pensas, desvanesido, ke as de enreinar sovre nos, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Inda romano i bulgar no se avian dechidido / por salir a gerrear mucho avian kijido / ma el romano dezvanesido / kaje ke va empesar / el kontinua armar / a todos sus soldados / por tenerlos aprontados (La Amerika, 1915) |
desvarear v. |
הזה, דמדם, השמיע דברי טירוף; דיבר שטויות, דיבר בלי הגיון; דיבר חופשי בלי כבוד |
to hallucinate, to utter madness; to talk nonsense, to speak illogically; to speak freely without respect |
miravan de enfrente sin esvarear, no avía adjidear de los enemigos a presio de igos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
desvelar v. |
הדיר שנתו של, הפריע שנתו של מישהו; עורר משנתו |
to exclude sleep from, interfere with someone's sleep; stimulate someone from his sleep |
Desvela tu poder, despierta los olgados. Rihme, Senyor ! los orozos akayados, (Im afes, Papo 1894) |
desventura f. |
אסון, פורענות; מזל ביש, רוע מזל |
disaster, calamity; bad luck |
Avraam esta oyendo esta negra desventura. (Toledo, Koplas de Yosef) |
tornose el a su kaza yorando su desventura. (Toledo, Koplas de Yosef) |
reada les travo de oyir estos biervos / la |
desventurado adj. |
חסר מזל, בעל מזל רע, מסכן, אומלל |
unlucky, poor, miserable |
'guay de mi, el desventurado, ke de mi me lo reselo! (Toledo, Koplas de Yosef) |
desverguensado adj. |
חסר בושה, בלתי צנוע, חצוף, מחוצף, חוצפן, עז פנים |
shameless, unassuming, cheeky |
Respondio su senyora komo desvergonsada: (Poema de Yosef) |
detadrar v. |
עיכב, איחר |
to delay, to be late |
No |
detadrarse v. refl. |
התעכב, התאחר |
to linger, to be late |
Setenta i sinko mil en un día mataron, los djidiós fueron kyamil, no se detadraron; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
detardar v. |
היסס |
to hesitate |
si keresh ser bivos i no detardar, las ropas tambien atar i azervos balas no deshesh ni tavlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
detener v. |
עיכב; החזיק ב-, תפס, ריסן, בלם, חסם, עצר |
to delay; to hold, to grab, to restrain, to brake, to stop |
Ravdon de lagrimas detenia sus mision: (Puertas de veluntad) |
detenerse v. refl. |
התעכב, השתהה, נעצר; התאפק, ריסן עצמו, שלט ברוחו; נמנע; בזבז זמנו; החזיק עצמו ל-, נהג בגאווה/יהירות |
to linger, to stop; to restrain himself, to control his spirit; to avoid; to waste his time; to cosider himself as, to behave with pride/arrogance |
Mordehay se anduvo serka de la korte torno i se detuvo por no ir tal sorte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
determinado adj. |
קבוע, מוגדר, מוחלט; נחוש בדעתו |
constant, definite, absolute; determined |
para el lovo poko provecho el vayado si tal por entrar al revanyo el determinado (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
determinar v. |
קבע, הגדיר |
to determine, to define |
se determino de kevrarlas, lo ke a pensado en vezes. (Toledo, Koplas de Yosef) |
determinarse v. refl. |
החליט, החליט בדעתו, גמר אומר |
to decide, to make a decision |
i andjeles del sielo se determinaron luego. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Antes de esto, avlo el kon la su mujer se determino tambien sus amigos kojer (Purim, De-Fes, sig. 18) |
detrás prep. |
אחרי, מאחורי; לפי, כפי, בהתאם ל- |
after, behind; according to, as |
I luego korria tras del en esa ora; (Poema de Yosef) |
Ya vidi ke por sakrifisiarlo sos kapas, toma en su lugar el karnero de detras''. (Im afes, Papo 1894) |
Detras de ti mira una vez, porke azesh a la revez? A tu djura ya la savesh. (Donme, sig 18) |
Hahamim van airando detras de muestro goel (Donme, sig 18) |
por muncho ke fue akavidada i tanbien akondjurada lo echa detras de la espalda i se apega kon la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
devda f. |
חוב; חובה |
debt; duty |
diziendo a kojer moneda / de muncho ke no tenia |
dever m. |
חובה |
duty |
El kon su mandado mando a traer los livros para saver si alguno devia ke le pagaria (Purim, De-Fes, sig. 18) |
En esto muncho atenta: a guestra kaza bien kotenta, los aspros dalde sin kuenta, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Todos djuntos alavemos porke muncho le devemos; después de esto beveremos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
aze la onbría komo el dever: enpesemos a bever día i la noche asta ora dodje. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
dever/se v. |
היה חייב/מחוייב, חב; היה צריך |
to be obligated, to be in debt |
Todos djuntos alavemos porke muncho le devemos; después de esto beveremos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Devemos azer djunbúsh en estos dos días, sovre inchir el rabúsh ande los Nahmías; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911) |
Kada una dizia: Yo so la mas alta / de todas las mas grandes muntanyas / Su Maestad! En mi deve dar la ley santa / i se ivan meneando komo kanyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
devosión f. |
אדיקות, חסידות; דבקות, מסירות |
piety; devotion |
bendision, devosion, muestra intesion toda esta en el; (Toledo, Koplas de Yosef) |
devuado (fr.) adj. |
מסור, נאמן, דבק, אדוק; מחבב, אוהב הזולת |
dedicated, faithful, devoted, devout; likes, loves others |
|
dezamparado adj. |
נבוך, מבולבל, חסר אונים |
embarrassed, confused, helpless |
y el Dio no deshara su kompanya |
dezastre m. |
אסון |
disaster |
Terah vido tal dezastre, el korason le bate. (Toledo, Koplas de Yosef) |
dezayunar v. |
אכל ארוחת בוקר, סעד |
to eat breakfast, to dine |
Taanit apregonó Mordejay el djusto, ninguno dezayuno tres días apunto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
dezazer v. |
התיר, הרס, השחית, פרק, פורר,בילה, שחק, המיס |
to unleash, to destroy, to corrupt, to dismantle, to dissolve |
Dio !Akordate de akeyo ke izo! kontra su ijo la peadad dezizo. (Im afes, Papo 1894) |
Tambien el Japon se entro en la boda / el salio komo un raton meneando la koda /ma de la primera ora / se vido ke nada podia azer / un lugar por dezazer / kon muncha barragania / oy no se siente mas su nombradia (La Amerika, 1915) |
Vilhelm pasaje kijo azer entre los beljikanos / i por non los dezazer les avlo komo ermanos / viendo ke levantaron manos / a su armada ordeno / el tiro alman sono / la Beljika fue atakada / i en sivdad franseza mandada (La Amerika, 1915) |
dezear v. |
איחל; חשק, רצה מאוד |
to wish; to desire, to want very much |
por kuenta izo tefilot kon bakasha, por no enterrarse en el midbar ke era busha, muncho dezeo de entrar laarets akedosha (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
yevan a eya ke se pasee, los visios de ganeden ke dezee, los tsadikim kon su ojo vee, los ke se fueron de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
dezecho adj. |
מפורק, מפורר, הרוס, שהומס |
disassembled, crumbled, destroyed, dissolved |
I haviari bien dezecho, no mires danyo ni provecho; a Amán aze despecho i mira bien de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
dezeo m. |
רצון, חפץ, חשק, תשוקה, שאיפה, התאוות; הדבר הנחשק; איחול |
desire, lust, aspiration; the coveted thing; best wishes |
Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916) |
dezierto m. |
מדבר, ציה, שממה, ישימון |
desert, desolation, wilderness |
I luego le enbiava a eyos al disierto; (Poema de Yosef) |
Israel en el dezierto akontesio este despecho djudio krisiana en su lecho yoraron toda la kompanya i Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Bien entendido ke se aparejavan / para el dia santo del sesh de Sivan / para salir delantre del Dio despierto / en medio del grande temerozo dezierto. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
dezijado/a adj. |
ששכל/ה את בנו/בנה |
who lost his son |
Sara la dezijada es mi nombre, apiadame en grande de tu nombre, se nombrara mi fama para sienpre. (Donme, sig 18) |
dezir v. |
אמר, הגיד, ניסח, הביע, ביטא (בכתב או בעל פה), דיקלם, פקד; היטיב עם |
to say, to formulate, to express (in writing or orally), to recite, to command; To do good with |
Y ansi le dezia, i ansi le avlava: (Poema de Yosef) |
Penso Aman kon su meoyo, ke por el dizia i en su tino metio i respondaria (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I fue komo dezir esto, le disho el Dio: ''Vate presto, dile a Ahav i al resto: 'Si se vos izo la sed de kreer en el Dio de Eliau?''' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Kada una dizia: Yo so la mas alta / de todas las mas grandes muntanyas / Su Maestad! En mi deve dar la ley santa / i se ivan meneando komo kanyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
dezmamparado adj. |
אובד עצות, נבוך, תועה, מבולבל, חסר ישע/תמיכה/משען |
lost, embarrassed, confused, helpless,u nsupported |
anke esta desmanparado su korason enfeuzyado, (Toledo, Koplas de Yosef) |
ke la yevo el arnaut i kedo dezmamparada: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Pensad de azer buendad al desmamparado / el povre i guerfano sea bien mirado / si esta atrazado / darle la instruksion / i dezir de korason / todos somos keridos / de una madre paridos (La Amerika, 1911) |
dezmayado adj. |
מעולף, עולפה, תשוש, חיוור, חסר ברק, שאיבד רעננותו |
fainting, exhausted, pale, lacking in shine, who had lost his freshness |
'Amigos, komo estades a tan desmayados? (Poema de Yosef) |
Disho: ''Faz alegria, non estes desmayado. (Poema de Yosef) |
dezmayarse v. refl. |
התעלף, איבד את הכרתו, נחלש; נכסף בלהט |
to faint, to lose consciousness, to be weakened; to long with passion |
El ke la mirava se desmayava despues se arretornava porke era grasioza i muy namoroza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
dezmembrar v. |
ביתר, ניתח/פרק לנתחים;הפריד, חילק, פילג |
to dissect, to disassemble into pieces; to separate, to divide |
Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915) |
dezmentir v. |
ניתק, עקר ממקומו, הזיז בכוח; הכחיש, הזים, הפריך |
to disconnect, to displace, to move by force; to deny, to refute |
'ke lo kemen kon gran ravia, siendo ke lo desmintio.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
dezonra f. |
פגיעה, עלבון, קללה |
insult, curse |
negra fue la su suerte de primera kompra boltar fue desonra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Grande ravia siento por tu amor rey porke no guardan tu ley no keren tu onra sino tu desonra (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Por esto se ensanyo ke no pudo azer lo ke pensava el mamzer, en lugar de onra, tuvo gran desonra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
día m. |
יום, יממה |
day |
De kien avia talante de ver la su figura (Poema de Yosef) |
Ke a de venir un dia, del rey seras onrado; (Poema de Yosef) |
La mujer de Terah kedo prenyada, de en dia en dia le demandava: (El rey Nimrod) |
Lo atordio el vino en el seten dia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Despues de dias i anyos Israel rikos i sanos se olvidaron de los anyos ke los sako de Misrayim el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Komo la solombra pasan los dias, no ay a eyos ke no fueron baldias, si pensa ke aze asi manzias, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18) |
diamante m. |
יהלום; כלי לחיתוך זכוכית |
diamond; glass cutting tool |
Loen todos los djudios ke en toda parte nisim de los dos anyos, kada uno aparte, komo el diamante (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
diavlo m. |
שטן, שד, מזיק; אדם ערום/פיקח חסר מצפון |
devil, demon, harmful; an unscrupulous smart man |
Deriento su lecho tal no la akojo se le enkuvrio del ojo pensa ke eya avla ma era diavla (Purim, De-Fes, sig. 18) |
su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este |
dibur (ebr.) m. |
התחייבות |
commitmen, undertaking |
dibur bueno a eya le davan: si sus mitsvot eya guadrava de la shehina se aprovechava kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Shabat viene no meldamos, kon dibur shel hol lo menospresiamos, a los hahamim no eskuchamos, los senyores de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
dicha (1) f. |
ניב, אימרה, ביטוי, אמירה; פקודה; מידע |
utterance, phrase; command; information |
No ay provecho del padre, desha fechos kon tu madre i a su dicha akodre. (Donme, sig 18) |
Oygan sinyores dichas de mi boka ke son kozas ke en el alma, ke no fue koza poka la maala de Avraam i de Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
A' rey fuerte azien abashar i azien enalteser / kon |
dicho m. |
מאמר, אמירה, דו''ח; צו, פקודה |
article, statement, report; order, ordinance |
estas tierras, por mi dicho, a tu semen las dare. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Disheron estaremos siempre a su komando ia su dicho (Ketuba de la Ley) |
Aremos i oyeremos todo su buen dicho: (Ketuba de la Ley) |
Luego apresure i are tu dicho anke eres maldicho (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Se alevanto un rey muy riko Ahav su nombre era dicho Izevel mando kon su dicho ke sirvieran idolos en lugar del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
dicho adj. |
האמור |
that said |
no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este espino / i se arremato / kon basheza lo mato / porke era maldicho / por el mundo |
diente m. |
שן |
tooth |
Mas ke la serpiente son sus malos dientes (Purim, De-Fes, sig. 18) |
dientro prep. |
בתוך, ב- |
inside, in |
I luego fue metido dentro de la prizion. (Poema de Yosef) |
las deshava en un reskaldo dientro de la kozina (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kon sus ajikos mundados dientro de una kaldera. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Deriento su lecho tal no la akojo se le enkuvrio del ojo pensa ke eya avla ma era diavla (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Beven komo puerkas dientro de sus serkas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Hatan i kala avian dientro de nekuda alta (Donme, sig 18) |
diez/dies num. |
עשר, עשרה |
ten |
A el se le enkorvavan kon estreyas diez i una (Poema de Yosef) |
diezén/diezeno/diezemo adj. |
עשירי |
tenth |
La dezena las azia bula Sara la kumadre: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Preva diezena ke Avraam fue prevado del Shem Yitbarah fue komandado ke por korban sea ayegado su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
diezimueve/diezinueve num. |
תשעה עשר/תשע עשרה |
nineteen |
La de diez i nueve las azia la deskansada de Mikri (Gizados de berendjena, siglo 18) |
dieziocho num. |
שמונה עשר/ה |
eighteen |
La de diez i ocho las azia bula Flor de Yaakov Masa: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
diezisesh num. |
ששה עשר/שש עשרה |
sixteen |
La de diez i sesh las azia bula Pava de Aruete, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
diezisiete num. |
שבעה עשר/שבע עשרה |
seventeen |
La de diez i siete las azia Estreya de Taramato, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
diferente adj. |
שונה, נבדל, אחר |
distinct, different |
Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
difikultad f. |
קושי, מכשול, שיבוש |
difficulty, obstacle, disruption |
Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911) |
dikat (t.) m. |
תשומת לב, שקידה |
attention, diligence |
kien es de linaje aga bien dikat de no se azer sakat, de bever sin pezo: estén en su sezo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
din (ebr.) m. |
דין, חוק, צדק; פסק דין; משפט, דין תורה |
law, justice; Judgment; Torah Law |
Ek, dia de el din! (Untane Tokef) |
I kortas taksa a todas las kriansas, i eskrives la setensia de su din. (Untane Tokef) |
En dinim de el punyo lo topo meldando kon ayuno i limunio en su mal pensando (Purim, De-Fes, sig. 18) |
el ke pense en todo esto i no peke tan presto, i no se olvide de el resto, los siete dinim de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
no aya mufti ni sus |
A' kien non se espanta de dia de el |
A' rey asentado sovre siya de |
dinamit/dinamita f. |
דינמיט; כינוי לאוכל מפולפל/משקה חריף |
dynamite; a nickname for peppery food/liquor |
Yulles tiros i dinamit van todos arrojando / mizmo a los mas babayit ya los van matando / sin piadad van degoyando / i inda no ay eskapar / aze muncho espantar / esta matansina / mirando ke es grande kyina (La Amerika, 1915) |
dinero m. |
כסף, מטבע; הון |
money, currency; fortune |
i despues kon gran dineros los salvare a eyos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
ke lo agas de tal djesto ke ganes muncho dinero. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Ah Dio!, avre tu siyero i damos munchos dineros, ke siempre de ti espero, ke eres santo i fiel. (El Dio alto) |
Lavradjí i buen kordero kome i enbia entero i a algunos kon dinero, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
reada les travo de oyir estos biervos / la dezventura ke les hue al patri de eyos / aspros i |
Dio m. |
אלוהים, אל; דבר מה אהוב מאוד ונערץ |
God; something very beloved and revered |
Va dile a Par'o ke te de el puevlo ke sepan la umot ke ay Dio en los sielos (Pizmon de Moshe, 1893) |
Al amaneser vide ke se enkuvrio de una; dishe: No es este el Dio vedradero. (El rey Nimrod) |
A Dio, kon tu sensia balda esta setensia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Bendicho sea el Dio ke a sus temientes de su sensia despartio, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Kerido del Dio Eliau, amado del Dio Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Ansi Dio del sielo kijo ansi kijo i ansi fizo (Donme, sig 18) |
tu sos Dio de los diozes i todas las kriansas son tus esklavos i tus servidores i non se mengua tu onra por la kavza de akeyos ke sierven afuera de ti (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
diskusión f. |
דיון, ויכוח, עימות |
debate, confrontation |
Kelal de la koza es por bashas pasiones / ke tienen djente grandioza de todas las nasiones / sin azer munchas diskusiones / dieron orden de gerrear / veremos kuando va eskapar /la grande dubara / ke ya izo vedre la kara (La Amerika, 1915) |
dispuesto adj. |
נכון, מוכן, ערוך, פנוי, זמין, נוטה ל- |
ready, available, prone to |
Aniyim i hasidim i ombres onestos / por podersen mantener siempre van despuestos / mizmo i por estos / devemos de kudiar / el Dio mos va ayudar / penemos kon dos manos / por nuestros ermanos (La Amerika, 1911) |
dito (it.) adv. & adj. |
באותו אופן, כנ''ל, כאמור; האמור; פלוני |
in the same manner, as above, as aforesaid; the aforesaid; certain |
Vinieron entranbos ala dicha komida (Koplas de Purim, 1545) |
diverso adj. |
שונה, נבדל |
different |
De diversas maneras I modos beveres (Koplas de Purim, 1545) |
divinidad/divinitá f. |
אל, אלהות; כלילות יופי |
divinity |
porke le asoplo el espirito de la gran gloria divinidad, (Toledo, Koplas de Yosef) |
divino adj. |
אלהי, שמימי, נעלה, כליל יופי |
divine, heavenly, sublime, utterly beautiful |
Vinyas, kampos komo guertos / esta todo en gran ruvina / ay feridos tambien muertos / en esta gerra divina (La Epoka, Sal. 1898) |
divizado (fr.) adj. |
מחולק |
divided |
Oy la Evropa esta en dos divizada / i si la prima bomba es arrojada / komo unos lokos se meteran a gerrear / i sienes de miles de kavesas van a bolar (La Amerika. 1913) |
dizenyo m. |
ציור, שרטוט, רישום, תרשים; תכנון, עיצוב; מיזם, פרוייקט |
drawing, sketching, diagram; planning, design; project |
'ermanos, vide por vezes, vos kontare un disenyo: (Toledo, Koplas de Yosef) |
diziente n. |
האומר/האומרת |
the speaker |
apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en |
djam (t.) m. |
זכוכית, זגוגית |
glass |
Luvia fuerte kon pedrisko / no deho ni djam ni tejas / kada uno boy de brisko / mos izo todos lentejas (La Epoka, Sal. 1898) |
djemir v. |
נאנח, התאנח |
to sigh |
de el kuchiyo mi alma |
i |
djenerozo adj. |
נדיב לב, רחב לב, אציל, אוהב הזולת |
generous, noble, loves others |
No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911) |
djenitor m. |
הורה, אב, מוליד |
parent, father |
Akodrate emigrado, akodrate emigrado / de lo ke prometites / por ayudar, por ayudar a tus djenitores / tu non mantuvites, ni en tino metites / lo ke aprometites (La Amerika, 1914) |
Kuando tu partites, i de tu sivdad salites / a tus djenitores dishites: / yo vos ayudare, muncha moneda ganare / i siempre a vozotros pensare (La Amerika, 1914) |
djente f. |
בריות, בני אדם; קרובים, משפחה רחבה |
human beings; relatives, extended family |
' Si tu as de podestar sovre toda esta djente? (Poema de Yosef) |
Bozes dava la djente, al rey de esta manera: (Poema de Yosef) |
Muncha mala djente son, estan esparsidos sobervios de korason i no abatidos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Komo ver esto Elia en la tierra los batiera por esta djente tan negra komo estan muriendo puevlo santo del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Siendo ke 'Haman kon el rey su estada, Disho: dies mil kintales de plata esmerada te dare por una |
A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere espesia de vidas i el, patron de fuersa / se alevante en antes ke se atorsen la |
djentío m. |
המון; לאום |
crowd; nation |
Vino despues de dias siento i ochenta kojo de akeas vias djentios sin kuenta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Venid vos i adjuntad los prinsipes mios kondes i djentios (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Las kartas se eskrivieron en lenguaje de los |
Djermania f. |
גרמניה |
Germany |
Danyo grande le tomo a la basha Rusia / kuando eya oyo ke tokaron a la Serbia / ma la Djermania / presto la entendio / su braso ya espandio / para ayudar a su aliada / ma a la Fransia le vino yelada (La Amerika, 1915) |
djesto m. |
מחווה, ז'סטה |
gesture |
ke lo agas de tal djesto ke ganes muncho dinero. (Toledo, Koplas de Yosef) |
kavod meresen i muncho respekto / por sus kantes i sus buen |
djidió m. & adj. |
יהודי |
Jew, jewish |
Dia de Shabat resivieron los djidios la Ley dela mano de el Dio (Ketuba de la Ley) |
Ya se kunplio el kazamiento ke los djidios kon la Ley izieron (Ketuba de la Ley) |
Vino su kompania i de el pidio denunsio ke era djidio ke su ley guardava tal no se enkorvava (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Van pensando mal para el djidió, perdieron el savor de el mal ke el Dio les dio; Imanuel ke vino, presto se kindió, ande va djidió ke lo ayude el Dio (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Al hazán lo apanyaron, onde el abdán lo yevaron; todos los djidiós yoraron (Asidio de Belogrado 1788) |
alvisias demos al Dio por todo pasado, kien se toma kon djidió merese enkolgado; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
kon gran reveyada miran a djidió. Nosotros tenemos Dio: kastigar mos kere, a eyos los fíere. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915) |
djigante m. & f. |
ענק, נפיל |
giant, gigantic |
Apuesto era djigante; por nombre avia Yosef. (Poema de Yosef) |
Kon un rey djigante el Ahashverosh kantare kon grande boz i kon alegria esta maravia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
djornada f. |
יממה, מהלך יום; שכר יום עבודה |
day, day course; daily wage |
porke mueras kon afan, I tanbien piedras la jornada. (Toledo, Koplas de Yosef) |
djornal m. |
עיתון, יומון; שכר יום עבודה; אדם סקרן והולך רכיל (מבקש לדעת ומפרסם כל אשר קורה) |
newspaper, daily newspaper; daily wages; a curious and gossipy person (wants to know and publishes everything that happens) |
Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911) |
djoven adj. & n. |
צעיר |
young, youngster |
su joven kuerpo sovre los lenyos espandio, i el fuego sovre la ara ensendio. (Im afes, Papo 1894) |
djoventud (it.) f. |
נעורים, עלומים; נוער |
youth |
Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911) |
djoya f. |
תכשיט, עדי; אוסף תכשיטי אשה |
jewel, Witness; a woman's jewelry collection |
Sinon estimarlos komo djoya presiada (Ketuba de la Ley) |
Luz le abasharia de la shehina el rey bien la atina las sus karas ruvias ke paresen djoyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Izo mandar a traer dientro sus kortes djoyas ke eran de Israel i sus saserdotes (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I fayaras ayi una djoya kon mueve puntos ke salen de arba'a shemot ke estan en su shiur (Donme, sig 18) |
Plata, oro i perlas i las djoyas, todo aver de el mundo kon eyas, mi korason menospresia a eyas. (Donme, sig 18) |
djuba f. |
שמלה |
dress |
I luego le fazia una aldjuba onrada. (Poema de Yosef) |
Presto le despojaron el aldjuba a manos; (Poema de Yosef) |
Su aldjuba tomaron, menuda la pararon; (Poema de Yosef) |
djudaízmo m. |
יהדות |
judaism |
Ansi fue ke akel dia mizmo / ke en Sinay pozo el Dio grandisizmo / i deklaro aboz alta el monotizmo / ke es la bandiera del djudaizmo. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
djudería f. |
שכונת היהודים; יהדות העיר/המדינה/העולם |
the jewish neighborhood; city/state/world jewry |
Avras imaje onrado en la tu djuderia. (Poema de Yosef) |
ke eskapo el Dio a la djuderia; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Luego Mordehay kon veluntad buena mando ayunar la djuderia (Koplas de Purim, 1545) |
Vido luz santa en el djuderia ke avia de naser Avraam avinu. (El rey Nimrod) |
I Aman kon muncho guay le arrespondia: son munchos los Mordehay en la djuderia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Shishim ribo de djuderia todos ivan detras de el. (Donme, sig 18) |
Siempre deve de kudiar el kapo relijiozo / i ke toda la nasion tenga repozo / el Dio piadozo / i a el lo va guadrar / asegun el va pensar / por toda djuderia / ke ay en la Turkia (La Amerika, 1911) |
nunka me vo olvidar akea alegria / ke sintia la bendicha |
Bevian vino viejo a maraviya, Susan i Babel, Egipto i Aleksandria, konbido diziocho mil de la |
tefilot i taanit a el Dio aremos / ke en sus dias buenos al mashiah veremos / i mos alegraremos / todo Israel / djuntos vos kon el goel / veremos alegria / en la |
djudezmo m. |
יהדות, אמונה ומצוות היהדות, דבקות בדת היהודית; ספניולית, איספניולית, לאדינו, לשון יהודית |
judaism, faith and the commandments of judaism, adherence to the jewish religion; judeo-spanish |
Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911) |
djudio m. & adj. |
יהודי |
jew, jewish |
Los djudios ke resivieron la Ley a ojos de todos los puevlos (Ketuba de la Ley) |
Eya le disho apanya los djudios (Koplas de Purim, 1545) |
djugar v. |
שיחק, השתעשע, התבדר; ניגן על כלי נגינה; הימר, שיחק משחקי מזל; לגלג; נע, זע במקומו (יש לו ''שפיל'') |
to play, to have fun; play a musical instrument; to gamble, tp play games of chance; to mock; to move, to move in its place (it has a displacement space) |
Diole eya repuesta: mi tio amigo, yo no djugo mi testa ni tal yo le digo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ke de tal kevranto el nos resgato, ke poko i nada falto ke eramos djugados, de espada kortados. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Armavan gerra los moros alas sivdades de gerrear rebolviendo sus kavayos salian djugar las lansas (Donme, sig 18) |
La tavla de los sus pechos a dos o a tres djugare (Donme, sig 18) |
Djugar i emborrachar, haraganear i gastar / ansina nunka puederas adelantar / repentete mi ermano, rekoje bien la mano / esto te dize el aumoristikano (La Amerika, 1914) |
djuisio m. |
משפט, דין, פסק דין; דעה, שיפוט, תחושה |
justice, judgment; opinion, judging, feeling |
Avlo el rey kon los savios de enfrente; Disho: miradle su |
djumbush (t.) m. |
בידור, שעשוע; דבר משעשע, בדיחה |
entertainment, amusement; an amusing thing, a joke |
Devemos azer djunbúsh en estos dos días, sovre inchir el rabúsh ande los Nahmías; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
gursuz merkantivle devía de ser, negro le fue el pareser de la noche al día ke djunbúsh sería. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
djunto adj. |
מחובר, מאוחד, צמוד |
connected, unified, close |
i el sol djunto kon eyas. vere esta maravia. (Toledo, Koplas de Yosef) |
djura f. |
נדר, שבועה, אלה |
vow, oath |
Gran djura fazia de no ferlo, Yosef. (Poema de Yosef) |
Detras de ti mira una vez, porke azesh a la revez? A tu djura ya la savesh. (Donme, sig 18) |
djuramiento m. |
שבועה; פעולת השבעות |
oath; the act of swearing |
i djuro kon djuramiento dar lo ke akometi, (Toledo, Koplas de Yosef) |
yevalos a su asiento. afirma, Senyor, el djuramiento (Toledo, Koplas de Yosef) |
djurar v. |
נשבע |
to swear |
i djuro kon djuramiento dar lo ke akometi, (Toledo, Koplas de Yosef) |
i afirman tu firmamiento ke djurastes a Avraam. (Toledo, Koplas de Yosef) |
djuro ke no seran matados, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
I esto te djuro ati de verdad (Koplas de Purim, 1545) |
Yahid ke vido este selo also su mano ael sielo djuro por moran en el sielo: ''No ara luvia ni rosio asta tomar lisensia de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
reveamos en el alto, djuramos su nombre santo, falsamos en el trato komo uzansa de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
djustedad f. |
דיוק, דייקנות, נכונות; הצדקה, צדק |
accuracy, punctuality, correctness; justification, justice |
Oid puevlo su djustedad siempre sere por la santedad desde ke estavan en el midbar salio su fama de Eliau. (Koplas de Eliau, sig. 18) |
tu sos Dio de los diozes i todas las kriansas son tus esklavos i tus servidores i non se mengua tu onra por la kavza de akeyos ke sierven afuera de ti (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
djustisia f. |
צדק, יושר, הגינות |
justice, honesty, fairness |
I la su djustisia se va aserkando se le tira su mando i la su grandeza i su altigueza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
'Hayom 'harat olam dezid kon muncha alegria / la djustisia i la verdad arrivo en Turkia / muncho negro avia i sin pueder avlar / mos tomavan a harvar / mizmo mos akuzavan / i mos aprezavan / (La Amerika, 1911) |
djusto adj. |
צודק, חסר פניות, פנים, ישר, צדיק, הוגן, הגון; בעל מידה נכונה |
just ,correct, impartial, honest, righteous, fair, decent |
djusto i bien ordenado i envelunti de dizirlo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Estonses el presiado Mordehay el djusto muncho fue atorvado de ver tal desgusto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ordenes de gerra keria armar, por la tierra i por la mar, por azer su gusto, tuerto i no djusto. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Taanit apregonó Mordejay el djusto, ninguno dezayuno tres días apunto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
djuzgador/dera n. |
שופט, דיין |
judge |
Ke tu sos el djuzgador, i kastigas i saves. (Untane Tokef) |
djuzgar v. |
שפט, דן; העריך, ביקר; גינה |
to judge; to evaluate, to criticize; to condemn |
En el dia ke djuzgare a mi puevlo amado me akodrare de la ara, del atan i el atado. (Puertas de veluntad) |
Te rogo, membrame en lo ke mi alma djuzgara: atan i el atado i la ara. (Puertas de veluntad) |
pense en su puerpo el enkonado, en su vida va penando, en su muerte es djuzgado, el hibut akever en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i me adoloryi dia ke en el me |
doblado adj. |
כפול; מקופל, מכווץ |
double; folded, contracted |
muncho mas selo reizo, dovlado i redovlado. (Toledo, Koplas de Yosef) |
mal korason kon mal pensamiento / ke ya mos izo segundos terseros / les komio moneda de los mersedes / |
mando a dezir si ay mas shohad angusio a djudio i no aher / lo komio moneda de ribi Avraam Elkahed / |
doblar v. |
כפל, הכפיל; קיפל, כופף, היטה |
to multiply; to fold, to bend, to tilt |
ke no sea ke te mate i me dobles el enojo''. (Toledo, Koplas de Yosef) |
dodje adj. |
שנים עשר, שתים עשרה |
twelve |
'Ke de doze piedras ke son de apostura, (Poema de Yosef) |
doze pendones de alegria, trivos de Israel. u bendision, (Toledo, Koplas de Yosef) |
gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
dodjen/dodjeno adj. |
השנים עשר במספר |
twelvth |
La donzena las azia Esterucha de Yehiel, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
doliente adj. |
סובל, חש ברע, מרגיש כאב ומתאנח |
suffers, feels bad, feels pain and sighs |
Muy flakas estavan, semejavan dolientes (Poema de Yosef) |
Esto muy doliente no topo remedio ni uno ni medio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Esto tened muncho en mientes: a los hahamim, prezentes, a el médiko sin dolientes ke vos tenga ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
dolmá (t.) f. |
ממולאים |
stuffeds |
i las yamavan por nombre las senas de las dolmas. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
dolor f. & m. |
כאב, מכאוב, ייסורים; צער |
pain, ache, anguish; grief |
Gran dolor tenia por el la su senyora, (Poema de Yosef) |
grandes dolores ke le venga i le abashe me'huma: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Yom sinko de Elul le dio dolor en su entranya, i luego la avla perdio komo la animalia; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
ande via ombre de golor / metia su ojo kon grande folor / le alsava alila kon grande |
ermana pekenya, sus orasiones / ordena i responde sus loores / Dio, rogo melezina sus |
donaire m. |
חן, הופעה חיננית |
grace, a graceful appearance |
kara de muncha shehina ke el Dio mo lo guadre / de verlo kon el kalpak ke le dio mas |
donozo adj. |
חינני |
graceful |
Ke tu boz savroza i tu vista donoza: (Ketuba de la Ley) |
donzeya/dondzeya f. |
עלמה; אשה בעלת יופי נדיר |
lass; a woman of rare beauty |
Enpesaron a eskojer mosas i donzeyas galanas i beyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta sentensia? Sus |
Todo el ke tiene ija |
dor (ebr.) m. |
דור, תקופה |
generation, period |
Fayolos en los yermos a todo ese dor, (Poema de Yosef) |
Sadikim de akel dor kuanto mal yevaron, kon penas i kon sudor muncho perkuraron (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
dormir v. |
ישן, נם |
to sleep |
'Otra vez dormia sonyi koza estranya: (Poema de Yosef) |
Zahut ya no les kedo ansi lo entiendo del Dio no tengas miedo porke esta durmiendo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I para dormir kon eya grande traision armara (Donme, sig 18) |
Sutlach i kozas de leche a el ken kome le aproveche; a dormir ke no se eche, ke no es ansí el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
dos num. |
שנים, שתים; שני, שתי |
two, second |
Oy la Evropa esta en dos divizada / i si la prima bomba es arrojada / komo unos lokos se meteran a gerrear / i sienes de miles de kavesas van a bolar (La Amerika. 1913) |
dotrinar v. |
נזף, הטיף מוסר, לימד לקח; לימד, אילף, הקנה דעת, חינך ילדים באורח הישר |
to rebuke, to preach morality, to teach a lesson; to teach, to tame, to educate children in an honest way |
Tsadik uno se aya ke los dotrinava (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Zera Israel vino en akel negro yanto por muncho ke los dotrino mordehay el santo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
dover m. |
חובה, מחוייבות, התחייבות; מחוייבות מוסרית, חוק מוסר; תפקיד, משימה; שעורי בית |
duty, obligation, commitment; moral obligation, moral law; role, task; homework |
tenemos el |
dovlet (t.) m. |
מדינה, ממשלה, שלטון, סמכות; רכוש ציבורי; עושר; עצמאות |
state, government, rule, authority; public property; wealth; independence |
Ridjales de el dovlet se maraviyaron de este negro milet komo eskaparon; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
a tener este modo de ijas i dovlet (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho aver kon su boka se enkapa / ya le kitaron la kapa / ke le den murvet / ya salio el del |
droga f. |
סם משכר, סם מרפא, תרופה; הרואין; סממן |
intoxicating drug, medicinal drug, drug; heroin; flavor |
orozos yehidim de esta santa sinagoga / resivish aki la mas provechoza |
dubara/dubará (t.) f. |
רעש גדול, מהומה; קנוניה, תככים |
great noise, commotion; conspiracy, intrigue |
Dizen ke va aver una muy grande gerra / i ke muncha sangre va korrer en tierra / Austria i Serbia estan en dubara / siendo a fransez dieron una krushumada (La Amerika. 1913) |
Kelal de la koza es por bashas pasiones / ke tienen djente grandioza de todas las nasiones / sin azer munchas diskusiones / dieron orden de gerrear / veremos kuando va eskapar /la grande dubara / ke ya izo vedre la kara (La Amerika, 1915) |
duelo m. |
כאב, דאגה; דוקרב |
pain, worry; duel |
Fueron enfiuziados de ser eskapados de males i de duelos (Ketuba de la Ley) |
I por tanto duelo azed teshuva muestra orasion suva ke estash apretados por muestros pekados (Purim, De-Fes, sig. 18) |
duenyo m. |
(משמש רק בפתגמים) בעל, בעל בית; ארוע |
(used only in proverbs) husband, landlord; event |
Te olvidastes maras de akel suenyo el dio es muestro duenyo mos eskaparemos i tu mal veremos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Fermozura de eya es kumplida, mi palomba fue a su mandada, en duenyas era eya savida (Donme, sig 18) |
dukado m. |
דוקט - מטבע זהב ישן |
an old gold coin |
Los de Belogrado eran afamados, agora no son kontados porke no tienen parás ni dukados (Asidio de Belogrado 1788) |
i El haham de los ijikos, a la maestra regalikos i ken puede dé dukadikos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Los vinos demudados ke se bevian, de Fransia, i Florensia i Esklavonia, mil |
duke m. |
דוכס |
duke |
De senyores i dukes i kondes paso (Koplas de Purim, 1545) |
dulse adj. & adv. |
מתוק, ערב; רך, טוב, רחום, נעים; תה''פ: ברכות, במתיקות |
sweet; soft, good, compassionate, pleasant; adv.: in tenderness; in sweetness |
La su frente reluziente espada dulse [de] kortare (Donme, sig 18) |
dulse m. |
ריבה, קונפיטורה, מרקחת |
jam, marmalade |
Pandelo i mustachones, yeva dulse a las nasiones i kontaldes las razones ke no agan burla de el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
durera f. |
עצירות; קשיות, נוקשות, קושי |
constipation; hardness, stiffness, difficulty |
pimienta i mucha espesia ke no le diera durera (Gizados de berendjena, siglo 18) |
duro adj. |
קשה, נוקשה, צפיד, קשיח; קפדן, קשוח, נוקשה, אכזרי; מחוספס, קהה רגש;קפוץ יד; אטום ראש, מוגבל |
hard, stiff; strict, tough, rigid, cruel; rough; whose head is opaque , limited |
Duro por ensanyar, i lejero por afalgar. (Untane Tokef) |
echa f. |
פעולה, מעשה, פֹּעַל, ביצוע; עסק, עניין |
action, deed, act, execution; business, interest |
Yakir le arrespondio: mala de dos karas mis echas desho al Dio si tu no te paras (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Enpesar kero a kontar echas del Dio alto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
maraviyozas son tus echas i mi alma ke algo save delantre de ti muncho krevanta (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Supo Mordelsay esta |
echado adj. |
גולה, מגורש, מורחק, מוחרם, מנודה; שוכב, שכוב |
exiled, expelled, confiscated, ostracized; lying down |
kortadas a revanadas i echadas en la sena, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Fuese para la kama onde don[a] krensia esta echada (Donme, sig 18) |
echar v. |
זרק, השליך, הטיל; ירה; דחה מ-; השכיב; גרש, גרש אשה; הפעיל |
to throw; to shoot; to reject from; to lay down; to expel, to divorce; to activate |
En pozo lo echemos al malo de Yosef.'' (Poema de Yosef) |
i ensima le echava salsa kon un ajiko majado. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
El nemsí dizen que es budalá, mos enpesó a echar kunbaras asta ke se kemó la sivdad (Asidio de Belogrado 1788) |
El turko se enserró en la kalé i mos izo muasilé, el nemsí enpesó a echar muchas djulés (Asidio de Belogrado 1788) |
Le murio el ijo de la aniya suvio lo echo en su aliya yoro su madre una alguaya: ''Si por matar a mi ijo vinites por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Echara fama por Roma fuistes mujer desfamada (Donme, sig 18) |
sedaká al meskino devemos de dar sin echar a ulvidar manot a ermanos, tanbién a serkanos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
mira tu i mete tino no lo eskucha al espino, no te piedras del kamino porke te echa en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
por muncho ke fue akavidada i tanbien akondjurada lo echa detras de la espalda i se apega kon la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Avlo el rey kon los savios de enfrente; Disho: miradle su juizio, i |
Dos sinklavos en el rey reveyaron, tosigo en el vazo le |
echarse v. refl. |
שכב, שכב לישון; הטיל עצמו, החל |
to lie down, to lie down to sleep; to begin |
Echaronse en una kama dos puerpos i una alma (Donme, sig 18) |
Sutlach i kozas de leche a el ken kome le aproveche; a dormir ke no se eche, ke no es ansí el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
echizero/zera n. & adj. |
קוסם, מג, מכשף, ידעוני |
magician, sorcerer |
Luego le denunsiava a sus fechizeros; (Poema de Yosef) |
echo m. |
עבודה, עסק, משלח יד, עיסוק, מסחר, התעסקות, עניין, מעשה |
work, business, occupation, trade, dealing with, interest, deed |
Deshate a este fecho, ven a el Dio, ven a el Dio.De nada no ay provecho, ven a el Dio, ven a el Dio. (Donme, sig 18) |
Ya se arrepintieron de este mal echo, el grosh ke tenía todo ya lo dieron, bushkaron remedio por lo ke perdieron; me pisho en sus karas ke tal mos izieron. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
huerte |
ed (ebr.) m. |
עד |
witness |
Los edim fueron la tierra i los sielos: (Ketuba de la Ley) |
edad f. |
גיל |
age |
ke eres chiko de edad, i si kere el te mata. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Avraam lo vido en frente. ''de ke edad seras ermano?'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
pensando esta en mientes el moso, ya es de edad: (Toledo, Koplas de Yosef) |
-''ke are por mi ventura ke so grande de edad, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Riko i meskino mosos de edad agale su veluntad mujeres i onbres yamados por nombres (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Edjifto m. |
מצרים |
Egypt |
A Adjivto desenria kon los moros, Yosef. (Poema de Yosef) |
edut (ebr.) m. |
עדות, אישור |
testimony, confirmation |
a ti A' todo modo de kriansa sea de arriva sea de abasho dan edut ke eyos se depiedren i tu estas para siempre (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Ejipto m. |
מצרים |
Egypt |
Era despues ke salimos de Ejipto / del lugar del esklavaje i del sojefto / ke Dio kon su bet-din dieron desizion / por dar la Ley a su chika populasion (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
ek prop. |
הינה |
here is |
No uvo muerte para el vidas del mundo bive el djuntos vengan kon el Goel ek enbien a vos a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
ekonomizado adj. |
חסכוני, שנחסך |
economical |
Pensa bien emigrado, pensa bien emigrado / ke nada non tienes avansado / todo tu ganado i todo lo ekonomizado / se van a la karta i al dado (La Amerika, 1914) |
Akodrate emigrado, akodrate emigrado / kuando vinites deskalso i deskavenyado / oy ke estas ganando i ke estas avansado / dia i noche vas djugando (La Amerika, 1914) |
eksepsión f. |
הוצאה מן הכלל; יוצא מן הכלל, חריג |
exclusion; exceptional |
Al eksepsion dela montanya de Sinay / ke dizia kon sa grande umildansa: / Mas basha i menospresiada de mi ken ay? / delantre de kada muntanya inmensa. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
ekstremo adj. |
קיצוני, אחרון; עצום, כביר |
extreme, last; enormous, immense |
Se esforsavan djuntos kon amor ekstremo, a exekutir el orden del Ser Supremo. (Im afes, Papo 1894) |
elbón (ebr.) m. |
עלבון |
insult |
Ya me lo trusheron kon grande elbon; travolo de la siya kon grande travon: (El rey Nimrod) |
Kon vazo sin aza beven a heshbón, non azen ningún elbón de ninguna koza, van komo la roza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
elguenga/eluenga f. |
לשון |
tongue |
el kual rekonta segun la korteza de mi elguenga poko de lo poko de tus enaltesimientos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
embaraso m. |
מכשול, מעצור; גרוטאה; מבוכה |
obstacle, stoppage; a scrap; embarrassment |
ke venian guestros masos a deredor sin enbaraso, (Toledo, Koplas de Yosef) |
embarkar v. |
עלה על אניה/מטוס, הפליג; העמיס |
to get on a ship/plane |
De muestras kazas mos ketaron, a l'aviasion mos entraron muestros trezoros mos tomaron, al vapor mos embarkaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
embevesido adj. |
משועשע, מתבדר; שקוע (בהרהורים) |
amused; contemplative |
vido esto dos tres mezes, se kedo enbevesido; (Toledo, Koplas de Yosef) |
pensando esta un poko, se kedo enbevesido: (Toledo, Koplas de Yosef) |
el ke no vaiga pedrido en este mundo enbevesido, ke no se tope arrepentido kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ijo de ombre vas pedrido en bienes enbevesido, de gota fidionda sos venido i tu fin polvo i tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
embiar v. |
שלח, שיגר |
to send, to launch |
I luego le enbiava a eyos al disierto; (Poema de Yosef) |
A ken me enbias? i luego ire i tu mandado are. El rey le dio repuesta: al ke esta en mi puerta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Bendicho el Dio de la Altura sienpre estuvo en su ayuda les enbio una chuma empesaron a morirsen para modre de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Lavradjí i buen kordero kome i enbia entero i a algunos kon dinero, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
|
oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke sienpre por el prove el muncho perkura / El de la altura / ke vaya kon el / ke lo |
embolver v. |
שיקע ב-; עטף; סיבך, בלבל |
to immerse in; to wrap; to complicate, to confuse |
las enbolvia kon guevos batidos en una tasa, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
las enbolvian kon guevos, las azian birmuelikos (Gizados de berendjena, siglo 18) |
embolvido adj. |
שקוע ב-, שקוע עמוק (בעבודה); מסובך; מודאג |
immersed in, deeply immersed (at work); complicated; worried |
viendomos bien vestidos, de gaava somos enbolvidos, no metemos muestro sentido ke todo keda en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
emborrachar v. |
שיכר, ביסם |
to intoxicate |
Djugar i emborrachar, haraganear i gastar / ansina nunka puederas adelantar / repentete mi ermano, rekoje bien la mano / esto te dize el aumoristikano (La Amerika, 1914) |
emigrado adj. |
שהיגר |
who emigrated |
Akodrate emigrado, akodrate emigrado / de lo ke prometites / por ayudar, por ayudar a tus djenitores / tu non mantuvites, ni en tino metites / lo ke aprometites (La Amerika, 1914) |
emir (t.) m. |
צו, פקודה |
order, ordinance |
ni katan aga ni mahkeme ni emir, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
empenyar v. |
משְׁכֵּן, העביט; השתדל, התאמץ |
to mortgage; to make an effort, to strive |
Ni ke pueda vender ni enpenyar ningun livro de la Ley amada (Ketuba de la Ley) |
empero/emperó conj. |
אבל, אולם, ברם |
but, however |
enpero a de menester una karne muy valiente. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el sielo / andare i le amostrare ke a el Dio fuero / disho: anda sinyor |
empesar m. |
התחלה |
beginning |
Enpesar kero kontar en esta kantiga el ke la oye kantar ke el Dio bendiga (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Una noche mos enpesó a echar mucho tiro asta ke mos kito el tino, a la manyana dishimos: ya mos dimos (Asidio de Belogrado 1788) |
Vido Eliau malparado desharon a el Dio alavado konpesan a servir a el idolo ke alevanto Izevel enemiga de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
empesar v. |
התחיל, החל, פתח |
to start, to begin |
Yaakkov enpesava de rasgar los sus panyos, (Poema de Yosef) |
Hushi mi ija Ester enpesa i demanda ke por ti kero meter todo a una vanda (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Enpesar kero a kontar echas del Dio alto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
aze la onbría komo el dever: enpesemos a bever día i la noche asta ora dodje. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
shabat agadol oy tomad vuestro repozo / por |
enfortesidvos i gozadvos ke la prea se kumplio / a el Fuerte esperad, su firmamiento guadro a vos / i suviran a Tsion i dira / akalsead akalsead sus kalsadas / |
empezar v. |
זיפת |
to cover with tar |
Su ermana la nevia una barka le aria, por adientro i por ahuera la enpezaria, (Koplas de Par'o, 1901) |
emprezentar v. |
הגיש; נתן במתנה; מחל |
to submit; to give a gift; to forgive |
Disho 'AbashverOsh: la plata sea tuya |
siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el korban le akonpanye presto / i el i el resto / no mos tengan sar / i al Dio muncho rogar / ke no tenga muerte / i el Dio los |
emprezo adv. |
במאסר |
in prison |
zaif disho ke estava le erguelio la kavesa / de ver todo este mal no ay ken lo vensa / kon muncha tristeza / a |
emproveserse v. refl. |
התרושש |
to become poor |
Ken se enprovesera, i ken se enrikesera. (Untane Tokef) |
empushado adj. |
נידח |
remote |
de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
emuná (ebr.) f. |
אמונה, אמון |
faith, trust |
Amor de mi emuna ke es muncha, komo la mar la grande i la ancha, en mi korason komo un entorcha. (Donme, sig 18) |
enalteser v. |
העלה, הגביה, הרים, נישא |
to raise, to lift |
Las ke eran flakas las enfortesio tambien las enaltesio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
A' rey fuerte azien abashar i azien |
enalteserse v. refl. |
התנשא, התגאה |
be raised, to be arrogant |
korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en grandeza i en bien no |
oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke sienpre por el prove el muncho perkura / El de la altura / ke vaya kon el / ke lo enbio a yamar el rey / por bien ke lo sea / |
enaltesido adj. |
מורם, נישא, מוגבה |
raised, elevated |
Ken sera arrebashado u ken sera enaltesido. (Untane Tokef) |
enaltesimiento m. |
עליה, התרוממות, התנשאות; משגב |
ascension, rising; stronghold |
el kual rekonta segun la korteza de mi elguenga poko de lo poko de tus enaltesimientos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
enamorar v. |
תינה אהבים, חיזר אחרי |
to make love, to woo |
'Tu fasme enamora i soy tu desdenyada; (Poema de Yosef) |
enbevdarse v. refl. |
רווה, נעשה שתוי |
to become saturated, to get drunk |
Kuando bien se enbevdo el rey kon el vino estonses no anduvo de meter su tino (Purim, De-Fes, sig. 18) |
endecha f. |
קינה |
lament |
Supo Mordelsay esta echa, esklamo ayuno, yoro i |
endechar/endichar v. |
קונן, נשא קינה |
to lament |
Muncho lemuniozos estan los djidios rogando todos al dio amargos estavan tambien endechavan (Purim, De-Fes, sig. 18) |
En lugar de riza eyos endechavan munchas lagrimas echan komo rio fuerte pensando la muerte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Los djidiós todos kantavan, kon el bien se alegravan i agora todos endechavan (Asidio de Belogrado 1788) |
A' a el lo endechava: kuando pekaron Israel el me afalagava, i ruah akodesh lo alavava (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
de ver a su madre ke yorava i endechava, ke la muerte de los tres kon sus ojos mirava, guay de la madre ke a los ijos enterrava Miriam i Aaron i el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
endelantre/endelante adv. |
ואילך |
onwards |
disho: ''de aki en delantre ya la sako de su mando''. (Toledo, Koplas de Yosef) |
enderechar v. |
יישר, תיקן, שיפץ, זקף, העמיד מחדש; הימין, פנה ימינה |
to straighten, to repair, to renovate, to erect, to reposition; to turn right |
Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911) |
enderechura adv. |
כמקובל, כנהוג |
as usual |
ke si eran enderechura banot be-lidetan era mijor (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
endevdarse v. refl. |
שקע בחוב |
to sink into debt |
Bien penso i aduvdo ke fue su pekado i a ken se endevdo i no a pagado (Purim, De-Fes, sig. 18) |
endevina f. |
מנחשת בקלפים, קוראת עתידות; הגדת עתידות |
fortune teller |
La de trenta i una las azia Rivkula la endevina: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
endevinar v. |
ניחש, הגיד עתידות, התנבא |
to guess, to predict, to prophesy |
en la su estreyeria endivino ke avia de naser Moshe rehmidor de Israel (Koplas de Par'o, 1901) |
endjuntos adv. |
ביחד |
together |
No uvo muerte para el vidas del mundo bive el djuntos vengan kon el Goel ek enbien a vos a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Todos djuntos alavemos porke muncho le devemos; después de esto beveremos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Este negro yerro le fue gran fesat; basta ke no esté kiesat, komemos kon gusto, bevamos endjunto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
endurar v. |
הקשה |
to harden |
I por mas espasio kon muncho oro el muy bien los enduro todos sus estados estan bien asentados (Purim, De-Fes, sig. 18) |
enemigo m. |
אויב |
enemy |
Veamos vengansa en los enemigos ke presto se atemen: (Ketuba de la Ley) |
Vido Eliau malparado desharon a el Dio alavado konpesan a servir a el idolo ke alevanto Izevel enemiga de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
ken es enemigo se repentira, tanbien se verguensara, por esto bendigo al Dio mi abrigo (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
miravan de enfrente sin esvarear, no avía adjidear de los enemigos a presio de igos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
el ke para esto es aparejado, komo tiene gana de ir pekando? no se despega de el enkonado, el enemigo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
hesed grande aze konmigo eskapame del enemigo, vos ke sos padre amigo, sennyor de toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
i los ke sos alanseados de sus enemigos eyos dezvainan espada kontra eyos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
muestros |
enemistad f. |
איבה, שנאה, עויינות |
hatred, hostility |
Ad ayom la nemistad la tienen guardada, mos amostran amistad komo eskarada; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Por no olvidarmos esta nimistad meldamos kon amistad de la vieja istoria, tenerlo en memoria. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
enfeuziado adj. |
שנותנים בו אמון, ראוי לאמון, שבוטחים בו |
who is trusted, worthy of trust |
Todos grandes i chikos muy enfeuziados (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan aviertos / en mersedes de muestros padres los primeros mozotros |
enfeuziar v. |
נתן אמון, בטח ב- |
to trust |
anke esta desmanparado su korason enfeuzyado, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Fueron enfiuziados de ser eskapados de males i de duelos (Ketuba de la Ley) |
el rav Abulafia kuando les darshava los enfeuziava no azer danyo (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
batieron en puertas de piadades por avrir / el ijo por ser sangrifisiado i el padre por sangrifisiar / esperantes a el Dio i en sus piadades por |
enfeuziarse v. refl. |
היה בעל אמונה מוחלטת בתמיכת/בהגנת, נתן מבטחו ב- |
to have an absolute trust in support/protection |
Enfeuziate en muestro Dio i El nisim mos ara (Puertas de veluntad) |
Yashar ke oyo esta fama tomo lansa en su palma metio su alma en su palma se enfeuzio en el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
enfigusiarse v. refl. |
נשען, שם מבטחו ב- |
leaning, trusting in |
disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el sielo / andare i le amostrare ke a el Dio fuero / disho: anda sinyor empero no te aleshes / respondio: sea tu korason en el Dio |
enfilar v. |
השחיל |
to thread |
enfiladas en espeto las azia kada tadre, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
enfloreser v. |
פרח, לבלב; שגשג |
to bloom; to thrive |
giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo |
enforkado adj. |
תלוי, מוקע |
hanged |
Aséret bené Amán estavan deskuidados: no dieron aman zemán, presto enforkados; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
enforkar v. |
תלה, הוקיע |
to hang |
asta ke enforkaron a Amán basha: era un grande pashá, todo el ke sintía no se lo kreía. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
enforkarse v. refl. |
תלה את עצמו; ניסה להחלץ ממצוקה בכוחות עצמו; סבל נואשות בשל מצוקה או מחסור |
to hang himself; to try to extricate oneself from distress on one's own; desperate suffering due to distress or scarcity |
Kuando salió el fermán ke se enforkara, kon kalpak i kon tumán ke yakisheara, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
enforteser v. |
חיזק, גיבש, ביסס |
to strengthen, to consolidate, to establish |
Las ke eran flakas las enfortesio tambien las enaltesio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
a ti la barragania ke en su sekreto se kansan muestros penserios por estar, ke te enfortesestes de mozotros muncho (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
enforteserse v. refl. |
התחזק |
to become stronger |
|
enfortesido adj. |
מחוזק |
fortified |
por el kavod de tu nombre el enfortisido i el santifikado, (Untane Tokef) |
enfrente adv. |
ממול, מול, נוכח; נגד |
against, in front of, opposite to |
A los vente dias lo hue a vijitar, lo vido de enfrente mansevo saltar, (El rey Nimrod) |
miravan de enfrente sin esvarear, no avía adjidear de los enemigos a presio de igos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
todo modo de kriansa ke en el mundo es komo un grano de mostadra enfrente de la mar la mas grande i el i su grandeza son kontados komo nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Avlo el rey kon los savios de |
enganyado adj. |
מרומה |
cheated |
enganyado estuvo en vezes kon el tino muy perdido. (Toledo, Koplas de Yosef) |
enganyar v. |
הטעה, רימה, הונה, הוליך שולל; סחט (הוציא כסף במרמה) |
to deceive; to blackmail (to take money fraudulently) |
tahbulot i ormot munchas azemos todo es ke lo enganyemos, i despues lo aborresemos lo desterramos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
enganyarse v. refl. |
רימה עצמו, השלה עצמו |
to deceive himself |
Halil se enganyo, demanda le pidio: (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
englutir v. |
בלע, גמא, גמע |
to swallow |
Siete mares i tanbien siete rios, tanbien agua de be-reshit kon eyos, i mi amor englute a eyos, (Donme, sig 18) |
engrandeser v. |
גדל, שגשג, צמח; גידל(ילד); הגדיל, הרחיב, הרבה, העצים, הפריז, הגזים; גרם שגשוג |
to grow, to prosper; to raise (a child); to increase, to expand, to multiply, to empower, to exaggerate; to cause prosperity |
Despues de las palavras las estas, |
engrandeserse v. refl. |
התרחב, התפשט; גדל (עברו עליו שנות ילדותו ב-) |
to become wider, to spread; to grow up (he spent his childhood in) |
Zakay de Avraam betoh de la komida le fue avlando: muestro ijo se engrandesio sin saver lo ke enkomendo el Dio alavado lo yevare a la yeshiva por anbezarle lo ovligado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak |
engrasiar v. |
נטה חסד ל-, העניק חן |
to tend kindness to, to bestow grace |
Luego 'Ester dos mosas tomo, delante Ahashverosh se paro, i en sus ojos el Dio la |
i djimieron todos los mal'ahim de la merkava / ofanim i serafim demandantes por nedava / |
enguayar v. |
קונן על מת, גנח והתייפח; ביקש דבר מה בהכנעה ותחנונים |
to lament over the dead, to moan and sob; to ask for something humble and pleading |
Yorad i enguayad oy tishabeav ermanos / ma rogad ke presto se den todos las manos / por ke no ayga matansas i amargasion / i eskape el tishabeav de kada nasion (La Amerika. 1913) |
enkampar v. |
עצר (מישהו); הפיל בפח |
to trap |
Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
enkantado adj. |
מוקסם, מכושף; נדהם, המום; משותק מרוב הפתעה |
fascinated, enchanted; astonished, stunned; paralyzed by surprise |
i te umiyas al enkantado ke es echa de un madero.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
enkantar v. |
כישף, קסם; הקסים, הפליא;הדהים, הפתיע; שיתק |
to enchant; to cause wonder; to amaze, to surprise; to paralyze |
Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911) |
enkantarse v. refl. |
נדהם, התבלבל, איבד ראשו |
to be astonished, to be confused, to lose his head |
Los malahim de los sielos delantre el Dio se pararon, aziemdo orasion i muncho eyos yoraron, de ver su hasidut muncho se enkantaron (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
enkanto m. |
קסם; התפעלות, הקסמות; התפלאות, תדהמה |
magic; admiration, enchantment; marvel, amazement |
Oyid lo ke akontesio en tiempo de avante i lo ke se enrikesio ke es koza de enkante (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I kon el traia armas de gerras de modos de maneras, koza de enkante, kon askier bastante. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
enkaparse v. refl. |
נפל בפח, פעל בניגוד לאינטרסים שלו |
to fall into the trap, to act against his interests |
yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho aver kon su boka |
enkashar v. |
הכניס, החדיר, תחב, תקע, נעץ, טמן; המוני: הונה, ''זיין'', ''הכניס לו'' |
to insert, to tuck, to poke, to stick, to bury; vulg.: to deceive, ''fuck'' |
De muestras kazas mos kitaron, en una braza mos enkasharon, de dehi en dehi mos arrastaron (Asidio de Belogrado 1788) |
enkolgado adj. |
תלוי, מוקע |
hanged |
alvisias demos al Dio por todo pasado, kien se toma kon djidió merese enkolgado; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
enkolgar v. |
תלה, הוקיע |
to hang |
Mas alto ke adarves tu as de ser kolgado (Poema de Yosef) |
Kolgo al panadero, el se lo meresia. (Poema de Yosef) |
enkomendado adj. |
מצוּוה, מוזמן |
who is commanded, invited |
ke ansi esta enkomendado tanto povre komo riko. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
enkomendansa f. |
הוראה, פקודה, צו, מצווה; המלצה |
instruction, ordinance, order, mitzvah; recommendation |
A la fin le deklaro tu enkomendansa de sakrifisiar su unika esperansa; (Im afes, Papo 1894) |
enkomendar v. |
ציווה, פקד, הורה; יעץ, המליץ; הזמין (בגד, נעלים לפי הזמנה) |
to command, to instruct; to advise, to recommend; to order (garment, shoes) |
luego enkomendaron un lagum azer kon esto penso el mamzer ke avansaria i los mataria. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Luego a las komadres enkomendava ke toda mujer ke se ensintara, si paria ijo, ke lo matara (El rey Nimrod) |
Enkomendo esta regla, en memoria bien tenerla, kon partido de azerla, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Zakay de Avraam betoh de la komida le fue avlando: muestro ijo se engrandesio sin saver lo ke enkomendo el Dio alavado lo yevare a la yeshiva por anbezarle lo ovligado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
enkomendo a el buluk bashi i a el kol agasi (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
enkonado adj. |
טמא, מחולל; מלוכלך, מטונף, מזוהם; טמא, מחולל, טבו |
unclean, desecrated; dirty, filthy; unclean, desecrated, taboo |
el ke para esto es aparejado, komo tiene gana de ir pekando? no se despega de el enkonado, el enemigo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
pense en su puerpo el enkonado, en su vida va penando, en su muerte es djuzgado, el hibut akever en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ropa fina i muy presiada ke por samara es nombrada, es koza enkonada de hayot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
i yo vini delantre de ti [...] kon eskaramiento de frente, enkonado de penserios kon el yetser deskarado ke a sus enkonamientos mira (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu |
enkonamiento m. |
טומאה, פיגול; זיהום, אילוח; חילול |
impurity, defilement; infection, desecration |
i yo vini delantre de ti [...] kon eskaramiento de frente, enkonado de penserios kon el yetser deskarado ke a sus enkonamientos mira (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
enkontrar v. |
פגש; ספג, נחשף ל- |
to meet; to absorb, to be exposed to |
Enkontro en la karrera al andjel Gav riel, (Poema de Yosef) |
enkontro m. |
פגישה, מפגש, צירוף, התחברות |
meeting, joining, connecting |
i en kada dia i dia le vienen sovre el kuantos modos i maneras de enkuentros negros i de espantos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
enkorajar v. |
עודד, המריץ, עורר, דירבן |
to encourage, to stimulate, to spur |
tenemos el dover de felisitarlos / asistir a sus melodias i |
enkorkovado adj. |
גיבן, גבנוני,שנעשה גיבן |
humpback, who became humpback |
Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915) |
enkoronado adj. |
מוכתר, מעוטר |
crowned, decorated |
Yeuda era el kuarto komo leon enkoronado; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Ke le tomaria un buen kavayo i tambien un buen sayo koza de reinado bien enkoronado (Purim, De-Fes, sig. 18) |
En anyo de tres ke fue |
enkorvar v. |
כפף, כופף, עיקם, היטה, שיפע |
to bend, to twist, to tilt |
Enkorvandomos tu nombre envokamos, En nuestro apreto la akeda kontamos; (Im afes, Papo 1894) |
enkorvarse v. |
התכופף, השתחווה, קד |
to bend, to bow |
A el se le enkorvavan kon estreyas diez i una (Poema de Yosef) |
komo te enkorvas en eya kon tan grande benefisio? (Toledo, Koplas de Yosef) |
i todos se umiyaron i se enkorvaron luego. (Toledo, Koplas de Yosef) |
se echavan de boka abasho i se enkorvavan a mi maso.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
I todos lo yaman al rey segundo mandava en todo el mundo i a el se arrodeavan i se enkorvavan (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Vino su kompania i de el pidio denunsio ke era djidio ke su ley guardava tal no se enkorvava (Purim, De-Fes, sig. 18) |
i en kada dia i dia se enkorva a su rey i en lugar de senderos se para, por la manyana se alsa de mizrah i por la tadre se umilia a maarav (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Todos los senyores se arrodiyavan i |
enkosharse v. refl. |
הפך לצולע/פיסח; איבד להיטותו לבצע את המשימה; הפך פתאום לחסר יכולת/כשרון/מיומנות; התנהל באופן ''צולע'' |
to became lame; to lose his eagerness to perform the task; to suddenly become incapable |
Komo un erizo el se enkosho kon un grande enojo lo topo meldando i al dio alavando (Purim, De-Fes, sig. 18) |
enkuvierta f |
דבר סתר, נסתרות; מחבוא |
a secret thing, hidden things; hiding place |
el nombre de la gaava es fedorenta, la tenemos en la enkuvierta, fiede komo koza muerta, ke afedenta la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
enkuvierto adj. |
סודי, נסתר, נחבא, מוחבא |
secret, hidden, concealed |
Save lo enkuvierto el senyor del altura; (Poema de Yosef) |
De nekuda avian diez 'havayot enkuvierta (Donme, sig 18) |
a ti la fortaleza de el sekreto i el simiento de mozotros esta enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
a ti es el santo nombre ke de los patrones de la sensia el es enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
enkuvrir v. |
החביא, הסתיר, הצפין, שמר בסוד |
to hide, to keep secret |
Gavriel eskrivia loke arrematava Shimshi loke enkuvria el livro lo avlava (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Hazak a su neshama, Avraam Haliva yama, enkuvrira en Una para fayar emuna. (Donme, sig 18) |
kon ermozura de palavras a ti yama / i kante i alavasiones ke a ti konviene / asta kuando |
enkuvrirse v. refl. |
התכסה; התחבא; נגעל |
to be covered; to hide; to be disgusted |
su ijo fue esklavo, ke se enkuvrio el sekreto. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Al amaneser vide ke se enkuvrio de una; dishe: No es este el Dio vedradero. (El rey Nimrod) |
Su rasa al rey no disho ni tal deskuvria; a Mordehay se kesho porke se enkuvria (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Deriento su lecho tal no la akojo se le enkuvrio del ojo pensa ke eya avla ma era diavla (Purim, De-Fes, sig. 18) |
enlokesido adj. |
משוגע, מטורף |
crazy |
Ya el rov de los djudios se avian ido, tambien yo komo eyos me e sonbaido i enlokesido; i muy rebuelto, en nada no atento de la reboltina i la esklamatina. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
enmentar v. |
ביטא, הזכיר, איזכר, נקב בשם |
to express, to mention, to name |
se enmente: Izmir se destruyo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Va i enmenta delantre del rey ke te maldisho la ley i por la manyana estaras kon gana (Purim, De-Fes, sig. 18) |
De lo ke kero enmentar nada yo no falto kon baile i salto i kon gran plazer (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Al saká no vos enmento ni en kuenta de ombre lo meto del ijo de un perro el biznieto; kon todo dalde a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
enmentare unos kuantos komo una gotera en la mar i ago viduy por eyos, puede ser are amahar el sonido de sus olas i sus ondas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
se djustava diziendo mal rebolvi / i |
enojo m. |
כעס, זעם, מורת רוח |
anger, rage, resentment |
ke no sea ke te mate i me dobles el enojo''. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Komo un erizo el se enkosho kon un grande enojo lo topo meldando i al dio alavando (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Deskuvrio sus enojos i le konto el presio de Aman el nesio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18) |
enreinado adj. |
שהומלך, שנעשה שליט מוחלט |
who reigned, who became an absolute ruler |
Si tu piensas de estar kayada, kien save si por esta ora fiste |
enreinador m. |
שליט |
ruler |
enfrente de la grandeza de su kriador i su enreinador (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
enreinar v. |
מלך, עלה על כס המלוכה, עלה לשלטון |
to reign, to ascend the throne, to ascend to power |
ke pensas, desvanesido, ke as de enreinar sovre nos, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Zemán tomaron para ereinar, manyana de Pesah mos kería[n] matar; ijos de el Dio somos, mos kijo eskapar; vieron a los muertos, se tornaron atrás. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
enreziar v. |
חיזק, הידק, אימץ, ביצר, ביסס, ייצב; עודד |
to strengthen, to tighten, to embrace, to fortify, to be established, to stabilize; to encourage |
se olvida de sus prometas i enrezia yevaduras de sus puertas i no ve ke la muerte esta de dientro de sus kamaretas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi atadero |
enrikeser v. |
העשיר |
to enrich |
vendidos a presio alto, ke el varon enrikesio, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Oyid lo ke akontesio en tiempo de avante i lo ke se enrikesio ke es koza de enkante (Purim, De-Fes, sig. 18) |
enrikeserse v. refl. |
התעשר |
to get rich |
Ken se enprovesera, i ken se enrikesera. (Untane Tokef) |
enriva prep. |
מעל, על גבי |
above, on top |
a ti es la fuersa la ke sostienes el mundo fraguado enriva de nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
ensangrentar v. |
דימם |
to bleed |
Bien la ensangrentaron, vermeja la tornaron, (Poema de Yosef) |
ensanyarse v. refl. |
התרגז |
to become angry |
ensanyose i abasho, -asi seas bivo i sano (Toledo, Koplas de Yosef) |
el rey kon ira i kon sanya luego se ensanyo: (Toledo, Koplas de Yosef) |
Duro por ensanyar, i lejero por afalgar. (Untane Tokef) |
Mordehay luego apanyo a todo el puevlo disholes: se ensanyo el Dio en el sielo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Por esto se ensanyo ke no pudo azer lo ke pensava el mamzer, en lugar de onra, tuvo gran desonra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
ensender v. |
הדליק, הצית |
set on fire, to ignite |
su joven kuerpo sovre los lenyos espandio, i el fuego sovre la ara ensendio. (Im afes, Papo 1894) |
Ensende un orno bien ensendido! ataldo kon kuedras, porke es entendido! (El rey Nimrod) |
Ensende un orno bien ensendido! ataldo kon kuedras, porke es entendido! (El rey Nimrod) |
A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis pekados mis rinyones van |
de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi atadero enreiziar / i la ora de |
ensenderse v. refl. |
ניצת, נדלק |
to be ignited |
en sanya grande se ensendieron (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
ensensio m. |
קטורת ולבונה; שבח מוגזם |
incense and frankincense; excessive praise |
El ensensio de su sakrifisio trokado, por el de su ijo onde te ez kontado, (Im afes, Papo 1894) |
enserramiento m. |
מאסר, הסגר, סגר; הסתגרות, בידוד |
imprisonment, quarantine; seclusion, isolation |
Boteah fue en el Dio, gran feuziamiento, ke nos arremetio en el su asiento por enserramiento, ke puertas serraran, la serka rodearan, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
enserrar v. |
סגר, הטיל הסגר, סיגר, אסר, כלא, עצר; הכניס להסגר, נעל, סתם, חתם; הכניס לייחוד (זוג שנישא) |
to close, to impose quarantine, to imprison, to detain; to put in quarantine, to lock, to clog; to introduce to "unity" (a couple that is just married) |
'Aun ke te ensierres, non te sera eskusado; (Poema de Yosef) |
enserrarse v. refl. |
נסגר, הסתגר, התבודד |
be closed, to shut oneself, to be isolated, to seclude oneself |
El turko se enserró en la kalé i mos izo muasilé, el nemsí enpesó a echar muchas djulés (Asidio de Belogrado 1788) |
enshalshado adj. |
מהולל |
illustrious |
ke Avraam el mayor es gran onbre enshalshado. (Toledo, Koplas de Yosef) |
komo la espiga uno sovre otro nisim ke nos amostro el Dio Abastado alto i enshalshado. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Por azer su komando de el enshalshado, lo yevare a la yeshiva para embezar Tora. (Puertas de veluntad) |
Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Muy alegre iva Avraam komo si fuera a la boda de su ijo regalado, siendo ke kon buena veluntad resivio su komando del Dio alto i enshalshado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911) |
enshalshamiento m. |
פאור, רימום; שבח; רוממות |
adorning, glorifying; praise; majesty |
i no por aklarar enshashamiento de tu nombre. (Untane Tokef) |
a ti A' el reinado i el enshashamiento a todo modo de kapo, a ti A' la rikeza i la onor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
enshalshar v. |
שיבח, הילל, רומם, העריץ; הגביה, הרים |
to praise, to glorify, to exalt, to admire; to raise, to lift |
i en el se enshasha tu reino, i se konpone kon mersed tu siya, (Untane Tokef) |
Ke el rey enel reino tanto lo enshalso (Koplas de Purim, 1545) |
I despues de esta okazion enshalsho a Aman todo reino i nasion a el muncho aman (Purim, De-Fes, sig. 18) |
enshalsharse v. refl. |
התפאר, השתבח, התהלל; התעלה, התרומם; חש סיפוק והתרוממות רוח למשמע שבחים |
to boast; to ascend; to feel satisfaction and elation at the praise |
i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy delantre de El siya / estonses |
enshemplado adj. |
נמשל ל-, דומה ל- |
for example, similar to |
Dan era el seteno, enshemplado a el kulevro. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Azme veer a tu vista enshemplada a la roza (Ketuba de la Ley) |
Enshemplado komo tiesto roto, (Untane Tokef) |
supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de almiskle / i disheron: no vimos salvo ke el almiskle / respondio: estad aki puevlo |
ensima adv. |
למעלה, על גבי, מעל |
up, on top, over |
i ensima le echava salsa kon un ajiko majado. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
ensintarse v. refl. |
הרתה |
to become pregnant |
Luego a las komadres enkomendava ke toda mujer ke se ensintara, si paria ijo, ke lo matara (El rey Nimrod) |
entenado adj. |
מאומץ, תינוק מאומץ |
adopted, adopted baby |
la tia de Menahem, entenada de Kontente: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
entender v. |
הבין, תפס (שכלית) |
to understand, to perceive |
el viejo entendio la kavza de ver tanta negregura; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Avraam ya entendio ke al lugar vinieron, los desho a eyos i kon Yis.hak se fueron. (Puertas de veluntad) |
Siendo la koza ansi, mando arresponder: una koza yo pensi ke as de entender (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Haserim son de saver no ay ken los entienda no les abasta a ver para sus biviendas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Hu ushemo i ke es uno i otro no kriador, ven i veras, entenderas , otro no mas, ela 'Hu (Donme, sig 18) |
Dos sinklavos en el rey reveyaron, tosigo en el vazo le echaron; en linguaje de [P]ersianos se akonsejaron para ke ninguno los |
Vino Mordekay, ke era de grande linaje, i kon su sensia |
entendido adj. |
מומחה; חכם, נבון; מובן |
expert; wise, prudent; understood |
entendido de gran sensia, kerido de el Abastado, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Ensende un orno bien ensendido! ataldo kon kuedras, porke es entendido! (El rey Nimrod) |
Ke sean savientes, tambien entendientes, para konoser lo ke a de konteser, es profetezia kon mas demazia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911) |
Bien entendido ke se aparejavan / para el dia santo del sesh de Sivan / para salir delantre del Dio despierto / en medio del grande temerozo dezierto. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
entero adv. |
לגמרי |
completely |
Alavare kon gozo a el verdadero por kavza ke nos izo el nes por entero; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Lavradjí i buen kordero kome i enbia entero i a algunos kon dinero, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
entero adj. |
שלם, בלי פגם, מלא, כולל, כולו |
complete, flawless, inclusive |
Sierto salio entero lo ke solto a mos, (Poema de Yosef) |
Manden a tomar kiemán, el takum entero, kantemos lo de Amán kon un buen pandero; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
enterrado adj. |
קבור |
buried |
Vayan a ribi Hiya todos aunados meara ke en eya estan enterrados los asemejados a los tres padres (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
enterrar v. |
קבר, טמן, הטמין |
to bury |
Ah, Yoheved madre presiada, resive la gezera del Dio ke fue asetensiada, para esto fuites kriada de enterrar al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
de ver a su madre ke yorava i endechava, ke la muerte de los tres kon sus ojos mirava, guay de la madre ke a los ijos enterrava Miriam i Aaron i el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
enterrarse v. |
הסתגר, קבר עצמו |
to shut up, to bury oneself |
por kuenta izo tefilot kon bakasha, por no enterrarse en el midbar ke era busha, muncho dezeo de entrar laarets akedosha (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
entonses adv. |
אזי, אם כך; לפנים, מקודם |
so, then; before |
Teilot a el Dio alto estonses las dimos en oras de apreto ke mos respondimos (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Kuando bien se enbevdo el rey kon el vino estonses no anduvo de meter su tino (Purim, De-Fes, sig. 18) |
De estonses asta agora, travajando por Israel. (Donme, sig 18) |
krepan de el despecho kien es de su soy, de estonses asta oy lo vamos mentando, kon martiyos dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
entontesido adj. |
מטומטם, שטמטמוהו; המום, נדהם, מבולבל, מטושטש |
brainless, stupid; shocked, amazed, confused, blurred |
Bora grande komo esta / nunka tuvo akontesido / al rumor de la tempesta / kedo el puevlo entontesido (La Epoka, Sal. 1898) |
entorcha f. |
לפיד, אבוקה; מוקוס (ריר האף); בהשאלה: התפעלות |
torch; mucus; metaphor: admiration |
Amor de mi emuna ke es muncha, komo la mar la grande i la ancha, en mi korason komo un entorcha. (Donme, sig 18) |
entornar v. |
הקיף, סבב, סובב, אפף; פתח למחצה |
to surround, to rotate, to wrap; to half-open |
I a tu eskansiania luego seras tornado.'' (Poema de Yosef) |
entosegar v. |
הרעיל; מילא מרירות; עורר טינה וחשד |
to poison; to fill with bitterness; to arouse resentment and suspicion |
Fuese 'Ester a el rey aina, le Disho: Bigtan i Teresh te kieren |
entrada f. |
כניסה, פרוזדור, חדר כניסה; מוצא; הכנסה; ערך מילוני |
entrance, hallway, entrance hall; exit; income; dictionary value |
A la entrada de la puerta, el rey se levanto a el; (Donme, sig 18) |
raki de entrada bevan kon mezé; si en este ferezé se topan kontentes, lo metan en mientes. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
entranya f. |
קריש, פתות, פרור |
clot, crumbs, flakes |
Yom sinko de Elul le dio dolor en su entranya, i luego la avla perdio komo la animalia; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
entrar v. |
נכנס, חדר; התכווץ |
to enter, to penetrate; to shrink |
'yo entrare en tu sangre te entregare al fuego.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
Entrando en el orno iva kaminando, kon sus malahim iva paseando, (El rey Nimrod) |
Deske vido el ansi los sus pensamientos entraron de si a si en sus alimentos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Mozotros esperando ke el ya entrava, vimos uno bolando ke ya se bolava albrisias el dava: (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Los sirpís al kortijo entraron, a los djidiós de kaza mos kitaron, asta las mashás mos yevaron.. (Asidio de Belogrado 1788) |
Hasid ke entro de la puerta Zimri kon Kozbi esta en buelta uno el otro apreta alanseolos a los dos Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Al vagon mos entraron, sin komer mos desharon, katorze dias viajimos, in Auschwitz dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Al vapor ya entrimos, komo sardelas mos estefimos, diez dias navegimos, al Pereo dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
por kuenta izo tefilot kon bakasha, por no enterrarse en el midbar ke era busha, muncho dezeo de entrar laarets akedosha (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
entre prep. |
בין; במשך |
between; during |
ya a Avraam lo miraron kaminando entre el fuego, (Toledo, Koplas de Yosef) |
entregar v |
מסר, הפקיד בידי; הלשין |
to deliver, to entrust to the hands of; to inform on |
le entrego munchos sekretos kuantos tenia resivido. (Toledo, Koplas de Yosef) |
no me entreges a la muerte por lo ke e de azer, (Toledo, Koplas de Yosef) |
'yo entrare en tu sangre te entregare al fuego.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
Ansiose 'Ester i yamo a el Dio de la altura, i levanto sus ojos kon amargura, Disho: Dio de verdad i no de tortura, no me |
Todos le dizian: mira este Judio. Respondio Mordekay: yo so siervo de el Dio. En akeya ora sus manos espandio: no me |
entremedio adv. |
באמצע, במרכז |
in the middle, in the center |
entremedio nasio Moshe, rehmidor de Israel. (Koplas de Par'o, 1901) |
entremeter/se v. /v. refl. |
התערב; תיווך; קיים יחסי מין, התייחד |
to intervene; to mediate; to have sex |
tsadik Moshe, yo me entremetere en tu kevura, lo ke no zahá beadam miyom shenivrá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
buen shapchi tu eres, ke bueno te mentas / la lesensia ya te di lo ke keres ke metas / en mi lugar |
entuziasmar v. |
הלהיב, ריגש, הקסים |
to excite, to enchant |
devuado grupo delos senyores maftirim / ke |
envejeser v. |
הזקין, הזקין את גילו (הצהיר על גיל גבוה יותר); בילה (מרוב שימוש) |
to grow old, to declare a higher age; to spent (too much use) |
Eya sea su mujer i kon eya se envejesera: (Ketuba de la Ley) |
enveluntado adj. |
מועדף |
favorite |
giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido |
enveluntar v. |
רצה, חפץ, התאווה; העניק (אלוהים) לה יכולת ללדת |
to want, to desire, to covet; to give (God) the ability to give birth |
djusto i bien ordenado i envelunti de dizirlo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Ya vee ke el sielo en mi envelunta; Mi korason a su dezeo se adjunta; (Im afes, Papo 1894) |
Ke en ti envelunti mas ke todo lashon i uma: (Ketuba de la Ley) |
Razon rishon envelunto para azer palasio, en presipio mando El Rey filo santo de suyo, i desho El un nekuda, sierto es aver suyo (Donme, sig 18) |
'Salid de aki muntanyas vanitozas , / Dio no envelunta en vozotras gloriozas, / ermozura, altura, son vanas kozas, / dizia Dio kon an tono de rizas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
lo aprezo a chilibi Yosef Mordehay / en akea semana mos izo nes el Dio Hay / presto mos apiado / ke ansi |
salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por |
Todo el ke tiene ija donzeya, aun ke sea luna o estreya, la ke |
i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke |
enventar v. |
המציא; דמיין, בדה מליבו; נתן רעיון, עורר חשק; ארגן דבר מה שלילי |
to invent; to imagine, to fabricate from his heart; to give an idea, to arouse desire; to organize something negative |
Devemos de rekontar este kuento trivle ande pudo enventar koza inposivle, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
envidia f. |
קנאה |
jealousy, envy |
Mas gran envidia avian komo andava Yosef. (Poema de Yosef) |
enyadir v. |
הוסיף, הוסיף עוד |
to add, to add more |
sus ermanos se selaron, enyadieron a aborreserlo; (Toledo, Koplas de Yosef) |
I en esto muncho enyado: aspros gasta kon punyado; el Dio los da demaziado i vos keda a dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
erbap (t.) adj. |
אדם מוכשר, כשיר, מומחה |
a talented, competent, expert person |
koman indianos, sofrito i kiebap; kada uno su erbap ordenen la meza sin aver mankeza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
eredad f. |
ירושה, נחלה |
inheritance |
ten ya, Dio, ya ten piadad de tu puevlo i tu eredad, (Toledo, Koplas de Yosef) |
i no tengo kriatura ke erede mi eredad?'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
kon ermozura de palavras a ti yama / i kante i alavasiones ke a ti konviene / asta kuando enkuvriras tu ojo i veras / estranyos komientes sus |
batieron en puertas de piadades por avrir / el ijo por ser sangrifisiado i el padre por sangrifisiar / esperantes a el Dio i en sus piadades por enfiuziar / esperantes a H' renovaran fuersa / rekiered en |
eredador/dera n. |
יורש |
successor |
Grande fue la dolor ke sintieron en Nemsia / por la matansa del eredador i de su famiya / de la chika Serbia / demandaron espiegasion / no dando satisfaksion / gerra fue deklarada / i la kapitala serba bombardada (La Amerika, 1915) |
eredasión f. |
נחלה, ירושה |
estate, inheritance |
esta es la olgansa i la eredasion ke non ay fin a su bondad i su ermozura (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
eredar v. |
ירש |
to inherit |
i no tengo kriatura ke erede mi eredad?'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
ereh (ebr.) f. |
ערך, מידה; ערך (מילוני וכו') |
value, measure; entry (dictionary) |
|
ereser v. |
התמלא זעם, התכעס |
to be filled with rage, to get angry |
Estonses bien irisio a el la su ira a Mordehay menospresio i tal no lo mira (Purim, De-Fes, sig. 18) |
eresimiento m. |
חרון אף, זעם, רוגזה, כעס |
rage, irritability, anger |
apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu |
ergueler v. |
כאב, התייסר; הכאיב, ייסר |
to ache, to suffer; to cause pain, to torment |
zaif disho ke estava le |
erijir v. |
הקים, בנה, העלה, הגביה, הרים |
to erect, to build, to raise, to lift |
Pendones yevan erijidos lavrados de sus amadas (Donme, sig 18) |
erizo m. |
קיפוד |
hedgehog |
Komo un erizo el se enkosho kon un grande enojo lo topo meldando i al dio alavando (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Bilbul grande se izo las kartas meldando, i komo el erizo se van detravando, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
ermana f. |
אחות, אחות רחמניה |
a nurse |
Disho Fatma a Sherifa komo kien la konsejava: Ermana mia Sherifa ke estas de amor tomada (Donme, sig 18) |
Belzen tomba umana, onde pedrimos nuestra ermana, si deperdieron i munchas ijas por la ambre i la vida mala (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
|
ermanado adj. |
שנמצא ביחסי אחווה וחיבה עמוקים |
who is in a deep relationship of brotherhood and affection |
Si de akel tiempo estavamos aunados / i estar kon kada uno ermanados / nozotros no pedriamos la independensia / ni menos una de nuestra provinsia (La Amerika, 1916) |
ermandad f. |
אחווה, אהבת אחים |
brotherhood, brotherly love |
Gritad biva Gazi bey kon su kompania / fondaron la libertad i la alforia / toda la Turkia se izo ermandad / tambien igualidad / kon turkos i kristianos / semos komo ermanos (La Amerika, 1911) |
ermaniko m. |
האח הקטן, הצעיר |
the little brother, the younger one |
La kinzena las azian los dos ermanikos Handolikos: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
ermano m. |
אח |
brother |
A sus ermanos yamava, i ansi les dezia: (Poema de Yosef) |
Avraam lo vido en frente. ''de ke edad seras ermano?'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
yo lo rogo, mis ermanos, tanto kuanto kero yo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Di, ermano de pavlo lodo de mi kortijo, ken por el rey bien avlo i su vida kijo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Kelal de este Purim es avrir las manos, diziendo Alláh kierim i biva, ermanos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
yoro i les disho a eyos bamidbar baaravot, muncho sar vos di por la Ley i las misvot, perdona mi zera de los avot ke so guestro ermano Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Yorad i enguayad oy tishabeav ermanos / ma rogad ke presto se den todos las manos / por ke no ayga matansas i amargasion / i eskape el tishabeav de kada nasion (La Amerika. 1913) |
Entonses 'Haman se menospresio kon sus manos de deperder un Judio entre sus |
buen shapchi tu eres, ke bueno te mentas / la lesensia ya te di lo ke keres ke metas / en mi lugar te entremetas / esto es mi demanda / el Dio este por tu vanda / kon ti i tu |
ermoyo m. |
נבט, ניצן, זרע, לבלוב |
sprout, bud, seed, bloom |
i komo el ermoyo ke se kaye. (Untane Tokef) |
giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo enfloresien se espunto su |
ermozo adj. |
יפה, נאה, הדור, אסטטי |
beautiful, handsome, aesthetic |
Toda tu ermoza mi kompanyera, de kavesa asta pies sin mankura, Aava es shehina ke es sod Amir''a (Donme, sig 18) |
Todas estavan muy muncho gustozas / i se sintian de korason gloriozas / i kada una se mete a rozas / i miles de otras ermozas kozas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Estando el rey komiendo i beviendo, mando a yamar a la reina Vashti muy de prisa korriendo; mando el rey ke vos desnudes, i desnuda vengash riendo, ke kiere mostrar ke no ay otra |
ermozura f. |
יופי, חן, נוי, תפארת |
beauty, grace, glory |
Fermozura de eya es kumplida, mi palomba fue a su mandada, en duenyas era eya savida (Donme, sig 18) |
a ti A' la grandeza i la barragania i la ermozura i el vensimiento i la loor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
'Salid de aki muntanyas vanitozas , / Dio no envelunta en vozotras gloriozas, / ermozura, altura, son vanas kozas, / dizia Dio kon an tono de rizas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Todas las muntanyas altas Karmel, Tavor, / avlava kada una en sa mizma favor: / Ermozura, altura, na las buenas manyas, / es por esto ke Dio pizara sovre nozotras. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
kon |
esbivlar (la ley) v. |
חילל, הפר (מצווה), עבר על (חוק); להגות לשוא את שם השם; להשתמש בחפצי קודש לצרכי חולין |
to desecrate, to violate (mitzvah), to pass on (law); to pronounce in vain the holy name; to use sacred objects for profane purposes |
sys dichas muchigua i sus avlas aliza i muchigua por tomar nedarim i kuando ya sale a el espasio esbivla sus palavras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
esfongos m. pl. |
מאפה תרד וגבינה ותפו''א וביצים |
pastry of spinach and cheese and potatoes and eggs |
las azia komo esfongos i las yamava sulhas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
esforsarse v. refl. |
התאמץ, השתדל, התחזק; התאפק |
to strive, to strengthen; to hold back |
Se esforsavan djuntos kon amor ekstremo, a exekutir el orden del Ser Supremo. (Im afes, Papo 1894) |
Esforsose Aman en ese estante (Koplas de Purim, 1545) |
eshemplo m. |
דוגמא, משל, מופת |
example, parable |
Membra akel ke santifiko tu Gloria i ke desho un eshemplo por memoria! (Im afes, Papo 1894) |
es.huenyo m. |
שינה; חלום |
sleep; dream |
u komo el esfuenyo ke se esmove. (Untane Tokef) |
eskaldado adj. |
חלוט, שחלטוהו; שסובל מגרוי בעור; שספג מכות קשות; שאיבד ממוןרב (במשחק/בבורסה); שהונוהו במחיר |
boiled (by pouring boiled water); suffering from skin irritation; who suffered severe blows; who lost money (in a game/in the stock market); who was deceived in price |
despues de eskaldadas las majava peche peche (Gizados de berendjena, siglo 18) |
eskalera f. |
סולם, מדרגות |
ladder, stairs |
penso de tomar plazer kon otras maneras mando presto a traer munchas eskaleras sean muy lejeras a levantarlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
eskansiania f. |
מוזגות, משרת שר המשקים |
the job of the beverage commissioner (biblical) |
I a tu eskansiania luego seras tornado.'' (Poema de Yosef) |
Torno al eskansiano a su eskansiania (Poema de Yosef) |
El de la eskansiania de karsel fue sakado. (Poema de Yosef) |
eskapado adj. |
שלם, מושלם, גמור, מוגמר; מוסמך; נושע, נגאל, ניצול |
complete, perfect, finished; certified; saved, redeemed, survivor |
ke lo vean el puevlo i de ayi es eskapado (Toledo, Koplas de Yosef) |
Fueron enfiuziados de ser eskapados de males i de duelos (Ketuba de la Ley) |
Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911) |
eskapar v. |
גמר, סיים, השלים, כילה; חמק, השתמט; הציל, הושיע |
to fnish, to complete; to dodge; to save |
'Eskapanos de muerte, Senyor, danos sivera!'' (Poema de Yosef) |
-''el Dio por su piadad kisas me eskapara; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Mihael luego rogava: ''yo mizmo lo eskapare, (Toledo, Koplas de Yosef) |
ke eskapo el Dio a la djuderia; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Ven aki tu Moshe el mi sekretero tente de mi siya yo te eskapare (Pizmon de Moshe, 1893) |
I todos los lenyos fruto ivan dando; de ayi lo eskapo el Dio verdadero. (El rey Nimrod) |
Bivas tu munchos anyos, el rey mi amigo, ke eskapes de danyo siempre te bendigo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ke nos salieramos, almas ke eskapamos, komo aves bolar, no es ora de burlar. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Kantare a El Gadol bendicho eskapara a mi alma de saar, El es rahman i el es Dio derecho (Donme, sig 18) |
Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Zemán tomaron para ereinar, manyana de Pesah mos kería[n] matar; ijos de el Dio somos, mos kijo eskapar; vieron a los muertos, se tornaron atrás. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Ridjales de el dovlet se maraviyaron de este negro milet komo eskaparon; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
hayre no ay de eskapar de la muerte, grandes i chikos kaen en esta suerte, anke sea tan fuerte komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
mira lo ke es el kavo del basar vadam, la muerte kedo del tiempo de Adam, de eya no eskapa benadam, anke sea kuanto Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
hesed grande aze konmigo eskapame del enemigo, vos ke sos padre amigo, sennyor de toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911) |
Yulles tiros i dinamit van todos arrojando / mizmo a los mas babayit ya los van matando / sin piadad van degoyando / i inda no ay eskapar / aze muncho espantar / esta matansina / mirando ke es grande kyina (La Amerika, 1915) |
O puevlo de Israel! / del esklavaje eskapar si keres / mira de ser umilde komo Sinay / para ke poze entre ti Adonay / i se afirme: ''Veanavim yirshu arets''. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
no aya mufti ni sus dinim / ni era merahem av al banim / metio en tomruk a los memunim / los |
yesurin va yevando diziendo ke |
eskaparse v. refl. |
נמלט, ברח, התחמק; ניצל, נושע; נגמר |
to escape, to flee, to dodge; to be saved; to be finished |
Te olvidastes maras de akel suenyo el dio es muestro duenyo mos eskaparemos i tu mal veremos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Munchos anyos pasimos en la inyoransa / del viejo rejimen fue esta mankansa / kon la esperansa / ke tuvimos en el Dio / la libertad mos dio / se vido ke el Dio kijo / ke se eskape el viejo rijo (La Amerika, 1911) |
eskapasión f. |
יום, גמר; הצלה |
termination, finish; rescue |
Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915) |
eskarada f. |
זונה, פרוצה |
whore, prostitute |
Ad ayom la nemistad la tienen guardada, mos amostran amistad komo eskarada; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
eskaramiento m. |
חוצפה, עזות פנים, חוסר בושה |
insolence, boldness, shamelessness |
i yo vini delantre de ti [...] kon eskaramiento de frente, enkonado de penserios kon el yetser deskarado ke a sus enkonamientos mira (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
eskashar v. |
פינק |
to pamper |
a todas las deskasho kon el martio en la mano.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
eskasiano m. |
מוזג, שר המשקים (פרש תיוסף) |
the beverage commissioner (biblical) |
'Esta noche sonyava,'' le disho el eskansiano, (Poema de Yosef) |
Torno al eskansiano a su eskansiania (Poema de Yosef) |
El eskansiano favlava razones por Yosef. (Poema de Yosef) |
eskatarse v. refl. |
התחצף, איבד כבוד כלפי מישהו |
to be rude, to lose respect for someone |
I si mizmo me eskatemera aora, por rendir mi reflo torna vendra lv ora''. (Im afes, Papo 1894) |
eskidjí (t.) m. |
סוחר בבגדים משומשים, סוחר בלואים, סוחר בגרוטאות, סמרטוטר |
used clothing dealer, worn-out dealer, scrap dealer |
kan todo el mundo se izo charis / a |
esklamarse v. refl. |
צעק, זעק, קרא בקול, הכריז, ביטא בקולניות סבל/מורת רוח |
to shout, to call aloud, to proclaim, to loudly express suffering/resentment |
Andjeles de merkava se amanziaron, ofanim i serafim por eyos esklamaron; (Puertas de veluntad) |
Kon gran tremonte yora i esklama kon muncho fuego de alma (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Tsadikim i hasidim ya van esklamando /por la santa patria siempre van penando / al Dio van rogando / kon todo korason / ke mande la salvasion / todo el puevlo rogaremos / porke todos keremos (La Amerika, 1911) |
Israel en grande apreto / de ke pekado mos vino este mal amargo i preto? / |
Supo Mordelsay esta echa, |
A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo alto, mi korason kon amargura |
esklamasión f. |
צעקה, קריאה, זעקה, הכרזה, ביטוי קולני של סבל/מורת רוח |
shouting, announcing, loud expression of suffering/resentment |
Israel con grande esklamasion: (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Viendo el motaselim grande esklamatina, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
tambien shofar tanyeresh i kon esklamasion azer gran orasion. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ya el rov de los djudios se avian ido, tambien yo komo eyos me e sonbaido i enlokesido; i muy rebuelto, en nada no atento de la reboltina i la esklamatina. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Albirsias nos vinieron kon gran reboltina, kon kartas ke eskrivieron los de Kostantina, muncha esklamatina (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
esklareser v. |
הבהיר, ברר; הנץ (שמש/יום) |
to clarify, to find out; to rise (sun/day) |
de las partes de poniese una luz esklaresio; (Toledo, Koplas de Yosef) |
en prostemeria fue prevado en kavo de las dies prevas / el ijo ke fue nasido a ti de Sara / si tu alma asta mucho fue atada / alevanta a mi por alsasion klara / sovre monte ke onra a ti |
esklavaje m. |
עבדות |
slavery |
Era despues ke salimos de Ejipto / del lugar del esklavaje i del sojefto / ke Dio kon su bet-din dieron desizion / por dar la Ley a su chika populasion (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
O puevlo de Israel! / del esklavaje eskapar si keres / mira de ser umilde komo Sinay / para ke poze entre ti Adonay / i se afirme: ''Veanavim yirshu arets''. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
esklavo m. |
עבד; סוג אריג פשוט לתפירת מדי חיילי השולטן |
slave; a simple type of fabric for sewing the Sultan's soldiers' uniforms |
su ijo fue esklavo, ke se enkuvrio el sekreto. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Esklavo vendido a mi aguelo echado en el suelo kuravash los kayos de los mis kavayos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
bushkad de Horev, demandad de Sinay, ande se eskombro esklavo de A', el ke kito de Mitsrayim lehol 'hamonay (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
piedre kudiado, salvador de Israel, resivi tu tefila esklavo fiel, yo abashare kon Mihael i Gavriel, ande ti Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Senyor de la regmision: me espanto del Satan no me de pasion, vos rogo no agash traision a guestro esklavo Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
tu sos Dio de los diozes i todas las kriansas son tus esklavos i tus servidores i non se mengua tu onra por la kavza de akeyos ke sierven afuera de ti (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Korriendo torno a el rey el gran sinklavo, i mil males avlo de la reina, le puzo un gran klavo; dize ke no kiere venir, ke inda ayer eras de su padre |
penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un mamzer / mas ke asperavas / de muchiguar |
gran senyor vos yamash, so guestro |
eskojer v. |
בחר, ברר, מיין |
to select, to sort |
las eskojia chikitikas i ke sean redondikas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
las ke son sovrelargitas eskojia siete ocho (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Enpeso a eskojer de dime ahay de la muerte de Mordehay dame el konsejo i el aparejo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Enpesaron a eskojer mosas i donzeyas galanas i beyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911) |
eskojido adj. |
נבחר, משובח; ממויין |
selected, fine; sorted |
az ya revanyo a puevlo eskojido, ke eres pastor fiel; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911) |
Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911) |
eskola f. |
בית ספר |
school |
Tanto riko i eznaf se van okupando / tomaron muevo medjlis todos ayudando / otros van pensando / eskolas de fondar / al prove adelantar / porke vaya adelantado / nuestro puevlo alavado (La Amerika, 1911) |
eskombrar (cat.) v. |
פינה, ביער, ניקה, כיבד, טאטא; סילק מכשולים (מהדרך) |
to evacuate, to clear, to clean, to sweep; to remove obstacles (out of the way) |
nada no keda de esta ganansia, su vida es kon muncha ansia, su yetser kon su dezgrasia lo eskombra de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
eskombrarse (cat.) v. refl. |
טואטא; נעלם, פנה |
to be swept; to disappear, be cleared |
bushkad de Horev, demandad de Sinay, ande se eskombro esklavo de A', el ke kito de Mitsrayim lehol 'hamonay (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
eskonderse v. refl. |
התחבא, הסתתר |
to hide oneself |
ken fuyo i ken se eskondio (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Todo el ke tiene ija donzeya, aun ke sea luna o estreya, la ke enveluntare el rey sera reina eya, por esto ke no |
eskondido adj. |
חשאי, סודי; חבוי, נחבא, נסתר |
secret, confidential; hidden, concealed |
Ayi avian Shehinta kadisha eskondido (Donme, sig 18) |
Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916) |
eskrito m. |
כתוב; תעודה; צוואה; חוזה |
written; diploma; will; contract |
A Yosef vendieron, segun es por eskrito; (Poema de Yosef) |
eskritura f. |
כתב, כתב יד; ניהול ספרים |
handwriting; book management |
Segun ke lo departe la nuestra eskritura (Poema de Yosef) |
De suyo se meldava la eskritura porke el Dio de la altura aze gran milagro abate ombre agro (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I meldaras eskrituras, veras no mas ela 'Hu (Donme, sig 18) |
eskrivano m. |
סופר, לבלר, סופר סת''ם |
scribe (bibl.), clerk, scribe of Tora scrolls |
Bravamente enbio por los eskrivanos i las kartas las siyo mizmo por sus manos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kon pendola de eskrivano maestro kavakadas de eyas senyoras i de eyas servideras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Vino en treze de el mes de Nisan, i |
eskrivir v. |
רשם, כתב |
registerer, court clerk |
Gavriel eskrivia loke arrematava Shimshi loke enkuvria el livro lo avlava (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Albirsias nos vinieron kon gran reboltina, kon kartas ke eskrivieron los de Kostantina, muncha esklamatina (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
De vista izo eskrivir un avizo / ke la Ley inmortala se dara mezo / Moshe en una delas muntanyas / ke topara en eya buenas manyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
eskrivirse v. refl. |
נרשם; התכתב |
to register; to correspond |
Las kartas |
Luego |
eskuchar v. |
האזין, הקשיב; ציית, שמע בקול; שינן (שעור, תפילה) |
to listen, to listen; to obey, to memorize (lesson, prayer) |
Non lo avia eskuchado de fazerlo, Yosef. (Poema de Yosef) |
si lo keresh atentar, eskuchaldo kon repozo: (Toledo, Koplas de Yosef) |
Yevo muncho sar de sintir lo pasado por la sinyora de Sara se kedo pensando si se lo digo klaro non sere eskuchado por su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kavod grande tu ternas si al yetser no eskucharas, a mis mizvot tu afirmaras, las ke se azen en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
mira tu i mete tino no lo eskucha al espino, no te piedras del kamino porke te echa en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Shabat viene no meldamos, kon dibur shel hol lo menospresiamos, a los hahamim no eskuchamos, los senyores de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo proves ke demandan, bushkan perdon de ti / konpone su korason, |
eskudiyar v. |
יצק לקערה; הגיש אוכל |
to pour into a bowl; to serve food |
kon ajikos i kezikos eskudiyadas en un plato, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
eskudo m. |
מגן; שם של מטבע (אסקודו) |
shield; escudo (gold coin) |
su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
eskuentra adv. |
כנגד, מול |
against, opposite |
I en el su laso el se la asento i en eya atento no rekonto ganansia eskuentra de grasia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
eskumar v. |
הקציף; העלה קצף (מכעס); קיפה, הסיר הקצף מ- |
to whisk; to raise foam (from anger) ;remove the foam from |
los mato pues ke tanto eskumo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
eskureserse v. refl. |
החשיך (נעשה חשוך), הקדיר (נעשה קודר) |
to become dark, to become gloomy |
kon todo esto le parese ke para esto el krese, no save ke se anochese i se eskurese la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
eskuridad/eskuridat f. |
חושך, חשיכה, אפילה |
darkness, obscurity |
La klaridad de el sol les fue eskurision, (Puertas de veluntad) |
Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911) |
eskuro (port.) adj. |
חשוך, אפל, אפלולי; כהה, קודר; עגום; מעורפל; שקשה להסבירו, שקשה להבינו |
dark, gloomy, dim; dark, gloomy; bleak; fuzzy; that is difficult to explain, that is difficult to understand |
Tu piedra, Si yerras, era la mas eskura, (Poema de Yosef) |
Aman luego apresuro i ansi lo izo kon korason eskuro en lugar de rizo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Mi mazal hue eskura, el shem santo me alumbra, kon dolor hue mi petira. (Donme, sig 18) |
eskuzar (port.) v. |
מחל, סלח |
to forgive |
'Aun ke te ensierres, non te sera eskusado; (Poema de Yosef) |
le fuera eskuzado esta desdicha, se topó en estrecha; mozotros kantemos, al Dio alavemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
esmerado adj. |
מוקפד, ששקדו עליו; מלוטש |
meticulously cared for; polished |
Siendo ke 'Haman kon el rey su estada, Disho: dies mil kintales de plata |
esmoverse v. refl. |
התרגש |
to get excited |
u komo el esfuenyo ke se esmove. (Untane Tokef) |
I muncho pensando komo arian; del suenyo se esmovian, si se fuirian o se kedarian. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
su aver prearon la djente, todo el / i de su bien se artaron i prearon kada uno para el /i a su korason razgaron, i kon todo esto / no de ti |
esnaf (t.) m. |
איגוד מקצועי, גילדה; בורגנות זעירה; בורגני זעיר; בעל מלאכה |
trade union, guild; tiny bourgeoisie; tiny bourgeois; craftsman |
Tanto riko i eznaf se van okupando / tomaron muevo medjlis todos ayudando / otros van pensando / eskolas de fondar / al prove adelantar / porke vaya adelantado / nuestro puevlo alavado (La Amerika, 1911) |
espada f. |
חרב, סיף |
sword |
Ken kon espada, i ken kon muerte supitiana. (Untane Tokef) |
Turkos i krisianos estaresh prontos mira no seash tontos mosas kon espadas sean destripadas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ke de tal kevranto el nos resgato, ke poko i nada falto ke eramos djugados, de espada kortados. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
La su frente reluziente espada dulse [de] kortare (Donme, sig 18) |
Si tu me los atorgarash serash reina enkoronada i si no me los atorgarash kortare kon la mi espada (Donme, sig 18) |
aharvados de espada i kombatidos de saetas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
En sus manos flama de la espada la bolviense (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
i los ke sos alanseados de sus enemigos eyos dezvainan espada kontra eyos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Disho 'AbashverOsh: la plata sea tuya emprezentada, i la lisensia sea en tu mano dada, i a este puevlo mata kon tu |
Las kartas se eskrivieron en lenguaje de los djentios: ke se aparejesen kon |
espalda f. |
גב, שכם; כושר עמידה |
back, shoulder; stamina |
por muncho ke fue akavidada i tanbien akondjurada lo echa detras de la espalda i se apega kon la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
espander v. |
פיזר, זרה; פרש, גלל; תלה/פרש כביסה ליבוש |
to disperse; to spread, to scroll; to hang/spread laundry for drying |
Todos le dizian: mira este Judio. Respondio Mordekay: yo so siervo de el Dio. En akeya ora sus manos |
espandido adj. |
מפוזר, נפוץ, פרוש |
scattered, spread out |
ora de puertas de veluntad por seer aviertas / dia de seer mis palmas a el Dio |
supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de almiskle / i disheron: no vimos salvo ke el almiskle / respondio: estad aki puevlo enshemplado a el azno / i yo i el moso por seer |
espandidura f. |
התפשטות, פרישה, התפרסות; מרחב, שטח |
spread; space |
ken puede denunsiar tus grandezas en tu arrodear enriva de el galgal de el fuego el galgal de la espandidura ke en el esta la luna (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
espandimiento m. |
התפשטות, התרחבות |
expansion |
ken puede rekontar tus djustidades en tu arrodear enriva de el espandimiento de la luna el galgal segundo sin falta i sin portiyo (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
espandir v. |
פירסם, הפיץ, הודיע, פירסם ברבים; פיזר, פרש, מתח, גלל; תלה לייבוש |
to distribute, to announce, to publicize; to spread, to scatter, to stretch, to scroll; to hang for drying |
su joven kuerpo sovre los lenyos espandio, i el fuego sovre la ara ensendio. (Im afes, Papo 1894) |
Yoro Avraam Avinu de ver ke su garganta de suyo espandio, i su padre su pie sovre el tendio, un reviit de sangre de el vertio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Danyo grande le tomo a la basha Rusia / kuando eya oyo ke tokaron a la Serbia / ma la Djermania / presto la entendio / su braso ya espandio / para ayudar a su aliada / ma a la Fransia le vino yelada (La Amerika, 1915) |
laso i red a el fue |
espandirse v. refl. |
התפשט |
to be scattered |
Vide a el sol ke se espandio, pensi en mi korason ke era el Dio. (El rey Nimrod) |
Se espandio el filo santo kavako en gulgata (Donme, sig 18) |
espantado adj. |
נפחד, מפוחד, נבעת, מבועת, נבהל, נחרד; סובל מפוביה |
frightened, terrified, terrified; suffers from phobia |
Vengan i no sean espantados, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
espantar v. |
הפחיד, הבעית, החריד, הבהיל |
to scare, to frighten, to terrify, |
Ah, senyor padre presiado, en buen lugar es mi estado, me espanto no sea akosado del yetser de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Yulles tiros i dinamit van todos arrojando / mizmo a los mas babayit ya los van matando / sin piadad van degoyando / i inda no ay eskapar / aze muncho espantar / esta matansina / mirando ke es grande kyina (La Amerika, 1915) |
espantarse v. refl. |
פחד, ירא, התירא, נבהל, נבעת, נחרד, נאחז פחד |
to be afraid, to panic, to be anxious, to be filled with fear |
Ke el rey se espanto de akeyo ke via (Koplas de Purim, 1545) |
I ke sepan sierto, nos espantimos, i ninguno avlimos komo la uzansa, no ay esperansa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Grande amor tomate, de El non espantate, en la ley apegate. (Donme, sig 18) |
Tova meldo koza alta, de esto muncho se espanta, siendo ke las mitsvot baldo, yiten lanu a este bien. (Donme, sig 18) |
A' kien non |
espanto m. |
פחד, מורך לב, מורא, אימה, יראה, חרדה, בהלה; פוביה |
fear, terror, awe, anxiety, panic; phobia |
i en kada dia i dia le vienen sovre el kuantos modos i maneras de enkuentros negros i de espantos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
esparzido adj. |
מפוזר, נפוץ; דליל |
|
Muncha mala djente son, estan esparsidos sobervios de korason i no abatidos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
esparzir v. |
פיזר, הפיץ, זרה |
|
por el suelo esparziolas, oro i plata i metal; (Toledo, Koplas de Yosef) |
esparzirse v. refl. |
התפזר |
|
En el dia tresero sinyos del lugar el via kon un umo bien preto ke se esparzia; (Puertas de veluntad) |
espasio m. |
מרחב, שטח, חלל; רווח, מרווח; סדק; שעשועים, בידור, פנאי; תענוג,עונג |
|
I por mas espasio kon muncho oro el muy bien los enduro todos sus estados estan bien asentados (Purim, De-Fes, sig. 18) |
sys dichas muchigua i sus avlas aliza i muchigua por tomar nedarim i kuando ya sale a el espasio e sbivla sus palavras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
espejante adj. |
מזהיר, מבהיק |
|
Luego amanesio la alva alva klara i espejada. (Donme, sig 18) |
espejo m. |
מראה, ראי, אספקלריה; בבואה; נצנוץ, זיו; דוגמא, דגם |
|
Repari ke no es bien salir sin konsejo de el senyor, i tambien ombre grande i viejo, komo el espejo ke arreluze, todo antes lo dize lo ke akontese komo si lo viese. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
espektákolo/espekták(u)lo |
מחזה, מראה, הצגה |
|
'ereh no ay para akel |
esperado adj. |
מצופה, מקווה, מיוחל |
|
En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
esperansa f. |
תקווה, תוחלת, סיכוי |
|
muestra esperansa de en dia en dia (Toledo, Koplas de Yosef) |
A la fin le deklaro tu enkomendansa de sakrifisiar su unika esperansa; (Im afes, Papo 1894) |
I ke sepan sierto, nos espantimos, i ninguno avlimos komo la uzansa, no ay esperansa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Munchos anyos pasimos en la inyoransa / del viejo rejimen fue esta mankansa / kon la esperansa / ke tuvimos en el Dio / la libertad mos dio / se vido ke el Dio kijo / ke se eskape el viejo rijo (La Amerika, 1911) |
esperar v. |
קיווה, ציפה, ייחל, חיכה |
|
Ke ya no esperava de mas ver a Yosef. (Poema de Yosef) |
rehmision, salvasion, ke de nasion esperamos de el. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Mozotros esperando ke el ya entrava, vimos uno bolando ke ya se bolava albrisias el dava: (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Esperamos a sus chorros komo un gadol rio. (Donme, sig 18) |
batieron en puertas de piadades por avrir / el ijo por ser sangrifisiado i el padre por sangrifisiar / |
espesia f. |
סוג, מין; תבלין; בושם |
|
espesias a muchedumbre i prishil frito i kocho. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
pimienta i mucha espesia ke no le diera durera (Gizados de berendjena, siglo 18) |
A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere |
espeto m. |
שיפוד, מסרגה |
|
enfiladas en espeto las azia kada tadre, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
espiegasión f. |
הסבר, באור, פרוש |
|
Grande fue la dolor ke sintieron en Nemsia / por la matansa del eredador i de su famiya / de la chika Serbia / demandaron espiegasion / no dando satisfaksion / gerra fue deklarada / i la kapitala serba bombardada (La Amerika, 1915) |
espiga f. |
שיבולת; תירס, קלח תירס |
|
Siete espigas veia suvir en una kanya; (Poema de Yosef) |
'Espigas eran eyas mucho akavadas. (Poema de Yosef) |
Espigas ke dishiste, de buena apostura: (Poema de Yosef) |
komo la espiga uno sovre otro nisim ke nos amostro el Dio Abastado alto i enshalshado. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ken izo Vashti tambien a las sus amigas por ke les krese su bien komo las espigas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
espino m. |
שיח, סנה; קוץ, חוח; כינוי לזד |
|
Vino el espino enel konsejo para Aman se aparejo ya se la estrena le viene muy buena (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Estonses le enbio panyetes muy finos el nada no resivio no esta en estos tinos paresen espinos en los sus ojos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
El Pasha murio; el urdi ya se movio, se tiro el espino, no kedo malino. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
mira tu i mete tino no lo eskucha al espino, no te piedras del kamino porke te echa en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Hal grande ya vino a todas las nasiones / paresio un espino ke puncho los korasones / se sobreviaron las pasiones / i tomaron a matar / sin piadad tomaron a kemar / sivdades enteras / las personas se izieron mataderas (La Amerika, 1915) |
Amalekim se mentavan no se loke pensavan / de mujeres i de bien el no se artava / no se kontentava / de fraguar yalis / ay ke no le kede raiz / de este |
no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este |
espirito m. |
רוח, נפש |
|
porke le asoplo el espirito de la gran gloria divinidad, (Toledo, Koplas de Yosef) |
espondja f. |
ספוג |
|
es komo la espondja kon la portukal, aparejen un bokal, después una bota, no keda ni gota. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
esprimir v. |
סחט |
|
I al rey espremia de eyas en la su mano.'' (Poema de Yosef) |
las freia a revanadas i esprimia un limon, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
espuntar m. |
הנצה, פתיחת פרח |
|
supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh |
espuntarse v.refl. |
העלה ניצה |
|
giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo enfloresien |
estada f. |
שהייה, שהות, המצאות |
|
siendo ke buena su pasada, salir no kere de su estada, por fuersa es arrondjada ke aga mizvot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Siendo ke 'Haman kon el rey su |
estado m. |
מצב, מעמד, נסיבות; סמכות; מדינה |
|
-''todos nos en un estado, salidos de unos lombos; (Toledo, Koplas de Yosef) |
I por mas espasio kon muncho oro el muy bien los enduro todos sus estados estan bien asentados (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ah, senyor padre presiado, en buen lugar es mi estado, me espanto no sea akosado del yetser de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Estados Unidos m. pl. |
ארה"ב |
|
Kuanto bueno es ke los Estados Unidos / komo seheludo paes tuviendo buenos grandinos / i ministros finos / ke deklararon neotralidad / Vilson mostro abilidad / en este pleito agudo / el se rijo muy seheludo (La Amerika, 1915) |
estajar v. |
הפריד, הציב ברווח, הותיר רווח בין; עצר, הפסיק |
|
Nafshi kema komo fuego de ara, sin estajar no save komo fara. (Donme, sig 18) |
estar v. |
היה, נמצא; שהה, התעכב; פועל עזר לציון התמשכות הפעולה |
|
|
A' responde a los aniyim los |
este/esta/esto adj. dem. |
זה/זו |
|
En el dia el este santo i poderozo: (Ketuba de la Ley) |
En este dia abasho el Dio en Sinay i milarias de mal'ahim kon el (Ketuba de la Ley) |
estentinas f. pl. |
מעיים |
|
A' rios de mis lagrimas mis |
estifar (gr.) v. |
גיבב, צבר, ערם בערימה מסודרת; דחס הרבה אנשים למקום צר |
|
Al vapor ya entrimos, komo sardelas mos estefimos, diez dias navegimos, al Pereo dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
estiliar v. |
נטף, טפטף; הזיל, הטיף |
|
aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus lagrimas |
estima f. |
הערכה, הוקרה, כבוד |
|
Le iziera poka kuenta, i poka estima del rey, (Donme, sig 18) |
estimado adj. |
מכובד |
|
kisa ke es el estimado, mozotros komo palonbos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
i es komida savroza i mucho mas estimada. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
a el ke le nase ija aga nochada de fada kefi su yeholet muy estimada (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
tizku le-mitsvot grupo de amatores / ansi alas nobles damas i |
muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del kaik ke le burako / del gevir presiado / i muy |
estimar v. |
כיבד, העריך, הוקיר; העריך, שם, עשה שומה |
|
Te estimare komo estima el yardan en la garganta: (Ketuba de la Ley) |
Sinon estimarlos komo djoya presiada (Ketuba de la Ley) |
Esklavos vendidos, a tu mandado siempre lo an baldado, a mi no me estiman no se en ke se ariman (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ya no lo estimavan djente de su tierra, ni menos lo kontavan komo una piedra; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Disho el rey: venid verash las rikezas mias, ke por tanto no me |
estirarse v. refl. |
השתרע, התרפה; מת, שבק חיים; נהיגה ביהירות ובצורה מנופחת |
|
Muncho el se estira en kuentra el Dio por matar a los djidios i echo la suerte kavza de su muerte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
estranyo adj. |
מוזר, משונה, תמהוני, הפכפך, גחמן; זר, נוכרי |
|
I non se konortava kon suyos ni kon estranyos (Poema de Yosef) |
'Otra vez dormia sonyi koza estranya: (Poema de Yosef) |
ke no entre ningun moro ni ombre estranyo a azermos danyo (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Kon rizo i kante fueron a bever i pedrieron el saver i sus buenas manias kon mosas estranyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kon ermozura de palavras a ti yama / i kante i alavasiones ke a ti konviene / asta kuando enkuvriras tu ojo i veras / |
estrecho adj. |
דחוק, לחוץ, צר; הדוק; דחוק (כספית); קמצן, מוציא כספו בקמצנות |
|
Supo Mordelsay esta echa, esklamo ayuno, yoro i endecha, le Disho 'Ester kon alma |
estrechura f. |
צרוּת (צר); מצוקה, דוחק, דוחק (כספי), צמצום |
|
le fuera eskuzado esta desdicha, se topó en estrecha; mozotros kantemos, al Dio alavemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
estremeserse v. refl. |
הזדעזע, רעד, נבעת, נבהל, חרד |
|
Rogo, sinyor, el kuchio bien aguzaldo para ke mi alma no penara, ke de verlo el kuchio mi garganta se estremesera, un poko de mi seniza a mi madre Sara yevara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
A' oyi i |
estremisión/estremesión f. |
בעתה, פניקה; רעדה |
|
Ma parese ke esta gerra es inevitavle / i ke kale ke ayga una pelea regretavle / la kuala traera grande destruision / i el penserio solo trae estremision (La Amerika. 1913) |
estrenar v. |
חנך, לבש בפעם הראשונה, השתמש בפעם הראשונה |
|
Tova, ven i estrena, a la luz la ketana el es djoya buena (Donme, sig 18) |
estrenarse v. refl. |
לבש בגד חדש |
|
Vino el espino en el konsejo para Aman se aparejo ya se la estrena le viene muy buena (Purim, De-Fes, sig. 18) |
estreya f. |
כוכב, מזל, גורל |
|
A el se le enkorvavan kon estreyas diez i una (Poema de Yosef) |
penso ke es el segundo i las estreyas su djente; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Al anocheser vide a la luna, konti a las estreyas una por una. (El rey Nimrod) |
Siete son las estreas, safirin todas eyas; Mas onrada de eyas estrea de manyana. (Donme, sig 18) |
Avre tus ojos, kata de ventana de plata: Nasio estrea santa, estrea de manyana. (Donme, sig 18) |
Todo el ke tiene ija donzeya, aun ke sea luna o |
muestros enemigos son los arurim los perros / la |
oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke sienpre por el prove el muncho perkura / El de la altura / ke vaya kon el / ke lo enbio a yamar el rey / por bien ke lo sea / se enalteska su |
estreyería f. |
אסטרונומיה; אסטרולוגיה, קריאה בכוכבים |
|
Ke asi lo e fayado en la mi estreyeria.'' (Poema de Yosef) |
en la su estreyeria endivino ke avia de naser Moshe rehmidor de Israel (Koplas de Par'o, 1901) |
Kuando el rey Nimrod al kampo saldria mirava en el sielo a la estreyeriya, (El rey Nimrod) |
estreyero m. |
אסטרונום, אסטרולוג, חוזה בכוכבים |
|
Respuesta non le davan savios nin estreyeros. (Poema de Yosef) |
Nunka vi estreyero nin savio komo Yosef'' (Poema de Yosef) |
Par'o komo era estreyero, salio la noche al sereno, (Koplas de Par'o, 1901) |
estruir v. |
גרף, החריב, השם, הרס, השמיד, בילה (מרוב שימוש), קלקל |
|
i el desperta en el mundo gerras i prea i kativerio i ambrera ke esto es su uzo i estruye tierras i arranka reinados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
estulto m. |
גערה; איום, הפחדה |
|
su padre en el estulto de ver suenyo temerozo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
evokar v. |
העלה, העלה בדעת |
|
Enkorvandomos tu nombre envokamos, En nuestro apreto la akeda kontamos; (Im afes, Papo 1894) |
Evropa f. |
אירופה |
|
Oy la Evropa esta en dos divizada / i si la prima bomba es arrojada / komo unos lokos se meteran a gerrear / i sienes de miles de kavesas van a bolar (La Amerika. 1913) |
exekutir v. |
ביצע, הגשים, הוציא לפועל; הוציא להורג |
|
Se esforsavan djuntos kon amor ekstremo, a exekutir el orden del Ser Supremo. (Im afes, Papo 1894) |
existensia f. |
קיום, מציאות, ישות |
|
Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
existir v. |
התקיים, היה קיים, נמצא |
|
Ainda oy esto existe / i kada uno azerse grande insiste / i ansi es ke ay miles de komunidades / en Nuyork i en otras grandes sivdades (La Amerika, 1916) |
fada f. |
פֵיָה; קוסמת |
fairy; sorcerer |
a el ke le nase ija aga nochada de fada kefi su yeholet muy estimada (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
fadario m. |
גורל (של מישהו); גורל, פור |
destiny (of someone); fate |
Apiade el Dio sovre nos i mos de buen fadario (Ketuba de la Ley) |
fado m. |
גורל; כישוף, קסמים |
fate; witchcraft, magic |
Gad i Asher de un fado, los dos en bien aventurados; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Shim'on i levi de un fado, muy valientes i muy beyos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
La de vente i ocho las azia Konsula la del buen fado, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
faktor m. |
גורם, מחלק, פקטור (מתמט.); סוכן, עמיל; דוור |
factor, divider, factor (mathemat.); agent, broker; postman |
'hedad a vozotros bravos kantores / para la relijion sosh buenos |
falda m. |
חיק, חֹצֶן; צד, שוליים, כנף הבגד; חצאית |
lap, bosom; side, hem, wing of garment; skirt |
kon una falda de sinta polvoreadas kon kanela (Gizados de berendjena, siglo 18) |
falsar v. |
רימה, הונה, בגד, לא עמד בדיבורו, מעל |
to cheat, to deceive, to betray, does not keep his word, to embezzle |
reveamos en el alto, djuramos su nombre santo, falsamos en el trato komo uzansa de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
falsedad f. |
צביעות, אי כנות; שקר, רמיה, רמאות |
hypocrisy, dishonesty; lie, cheating |
yenos estamos de maldades no avlamos verdades, sino todo falsedades las ke pasan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la |
falta f. |
משגה, שגיאה, טעות; פגם; עבירה, עוון, חטא, אשמה; חוסר, חסרון, מחסור |
error, mistake; defect; offense, iniquity, sin, guilt; lack, scarcity |
Yenas kon kantigas i kon boz alta gozan sin aver falta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
ken puede rekontar tus djustidades en tu arrodear enriva de el espandimiento de la luna el galgal segundo sin falta i sin portiyo (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kara de muncha shehina ke el Dio mo lo guadre / de verlo kon el kalpak ke le dio mas donaire / parese un aire a senyor Yehezkel / ke biva este i akel / no veamos |
oid koplas del givir ke no veamos |
faltar v. |
שגה; חסר, היה חסר; לא קיים (את החובה) |
to make a mistake; to be missing; to fail to comply (the obligation) |
Kriador del mundo, no falte esta luna klara! (Puertas de veluntad) |
De lo ke kero enmentar nada yo no falto kon baile i salto i kon gran plazer (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ke de tal kevranto el nos resgato, ke poko i nada falto ke eramos djugados, de espada kortados. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ya avia ayegado en lugar muy serka, dos oras le a faltado para nuestra serka; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Bevian vino viejo a maraviya, Susan i Babel, Egipto i Aleksandria, konbido diziocho mil de la juderia, ke no |
falto adj. |
חסר, משולל, מחוסר |
missing, deprived, lacking |
Mi Dio, mi Dio Tu sos alto, kien no kree el es falto. Nafshi, mi korason salto para loar a Tu Nombre. (Donme, sig 18) |
Kon ayuda del Dio alto ke no mos aga nada falto; lo alavo i lo kanto, ke le tenemos ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
fama f. |
שם, פרסום, תהילה, מוניטין |
name, publicity, fame, reputation |
asta ke salio su fama por la mas de la sivdad. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Hazak kon shalom a eya, Palomba yama a eya, esto sera por su fama. (Donme, sig 18) |
Echara fama por Roma fuistes mujer desfamada (Donme, sig 18) |
Oid puevlo su djustedad siempre sere por la santedad desde ke estavan en el midbar salio su fama de Eliau. (Koplas de Eliau, sig. 18) |
la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi se le arranka el alma / esta buena |
famiya/famía f. |
משפחה, בית אב; רעיה |
family; wife |
ke sierven a la verdad chikos, grandes, i famiya. (Toledo, Koplas de Yosef) |
muy klaro i muy visto de apretarlos i no para matarlos komo aki keria asta la famiya (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Los ire sigiendo i los matare tambien los atemare viejos i famiya todos en un dia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Dezgrasiado Auschwitz ke rovino nuestras famiyas, embezados en muncho bueno, arrastados sin manzia (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Nuestra lingua nos rovaron / nuestras bienes derokaron / a nuestras famiyas las arrastavan / i komo karneros los matavan (La Amerika, 1916) |
famozo adj. |
ידוע, מפורסם, נודע; דגול |
known, famous; distinguished |
ke vean el resto i tomen pavor, siendo tenemos favor de el Dio famozo ke es muy piadozo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
fanatizar v. |
שילהב, ליבה |
to inflame, to fan (fire, emotion) |
Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915) |
fantazía f. |
דמיון, פנטזיה; גחמה, קפריזה; הזיה, חזיון שוא; הילולא |
imagination, fantasy; whim, caprice; hallucination, false vision; festivity |
Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18) |
fatiga f. |
עייפות, לאות, יגיעה, חולשה, רפיון; טירדה, טורח |
fatigue, tiredness, weakness, laxity; nuisance, burden |
Muncha fatiga sintio esta muy kemado se ve desramado sin la su mujer (Purim, De-Fes, sig. 18) |
hazak ve-emats dire a ken es amigo: sienpre yo lo kantare sin ningun fatigo; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
de verme kon muncha fatiga, ordeni esta kantiga, kon eya se kastiga el ombre kriado de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
favor m. |
חסד, חן, טובה (עשה לו טובה) |
kindness, grace, favor |
ke vean el resto i tomen pavor, siendo tenemos favor de el Dio famozo ke es muy piadozo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Todas las muntanyas altas Karmel, Tavor, / avlava kada una en sa mizma favor: / Ermozura, altura, na las buenas manyas, / es por esto ke Dio pizara sovre nozotras. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
fealdad f. |
כיעור; נבזות, שפלות, מעשה נבלה, דופי |
ugliness; despicability, lowliness, villainy, blemish |
Viendose Vashti en eya tanta |
feder v. |
הסריח, הבאיש, העלה צחנה, הדיף ריח רע, הצחין; הטריד, הפריע |
to stink; to disturb |
el nombre de la gaava es fedorenta, la tenemos en la enkuvierta, fiede komo koza muerta, ke afedenta la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
fediendo adj. |
מסריח, מבאיש, מצחין; רקוב; שחצן; מטריד |
stinking, disgusting; rotten; arrogant; bothersome |
Penso Aman de darle su ija la loka para nada no vale fedionda de boka (Purim, De-Fes, sig. 18) |
fedor m. |
סרחון, צחנה, באשה, ריח רע; שערוריה; שחצנות, רהב |
stench, bad smell; scandal; arrogance |
No le tura toka en la su fermedad ni en su desdichad yena de dolores tinya i fedores (Purim, De-Fes, sig. 18) |
fedorento adj. |
מסריח; שחצן; חסר כל ערך, עלוב |
stinking; arrogant; worthless, miserable |
el nombre de la gaava es fedorenta, la tenemos en la enkuvierta, fiede komo koza muerta, ke afedenta la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
felisitar v. |
שיבח, איחל, ברך; החמיא |
to praise, to wish, to bless; to compliment |
pasajes i lejendas yo resitava / sin mereserlo el puevlo me |
tenemos el dover de |
fener/fenel (t.) m. |
פנס, פנס רחוב; מגדלור |
flashlight, street lamp; lighthouse |
ke echen feneres en las kalejas a ke se vea ken pasa i ke torna (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
ferido m. & adj. |
פצוע |
wounded |
Penso de ser ferido peor ke de saeta, (Poema de Yosef) |
Vinyas, kampos komo guertos / esta todo en gran ruvina / ay feridos tambien muertos / en esta gerra divina (La Epoka, Sal. 1898) |
ferir v. |
פצע, חבל |
to injure |
kon gran reveyada miran a djidió. Nosotros tenemos Dio: kastigar mos kere, a eyos los fíere. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kan todo el mundo se izo charis / a eskidji Shim'on lo konto por pedris / les komio moneda de los Alfandaris / diziendo kuando |
ande via ombre de golor / metia su ojo kon grande folor / le alsava alila kon grande dolor / no desho givir ke no lo |
fermán (t.) m. |
צו, פקודה, צו שולטני |
order, order of the Sultan (ferman) |
Saveldo muy sierto ke Suleman Pasha del rey le vino fuersa en ferman muy fuerte ke esta muy potente (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Kuando salió el fermán ke se enforkara, kon kalpak i kon tumán ke yakisheara, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911) |
al malkenu le paresio ke esto era malmeter / esta echa a den Oglu no le keria azer / ay ken echo un zer / heshbon kere azer / sus karas komo panzer / el |
fermanlí (t.) adj. |
שהוצא כנגדו צו מעצר |
whoever was issued an arrest warrant against him |
ibrishay i shali / badja i samur no yeve kalpakli / kalsado amario ke no yeve |
ferver v. |
רתח, תסס, געש |
to boil, to ferment |
ke a su alma afrie kayentura i gran fierve.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
fervor m. |
התלהבות, דבקות, להט, להיטות |
fervor |
olgesh bien en el segundo livres de malas fierves. (Toledo, Koplas de Yosef) |
fesat/fesad (t.) m. |
קונדסות, מעשה קונדס, משובה; תכך; ארוע יוצא דופן |
mischievousness; intrigue; an extraordinary event |
Este negro yerro le fue gran fesat; basta ke no esté kiesat, komemos kon gusto, bevamos endjunto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
feuzia f. |
בטחון ב-, אמון, מיבטח |
confidence in, trust, reliance |
Boteah fue en el Dio, gran feuziamiento, ke nos arremetio en el su asiento por enserramiento, ke puertas serraran, la serka rodearan, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Marineros i sus naves se andan kon feuzia, ke era mar de Genosar el se izo gan va-sor. (Donme, sig 18) |
Komo oyo esto Elia, disho: ''En el Dio ten figuzia no se ateme el azeite ni la arina komo palavra de Dio ke avlo a Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
fiansa f. |
ערבות, ערובה, ערבון, אחריות |
guarantee |
Izo partido kon eyos de darle la Ley kon ke le dieran fiansa (Ketuba de la Ley) |
Por mi djente salgo fiansa yo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
fideo/fideyo m. |
איטריה דקה; אדם דק גזרה ושברירי; לכלוך שומני מופרש מהעור |
thin noodles; a thin and fragile man; oily dirt that is excreted from the skin |
kortava sevoya menuda komo los fideos de kaza, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
fidiondo adj. |
מסריח |
smelly |
ijo de ombre vas pedrido en bienes enbevesido, de gota fidionda sos venido i tu fin polvo i tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
fiel adj. |
נאמן |
loyal |
az ya revanyo a puevlo eskojido, ke eres pastor fiel; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Por mano de Moshe Rabenu pastor fiel: (Ketuba de la Ley) |
Ah Dio!, avre tu siyero i damos munchos dineros, ke siempre de ti espero, ke eres santo i fiel. (El Dio alto) |
neeman les disho a todo Israel: dizi kuando entrash a Erets Israel, guay de ben Amram el pastor fiel bamidbar niftar el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
piedre kudiado, salvador de Israel, resivi tu tefila esklavo fiel, yo abashare kon Mihael i Gavriel, ande ti Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
todo esto supo el pastor fiel, akojo i apanyo a todo Israel, de todos demando mehilá el (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
fierro m. |
ברזל; עוגן |
iron; anchor |
Fuertes mas ke fierro el las kevranta, tambien los arremata sin arma i sin gerra, deskansa la tierra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Gaste mos asodesió por modre un perro; no ay ke no mos vensió, mashko muncho fierro. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
fiesta f. |
חג, חגיגה, מועד, יום טוב; שמחה,מסיבה, כרה |
holiday, celebration, feast; joy, party, pillow |
kijo azerle una fiesta, una kaldera de papara (Toledo, Koplas de Yosef) |
Sea bendicha en eya fiesta de demanyana i de tadre a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
Arelim venía ke no avía kuenta por entrar en la sivdat azer una rebuelta, por no desharmos ni menor ni fiesta; el Dio, baruh 'hu, les izo la buelta (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911) |
figura f. |
דמות, דיוקן, צלם, פנים |
figure |
De kien avia talante de ver la su figura (Poema de Yosef) |
Y una figura estava aya donde yazia (Poema de Yosef) |
'Las siete vakas ke viste de buena figura, (Poema de Yosef) |
todo el mundo esta sirviendo a la su negra figura''; (Toledo, Koplas de Yosef) |
pero kon temoridad, es figura muy santa, (Toledo, Koplas de Yosef) |
fila f. |
תור, טור, שורה; תהלוכה; בצק עלים, עלי בצק |
column, line; procession; puff pastry |
i en 29 dias arrodea su charki i kamina el kamino de su fila (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
fin f. |
קצה, גבול, תחום, סוף, קץ; הפסק, חידלון, כלה, מוות |
edge, border, end; cease, death |
Al fin de la medianoche Tarkino se despertara (Donme, sig 18) |
En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Anda a el rey i avla kon el, ke no se pierde Yehudah ni 'Ariel, i no sea por tu mano |
fina prep. & conj. |
עד, עד ל- |
until, up to |
no me mates en la mitad de la vida fina ke aparejo vianda para el kamino i mi komania para el dia de mi partemsia (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
fino adj. |
דק, דקיק, עדין, רזה, טהור (זהב); מעודן, טעים לחיך, משובח, מעולה; מזוכך; חד, שנון, פיקח |
thin, slender, delicate, pure (gold); refined, delicious to the palate, fine, excellent; purified; sharp, witty, clever |
Ereh para eya non ay ke es estimada mas ke el oro fino (Ketuba de la Ley) |
Estonses le enbio panyetes muy finos el nada no resivio no esta en estos tinos paresen espinos en los sus ojos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Dime oro fino ke keres de mi ke yo muncho te ami i por kualker vanda are tu demanda (Purim, De-Fes, sig. 18) |
La sus bezos koloradas parese fino korale (Donme, sig 18) |
ropa fina i muy presiada ke por samara es nombrada, es koza enkonada de hayot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
finojo m. |
שוּמָר (צמח) |
fennel |
Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18) |
fint/a (t.) f. |
בדותה, תחבולה, תכסיס, טריק,מלכודת, אחיזת עיניים, הטעיה, התחפשות, פעולת הסחה |
fiction, trickery, trap, deception, disguise, diversion |
el nombre del rovo lo trokamos, fint por nombre lo yamamos, menos de esto no ganamos los bienes de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
firma f. |
חברה, בית מסחר; חתימה |
firm, company, trading house; signature |
i firma de mano de todo ombre en el. (Untane Tokef) |
firmamiento/firmamento m. |
רקיע; ברית; חתימה |
firmament; alliance; signature |
i afirman tu firmamiento ke djurastes a Avraam. (Toledo, Koplas de Yosef) |
i kon Avraam el dio tajo luego firmamiento: (Toledo, Koplas de Yosef) |
enfortesidvos i gozadvos ke la prea se kumplio / a el Fuerte esperad, su |
firmeza f. |
מוצקות, יציבות, איתנות, חוזק; תקיפות; התמדה |
solidity, stability, robustness, strength; firmness; persistence |
No le tura toka en la su fermedad ni en su desdichad yena de dolores tinya i fedores (Purim, De-Fes, sig. 18) |
firmo adj. |
קבוע, יציב, איתן, חסון, חזק; תקוע; תמידי; בטוח, עומד על דעתו |
steady, stable, sturdy, strong; stuck; constant; sure, stands his ground |
I Tu sos rey bivo i firme para siempre. (Untane Tokef) |
fito m. |
מטרה (לירי, לחיצים) |
target |
Naftali via en fito, i lejero komo el siervo; (Toledo, Koplas de Yosef) |
fizión f. |
קלסתר |
physiognomy |
Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
flakeza f. |
רזון, שידפון; חולשה, תשישות, אנמיה, תורפה |
thinness, blight; weakness, exhaustion, anemia |
tsar li meod! mi |
flako adj. |
חלש, חלוש, רפה, בעל בריאות רופפת, רופף; רזה, צנום, כחוש, דק; שביר |
weak, in poor health, loose; thin, slender, skinny; fragile |
Muy flakas estavan, semejavan dolientes (Poema de Yosef) |
I las flakas tragavan a las otra[s] valientes, (Poema de Yosef) |
Las ke eran flakas las enfortesio tambien las enaltesio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
flama f. |
להבה, שלהבת, לשון אש |
flame |
Sovre este amor biva mi alma, be-emet se ato kon rey Shelomo, i en mi korason es una flama. (Donme, sig 18) |
Komo la flama mi amor, kema, bushka al Kreador, no ay a mi abogador (Donme, sig 18) |
En sus manos de flama la espada la bolviense (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
A' mi korason, de |
flor f. |
פרח; החלק המובחר |
flower; the elite part |
Muy apuesto andava komo rozas i flores. (Poema de Yosef) |
folar (1) (port.) m. |
ממתק סוכר עשוי בצורת מגדל (כעמוד תליה) שבחללו נמצאת ביצה קשה לשַבָּת זכור שלפני פורים |
sugar candy made in the shape of a tower (as a hanging pillar) in the space of which is a hard-boiled egg for Shabbat before Purim |
Ya es menasup azer folar a los chikos: bushko pino el mamzer de sinkuenta pikos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
folor f. |
כעס, זעם, חימה, חרון אף |
anger, rage |
ande via ombre de golor / metia su ojo kon grande |
A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i me adoloryi dia ke en el me djuzgas / me arrebashi i me atorvi de kuanto kon tu |
fondar v. |
ייסד, יסד, ביסס, הקים, כונן |
to found, to establish |
Gritad biva Gazi bey kon su kompania / fondaron la libertad i la alforia / toda la Turkia se izo ermandad / tambien igualidad / kon turkos i kristianos / semos komo ermanos (La Amerika, 1911) |
Kondes de nuestra nasion muncho ya penaron / sosietas para union eyos ya fondaron / munchos mos yamaron / no podimos ayudar / agora devemos kudiar / mos aremos sionistas / i devenir kolonistas (La Amerika, 1911) |
Tanto riko i eznaf se van okupando / tomaron muevo medjlis todos ayudando / otros van pensando / eskolas de fondar / al prove adelantar / porke vaya adelantado / nuestro puevlo alavado (La Amerika, 1911) |
fondina f. |
עומק |
depth |
las vaziava por adientro i les deshava los fondikos (Gizados de berendjena, siglo 18) |
fondo adj. |
עמוק |
deep |
No vidi en mi vida ningun mundo, las yagas de mi, sienpre no demudo, veluntad de mi Dio es fondo fondo (Donme, sig 18) |
David vino en su ora, lugar fondo de fondura (Donme, sig 18) |
fonsado (fr.) adj. |
כהה |
dark |
Tornadvos atras, andjeles de mi fonsado!, este zehut restara para Tsiyon guadrado: (Puertas de veluntad) |
A' delantre su |
fonsado m. |
צבא |
army |
Yosef sienpre temiera El Dio de los fonsados (Poema de Yosef) |
Por vijitar i por sekutar todo fonsado de los sielos enel din. (Untane Tokef) |
disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero atersiado / tornadvos por pas andjeles de mis |
forastero m. & adj. |
נוכרי, זר |
foreigner, stranger |
pelegrinos i forasteros en tierra ke non a eyos, (Toledo, Koplas de Yosef) |
forka f. |
עץ תליה, עמוד תליה, גרדום |
hanging tree, hanging pole, gallows |
Disho Zeresh la loka ke poko atenta: agale una forka de pikos sinkuenta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
forma f. |
צורה, מראה, תבנית, דפוס, אופן; מדים |
shape, appearance, pattern, manner; uniform |
me akordo anyos pasados / la |
formar v. |
עיצב, עיבד, גיבש, צר צורה; יצר, ברא, עיצב, הקים, כונן; ערך בשורה (צבא); היווה, היה |
to shape, to process, to crystallize, to form; to create, to establish; to line up (army); to be |
sus modestia, sus atamiento a la relijion / damas i senyores |
forsado adj. |
אנוס, מאולץ, כפוי, מוכרח, מחוייב, נאלץ |
forced, committed |
'El tu siervo kerido me uviera forsada. (Poema de Yosef) |
Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911) |
fortaleza f. |
כוח, גבורה, עוצמה, עוז, תעוזה, חוזק; עצימות, אינטנסיביות; חומרה, קשיחות; מצודה, מבצר |
strength, heroism, power, courage, daring; intensity; hardware, rigidity; fortress |
I kontaremos fortaleza de la santedad de el dia el este, (Untane Tokef) |
a ti la fortaleza de el sekreto i el simiento de mozotros esta enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
segun la fortaleza de tu grandeza, mizmamente es la fin de mi provedad i mi basheza (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
bastesio a mandar kon munchas komarkas / a azer mal kon |
aparejo lenyos de alsasion kon |
aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus lagrimas estelantes kon |
forteyar v. |
פרץ (גדר) |
to break through (fence) |
apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes deskuvrid / i kompuesta de tu derecha |
foya f. |
בור, שוחה, חור; קבר, שחת |
pit, ditch, hole; tomb, grave |
se trazyerraron del kamino, este se fundio en un pozo i el otro se kayo en la foya (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
fragua f. |
בניין, מבנה |
building, construction |
tu sos uno presipio de todo modo de kuenta i simiento de todo modo de fragua (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
fraguar v. |
בנה, הקים |
to build, set up |
De enfrente vieron una nuve klara, se apresuraron a fraguar la ara; (Im afes, Papo 1894) |
Aina i presto mos frague el santuvario: (Ketuba de la Ley) |
mejorado mos frague el Dio la santeria (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
'No es posible ke nos vayamos i la tierra deshemos despues de fraguarla i de konponerla. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
No podemos dizir ayi ni fraguo ni krio (Donme, sig 18) |
a ti es la fuersa la ke sostienes el mundo fraguado enriva de nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tefila agan todo Israel / ke mos mande ya el goel / i mos |
Amalekim se mentavan no se loke pensavan / de mujeres i de bien el no se artava / no se kontentava / de |
i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / |
fraikores (alem.) m. pl. |
יחידות צבאיות מורכבות ממתנדבים |
military units which are made up of volunteers |
Los gevirim kon el bien penaron, a los podrunes lo guardaron, al kavo los fraikores se lo yevaron (Asidio de Belogrado 1788) |
Frankía f. |
צרפת |
France |
los vestidos mas validos ke de keten son teshidos de Frankia son venidos, son kresidos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
franko adj. |
חופשי, גלוי לב |
free, open-hearted |
Salga ken kere verla tala madmazela komo franka perla (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Fransia f. |
צרפת |
France |
Muncha agua de kanela, de Fransia buena sardela; muncho sirio i kandela ke de leshos puedan ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Danyo grande le tomo a la basha Rusia / kuando eya oyo ke tokaron a la Serbia / ma la Djermania / presto la entendio / su braso ya espandio / para ayudar a su aliada / ma a la Fransia le vino yelada (La Amerika, 1915) |
frente adv. |
ממול |
in front of |
Avraam lo vido en frente. ''de ke edad seras ermano?'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
La su frente reluziente espada dulse [de] kortare (Donme, sig 18) |
frente f. |
מצח |
forehead |
Porke era su frente klara komo el sol no tuvo ningun mihshol porke era kazada kon su tio atada (Purim, De-Fes, sig. 18) |
i yo vini delantre de ti [...] kon eskaramiento de frente, enkonado de penserios kon el yetser deskarado ke a sus enkonamientos mira (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
fresko adj. |
קריר, צונן, רענן, טרי |
cool, fresh |
biskochadas kon guevos freskos i un poko de arina has (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kon kezo fresko i azeite i azia una meina. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
friir v. |
טיגן |
to fry |
i frio el fritado de unos kinze guevos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
las freia en la sarten kovijadas kon la salsa, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
las freia revanadikas komo frien el peshkado (Gizados de berendjena, siglo 18) |
frío adj. |
קר, צונן; אדיש, קריר |
cold, chilly; indifferent |
Porke no dio deskanso a muestras djudias amargas i frias sin ningun manto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
A las tres de medianoche, al bloko 20 arrivimos, los apeles empesaron, en los friyos mos apuraron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
fritada f. |
טיגון; תבשיל: פשטידת גבינה או תרד |
frying; cheese or spinach pie |
i frio el fritado de unos kinze guevos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
frito adj. & m. |
מטוגן; טוגן; טיגון |
fried; french-fries; frying |
espesias a muchedumbre i prishil frito i kocho. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
sevoya muy bien frita i kon unos dos klavikos. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Atirinas muy bien fritas, masapán i melopitas, panes de kaza i pitas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Miren de komer pishkado, frito, kocho i asado i ke no manke salado porke aze bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
fruta f. |
פרי, פירות |
fruit, fruits |
troken marochinos i ke den bakshish, salchichas metan al shish; las mezas bien artas, frutas i salatas. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
fruto m. |
פרי; תוצר, תוצרת; תוצאה, תועלת |
fruit; product, produce; Result, benefit |
Riziendo, le ato bien manos i pies, tendio kuchio al fruto de su vejes, (Im afes, Papo 1894) |
I todos los lenyos fruto ivan dando; de ayi lo eskapo el Dio verdadero. (El rey Nimrod) |
fuego m. |
אש, תבערה, שריפה, דליקה, בערה, להבה; בהשאלה: יקר מאוד |
fire, burning, flame; (metaphorically:) very expensive |
Kon gran tremonte yora i esklama kon muncho fuego de alma (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Dio su fuego a mi alma por kemar, munchas aguas non pueden amatar. (Donme, sig 18) |
El fuego de Nadav i Avi'hu, por su Aava ke esto kemando yo. (Donme, sig 18) |
En el gas asfiksiados, en el fuego fueron kemados las kriaturas sin pekado al son de la muzika fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Yorando noche i dia, yamando siempre madre mia, mos fue dicho i asigurado ke en el fuego fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Dezilde a mi madre Sara ke su gozo perdio, el ijo regalado ke de noventa anyos lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Viendo Yits.hak el fuego i la lenya aparejado, le disho a su padre: ado el karnero ke por korban sera ayegado? Su padre le respondio para ke no fuera atorvado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ken puede denunsiar tus grandezas en tu arrodear enriva de el galgal de el fuego el galgal de la espandidura ke en el esta la luna (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
A' kien non se espanta de dia de el din el temerozo / ke a ti te konviene la grandeza i la barragania / en lugar ke ay senteyas de |
anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi |
fuero m. |
חוק; סמכות; זכות יתר, פריבילגיה |
law; authority; privilege |
Yo no fue yamada estos trenta dias, gran miedo tengo pasar sovre el fuero (Koplas de Purim, 1545) |
disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el sielo / andare i le amostrare ke a el Dio |
fuersa f. |
כוח, גבורה, עוצמה, מרץ, יכולת |
power, heroism, vigor, ability |
Saveldo muy sierto ke Suleman Pasha del rey le vino fuersa en ferman muy fuerte ke esta muy potente (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
siendo ke buena su pasada, salir no kere de su estada, por fuersa es arrondjada ke aga mizvot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
a ti es la fuersa la ke sostienes el mundo fraguado enriva de nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
ayi renovan fuersa i ayi repozan los kanseriozos de fuersa (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
A' delantre su fonsado apregona kon |
fuerte adj. |
חזק, חסון, קשה, עז; נמרץ, תקיף, סמכותי; נוקשה, קשיח, קשוח, חמור; שובב |
strong, sturdy, hard, fierce; vigorous, firm, authoritative; stiff, hard, tough, severe; naughty |
Yehuda el fuerte komo osos i toros, (Poema de Yosef) |
La fanbre era fuerte en toda la tierra, (Poema de Yosef) |
ke mos de gozo i alegria fuerte de Israel. (Toledo, Koplas de Yosef) |
kon vinagre fuerte i limon ke salieran bien agritas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Nes ke le izo el hay temerozo i fuerte ke el senyor de Mordehay lo libro de muerte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Enperador fuerte kon grande suerte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Hazak komo el leon, fuerte se tuviera, para azer galeon kiereste trushera; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
No lo puzo en miente su korason fuerte. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Fuerte era por ser uno fueron adjuntados. (Donme, sig 18) |
hayre no ay de eskapar de la muerte, grandes i chikos kaen en esta suerte, anke sea tan fuerte komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Ya es tiempo ke mos levantemos / i la bandiera de Tsion alsemos / azer en el mundo djudio una yamada /por rekojer una fuerte armada (La Amerika, 1916) |
sus modestia, sus atamiento a la relijion / damas i senyores formavan una |
|
fuesa f. |
בור, שוחה, שחת, קבר |
pit, trench, grave |
Kon grande shakeka ayi se asento; el mazal se le bolto, en lugar de fuersa yazio en la fuesa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
fuída f. |
בריחה, מנוסה; מפלט |
escape; refuge |
Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
fuír v. |
ברח, נס, נמלט; נמנע מ-; סטה מ- |
to run away, to escape, to flee; to avoid; to deviate from |
si no fuigo, no kedo bivo yo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Bueno es ke se fuygan agora en sekreto, mas en antes ke vengan los dias de apreto, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
kuando sintio la sinyora de Sara todo esto ke le fue avlando, le disho: muncha razon tenesh en la ora buena yevaldo, vos rogo sinyor no lo fuesh de guestro lado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
fuírse v. refl. |
הסתלק, ברח, נמלט, חמק, התחמק, נעלם |
to get away, to run away, escape, to slip away, to dodge, to disappear |
I muncho pensando komo arian; del suenyo se esmovian, si se fuirian o se kedarian. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas |
furiozo adj. |
כעוס, זועם, נזעם, רוגז; נלהב, קנאי, מטורף, מלא רגשה |
furious |
Non es shaka, es miles ke seran degoyados / porke un ombre i su mujer uvo matados / todos estan furiozos i demandan pelea / el Dio ke aga a ke esto non sea (La Amerika. 1913) |
en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
gaavá/gavá (ebr.) f. |
גאווה, יהירות, יוהרה, עזות; חוצפה; גאוותנות, התפארות |
pride, arrogance, boldness; gall; boasting |
el nombre de la gaava es fedorenta, la tenemos en la enkuvierta, fiede komo koza muerta, ke afedenta la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
viendomos bien vestidos, de gaava somos enbolvidos, no metemos muestro sentido ke todo keda en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
gadol (ebr.) adj. |
גדול |
big |
shabat |
galan/o adj. |
יפה, הדור, נאה, מהודר, אלגנטי |
beautiful, elegant, handsome |
i es komida galana, se aze a la maraviya. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
galana adj. |
יפה, חיננית; בעלת בית מוכשרת |
beautiful, graceful; a talented landlady |
Enpesaron a eskojer mosas i donzeyas galanas i beyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
galeón m. |
ספינת מפרשים קדומה; אדם גבוה וארך צואר |
an ancient sailing ship; a tall man with a long neck |
Galeones por mar vinieron, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Hazak komo el leon, fuerte se tuviera, para azer galeon kiereste trushera; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
galgal (ebr.) m. |
גלגל; מסלול |
wheel; route |
ken puede denunsiar tus grandezas en tu arrodear enriva de el galgal de el fuego el galgal de la espandidura ke en el esta la luna (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
I su mano la tienda de los galgalim adjunto I kon kolchetes de el poder telas de las kriansas ato (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
gam (ebr.) adv. |
גם |
also |
gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
gana f. |
תיאבון, רצון, חשק, תשוקה |
appetite, desire, lust, passion |
I les dio patenta i les konbido tambien los akavido ke kon gana todos esten a sus modos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
el ke para esto es aparejado, komo tiene gana de ir pekando? no se despega de el enkonado, el enemigo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ganado adj. |
מורווח, שהרוויח |
who earned |
Pensa bien emigrado, pensa bien emigrado / ke nada non tienes avansado / todo tu ganado i todo lo ekonomizado / se van a la karta i al dado (La Amerika, 1914) |
ganado m. |
עדר; שכר |
herd; wage |
Kon sus ermanos fuera pastor en los ganados (Poema de Yosef) |
Akodrate emigrado, akodrate emigrado / kuando vinites deskalso i deskavenyado / oy ke estas ganando i ke estas avansado / dia i noche vas djugando (La Amerika, 1914) |
ganansia f. |
רווח, הכנסה, תקבולים, שכר; זכיה; רכוש |
profit, income, receipts, wages; winning; property |
El Dio alto kon su grasia mos mande muncha ganansia, (El Dio alto) |
I en el su laso el se la asento i en eya atento no rekonto ganansia eskuentra de grasia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
nada no keda de esta ganansia, su vida es kon muncha ansia, su yetser kon su dezgrasia lo eskombra de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ganar v. |
הרוויח, זכה ב-; נהנה מ-, הפיק תועלת; ניצח, זכה; השתכר; רכש |
to earn, to win ; to enjoy, to benefit from; to win; to be paid; to purchase |
ke lo agas de tal djesto ke ganes muncho dinero. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Todo ke emuna tenia se pasa bien a gozarla Todo ke amor tenia salga kanpo a ganarla (Donme, sig 18) |
el nombre del rovo lo trokamos, fint por nombre lo yamamos, menos de esto no ganamos los bienes de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
I kuando aki vinites i ke lavor tuvites / muncha moneda izites / ma kualo avansates i a ken ayudates / de tanta moneda ke ganates? (La Amerika, 1914) |
ganeden/ganeder (ebr.) |
גן עדן |
paradise |
yevan a eya ke se pasee, los visios de ganeden ke dezee, los tsadikim kon su ojo vee, los ke se fueron de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
garato (gr.) m. |
סוג דג ים: טונה מלוחה |
sea fish type: salted tuna |
ermana de Chuflakulos, la ke vende el garato: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
garganta/gargante m. |
גרון, צואר |
throat, neck |
Te estimare komo estima el yardan en la garganta: (Ketuba de la Ley) |
Rogo, sinyor, el kuchio bien aguzaldo para ke mi alma no penara, ke de verlo el kuchio mi garganta se estremesera, un poko de mi seniza a mi madre Sara yevara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Yoro Avraam Avinu de ver ke su garganta de suyo espandio, i su padre su pie sovre el tendio, un reviit de sangre de el vertio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
gas m. |
גז, נפט |
gas, oil |
En el gas asfiksiados, en el fuego fueron kemados las kriaturas sin pekado al son de la muzika fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
gastar v. |
בזבז, הוציא כסף; בילה, כילה, קלקל, מירטט |
to spent, to spent money; to spoil |
Todas sus aziendas gastan en plazos i en botas i vazos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I en esto muncho enyado: aspros gasta kon punyado; el Dio los da demaziado i vos keda a dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Djugar i emborrachar, haraganear i gastar / ansina nunka puederas adelantar / repentete mi ermano, rekoje bien la mano / esto te dize el aumoristikano (La Amerika, 1914) |
gaste m. |
הוצאה, הוצאות |
expenditure |
Gaste mos asodesió por modre un perro; no ay ke no mos vensió, mashko muncho fierro. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
gaviya/gavilia f. |
אלומה, עומר; זר; חבילה; צרור שירים (אנתולוגיה) |
sheaf; garland; package; anthology |
'Gaviyas sonyava ke faziamos un dia, (Poema de Yosef) |
Mas muy keda estava gaviya de Yosef. (Poema de Yosef) |
gayina f. |
תרנגולת |
hen |
revanadas asentava debasho de una gayina (Gizados de berendjena, siglo 18) |
tomava eya en primero de la India una gayina, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Izole gaina en sena kama de oro enke se echara (Donme, sig 18) |
Gizanderas en las kozinas desplumando las gainas; kayimak, yegurt kon meínas ke enpesen a komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Fuese 'Ester a el rey aina, le Disho: Bigtan i Teresh te kieren entosegar komo una |
gedulá (ebr.) f. |
גדולה |
grandeur |
zayin de Adar se apregono kon muncha bealá: serrad las puertas de los sielos i no resivas su tefila, ke ya se le fue la gedulá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
gerra f. |
מלחמה, קרב |
war, battle |
gerra grande azer en kantidad (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
ke los vean los turkos i maraviyados ke no son uzados toparse en gerra komo les bastesera i estan kontentes de ver gerras fuertes (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
De aki aya, i es para Tevaria, ordenes de gerra mas ke la primera. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Armavan gerra los moros alas sivdades de gerrear rebolviendo sus kavayos salian djugar las lansas (Donme, sig 18) |
Vinyas, kampos komo guertos / esta todo en gran ruvina / ay feridos tambien muertos / en esta gerra divina (La Epoka, Sal. 1898) |
Dizen ke va aver una muy grande gerra / i ke muncha sangre va korrer en tierra / Austria i Serbia estan en dubara / siendo a fransez dieron una krushumada (La Amerika. 1913) |
Ma parese ke esta gerra es inevitavle / i ke kale ke ayga una pelea regretavle / la kuala traera grande destruision / i el penserio solo trae estremision (La Amerika. 1913) |
su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
gerrear v. |
נלחם, נאבק, התקוטט |
to fight, to struggle, to quarrel |
Armavan gerra los moros alas sivdades de gerrear rebolviendo sus kavayos salian djugar las lansas (Donme, sig 18) |
Avlar kero lektor kon boz atristante / de la gerra ke ay ke es muy amanziante / eya kamina avante / i aze destruision / ya se ruvino kada nasion / ma inda van gerreando / la sivdad kemando (La Amerika, 1915) |
'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915) |
Razon tiene nuestro rijidor ke avrio los lavios / por dezir kon amor a sus politikanos / keremos estar repozados / i non gerrear / ansi vamos a briyar / en deklarandomos neotros / kontentes seremoa nozotros (La Amerika, 1915) |
gerrero/gerreero m. |
לוחם |
fighter |
Gerreros ke akojga de todas las partes (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
gezerá (ebr.) f. |
אסון, מכה, שבר, גזירה |
disaster, blow, destiny |
Ah, Yoheved madre presiada, resive la gezera del Dio ke fue asetensiada, para esto fuites kriada de enterrar al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Zahmet mucho se dio la grande Ingletierra / i muncho a entender dio por no deshar azer gerra / ma viendo la gezera negra / eya tambien mobilizo / vapores de askier incho / los mando en Fransia /por mantener su aliansa (La Amerika, 1915) |
rasgaron sus |
gía f. |
מדריך; מנהג |
guide |
El Dio fue en su gia i del fue manparado. (Poema de Yosef) |
Para mis sivdades sera muy buena gia; (Poema de Yosef) |
Sovre mi reinado kiero ke seas gia; (Poema de Yosef) |
giador/dera n. |
מדריך, מורה דרך, מַנְחֶה, מוביל; מושל |
guide, mentor; governor |
Maraviyome si fayades tal giador komo Yosef. (Poema de Yosef) |
giar v. |
הדריך, הנחה, הוביל, ניהל |
to guide, to lead, to manage |
Kon onor i onra a Ester krio kon gran rijo la gio guerfana de padre i tambien de madre (Purim, De-Fes, sig. 18) |
|
givir (ebr.) m. (pl.: gevirim) |
גביר, פרנס, איש רם מעלה, פני העיר, טובי העיר |
a man of high rank, rich-man |
Los gevirim kon el bien penaron, a los podrunes lo guardaron, al kavo los fraikores se lo yevaron (Asidio de Belogrado 1788) |
ande via ombre de golor / metia su ojo kon grande folor / le alsava alila kon grande dolor / no desho |
muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del kaik ke le burako / del |
oid koplas del |
gizado m. |
בישול; תבשיל, נזיד |
cooking; stew |
Kuantos modos de gizados se azian de la merendjena. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
gizandor/dera n. |
טבח/ית, מבשל/ת |
chef, cook |
Gizanderas en las kozinas desplumando las gainas; kayimak, yegurt kon meínas ke enpesen a komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
gloria f. |
תהילה, תפארת, הוד |
glory |
porke le asoplo el espirito de la gran gloria divinidad, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Si ya se destruyo tu santa morada i kaza de tu gloria fue ruinada, (Im afes, Papo 1894) |
Membra akel ke santifiko tu Gloria i ke desho un eshemplo por memoria! (Im afes, Papo 1894) |
Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911) |
gloriozo adj. |
מהולל, מפואר |
glorious |
Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911) |
Todas estavan muy muncho gustozas / i se sintian de korason gloriozas / i kada una se mete a rozas / i miles de otras ermozas kozas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
'Salid de aki muntanyas vanitozas , / Dio no envelunta en vozotras gloriozas, / ermozura, altura, son vanas kozas, / dizia Dio kon an tono de rizas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
godro adj. |
שמן, עבה, סמיך, עתיר שומן |
fat, thick, high in fat |
karne godra i peshkado, los valientes alavados. (Toledo, Koplas de Yosef) |
godrura f. |
שומן, חלב; עובי; כרסנות, שמנות יתירה |
fat; thickness; bellying |
i sofritas kon gordura las yamavan baldaron. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
goel (ebr.) m. |
גואל, מושיע |
savior |
Mihael sar Israel, Eliau ve-Gavriel ke vengan kon el goel a salvar a Israel. (El Dio alto) |
Bushkando va en ke mez murio el pastor fiel no supo en akea vez nasio muestro goel pastor de Israel se yamo Moshe (Purim, De-Fes, sig. 18) |
No uvo muerte para el vidas del mundo bive el djuntos vengan kon el Goel ek enbien a vos a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
tefila agan todo Israel / ke mos mande ya el |
tefilot i taanit a el Dio aremos / ke en sus dias buenos al mashiah veremos / i mos alegraremos / todo Israel / djuntos vos kon el |
golor f. |
ריח, ניחוח |
smell, fragrance |
ande via ombre de |
goral (ebr.) m. |
גורל, פיס; גורל, מזל |
lot; fate, destiny |
I bendiga a su puevlo am goralo (Ketuba de la Ley) |
gostar v. |
טעם; ניסה; נהנה; הבדיל, הפלה |
to taste; to try; to enjoy; to distinguish, to discriminate against |
boka tienen i no gustan, no komen ni menos royen; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Los neviim izo matar profetas falsas izo kitar: ''Komed i beved i gostad i no tengash miedo de Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915) |
gostarse v. refl. |
שמח, צהל, נהנה, נשא חן |
to rejoice, to enjoy, to please |
Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911) |
yene se gustan ke no ay tahanunim (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
gota/gote (1) f. |
שיתוק; פודגרה |
paralysis; podagra |
es komo la espondja kon la portukal, aparejen un bokal, después una bota, no keda ni gota. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
ijo de ombre vas pedrido en bienes enbevesido, de gota fidionda sos venido i tu fin polvo i tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
gotera f. |
מזחילה (מקום שממנו מטפטפים המים מהתקרה); דלף, טפטוף מהגג; טיפה |
a place from which water drips from the ceiling; leak, dripping from the roof; drop |
enmentare unos kuantos komo una gotera en la mar i ago viduy por eyos, puede ser are amahar el sonido de sus olas i sus ondas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
goy/goyá (ebr.) m./f. |
גוי (במיוחד מוסלמי)/גויה |
gentile (especially Muslim) |
Moshe komo era djidio, non kijo tetar de goy sinon de la su madre (Koplas de Par'o, 1901) |
Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915) |
gozar (de) v. |
נהנה (מ-) |
to enjoy |
es de komer i gozar de lo bueno i barato. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Yenas kon kantigas i kon boz alta gozan sin aver falta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Gozar kijo el su bien en akeos dias mando i apanyo tambien a sus kompanyias (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Todo ke emuna tenia se pasa bien a gozarla Todo ke amor tenia salga kanpo a ganarla (Donme, sig 18) |
miramos buena komida, i buena sea la bevida, la alma keda afriida, no goza de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
gozo m. |
הנאה, תענוג, עונג, שמחה, ששון, מָשׂוֹשׂ, חדווה, עליזות |
pleasure, joy, cheerfulness |
ke mos de gozo i alegria fuerte de Israel. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Kon temoridad de korason i alegria i gozo (Ketuba de la Ley) |
Alguayad a mi madre, ke su gozo lo pedrio! (Puertas de veluntad) |
Rogemos noche i dia ke mos de gozo i alegria kon toda la konpanyia a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
No desho Ester de azer eya otro tanto tiro gozo i plazer i desnudo su manto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Demando la kavza ke vino Aman i estonses lo yaman, ayi todo el gozo le kayo enel pozo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Alavare kon gozo a el verdadero por kavza ke nos izo el nes por entero; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Siente muncha ansia en lugar de gozo, komo un palo tezo ansi kedaria asta el terser dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Tu A-donay el padre piadozo alvisia ami alma de tu gozo, Zihr''i az orasion asu repozo (Donme, sig 18) |
Dezilde a mi madre Sara ke su gozo perdio, el ijo regalado ke de noventa anyos lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911) |
Tefilot kale azer para ke kede esta gerra / ke nos izo bezer i mando a muchos a la tierra / ke se eskape esta gerra / i se aga la pas / por ke no se sufre mas / agora ke ayga repozo / i alegria i gozo (La Amerika, 1915) |
shabat agadol oy tomad vuestro repozo / por empesar enel invierno kon alegria i |
avlad a mi madre ke su |
gozozo adj. |
שמח, עליז |
happy, cheerful |
Kavayeros salieron muy apresurozos alegres anduvieron i muncho gozozos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
grado (2) m. |
דרגה, מדרגה, מעלה, רמה, מידה; מדחום; הוקרה, הערכה |
degree, grade, level; thermometer; appreciation |
mos traigas en este grado ke te sirvamos noche i dia. (Toledo, Koplas de Yosef) |
a tu puevlo el desdichado, desendido en basho grado, (Toledo, Koplas de Yosef) |
gran adj. |
גדול, ראשי |
grand, main |
Mas gran envidia avian komo andava Yosef. (Poema de Yosef) |
No ay numero de ni kuenta a su gran rikeza (Koplas de Purim, 1545) |
granado m. |
עץ רימון |
pomegranate tree |
De un ombre sin arte, otro si de mizura (Poema de Yosef) |
Su padre lo keria kerensia muy granada, (Poema de Yosef) |
Pues komo le faria tal traision granada?'' (Poema de Yosef) |
granado (arc.) adj. |
גדול, ניכר, הדור |
great, considerable, glorious |
Estas venian, komianlas a las otras granadas. (Poema de Yosef) |
grande adj. |
גדול, גבוה, מבוגר |
big, tall, mature |
'estesh en buen ora, senyor, muestro grande i muestro rey! (Toledo, Koplas de Yosef) |
Enperador fuerte kon grande suerte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
grandeser v. |
גדל; הגדיל |
to grow; to enlarge |
torno i la vido en kresiente, ke enpeso a grandeser; (Toledo, Koplas de Yosef) |
grandeza f. |
גאווה, יהירות; גדולה |
pride, arrogance; greatness |
Kontoles Aman su alta grandeza gran kopia de ijos i de tezoro (Koplas de Purim, 1545) |
I la su djustisia se va aserkando se le tira su mando i la su grandeza i su altigueza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I de munchas vias mando a traer amostrar a su aver i la su grandeza kon muncha rikeza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Derecho el ke vide su grandeza, torno el bien i le izo tristeza, por su kavod por onrar su alteza (Donme, sig 18) |
Sus ojos kon alkoholos pintadas i su boka redonda komo rozas, kon su luenga avlava grandezas. (Donme, sig 18) |
a ti A' la grandeza i la barragania i la ermozura i el vensimiento i la loor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
ken puede denunsiar tus grandezas en tu arrodear enriva de el galgal de el fuego el galgal de la espandidura ke en el esta la luna (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
segun la fortaleza de tu grandeza, mizmamente es la fin de mi provedad i mi basheza (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
todo modo de kriansa ke en el mundo es komo un grano de mostadra enfrente de la mar la mas grande i el i su grandeza son kontados komo nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en |
A' kien non se espanta de dia de el din el temerozo / ke a ti te konviene la |
grandino m. |
כינוי אירוני ל''גדולים'' |
an ironic nickname for "greats" |
Kuanto bueno es ke los Estados Unidos / komo seheludo paes tuviendo buenos grandinos / i ministros finos / ke deklararon neotralidad / Vilson mostro abilidad / en este pleito agudo / el se rijo muy seheludo (La Amerika, 1915) |
grandiozo m. |
הבכור; הבכיר בדרגה, אדםבעל סמכות וכוח |
the eldest; the senior in rank, a man of authority and power |
Kelal de la koza es por bashas pasiones / ke tienen djente grandioza de todas las nasiones / sin azer munchas diskusiones / dieron orden de gerrear / veremos kuando va eskapar /la grande dubara / ke ya izo vedre la kara (La Amerika, 1915) |
grandísimo adj. |
גדול למדי; בעל ערך |
sizable; valuable |
I seer sea kontado a grandisimo yerro (Koplas de Purim, 1545) |
Ansi fue ke akel dia mizmo / ke en Sinay pozo el Dio grandisizmo / i deklaro aboz alta el monotizmo / ke es la bandiera del djudaizmo. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
grano m. |
גרעין, גרגר; ניצה, כפתור של פרח; פצע, מורסה, אבעבועה; מטבע; מידת משקל |
grain; bud; wound, abscess, blister; currency; weight measure |
todo modo de kriansa ke en el mundo es komo un grano de mostadra enfrente de la mar la mas grande i el i su grandeza son kontados komo nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
grasia f. |
חן, חסד, קסם; חסד עליון |
grace, kindness, charm; Supreme Grace |
El Dio alto kon su grasia mos mande muncha ganansia, (El Dio alto) |
Vistio grasia i mersed en el terser dia muerta de anbre i sed de ver tal manzia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I en el su laso el se la asento i en eya atento no rekonto ganansia eskuentra de grasia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
grasiozo adj. |
חינני, מלא חן, מלבב, נחמד, חמוד, נאה, נעים, חביב, מקסים, מושך את הלב, רב חסד |
gracious |
veas Dio selozo grasiozo i piadozo, y amado (Toledo, Koplas de Yosef) |
El ke la mirava se desmayava despues se arretornava porke era grasioza i muy namoroza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Grecha f. |
יוון |
Greece |
Serbia ya fue echa en una bolema / ayuda kijo de la Grecha ma kedo kon la postema / ainda eya se kema / siendo al grego ayudo / kuando en apreto se topo / al tiempo de la Bulgaria / kuando aharvado se via (La Amerika, 1915) |
grego n.& adj. |
יווני; יוונית (השפה) |
Greek; Greek (language) |
lo ke vido de una grega vestida a la turkina: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Serbia ya fue echa en una bolema / ayuda kijo de la Grecha ma kedo kon la postema / ainda eya se kema / siendo al grego ayudo / kuando en apreto se topo / al tiempo de la Bulgaria / kuando aharvado se via (La Amerika, 1915) |
Gresia f. |
יוון |
Greece |
Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915) |
gritar v. |
צעק, זעק, צרח, צווח, קרא בקול; רגז, קצף; גער, נזף |
to shout, to scream, to call aloud; to Irritate, to become angry; to scold, to rebuke |
Gritad biva Gazi bey kon su kompania / fondaron la libertad i la alforia / toda la Turkia se izo ermandad / tambien igualidad / kon turkos i kristianos / semos komo ermanos (La Amerika, 1911) |
Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911) |
Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911) |
grito m. |
צעקה, זעקה, צריחה; גערה |
cry, scream, shout, yell; rebuke |
Una boz ya le grito ke se adelantara. (Puertas de veluntad) |
Yoros gritos se sintia / de grandes i kriaturas / kada uno konsentia / temblores i kaenturas (La Epoka, Sal. 1898) |
grosh (t.) m. |
מטבע קטן (גרוש, אגורה) |
small currency (penny) |
Ya se arrepintieron de este mal echo, el grosh ke tenía[n] todo ya lo dieron, bushkaron remedio por lo ke perdieron; me pisho en sus karas ke tal mos izieron. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / |
grupo/grupa m. |
קבוצה, חבורה; צרור מטבעות כסף קשור ומוחתם |
group, bunch; a bundle of silver coins tied and sealed |
devuado |
tizku le-mitsvot |
guadrado adj. |
שמור, גנוז; מוגן; שמור ל- (מיועד) |
save, hidden; protected; save to (designated) |
Sivera sea guardada en anyos de fartura. (Poema de Yosef) |
Ad ayom la nemistad la tienen guardada, mos amostran amistad komo eskarada; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
no ay vida tan presiada komo los dias de la prenyada, de los malahim es guadrada ke no kaiga en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero atersiado / tornadvos por pas andjeles de mis fonsados / este dia zahut a Yerushalayim |
guadrar v. |
שמר, הגן על; הסתיר, הצפין |
to keep, to protect; to hide, to conceal |
Para ke el novio las aga i las guadre: (Ketuba de la Ley) |
Ora ke mi kuerpo en el fuego se adrera, un poko de seniza por mi rekodro guadrara, (Puertas de veluntad) |
las guardava para el invierno de todo modo de kat. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Avonam les deskuvrio kavza del tosigo guarda por parte de el Dio a ti te lo digo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Mando Ahav a bushkarlo por toda djente i reinado: ''Si lo tuvieres guadrado a el ke va vestido de manto ke su nombre Eliau? (Koplas de Eliau, sig. 18) |
dibur bueno a eya le davan: si sus mitsvot eya guadrava de la shehina se aprovechava kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911) |
De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: desnudadvos, reina, ke asi mando el rey, ke vengas sin manto. Desnudose la reina, le izo lreser el Dio detras un ravo, por ke no deshava |
kara de muncha shehina ke el Dio mo lo |
guadrarse v. refl. |
נשמר, נזהר, נשמר מ-, השתמט מ-, נמנע מ-, מנע; שמר, גנז, צפן |
to be kept, to beware, to evade, to avoid, to prevent; to keep, to conceal |
Fuese 'Ester a el rey aina, le Disho: Bigtan i Teresh te kieren entosegar komo una gayina; Mordekay el Judio me lo Disho asina. Por esto |
gualardonar v. |
גמל |
to reward |
sovre todas las bondades ke me gualadronastes mal te gualadroni (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
guareta/guaritika f. |
אליל, פסיל |
idol |
amostrale la guaritika i todo modo de plaveta. (Toledo, Koplas de Yosef) |
demando este nesio: ''kuanto es esta guarita? (Toledo, Koplas de Yosef) |
guay! interj. |
אוי! אויה! אבוי! |
Alas! |
guay de ti, el desdichado, deshas al Dio verdadero; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Guay a mi por mi madre ke se adolensiara! (Puertas de veluntad) |
I Aman kon muncho guay le arrespondia: son munchos los Mordehay en la djuderia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
de ver a su madre ke yorava i endechava, ke la muerte de los tres kon sus ojos mirava, guay de la madre ke a los ijos enterrava Miriam i Aaron i el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
neeman les disho a todo Israel: dizi kuando entrash a Erets Israel: guay de ben Amram el pastor fiel bamidbar niftar el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: |
guérfano m. |
יתום |
orphan |
los dos guerfanos de madre kriados kon grandes rijos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Kon onor i onra a Ester krio kon gran rijo la gio guerfana de padre i tambien de madre (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Pensad de azer buendad al desmamparado / el povre i guerfano sea bien mirado / si esta atrazado / darle la instruksion / i dezir de korason / todos somos keridos / de una madre paridos (La Amerika, 1911) |
La mosa era |
guerko m. |
שטן, שד; ערום, פיקח; שובב (שד משחת) |
demon; shrewd, clever; naughty |
su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este diavlo / salio muy |
guerto m. |
גן, גינה; גן ירק |
garden; vegetable garden |
Vinyas, kampos komo guertos / esta todo en gran ruvina / ay feridos tambien muertos / en esta gerra divina (La Epoka, Sal. 1898) |
guevo m. |
ביצה; אשך |
egg; testicle |
i frio el fritado de unos kinze guevos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
despues las enreyenava guevos, muezes i azeite, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
les batia mucho guevo en un poko de farina (Gizados de berendjena, siglo 18) |
guezmar v. |
הריח; נתן ריח |
to smell; to give a scent |
Repozare mi alma en tus kortes, guezmare guezmos de tus montes, mora mi alma entre los estantes. (Donme, sig 18) |
guezmo m. |
ריח |
smell |
Repozare mi alma en tus kortes, guezmare guezmos de tus montes, mora mi alma entre los estantes. (Donme, sig 18) |
Guezmo de barut se siente en Evropa / i kada uno bien triste se topa / veremos ke va ser de esta negra salata / i kualos van a komer asana bukata (La Amerika. 1913) |
A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan aviertos / en mersedes de muestros padres los primeros mozotros enfiuziados / se konponga muestras tefilot komo |
gursuz (t.) m. |
בן בליעל, אדם ארור; חסר מזל |
malicious, damned man; unlucky |
gursuz merkantible devía de ser, negro le fue el pareser de la noche al día ke djunbúsh sería. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
gusto m. |
טעם; רצון, תיאבון; הנאה, אושר, תענוג, סיפוק; נטיה, חוש טעם |
taste; desire, appetite; pleasure, happiness, satisfaction; tendency, sense of taste |
Otra vez konmigo manyana vendras, i kon mi gusto aras, are kuanto keres ke mi patron eres (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ordenes de gerra keria armar, por la tierra i por la mar, por azer su gusto, tuerto i no djusto. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Bendicho sea el Dio, ke mos deshó ver esto, muncho gusto tuvimos, kuando es el resto? rogemos al Dio ke sea muy presto i karne kasher ke no venga en esto. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Gran gusto tuvimos ke kortaron 3: la blandika en pirmero, la menekshe después, el perro de el blanko dio 3 rubíes para ke lo kortaran la primera vez. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Las puertas tened aviertas a meskinos i kojetas i a los ke meten bonetas porke es gusto de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Este negro yerro le fue gran fesat; basta ke no esté kiesat, komemos kon gusto, bevamos endjunto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
tanto gusto eya tomava kuando en tripa eya estava, un sirio le arrelumbrava ke vea toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
|
gustozo adj. |
מאושר, שמח, עליז, מלא גיל; עשוי בחן וטעם |
happy, full of joy; Made with grace and taste |
Todas estavan muy muncho gustozas / i se sintian de korason gloriozas / i kada una se mete a rozas / i miles de otras ermozas kozas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
guzano m. |
תולעת |
worm |
En pozo lo echaron, de sierpes i guzanos. (Poema de Yosef) |
i su tripa es partida i su yubre es salida i su karne es komida del guzano de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
toda la ropa ke es kerida, ke de seda se teshida, del guzano es salida, los ke komen al onbre en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ma yo so yerme i guzano, polvo de la tierra, un atuendo yeno de verguensa (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
gyubré (t.) |
אשפה, דשן |
garbage, fertilizer |
i su tripa es partida i su yubre es salida i su karne es komida del guzano de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
hadra f. |
העוויה, פוזה, פאסון; מאמץ, עבודה |
grimace, pose, fa?on; effort, work |
por amostrar deskonsuelo ke uvieron munchas hadras. (Toledo, Koplas de Yosef) |
haftoná (ebr.) |
מכות, מלקות, הלקאה |
beatings, flogging |
A Haydar ya arrivimos, de haftonas mos konsomimos, tres dias estuvimos, de ansia mos abatimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Alshten (?) kon haftonas , al apelo mas i mas, bloko vas i shtupo vas kon krueldad, mos aharvavan sin peadad (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915) |
haham (ebr.) m. & adj. (pl. hahamim) |
חכם, ידען, למדן, מלומד; רב ספרדי |
smart, knowledgeable, learned; Sephardic rabbi |
lo ke azia Zinbulika, ija del haham Toledo: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Hahamim van airando detras de muestro goel (Donme, sig 18) |
Esto tened muncho en mientes: a los hahamim, prezentes, a el médiko sin dolientes ke vos tenga ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
i El haham de los ijikos, a la maestra regalikos i ken puede dé dukadikos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Shabat viene no meldamos, kon dibur shel hol lo menospresiamos, a los hahamim no eskuchamos, los senyores de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911) |
hal (t.) m. |
מצב, מצב העניינים; צרה, מצב אומלל |
state, state of affairs; trouble, miserable condition |
Hal grande ya vino a todas las nasiones / paresio un espino ke puncho los korasones / se sobreviaron las pasiones / i tomaron a matar / sin piadad tomaron a kemar / sivdades enteras / las personas se izieron mataderas (La Amerika, 1915) |
'halahá (ebr.) f. |
הלכה |
Jewish religious laws |
anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i lenya de la ordenansa / ado mi sinyor karnero ke no la |
hamal (t.) m. |
סבל, סוור; כינוי לאדם גס הליכות |
porter; a nickname for a rude person |
Perkuró de azer mal sin tener provecho, siendo era un amal de los de el komercho; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
hamor/a (ebr.) n. |
חמור/אתון, בהשאלה: טיפש, אוויל, חסר דעת, שוטה |
donkey, metaphorically: stupid, foolish, ignorant |
De estonses avrira tu ojo saver a el Dio, Tova dize: A ti remez ke no kedares hamor. (Donme, sig 18) |
hanino (ebr.) adj. |
בעל עור בהיר מאוד; חנני, בעל חן |
who has very fair skin; graceful |
i kon pimienta i azeite era koza muy hanina. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
para travar la urina una koza muy hanina. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
hanupá (ebr.) f. |
חנופה |
flattery |
kon kavod i hanupa lo resivio, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
haraganear/haraganearse v. |
התעצל, הלך בטל |
to get lazy, to go idle |
Djugar i emborrachar, haraganear i gastar / ansina nunka puederas adelantar / repentete mi ermano, rekoje bien la mano / esto te dize el aumoristikano (La Amerika, 1914) |
has (t.) adj. |
מצויין, מאיכות משובחת; טהור, טבעי |
excellent, of fine quality; pure, natural |
biskochadas kon guevos freskos i un poko de arina has (Gizados de berendjena, siglo 18) |
hasbón (ebr.) m. |
חשבון |
reckoning |
Kon vazo sin aza beven a heshbón, non azen ningún elbón de ninguna koza, van komo la roza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
al malkenu le paresio ke esto era malmeter / esta echa a den Oglu no le keria azer / ay ken echo un zer / |
va i mira tu |
hasid (ebr.) m. & adj. |
חסוד, חסיד |
pious |
Hasidim eran todos konsejo tomaron i fueron akojidos i shofar yevaron i el Dio yamaron kon boz de yoro (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Hasid de Avraam a su mujer le diria: kero ke me agas buenas komidas i komeremos kon muncha alegria, ke a muestra vejes nisim grandes mo se aria (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
shamayim vaarets yoravan i dizian: el hasid de la tierra se depedreria i derecho en el onbre no avria komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Aniyim i hasidim i ombres onestos / por podersen mantener siempre van despuestos / mizmo i por estos / devemos de kudiar / el Dio mos va ayudar / penemos kon dos manos / por nuestros ermanos (La Amerika, 1911) |
Tsadikim i hasidim ya van esklamando /por la santa patria siempre van penando / al Dio van rogando / kon todo korason / ke mande la salvasion / todo el puevlo rogaremos / porke todos keremos (La Amerika, 1911) |
hasidut/hasidud (ebr.) |
חסידות, אדיקות, דבקות דתית |
piety, religious devotion |
El hasidut de Abraham los andjeles ya vieron, (Puertas de veluntad) |
Los malahim de los sielos delantre el Dio se pararon, aziemdo orasion i muncho eyos yoraron, de ver su hasidut muncho se enkantaron (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
hatán (ebr.) m. |
חתן, חתן תורה |
groom, Torah groom |
Hatan i kala avian dientro de nekuda alta (Donme, sig 18) |
haver (ebr.) m. (pl.: haverim/haveres) |
חבר, רע, עמית, שותף; חבר (בארגון) |
friend, colleague, partner; member (in an organization) |
Toma un haver a ti i serash komo uno, venga uno i perkure a uno sod lishmor. (Donme, sig 18) |
su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un |
haviar (t.) m. |
קוויאר |
caviar |
I haviari bien dezecho, no mires danyo ni provecho; a Amán aze despecho i mira bien de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
havra (ebr.) f. |
תלמוד תורה, ''חדר'', ביכ''נ; חברה |
Talmud Torah, heder (religious elementary school), synagogue; company |
Hevrot salen akojer de kaza en kaza, bushkan de arrekojer asigún su kavza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
hayá (ebr.) f. |
חיה, בהמה; איש לא חברותי |
animal, beast; an unsociable man |
ropa fina i muy presiada ke por samara es nombrada, es koza enkonada de hayot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
hayre (t.) m. |
רווח, תועלת; אמצעי |
profit, benefit; a means |
hayre no ay de eskapar de la muerte, grandes i chikos kaen en esta suerte, anke sea tan fuerte komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
reada les travo de oyir estos biervos / la dezventura ke les hue al patri de eyos / aspros i dineros no le aprovecho / kon su mano lo echo/ no le izo |
hazak baruh! (ebr.) interj. |
חזק וברוך! |
Straighten up! |
hazak ve-emats dire a ken es amigo: sienpre yo lo kantare sin ningun fatigo; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
hazán (ebr.) m. |
חזן, פייטן |
cantor |
Al hazán lo apanyaron, onde el abdán lo yevaron; todos los djidiós yoraron (Asidio de Belogrado 1788) |
A los ke traen siriikos, hazán, shamash, mezamerikos, aspros darles kon bultikos, porke ansí el dever (Mandjares de Purim, sig. 18) |
hazir (ebr.) |
חזיר; כינוי לאדם מעורר גועל |
pig; a nickname for a disgusting person |
Venid mis ermanos al Dio bendezir porke los kriasianos estaban hazir; el perro del blanko ía hazir, viejos, los kortaron komo un hazir. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
hesed (ebr.) m. |
חסד, נדיבות |
benevolence, generosity |
hesed grande aze konmigo eskapame del enemigo, vos ke sos padre amigo, sennyor de toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
hibá (ebr.) f. |
חיבה; להיטות, חשק רב |
affection; eagerness, great desire |
Tambien El mos aplazo komo novio kon grande hiba (Ketuba de la Ley) |
hidush (ebr.) m. |
חידוש, חידוש תורה |
resumption, resumption in Torah |
de ser mehadesh peshatim i hidushim de prima i de madrugada (Ketuba de la Ley) |
hodja (t.) m. |
חוג'ה, מורה, מורה-דת |
hodja, teacher, religious teacher |
Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
hok (ebr.) m. |
מנהג דתי |
religious custom |
Komo ya resivio el novio de azer sus mitsvot i sus hukim (Ketuba de la Ley) |
hol (ebr.) |
חולין |
secular |
Shabat viene no meldamos, kon dibur shel hol lo menospresiamos, a los hahamim no eskuchamos, los senyores de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Hristó (gr.)m. |
ישו |
Jesus |
Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
ibrish/ibrishim (t.) m. |
חוט משי |
silk thread |
|
ida f. |
הליכה, יציאה, עזיבה, יציאה לדרך |
walking, leaving, setting off |
vate mi ija mi kerida, para bien sea tu ida, no piedras toda tu vida en vanedades de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ídolo m. |
אליל, פסל, פסיל |
idol |
El se venge de todos los ke sirven idolo (Ketuba de la Ley) |
Se alevanto un rey muy riko Ahav su nombre era dicho Izevel mando kon su dicho ke sirvieran idolos en lugar del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
igo m. |
תאנה |
fig |
miravan de enfrente sin esvarear, no avía adjidear de los enemigos a presio de igos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
igual adj. |
זהה, שווה, שווה ערך, שקול |
equal |
I todos dos de iguales buenas manias, suvieron sin keshar sovre las muntanyas. (Im afes, Papo 1894) |
igualidad f. |
שוויון, דמיון |
equality |
Gritad biva Gazi bey kon su kompania / fondaron la libertad i la alforia / toda la Turkia se izo ermandad / tambien igualidad / kon turkos i kristianos / semos komo ermanos (La Amerika, 1911) |
ijo m. |
בן, ילד |
son, boy |
Yamo: ''Ya Dio, abedigua a este ijo de la aniya, toma la yave de la luvia ke no podesta sovre todas dos Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
ikar (ebr.) m.(pl.: ikarim) |
עיקר, עקרון |
principle |
Le dio el novio tosefet sovre el ikar de su despozada (Ketuba de la Ley) |
ilaká(t.) f. |
יחס, קשר; תואנה |
connection; pretext |
rasgaron sus gezerot fue kon grande shaka / no le kedo arka i ninguna |
ilar v. |
טווה |
weave |
i los shales mas alavados ke de lana son ilados de beemot son treskilados, las ke kaminan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ilo m. |
חוט; להב (צד חותך של סכין/חרב) |
thread, wire; blade (cutting side of knife/sword) |
Razon rishon envelunto para azer palasio, en presipio mando El Rey filo santo de suyo, i desho El un nekuda, sierto es aver suyo (Donme, sig 18) |
Se espandio el filo santo kavako en gulgata (Donme, sig 18) |
imaje/n m. |
צלם, פסל; דמות, צורה, תמונה, ציור, בבואה; אימאז' |
figure, shape, image, painting, reflection |
Avras imaje onrado en la tu djuderia. (Poema de Yosef) |
Mordehay no lo indinyo ni kijo umiliarse kon imaje ke sinyo por aformoziguarse (Purim, De-Fes, sig. 18) |
imenso adj. |
ענק, עצום, כביר, בלי שיעור |
immense |
Al eksepsion dela montanya de Sinay / ke dizia kon sa grande umildansa: / Mas basha i menospresiada de mi ken ay? / delantre de kada muntanya inmensa. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
imortal adj. |
נצחי |
immortal |
De vista izo eskrivir un avizo / ke la Ley inmortala se dara mezo / Moshe en una delas muntanyas / ke topara en eya buenas manyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
impedir v. |
מנע, עיכב, עצר, שם מכשול, קידם פני; נעצב, הצטער; נפגע |
to impede |
tsar li meod! mi flakeza i de mi korason el apreto / me |
imperator/imperadór m. |
קיסר |
emperor |
Enperador fuerte kon grande suerte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ansi el mandado del enperador ke lo tiene en amor el es su amigo tambien su avrigo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Melizelda, melizelda la ija del enperante ke venia de los banyos de los banyos de lavarse (Donme, sig 18) |
importansa f. |
חשיבות |
importance |
Eyos dieron a los ijos ke es la mas inportansa (Ketuba de la Ley) |
importar v. |
ייבא; היה חשוב |
to import; to be important |
Enporto todos entre ashugar i tosefet i kontado (Ketuba de la Ley) |
Aava ke enporta tredje es uno onestedad i ke seran komo uno no sean apartados. (Donme, sig 18) |
imposivle adj. |
בלתי אפשרי, לא יתכן, מןהנמנע; בלתי נסבל |
impossible |
Devemos de rekontar este kuento trivle ande pudo enventar koza inposivle, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
inchido adj. |
מלא, מפוטם, ממולא |
full, fattened, stuffed |
burakadas por adientro i inchidas a no mas (Gizados de berendjena, siglo 18) |
i inchidas por arriva i les metia taponikos, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
inchir v. |
מילא, גדש; פיטם, הלעיט |
to fill, to pile up; to fatten, to feed |
las inchia kon kezo i guvevos sin manziya i sin miedo. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Devemos azer djunbúsh en estos dos días, sovre inchir el rabúsh ande los Nahmías; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
inchirse v. refl. |
התמלא, התנפח, השמין, התפטם |
to fill up, to swell, to gain weight |
Rejisto Aman tomo se incho de sanya i a su djente yamo a saver su mania (Purim, De-Fes, sig. 18) |
independensia f. |
אי תלות, עצמאות |
independence |
Si de akel tiempo estavamos aunados / i estar kon kada uno ermanados / nozotros no pedriamos la independensia / ni menos una de nuestra provinsia (La Amerika, 1916) |
India f. |
הודו |
India |
tomava eya en primero de la India una gayina, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
indiana/o f./m. |
תרנגול הודו |
turkey |
Indianas muy bien asadas, pinyonada i almendradas; lombos, luengas aumadas porke azen bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
koman indianos, sofrito i kiebap; kada uno su erbap ordenen la meza sin aver mankeza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
indinyar v. |
הרגיז, הכעיס |
to upset, to anger |
Mordehay no lo indinyo ni kijo umiliarse kon imaje ke sinyo por aformoziguarse (Purim, De-Fes, sig. 18) |
inevitavle adj. |
בלתי נמנע, גורלי, נגזר |
inevitable |
Ma parese ke esta gerra es inevitavle / i ke kale ke ayga una pelea regretavle / la kuala traera grande destruision / i el penserio solo trae estremision (La Amerika. 1913) |
inferno m. |
גהינום, תופת |
inferno |
Temio de ser kaido en el infierno, Yosef. (Poema de Yosef) |
influente adj. |
משפיע, בעל השפעה |
influential |
Bushkaron de matar a fransez el influente / serbos lo izieron asasinar por mano de basha djente / esta matansa sangriente / izo la gerra aktual / la kuala trusho muncho mal / i inda se espera / ke munchos se yiran a la tierra (La Amerika, 1915) |
Ingletierra f. |
אנגליה |
England |
shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
La asembradera de el mal es la Rusia / Ingletierra i Italia se meten en medio / i perkuran por trayer algun remedio (La Amerika. 1913) |
Zahmet mucho se dio la grande Ingletierra / i muncho a entender dio por no deshar azer gerra / ma viendo la gezera negra / eya tambien mobilizo / vapores de askier incho / los mando en Fransia /por mantener su aliansa (La Amerika, 1915) |
inglez m.& adj. |
אנגלי |
English |
'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915) |
insistir v. |
הפציר, דרש בתוקף, סירהב |
to insist |
Ainda oy esto existe / i kada uno azerse grande insiste / i ansi es ke ay miles de komunidades / en Nuyork i en otras grandes sivdades (La Amerika, 1916) |
instante m. |
רגע, הרף עין |
instant |
Esforsose Aman en ese estante (Koplas de Purim, 1545) |
instruksión f. |
הוראה, השכלה, חינוך, הקניית דעת |
instruction |
Pensad de azer buendad al desmamparado / el povre i guerfano sea bien mirado / si esta atrazado / darle la instruksion / i dezir de korason / todos somos keridos / de una madre paridos (La Amerika, 1911) |
intensión f. |
כוונה |
intention |
Disho ke non fayava tales tres entinsiones (Poema de Yosef) |
'tu saves mi intesion, ke eres padre poderozo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
bendision, devosion, muestra intesion toda esta en el; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Diole la su intesion de azer un konbite siendo ansi su intesion no ay ken se lo kite el su apetite i su veluntad (Purim, De-Fes, sig. 18) |
interés m. |
עניין; ריבית |
interest; interest |
Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911) |
intervenir v. |
התערב; תיווך בין, פישר בין |
to intervene |
Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915) |
invierno m. |
חורף |
winter |
las guardava para el invierno de todo modo de kat. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
shabat agadol oy tomad vuestro repozo / por empesar enel |
ya kumplieron sus mision a la altura / por la sezon del |
invito/invita/invite n. |
הזמנה |
invitation |
Tamar ke ansi oyo echo un invite: loke kero yo i mi apetite ke en el mi konbite vos ayegesh vos i Aman djunto kon vos mos asentaremos djuntos beveremos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
inyoransa f. |
בורות, בערות, אי ידיעה |
ignorance |
Munchos anyos pasimos en la inyoransa / del viejo rejimen fue esta mankansa / kon la esperansa / ke tuvimos en el Dio / la libertad mos dio / se vido ke el Dio kijo / ke se eskape el viejo rijo (La Amerika, 1911) |
inyudo m. |
קֶשֶר |
bond |
Su vientre rozas vayadidas, dos sus pechos inyudos milisiadas, sus brasos a el Dio espandidos. (Donme, sig 18) |
ir v. |
הלך, ניגש אל, ביקר; כלה; חלף (זמן); פועל עזר לציון הווה מתמשך/עתיד; התאים |
to go, to approach, to visit; gone (time); auxiliary verb to indicate continuous present/future; to match |
el ke para esto es aparejado, komo tiene gana de ir pekando? no se despega de el enkonado, el enemigo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
irse v. refl. |
הלך לו, עזב |
to leave |
Bushkaron de matar a fransez el influente / serbos lo izieron asasinar por mano de basha djente / esta matansa sangriente / izo la gerra aktual / la kuala trusho muncho mal / i inda se espera / ke munchos se yiran a la tierra (La Amerika, 1915) |
ira f. |
כעס, זעם, חימה, כעס גדול |
rage, anger, great anger |
Terah luego en la ora kon gran ira i kon sanya, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Estonses bien irisio a el la su ira a Mordehay menospresio i tal no lo mira (Purim, De-Fes, sig. 18) |
irse v. refl. |
הלך לו, יצא, נסע; נעלם לו, עבר לו (זמן, מחלה וכו'); נפטר, מת |
to go, to go out, to disappear, to pass (time, illness, etc.); to die |
Se fueron eyos dos, kada uno kargado. Le pregunto Yis.hak a su padre amado: (Puertas de veluntad) |
Israel m. |
ישראל |
Israel |
Veni, todos adjuntemos, a su nombre bendeziremos i de El demandemos la bendision de Israel. (El Dio alto) |
istoria f. |
סיפור; היסטוריה, דברי הימים |
a story; history, chronicles |
ke ya te konosko yo: pensas ke avias estorias (Toledo, Koplas de Yosef) |
el ke es de punta, Tevaria ansi konta, teneldo en memoria para azer istoria. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Por no olvidarmos esta nimistad meldamos kon amistad de la vieja istoria, tenerlo en memoria. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911) |
Luego se eskrivio en el livro de la memoria, komo uzan los reyes ke lo yaman |
Italia f. |
איטליה |
Italy |
Poshea salio la Italia ni mantuvo su aliansa / en deklarandose neotrala eya salio falsa / ma dia no se pasa / si ke este armado / ma no savemos kuando / sarlera de las kantones / en mashkando makarones (La Amerika, 1915) |
Japón m. |
יפן |
Japan |
Tambien el Japon se entro en la boda / el salio komo un raton meneando la koda /ma de la primera ora / se vido ke nada podia azer / un lugar por dezazer / kon muncha barragania / oy no se siente mas su nombradia (La Amerika, 1915) |
jenerozo adj. |
נדיב |
generous |
Kuando todas las kriaturas se van adjuntar / i por azer bien todo ombre se va aprontar / todos los djudios se van alegrar / i kada uno jenerozo se va mostrar (La Amerika, 1916) |
kaas (ebr.) m. |
כעס, חימה |
anger |
I kon kaas i priza non seer deshada: (Ketuba de la Ley) |
kada adj. |
כל- |
all- |
i en kada dos bokados beveresh vuestro viniko, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kaderno m. |
תכלת; בד צמר בגון תכלת |
blue; light blue wool fabric |
Hur karpas i kaderno kuvrio su palasio pilares de severno marfil i topasio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kaer/se cf. kayer/se |
|
|
no ay vida tan presiada komo los dias de la prenyada, de los malahim es guadrada ke no kaiga en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kaído adj. |
שנפל |
who fell |
Temio de ser kaido en el infierno, Yosef. (Poema de Yosef) |
kalavasa f. |
קישוא; דלעת |
zucchini; pumpkin |
las rayava kon el rayo al modo de la kalavasa, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kalbur (t.) m. |
נפה, כברה |
sieve |
i fue en dias de Sultan Mamud / Ytgen pasha el mishne no teniamos umud / rebolvio el mundo komo el |
kaldera f. |
קדירה, סיר עמוק, קלחת |
casserole, deep pot, cauldron |
kijo azerle una fiesta, una kaldera de papara (Toledo, Koplas de Yosef) |
kon sus ajikos mundados dientro de una kaldera. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kaldo m. |
רוטב; מרק |
sauce; soup |
Likorino i aumado kome i bevé kon kaldo; asta kedar todos de un lado, asta esto es el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
kale (catal.) conj. |
צריך ל-, יש צרך ל- |
there is need to |
Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911) |
No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911) |
kalé (t.) m./f. |
מבצר, מצודה |
fortress, citadel |
El turko se enserró en la kalé i mos izo muasilé, el nemsí enpesó a echar muchas djulés (Asidio de Belogrado 1788) |
kaleja f. |
רחוב, סמטה; דרך |
street, alley; way |
gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ke echen feneres en las kalejas a ke se vea ken pasa i ke torna (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
kalpak (t.) m. |
כובע פרווה, קלפק |
fur hat, kalpak |
ibrishay i shali / badja i samur no yeve |
kara de muncha shehina ke el Dio mo lo guadre / de verlo kon el |
kalsada f. |
מסילה, כביש |
road |
enfortesidvos i gozadvos ke la prea se kumplio / a el Fuerte esperad, su firmamiento guadro a vos / i suviran a Tsion i dira / akalsead akalsead sus |
Pregonero salio por toda la |
kalsado m. |
נעל, מנעל, מגף |
shoe, boot |
ke ansi de el le pidio, i deskalso kalsado. (Toledo, Koplas de Yosef) |
ibrishay i shali / badja i samur no yeve kalpakli / |
kama f. |
מיטה, ערש, יצוע |
bed |
Echaronse en una kama dos puerpos i una alma (Donme, sig 18) |
Fuese para la kama onde don[a] krensia esta echada (Donme, sig 18) |
kon tres malahim abasho mishemé rumá; los malahim le izieron la kama, kon neshiká le tomo su neshama (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kámara f. |
חדר; תא, לשכה; בית הנבחרים |
a room; cabin, chamber; House of Representatives |
sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kamareta f. |
חדר, חדר שינה |
room, bedroom |
se olvida de sus prometas i enrezia yevaduras de sus puertas i no ve ke la muerte esta de dientro de sus kamaretas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kaminar v. |
הלך, צעד, פסע, התהלך, טייל |
to walk, to go |
manos tienen i no tokan, i sus pies no kaminan; (Toledo, Koplas de Yosef) |
A los mueve mezes parir keria, se hue kaminando por kampos i vinyas; (El rey Nimrod) |
i los shales mas alavados ke de lana son ilados de beemot son treskilados, las ke kaminan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
i en 29 dias arrodea su charki i kamina el kamino de su fila (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
se trazyerraron del kamino, este se fundio en un pozo i el otro se kayo en la foya (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
i en 29 dias arrodea su charki i kamina el kamino de su fila (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
vido ke todo le |
kamino m. |
דרך, נתיב, נתיבה, מסלול |
road, path, route |
Ke non la deshe aun ke vaya por kamino: (Ketuba de la Ley) |
Se kuvrio el kamino de toda su nasion kon grande pasion todos mirando (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Izole ombre de kamino por la puerta pasara (Donme, sig 18) |
tsorer el yetser el malo no lo desha despegarlo, su tino es por arrankarlo de kaminos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro |
kamiza f. |
כתונת, חולצה |
shirt |
Mas tambien estradavan sako i seniza i los mas arrazgavan sayo i kamiza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
sino lo azia ke bien sudara / ni |
kampo m. |
שדה, אחו; אזור כפרי; מחנה |
field, meadow; rural area; camp |
A los mueve mezes parir keria, se hue kaminando por kampos i vinyas; (El rey Nimrod) |
Kuando el rey Nimrod al kampo saldria mirava en el sielo a la estreyeriya, (El rey Nimrod) |
Todo ke emuna tenia se pasa bien a gozarla Todo ke amor tenia salga kanpo a ganarla (Donme, sig 18) |
Vinyas, kampos komo guertos / esta todo en gran ruvina / ay feridos tambien muertos / en esta gerra divina (La Epoka, Sal. 1898) |
kanastio m. |
סלסילה, סל קטן |
small basket |
'Tres kanastiyos, sonyava, en mi kavesa puesto (Poema de Yosef) |
kanaveta (t.) f. |
כרובית |
cauliflower |
Kanavetas i salatas, todos en atuendos de platas; pichones, poyos i patas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
kandela f. |
נר |
candle |
i en el forno bien asada a la luz de la kandela. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Muncha agua de kanela, de Fransia buena sardela; muncho sirio i kandela ke de leshos puedan ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
kanderear (t.) v. |
שכנע; פיתה; שִׁטָּה ב- |
to convince, to seduce, to make a fool of |
La Turkia tambien se entro en la boda / el alman ke la kere bien la kandereo en una ora / al ruso atako por la koda / i lo sheshereo / mas de una nave le batereo / sun avlar demazia / kiena le vino a la Rusia (La Amerika, 1915) |
kanela (1) f. |
קינמון |
cinnamon |
kon miel i mucha kanela, las komian los dos solikos. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kon una falda de sinta polvoreadas kon kanela (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Muncha agua de kanela, de Fransia buena sardela; muncho sirio i kandela ke de leshos puedan ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
kaneza f. |
שׂיבה |
old age |
bastesio a mandar kon munchas komarkas / a azer mal kon fortaleza / tanto a chiko komo grande de |
kansar v. |
עייף, ייגע, הלאה, הוגיע |
to tire, to weary |
No kansaras, i no yerras, el Dio no mas, ela Hu (Donme, sig 18) |
Los transportos mos kansaron, de lager en lager mos yevaron, a la fin de la trajedia a Belzen mos akantonaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
kansarse v. refl. |
התעייף, התייגע, נלאה |
to get tired |
a ti la barragania ke en su sekreto se kansan muestros penserios por estar, ke te enfortesestes de mozotros muncho (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en grandeza i en bien no mos enadneemos / i no |
kanseriozo adj. |
מייגע, מעייף, מלאה |
tiresome, tiring |
ayi renovan fuersa i ayi repozan los kanseriozos de fuersa (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kantar (1) m. |
שיר, שירה |
song, chanting |
estonses kantar yo kantaria, delantre de el; (Toledo, Koplas de Yosef) |
ordenaron un kantar muy propite i muy savrozo; (Toledo, Koplas de Yosef) |
kantar v. |
שר, זימר |
to sing |
estonses kantar yo kantaria, delantre de el; (Toledo, Koplas de Yosef) |
i al el kantaron kon sus berahot agomel i shevahot por el nes ke vieron de muerte salieron. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Zemirot es de kantar a el Dio el alto, sus maraviyas mentar, el Bendicho i Santo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Los djidiós todos kantavan, kon el bien se alegravan i agora todos endechavan (Asidio de Belogrado 1788) |
Kantare a El Gadol bendicho eskapara a mi alma de saar, El es rahman i el es Dio derecho (Donme, sig 18) |
Kon ayuda del Dio alto ke no mos aga nada falto; lo alavo i lo kanto, ke le tenemos ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
ken es el primero salga a bailar, no pirkuren de avlar: ke estén kantando, paras vayan dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Seguro ke agagí no lo pensó esto: de kantarle kon chalgí todo su rejisto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911) |
Teshuva kale azer por nuestros pekados / rogaremos a el Dio sean pardonados / i el Abastado / nos mande la salvasion / a toda la nasion / el dia alegre vino / kantemos de kontino (La Amerika, 1911) |
kante m. |
שיר, לחן |
song, melody |
Kon rizo i kante fueron a bever i pedrieron el saver i sus buenas manias kon mosas estranyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
bendichos seash del Todo Poderozo / ke korresh para la orasion i el |
grande aglomerasion de damas i senyores / vienen a sintir el |
kavod meresen i muncho respekto / por sus |
|
kon ermozura de palavras a ti yama / i |
kantidad/kantidá/kantitá f. |
כמות, סך |
quantity |
Valia poka kuantia ke perdio sus kolores. (Poema de Yosef) |
gerra grande azer en kantidad (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
konbaras bastantes de gran kantidad para derrokar sivdad; no aprovecharon ninguno mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
kantiga/kantika f. |
שיר, זמר |
song |
Enpesar kero kontar en esta kantiga el ke la oye kantar ke el Dio bendiga (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Yenas kon kantigas i kon boz alta gozan sin aver falta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
de verme kon muncha fatiga, ordeni esta kantiga, kon eya se kastiga el ombre kriado de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kanto (2) m. |
צד, שפה, קצה; פינה, זווית |
side, rim, edge; corner, angle |
Se metio en un kanto kon gran ayuno su korason a uno i kon grande pasion izo la orasion (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Riko era por su mal i por su kevranto antes era su amal barbero en un kanto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
y 'Haman el 'Agagi estando en un |
kantón m. |
פינה, זווית, קרן זווית; קנטון |
corner, angle; Canton |
Poshea salio la Italia ni mantuvo su aliansa / en deklarandose neotrala eya salio falsa / ma dia no se pasa / si ke este armado / ma no savemos kuando / sarlera de las kantones / en mashkando makarones (La Amerika, 1915) |
kantor m. |
חזן, פייטן |
cantor |
'hedad a vozotros bravos |
kanya f. |
קנה; מקל |
cane; stick |
Siete espigas veia suvir en una kanya; (Poema de Yosef) |
kanyo m. |
ביצה, מדמנה, ביוב, טיט, רפש, בוץ, יוון, סחי, לכלוך, זוהמה, טינופת, טינוף, דומן; ביב |
swamp, sewage, clay, slime, mud, dirt, grime, filth; sewer |
tino pozo a azer mas danyo / izo azer dos papeles en un anyo / el papel salio i el kedo enel |
kapa f. |
שכמיה; מצנפת, כומתה, כיפה |
cape, cloak; bonnet, beret, cap |
yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho aver kon su boka se enkapa / ya le kitaron la |
kapache (it.) adj. |
מוכשר, כשרוני, זריז, מיומן, כשיר, בעל יכולת, מומחה; מסוגל |
talented, agile, skilled, competent, capable, expert; able |
Ya vidi ke por sakrifisiarlo sos kapas, toma en su lugar el karnero de detras''. (Im afes, Papo 1894) |
kapidjí(t.) m. |
שוער, שומר סף |
gatekeeper |
Izo olife al dia kapidji[s] vayan kon el. (Donme, sig 18) |
kapitala f. |
עיר בירה |
Capital |
Grande fue la dolor ke sintieron en Nemsia / por la matansa del eredador i de su famiya / de la chika Serbia / demandaron espiegasion / no dando satisfaksion / gerra fue deklarada / i la kapitala serba bombardada (La Amerika, 1915) |
kaplamá (t.) f. |
ביטנה, עטיפה; לוח דק לציפוי רהיט עץ, עץ לבוד, לביד |
lining, cover; thin board for cladding wooden furniture, plywood |
kon masa tapava el plato i las yamava kaplama. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kapo (it.) m. |
ראש, מנהיג, מנהל, מדריך רוחני |
head, leader, manager, spiritual guide |
Siempre deve de kudiar el kapo relijiozo / i ke toda la nasion tenga repozo / el Dio piadozo / i a el lo va guadrar / asegun el va pensar / por toda djuderia / ke ay en la Turkia (La Amerika, 1911) |
Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911) |
a ti A' el reinado i el enshashamiento a todo modo de kapo, a ti A' la rikeza i la onor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kara f. |
פנים, פרצוף, קלסתר; לחיים; גפת הנעל (החלק העליון של הנעל) |
face; cheeks; upper part of the shoe |
De ke tenesh la kara tan demudada? Eya ya savia el mal ke tenia. (El rey Nimrod) |
Yakir le arrespondio: mala de dos karas mis echas desho al Dio si tu no te paras (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Aparesvos mi Sherifa de la ventana de plata i veredesh a Adonenu kon la shehina ensu kara (Donme, sig 18) |
Ya se arrepintieron de este mal echo, el grosh ke tenía[n] todo ya lo dieron, bushkaron remedio por lo ke perdieron; me pisho en sus karas ke tal mos izieron. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
|
karadear (t.) v. |
החשיך |
to darken |
komo se le karadea el olam (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
kargado adj. |
עמוס, טעון; אחראי ל-, ממונה על; שתוי, שיכור |
loaded; responsible for, in charge of; drunk |
Se fueron eyos dos, kada uno kargado. Le pregunto Yis.hak a su padre amado: (Puertas de veluntad) |
kargar v. |
העמיס, הטעין, טען, שיגר חבילות; הטיל משימה |
to load, to send packages; to assign a task |
kargo kon lenyos su kuesta delikada, i akisto una fama inulvidada. (Im afes, Papo 1894) |
karinyo m. |
חיבה, אהדה, אהבה, רוך; טיפול אוהב |
affection, sympathy, love, tenderness; loving care |
I el, abandonando su grande karinyo, korio alegre onde su karo ninyo; (Im afes, Papo 1894) |
karne f. |
בשר |
meat |
karne godra i peshkado, los valientes alavados. (Toledo, Koplas de Yosef) |
i si lo avras sentido ke korte karne i vino?'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
enpero a de menester una karne muy valiente. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
karne asada kon ajada se asentan ija i madre, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Bendicho sea el Dio, ke mos deshó ver esto, muncho gusto tuvimos, kuando es el resto? rogemos al Dio ke sea muy presto i karne kasher ke no venga en esto. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
i su tripa es partida i su yubre es salida i su karne es komida del guzano de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi atadero enreiziar / i la ora de ensender el fuego i mi |
karnero m. |
כבש, איל |
lamb, ram |
Yitshak kamino komo korso lejero, i demando: ''onde esta el karnero? (Im afes, Papo 1894) |
En viendo Yitshak ke el karnero es el, disho a su padre: ''Siervo del Dio fiel, (Im afes, Papo 1894) |
Le respondio su padre: El Dio mos apiadara i tambien el karnero El mo lo mostrara; (Puertas de veluntad) |
I le disho su padre: el Dio santo mos abrigara, i el karnero El mos amostrara, veluntad de muestro Dio en nos se afirmara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Viendo Yits.hak el fuego i la lenya aparejado, le disho a su padre: ado el karnero ke por korban sera ayegado? Su padre le respondio para ke no fuera atorvado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Nuestra lingua nos rovaron / nuestras bienes derokaron / a nuestras famiyas las arrastavan / i komo karneros los matavan (La Amerika, 1916) |
anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i lenya de la ordenansa / ado mi sinyor |
i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el |
karo adj. & adv. |
יקר; נדיר, בלתי מצוי; יקר ללב, יקיר; ביוקר |
expensive; Rare, uncommon; Dear to the heart, dear; dearly |
I el, abandonando su grande karinyo, korio alegre onde su karo ninyo; (Im afes, Papo 1894) |
shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
karpuz (t.) m. |
אבטיח |
watermelon |
Este mal por un karpuz fue echo, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
karrera f. |
מחצבה; דרך, נתיב, נתיבה, משעול; דרך חיים; שורה כתובה (ביד או בדפוס) |
quarry; road, lane, path; way of life; written line (by hand or in print) |
Enkontro en la karrera al andjel Gav riel, (Poema de Yosef) |
Yosef ya lo yevavan por karreras de Efrat (Poema de Yosef) |
ke salvo ke torne de sus karreras las malas i ke bivira. (Untane Tokef) |
karsel f. |
כלא, בית סוהר, בית אסורים |
jail, prison |
Doze anyos estuvo en la karcel, Yosef (Poema de Yosef) |
En Ia karsel estavan, non avian piadores (Poema de Yosef) |
El de la eskansiania de karsel fue sakado. (Poema de Yosef) |
Resto de los ke kedaron en la karsel, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
kuando suviras a tu ija de la |
karta f. |
גלויה, איגרת, מכתב; כרטיס; קלף משחק |
postcard, letter; card; playing card |
Besorot nos vinieron supito i muy presto kartas ke eskrivieron muncho en sekreto: (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Bravamente enbio por los eskrivanos i las kartas las siyo mizmo por sus manos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Albirsias nos vinieron kon gran reboltina, kon kartas ke eskrivieron los de Kostantina, muncha esklamatina (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Bilbul grande se izo las kartas meldando, i komo el erizo se van detravando, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Pensa bien emigrado, pensa bien emigrado / ke nada non tienes avansado / todo tu ganado i todo lo ekonomizado / se van a la karta i al dado (La Amerika, 1914) |
Las |
kasher (ebr.) adj. |
ישר, הגון; כשר |
honest, decent; kosher |
Bendicho sea el Dio, ke mos deshó ver esto, muncho gusto tuvimos, kuando es el resto? rogemos al Dio ke sea muy presto i karne kasher ke no venga en esto. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
káshkara f. |
קליפה (של פרי/ביצה/עץ) |
a peel |
Non ay tinta ni papel para deskrivir la vida de Belzen, kashkaras de rapas a komer i agua de balsas a bever (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
kashko m. |
גולגולת; קרחת; קליפה, קרום |
skull; baldness; peel, membrane |
raetelo del kashko! non lo penses en primero, (Toledo, Koplas de Yosef) |
kasta f. |
כת, כיתה, מעמד, קסטה |
sect, caste |
Akel rey de los romanos ke Tarkino se yamava namorose de don[a] Krensia la novle kasta romana (Donme, sig 18) |
kastigado adj. |
ענוש, נענש |
punished |
Ken murira malogrado, i ken murira kastigado kon yisurim. (Untane Tokef) |
kastigar v. |
ענש, העניש; ייסר, הוכיח |
|
Ke tu sos el djuzgador, i kastigas i saves. (Untane Tokef) |
kon gran reveyada miran a djidió. Nosotros tenemos Dio: kastigar mos kere, a eyos los fíere. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911) |
kastigarse v. refl. |
נענש; התייסר; קיבל תוכחת |
to be punished; to be admonished |
de verme kon muncha fatiga, ordeni esta kantiga, kon eya se kastiga el ombre kriado de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kastiyo m. |
טירה, ארמון |
castle, palace |
Las kartas se eskrivieron en lenguaje de los djentios: ke se aparejesen kon espadas i kuchiyos, todos los ke estan dientro de los |
kasuela f. |
יורה, מרחשת, אלפס, מחבת |
pot, pan |
kon ajikos i pimienta en kasuela brusalia (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kon sevoyas revanadas debasho de una kasuela, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kat (t.) m. |
שכבה; קומה בבניין; חליפת בגדים |
layer; floor in building; a suit of clothes |
las guardava para el invierno de todo modo de kat. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
katar v. |
בחן, בדק; השקיף, הביט, שם לב |
to examine, to check, to observe, to look, to notice |
ni katan aga ni mahkeme ni emir, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
El kijo matarse, por el Dio selo sus ojos en el sielo estavan alsados i al Dio katados (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Avre tus ojos, kata de ventana de plata: Nasio estrea santa, estrea de manyana. (Donme, sig 18) |
kativerio m. |
שבי, שביה, גלות, עבדות |
captivity, exile, |
i el desperta en el mundo gerras i prea i kativerio i ambrera ke esto es su uzo i estruye tierras i arranka reinados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kativo (1) n.& adj. |
אסיר, שבוי |
captive, prisoner |
Tsadik uno se ayo Mordehay se nombra ke kativo el kayo en la su solombra (Purim, De-Fes, sig. 18) |
katorze num. |
ארבע עשרה, ארבעה עשר |
fourteen |
Komo se aserkaron luego le tiraron un tiro les echaron katorze mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Mordehay manda i dize: Todo djudió ke se avize, en Adar katorze i kinze miren muncho de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Al vagon mos entraron, sin komer mos desharon, katorze dias viajimos, in Auschwitz dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
katorzen/o adj. |
הארבע עשר במספר |
fourteenth |
La katorzena las azia la desdichada de Merkada, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kavakado adj. |
חפור, חלול; רזה ומדולדל (ממחלה/סבל/מחסור) |
dug, hollow; thin and depleted (from illness/suffering/deficiency) |
kon pendola de eskrivano maestro kavakadas de eyas senyoras i de eyas servideras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kavakadura f. |
חפירה, חיטוט, נבירה; כריה |
excavation, carping, burrowing; mining |
Kavakadura de tsimtsum be-hoah se avrio (Donme, sig 18) |
kavakar v. |
חפר, עדר, כרה; ניקב, קדח; ירד לעומק |
to dig, to shovel, to cut down; to drill; to go down deep |
las tomava a una a una, las kavakava kon el dedo, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Kuando suvio su veluntad desperto su luz santa, kavako sus kavakaduras kon klaredad alta (Donme, sig 18) |
Se espandio el filo santo kavako en gulgata (Donme, sig 18) |
kavayero m. |
אביר, פרש; איש המעלה, בעל נימוסים |
knight; a man of virtue/with manners |
Kavayeros salieron muy apresurozos alegres anduvieron i muncho gozozos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kavayo m. |
סוס; קלף ה''נסיך'' |
horse; the "Prince" card |
Su kavayo le dava, Yosef en el suvia. (Poema de Yosef) |
no kreo ke esto es barva sino kola de kavayo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Esklavo vendido a mi aguelo echado en el suelo kuravash los kayos de los mis kavayos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kavdal m. |
קרן, הון יסוד, כסף, נכסים, קפיטל; זרם מים, שטפון |
principal, money, assets, capital; water flow, flood |
zavolandeo ashir i dal / mos dio a komer sevada i chavdal / penso de atemar al ke tenia |
kavesa f. |
ראש |
|
'Tres kanastiyos, sonyava, en mi kavesa puesto (Poema de Yosef) |
i dio de eya en el fuego, la kavesa i los brasos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Avre a mi mi ermana, mi kavesa esta yena, amor de sienpre te ami ke tu nombre linpia lana (Donme, sig 18) |
I fue komo los tres anyos, sekose la tierra i los banyos komieron kavesas de aznos se konsumio el mundo por palavra de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Yeoshua muncho se atorvo, sus vestidos razgo i muncho se harvo, i los kaveos de su kavesa se los travo (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
zaif disho ke estava le erguelio la |
kavesera f. |
מראשות; מנהיג, ראש, ראש כנופיה, מנהיג המרד; ראשות; כותרת נייר מכתבים; כר |
head-rest; leader, head, gang leader, rebel leader; leadership; stationery title; pillow |
supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en |
kaveyo m. |
שער |
hair |
In Auschwitz mos desbarkaron, de nuestros keridos mos separaron, al banyo mos entraron, los kaveyos mos kortaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Yeoshua muncho se atorvo, sus vestidos razgo i muncho se harvo, i los kaveos de su kavesa se los travo (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kavo m. |
סוף, קץ, אחרית; קצה |
end ; edge |
i ansi le fue al kavo en tienpo de Yaakov su nieto (Toledo, Koplas de Yosef) |
mira lo ke es el kavo del basar vadam, la muerte kedo del tiempo de Adam, de eya no eskapa benadam, anke sea kuanto Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
gran senyor vos yamash, so guestro esklavo / i mis ijos i mi bien de |
penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro |
en prostemeria fue prevado en |
kavod/kavó/kavot (ebr.) m. |
כבוד, יְקר, דרך ארץ |
honor, respect, dignity |
por el kavod de tu nombre el enfortisido i el santifikado, (Untane Tokef) |
kon kavod i hanupa lo resivio, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Derecho el ke vide su grandeza, torno el bien i le izo tristeza, por su kavod por onrar su alteza (Donme, sig 18) |
El Dio le disho a Eliau: ''Vate serka la aniya'' en Tsarfat ayi moraria Sera bendezida el azeite i la arina por kavod de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
gran kavod eya tenia de estar debasho de la siya, muncho sar eya sentia de venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kavod grande tu ternas si al yetser no eskucharas, a mis mizvot tu afirmaras, las ke se azen en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911) |
|
kavrito/kavretiko/kavritiko m. |
גדי עזים, שה |
young goat, lamb |
Kavrito de kavron luego lo degoyaron. (Poema de Yosef) |
kavro/kavrón m. |
תיש |
he-goat |
Kavrito de kavron luego lo degoyaron. (Poema de Yosef) |
kavza f. |
סיבה, טעם, גורם, מניע, עילה, נימוק, עניין |
cause |
el viejo entendio la kavza de ver tanta negregura; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Avonam les deskuvrio kavza del tosigo guarda por parte de el Dio a ti te lo digo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Alavare kon gozo a el verdadero por kavza ke nos izo el nes por entero; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Hevrot salen akojer de kaza en kaza, bushkan de arrekojer asigún su kavza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
tu sos Dio de los diozes i todas las kriansas son tus esklavos i tus servidores i non se mengua tu onra por la kavza de akeyos ke sierven afuera de ti (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kavzante adj. |
אשם; גורם |
guilty; causer |
No desho todas kozas ke eran kavzantes para derrokar kazas i kon los morantes (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
kavzar v. |
גרם, גרם ל-, הביא לידי |
to cause |
eyos lo kavzaron este tasferat, porke en todo perat la razón tenemos, mo lo kontenemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Todo lo kulpavan munchos de nozotros / i ke siempre avlavamos a otros / todos los sekretos dec nuestra nasion / i esto kavzava nuestra destruision (La Amerika, 1916) |
kayado adj. |
שקט, דומם, שותק; שתקן |
quiet, still, silent; silent person |
Porke non favlades, i estais kayados?'' (Poema de Yosef) |
bushkare algun kamino; mas vale estar kayado.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
Les demando a sus mosos si algo vieron; estuvieron kayados i no respondieron. (Puertas de veluntad) |
Nombre de Tu apropiado, antes de todo fayado, Tova, no esta kayado (Donme, sig 18) |
Si tu piensas de estar |
todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de amostrarle el kyar / se esta topando en sar / keda muy |
kayar v. |
השתיק, הטיל שקט; שתק, החריש |
to silence, to impose silence; to shut up |
Yosef ya kayava i fazerlo keria (Poema de Yosef) |
kayarse v. refl. |
השתתק, שתק, החריש, נדם, דמם |
to shut up |
entro i todo el mundo se kayo, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
kaye f. |
רחוב; דרך, שביל |
street; road, path |
Reparose i endecho por plasas i kayes i munchas lagrimas echo por kanpos i vayes (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18) |
kayentura f. |
חום, חום גבוה |
heat, high fever |
ke a su alma afrie kayentura i gran fierve.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
Yoros gritos se sintia / de grandes i kriaturas / kada uno konsentia / temblores i kaenturas (La Epoka, Sal. 1898) |
kayer/se v./v.refl. |
נפל; חל, ארע |
to fall; to fall on, to occur |
un dia ya veremos ke kaera en muestras manos; (Toledo, Koplas de Yosef) |
i komo el ermoyo ke se kaye. (Untane Tokef) |
diziendo: En Izmir mucho mal kayo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Le kayo en suerte ke los entendio Bigtan i Teresh prendio ke se akonsejaron en su mal pensaron (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Yo so Tova ke kayi en fuego, i kon esto mi puerpo derroko (Donme, sig 18) |
se trazyerraron del kamino, este se fundio en un pozo i el otro se kayo en la foya (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les |
kayik (t.) m. |
בוצית, סירה, קייאק |
kayak, canoe |
muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del |
kayikchí/kayikdjí m. |
בעל הבוצית, בעל הסירה, שייט |
owner of the canoe; rower |
La de vente i sinko las azia el kaikchi Morakat, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kaymak/kayimak (t.) |
זבדה, שמנת, קצפת |
butterfat, cream, whipped cream |
Gizanderas en las kozinas desplumando las gainas; kayimak, yegurt kon meínas ke enpesen a komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
kayo m. |
יבלת; בהשאלה: בעיה נושנה שמתרגלים אליה |
wart; (metaphorically :) an old problem you get used to |
Esklavo vendido a mi aguelo echado en el suelo kuravash los kayos de los mis kavayos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kaza f. |
בית, דירה; חדר |
house, apartment; a room |
veamos la kaza santa, nos i todo nuestro semen; (Toledo, Koplas de Yosef) |
A dar la Ley a su puevlo kaza de Israel (Ketuba de la Ley) |
No desho todas kozas ke eran kavzantes para derrokar kazas i kon los morantes (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
ke ansi lo vido azer en la kaza de Hazaniko. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kortava sevoya menuda komo los fideos de kaza, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Atento Ahashverosh kemado en braza ke el primo de kazaros vino a la kaza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
De muestras kazas mos kitaron, en una braza mos enkasharon, de dehi en dehi mos arrastaron (Asidio de Belogrado 1788) |
Hevrot salen akojer de kaza en kaza, bushkan de arrekojer asigún su kavza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
kazado adj. |
נשוי; ממולא (נאמר על פרי) |
married; stuffed (said about fruit) |
La mujer kazada, a nos es kontrayosa (Poema de Yosef) |
Porke era su frente klara komo el sol no tuvo ningun mihshol porke era kazada kon su tio atada (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kazal (port.) m. |
עיירה, כפר |
little town, village |
Negro le fue su mazal de este bandido: komo perro de kazal era atrivido; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
kazamiento m. |
חתונה, נִשואים, כלולות |
marriage, wedding |
Ya se kunplio el kazamiento ke los djidios kon la Ley izieron (Ketuba de la Ley) |
kazar v. |
חיתן, השיא; התחתן, נישא; מילא (הכין מְמֻלָּאִים) |
to marry off, to get married; to stuff |
dinguna ija kedo sin kazar (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi se le arranka el alma / esta buena fama / asta su vejes / Dio mas muerte no le desh / ke |
kazarse v. refl. |
התחתן, נישא |
to get married |
Vido el rey su vision ke se aunaron Ester i Aman prizion le aparejaron, djuntos se kazaron i el kornudo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kedar v. |
נשאר, נותר; חדל, הפסיק; עצר |
to remain; to cease; to stop |
ke la yevo el arnaut i kedo dezmamparada: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Todo lo resto kede para el Dio, si de los sielos se dio lo soportaremos i lo yevaremos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Siente muncha ansia en lugar de gozo, komo un palo tezo ansi kedaria asta el terser dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
miramos buena komida, i buena sea la bevida, la alma keda afriida, no goza de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
viendomos bien vestidos, de gaava somos enbolvidos, no metemos muestro sentido ke todo keda en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Tefilot kale azer para ke kede esta gerra / ke nos izo bezer i mando a muchos a la tierra / ke se eskape esta gerra / i se aga la pas / por ke no se sufre mas / agora ke ayga repozo / i alegria i gozo (La Amerika, 1915) |
Disho 'AbashverOsh: la plata sea tuya emprezentada, i la lisensia sea en tu mano dada, i a este puevlo mata kon tu espada, ke no |
Disho el rey: venid verash las rikezas mias, ke por tanto no me estimarias; esto fue siento i ochenta dias asta ke no |
de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi atadero enreiziar / i la ora de ensender el fuego i mi karne adrira / toma kontigo lo ke de la siniza |
kedarse v. refl. |
חנה; נשאר, נותר, שהה; נעצר, חדל לנוע |
to camp; to remain, to stay; to stop, to stop moving |
i travole gran retenbla, en ayuno se kedo; (Toledo, Koplas de Yosef) |
I muncho pensando komo arian; del suenyo se esmovian, si se fuirian o se kedarian. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
kedo adj. |
אדיש, פסיבי, אפטי; שלו, שקט, רגוע, שאנן, שווה נפש; מגושם, מסורבל; דומם, נייח, בלי תנועה |
indifferent, passive, apathetic; peaceful, quiet, calm, complacent; awkward; still, stationary, motionless |
Mas muy keda estava gaviya de Yosef. (Poema de Yosef) |
respondioles este grande: estesen kedas las manos! (Toledo, Koplas de Yosef) |
kefí (ebr.) prep. |
כפי, בהתאם ל-, כמו |
as, according to |
a el ke le nase ija aga nochada de fada kefi su yeholet muy estimada (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
keilá (ebr.) f. |
בית כנסת; קהילה |
synagogue; community |
Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911) |
kelal (ebr.) m. |
כלל |
rule |
Kelal de este Purim es avrir las manos, diziendo Alláh kierim i biva, ermanos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Kelal de la koza es por bashas pasiones / ke tienen djente grandioza de todas las nasiones / sin azer munchas diskusiones / dieron orden de gerrear / veremos kuando va eskapar /la grande dubara / ke ya izo vedre la kara (La Amerika, 1915) |
kemado adj. |
שרוף |
burnt |
Muncha fatiga sintio esta muy kemado se ve desramado sin la su mujer (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Atento Ahashverosh kemado en braza ke el primo de kazaros vino a la kaza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kemán/kemané (t.) m. |
כינור |
violin |
Manden a tomar kiemán, el takum entero, kantemos lo de Amán kon un buen pandero; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
kemar v. |
שרף, הבעיר, הדליק, העלה באש |
to burn, to light, to set on fire |
'ke lo kemen kon gran ravia, siendo ke lo desmintio.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
Hueron los djenisseros la sivdad a kemar, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Mal'ahim de los sielos lo keren kemar nasido de mujer ke bushka en santedad (Pizmon de Moshe, 1893) |
las metia en el forno antes de kemar la braza. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Dio su fuego a mi alma por kemar, munchas aguas non pueden amatar. (Donme, sig 18) |
El fuego de Nadav i Avi'hu, por su Aava ke esto kemando yo. (Donme, sig 18) |
En el gas asfiksiados, en el fuego fueron kemados las kriaturas sin pekado al son de la muzika fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Yorando noche i dia, yamando siempre madre mia, mos fue dicho i asigurado ke en el fuego fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Avlar kero lektor kon boz atristante / de la gerra ke ay ke es muy amanziante / eya kamina avante / i aze destruision / ya se ruvino kada nasion / ma inda van gerreando / la sivdad kemando (La Amerika, 1915) |
yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho aver kon su boka se enkapa / ya le kitaron la kapa / ke le den murvet / ya salio el del dovlet / murira en kaza / ke no lo |
kemarse v. refl. |
נכווה; חש להט;איבד ביתו/עסקו בשרפה; אכל עצמו, התחרט |
to be scalded; to lose his home/business in a fire; to eat himself, to regret |
El día de Kipur de manyana el nemsí mos vino asta la ventana, los djidiós se les kema el alma (Asidio de Belogrado 1788) |
Serbia ya fue echa en una bolema / ayuda kijo de la Grecha ma kedo kon la postema / ainda eya se kema / siendo al grego ayudo / kuando en apreto se topo / al tiempo de la Bulgaria / kuando aharvado se via (La Amerika, 1915) |
kemasina f. |
כוויה; חום, שרב; בהשאלה: מחיר יקר ומופרז |
burn; heat; (metaphorically:) expensive and exorbitant price |
Sares grandes ya yevvaron toda la manseveria / munchos mansevos murieron kon grande manzia / es una puerkeria / ke inda va turar / no se puede mas somportar / tanta matansina / i tanta kemasina (La Amerika, 1915) |
ken? pron. interog. |
מי? |
who? |
Si tu piensas de estar kayada, |
ken pron. |
מי ש-, ש-, אשר, ה- |
who |
kién i kién se apara por ver un maymón kolgado en un timón: el sinyor onrado bien amizurado. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
kerelia f. |
גניחה, אנחה; קטטה, ריב |
groan, sigh; brawl, quarrel |
De ti avre kereyas, si non lo sueltas, Yosef.'' (Poema de Yosef) |
pasaron estas kerelias, otra vez a sonyado: (Toledo, Koplas de Yosef) |
kerensia f. |
חיבה, אהדה, אהבה, רוך, חסד |
affection, sympathy, love, tenderness, kindness |
Su padre lo keria kerensia muy granada, (Poema de Yosef) |
zelo grande i muncha |
kerer v. |
רצה, חפץ; אהב, חיבב, אהד |
to want, to desire; to love, to like, to sympathize |
Su padre lo keria kerensia muy granada, (Poema de Yosef) |
Ansi Dio del sielo kijo ansi kijo i ansi fizo (Donme, sig 18) |
kerer m. |
רצון, חפץ |
desire |
Ke bushkas sinyora o ke es tu kerer (Koplas de Purim, 1545) |
Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911) |
kererse v. refl. |
צריך היה; דאג לעצמו |
should have; to take care of himself |
todo este mal kon su mano |
keresté(t.) m. |
קורות עץ, עצה (חומר עץ) |
wood beams, |
Hazak komo el leon, fuerte se tuviera, para azer galeon kiereste trushera; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
kerido adj. |
יקיר, יקר, אהוב |
dear, beloved |
'El tu siervo kerido me uviera forsada. (Poema de Yosef) |
entendido de gran sensia, kerido de el Abastado, (Toledo, Koplas de Yosef) |
kovdisio muncho en estos, Yosef era el mas kerido; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Kerido del Dio Eliau, amado del Dio Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
In Auschwitz mos desbarkaron, de nuestros keridos mos separaron, al banyo mos entraron, los kaveyos mos kortaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
toda la ropa ke es kerida, ke de seda se teshida, del guzano es salida, los ke komen al onbre en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
vate mi ija mi kerida, para bien sea tu ida, no piedras toda tu vida en vanedades de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su |
kesat (t.) m. |
עונת השפל במסחר, תקופה ירודה בעסקים, מחסור |
downturn in trade, poor period in business, shortage |
Este negro yerro le fue gran fesat; basta ke no esté kiesat, komemos kon gusto, bevamos endjunto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
kesharse v. refl. |
התאונן, התלונן, קבל, העלה האשמות כנגד; נאנח, התאנח |
to complain, to raise accusations against; , to sigh |
Tan mal ke le akeshavan akeyos sus amores. (Poema de Yosef) |
I todos dos de iguales buenas manias, suvieron sin keshar sovre las muntanyas. (Im afes, Papo 1894) |
Su rasa al rey no disho ni tal deskuvria; a Mordehay se kesho porke se enkuvria (Purim, De-Fes, sig. 18) |
ketén (t.) m. |
פשתן, פשתה |
linen |
los vestidos mas validos ke de keten son teshidos de Frankia son venidos, son kresidos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
keuna (ebr.) f. |
כהונה |
priesthood |
De los sielos le disheron: ''Keuna de de sienpre te dieron vidas a ti muchiguaron asta ke venga el Mashiah i Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
kever (ebr.) m. |
קבר, חלקת קברים |
grave, grave plot |
pense en su puerpo el enkonado, en su vida va penando, en su muerte es djuzgado, el hibut akever en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kevrantado adj. |
שבור, שבור ברוחו, מבוהל |
broken, broken in spirit, frightened |
de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kevrantar v. |
שבר, שיבר, הכריע; ייאש |
to break, to overthrow; to despair |
Fuertes mas ke fierro el las kevranta, tambien los arremata sin arma i sin gerra, deskansa la tierra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
maraviyozas son tus echas i mi alma ke algo save delantre de ti muncho krevanta (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kevranto m. |
שבר, שברון, דכאון, יאוש |
fracture, depression, despair |
bendiziremos a el Alto ke mos salvo de kevranto, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Mas no aze nada ke su kevranto aserko el Dio santo su ora se ayega sus ojos se siegan (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I en el dia santo puestas en un kanto kon grande kevranto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ke de tal kevranto el nos resgato, ke poko i nada falto ke eramos djugados, de espada kortados. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
kevrar v. |
שבר; פשט רגל |
to break, to go bankrupt |
se determino de kevrarlas, lo ke a pensado en vezes. (Toledo, Koplas de Yosef) |
kevurá (ebr.) f. |
קבורת המת; מקום קבורה |
burial of the dead; burial place |
tsadik Moshe, yo me entremetere en tu kevura, lo ke no zahá beadam miyom shenivrá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kezo m. |
גבינה |
cheese |
kon ajikos i kezikos eskudiyadas en un plato, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
las inchia kon kezo i guvevos sin manziya i sin miedo. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kiebap (t.) m. |
קציצת בשר, קבב |
meatball, kebab |
koman indianos, sofrito i kiebap; kada uno su erbap ordenen la meza sin aver mankeza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
kief (t.) m. |
עונג, תענוג, הנאה, שעשוע, כיף, מצב רוח טוב |
pleasure, enjoyment, amusement, fun, good mood |
no vino para azerlo mas triaki a el parido sino para traerle el kief (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
kierim (t.) adj. |
אציל, נדיב |
noble, generous |
Kelal de este Purim es avrir las manos, diziendo Alláh kierim i biva, ermanos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
kintal m. |
מאה ק''ג (יש רושמים: 50 ק''ג) |
one hundred kg (according to others: 50 kg) |
Se sobervio tanto i se sonbayo diez mil kintales pezados kon pezo porke perdio su sezo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Siendo ke 'Haman kon el rey su estada, Disho: dies mil |
kinteno adj. |
חמישי |
fifth |
La kintena las azia bula Flor de Marankina, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kinto adj. |
חמישי |
fifth |
Yisahar era el kinto, en ley era alavado. (Toledo, Koplas de Yosef) |
kinze num. |
חמישה עשר, חמש עשרה |
fifteen |
i frio el fritado de unos kinze guevos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Mordehay manda i dize: Todo djudió ke se avize, en Adar katorze i kinze miren muncho de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
kinzen/o adj. |
החמישה עשר במספר |
fifteenth |
La kinzena las azian los dos ermanikos Handolikos: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Kipur (ebr.) m. |
כיפור, יום כיפור |
Yom Kippur, Day of Atonement |
El día de Kipur de manyana el nemsí mos vino asta la ventana, los djidiós se les kema el alma (Asidio de Belogrado 1788) |
kisas adv. |
אולי, יתכן, אפשר |
maybe |
-''el Dio por su piadad kisas me eskapara; (Toledo, Koplas de Yosef) |
kisas mos oira el muestro Dio. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
I kisa de otra via seran sokodidos (Koplas de Purim, 1545) |
kisas por de su delito aras olvidar (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Israel en grande apreto / de ke pekado mos vino este mal amargo i preto? / esk[l]amimos a el Dio muy presto / |
Kislev (ebr.) m. |
כסלו |
Kislev |
por la maravia ke eyos vieron kon la vida salieron en Kislev seria en el kuarter dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
kisto adj. |
אהוב |
beloved |
Del moso uvo miente, kisto komo oros. (Poema de Yosef) |
A buen senyor lo dieron, donde era muy bien kisto (Poema de Yosef) |
kitar v. |
הוציא, הסיר, סילק, השמיט, גרע, ניכה, הפחית, החסיר, חיסר, הפריש; גרש, נתן גט; עזב, יצא |
to take out, to remove, to omit, to deduct, to reduce, to set aside; to expel, to give a divorce; to leave |
Pues ke de mi maka eskapi, del rio yo te kiti te metere el nombre Moshe (Koplas de Par'o, 1901) |
De muestras kazas mos kitaron, en una braza mos enkasharon, de dehi en dehi mos arrastaron (Asidio de Belogrado 1788) |
Una noche mos enpesó a echar mucho tiro asta ke mos kito el tino, a la manyana dishimos: ya mos dimos (Asidio de Belogrado 1788) |
Los neviim izo matar profetas falsas izo kitar: ''Komed i beved i gostad i no tengash miedo de Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
De muestras kazas mos ketaron, a l'aviasion mos entraron muestros trezoros mos tomaron, al vapor mos embarkaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
bushkad de Horev, demandad de Sinay, ande se eskombro esklavo de A', el ke kito de Mitsrayim lehol 'hamonay (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kiyamet (t.) m.& adj. |
בהלה, פניקה, בהלת; באופן מבהיל |
panic; in a frightening way |
rebolvieron en Izmir gran kiamed, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
klaredad f. |
קרן אור, נצנוץ, זוהר; הארה, בהירות, צלילות, זוך |
ray of light, twinkle, glow; enlightenment, clarity, purity |
Klaredad de la Shehina kon sus ojos vieron: (Ketuba de la Ley) |
La klaridad de el sol les fue eskurision, (Puertas de veluntad) |
Kuando suvio su veluntad desperto su luz santa, kavako sus kavakaduras kon klaredad alta (Donme, sig 18) |
i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
klaro adj. |
בהיר, נקי, טהור, זך, צח, שקוף; ברור, נראה לעין, ודאי |
bright, clean, pure, fresh, transparent; visible, sure |
De enfrente vieron una nuve klara, se apresuraron a fraguar la ara; (Im afes, Papo 1894) |
muy klaro i muy visto de apretarlos i no para matarlos komo aki keria asta la famiya (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Kriador del mundo, no falte esta luna klara! (Puertas de veluntad) |
Yamo i los akavido kon muy klaros biervos: ansi es mi partido kon vos los mis siervos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Porke era su frente klara komo el sol no tuvo ningun mihshol porke era kazada kon su tio atada (Purim, De-Fes, sig. 18) |
La su kara alva klara komo leche en la sangre (Donme, sig 18) |
Yevo muncho sar de sintir lo pasado por la sinyora de Sara se kedo pensando si se lo digo klaro non sere eskuchado por su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
en prostemeria fue prevado en kavo de las dies prevas / el ijo ke fue nasido a ti de Sara / si tu alma asta mucho fue atada / alevanta a mi por alsasion |
klavo m. |
מסמר; ציפורן (תבלין) |
nail; clove (spice) |
sevoya muy bien frita i kon unos dos klavikos. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Korriendo torno a el rey el gran sinklavo, i mil males avlo de la reina, le puzo un gran |
gran senyor vos yamash, so guestro esklavo / i mis ijos i mi bien de kavo asta ravo / no oigash algun |
klotura (fr.) f. |
גמר, סיום , נעילה |
finishing, locking |
ya kumplieron sus mision a la altura / por la sezon del invierno oy es la |
klub/klup m. |
מועדון |
club |
Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911) |
kocho adj. |
בשל; מבושל, אפוי |
ripe; cooked, baked |
espesias a muchedumbre i prishil frito i kocho. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Miren de komer pishkado, frito, kocho i asado i ke no manke salado porke aze bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
koda (it.) f. |
זנב; צמה, ''זנב סוס''; שובל; תור |
a tail; braid, ''horse tail''; trail; turn |
La Turkia tambien se entro en la boda / el alman ke la kere bien la kandereo en una ora / al ruso atako por la koda / i lo sheshereo / mas de una nave le batereo / sun avlar demazia / kiena le vino a la Rusia (La Amerika, 1915) |
Tambien el Japon se entro en la boda / el salio komo un raton meneando la koda /ma de la primera ora / se vido ke nada podia azer / un lugar por dezazer / kon muncha barragania / oy no se siente mas su nombradia (La Amerika, 1915) |
kodrero m. |
כבש, שה, טלה |
lamb, sheep |
ke no le agradava vaka sino la buena kordera: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Lavradjí i buen kordero kome i enbia entero i a algunos kon dinero, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
ko'hén (ebr.) m. |
כהן |
priest |
Mil modos del sortes del koen gadol kuando tenia valor el se los metia i al Dio servia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kojer v. |
אסף, לקט, ליקט, קבץ, קיבץ |
collect |
Bastesieron a mandar en toda la sivdad, kojeron grandes i chikos de poka edad; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Vino despues de dias siento i ochenta kojo de akeas vias djentios sin kuenta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Antes de esto, avlo el kon la su mujer se determino tambien sus amigos kojer (Purim, De-Fes, sig. 18) |
diziendo a |
kojeta f. |
מגבית, איסוף כספים, קיבוץ נדבות |
collection of money, begging, beggary |
Las puertas tened aviertas a meskinos i kojetas i a los ke meten bonetas porke es gusto de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
kokona (gr.) f. |
עקרת בית; אשה לבושה יפה; (בלשון ילדים:) איור |
housewife; a beautifully dressed woman; (in children's language:) illustration |
De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18) |
kokote m. |
זנב, פטוטרת |
tail, petiole |
las buia i las kozia i les sakava el kokote (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kol (t.) m. |
שומר ראש, משמר; תחנת משטרה; פטרול משטרתי |
bodyguard, guard; police station; police patrol |
enkomendo a el buluk bashi i a el kol agasi (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
kola (2) f. |
תור, טור, שורה; זנב, אליה |
line, column, row; tail |
no kreo ke esto es barva sino kola de kavayo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
kolchete m. |
פריפה לבגד |
garment pin |
I su mano la tienda de los galgalim adjunto I kon kolchetes de el poder telas de las kriansas ato (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kolega/o m. |
עמית, שותף לעבודה, קולגה |
colleague |
vozotros el bien konosido David Behar / el i sus |
kolonista/o m. |
מתיישב, תושב מושבה |
colonist |
Kondes de nuestra nasion muncho ya penaron / sosietas para union eyos ya fondaron / munchos mos yamaron / no podimos ayudar / agora devemos kudiar / mos aremos sionistas / i devenir kolonistas (La Amerika, 1911) |
kolor f. |
צבע, גון |
color |
Luego se le volvian sus kolores a Yosef (Poema de Yosef) |
Ke akesas tus kolores me avrian de matar. (Poema de Yosef) |
I kolor non kovravan, bien lo savia Yosef. (Poema de Yosef) |
kon la pendola en la mano, kolores a la maravia. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Tamar no demandava kolor ni afeite no menos se untava dingun azeite (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Solias de tener kolores i agora estas demudada (Donme, sig 18) |
su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
pan de migo mos dio a komer / por vestido de |
kolorado adj. |
אדום, ארגמן, שני; צבעוני |
red, crimson; colorful |
Vino blanko trusheron de Espanya, i |
komandar v. |
פקד, ציווה, הורה; הזמין; שלח; היה בעלים של |
to command, to instruct; to order; to send; to be the owner of |
I manyana are senyor komo komandas (Koplas de Purim, 1545) |
Preva diezena ke Avraam fue prevado del Shem Yitbarah fue komandado ke por korban sea ayegado su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
komando m. |
מצווה, פקודה; קומנדו |
mitzvah, command; commando |
Disheron estaremos siempre a su komando ia su dicho (Ketuba de la Ley) |
Por azer su komando de el enshalshado, lo yevare a la yeshiva para embezar Tora. (Puertas de veluntad) |
Muy alegre iva Avraam komo si fuera a la boda de su ijo regalado, siendo ke kon buena veluntad resivio su komando del Dio alto i enshalshado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
komania f. |
מזון, תזונה, צידה, הספקת מזון, מצרכי מזון |
food, nutrition, provisions, food supply, foodstuffs |
Yoro la sinyora de Sara toda akea noche por su regalado: komo sera mi vida de espartirte de mi lado? i les izo la komania kon los ojos chorreando (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
no me mates en la mitad de la vida fina ke aparejo vianda para el kamino i mi komania para el dia de mi partemsia (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
komarka f. |
מחוז, גליל, אזור |
district, region |
Bastesio el a mandar por munchas komarkas siendo por tierra andar navios kon barkas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
bastesio a mandar kon munchas |
kombatido adj. |
מוכה |
beaten |
aharvados de espada i kombatidos de saetas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kombidar v. |
הזמין, זימן |
to invite, to summon |
I les dio patenta i les konbido tambien los akavido ke kon gana todos esten a sus modos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Del djenísaro tomalde la redoma i konbidalde, i un poko rogalde ke vos deshe bien beber. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Bevian vino viejo a maraviya, Susan i Babel, Egipto i Aleksandria, |
Konbite grande an ordenado i ke todos vengan a su mandado, i tambien a los Judios an |
kombit/e m. |
משתה, סעודה חגיגית, מסיבה, קבלת פנים; הזמנה |
a feast, a party, a reception; invitation |
Salio de el konbite Aman muy trunfante (Koplas de Purim, 1545) |
Diole la su intesion de azer un konbite siendo ansi su intesion no ay ken se lo kite el su apetite i su veluntad (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Tamar ke ansi oyo echo un invite: loke kero yo i mi apetite ke en el mi konbite vos ayegesh vos i Aman djunto kon vos mos asentaremos djuntos beveremos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Le iziera un konbite, lo mandara a traer, (Donme, sig 18) |
En anyo de tres ke fue enkoronado izo |
|
Respondio 'Ester: yamen a 'Haman i venga agora, i |
komblesa/kombleza/komblueza f. |
צרה (אשה שניה) |
rival wife (in polygamy) |
Ser konplese de mi madre madrasta de mis ermano[s] (Donme, sig 18) |
komensar v. |
החל, התחיל |
to begin, to start |
El rey ke la vido komenso a reir (Koplas de Purim, 1545) |
komer m. |
מזון; ארוחה, תבשיל |
food; a meal, a stew |
Sakoles la reina muy lindos komeres (Koplas de Purim, 1545) |
Los neviim izo matar profetas falsas izo kitar: ''Komed i beved i gostad i no tengash miedo de Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Hasid de Avraam a su mujer le diria: kero ke me agas buenas komidas i komeremos kon muncha alegria, ke a muestra vejes nisim grandes mo se aria (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
komer v. |
אכל, סעד; גרד, איכל |
to eat, to dine; to scratch, to corrode |
Al pozo se tornava despues ke uvo komido (Poema de Yosef) |
Estas venian, komianlas a las otras granadas. (Poema de Yosef) |
a komer i no olvidar, ke la vea malograda! (Gizados de berendjena, siglo 18) |
es de komer i gozar de lo bueno i barato. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
toda la ropa ke es kerida, ke de seda se teshida, del guzano es salida, los ke komen al onbre en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Guezmo de barut se siente en Evropa / i kada uno bien triste se topa / veremos ke va ser de esta negra salata / i kualos van a komer asana bukata (La Amerika. 1913) |
kon ermozura de palavras a ti yama / i kante i alavasiones ke a ti konviene / asta kuando enkuvriras tu ojo i veras / estranyos |
Estando el rey |
va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / grosh te |
komerchero (it.) m. |
סוכן/עמיל מכס |
customs agent |
kan todo el mundo se izo charis / a eskidji Shim'on lo konto por pedris / les komio moneda de los Alfandaris / diziendo kuando erire |
komercho (it.) m. |
מכס, הנהלת המכס; מסחר |
customs, customs administration; trade |
Perkuró de azer mal sin tener provecho, siendo era un amal de los de el komercho; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
se djustava diziendo mal rebolvi / i enmentarash ke yevo esta toka ke le komio moneda de ribi Yosef 'ha-Levi / enel |
komida f. |
ארוחה, סעודה; אוכל, מאכל |
meal, feast; food |
Vinieron entranbos ala dicha komida (Koplas de Purim, 1545) |
i es komida galana, se aze a la maraviya. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
i las yamava por nombre la komida de almodrote. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Vengamos a la komida: sea muncha i sin medida; mas en la bevida sea muncho el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Hasid de Avraam a su mujer le diria: kero ke me agas buenas komidas i komeremos kon muncha alegria, ke a muestra vejes nisim grandes mo se aria (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Zakay de Avraam betoh de la komida le fue avlando: muestro ijo se engrandesio sin saver lo ke enkomendo el Dio alavado lo yevare a la yeshiva por anbezarle lo ovligado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
miramos buena komida, i buena sea la bevida, la alma keda afriida, no goza de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
komido adj. |
אכול, בלוי; שבע, שאכל לשבעה |
eaten, worn out; satiated, who ate to his heart's content |
i su tripa es partida i su yubre es salida i su karne es komida del guzano de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
komo adv. |
כמו, בדומה ל-, כפי ש-; בערך, כ- |
like, similar to, as roughly, about |
de afirmar la Ley tanto kon proveza komo tener muncha bonansa: (Ketuba de la Ley) |
las azia salatika, delgadikas komo tri. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
komo? interog. |
איך? כיצד? באיזה אופן? |
how? in what way? |
'Amigos, komo estades a tan desmayados? (Poema de Yosef) |
Madre, la mi madre, ke avlas avlas? un ijo presiado, komo lo deahas? (El rey Nimrod) |
kompanía/nya f. |
קהל, קהילה, עדה, חברותא |
community, congregation, fellowship |
suva orasion de konpaniya por membrasion delantre de tu siya (Toledo, Koplas de Yosef) |
Israel en el dezierto akontesio este despecho djudio krisiana en su lecho yoraron toda la kompanya i Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Gritad biva Gazi bey kon su kompania / fondaron la libertad i la alforia / toda la Turkia se izo ermandad / tambien igualidad / kon turkos i kristianos / semos komo ermanos (La Amerika, 1911) |
i sovre sus bayrakes kada konpanya tiene su senyal (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
y el Dio no deshara su |
kompanyía f. |
חברה מסחרית/תעשייתית; חברה, חברותא; אורחים |
commercial/industrial company; close friends; guests |
Madrugo en la manyana kon grande alegria, tomo sus dos mosos i por kompanyia. (Puertas de veluntad) |
Rogemos noche i dia ke mos de gozo i alegria kon toda la konpanyia a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
Gozar kijo el su bien en akeos dias mando i apanyo tambien a sus kompanyias (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kompanyero m. |
חבר, רע, עמית |
friend, colleague |
Toda tu ermoza mi kompanyera, de kavesa asta pies sin mankura, Aava es shehina ke es sod Amir''a (Donme, sig 18) |
Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911) |
kompanyón (fr.) m. |
חבר |
friend |
Yamo i disho el Dio Baruh Hu a los djidios mi kompanya ermoza (Ketuba de la Ley) |
kompla f. |
חרוז, טור-שיר |
verse |
Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18) |
estas komplas son alavadas por el padre de la Ley son ordenadas, por la petira son deklaradas del sinyor de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911) |
oid |
komponer v. |
חיבר, הרכיב, יצר, ערך, סידר; תיקן |
to compose, to assemble, to create, to edit, to arrange; to fix |
ke Eliya Almud, el bashiko, el naniko, es esto kompuesto; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
'No es posible ke nos vayamos i la tierra deshemos despues de fraguarla i de konponerla. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo proves ke demandan, bushkan perdon de ti / |
komponerse v. refl. |
היה מורכב מ- |
to be composed of |
i en el se enshasha tu reino, i se konpone kon mersed tu siya, (Untane Tokef) |
A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan aviertos / en mersedes de muestros padres los primeros mozotros enfiuziados / |
kompozar v. |
הרכיב; סידר; חיבר (יצירה), הלחין |
to assemble; to arrange; to compose (a work), to compose |
I teneldo por buen uzo: kozas de orno a repozo; pos ke Mordehay las konpuzo, por esto es razón de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911) |
kompra f. |
קניה, רכישה |
buying, purchasing |
negra fue la su suerte de primera kompra boltar fue desonra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
komprador/dera n. |
קונה, לקוח |
buyer, customer |
'ken verna por konprador, are burla de estos nesios.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
kompuesta f. |
כנה, הרכבה (של עץ) |
mounting |
apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes deskuvrid / i |
kompuesto adj. |
מורכב מ-; שהולחן |
composed of, composed |
En el mas alto estavan mandjares muy konpuestos (Poema de Yosef) |
komunidad/komunitá f. |
קהילה, קהל, קהל קדוש; מועצת הקהילה |
community; community council |
Ainda oy esto existe / i kada uno azerse grande insiste / i ansi es ke ay miles de komunidades / en Nuyork i en otras grandes sivdades (La Amerika, 1916) |
konbara (t.) f. |
פגז, קליע תותח |
shell, cannonball |
i toda la djente avian pasando las konbaras bolando entre eyos pasavan i no les tokavan (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
konbaras bastantes de gran kantidad para derrokar sivdad; no aprovecharon ninguno mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Konbaras ke enbiaron de pezo bastantes, tiros grandes mandaron de leshos tirantes, mas ke los de antes, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
konde m. |
רוזן |
count, marquis |
De senyores i dukes i kondes paso (Koplas de Purim, 1545) |
Venid vos i adjuntad los prinsipes mios kondes i djentios (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Kondes de nuestra nasion muncho ya penaron / sosietas para union eyos ya fondaron / munchos mos yamaron / no podimos ayudar / agora devemos kudiar / mos aremos sionistas / i devenir kolonistas (La Amerika, 1911) |
En anyo de tres ke fue enkoronado izo konbite a |
kondisión f. |
תנאי; אופי, טבע, תכונה; מצב, מעמד, נסיבות |
condition |
-''olgare mi benefisio kon muy buena kondision, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Damos, Senyor, tu bendision kon la buena kondision; amostramos tu salvasion de el bet mikdash Ariel. (El Dio alto) |
Zemán de la orasión teneldo en tino, esto es la kondisión muestra de kontino; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
konejo m. |
ארנב, ארנבון; שפן |
rabbit |
azno komo un konejo, mas bestial ke una vaka. (Toledo, Koplas de Yosef) |
konkiyas/konkías f. pl. |
מרירות נפש; קנאה; הקנטה |
bitterness of soul; jealousy; annoyance |
por azer konkiyas a el Amalek, ago banyo kon telek; todo va un kuento, no mires el resto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
konmigo prep. |
איתי, עימי |
with me |
Yaze komigo agora, non sea mesturada.'' (Poema de Yosef) |
Otra vez konmigo manyana vendras, i kon mi gusto aras, are kuanto keres ke mi patron eres (Purim, De-Fes, sig. 18) |
hesed grande aze konmigo eskapame del enemigo, vos ke sos padre amigo, sennyor de toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Enbio 'Ester a Mordekay, Bilgan, i le Disho: apanya a los Judios de Susan, i ayunen |
konortador m. & adj. |
מנחם |
comforter |
Para eya konortador ainda no nasio. (Puertas de veluntad) |
avlad a mi madre ke su gozo se movio / el ijo ke pario alos noventa anyos fue para el fuego, i para el kuchiyo se aparejo / ande bushkare a eya ado |
konortar v. |
ניחם |
to comfort |
'Ven aka, mis amores, kierasme konortar; (Poema de Yosef) |
A Yosef konortava kon buenas razones (Poema de Yosef) |
Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18) |
konortarse (1) v. refl. |
התנחם |
to take comfort |
I non se konortava kon suyos ni kon estranyos (Poema de Yosef) |
konoser v. |
הכיר, ידע, זיהה, למד |
to know, to know, to recognize, to learn |
Grande zehut tuvo el senyor de Avraam, ke por el konosimos al Dio de la vedrad; (El rey Nimrod) |
Ke sean savientes, tambien entendientes, para konoser lo ke a de konteser, es profetezia kon mas demazia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
konosido adj. |
מוכר, מפורסם, ידוע, בעל שם |
known, famous, well-known, renowned |
vozotros el bien |
konsejar v. |
יעץ, הציע, ייעץ |
to advise |
Si me lo konsejades dezirselo keria, (Poema de Yosef) |
Yamo a el su savio, i lo konsejara ke para otro anyo se aparejara, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Disho Fatma a Sherifa komo kien la konsejava: Ermana mia Sherifa ke estas de amor tomada (Donme, sig 18) |
konsejo m. |
עצה |
advice |
Paresiole el konsejo ser bueno I onesto (Koplas de Purim, 1545) |
Dieron eyos konsejo: presto akudivos kon gran sehel i rijo mira de fuyirvos (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Hasidim eran todos konsejo tomaron i fueron akojidos i shofar yevaron i el Dio yamaron kon boz de yoro (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Vino el espino en el konsejo para Aman se aparejo ya se la estrena le viene muy buena (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Tambien a mi me plazio azer tu konsejo komo perro viejo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Repari ke no es bien salir sin konsejo de el senyor, i tambien ombre grande i viejo, komo el espejo ke arreluze, todo antes lo dize lo ke akontese komo si lo viese. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
konsensia f. |
מצפון, הכרה, תודעה |
conscience |
Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911) |
konsentir v. |
הסכים, קיבל עליו; הרגיש, חש, נוכח לדעת |
to consent, to accept; to feel, to sense |
Yoros gritos se sintia / de grandes i kriaturas / kada uno konsentia / temblores i kaenturas (La Epoka, Sal. 1898) |
konservar v. |
שימר, שמר על; הכין שימורים |
to preserve; to make preserves |
las mundava i las konservava i las azia kon rechel, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
konsigo prep. |
איתו, עימו |
with him |
ushur izo meter enel trigo / tal rish'ut tenia |
konsolar v. |
ניחם; עינג; סיפק מאווי |
to console |
Ke le konsolasen de su mal talante (Koplas de Purim, 1545) |
Apiada a mi alma A-donay, yevi males munchas bevaday, konsolame kon luz de rey Shabetay. (Donme, sig 18) |
konsolarse v. refl. |
התנחם, התנחם מאבלו; התענג; קיבל סיפוק מלא |
to be comforted; to be relished; to received full satisfaction |
Lo vine a bushkar si esta por aki; si es ke esta bivo me konsolo yo. (El rey Nimrod) |
konsuegrar v. |
בא בקשרי מחותנות |
to become relative by marriage |
i las kazaron kon muncho adalet i konsograron kon djente grande ke mas antesdita djente grande no lo begeneavan a dito padre de novia ni por mesharet (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
konsuelo m. |
ניחומים, תנחומים |
condolences |
Fuese a la korte de konsuelo ajena (Koplas de Purim, 1545) |
konsumir v. |
צרך, כילה, מיצה, בישל עד אובדן כל הנוזלים; החליש, מוטט |
to consume, to exhaust, to cook until the loss of all liquids; to weaken |
A Haydar ya arrivimos, de haftonas mos konsomimos, tres dias estuvimos, de ansia mos abatimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
konsumirse v. refl. |
נצרך; נחלש, תשש, כילה כוחו, כילה עצמו, אכל את עצמו, התכלה, דעך |
to be consumed |
I fue komo los tres anyos, sekose la tierra i los banyos komieron kavesas de aznos se konsumio el mundo por palavra de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
kontado adj. |
חשוב, ראוי לציון, נכבד, מפורסם; נחשב; ספור |
important, noteworthy, respectable, famous; considered; counted |
a 3 y a 4 hueron kontados, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
I seer sea kontado a grandisimo yerro (Koplas de Purim, 1545) |
Los de Belogrado eran afamados, agora no son kontados porke no tienen parás ni dukados (Asidio de Belogrado 1788) |
Tova, siendo ke entrastes en la mar del amor, kema i no salga seras uno de los kontados, (Donme, sig 18) |
todo modo de kriansa ke en el mundo es komo un grano de mostadra enfrente de la mar la mas grande i el i su grandeza son kontados komo nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
ke va azer por ashugar i kontao i shevah i bohcha (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
kontado m. |
נדוניה, נדן, מוהר |
dowry |
Enporto todos entre ashugar i tosefet i kontado (Ketuba de la Ley) |
kontar v. |
סיפר; ספר, חישב; הביא בחשבון, החשיב, כלל; סמך על |
to tell; to count, to calculate; to take into account, to consider, to include; to count on |
Este suenyo kontava su padre, Yosef. (Poema de Yosef) |
Este suenyo kontava el panadero a Yosef. (Poema de Yosef) |
Kuando Par'o oyera de Yosef kontar, (Poema de Yosef) |
Enpesar kero kontar en esta kantiga el ke la oye kantar ke el Dio bendiga (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Al anocheser vide a la luna, konti a las estreyas una por una. (El rey Nimrod) |
Enpesar kero a kontar echas del Dio alto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Deskuvrio sus enojos i le konto el presio de Aman el nesio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
el ke es de punta, Tevaria ansi konta, teneldo en memoria para azer istoria. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ya no lo estimavan djente de su tierra, ni menos lo kontavan komo una piedra; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Komo vos digo, lo ares i a El muncho loares, sus maraviyas kontares porke son kozsas de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
kontarse v. refl. |
נחשב |
to be counted |
'Pues Yosef se kuenta por gran savidor, (Poema de Yosef) |
de noche se le izo i la su venida / bendiziendo a el Dio ke le dara muncha vida / kon buena salida a kaza bolta / ala semana |
kontener v. |
הכיל, כלל, החזיק |
to contain |
eyos lo kavzaron este tasferat, porke en todo perat la razón tenemos, mo lo kontenemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
kontenerse v. refl. |
התפאר, התגאה, התרברב, השתחץ; התאפק, החזיק עצמו |
to brag, to be proud; to hold back |
yerrado esta el ke se kontiene kon los vestidos ke el tiene, pare mientes de ande viene ke todo sale de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kontentado adj. |
שבע רצון, שהשביעו את רצונו |
satisfied |
Vino el rey i le kunplio todo loke demando porke muy bien le plazio i fue kontentado (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kontentar v. |
השביע, השביע רצון, גרם קורת רוח |
satisfy |
En esto muncho atenta: a guestra kaza bien kotenta, los aspros dalde sin kuenta, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911) |
kontentarse v. |
הסתפק ב-, השלים עם; היה שבע רצון |
to settle for, to put up with; to be satisfied |
Se kontenta almas pretas i todos ke kreen en el. (Donme, sig 18) |
i djente batal se kontentaron por poko de nada a beklear las noches (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
Amalekim se mentavan no se loke pensavan / de mujeres i de bien el no se artava / no |
kontente (port.) adj. |
מרוצה, שבע רצון |
satisfied |
ke los vean los turkos i maraviyados ke no son uzados toparse en gerra komo les bastesera i estan kontentes de ver gerras fuertes (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Sus korasones kontentes, sus yoros de amargura. (Puertas de veluntad) |
raki de entrada bevan kon mezé; si en este ferezé se topan kontentes, lo metan en mientes. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Razon tiene nuestro rijidor ke avrio los lavios / por dezir kon amor a sus politikanos / keremos estar repozados / i non gerrear / ansi vamos a briyar / en deklarandomos neotros / kontentes seremoa nozotros (La Amerika, 1915) |
En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
kontino- de kontino |
בהתמדה, תמיד, כל הזמן, בלי הפסק, לנצח |
constantly, always, all the time, without a break, forever |
Rogo al Dio de kontino ke este en nuestro tino, (El Dio alto) |
Zemán de la orasión teneldo en tino, esto es la kondisión muestra de kontino; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Teshuva kale azer por nuestros pekados / rogaremos a el Dio sean pardonados / i el Abastado / nos mande la salvasion / a toda la nasion / el dia alegre vino / kantemos de kontino (La Amerika, 1911) |
kontinuar v. |
המשיך, נמשך, התמיד |
to continue |
Inda romano i bulgar no se avian dechidido / por salir a gerrear mucho avian kijido / ma el romano dezvanesido / kaje ke va empesar / el kontinua armar / a todos sus soldados / por tenerlos aprontados (La Amerika, 1915) |
rogo a los senyores maftirim yeno sukseso / |
kontra prep. |
נגד, כנגד, בנגוד ל-, לעומת |
against, contrary to, vs |
Ni tal me atrivo de venir al rey porke es kuentra su ley, ten muncha pasensia tomare lesensia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Muncho el se estira en kuentra el Dio por matar a los djidios i echo la suerte kavza de su muerte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
i los ke sos alanseados de sus enemigos eyos dezvainan espada kontra eyos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kontrayoso adj. |
אסור, מנוגד |
forbidden, contrary |
La mujer kazada, a nos es kontrayosa (Poema de Yosef) |
konvenir v. |
בא לידי הסכם, הסכים; התאים, הלם; היה בעל עניין |
to come to an agreement, to agree; to fit, ; to be interested |
Tu nombre konviene a ti, i konvienes Tu a tu nombre. (Untane Tokef) |
kon ermozura de palavras a ti yama / i kante i alavasiones ke a ti |
A' kien non se espanta de dia de el din el temerozo / ke a ti te |
koraje m. |
אומץ, אומץ לב. עוז; גבורה; כעס, זעם |
courage; heroism; anger, rage |
Libertad mos dio Ester kon mucho koraje, siendo a nos fue poter de todo vantaje; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
koral (1) m. |
אלמוג |
coral |
La sus bezos koloradas parese fino korale (Donme, sig 18) |
korasón m. |
לב, לבב, ליבה; מרכז |
heart, core; center |
Sus korasones kontentes, sus yoros de amargura. (Puertas de veluntad) |
No lo puzo en miente su korason fuerte. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
le disheron: vos azimos arraviar, i mozotros pekimos ke vos bushkimos de apedrear, guestro korason mira de alimpiar muestro si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Pensad de azer buendad al desmamparado / el povre i guerfano sea bien mirado / si esta atrazado / darle la instruksion / i dezir de korason / todos somos keridos / de una madre paridos (La Amerika, 1911) |
Todas estavan muy muncho gustozas / i se sintian de korason gloriozas / i kada una se mete a rozas / i miles de otras ermozas kozas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
tsar li meod! mi flakeza i de mi |
mal |
|
korbán (ebr.) m. |
קורבן |
sacrifice |
Aunke en tu alma el es muy amado, alsamelo por korban a tu regalado en el monte Moriya, en medio la shara. (Puertas de veluntad) |
Preva diezena ke Avraam fue prevado del Shem Yitbarah fue komandado ke por korban sea ayegado su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el |
kordura f. |
חכמה, תפיסה, שכל ישר |
wisdom, perception, common sense |
kual de palo, kual de piedra, pintado kon gran kordura. (Toledo, Koplas de Yosef) |
korelado adj. |
אדום, ארגמן, שני; אדמוני, אדום-שער, ג'ינג'י |
red, crimson; red-haired, ginger |
su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
korkovado adj. |
גיבן, בעל חטוטרת, בעל גבנון; כפוף, שחוח |
humpback, hunchback; bent |
-''akeya korkovadika kon el alma muy afrita, (Toledo, Koplas de Yosef) |
akea korkovadika ke yevava la sarma, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
korona f. |
כתר, נזר, עטרה, זר; כתר לשן |
crown, garland; dental crown |
I mete en su testa una korona (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ya se le dio a 'Ester la bendita la |
korredero m. |
מתווך, סרסור |
broker |
La de vente i dos las azia bula Anula la korredera, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
korrer m. |
זרימה, שטף, זרם; מרוץ |
flow, flux, current; race |
Por eskaparlo a Yis.hak eyos ya korrieron i delantre de el Dio lagrimas vertieron: (Puertas de veluntad) |
Komo los kito afuera, su shevet todo viera ke izo de esta manera korrieron aferrarlo i matarlo a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
korrer v. |
רץ; (על נוזלים:) זרם, שטף; נבע; דלף |
to run; (of liquids:) to flow; to leak |
I luego korria tras del en esa ora; (Poema de Yosef) |
Dizen ke va aver una muy grande gerra / i ke muncha sangre va korrer en tierra / Austria i Serbia estan en dubara / siendo a fransez dieron una krushumada (La Amerika. 1913) |
bendichos seash del Todo Poderozo / ke |
Estando el rey komiendo i beviendo, mando a yamar a la reina Vashti muy de prisa |
|
korso m. |
צבי; מהלך, מסלול; שיעור, קורס; ערך |
deer; course |
Yitshak kamino komo korso lejero, i demando: ''onde esta el karnero? (Im afes, Papo 1894) |
kortado adj. |
חתוך; נימול |
cut; circumcised |
kortadas a revanadas i echadas en la sena, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Ke de tal kevranto el nos resgato, ke poko i nada falto ke eramos djugados, de espada kortados. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18) |
kortar v. |
גזר, חתך, כרת, קיצר; שבר, הפסיק, אסר; סיפר (תספורת) |
to cut, to shorten; to break, to stop, to forbid; to cut hair |
i si lo avras sentido ke korte karne i vino?'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
I kortas taksa a todas las kriansas, i eskrives la setensia de su din. (Untane Tokef) |
Rogo, senyor padre, bueno de atarme i el kuchio aguza antes de kortarme. (Puertas de veluntad) |
kortava sevoya menuda komo los fideos de kaza, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
las kortava i las azia kon vinagre i azeite (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Kortare ati don[a] Krensia i a un negro de tu kaza (Donme, sig 18) |
Gran gusto tuvimos ke kortaron 3: la blandika en pirmero, la menekshe después, el perro de el blanko dio 3 rubíes para ke lo kortaran la primera vez. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Venid mis ermanos al Dio bendezir porke los kriasianos estaban hazir; el perro del blanko ía hazir, viejos, los kortaron komo un hazir. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
In Auschwitz mos desbarkaron, de nuestros keridos mos separaron, al banyo mos entraron, los kaveyos mos kortaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Los kaveyos nos kortaron, deznudas nos desharon, los vestidos mos tomaron, al bloko 20 mos mandaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
kortarse v. refl. |
נחתך, נגזר; נפסק; נקרש |
to cut; to cease; to congeal |
rogemos al Dio noche i dia ke la muerte del olam se kortaria; mas yoro no avria por el zahut de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
korte f. |
חצר; חצר המלך, אנשי החצר; בית משפט; חוד, להב; חתך; בד גזור לבגד; גזרה; חיזור |
yard; the king's court, the courtiers; court; point, blade; cut; cloth cut for clothing; courtship |
Fuese a la korte de konsuelo ajena (Koplas de Purim, 1545) |
Mordehay se anduvo serka de la korte torno i se detuvo por no ir tal sorte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Izo mandar a traer dientro sus kortes djoyas ke eran de Israel i sus saserdotes (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Repozare mi alma en tus kortes, guezmare guezmos de tus montes, mora mi alma entre los estantes. (Donme, sig 18) |
kortezía f. |
נימוס, הליכות יפות, אדיבות |
politeness, beautiful manners, courtesy |
ke rekojgas kon kortezia a viejos tanbien famiya. (Toledo, Koplas de Yosef) |
i kon alegria i gozo ovedeseremos tu kortezia, (Toledo, Koplas de Yosef) |
korteza f. |
קיצור, צמצום; קליפת עץ, גלד |
abbreviation, reduction; bark, scab |
el kual rekonta segun la korteza de mi elguenga poko de lo poko de tus enaltesimientos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kortijo m. |
חצר, חצר פנימית, פטיו |
courtyard, patio |
Di, ermano de pavlo lodo de mi kortijo, ken por el rey bien avlo i su vida kijo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Los sirpís al kortijo entraron, a los djidiós de kaza mos kitaron, asta las mashás mos yevaron.. (Asidio de Belogrado 1788) |
kosfuegro m. |
מחותן |
the father of son or daughter in-law |
ke ansi la anbezo su konsuegra bula Lena. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
koshear v. |
צלע; חי חיי יגון וצער |
to limp; to live a life of grief and sorrow |
Tsadik se fue kosheando a la tienda va ayegando su shevet le van preguntando: Ke bushkas tu por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
kostar v. |
עלה, מחירו היה |
to cost |
shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kostiya /kostía f. |
צלע; רעיה |
rib; wife |
las freia a una a una debasho de una kostiya, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kostumbre f. |
הרגל, נוהג, מנהג, מסורת |
habit, practice, custom, tradition |
Siendo ansi en su tino se desbaratara i kostumbre le vino se adoloria (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kovdisia f. |
תשוקה, חמדה, חשק |
desire |
Nada no save Aman ni tiene notisia ke al konbite lo yaman esto es su kovdisia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
salmeamiento se baldo, i su |
kovdisiado adj. |
נחשק |
coveted |
Le avlo a Sara por su kovdisiado: (Puertas de veluntad) |
disho a Sara ke tu |
kovdisiar v. |
שאף ל-, חמד, חשק |
to aspire to, to covet |
kovdisio muncho en estos, Yosef era el mas kerido; (Toledo, Koplas de Yosef) |
kovijado adj. |
עטוף, מכוסה |
wrapped, covered |
las freia en la sarten kovijadas kon la salsa, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kovrar v. |
גבה; קיבל, רכש; קיבל בחזרה; השיג, זכה ל- |
to collect; to receive, to acquire; to get back; to achieve |
Por mejor se tenia deke lo uvo kovrado; (Poema de Yosef) |
I kolor non kovravan, bien lo savia Yosef. (Poema de Yosef) |
koya(d)jak (gr.) m. |
סיר; מיכל |
pot; container |
ke se fue mehadash otro koyadjak nuevo (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
koza f. |
דבר, חפץ, דבר מה, עניין |
a thing, an object, something, matter |
i kon pimienta i azeite era koza muy hanina. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Siendo la koza ansi, mando arresponder: una koza yo pensi ke as de entender (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Kon vazo sin aza beven a heshbón, non azen ningún elbón de ninguna koza, van komo la roza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Oygan sinyores dichas de mi boka ke son kozas ke en el alma, ke no fue koza poka la maala de Avraam i de Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kozer v. |
בישל, אפה |
to cook, to bake |
las buyia i las kozia i les sakava el kokote (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kozerse v. refl. |
בושל, נאפה; התבשל; הבשיל |
to be baked; to be cooked; to ripen |
giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo enfloresien se espunto su ermoyo / no |
kuando suviras a tu ija de la karsel / i de kaza de karsel su yugo |
kozina f. |
מטבח; (איסטנבול: שרותים) |
kitchen; (Istanbul: toilets) |
las deshava en un reskaldo dientro de la kozina (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Gizanderas en las kozinas desplumando las gainas; kayimak, yegurt kon meínas ke enpesen a komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
kreador m. |
יוצר, בורא |
creator |
Komo la flama mi amor, kema, bushka al Kreador, no ay a mi abogador (Donme, sig 18) |
En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
kreer v. |
האמין; סבר, הניח |
to believe; to suppose |
Ke asi mismo lo puedes kreer. (Koplas de Purim, 1545) |
Antes ke desniege a todo el resto, i deshen a mi i krean en el vedradero. (El rey Nimrod) |
Dezilde a Nimrod ke perdio su tino porke no kere kreer en el vedradero. (El rey Nimrod) |
Atorgaras i kreeras ke no ay mas ela Hu. Saver savras i serviras no fayaras ela 'Hu (Donme, sig 18) |
I fue komo dezir esto, le disho el Dio: ''Vate presto, dile a Ahav i al resto: 'Si se vos izo la sed de kreer en el Dio de Eliau?''' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
asta ke enforkaron a Amán basha: era un grande pashá, todo el ke sintía no se lo kreía. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto |
kreerse v. refl. |
האמין; חשב עצמו |
to believe; to consider himself |
Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911) |
krepar (it.) v. |
ביקע, שבר, פוצץ |
to crack, to break, to blow up |
krepan de el despecho kien es de su soy, de estonses asta oy lo vamos mentando, kon martiyos dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
kreser v. |
גדל, צמח, צמח לגובה, התארך; גידל; הגדיל, האריך |
to grow, to grow to height, to extend; to grow; to increase, to extend |
Ken izo Vashti tambien a las sus amigas por ke les krese su bien komo las espigas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18) |
kon todo esto le parese ke para esto el krese, no save ke se anochese i se eskurese la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: desnudadvos, reina, ke asi mando el rey, ke vengas sin manto. Desnudose la reina, le izo |
kresido adj. |
מגודל; שגודל, שחונך |
grown; educated |
los vestidos mas validos ke de keten son teshidos de Frankia son venidos, son kresidos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kresiente m. |
סהר, לבנה; תקופת גידול הלבנה |
crescent moon; the growth period of moon |
porke la vido en kresiente kon milarias de estreyas, (Toledo, Koplas de Yosef) |
estando yena la luna ke se mengue en kresiente; (Toledo, Koplas de Yosef) |
kriado adj. |
שגודל, שנוצר |
that grew, created |
los dos guerfanos de madre kriados kon grandes rijos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
de verme kon muncha fatiga, ordeni esta kantiga, kon eya se kastiga el ombre kriado de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
por su pezar es abashado i por su pezar es afigurado, i por pizar es kriado a venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kriado m. |
יצור אנושי, בריה; תינוק, יונק; גידול תינוק; תקופת ההנקה והטיפול בתינוק; אופן גידול תינוק |
human being; nursing infant; raising a baby; the period of breastfeeding and caring for the baby; the way of raising a baby |
Por ke a los vente dias lo venis a vijitar? Yo so el vuestro ijo, kriado del Dio. (El rey Nimrod) |
a ti es la mersed la mayorgan sovre tus kriados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kriador m. |
בורא, יוצר |
creator |
Onbre de bondades, ke tema al kriador; (Poema de Yosef) |
estonses te kreere i dire ke eres kriador (Toledo, Koplas de Yosef) |
ke vido el sol amaneser, penso ke era el kriador; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Verdad, ke tu sos muestro kriador, i saves muestro yetser el malo, (Untane Tokef) |
Kriador del mundo, no falte esta luna klara! (Puertas de veluntad) |
Hu ushemo i ke es uno i otro no kriador, ven i veras, entenderas , otro no mas, ela 'Hu (Donme, sig 18) |
kriansa f. |
יצור, בריה; בריאה, יצירה |
creature; creation; the breastfeeding period |
en kreer en aznedad por ser nos kriansas nesias.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
I kortas taksa a todas las kriansas, i eskrives la setensia de su din. (Untane Tokef) |
To'hu i bo'hu antes de todas kriansas (Donme, sig 18) |
a ti A' todo modo de kriansa sea de arriva sea de abasho dan edut ke eyos se depiedren i tu estas para siempre (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tu sos Dio de los diozes i todas las kriansas son tus esklavos i tus servidores i non se mengua tu onra por la kavza de akeyos ke sierven afuera de ti (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tu sos savio i de tu sensia apartastes por kriar a el mundo komo el poel i el maestro por kriar el kriamiento de el mundo de sontraemiento de la nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
I su mano la tienda de los galgalim adjunto I kon kolchetes de el poder telas de las kriansas ato (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kriar v. |
ברא, יצר; הניק; גידל (ילדים) |
to create; to breastfeed; to raise (children) |
Mira la mi madre ke el Dio es uno, ke kriyo los sielos uno por uno. (El rey Nimrod) |
Kon onor i onra a Ester krio kon gran rijo la gio guerfana de padre i tambien de madre (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I kriastes a el ombre todo debasho pozistes (Donme, sig 18) |
Ah, Yoheved madre presiada, resive la gezera del Dio ke fue asetensiada, para esto fuites kriada de enterrar al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
tu sos savio i la sensia manadero de vidas ke de ti manan i en tu sensia se aze todo modo de antiguo i la sensia fue de ti kriada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kriarse v. refl. |
נברא, נוצר |
to be created |
En anyo de dos mil i kuatro sientos i kuarenta i ocho ke el mundo se krio: (Ketuba de la Ley) |
kriatura f. |
תינוק, ילדון; יונק, ינוקא; אדם חסר נסיון |
a baby, a child, suckling; an inexperienced person |
Andara deskonsolada toda la kriatura, (Poema de Yosef) |
i no tengo kriatura ke erede mi eredad?'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
Yoros gritos se sintia / de grandes i kriaturas / kada uno konsentia / temblores i kaenturas (La Epoka, Sal. 1898) |
Kuando todas las kriaturas se van adjuntar / i por azer bien todo ombre se va aprontar / todos los djudios se van alegrar / i kada uno jenerozo se va mostrar (La Amerika, 1916) |
krisiano/krisayan cf. kristiano |
|
|
Israel en el dezierto akontesio este despecho djudio krisiana en su lecho yoraron toda la kompanya i Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
kristal m. |
בדולח, אלגביש; גביש |
crystal |
Los vazos eran de |
kristiano m. |
נוצרי |
Christian |
Turkos i krisianos estaresh prontos mira no seash tontos mosas kon espadas sean destripadas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Venid mis ermanos al Dio bendezir porke los kriasianos estaban hazir; el perro del blanko ía hazir, viejos, los kortaron komo un hazir. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Aspros dad kon las dos manos a proves guestros ermanos i a turkos i krisianos aunke no mos pueden ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Gritad biva Gazi bey kon su kompania / fondaron la libertad i la alforia / toda la Turkia se izo ermandad / tambien igualidad / kon turkos i kristianos / semos komo ermanos (La Amerika, 1911) |
kruel adj. |
אכזר, אכזרי |
cruel |
a tu puevlo el desdichado, desendido en basho grado, (Toledo, Koplas de Yosef) |
i amostramos ya salvasion de puevlo kruel i tanbien salion. (Toledo, Koplas de Yosef) |
i se bolto por kruel sovre su ijo, su kerido. (Toledo, Koplas de Yosef) |
krueldad f. |
אכזריות |
cruelty |
Alshten (?) kon haftonas , al apelo mas i mas, bloko vas i shtupo vas kon krueldad, mos aharvavan sin peadad (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911) |
krushumada (t.) f. |
פגיעת כדור רובה |
a rifle bullet hit |
Dizen ke va aver una muy grande gerra / i ke muncha sangre va korrer en tierra / Austria i Serbia estan en dubara / siendo a fransez dieron una krushumada (La Amerika. 1913) |
kual /kuala? kualos?/kualas |
מי/מה זה?, מי/מה זו?, מי/מה אלה? |
who/what is this?, who/what are these? |
No kual Dio del sielo kiera ni tal kiera ni tal fara (Donme, sig 18) |
kualseker adj. |
לא חשוב איזה/מה/מי/ כמה, יהיה אשר יהיה, כלשהו, איזשהו |
it doesn't matter which/what/who/how much, whatever, any |
Dime oro fino ke keres de mi ke yo muncho te ami i por kualker vanda are tu demanda (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kuando adv. |
כאשר, כש- |
when |
Disho kando le azia: ''A mi vernas agora!'' (Poema de Yosef) |
el ke no vaiga pedrido en este mundo enbevesido, ke no se tope arrepentido kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kuanto/kuantos/kuantas adv. |
כמה |
how many, how much? |
i le konto kuanto izo i un poko demaziado; (Toledo, Koplas de Yosef) |
yo lo rogo, mis ermanos, tanto kuanto kero yo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Kuantos se an de pasar del mundo, i kuantos se an de kriar en el mundo. (Untane Tokef) |
mira lo ke es el kavo del basar vadam, la muerte kedo del tiempo de Adam, de eya no eskapa benadam, anke sea kuanto Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Todos los senyores se arrodiyavan i se enkorvavan a 'Haman, i senyor sobre todos los senyores lo yaman, i el rey i los senyores a el aman, ke de |
A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i me adoloryi dia ke en el me djuzgas / me arrebashi i me atorvi de |
kuarenta num. |
ארבעים |
forty |
En anyo de dos mil i kuatro sientos i kuarenta i ocho ke el mundo se krio: (Ketuba de la Ley) |
kuartén/o cf. kuatrén/o |
|
|
por la maravia ke eyos vieron kon la vida salieron en Kislev seria en el kuarter dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
kuarto m. |
רבע; מטבע |
quarter; quarter (currency) |
Yeuda era el kuarto komo leon enkoronado; (Toledo, Koplas de Yosef) |
kuatrén/o adj. |
רביעי |
fourth |
La kuartena las azia Djima la de Hayim Leche, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kuatrigua f. |
מרכבת ארבעה סוסים |
a four-horse chariot |
i non por akantidiar katriguas de tu onra, (Untane Tokef) |
kuatrosh(i)ento num. |
ארבע מאות |
four hundred |
En anyo de dos mil i kuatro sientos i kuarenta i ocho ke el mundo se krio: (Ketuba de la Ley) |
kuchara f. |
כף |
tablespoon |
i esparzio por el suelo platos rotos i kucharas, (Toledo, Koplas de Yosef) |
kucharika f. |
כפית |
teaspoon |
las asava en el orno, las komia kon kucharikas. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kuchiyo/kuchío m. |
סכין |
knife |
Riziendo, le ato bien manos i pies, tendio kuchio al fruto de su vejes, (Im afes, Papo 1894) |
El ijo ke de 90 anyos eya lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio; (Puertas de veluntad) |
Rogo, senyor padre, bueno de atarme i el kuchio aguza antes de kortarme. (Puertas de veluntad) |
Amanesio el dia, en sekretamente a Yits.hak lo desperto i todo el aparejo kon su mano lo pronto, i tomo la lenya i el kuchio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Rogo, sinyor, el kuchio bien aguzaldo para ke mi alma no penara, ke de verlo el kuchio mi garganta se estremesera, un poko de mi seniza a mi madre Sara yevara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Las kartas se eskrivieron en lenguaje de los djentios: ke se aparejesen kon espadas i |
avlad a mi madre ke su gozo se movio / el ijo ke pario alos noventa anyos fue para el fuego, i para el |
de el |
kudiado m. |
דאגה, טיפול |
care |
Disho: 'Fijo, non temas, ni tomes kuidado; (Poema de Yosef) |
Deshemos para El este buen kudiado, ya mostrara ken va ser sakrifisiado''. (Im afes, Papo 1894) |
les disho a eyos: mi puevlo amado, ya vo lo perdono, yo pedri kudiado, presto fue afalagado el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911) |
kudiar v. |
טיפל ב-, דאג ל- |
to take care of |
Aniyim i hasidim i ombres onestos / por podersen mantener siempre van despuestos / mizmo i por estos / devemos de kudiar / el Dio mos va ayudar / penemos kon dos manos / por nuestros ermanos (La Amerika, 1911) |
Siempre deve de kudiar el kapo relijiozo / i ke toda la nasion tenga repozo / el Dio piadozo / i a el lo va guadrar / asegun el va pensar / por toda djuderia / ke ay en la Turkia (La Amerika, 1911) |
kuedra f. |
חבל, מיתר, רצועה, מיתר של כלי נגינה |
rope, string, strap, string of a musical instrument |
Ensende un orno bien ensendido! ataldo kon kuedras, porke es entendido! (El rey Nimrod) |
kuenta f. |
חשבון; חרוז |
account; bead |
'De toda esta kuenta, nos non tenemos nada, (Poema de Yosef) |
No ay numero de ni kuenta a su gran rikeza (Koplas de Purim, 1545) |
nisim grandes vimos ke no ay kuenta (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Vino despues de dias siento i ochenta kojo de akeas vias djentios sin kuenta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Le iziera poka kuenta, i poka estima del rey, (Donme, sig 18) |
Arelim venía ke no avía kuenta por entrar en la sivdat azer una rebuelta, por no desharmos ni menor ni fiesta; el Dio, baruh 'hu, les izo la buelta (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Al saká no vos enmento ni en kuenta de ombre lo meto del ijo de un perro el biznieto; kon todo dalde a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
En esto muncho atenta: a guestra kaza bien kotenta, los aspros dalde sin kuenta, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
por kuenta izo tefilot kon bakasha, por no enterrarse en el midbar ke era busha, muncho dezeo de entrar laarets akedosha (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
tu sos uno presipio de todo modo de kuenta i simiento de todo modo de fragua (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Korriendo torno a el rey el gran sinklavo, i mil males avlo de la reina, le puzo un gran klavo; dize ke no kiere venir, ke inda ayer eras de su padre esklavo, i no aze |
kuento m. |
חשבון, סכום, כמות, רווח; סִפּוּר |
account, amount, quantity, profit; story |
Devemos de rekontar este kuento trivle ande pudo enventar koza inposivle, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
por azer konkiyas a el Amalek, ago banyo kon telek; todo va un kuento, no mires el resto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
vido ke todo le kaminava / |
kuerno m. |
קרן, שופר |
horn, shofar |
Perkuravan de verla tal mujer pekuda loka i non sezuda kon un gran kuerno kemada enel inferno (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kuernudo adj. |
מקורנן, בעל קרנים; ''מקורנן'' (שאשתו בוגדת בו); חסר ערך |
having horns; cuckold |
Vido el rey su vision ke se aunaron Ester i Aman prizion le aparejaron, djuntos se kazaron i el kornudo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kuerpo m. |
גוף |
body |
su joven kuerpo sovre los lenyos espandio, i el fuego sovre la ara ensendio. (Im afes, Papo 1894) |
Ora ke mi kuerpo en el fuego se adrera, un poko de seniza por mi rekodro guadrara, (Puertas de veluntad) |
kuesta f. |
גבעה, תל; מדרון, שיפוע; גדה, חוף; כתף |
hill, mound; slope; bank, shore; shoulder |
kargo kon lenyos su kuesta delikada, i akisto una fama inulvidada. (Im afes, Papo 1894) |
kueyo m. |
צואר |
neck |
Yitshak apronto su kueyo delikado, i su padre se aego a su lado (Im afes, Papo 1894) |
kuitado adj. |
מסכן, חסר אונים |
poor, helpless |
por sakarselo de el tino komo are, yo el kuytado? (Toledo, Koplas de Yosef) |
kulevro m. |
נחש |
a snake |
Dan era el seteno, enshemplado a el kulevro. (Toledo, Koplas de Yosef) |
kulpar v. |
חטא, אשם, היה אשם |
to sin, to be guilty |
responde la alma: yo so alavada; el puerpo peko i yo no kulpo nada, por aver del mundo so abolada kuando me vo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Todo lo kulpavan munchos de nozotros / i ke siempre avlavamos a otros / todos los sekretos dec nuestra nasion / i esto kavzava nuestra destruision (La Amerika, 1916) |
kumadre f. |
מיילדת |
midwife |
Las kumadres komo eran djudias, eyas del Dio temian, resivian ijos i ijas (Koplas de Par'o, 1901) |
Luego a las komadres enkomendava ke toda mujer ke se ensintara, si paria ijo, ke lo matara (El rey Nimrod) |
La dezena las azia bula Sara la kumadre: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kumplido adj. |
משכיל מאוד, מלומד; שלם, מושלם, גמור, מלא |
very educated, learned; complete, perfect, finished |
I eya lo onrava muy konplida mente. (Poema de Yosef) |
Tres dias konplidos de noche i de dia (Koplas de Purim, 1545) |
Fermozura de eya es kumplida, mi palomba fue a su mandada, en duenyas era eya savida (Donme, sig 18) |
zahud ternas de ser kumplida kon la Ley seras rijida i kon shalom tu venida en tornando de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911) |
asigun es el bien son los yisurin kon porsion, nu bien kunplido ni mal atemado (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
kumplir v. |
השלים, גמר, סיים; קיים, מילא |
to complete, to finish, to end; to fulfill |
I todas tus demandas yo kumplire (Ketuba de la Ley) |
Vino el rey i le kunplio todo loke demando porke muy bien le plazio i fue kontentado (Purim, De-Fes, sig. 18) |
El rey le arrespondio en ora muy presta: a Mordehay el djudio kumple tu repuesta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
ya |
kumplirse v. refl. |
השתלם, התבצע |
to complete studies, to be carried out |
Ya se kunplio el kazamiento ke los djidios kon la Ley izieron (Ketuba de la Ley) |
enfortesidvos i gozadvos ke la prea |
kunbara (t.) f. |
קופת חסכון; פגז |
piggy bank; shell |
El nemsí dizen que es budalá, mos enpesó a echar kunbaras asta ke se kemó la sivdad (Asidio de Belogrado 1788) |
kunyado m. |
גיס |
brother in law |
akea ke era kunyada de la mujer de Avraam Dri: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
el kunyado de David el ke vino de Ardjel: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kupika f. |
כוסית |
small glass |
Yayin bushken de tomar ke sea Gomendja, se beve sin asumar kupikos duyundja; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
kurar v. |
ריפא, טיפל ב-, דאג ל-; כבש בחומץ/במלח תחת השמש |
to cure, to take care of; to pickle in vinegar/salt under the sun |
Esklavo vendido a mi aguelo echado en el suelo kuravash los kayos de los mis kavayos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kuvrirse v. refl. |
השתעמם; התעטף, התכסה; כיסה עצמו כספית; רכש כנגד מכירות באשראי |
to be bored; to wrap up, to cover up; to cover himself in financial coverage; to purchase against sales on credit |
Se kuvrio el kamino de toda su nasion kon grande pasion todos mirando (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Estas palavras siempre iva repetando / i se estava arrebashando tanto / asta ke se kuvrio entera kon el manto / i su kavesa siempre iva rebashando. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
kyamil (t.) adj. |
מעולה, מצויין |
excellent |
Setenta i sinko mil en un día mataron, los djidiós fueron kyamil, no se detadraron; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
lado m. |
צד; צד הגוף |
side; body side |
Yitshak apronto su kueyo delikado, i su padre se aego a su lado (Im afes, Papo 1894) |
kuando sintio la sinyora de Sara todo esto ke le fue avlando, le disho: muncha razon tenesh en la ora buena yevaldo, vos rogo sinyor no lo fuesh de guestro lado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Yoro la sinyora de Sara toda akea noche por su regalado: komo sera mi vida de espartirte de mi lado? i les izo la komania kon los ojos chorreando (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
va i mira tu heshbon i ven ami |
lager m. |
מחנה ריכוז |
Concentration Camp |
Los transportos mos kansaron, de lager en lager mos yevaron, a la fin de la trajedia a Belzen mos akantonaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
lágrima f. |
דמעה; טיפה |
tear; drop |
resive sus lagrimas, no los amanzies mas; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Por eskaparlo a Yis.hak eyos ya korrieron i delantre de el Dio lagrimas vertieron: (Puertas de veluntad) |
Ravdon de lagrimas detenia sus mision: (Puertas de veluntad) |
Mira tu, mi ija Ester, de pararte en esto i tus lagrimas verter delantre del rey presto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Avrid ami las puertas por siba de las lagrimas, Zihr''i fizo por nombransas. (Donme, sig 18) |
Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
A' rios de mis |
aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus |
lagum (t.) m. |
ביב, תעלת שופכין; מנהרה |
a sewer canal; tunnel |
luego enkomendaron un lagum azer kon esto penso el mamzer ke avansaria i los mataria. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
lambrushko/lambrusko m. |
ענבי בוסר; עוללות, שִׁכְחָה; בהשאלה: אדם חמוץ פנים |
unripe grapes; oblivion, forgetfulness; metaphorically: a sour-faced person |
apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes deskuvrid / i kompuesta de tu derecha forteyaron i kojeron / no izieron romaneser sus |
lana f. |
צמר |
wool |
Avre a mi mi ermana, mi kavesa esta yena, amor de sienpre te ami ke tu nombre linpia lana (Donme, sig 18) |
i los shales mas alavados ke de lana son ilados de beemot son treskilados, las ke kaminan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
landre/landra (2) f. |
דבר (מגיפה) |
plague |
ushur izo meter enel trigo / tal rish'ut tenia konsigo / |
lansa f. |
חנית, כידון, רומח |
spear, javelin, lance |
Armavan gerra los moros alas sivdades de gerrear rebolviendo sus kavayos salian djugar las lansas (Donme, sig 18) |
Yashar ke oyo esta fama tomo lansa en su palma metio su alma en su palma se enfeuzio en el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
largito adj. |
מעט ארוך מדי |
a little too long |
las ke son sovrelargitas eskojia siete ocho (Gizados de berendjena, siglo 18) |
no keria redondikas sino ke fueran bien largitas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
largo adj. |
ארוך; רחוק; נדיב לב |
long; far away; generous |
deshose venir un viejo, kon su barva larga i blanka (Toledo, Koplas de Yosef) |
burakadas a la larga al modo de un makaron, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
lashón (ebr.) m. |
לשון, שפה, עברית, לשון הקודש |
language, Hebrew, the holy language |
Ke en ti envelunti mas ke todo lashon i uma: (Ketuba de la Ley) |
laso adj. |
לאה, עייף, יגע, תשוש |
tired, exhausted |
I en el su laso el se la asento i en eya atento no rekonto ganansia eskuentra de grasia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
laso m. |
לאסו, פלצור, לולאת חבל, עניבת חבל; פח, מוקש, מלכודת |
lasso, rope loop, rope tie; trap |
|
lástima f. |
רחמנות, השתתפות בצער; חשק עז בלתי מסופק; העלבה, עלבון |
compassion, participation in grief; intense unsatisfied desire; insult |
salvalos de tantas lastimas komo djurastes a Avraam. (Toledo, Koplas de Yosef) |
lavar v. |
רחץ, כיבס |
to wash |
ande se vido, ande, komer sin lavar las manos? (Toledo, Koplas de Yosef) |
La ija de Par'o Hagar al rio se fue a lavar, (Koplas de Par'o, 1901) |
Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
lavarse v. refl. |
התרחץ |
to wash up |
Melizelda, melizelda la ija del enperante ke venia de los banyos de los banyos de lavarse (Donme, sig 18) |
lavio m. |
שפה (שפתים) |
lip |
Razon tiene nuestro rijidor ke avrio los lavios / por dezir kon amor a sus politikanos / keremos estar repozados / i non gerrear / ansi vamos a briyar / en deklarandomos neotros / kontentes seremoa nozotros (La Amerika, 1915) |
lavor f. |
עבודה, יצירה |
work, creation |
I kuando aki vinites i ke lavor tuvites / muncha moneda izites / ma kualo avansates i a ken ayudates / de tanta moneda ke ganates? (La Amerika, 1914) |
lavrar v. |
רקם; עבד את האדמה |
to embroider; to work in farming |
Pendones yevan erijidos lavrados de sus amadas (Donme, sig 18) |
leche f. |
חלב |
milk |
La su kara alva klara komo leche en la sangre (Donme, sig 18) |
Sutlach i kozas de leche a el ken kome le aproveche; a dormir ke no se eche, ke no es ansí el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
lecho m. |
ערש, יצוע, מיטה; שכבת חומר |
a cradle, a couch, a bed; layer of material |
Deriento su lecho tal no la akojo se le enkuvrio del ojo pensa ke eya avla ma era diavla (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Israel en el dezierto akontesio este despecho djudio krisiana en su lecho yoraron toda la kompanya i Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
lejenda (fr.) f. |
אגדה |
legend |
pasajes i |
lejión m. |
לגיון |
legion |
sus modestia, sus atamiento a la relijion / damas i senyores formavan una fuerte |
lektor/lektriche n. |
קורא, לקטור; קריין |
reader, lector; An announcer |
Avlar kero lektor kon boz atristante / de la gerra ke ay ke es muy amanziante / eya kamina avante / i aze destruision / ya se ruvino kada nasion / ma inda van gerreando / la sivdad kemando (La Amerika, 1915) |
lekyé (t.) f. |
כתם, כתם מוסרי; תפקיד, משימה |
stain, moral stain; role, task |
siendo fue vendido por el terekié, bushko de echar lekyé, ke tenía selo no miró al sielo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
lenteja f. |
עדשה (עדשים) |
lentils |
Luvia fuerte kon pedrisko / no deho ni djam ni tejas / kada uno boy de brisko / mos izo todos lentejas (La Epoka, Sal. 1898) |
lenya f. |
עץ (חומר), עץ הסקה; חבטות, מלקות; יער |
wood (material), firewood; beatings, whippings; forest |
Na la lenya i el fuego ya es aparejado, i ande esta el barvez ke sera ayegado? (Puertas de veluntad) |
Ordeno la lenya kon una grande pasion, (Puertas de veluntad) |
Amanesio el dia, en sekretamente a Yits.hak lo desperto i todo el aparejo kon su mano lo pronto, i tomo la lenya i el kuchio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojo slavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Viendo Yits.hak el fuego i la lenya aparejado, le disho a su padre: ado el karnero ke por korban sera ayegado? Su padre le respondio para ke no fuera atorvado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i |
lenyo m. |
בול עץ; בהשאלה: טיפש, אטום ראש |
log; metaphorically: stupid |
kargo kon lenyos su kuesta delikada, i akisto una fama inulvidada. (Im afes, Papo 1894) |
Mi padre, fuego i lenyos ya traimos, ma ke vamos sakrifisiar no savemos''. (Im afes, Papo 1894) |
I todos los lenyos fruto ivan dando; de ayi lo eskapo el Dio verdadero. (El rey Nimrod) |
Kedo tudro i mudo tirose su suenyo tizo komo un lenyo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
aparejo |
león m. |
אריה, לביא, ארי; כינוי לאדם אמיץ לב |
lion; nickname for a brave person |
fijo, eres komido de osos o de leones; (Poema de Yosef) |
Yeuda era el kuarto komo leon enkoronado; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Hazak komo el leon, fuerte se tuviera, para azer galeon kiereste trushera; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
apasenta a tus ovejas, |
lesensia f. |
רשות, זכות, רשיון, הרשאה |
permission, right, license, authorization |
Ni tal me atrivo de venir al rey porke es kuentra su ley, ten muncha pasensia tomare lesensia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Yahid ke vido este selo also su mano ael sielo djuro por moran en el sielo: ''No ara luvia ni rosio asta tomar lisensia de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Disho 'AbashverOsh: la plata sea tuya emprezentada, i la |
buen shapchi tu eres, ke bueno te mentas / la |
lesh (t.) m. |
נבלה, גופה; בשר פיגולים |
a corpse; abominable meat |
ushur izo meter enel trigo / tal rish'ut tenia konsigo / landre le de enel umbligo / i su |
leshos adv. |
רחוק, הרחק |
far |
Leshos de milias kuatro atras se boltaron ke no les venga el tiro ayi abasharon (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Konbaras ke enbiaron de pezo bastantes, tiros grandes mandaron de leshos tirantes, mas ke los de antes, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
ley (2) f. |
תורה, חוק; אמונה, דת |
Torah, law; faith, religion |
A dar la Ley a su puevlo kaza de Israel (Ketuba de la Ley) |
Va i enmenta delantre del rey ke te maldisho la ley i por la manyana estaras kon gana (Purim, De-Fes, sig. 18) |
estas komplas son alavadas por el padre de la Ley son ordenadas, por la petira son deklaradas del sinyor de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
yoro i les disho a eyos bamidbar baaravot, muncho sar vos di por la Ley i las misvot, perdona mi zera de los avot ke so guestro ermano Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Porke kada uno keriamos ser rey / i kada uno azer su ley / todo lo ke mos plazia izimos / i aunados nunka estuvimos (La Amerika, 1916) |
Era despues ke salimos de Ejipto / del lugar del esklavaje i del sojefto / ke Dio kon su bet-din dieron desizion / por dar la Ley a su chika populasion (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Kada una dizia: Yo so la mas alta / de todas las mas grandes muntanyas / Su Maestad! En mi deve dar la ley santa / i se ivan meneando komo kanyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Siendo ke 'Haman kon el rey su estada, Disho: dies mil kintales de plata esmerada te dare por una djente renegada, ke no kreen en tu |
A' rey asentado sovre siya de din / a sus derredores andjeles estantes sovre el din / ke ansi mandado de el rey delantre de todos savientes |
liberar v. |
שיחרר, חילץ, גאל; התיר, פטר |
to liberate |
mos perdone tal Senyor i mos livre lo pasado (Toledo, Koplas de Yosef) |
Nes ke le izo el hay temerozo i fuerte ke el senyor de Mordehay lo libro de muerte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
libertad f. |
חופש, חירות, חופש פעולה |
freedom, liberty, freedom of action |
Libertad mos dio Ester kon mucho koraje, siendo a nos fue poter de todo vantaje; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Gritad biva Gazi bey kon su kompania / fondaron la libertad i la alforia / toda la Turkia se izo ermandad / tambien igualidad / kon turkos i kristianos / semos komo ermanos (La Amerika, 1911) |
Munchos anyos pasimos en la inyoransa / del viejo rejimen fue esta mankansa / kon la esperansa / ke tuvimos en el Dio / la libertad mos dio / se vido ke el Dio kijo / ke se eskape el viejo rijo (La Amerika, 1911) |
ligar v. |
קשר, שילב, חיבר |
to tie, to combine, to connect |
Kon tal koza komo esta es la mujer ligada.'' (Poema de Yosef) |
lijero adj. |
זריז; פועל בלי לחשוב; שטחי |
agile; acts without thinking; superficial |
Naftali via en fito, i lejero komo el siervo; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Yitshak kamino komo korso lejero, i demando: ''onde esta el karnero? (Im afes, Papo 1894) |
Duro por ensanyar, i lejero por afalgar. (Untane Tokef) |
penso de tomar plazer kon otras maneras mando presto a traer munchas eskaleras sean muy lejeras a levantarlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
por alkansar la rikeza se aze komo la agila lejera (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
likorino m. |
סוג של דג ים מעושן |
a type of smoked sea fish |
Likorino i aumado kome i bevé kon kaldo; asta kedar todos de un lado, asta esto es el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
limón m. |
לימון |
lemon |
kon vinagre fuerte i limon ke salieran bien agritas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
las freia a revanadas i esprimia un limon, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
limpio adj. |
נקי, טהור, זך, צח |
clean, pure, clear, fresh |
Avre a mi mi ermana, mi kavesa esta yena, amor de sienpre te ami ke tu nombre linpia lana (Donme, sig 18) |
limunio m. |
אבל, תוגה |
mourning, grief |
En dinim de el punyo lo topo meldando kon ayuno i limunio en su mal pensando (Purim, De-Fes, sig. 18) |
limuniozo adj. |
אבל, עצוב מאוד, נוגה |
mourner, very sad, melancholic |
Muncho lemuniozos estan los djidios rogando todos al dio amargos estavan tambien endechavan (Purim, De-Fes, sig. 18) |
linaje m. |
ייחוס, שושלת, צאצאים; אבות המשפחה |
pedigree, lineage, descendants; the ancestors of the family |
I tu i tu linaje sean destruidos i kisa kien save si fueste kriada (Koplas de Purim, 1545) |
kien es de linaje aga bien dikat de no se azer sakat, de bever sin pezo: estén en su sezo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Vino Mordekay, ke era de grande |
lindo adj. |
יפה, נאה; נחמד; חינני; הדור; מקסים |
beautiful, handsome; nice; graceful; elegant; charming |
i al deredor las siete las mas lindas i beyas; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Sakoles la reina muy lindos komeres (Koplas de Purim, 1545) |
Disho a la reina mi linda Ester (Koplas de Purim, 1545) |
i ansi todo salio todo el su rijo lindo i bendicho. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ke es tu demanda yo te la are mi reinado partire por konplir tu dicho lindo i bendicho (Purim, De-Fes, sig. 18) |
lingua f. |
שפה, לשון; לשון (אבר בפה) |
language; tongue |
Nuestra lingua nos rovaron / nuestras bienes derokaron / a nuestras famiyas las arrastavan / i komo karneros los matavan (La Amerika, 1916) |
linguaje m. |
לשון, שפה |
language |
Lenguajes setenta non es favlador.'' (Poema de Yosef) |
Las kartas se eskrivieron en |
Dos sinklavos en el rey reveyaron, tosigo en el vazo le echaron; en |
Vino Mordekay, ke era de grande linaje, i kon su sensia entendio el |
lishán (t.) m. |
סימן; אות כבוד/הצטיינות; עקבות; צלקת |
sign; badge of honor/distinction; Traces; scar |
Shelik en todo Shushán izieron la djente, les fue un negro lishán a toda su pariente; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
lista f. |
רשימה, פס |
list, stripe |
Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915) |
livrado adj. |
משוחרר, פטור |
liberated |
el puerpo se deskulpa: no izi pekado, la alma peko i yo so livrado, kuando se va la alma so asemejado komo piedra kaida en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
livre adj. |
חופשי, משוחרר, פטור, בלי התחייבויות |
free, released, exempt, without obligations |
olgesh bien en el segundo livres de malas fierves. (Toledo, Koplas de Yosef) |
livro m. |
ספר |
book |
Ni ke pueda vender ni enpenyar ningun livro de la Ley amada (Ketuba de la Ley) |
Gavriel eskrivia loke arrematava Shimshi loke enkuvria el livro lo avlava (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Supo Ester, por el |
A' |
A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis pekados mis rinyones van ensendiendo / al din se asentan i los |
loar v. |
הילל, שבח, פאר, רומם |
to praise, to glorify, to exalt |
orasion loare noche i dia de delantre de el, (Toledo, Koplas de Yosef) |
i miles de milarias luego ke loavan otro tanto. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Shabat el dia santo todos lo miraron ke el mishne se remato i al Dio loaron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Loen todos los djudios ke en toda parte nisim de los dos anyos, kada uno aparte, komo el diamante (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Mi Dio, mi Dio Tu sos alto, kien no kree el es falto. Nafshi, mi korason salto para loar a Tu Nombre. (Donme, sig 18) |
Komo vos digo, lo ares i a El muncho loares, sus maraviyas kontares porke son kozsas de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
lodo m. |
בוץ, רפש, טיט; בהשאלה: אדם חסר מוסר, חסר אופי |
mud, slush, clay; metaphorically: a person without morals/without character |
se la ronpen sus ermanos, i de el lodo ke se ponga. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Di, ermano de pavlo lodo de mi kortijo, ken por el rey bien avlo i su vida kijo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Vedad de mintira del mundo, deshas aki a lo todo; Tirate dientro del lodo. (Donme, sig 18) |
loko m. & adj. |
משוגע, מטורף, חולה נפש; שוטה, אויל; של טרוף, שגעוני |
crazy, insane, mentally ill; fool; of a frenzy, crazy |
deshate de avlar tal vanigloria, loko i malo (Toledo, Koplas de Yosef) |
'desdichado de el, viejo loko tiene el tino muy perdido. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Penso Aman de darle su ija la loka para nada no vale fedionda de boka (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Disho Zeresh la loka ke poko atenta: agale una forka de pikos sinkuenta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
lokura f. |
שגעון, טרוף, איוולת, סכלות |
madness, frenzy, folly |
'tus lokuras,'' le disheron, ''a esta manera son. (Toledo, Koplas de Yosef) |
lomo m. |
מותן, הגב התחתון, חלציים; נתחי בשר מותן של בהמה |
waist, lower back, loins; cuts of animal loin meat |
-''todos nos en un estado, salidos de unos lombos; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Indianas muy bien asadas, pinyonada i almendradas; lombos, luengas aumadas porke azen bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
longura f. |
אורך |
length |
i no fin a longura de tus dias, (Untane Tokef) |
lonso (arag.) m. |
דוב; כינוי לאדם גס וחסר נימוסים |
bear; a nickname for a rude and impolite person |
fijo, eres komido de osos o de leones; (Poema de Yosef) |
Yehuda el fuerte komo osos i toros, (Poema de Yosef) |
loores f. pl. |
שבח, תשבחות, תהילות |
praise, glories |
i den loores al Dio de ver tanta maraviya, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Ke komo tu nombre, ansi es tu loor: (Untane Tokef) |
Eliyau anavi nos sea aparesido i daremos, loores al verdadero. (El rey Nimrod) |
a ti A' la grandeza i la barragania i la ermozura i el vensimiento i la loor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
ermana pekenya, sus orasiones / ordena i responde sus |
amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido asemejansa de onra i |
lovo v. |
זאב |
wolf |
para el lovo poko provecho el vayado si tal por entrar al revanyo el determinado(Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
luego adv. |
אז, תכף ומיד, סמוך אחר כך; אחר כך, אחרי כן |
immediately, soon after; then, after that |
Ayi luego fiziera uno de los pekados (Poema de Yosef) |
I luego le enbiava a eyos al disierto; (Poema de Yosef) |
Luego disheron: ''Ya vemos do viene el sonyador! (Poema de Yosef) |
Luego se le volvian sus kolores a Yosef (Poema de Yosef) |
Y luego le ronpia sus panyos a Yosef. (Poema de Yosef) |
rogemos a el Dio i luego i presto, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Komo se aserkaron luego le tiraron un tiro les echaron katorze mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Luego a las komadres enkomendava ke toda mujer ke se ensintara, si paria ijo, ke lo matara (El rey Nimrod) |
Luego apresure i are tu dicho anke eres maldicho (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Don[a] Krensia deske lo sintiera luego se los atorgara (Donme, sig 18) |
|
luenga f. |
לשון |
tongue |
Sus ojos kon alkoholos pintadas i su boka redonda komo rozas, kon su luenga avlava grandezas. (Donme, sig 18) |
Indianas muy bien asadas, pinyonada i almendradas; lombos, luengas aumadas porke azen bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
luengo adj. |
ארוך |
long |
Manda azer una orka muy luenga (Koplas de Purim, 1545) |
lugar m. |
מקום, אתר, מושב, איזור; תפקיד |
place, site, seat, area; role |
Avraam ya entendio ke al lugar vinieron, los desho a eyos i kon Yis.hak se fueron. (Puertas de veluntad) |
Por esto se ensanyo ke no pudo azer lo ke pensava el mamzer, en lugar de onra, tuvo gran desonra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ah, senyor padre presiado, en buen lugar es mi estado, me espanto no sea akosado del yetser de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
buen shapchi tu eres, ke bueno te mentas / la lesensia ya te di lo ke keres ke metas / en mi |
A' kien non se espanta de dia de el din el temerozo / ke a ti te konviene la grandeza i la barragania / en |
luna f. |
ירח, לבנה, סהר; ראי, מראה; שהרון, סהרון |
moon, crescent; mirror; lunar |
Ke en uno andavan el sol i la luna (Poema de Yosef) |
estando yena la luna ke se mengue en kresiente; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Al anocheser vide a la luna, konti a las estreyas una por una. (El rey Nimrod) |
Kriador del mundo, no falte esta luna klara! (Puertas de veluntad) |
Birkia 'ha-shamayim sol i luna fizistes Et kol 'ha-be'hemot ve-et kol 'ha-taninim ke es peshes (Donme, sig 18) |
ken puede denunsiar tus grandezas en tu arrodear enriva de el galgal de el fuego el galgal de la espandidura ke en el esta la luna (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Todo el ke tiene ija donzeya, aun ke sea |
i djimieron todos los mal'ahim de la merkava / ofanim i serafim demandantes por nedava / engrasiantes a el Dio por el sinyor de Yits.hak: rogo da rezgate i otro en su paga da / Ah Dio, non agora sea el mundo sin la |
luto/lutio m. |
אבל, תקופת האבל |
mourning , the mourning period |
se vistió de luito la reina Ester, ansí fue demenester por un ombre malo de el mundo arrankalo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
luvia f. |
גשם, מטר; כינוי לשפע |
rain; a nickname for abundance |
Yahid ke vido este selo also su mano ael sielo djuro por moran en el sielo: ''No ara luvia ni rosio asta tomar lisensia de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Luvia fuerte kon pedrisko / no deho ni djam ni tejas / kada uno boy de brisko / mos izo todos lentejas (La Epoka, Sal. 1898) |
luz f. |
אור |
light |
de las partes de poniese una luz esklaresio; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Vido luz santa en el djuderia ke avia de naser Avraam avinu. (El rey Nimrod) |
i en el forno bien asada a la luz de la kandela. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Luz le abasharia de la shehina el rey bien la atina las sus karas ruvias ke paresen djoyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Apiada a mi alma A-donay, yevi males munchas bevaday, konsolame kon luz de rey Shabetay. (Donme, sig 18) |
aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue |
luzero m. |
נוגה; כוכב מאיר; אישיות מזהרת, המאור של תקופתו |
Venus; a shining star; a shining personality, the light of his time |
De senyor de los sielos Avraam fue yamado: Tu luzero presiado no sera danyado. (Puertas de veluntad) |
disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el |
maalá (ebr.) f. |
מעלה |
virtue |
Oygan sinyores dichas de mi boka ke son kozas ke en el alma, ke no fue koza poka la maalá de Avraam i de Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
maaminim (ebr.) m. pl. |
'מאמינים'' - דונמה (חסידי שבתי צבי שהמירו דתם) |
"Believers" - Donme (followers of Shabbati Zvi who converted to Islam) |
Kuando suvio adonenu, ke desho una reshimo, geula kon eya sera, los muertos levantara, sierto saved los maaminim, luna komo el sol sera. (Donme, sig 18) |
maarav (ebr.) m. |
מערב |
west |
vos ke sosh padre rahman, akojemos de mizrah i maarav i tsafon i teman, mandamos el pastor neeman (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
i en kada dia i dia se enkorva a su rey i en lugar de senderos se para, por la manyana se alsa de mizrah i por la tadre se umilia a maarav (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
madero m. |
קורה, עץ (חומר); כינוי לשוטה: ''בול עץ'' |
beam, wood (material); nickname for a fool: "Log" |
'Vakas ke viste manada, sekas kommo madera, (Poema de Yosef) |
ainda ayer la izi eya, de un madero del servisio. (Toledo, Koplas de Yosef) |
i te enbezare en esto: ke de un pedaso de madero, (Toledo, Koplas de Yosef) |
ayi kordearon velas i maderos de modos de kolores de enfrente se via komo mansania. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
madmuazel (fr.) f. |
עלמה; אומנת; מורָה |
maiden; nanny; teacher |
Salga ken kere verla tala madmazela komo franka perla (Purim, De-Fes, sig. 18) |
madrasta f. |
אם חורגת; חמות, חותנת; אם אכזרית |
step mother; mother-in-law; a cruel mother |
Ser konplese de mi madre madrasta de mis ermano[s] (Donme, sig 18) |
madre f. |
אם, אמא; רחם; שמרים; מקור, מעיין |
mother; uterus; yeast; a spring |
'Ay, madre, al Dio rueges por tu fijo Yosef'' (Poema de Yosef) |
bendicha sea tal vientre, i madre ke tal pario. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Alguayad a mi madre, ke su gozo lo pedrio! (Puertas de veluntad) |
Apiadado yo sere, yora por mi tu mi madre, non alegri para siempre. (Donme, sig 18) |
Yorando noche i dia, yamando siempre madre mia, mos fue dicho i asigurado ke en el fuego fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
madrugada f. |
שחר |
dawn |
de ser mehadesh peshatim i hidushim de prima i de madrugada (Ketuba de la Ley) |
madrugar v. |
השכים, נעור בשחר |
to get up early |
Madrugo en la manyana kon grande alegria, tomo sus dos mosos i por kompanyia. (Puertas de veluntad) |
Aman luego madrugo por la alvorada i apresuro luego kon vista siegada (Purim, De-Fes, sig. 18) |
amanyaneo i |
maestad/maestá (it.) f. |
הוד, תפארת, הוד מלכות; פנית כבוד: הוד רוממותו |
majesty; address of honor: His Highness |
Kada una dizia: Yo so la mas alta / de todas las mas grandes muntanyas / Su Maestad! En mi deve dar la ley santa / i se ivan meneando komo kanyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
maestra f. |
מורה; גננת; גן ילדים; אשה זריזת כפים; עקרת בית; אשת הבעלים |
teacher; kindergarten teacher; kindergarten; a quick-footed woman; housewife; the owner's wife |
i El haham de los ijikos, a la maestra regalikos i ken puede dé dukadikos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
maestría f. |
מומחיות, מיומנות, בקיאות, כשרון |
expertise, skill, proficiency, talent |
Panyos de sirgo le dava fechos a maestria; (Poema de Yosef) |
maestro m. |
מנהל עבודה; מורה; אדם מיומן במקצועו, רב אמן; מנצח, מאסטרו |
foreman; teacher; a skilled person in his profession, master craftsman; conductor, maestro |
un maestro muy delgado en todo modo de figura; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Zevulun era el sezeno, un maestro marinero; (Toledo, Koplas de Yosef) |
tu sos savio i de tu sensia apartastes por kriar a el mundo komo el poel i el maestro por kriar el kriamiento de el mundo de sontraemiento de la nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kon pendola de eskrivano maestro kavakadas de eyas senyoras i de eyas servideras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
maftirim (ebr.) m. pl. |
מזמרי הבקשות בתורכיה |
the Bakashot singers in Turkey |
la administrasion sinagogal i su prezidente / a los senyores |
rogo a los senyores |
devuado grupo delos senyores |
magefá (ebr.) f. |
מגיפה, כולרה, תמותה |
plague, cholera, mortality |
Ken kon terretenblo i ken kon magefa. (Untane Tokef) |
mahashavá (ebr.) f. |
מחשבה, דעה, כוונה, תכנית |
thought, opinion, intention, plan |
Seko su puerpo de ani Tova, esta en el mundo kon esta aava i agora esto es su mahashava (Donme, sig 18) |
mahkemé (t.) f. |
בית משפט, בית דין |
court, tribunal |
ni katan aga ni mahkeme ni emir, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
mahpul (t.) m. |
דבר יחיד במינו/יוצא דופן/נדיר, דבר הבא בעיתו |
an unusual/rare thing, something that comes in time |
ke en todas las alegrias del mundo no ay komo simhat ledat ben zahar u-bifrat kuando es mahpul (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
mahsús (t.) adv. & adj. |
בכוונה, במתכוון, ''דווקא''; מכוון, מיועד ל- |
on purpose; aimed at |
kale dizir ke sera mahsus tomado este pasuk (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
majado adj. |
מרוסק, מעוך, כתוש, שחוק |
crushed, worn out |
i ensima le echava salsa kon un ajiko majado. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
majadura f. |
פרור, התפוררות |
crumbling |
Vee el ke faze tuerto, dale mala majadura (Poema de Yosef) |
majar v. |
ריסק, מעך, כתש, כתת, שחק |
to crush, to wear out |
despues de eskaldadas las majava peche peche (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kon almendras blankeadas i majava un biskocho, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
maká (ebr.) f. |
מכה, פצע, מחלה; פגם, חסרון, דופי |
blow, wound, disease; defect, shortcoming, fault |
metio la mano en la arka - se sano de su maka. (Koplas de Par'o, 1901) |
Pues ke de mi maka eskapi, del rio yo te kiti te metere el nombre Moshe (Koplas de Par'o, 1901) |
makarón m. |
מקרון, אטריות |
macaroni, noodles |
burakadas a la larga al modo de un makaron, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Poshea salio la Italia ni mantuvo su aliansa / en deklarandose neotrala eya salio falsa / ma dia no se pasa / si ke este armado / ma no savemos kuando / sarlera de las kantones / en mashkando makarones (La Amerika, 1915) |
makaroniko m. |
אטריה |
noodle |
La de trenta i tres las azia Sara ke vende makaronikos: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Makedonia |
מקדוניה |
Macedonia |
Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915) |
mal m. |
כאב, מכאוב; רע, רעה; חטא; מחלה; נזק; הרגל רע; רכילות, לשון הרע |
pain; bad, evil; sin; disease; damage; bad habit; gossip, slander |
-''tu ke tal akometistes eyos iran de mal en mal. (Toledo, Koplas de Yosef) |
De ke tenesh la kara tan demudada? Eya ya savia el mal ke tenia. (El rey Nimrod) |
Non veamos mal ni ansia, a nos i a todo Israel. (El Dio alto) |
Pensa mi korason koza buena, kere bondad i no mal a ninguna, de fuego de el amor es yena, dia i noche kema por la emuna. (Donme, sig 18) |
Van pensando mal para el djidió, perdieron el savor de el mal ke el Dio les dio; Imanuel ke vino, presto se kindió, ande va djidió ke lo ayude el Dio (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Perkuró de azer mal sin tener provecho, siendo era un amal de los de el komercho; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Sadikim de akel dor kuánto mal yevaron, kon penas i kon sudor muncho perkuraron (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
La asembradera de el mal es la Rusia / Ingletierra i Italia se meten en medio / i perkuran por trayer algun remedio (La Amerika. 1913) |
i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
diziendo a kojer moneda / de muncho ke no tenia devda / lo aprezo al ke no tenia devda / diziendo kon |
Korriendo torno a el rey el gran sinklavo, i mil |
su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este diavlo / salio muy sanpavlo / se trusho en este al / a djudios ya izo |
todo este |
malahim/malahimes (ebr.) |
מלאכים |
angels |
En este dia abasho el Dio en Sinay i milarias de mal'ahim kon el (Ketuba de la Ley) |
I los mal'ahim se apresuran, i dolor i tembla les trava, i dizen: (Untane Tokef) |
Mal'ahim de los sielos lo keren kemar nasido de mujer ke bushka en santedad (Pizmon de Moshe, 1893) |
Entrando en el orno iva kaminando, kon sus malahim iva paseando, (El rey Nimrod) |
Los malahim de los sielos delantre el Dio se pararon, aziemdo orasion i muncho eyos yoraron, de ver su hasidut muncho se enkantaron (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kon tres malahim abasho mishemé rumá; los malahim le izieron la kama, kon neshiká le tomo su neshama (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
no ay vida tan presiada komo los dias de la prenyada, de los malahim es guadrada ke no kaiga en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
i djimieron todos los |
malanyo m. |
שנה מקוללת, שנה שחורה ואומללה |
a cursed year, a black and miserable year |
ke malanyo ken tal kree i malanyo ken tal sierve. (Toledo, Koplas de Yosef) |
malavlado m. |
רכילות; מוציא דיבה, הולך רכיל, סלפן |
gossip; a person who slanders/gossips |
Pregonero salio por toda la kalsada: mujer ke kon su marido fuere |
maldad f. |
רשע, רשעות, רעה, רוע, רוע לב, נבלות, מעשה רע |
evil, wickedness, malice, scoundrels, evil deed |
Este rekuerdo lo tienes en el sielo, ninguna maldad lo kuvre kon su velo. (Im afes, Papo 1894) |
Pezgado de korason no se oye, por su maldad asi mizmo destraye, si pensara, de Tova no se fuye (Donme, sig 18) |
yenos estamos de maldades no avlamos verdades, sino todo falsedades las ke pasan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
maldezir/maldizir v. |
קילל, דיבר רעות |
to curse, to speak ill of |
Va i enmenta delantre del rey ke te maldisho la ley i por la manyana estaras kon gana (Purim, De-Fes, sig. 18) |
maldicho adj. & m. |
ארור, מקולל |
cursed |
Luego apresure i are tu dicho anke eres maldicho (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ya se le dio a 'Ester la bendita la korona de Vashti la |
no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este espino / i se arremato / kon basheza lo mato / porke era |
maldisión f. |
קללה, אלה; חרם, נידוי |
curse; excommunication |
Y ansi se avinieron echar su maldision (Poema de Yosef) |
ermana pekenya, sus orasiones / ordena i responde sus loores / Dio, rogo melezina sus dolores / se ateme la anyada kon sus |
malé (t.) m. |
רובע, שכונה |
neighborhood |
siendo ke keria askier muncho i no tenian abastesimiento para todas las males (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
malhut (ebr.) f. |
מלכות; חיי נוחות ורווחה |
kingdom; a life of comfort and well-being |
En su fuego del Goel Shabetay Nafshi kon mi puerpo i lo ke ay, ayudara Goel Tsevi Shabetay, el es malhut Tsevi Sultan Shabetay. (Donme, sig 18) |
huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo tenias? / para ke lo kerias / sirviendo al |
malino adj. |
אוהב להקניט, קנטרן; מזיק |
annoying; harmful |
El Pasha murio; el urdi ya se movio, se tiro el espino, no kedo malino. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
malisia f. |
זדון, רשע, רשעות, רוע לב |
malice, wickedness |
azen pasar a malisia de la setensia. (Untane Tokef) |
malmeter v. |
סכסך, התנכל, רקם נכלים |
to intrigue, to harass |
al malkenu le paresio ke esto era |
malo m. |
רשע, אדם מזיק, נוטה לעשות רע |
wicked, a harmful person, inclined to do evil |
deshate de avlar tal vanigloria, loko i malo (Toledo, Koplas de Yosef) |
Mas ke la serpiente son sus malos dientes (Purim, De-Fes, sig. 18) |
su pekado le alkanso del arur el |
malo adj. |
רע, רשע, מרושע, רע לב, נבל, מנוול; גרוע; שובב, בלתי ממושמע |
bad, evil, wicked, evil-hearted, villain, rascal; bad; mischievous, undisciplined |
tsorer el yetser el malo no lo desha despegarlo, su tino es por arrankarlo de kaminos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Viendose Vashti en eya tanta fealdad, Disho: yo no puedo ir; vos andad; i a el rey de mi parte saludad, ke esto muy |
penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy |
malogrado adj. |
מקולקל, בלה, מבוזבז; כושל; מי שמת בדמי ימיו (בלי צאצאים) |
spoiled, wasted; failed; who died untimely (without descendants) |
Ken murira malogrado, i ken murira kastigado kon yisurim. (Untane Tokef) |
a komer i no olvidar, ke la vea malograda! (Gizados de berendjena, siglo 18) |
i la negra manlograda Azibuena de Peri, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
malparado adj. |
נתון במצב רע, רופף; ממשמש ובא ומביא עימו אסון |
is in bad condition, loose; is about to bring disaster with it |
Vido Eliau malparado desharon a el Dio alavado konpesan a servir a el idolo ke alevanto Izevel enemiga de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
malsinar/malshinar (ebr.) v. |
הלשין, מסר |
to inform on |
por Avraam Ben-Giat, ke lo fueron malsinim; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
mamparar v. |
גונן על, תמך |
to protect, to support |
El Dio fue en su gia i del fue manparado. (Poema de Yosef) |
Y sea anparado mi puevlo por Yosef.'' (Poema de Yosef) |
perdidores mamparado i avoda zara sirviente. (Toledo, Koplas de Yosef) |
mamparo m. |
משען, משענת, תמך, מפלט |
a support, a refuge |
muchiguastes tu umildad, salvasion, manparo de Avraam. (Toledo, Koplas de Yosef) |
mamzer/erá (ebr.) n. |
ממזר/ה; ''ממזר'' - זריז ותחבולן |
a bastard; "Bastard" - quick and cunning |
luego enkomendaron un lagum azer kon esto penso el mamzer ke avansaria i los mataria. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Porke Aman el mamzer mos kijo matarmos tambien atemarmos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Por esto se ensanyo ke no pudo azer lo ke pensava el mamzer, en lugar de onra, tuvo gran desonra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Bushko Amán el mamzer de kerer merkarmos esto lo kijo azer para atemarmos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Ya es menasup azer folar a los chikos: bushko pino el mamzer de sinkuenta pikos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
gusto soy kijo azer / i el mundo ke non tomen plazer / izo mas negro ke 'Haman el |
pan de migo mos dio a komer / por vestido de kolor mos metio shomer / porke manko ke no mos metio semer / tal |
se apiado el Dio de ver muesra afriision / estavamos kon tanta pasion / se tomo kon todo el mundo de nasion / tal |
penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un |
manada f. |
תור, טור, שורה; חופן |
line, column, row; handful |
'Vakas ke viste manada, sekas kommo madera, (Poema de Yosef) |
manadero m. |
מקור, מוצא ; מעיין, עין |
source, origin; spring |
Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911) |
tu sos savio i la sensia manadero de vidas ke de ti manan i en tu sensia se aze todo modo de antiguo i la sensia fue de ti kriada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
manar v. |
נבע, קלח, זרם, שפע, זב |
to flow |
tu sos savio i la sensia manadero de vidas ke de ti manan i en tu sensia se aze todo modo de antiguo i la sensia fue de ti kriada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
mandado adj. |
שלוח |
sent out |
Fermozura de eya es kumplida, mi palomba fue a su mandada, en duenyas era eya savida (Donme, sig 18) |
mandado m. |
שליחות, צו, שירות |
mission, order, service |
'Yosef, faz mi mandado; Non estes en porfia! (Poema de Yosef) |
i mos torne el Poderozo a servir a su mandado. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Las mitsvot afirmar i temer en el Dio i azer su mandado: (Ketuba de la Ley) |
Ya se va Moshe por el su mandado topo a Par'o en la meza asentado (Pizmon de Moshe, 1893) |
Ansi el mandado del enperador ke lo tiene en amor el es su amigo tambien su avrigo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
A ken me enbias? i luego ire i tu mandado are. El rey le dio repuesta: al ke esta en mi puerta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
En anyo de tres ke fue enkoronado izo konbite a kondes i prinsipes i todo su reinado, de todas la sivdades vinieron a su |
Konbite grande an ordenado i ke todos vengan a su |
Vino en treze de el mes de Nisan, i eskrivanos fueron yamados en Susan, para siento i vente i siete provinsias asta el Bashan, por |
mandar v. |
שלח, שיגר; פקד, ציווה, הורה; הזמין |
to send, to dispatch; to command, to instruct; to order |
Vianda les mandava a eyos kon Yosef. (Poema de Yosef) |
Bastesieron a mandar en toda la sivdad, kojeron grandes i chikos de poka edad; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Ken es este Dio ke a ti te ay mandado ni un peshkeziko no ay de su mano (Pizmon de Moshe, 1893) |
El Dio alto kon su grasia mos mande muncha ganansia, (El Dio alto) |
las mandava a las amigas, kada una kon pichel. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Izo mandar a traer dientro sus kortes djoyas ke eran de Israel i sus saserdotes (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I bolsas mandara a el reinado, ke le viniera el mando kon armas bastantes, mas de las de antes. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ke el rey deske lo supo lo mandara a traer. (Donme, sig 18) |
Vino Eliau serka del rey, mando por todo Israel: ''Suvid todos a 'Har 'Ha-Karmel i prevaremos si es vedrad el Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Mordehay manda i dize: Todo djudió ke se avize, en Adar katorze i kinze miren muncho de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Manden a tomar kiemán, el takum entero, kantemos lo de Amán kon un buen pandero; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Los kaveyos nos kortaron, deznudas nos desharon, los vestidos mos tomaron, al bloko 20 mos mandaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
vos ke sosh padre rahman, akojemos de mizrah i maarav i tsafon i teman, mandamos el pastor neeman (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Teshuva kale azer por nuestros pekados / rogaremos a el Dio sean pardonados / i el Abastado / nos mande la salvasion / a toda la nasion / el dia alegre vino / kantemos de kontino (La Amerika, 1911) |
bastesio a |
sino lo azia ke bien sudara / ni kamiza ke no se mudara / le komio moneda de ribi Yits.hak Hudara / dobladas se las |
Estando el rey komiendo i beviendo, |
Siyo Ahashverosh kon su siyo i Disho: todo Judio ke ay en el reyno mio, ke |
mandjar (it.) m. |
מצרכי מזון, מזון |
foodstuffs, food |
En el mas alto estavan mandjares muy konpuestos (Poema de Yosef) |
mando m. |
פקודה, צו |
command, order |
disho: ''de aki en delantre ya la sako de su mando''. (Toledo, Koplas de Yosef) |
manera f. |
אופן, דרך, שיטה; צורה, תבנית; נימוס, גינונים; כפפה |
manner, way, method; form, pattern; etiquette, manners; glove |
Bozes dava la djente, al rey de esta manera: (Poema de Yosef) |
penso de tomar plazer kon otras maneras mando presto a traer munchas eskaleras sean muy lejeras a levantarlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
I kon el traia armas de gerras de modos de maneras, koza de enkante, kon askier bastante. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Komo los kito afuera, su shevet todo viera ke izo de esta manera korrieron aferrarlo i matarlo a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
i en kada dia i dia le vienen sovre el kuantos modos i maneras de enkuentros negros i de espantos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Vino blanko trusheron de Espanya, i kolorado de alta Alemania, i de muchas |
mania f. |
שגעון לדבר אחד, בולמוס, הרגל רע; טיב |
mania, binge, bad habit; quality |
perdio la kolor de la kara i se le troko la mania. (Toledo, Koplas de Yosef) |
I todos dos de iguales buenas manias, suvieron sin keshar sovre las muntanyas. (Im afes, Papo 1894) |
Rejisto Aman tomo se incho de sanya i a su djente yamo a saver su mania (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Kon rizo i kante fueron a bever i pedrieron el saver i sus buenas manias kon mosas estranyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
manifestar v. |
גילה, הראה, הודיע, פרסם; הפגין |
to manifest |
zelo grande i muncha kerensia / |
mankansa f. |
חסרון, חוסר, חסר, מחסור, העדרות, העדר, פגם, ליקוי; עניות, דחקות |
defect, deficiency, lack, absence, flaw, defect; poverty |
Munchos anyos pasimos en la inyoransa / del viejo rejimen fue esta mankansa / kon la esperansa / ke tuvimos en el Dio / la libertad mos dio / se vido ke el Dio kijo / ke se eskape el viejo rijo (La Amerika, 1911) |
mankar (it./fr.) v. |
חסר, היה חסר; שגה, החטיא; נעדר; לא קיים (את החובה) |
to lack, to be lacking; to err, to miss; to be absent; not fulfill (the duty) |
tanbien esprito les mankan, komo ven komo atentan.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
resivio el aharayut de lo ke mankara en eya (Ketuba de la Ley) |
Non mos manke pan ni vino a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
Kon un grande shusto se vistio sako porke nada no manko ke ya se moria en el este dia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
mankeza f. |
חסר, חסך, חסרון, משגה |
lack, shortcoming, error |
koman indianos, sofrito i kiebap; kada uno su erbap ordenen la meza sin aver mankeza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
manko adj. |
לקוי, פגום, חסר; עני, חסר כל |
defective, lacking; poor, destitute |
Kon todas estas kozas no le provecharon no pudo echar kazas ni manko mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
manko adv. |
פחות |
less |
ni aprestes ni mas ni manko ke el suenyo del perro.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
pan de migo mos dio a komer / por vestido de kolor mos metio shomer / porke |
mankura f. |
כתם, רבב; חסרון, מום, פגם, משגה; תעלול, סטיה מדרך הישר; אשמה |
a stain; defect, deformity, flaw; trick, deviation from the straight path |
Toda tu ermoza mi kompanyera, de kavesa asta pies sin mankura, Aava es shehina ke es sod Amir''a (Donme, sig 18) |
La su barva redondika mansanikas de djugare (Donme, sig 18) |
mano f. |
יד |
hand |
I al rey espremia de eyas en la su mano.'' (Poema de Yosef) |
Aspros dad kon las dos manos a proves guestros ermanos i a turkos i krisianos aunke no mos pueden ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Anda a el rey i avla kon el, ke no se pierde Yehudah ni 'Ariel, i no sea por tu |
reada les travo de oyir estos biervos / la dezventura ke les hue al patri de eyos / aspros i dineros no le aprovecho / kon su |
todo este mal kon su |
mansana f. |
תפוח |
an apple |
Uvrizikas de ternera, ava, mansana i pera, avgotaraho sin sera porke es bueno para bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
mansanía f. |
בבונג |
chamomile |
ayi kordearon velas i maderos de modos de kolores de enfrente se via komo mansania. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
mansevería f. |
בני הנעורים, עלומים; פעולה אמיצה |
youth; brave action |
Sares grandes ya yevvaron toda la manseveria / munchos mansevos murieron kon grande manzia / es una puerkeria / ke inda va turar / no se puede mas somportar / tanta matansina / i tanta kemasina (La Amerika, 1915) |
mansevo m. |
בחור, עלם; רווק |
lad; bachelor |
A los vente dias lo hue a vijitar, lo vido de enfrente mansevo saltar, (El rey Nimrod) |
mantener v. |
כִּלְכֵּל, פִּרְנֵס, החזיק, תמך כלכלית, קיים, זן, האכיל |
to maintain |
Aniyim i hasidim i ombres onestos / por podersen mantener siempre van despuestos / mizmo i por estos / devemos de kudiar / el Dio mos va ayudar / penemos kon dos manos / por nuestros ermanos (La Amerika, 1911) |
Akodrate emigrado, akodrate emigrado / de lo ke prometites / por ayudar, por ayudar a tus djenitores / tu non mantuvites, ni en tino metites / lo ke aprometites (La Amerika, 1914) |
Poshea salio la Italia ni mantuvo su aliansa / en deklarandose neotrala eya salio falsa / ma dia no se pasa / si ke este armado / ma no savemos kuando / sarlera de las kantones / en mashkando makarones (La Amerika, 1915) |
Zahmet mucho se dio la grande Ingletierra / i muncho a entender dio por no deshar azer gerra / ma viendo la gezera negra / eya tambien mobilizo / vapores de askier incho / los mando en Fransia /por mantener su aliansa (La Amerika, 1915) |
mantenerse v. refl. |
התקיים, התפרנס, ניזון |
to support oneself, to earn a living |
korason bueno tene ke |
manto m. |
גלימה, מעיל |
cloak, coat |
Por ke deprenda el ombre i tome la anava por manto: (Ketuba de la Ley) |
Porke no dio deskanso a muestras djudias amargas i frias sin ningun manto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
No desho Ester de azer eya otro tanto tiro gozo i plazer i desnudo su manto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Mando Ahav a bushkarlo por toda djente i reinado: ''Si lo tuvieres guadrado a el ke va vestido de manto ke su nombre Eliau? (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Estas palavras siempre iva repetando / i se estava arrebashando tanto / asta ke se kuvrio entera kon el manto / i su kavesa siempre iva rebashando. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: desnudadvos, reina, ke asi mando el rey, ke vengas sin |
manya (port.) f. |
נוהג, הרגל רע |
bad habit |
Buenas por maraviya, todas de una manya.'' (Poema de Yosef) |
De vista izo eskrivir un avizo / ke la Ley inmortala se dara mezo / Moshe en una delas muntanyas / ke topara en eya buenas manyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Todas las muntanyas altas Karmel, Tavor, / avlava kada una en sa mizma favor: / Ermozura, altura, na las buenas manyas, / es por esto ke Dio pizara sovre nozotras. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Los vazos eran de kristal de montanya; manda el rey ke kada uno beva komo es su |
manyana adv. |
מחר |
tomorrow |
Sheshentos i tredje mitsvot para ke las afirme manyana i tadre (Ketuba de la Ley) |
Madrugo en la manyana kon grande alegria, tomo sus dos mosos i por kompanyia. (Puertas de veluntad) |
Otra vez konmigo manyana vendras, i kon mi gusto aras, are kuanto keres ke mi patron eres (Purim, De-Fes, sig. 18) |
y 'Haman el 'Agagi estando en un kanto, Disho la reina: |
manyana f. |
בוקר, שחרית |
morning |
Una noche mos enpesó a echar mucho tiro asta ke mos kito el tino, a la manyana dishimos: ya mos dimos (Asidio de Belogrado 1788) |
i en kada dia i dia se enkorva a su rey i en lugar de senderos se para, por la manyana se alsa de mizrah i por la tadre se umilia a maarav (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
La mosa era guerfana de madre, a Mordekay su tio tenia por padre, kon el se saludava |
manyanada f. |
שעות שלפני הצהרים; הצגה יומית |
the hours before noon; matinee |
Ayno ke lo azemos por mitsvá presiada kon repozo tomemos de la manyanada: (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
manzía/manziya f. |
עצב, אומללות |
sadness, unhappiness |
espesias a muchedumbre i zafran sin manziya (Gizados de berendjena, siglo 18) |
las inchia kon kezo i guvevos sin manziya i sin miedo. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Porke muncho ke me amo en todas las vias mas munchas manzias mi alma siente (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Komo la solombra pasan los dias, no ay a eyos ke no fueron baldias, si pensa ke aze asi manzias, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18) |
Dezgrasiado Auschwitz ke rovino nuestras famiyas, embezados en muncho bueno, arrastados sin manzia (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Sares grandes ya yevvaron toda la manseveria / munchos mansevos murieron kon grande manzia / es una puerkeria / ke inda va turar / no se puede mas somportar / tanta matansina / i tanta kemasina (La Amerika, 1915) |
mar f. |
ים |
sea |
Yosef sienpre temiera El Dio de los fonsados (Poema de Yosef) |
i los mas se fueron a la mar nuestra (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ordenes de gerra keria armar, por la tierra i por la mar, por azer su gusto, tuerto i no djusto. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Amor de mi emuna ke es muncha, komo la mar la grande i la ancha, en mi korason komo un entorcha. (Donme, sig 18) |
I apanyamiento de los aguas mares yamastes (Donme, sig 18) |
gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
parte de su lugar por irse por mares kon naves i vapores (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
maravía/maraviya f. |
פלא, נפלאות |
wonder, wonders |
Buenas por maraviya, todas de una manya.'' (Poema de Yosef) |
kon la pendola en la mano, kolores a la maravia. (Toledo, Koplas de Yosef) |
por la maravia ke eyos vieron kon la vida salieron en Kislev seria en el kuarter dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Maraviyas susedio mas ke las de Ayifto siendo ayi no kontesio sino un gran sodjifto (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
i es komida galana, se aze a la maraviya. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
i metidas en el forno komeras a la maraviya. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Kon un rey djigante el Ahashverosh kantare kon grande boz i kon alegria esta maravia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Esta maravia el se rekordo muncha mersed le guardo penso de onrarlo i solevantarlo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Zemirot es de kantar a el Dio el alto, sus maraviyas mentar, el Bendicho i Santo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Komo vos digo, lo ares i a El muncho loares, sus maraviyas kontares porke son kozsas de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
kuando suviras a tu ija de la karsel / i de kaza de karsel su yugo krevantaras / i aras maraviyar |
Bevian vino viejo a |
maraviyado adj. |
נקסם, מתפעל |
enchanted, amazed |
ke los vean los turkos i maraviyados ke no son uzados toparse en gerra komo les bastesera i estan kontentes de ver gerras fuertes (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
La ová de Belogrado el nemsí está ayi asentado, el turko kedó maraviyado (Asidio de Belogrado 1788) |
maraviyar/maravíar v. |
הפתיע, התמיה, הקסים |
to surprise, to cause to wonder, to charm |
Maraviyome si fayades tal giador komo Yosef. (Poema de Yosef) |
era de maraviar si esto era por sierto. (Toledo, Koplas de Yosef) |
kuando suviras a tu ija de la karsel / i de kaza de karsel su yugo krevantaras / i aras |
maraviyarse/maravíarse v. refl. |
התפלא, התפעל, תמה |
to wonder, to marvel |
Ridjales de el dovlet se maraviyaron de este negro milet komo eskaparon; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
tu sos aunado i en sekreto de tu aunamiento los savios de sezo se maraviyan ke no alkansan a saver ke es (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
maraviyozo/maravíozo adj. |
נפלא, מפליא, פלאי, מעורר פליאה, מעורר השתאות, מקסים; מפואר, נהדר |
wonderful, marvelous, amazement-inspiring, charming; magnificent, great |
maraviyozas son tus echas i mi alma ke algo save delantre de ti muncho krevanta (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
marfil m. |
שן, שנהב |
ivory |
Hur karpas i kaderno kuvrio su palasio pilares de severno marfil i topasio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
marido m. |
בעל, בן זוג |
husband, spouse |
Kuando vino su marido, luego la boz alsava: (Poema de Yosef) |
A su marido tal non deskuvriria, topo una meara i lo pariria. (El rey Nimrod) |
De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Pregonero salio por toda la kalsada: mujer ke kon su |
marinero m. |
מלח, ימאי, יורד ים |
a sailor, a seafarer |
Zevulun era el sezeno, un maestro marinero; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Marineros i sus naves se andan kon feuzia, ke era mar de Genosar el se izo gan va-sor. (Donme, sig 18) |
marochino m. |
עוגית שקדים |
almond cookie |
troken marochinos i ke den bakshish, salchichas metan al shish; las mezas bien artas, frutas i salatas. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
martiyo/martío m. |
פטיש, מקבת |
hammer |
a todas las deskasho kon el martio en la mano.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
krepan de el despecho kien es de su soy, de estonses asta oy lo vamos mentando, kon martiyos dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
merken martiyikos i shekierdjilik, en kaza deshen ashlik, el ke va beviendo se vaya riendo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
mas adv. |
יותר, עוד |
more |
asta ke salio su fama por la mas de la sivdad. (Toledo, Koplas de Yosef) |
i los mas se fueron a la mar nuestra (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
La segunda si ois vos agrada mas i mas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
masa f. |
בצק, עיסה; מסה; כמות גדולה, המון; טבע, אופי; (אצל פושט רגל:) יתרת הנכסים |
Dough, pulp; mass; a large amount, a lot; nature, character; (In the case of a bankrupt:) the remaining assets |
kon masa tapava el plato i las yamava kaplama. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
masapán m. |
מרציפן |
marzipan |
Atirinas muy bien fritas, masapán i melopitas, panes de kaza i pitas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
masha/mashá (t.) f. |
צבת, מלקחיים |
pliers, tongs |
Los sirpís al kortijo entraron, a los djidiós de kaza mos kitaron, asta las mashás mos yevaron.. (Asidio de Belogrado 1788) |
mashiah (ebr.) m. |
משיח |
Messiah |
Ya es bien abastado lo ke aviamos pasado; mandamos a el untado, mashiah de Israel. (El Dio alto) |
De los sielos le disheron: ''Keuna de de sienpre te dieron vidas a ti muchiguaron asta ke venga el Mashiah i Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
tefilot i taanit a el Dio aremos / ke en sus dias buenos al |
mashkar v. |
לעס |
to chew |
Gaste mos asodesió por modre un perro; no ay ke no mos vensió, mashko muncho fierro. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Poshea salio la Italia ni mantuvo su aliansa / en deklarandose neotrala eya salio falsa / ma dia no se pasa / si ke este armado / ma no savemos kuando / sarlera de las kantones / en mashkando makarones (La Amerika, 1915) |
sabika tenia por munchas partes / de los sielos le vino estos desbarates / ya tuvo mezates / i muy buenos / rikos i muy yenos / i los |
maso m. |
צרור, אלומה |
bundle, sheaf |
ke venian guestros masos a deredor sin enbaraso, (Toledo, Koplas de Yosef) |
se echavan de boka abasho i se enkorvavan a mi maso.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
matado adj. & m. |
הרוג, נרצח; גופת הנרצח |
killed, murdered; the body of the murdered |
djuro ke no seran matados, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Kada manyana viamos matados, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Pregonero salio por toda la kalsada: mujer ke kon su marido fuere mal avlada, |
matador/dera m. & adj. |
רוצח; תליין; מטאדור; מהמם, ''הורג'' |
killer; executioner; matador; stunning, "killing" |
Hal grande ya vino a todas las nasiones / paresio un espino ke puncho los korasones / se sobreviaron las pasiones / i tomaron a matar / sin piadad tomaron a kemar / sivdades enteras / las personas se izieron mataderas (La Amerika, 1915) |
matansa f. |
טבח, הרג, רצח, הריגה |
massacre, killing, murder |
Yorad i enguayad oy tishabeav ermanos / ma rogad ke presto se den todos las manos / por ke no ayga matansas i amargasion / i eskape el tishabeav de kada nasion (La Amerika. 1913) |
Bushkaron de matar a fransez el influente / serbos lo izieron asasinar por mano de basha djente / esta matansa sangriente / izo la gerra aktual / la kuala trusho muncho mal / i inda se espera / ke munchos se yiran a la tierra (La Amerika, 1915) |
Grande fue la dolor ke sintieron en Nemsia / por la matansa del eredador i de su famiya / de la chika Serbia / demandaron espiegasion / no dando satisfaksion / gerra fue deklarada / i la kapitala serba bombardada (La Amerika, 1915) |
su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
matansina/matasina f. |
טבח, הרג, רצח, קטל, הריגה |
massacre, killing, murder |
Sares grandes ya yevvaron toda la manseveria / munchos mansevos murieron kon grande manzia / es una puerkeria / ke inda va turar / no se puede mas somportar / tanta matansina / i tanta kemasina (La Amerika, 1915) |
Yulles tiros i dinamit van todos arrojando / mizmo a los mas babayit ya los van matando / sin piadad van degoyando / i inda no ay eskapar / aze muncho espantar / esta matansina / mirando ke es grande kyina (La Amerika, 1915) |
Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915) |
matar v. |
הרג, המית; הטריד, הפריע |
to kill; to bother, to disturb |
Ke akesas tus kolores me avrian de matar. (Poema de Yosef) |
ke eres chiko de edad, i si kere el te mata. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Kon todas estas kozas no le provecharon no pudo echar kazas ni manko mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Los ire sigiendo i los matare tambien los atemare viejos i famiya todos en un dia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Komo los kito afuera, su shevet todo viera ke izo de esta manera korrieron aferrarlo i matarlo a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Zemán tomaron para ereinar, manyana de Pesah mos kería[n] matar; ijos de el Dio somos, mos kijo eskapar; vieron a los muertos, se tornaron atrás. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Setenta i sinko mil en un día mataron, los djidiós fueron kyamil, no se detadraron; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Non es shaka, es miles ke seran degoyados / porke un ombre i su mujer uvo matados / todos estan furiozos i demandan pelea / el Dio ke aga a ke esto non sea (La Amerika. 1913) |
no me mates en la mitad de la vida fina ke aparejo vianda para el kamino i mi komania para el dia de mi partemsia (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
matarse v. refl. |
התאבד, המית עצמו; השתדל מאוד; להתעייף עד מוות |
to commit suicide, to kill oneself; to try very hard; to get tired to death |
El kijo matarse, por el Dio selo sus ojos en el sielo estavan alsados i al Dio katados (Purim, De-Fes, sig. 18) |
maymón/maymún (t.) m. |
קוף; בדחן |
monkey; joker |
kién i kién se apara por ver un maymón kolgado en un timón: el sinyor onrado bien amizurado. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
mayor m. & adj. |
בכור; בכיר, גדול יותר, בוגר; ראש עיר |
firstborn; senior, older, mature; mayor |
Avraam, mi ijo el mayor, me salio gran sin ley.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
tirando ke a la mayor, no deshar sana ninguna. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Reuven era yamado el mayor de eyos; (Toledo, Koplas de Yosef) |
mayoral m. |
מחנך, מדריך; האיש הבכיר, מנהיג; ראש צוות |
educator, instructor; the senior man, leader; team leader |
ke so mayoral del agua; al fuego amatare.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
yo so el mayoral, luego ire i asentensiare (Toledo, Koplas de Yosef) |
mayorgar v. |
גבר |
to overcome |
a ti es la mersed la mayorgan sovre tus kriados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
salmeamiento se baldo, i su kovdisia |
mazal (ebr.) m. |
מזל, גורל; מזל ברקיע |
luck, fate; star |
Kon grande shakeka ayi se asento; el mazal se le bolto, en lugar de fuersa yazio en la fuesa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Mi mazal hue eskura, el shem santo me alumbra, kon dolor hue mi petira. (Donme, sig 18) |
Negro le fue su mazal de este bandido: komo perro de kazal era atrivido; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
meará (ebr.) f. |
מערה |
cave |
Vayan a ribi Hiya todos aunados meara ke en eya estan enterrados los asemejados a los tres padres (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
A su marido tal non deskuvriria, topo una meara i lo pariria. (El rey Nimrod) |
Luego en akeya ora el le avlava: Andavos la mi madre de la meara, (El rey Nimrod) |
meatad/meatá f. |
חצי, מחצית |
half |
Mando te den asta la meatad (Koplas de Purim, 1545) |
mediano adj. |
בינוני, ממוצע, רגיל |
medium, average, normal |
Entonses 'Haman se menospresio kon sus manos de deperder un Judio entre sus ermanos. Disho: kiero matar chikos i grandes i |
medianoche f. |
חצות הלילה |
midnight |
Al fin dela media noche Tarkino se despertara (Donme, sig 18) |
A las tres de medianoche, al bloko 20 arrivimos, los apeles empesaron, en los friyos mos apuraron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
medida f. |
מידה, קב; אמצעי, צעד |
a measure,; means |
Vengamos a la komida: sea muncha i sin medida; mas en la bevida sea muncho el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
médiko m. |
רופא |
doctor, physician |
Esto tened muncho en mientes: a los hahamim, prezentes, a el médiko sin dolientes ke vos tenga ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
medio m. |
חצי; אמצע; סביבה |
half; middle; surrounding |
Asta medio el reino tomaldo mi vida (Koplas de Purim, 1545) |
las kortava por en medio, las azia reyenadikas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Esto muy doliente no topo remedio ni uno ni medio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
mediodía m. |
צהרים, צהרי היום |
noon |
i ke mandes estreyas ke pareskan al mediodia; (Toledo, Koplas de Yosef) |
medjlis/medjlish (t.) m. |
מועצה |
council |
Tanto riko i eznaf se van okupando / tomaron muevo medjlis todos ayudando / otros van pensando / eskolas de fondar / al prove adelantar / porke vaya adelantado / nuestro puevlo alavado (La Amerika, 1911) |
mehilá (ebr.) f. |
סליחה, מחילה, חנינה |
forgiveness, amnesty |
todo esto supo el pastor fiel, akojo i apanyo a todo Israel, de todos demando mehilá el (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
mehoram (ebr.) m. |
מוחרם, כינויו של האשם; ערום, תחבלן |
excommunicated; cunning, tricky |
La de vente las azia el mehoram de Naftaliko: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
mejorado adj. |
משופר |
improved |
mejorado mos frague el Dio la santeria (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
mekatreg/mekatrek (ebr.) m. |
שטן, רוח רעה, מקטרג |
a devil, an evil spirit, prosecutor, accuser |
si no tiene zahud eya va penando, los mekatregim la van akosando, i por el mundo va bolando, na vanad en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
meldar v. |
קרא; למד; הגה בתורה; התפלל |
to read; to learn; to study the Torah; to pray |
Ke la melde i la yeve en su pecho dekontino (Ketuba de la Ley) |
Bilbul grande se izo las kartas meldando, i komo el erizo se van detravando, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
I meldaras eskrituras, veras no mas ela 'Hu (Donme, sig 18) |
Por no olvidarmos esta nimistad meldamos kon amistad de la vieja istoria, tenerlo en memoria. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Shabat viene no meldamos, kon dibur shel hol lo menospresiamos, a los hahamim no eskuchamos, los senyores de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
En estando yo en la Afrika / me determini de avlar de Amerika / me asenti a eskrivir estac poezia / i rogo ke kada uno la melde demazia (La Amerika, 1916) |
meldarse v. refl. |
נקרא |
to be read |
I avres livro de las membrasiones, i de suyo se melda, (Untane Tokef) |
De suyo se meldava la eskritura porke el Dio de la altura aze gran milagro abate ombre agro (Purim, De-Fes, sig. 18) |
meleh (ebr.) m. |
מלך |
king |
al |
todo este mal kon su mano se lo kijo / a el |
melezinar/melezar v. |
ריפא, טיפל ב- |
to heal, to treat |
ermana pekenya, sus orasiones / ordena i responde sus loores / Dio, rogo |
melodía f. |
מנגינה, נעימה, לחן |
melody |
kantos alavados remplaso la derasha / |
tenemos el dover de felisitarlos / asistir a sus |
melopita (gr.) f. |
לחמניה/פיתה אפויה בדבש או וניל |
bun/pitta baked with honey or vanilla |
Atirinas muy bien fritas, masapán i melopitas, panes de kaza i pitas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
membrar v. |
זכר, נזכר ב-, הזכיר |
to remember, to recall, to mention |
Membra akel ke santifiko tu Gloria i ke desho un eshemplo por memoria! (Im afes, Papo 1894) |
Te rogo, membrame en lo ke mi alma djuzgara: atan i el atado i la ara. (Puertas de veluntad) |
ora de puertas de veluntad por seer aviertas / dia de seer mis palmas a el Dio espandidas / rogo: |
membrasión f. |
זֵכֶר, זכרון, זכרון העובר במשפחה מדור לדור |
a memory, a memory that passes through the family from generation to generation |
suva orasion de konpaniya por membrasion delantre de tu siya (Toledo, Koplas de Yosef) |
I avres livro de las membrasiones, i de suyo se melda, (Untane Tokef) |
memoria f. |
זכרון, זכר |
memory |
Membra akel ke santifiko tu Gloria i ke desho un eshemplo por memoria! (Im afes, Papo 1894) |
el ke es de punta, Tevaria ansi konta, teneldo en memoria para azer istoria. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Enkomendo esta regla, en memoria bien tenerla, kon partido de azerla, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Por no olvidarmos esta nimistad meldamos kon amistad de la vieja istoria, tenerlo en memoria. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911) |
Luego se eskrivio en el livro de la |
memuné (ebr.) m. (pl.: memunim) |
ממונה, פרנס |
in charge, community leader |
no aya mufti ni sus dinim / ni era merahem av al banim / metio en tomruk a los |
menasup (t.) adj. |
מתאים, בא בעיתו |
appropriate, timely |
Ya es menasup azer folar a los chikos: bushko pino el mamzer de sinkuenta pikos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
menear v. |
זז, נע, התנועע; הזיז, הניד, הניע, נענע, זעזע, הרעיד, טלטל, ערבב |
to move, to wiggle; to move, to shake, to stir |
Tambien el Japon se entro en la boda / el salio komo un raton meneando la koda /ma de la primera ora / se vido ke nada podia azer / un lugar por dezazer / kon muncha barragania / oy no se siente mas su nombradia (La Amerika, 1915) |
Kada una dizia: Yo so la mas alta / de todas las mas grandes muntanyas / Su Maestad! En mi deve dar la ley santa / i se ivan meneando komo kanyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
menearse v. refl. |
נע, זז, התנועע, התנודד, פירכס, פיזז, כרכר; הזיז עצמו, אץ, נחפז |
to move, to wiggle, to wobble, to wriggle, to lurch; to move oneself, to rush, to hurry |
Kada una dizia: Yo so la mas alta / de todas las mas grandes muntanyas / Su Maestad! En mi deve dar la ley santa / i se ivan meneando komo kanyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
menekshé (t.) m. |
סיגל |
violet (flower) |
Gran gusto tuvimos ke kortaron 3: la blandika en pirmero, la menekshe después, el perro de el blanko dio 3 rubíes para ke lo kortaran la primera vez. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
menester m. |
צורך, נחיצות, הכרח, כורח |
need, necessity |
enpero a de menester una karne muy valiente. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
menguante m. |
תקופה הפחתת הלבנה |
The period of waning of the moon |
torno, la vido en menguante, ke eya se va apokando; (Toledo, Koplas de Yosef) |
menguar v. |
חסר, פחת; החסיר, הפחית, הקטין; הפחית עיניים (בסריגה) |
to lessen, to diminish; to subtract, to reduce; to reduce eyes (in knitting) |
I tu mizmo apreguna mi setensia es dada ke no mengues nada (Purim, De-Fes, sig. 18) |
menguarse v. refl. |
חסר, פחת |
to lessen, to diminish |
estando yena la luna ke se mengue en kresiente; (Toledo, Koplas de Yosef) |
tu sos Dio de los diozes i todas las kriansas son tus esklavos i tus servidores i non se mengua tu onra por la kavza de akeyos ke sierven afuera de ti (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
menos/meno adv. |
פחות |
less, minus |
boka tienen i no gustan, no komen ni menos royen; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Ya no lo estimavan djente de su tierra, ni menos lo kontavan komo una piedra; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
el nombre del rovo lo trokamos, fint por nombre lo yamamos, menos de esto no ganamos los bienes de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Si de akel tiempo estavamos aunados / i estar kon kada uno ermanados / nozotros no pedriamos la independensia / ni menos una de nuestra provinsia (La Amerika, 1916) |
menospresiado adj. |
מגונה, בזוי, מבוזה |
Indecent, despicable, despised |
Al eksepsion dela montanya de Sinay / ke dizia kon sa grande umildansa: / Mas basha i menospresiada de mi ken ay? / delantre de kada muntanya inmensa. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
menospresiar v. |
הוקיע, ביזה, השפיל, בייש, השמיץ, הוציא לעז, גינה, הקל בערך, זלזל, בז ל- |
to denounce, to despise, to humiliate, to shame, to defame, to vilify, to condemn, to belittle, to scorn |
Estonses bien irisio a el la su ira a Mordehay menospresio i tal no lo mira (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Plata, oro i perlas i las djoyas, todo aver de el mundo kon eyas, mi korason menospresia a eyas. (Donme, sig 18) |
Shabat viene no meldamos, kon dibur shel hol lo menospresiamos, a los hahamim no eskuchamos, los senyores de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
menospresiarse v. refl. |
זלזל בערך עצמו, הפחית בחשיבות עצמו |
to underestimate one's own value, to reduce one's own importance |
Entonses 'Haman |
mentado adj. |
ידוע, מפורסם; נזכר |
known, famous; remembered |
Zehut rav Imnuna en el Zoar mentado i tambien de rav Una Resh Galuta nombrado (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
mentar v. |
ביטא, ציטט, הזכיר, איזכר; ביטא את שם השם; העליב, קילל; הרעים, פוצץ |
to express, to quote, to mention, to mention; pronounce the name of God; to insult, to curse; to blow up |
Zemirot es de kantar a el Dio el alto, sus maraviyas mentar, el Bendicho i Santo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
krepan de el despecho kien es de su soy, de estonses asta oy lo vamos mentando, kon martiyos dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Amalekim |
buen shapchi tu eres, ke bueno te |
mentir v. |
כיזב, שיקר, רימה |
to lie, to cheat |
Vino Mordekay, ke era de grande linaje, i kon su sensia entendio el linguaje; le envio a dizir a 'Ester kon grande traje; ke me prueve el rey ke no |
mentira f. |
שקר, רמיה, תרמית, כזב |
lie, deception, fraud, falsehood |
Vedad de mintira del mundo, deshas aki a lo todo; Tirate dientro del lodo. (Donme, sig 18) |
menudo adj. |
זעיר, קטן, דק, עדין |
tiny, small, thin, delicate |
kortava sevoya menuda komo los fideos de kaza, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
meoyo m. |
מוח, שכל, חכמה; מצח |
brain, mind, wisdom; forehead |
Ke le entre del meoyiko i non lo kite de el tino (Pizmon de Moshe, 1893) |
El rav ke esto oyo kedo pensativle i kon el su meoyo grande i terrivle disho: (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Penso Aman kon su meoyo, ke por el dizia i en su tino metio i respondaria (Purim, De-Fes, sig. 18) |
merendjena f. (cf. berendjena) |
חציל |
eggplant |
Kuantos modos de gizados se azian de la merendjena. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
mereser v. |
היה ראוי ל- |
to be worthy of |
Kolgo al panadero, el se lo meresia. (Poema de Yosef) |
Tambien mando abevrar kon atuendos finos no merese de yerrar ni ke manke vino (Purim, De-Fes, sig. 18) |
alvisias demos al Dio por todo pasado, kien se toma kon djidió merese enkolgado; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
kavod |
pasajes i lejendas yo resitava / sin |
kon mal pensa para se lo pensa / en dia de alhad lo metieron en la prensa / Yegen se topo un grande guerguensa / dalkauk bien lo |
Respondio 'Haman: Senyor, |
meresimiento m. |
תמורה, מה שמגיע לו, מה שראוי לו (שכר או עונש) |
recompense, what he deserves (reward or punishment) |
Luego se eskrivio en el livro de la memoria, komo uzan los reyes ke lo yaman istoria: ke por mano de Mordekay vino vitoria, i no se le pago su |
Ya se le dio a 'Ester la bendita la korona de Vashti la maldita, la ke izo kon las Judias tal desdita, ni kon esto se le pago su |
merino (arc.) m. |
שופט עליון ממונה ע"י המלך |
supreme judge appointed by the king |
Merino pongades, ke sea savidor (Poema de Yosef) |
merkador/dera n. |
לקוח, קונה; סוחר |
customer, buyer; merchant |
Kuando del pozo salia vendieronle a merkadores (Poema de Yosef) |
merkantivle adj. |
מסחרי, עובר לסוחר |
commercial |
gursuz merkantivle devía de ser, negro le fue el pareser de la noche al día ke djunbúsh sería. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
merkar v. |
קנה, רכש |
to buy, to acquire |
Siempre ir merkando i de eyos non vender nada: (Ketuba de la Ley) |
Bushko Amán el mamzer de kerer merkarmos esto lo kijo azer para atemarmos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
merken martiyikos i shekierdjilik, en kaza deshen ashlik, el ke va beviendo se vaya riendo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
mersed f. |
חסד |
benevolence, charity |
i en el se enshasha tu reino, i se konpone kon mersed tu siya, (Untane Tokef) |
Pido de mersed me sea otorgado (Koplas de Purim, 1545) |
Vistio grasia i mersed en el terser dia muerta de anbre i sed de ver tal manzia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Esta maravia el se rekordo muncha mersed le guardo penso de onrarlo i solevantarlo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
a ti es la mersed la mayorgan sovre tus kriados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
mal korason kon mal pensamiento / ke ya mos izo segundos terseros / les komio moneda de los |
A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan aviertos / en |
meskino adj. |
עני, נצרך, מסכן; קמצן, צר עין |
poor, needy, wretch; stingy, narrow-minded |
aun non la e servido porke so varon meskino; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Riko i meskino mosos de edad agale su veluntad mujeres i onbres yamados por nombres (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Las puertas tened aviertas a meskinos i kojetas i a los ke meten bonetas porke es gusto de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
sedaká al meskino devemos de dar sin echar a ulvidar manot a ermanos, tanbién a serkanos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
mesturar (arc.) v. |
גילה, חשף סוד |
to reveal a secret |
Yaze komigo agora, non sea mesturada.'' (Poema de Yosef) |
'Aun ke fuese sierto de non aver mestura (Poema de Yosef) |
metal m. |
מתכת; ערך |
metal; value |
si estas son de metal, kual de piedra, kual de palo, (Toledo, Koplas de Yosef) |
por el suelo esparziolas, oro i plata i metal; (Toledo, Koplas de Yosef) |
meter v. |
שם, הניח, הציב, קבע; השקיע (כסף) |
to put, to place; to invest (money) |
Pues ke de mi maka eskapi, del rio yo te kiti te metere el nombre Moshe (Koplas de Par'o, 1901) |
i inchidas por arriva i les metia taponikos, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
las metia en el forno antes de kemar la braza. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Deskuvrioselo Ester en el mizmo dia en livro lo izo meter por su nombradia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Yashar ke oyo esta fama tomo lansa en su palma metio su alma en su palma se enfeuzio en el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
mira tu i mete tino no lo eskucha al espino, no te piedras del kamino porke te echa en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
meterse v. refl. |
לבש; החל |
to wear; to begin |
La asembradera de el mal es la Rusia / Ingletierra i Italia se meten en medio / i perkuran por trayer algun remedio (La Amerika. 1913) |
Oy la Evropa esta en dos divizada / i si la prima bomba es arrojada / komo unos lokos se meteran a gerrear / i sienes de miles de kavesas van a bolar (La Amerika. 1913) |
metido adj. |
שהושם, נמצא, מיועד, נועד ל- |
placed, found, intended for |
i metidas en el forno komeras a la maraviya. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
meyina (t.) f. |
פשטידת בצק ממולאת בגבינה וביצים, בצק עלים, מאפה עלים; פשטידת מצות |
dough pie filled with cheese and eggs, puff pastry, puff pastry; matzah pie |
kon kezo fresko i azeite i azia una meina. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Gizanderas en las kozinas desplumando las gainas; kayimak, yegurt kon meínas ke enpesen a komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
mez m. |
חודש |
a month |
i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
meza f. |
שולחן |
table |
troken marochinos i ke den bakshish, salchichas metan al shish; las mezas bien artas, frutas i salatas. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Viniendo la ora sesh de el primer día en la meza enpesesh kon muncha alegría; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
mezamer (ebr.) m. |
חזן, פייטן, עוזר חזן |
cantor, assistant cantor |
A los ke traen siriikos, hazán, shamash, mezamerikos, aspros darles kon bultikos, porke ansí el dever (Mandjares de Purim, sig. 18) |
mezat (t.) m. |
מכירה פומבית |
auction |
sabika tenia por munchas partes / de los sielos le vino estos desbarates / ya tuvo |
mezé (t.) m. |
מתאבן; קינוח, פרפרת, ארוחה קלה; רווחים קטנים |
appetizer; dessert, light meal; small profits |
raki de entrada bevan kon mezé; si en este ferezé se topan kontentes, lo metan en mientes. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
mezo (it.) prep. |
באמצעות, בתיווך |
through, through mediation |
De vista izo eskrivir un avizo / ke la Ley inmortala se dara mezo / Moshe en una delas muntanyas / ke topara en eya buenas manyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
mezura (fr.) f. |
מידה, שיעור; סאה; רצינות וכובד ראש; מתינות, שיקול דעת; משורה (כלי מדידה לנוזלים) |
measure, rate; seriousness; moderation, discretion; measuring tool for liquids |
De un ombre sin arte, otro si de mizura (Poema de Yosef) |
midbar (ebr.) m. |
מדבר |
desert |
Ayi en el midbar vidi arrelumbrar las tavlas de la ley vidi abashar (Pizmon de Moshe, 1893) |
Oid puevlo su djustedad siempre sere por la santedad desde ke estavan en el midbar salio su fama de Eliau. (Koplas de Eliau, sig. 18) |
miedo m. |
פחד |
fear |
Yo no fue yamada estos trenta dias, gran miedo tengo pasar sovre el fuero (Koplas de Purim, 1545) |
las inchia kon kezo i guvevos sin manziya i sin miedo. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Zahut ya no les kedo ansi lo entiendo del Dio no tengas miedo porke esta durmiendo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
miel f./m. |
דבש |
honey |
kon miel i mucha kanela, las komian los dos solikos. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
miente f. |
דעה, הבנה, כוונה; זכרון |
opinion, understanding, intention; memory |
Del moso uvo miente, kisto komo oros. (Poema de Yosef) |
I non se le venia mientes de Yosef. (Poema de Yosef) |
Kada una pasia, para mientes, Yosef; (Poema de Yosef) |
Besiata de shemaya siempre en ti mis mientes metere (Ketuba de la Ley) |
No lo puzo en miente su korason fuerte. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Esto tened muncho en mientes: a los hahamim, prezentes, a el médiko sin dolientes ke vos tenga ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
raki de entrada bevan kon mezé; si en este ferezé se topan kontentes, lo metan en mientes. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
yerrado esta el ke se kontiene kon los vestidos ke el tiene, pare mientes de ande viene ke todo sale de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido asemejansa de onra i loor i ermozura / parose i paro |
miga f. |
פירור, פתות, תוך הלחם |
crumbs, the inside of the bread |
pan de |
mijor adv. |
טוב יותר, מוטב |
better |
Por mejor se tenia deke lo uvo kovrado; (Poema de Yosef) |
mil num. |
אלף |
one thousand |
En anyo de dos mil i kuatro sientos i kuarenta i ocho ke el mundo se krio: (Ketuba de la Ley) |
Non es shaka, es miles ke seran degoyados / porke un ombre i su mujer uvo matados / todos estan furiozos i demandan pelea / el Dio ke aga a ke esto non sea (La Amerika. 1913) |
milagro m. |
נס, פלא |
a miracle, a wonder |
De suyo se meldava la eskritura porke el Dio de la altura aze gran milagro abate ombre agro (Purim, De-Fes, sig. 18) |
milaria num. |
רבבה, עשרת אלפים |
ten thousand |
i miles de milarias luego ke loavan otro tanto. (Toledo, Koplas de Yosef) |
porke la vido en kresiente kon milarias de estreyas, (Toledo, Koplas de Yosef) |
En este dia abasho el Dio en Sinay i milarias de mal'ahim kon el (Ketuba de la Ley) |
milet (t.) m. |
מִילֶט - קהילה דתית באימפריה העות'מנית |
Millet - a religious community in the Ottoman Empire |
Ridjales de el dovlet se maraviyaron de este negro milet komo eskaparon; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
milia f. |
מיל (מידת אורך) |
mile |
Leshos de milias kuatro atras se boltaron ke no les venga el tiro ayi abasharon (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
ministro m. |
שר, מיניסטר; פקיד |
minister |
Kuanto bueno es ke los Estados Unidos / komo seheludo paes tuviendo buenos grandinos / i ministros finos / ke deklararon neotralidad / Vilson mostro abilidad / en este pleito agudo / el se rijo muy seheludo (La Amerika, 1915) |
mirar v. |
הסתכל, הביט, צפה, השקיף; השגיח, נתן דעתו; שקל; ריפא, טיפל ב- |
to look, to watch, to overlook; to supervise; to consider; to cure, to treat |
Disho: ''En la mar veia, siete vakas mirava, (Poema de Yosef) |
ya a Avraam lo miraron kaminando entre el fuego, (Toledo, Koplas de Yosef) |
mirad bien i atenta ke no es koza poka ni ay fuersa en la boka (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Mirando en el sielo i bien atentar para konoser al Dio de la verdad. (El rey Nimrod) |
Estonses bien irisio a el la su ira a Mordehay menospresio i tal no lo mira (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Detras de ti mira una vez, porke azesh a la revez? A tu djura ya la savesh. (Donme, sig 18) |
de ver a su madre ke yorava i endechava, ke la muerte de los tres kon sus ojos mirava, guay de la madre ke a los ijos enterrava Miriam i Aaron i el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
mira tu i mete tino no lo eskucha al espino, no te piedras del kamino porke te echa en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Es verdad ke en alto moro / ma sovre el arrebashado miro / ''Lama teratsedun 'harim gavnunim, 'ha'har / hamad Eloim leshivto yishkon lanetsah'' (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
mishné (ebr.) m. |
סְגָן, משנה |
deputy |
Shabat el dia santo todos lo miraron ke el mishne se remato i al Dio loaron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
El mishne no avanso ni mos izo danyo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
i fue en dias de Sultan Mamud / Ytgen pasha el |
mishpahá (ebr.) f. |
משפחה, בני הבית, צאצאים; ייחוס, אבות |
family, household members, descendants; ancestors |
Yo tambien te ami ke sos novio de mishpaha rama (Ketuba de la Ley) |
misión f. |
שליחות, תפקיד, משימה; מיסיון |
mission, role, task |
Ravdon de lagrimas detenia sus mision: (Puertas de veluntad) |
rogo a los senyores maftirim yeno sukseso / kontinuen en esta |
ya kumplieron sus |
Mistrayim (ebr.) f. |
מצרים |
Egypt |
A sesh de Sivan el mez tresero ke Israel de Mitsrayim salio (Ketuba de la Ley) |
Despues de dias i anyos Israel rikos i sanos se olvidaron de los anyos ke los sako de Misrayim el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
mistrí (ebr.) m. & adj. |
מצרי; צועני |
Egyptian; Gipsy |
Moshe komo era navi, non kijo tetar de mitsri sinon de la su madre (Koplas de Par'o, 1901) |
mitad/mitat/mitá f. |
מחצית |
half |
no me mates en la mitad de la vida fina ke aparejo vianda para el kamino i mi komania para el dia de mi partemsia (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
mizbeah m. |
מזבח |
altar |
Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ora de puertas de veluntad por seer aviertas / dia de seer mis palmas a el Dio espandidas / rogo: miembra agora a mi en dia de ser razonado / atan i el atado Yits.hak i el |
mizeria f. |
עוני, דלות, מצוקה, מחסור |
misery |
Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915) |
mizmamente adv. |
בה במידה, באותו אופן |
in the same way |
segun la fortaleza de tu grandeza, mizmamente es la fin de mi provedad i mi basheza (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
mizmo adj |
שווה, דומה; אותו עצמו |
equal, similar |
Ke asi mismo lo puedes kreer. (Koplas de Purim, 1545) |
Todas las muntanyas altas Karmel, Tavor, / avlava kada una en sa mizma favor: / Ermozura, altura, na las buenas manyas, / es por esto ke Dio pizara sovre nozotras. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
mizmo adv. |
אפילו, גם, עוד, בנוסף |
even, also, more, in addition |
Non pensas a tu padre ni mizmo a tu madre / ke yoran manyana i tadre / siendo yevan amarguras / i tienen sekaturas / i tu non vienes en sus ayuda (La Amerika, 1914) |
mizrá/h (ebr.) m. |
מזרח |
east |
vos ke sosh padre rahman, akojemos de mizrah i maarav i tsafon i teman, mandamos el pastor neeman (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
i en kada dia i dia se enkorva a su rey i en lugar de senderos se para, por la manyana se alsa de mizrah i por la tadre se umilia a maarav (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
mizvá (ebr.) f. |
מצווה; מת, ארון מת |
commandment; dead, coffin |
Sheshentos i tredje mitsvot para ke las afirme manyana i tadre (Ketuba de la Ley) |
Grande zehut tiene el senyor parido, ke afirmo la misva de Avraam avinu. (El rey Nimrod) |
Tova meldo koza alta, de esto muncho se espanta, siendo ke las mitsvot baldo, yiten lanu a este bien. (Donme, sig 18) |
Ayno ke lo azemos por mitsvá presiada kon repozo tomemos de la manyanada: (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
yoro i les disho a eyos bamidbar baaravot, muncho sar vos di por la Ley i las misvot, perdona mi zera de los avot ke so guestro ermano Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
dibur bueno a eya le davan: si sus mitsvot eya guadrava de la shehina se aprovechava kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
siendo ke buena su pasada, salir no kere de su estada, por fuersa es arrondjada ke aga mizvot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kavod grande tu ternas si al yetser no eskucharas, a mis mizvot tu afirmaras, las ke se azen en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
tizku le- |
mo pron. pers. |
אותנו; לנו; מאתנו; (צורה מקוצרת של מוס המקדימה את הכינויי לו/לה/לוס/לאס) |
a shortened form of Mos preceding the pronouns Lo/La/Los/Las |
Le respondio su padre: El Dio mos apiadara i tambien el karnero El mo lo mostrara; (Puertas de veluntad) |
mobilizar v. |
גייס |
to mobilize |
'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915) |
Zahmet mucho se dio la grande Ingletierra / i muncho a entender dio por no deshar azer gerra / ma viendo la gezera negra / eya tambien mobilizo / vapores de askier incho / los mando en Fransia /por mantener su aliansa (La Amerika, 1915) |
moble m. |
רהיט; חפץ לקישוט הדירה |
furniture; an object to decorate the apartment |
Tejas, vidros, bienes, mobles / pasaron fortuna fuerte / proves rikos tambien nobles / tuvieron la mizma suerte (La Epoka, Sal. 1898) |
moda f. |
אופנה |
fashion |
resta de peshkados de tauk baluk, les tomaron el suluk; muerte a la moda lo izimos boda. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
modestía f. |
ענווה, ענוותנות, צניעות |
modesty |
sus |
modo m. |
אופן, דרך, שיטה, צורה, נוהג, סוג, מין |
mode |
un maestro muy delgado en todo modo de figura; (Toledo, Koplas de Yosef) |
De diversas maneras I modos beveres (Koplas de Purim, 1545) |
burakadas a la larga al modo de un makaron, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Kuantos modos de gizados se azian de la merendjena. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Mil modos del sortes del koen gadol kuando tenia valor el se los metia i al Dio servia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I kon el traia armas de gerras de modos de maneras, koza de enkante, kon askier bastante. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
No alkansimos sus fechas antes ke modo era (Donme, sig 18) |
Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911) |
a ti A' el reinado i el enshashamiento a todo modo de kapo, a ti A' la rikeza i la onor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
i en kada dia i dia le vienen sovre el kuantos modos i maneras de enkuentros negros i de espantos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
a tener este modo de ijas i dovlet (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
Vino blanko trusheron de Espanya, i kolorado de alta Alemania, i de muchas maneras de Transilvania; no kedo |
modre (port.)- por modre de |
בגלל, כי |
because |
Bendicho el Dio de la Altura sienpre estuvo en su ayuda les enbio una chuma empesaron a morirsen para modre de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Gaste mos asodesió por modre un perro; no ay ke no mos vensió, mashko muncho fierro. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
modrisko m. |
נגיסה, נשיכה; ''מכה'' - רווח חד פעמי גדול |
a bite; a large one-time profit |
Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
momento m. |
רגע; זמן, הזדמנות |
moment; time, opportunity |
para degoyarlo kon orden del Kreador ke era en akel momento su spektador (Im afes, Papo 1894) |
moneda f. |
כסף, מטבע, מטבעות; הון |
money, currency, coins; fortune |
I kuando aki vinites i ke lavor tuvites / muncha moneda izites / ma kualo avansates i a ken ayudates / de tanta moneda ke ganates? (La Amerika, 1914) |
Kuando tu partites, i de tu sivdad salites / a tus djenitores dishites: / yo vos ayudare, muncha moneda ganare / i siempre a vozotros pensare (La Amerika, 1914) |
diziendo a kojer |
mando a dezir si ay mas shohad angusio a djudio i no aher / lo komio |
monoteizmo m. |
מונותיאיזם |
monotheism |
Ansi fue ke akel dia mizmo / ke en Sinay pozo el Dio grandisizmo / i deklaro aboz alta el monotizmo / ke es la bandiera del djudaizmo. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
montanya f. |
הר |
mountain |
Shelishi de su partensia en el lugar arrivo, de ver una nuve en la muntanya de esto le prevo, i los dos mosos no vieron, los ke kon el yevo, los desho i se fue (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Al eksepsion dela montanya de Sinay / ke dizia kon sa grande umildansa: / Mas basha i menospresiada de mi ken ay? / delantre de kada muntanya inmensa. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Los vazos eran de kristal de |
monte m. |
הר |
mountain |
Non kijo abashar sovre ningun monte alto (Ketuba de la Ley) |
Salvo en monte de Sinay ke se arrebasho tanto (Ketuba de la Ley) |
A' rey fuerte azien abashar i azien enalteser / kon dichas de santos i kon setensia de andjeles / despedasan penyas i rompen |
en prostemeria fue prevado en kavo de las dies prevas / el ijo ke fue nasido a ti de Sara / si tu alma asta mucho fue atada / alevanta a mi por alsasion klara / sovre |
supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de |
Montenegro f. |
מונטנגרו |
Montenegro |
Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915) |
morada f. |
בית, דירה, מגורים, מקום מגורים, דיור, אכסון |
house, apartment, residential, place of residence, housing |
ni bien ni mal no platika, tornose a su morada. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Si ya se destruyo tu santa morada i kaza de tu gloria fue ruinada, (Im afes, Papo 1894) |
giala kon repozo a |
morador/dera n. |
תושב, דייר |
resident, tenant |
moradores de arriva kon moradores de abasho, (Untane Tokef) |
No desho todas kozas ke eran kavzantes para derrokar kazas i kon los morantes (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Yahid ke vido este selo also su mano ael sielo djuro por moran en el sielo: ''No ara luvia ni rosio asta tomar lisensia de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
morar v. |
גר, דר, התגורר |
to live, to dwell |
la ke morava en Balat a lado de mi sovrina: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
El Dio le disho a Eliau: ''Vate serka la aniya'' en Tsarfat ayi moraria Sera bendezida el azeite i la arina por kavod de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Es verdad ke en alto moro / ma sovre el arrebashado miro / ''Lama teratsedun 'harim gavnunim, 'ha'har / hamad Eloim leshivto yishkon lanetsah'' (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
moro m. |
מורי, מאורי, שחור, מוסלמי |
Moorish, Maori, Black, Muslim |
Gran rekua veian de moros ke pasavan. (Poema de Yosef) |
A Adjivto desenria kon los moros, Yosef. (Poema de Yosef) |
ke no entre ningun moro ni ombre estranyo a azermos danyo (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Armavan gerra los moros alas sivdades de gerrear rebolviendo sus kavayos salian djugar las lansas (Donme, sig 18) |
morvet (t.) m. |
שהות, ארכה, השהיה |
extension, delay |
yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho aver kon su boka se enkapa / ya le kitaron la kapa / ke le den |
mosa f. |
עלמה, בחורה; עוזרת-בית, משרתת |
maiden, girl; housekeeper, servant |
Tanbien yo I mis mosas seremos en eyo (Koplas de Purim, 1545) |
Kon rizo i kante fueron a bever i pedrieron el saver i sus buenas manias kon mosas estranyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Enpesaron a eskojer mosas i donzeyas galanas i beyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
La |
Luego 'Ester dos |
moshkito m. |
יתוש; זבובון |
mosquito; little fly |
le mandare ala moshkita i a el mal moshkito (Pizmon de Moshe, 1893) |
moshtarda f. |
חרדל |
mustard |
todo modo de kriansa ke en el mundo es komo un grano de mostadra enfrente de la mar la mas grande i el i su grandeza son kontados komo nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
moso m. |
משרת, נער (משרת); עלם, בחור |
servant, boy (servant); lad, guy |
pensando esta en mientes el moso, ya es de edad: (Toledo, Koplas de Yosef) |
Les demando a sus mosos si algo vieron; estuvieron kayados i no respondieron. (Puertas de veluntad) |
Madrugo en la manyana kon grande alegria, tomo sus dos mosos i por kompanyia. (Puertas de veluntad) |
Riko i meskino mosos de edad agale su veluntad mujeres i onbres yamados por nombres (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Shelishi de su partensia en el lugar arrivo, de ver una nuve en la muntanya de esto le prevo, i los dos mosos no vieron, los ke kon el yevo, los desho i se fue (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus |
supieron sus |
mostrar v. |
הראה, הורה, הצביע, הציג, גילה, הסביר, הדגים, הוכיח |
to show, to instruct, to indicate, to present, to discover, to explain, to demonstrate, to prove |
agradeses el karnero ke le mostrates, i no olvidas el padre ke aprevates. (Im afes, Papo 1894) |
Le respondio su padre: El Dio mos apiadara i tambien el karnero El mo lo mostrara; (Puertas de veluntad) |
Avrieronse los sielos / mostrarmos ke ay un Dio / mos apedreo kon yelos / por puntos non mos undio (La Epoka, Sal. 1898) |
Kuando todas las kriaturas se van adjuntar / i por azer bien todo ombre se va aprontar / todos los djudios se van alegrar / i kada uno jenerozo se va mostrar (La Amerika, 1916) |
Disho el rey: venid verash las rikezas mias, ke por tanto no me estimarias; esto fue siento i ochenta dias asta ke no kedo ke |
moverse v. refl. |
התנועע, זז, עבר ממקום למקום, עקר עצמו ל- |
to move, to move from place to place, to move oneself to |
El Pasha murio; el urdi ya se movio, se tiro el espino, no kedo malino. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
avlad a mi madre ke su gozo |
movimiento m. |
תנועה |
movement |
No izo delante del ningun movimiento (Koplas de Purim, 1545) |
muchedumbre/muchidumbre f. |
ריבוי, כמות גדולה, שפע, מספר רב; המון, עם רב |
multiplicity, large amount, abundance, large number; a lot, a lot of people |
espesias a muchedumbre i prishil frito i kocho. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i |
muchiguar v. |
הרבה, הגדיל, הגדיל את הכמות; נמצא בשפע |
to multiply, to increase, to increase the quantity; to be found in abundance |
muchiguastes tu umildad, salvasion, manparo de Avraam. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Aun ke me viene ansia, Tu le das a mi pasensia, muchigua a mi sensia (Donme, sig 18) |
De los sielos le disheron: ''Keuna de de sienpre te dieron vidas a ti muchiguaron asta ke venga el Mashiah i Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
sys dichas muchigua i sus avlas aliza i muchigua por tomar nedarim i kuando ya sale a el espasio esbivla sus palavras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un mamzer / mas ke asperavas / de |
mudar v. |
החליף, החליף בגדים/לבנים |
to change, to change clothes/underwear |
El rey Par'o mudava el nombre a Yosef (Poema de Yosef) |
mudarse v. refl. |
החליף, החליף בגדים, החליף לבנים, עבר (ממקום למקום) |
to change, to change clothes/underwear; to move (from place to place) |
sino lo azia ke bien sudara / ni kamiza ke no |
mudo m. & adj. |
אילם, דומם |
mute, still, silent |
Kedo tudro i mudo tirose su suenyo tizo komo un lenyo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
muerte f. |
מוות, מיתה, פטירה |
death |
Disho:''Non le demos muerte, vendamoslo a los moros (Poema de Yosef) |
'Eskapanos de muerte, Senyor, danos sivera!'' (Poema de Yosef) |
Ken kon espada, i ken kon muerte supitiana. (Untane Tokef) |
i al el kantaron kon sus berahot agomel i shevahot por el nes ke vieron de muerte salieron. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Enpeso a eskojer de dime ahay de la muerte de Mordehay dame el konsejo i el aparejo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Deskuvierto, nada es este mundo, muerte de el ombre en un punto, si pensa ke sera a kavo de todo, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18) |
No uvo muerte para el vidas del mundo bive el djuntos vengan kon el Goel ek enbien a vos a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
de ver a su madre ke yorava i endechava, ke la muerte de los tres kon sus ojos mirava, guay de la madre ke a los ijos enterrava Miriam i Aaron i el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
hayre no ay de eskapar de la muerte, grandes i chikos kaen en esta suerte, anke sea tan fuerte komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
mira lo ke es el kavo del basar vadam, la muerte kedo del tiempo de Adam, de eya no eskapa benadam, anke sea kuanto Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
pense en su puerpo el enkonado, en su vida va penando, en su muerte es djuzgado, el hibut akever en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916) |
la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi se le arranka el alma / esta buena fama / asta su vejes / Dio mas |
muerto m. & adj. |
מת, חלל, נפטר |
dead, passed away |
ke eyos poko lo saven, i yo ya me do por muerto, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Zemán tomaron para ereinar, manyana de Pesah mos kería[n] matar; ijos de el Dio somos, mos kijo eskapar; vieron a los muertos, se tornaron atrás. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
el nombre de la gaava es fedorenta, la tenemos en la enkuvierta, fiede komo koza muerta, ke afedenta la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915) |
A' livros de bivos i |
muestra f. |
דוגמה, דגם, דוגמית |
example, model, swatch |
va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / grosh te komites sin pezo / ven veras la |
mueve num. |
תשע/תשעה |
nine |
Los nueve ermanos fueron en akesta traision; (Poema de Yosef) |
muez f. |
אגוז |
nut |
despues las enreyenava guevos, muezes i azeite, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
mufti (t.) m. |
מופתי (מנהיג דת מוסלמי) |
Mufti (Islamic religious leader) |
no aya |
muhtach (t.) adj. |
נצרך, עני, אביון, נזקק, נשען על עזרת אחרים |
poor, wretched, needy, dependent on the help of others |
korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en grandeza i en bien no mos enadneemos / i no mos kansemos / ke todo es nada / una pasada / ke mos mantengamos /i |
mujer f. |
אשה, בת זוג, בת לוויה, רעיה, חברה |
wife, partner, companion |
Yosef luego tomava mujer de akesa djente, (Poema de Yosef) |
akea ke era kunyada de la mujer de Avraam Dri: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Muncha fatiga sintio esta muy kemado se ve desramado sin la su mujer (Purim, De-Fes, sig. 18) |
muncho adj. |
מאוד, רב |
highly, much |
I Aman kon muncho guay le arrespondia: son munchos los Mordehay en la djuderia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
muncho adv. |
הרבה, רב |
considerably, a lot, much |
Temiendo muy muncho aver de morir (Koplas de Purim, 1545) |
mundado adj. |
מקולף, מקוצץ |
peeled, chopped |
kon sus ajikos mundados dientro de una kaldera. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
mundar v. |
קלף, קילף; זמר, קיצץ, גזם; העליב, פגע ב- |
to peel; to chop, to prune; to insult, to hurt |
las mundava i las konservava i las azia kon rechel, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
mundo m. |
עולם, תבל; כל הבריות |
world; all the people |
komo perdi yo mi mundo en no servir al Dio de el sielo (Toledo, Koplas de Yosef) |
i olgesh en este mundo kon bienes i kon averes, (Toledo, Koplas de Yosef) |
es razon de azer ayuno, pedron, senyor del mundo (Toledo, Koplas de Yosef) |
Kriador del mundo, no falte esta luna klara! (Puertas de veluntad) |
Deskuvierto, nada es este mundo, muerte de el ombre en un punto, si pensa ke sera a kavo de todo, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18) |
No vidi en mi vida ningun mundo, las yagas de mi, sienpre no demudo, veluntad de mi Dio es fondo fondo (Donme, sig 18) |
I fue komo los tres anyos, sekose la tierra i los banyos komieron kavesas de aznos se konsumio el mundo por palavra de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
se vistió de luito la reina Ester, ansí fue demenester por un ombre malo de el mundo arrankalo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
el ke no vaiga pedrido en este mundo enbevesido, ke no se tope arrepentido kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
si no tiene zahud eya va penando, los mekatregim la van akosando, i por el mundo va bolando, na vanad en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Rayos rios i truenos / al mundo izo trublar / sea a negros komo buenos / a todos izo temblar (La Epoka, Sal. 1898) |
a ti es la fuersa la ke sostienes el mundo fraguado enriva de nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tu sos savio i de tu sensia apartastes por kriar a el mundo komo el poel i el maestro por kriar el kriamiento de el mundo de sontraemiento de la nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
gusto soy kijo azer / i el |
Todo el mundo mucha onra le davan, i senyor todos lo yamavan, i todo el |
no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este espino / i se arremato / kon basheza lo mato / porke era maldicho / por el |
murar v. |
הקיף בחומה, ביצר |
to surround with a wall, to fortify |
kon gran reveyada miran a djidió. Nosotros tenemos Dio: kastigar mos kere, a eyos los fíere. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
murir/murirse v./v.refl. |
מת, נפטר |
to die, to pass away |
Kon un grande shusto se vistio sako porke nada no manko ke ya se moria enel este dia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Bendicho el Dio de la Altura sienpre estuvo en su ayuda les enbio una chuma empesaron a morirsen para modre de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
mushterí/mushtirí (t.) m. |
לקוח, קונה |
customer, buyer |
shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
mustachudo adj. |
משופם, בעל שפם |
mustached, having a mustache |
Pandelo i mustachones, yeva dulse a las nasiones i kontaldes las razones ke no agan burla de el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
mustarda (it.) f. |
חרדל |
mustard |
i mustarda i pimienta, i es koza muy valiente. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
mutasarif (t.) m. |
מושל מחוז (סנג'ק) בשלטון העות'מני |
a district governor (sanjak) in the Ottoman rule |
Viendo el motaselim grande esklamatina, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
muy adv. |
מאוד, ביותר |
very |
Temiendo muy muncho aver de morir (Koplas de Purim, 1545) |
Todas estavan muy muncho gustozas / i se sintian de korason gloriozas / i kada una se mete a rozas / i miles de otras ermozas kozas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
múzika f. |
מוזיקה |
music |
En el gas asfiksiados, en el fuego fueron kemados las kriaturas sin pekado al son de la muzika fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
nada pron. |
מאומה, מאום, שום דבר, לא כלום |
nothing |
Siempre ir merkando i de eyos non vender nada: (Ketuba de la Ley) |
I tu mizmo apreguna mi setensia es dada ke no mengues nada (Purim, De-Fes, sig. 18) |
nada no keda de esta ganansia, su vida es kon muncha ansia, su yetser kon su dezgrasia lo eskombra de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
nada f. |
אפס, אין, מאום, מאומה, לא כלום, שום דבר, דבר זניח; כינוי לאדם חסר ערך |
zero, none, nothing, negligible thing; a nickname for a worthless person |
Ermanos ke avia non le tenian en nada, (Poema de Yosef) |
'De toda esta kuenta, nos non tenemos nada, (Poema de Yosef) |
Ke de tal kevranto el nos resgato, ke poko i nada falto ke eramos djugados, de espada kortados. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
a ti es la fuersa la ke sostienes el mundo fraguado enriva de nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tu sos savio i de tu sensia apartastes por kriar a el mundo komo el poel i el maestro por kriar el kriamiento de el mundo de sontraemiento de la nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
todo modo de kriansa ke en el mundo es komo un grano de mostadra enfrente de la mar la mas grande i el i su grandeza son kontados komo nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en grandeza i en bien no mos enadneemos / i no mos kansemos / ke todo es |
namorado m. & adj. |
אוהב, מאוהב, מאהב, אהוב |
love, in love, lover, loved |
Entri en mar de el amor, vidi dos namorados atado uno kon otro eran muy aunados. (Donme, sig 18) |
I esto es un vestido ke visten namoradas, mira vestir, ke esto es vestidos de amor. (Donme, sig 18) |
namorarse v. refl. |
התאהב |
to fall in love |
Akel rey de los romanos ke Tarkino se yamava namorose de don[a] Krensia la novle kasta romana (Donme, sig 18) |
namorozo adj. |
נעים, מלבב |
pleasant, endearing |
El ke la mirava se desmayava despues se arretornava porke era grasioza i muy namoroza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
naniko n. |
ננס, גמד |
a dwarf |
ke Eliya Almud, el bashiko, el naniko, es esto kompuesto; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
nariz f. |
אף, חוטם |
nose |
a un djenisero le kortaron la nariz por el derecho (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
La su nariz perfilada pendolikas de notare. (Donme, sig 18) |
narkado adj. |
קשתי, מקושת |
arched |
La su sejika narkada komo arkol de tirante (Donme, sig 18) |
naser/naserse v. |
נולד; בקע, בצבץ |
to be born; to hatch, to emerge |
i kon ayuda del Alto este ijo le nasio. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Pregon salio por todas las sivdades: Todo ijo ke nasiese al naser afogase (Koplas de Par'o, 1901) |
Para eya konortador ainda no nasio. (Puertas de veluntad) |
Bushkando va en ke mez murio el pastor fiel no supo en akea vez nasio muestro goel pastor de Israel se yamo Moshe (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Avre tus ojos, kata de ventana de plata: Nasio estrea santa, estrea de manyana. (Donme, sig 18) |
od despues de ser nasida todo esto se olvida sienpre eya va pedrida en los visios de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
nasido adj. |
יליד, נולד ב- |
native, born in |
Mal'ahim de los sielos lo keren kemar nasido de mujer ke bushka en santedad (Pizmon de Moshe, 1893) |
Kon 10 prevas Avraam ya fue prevado del ijo ke de Sara a el fue nasido: (Puertas de veluntad) |
Saludemos agora al senyor parido, ke le sea besiman tov este nasido; (El rey Nimrod) |
en prostemeria fue prevado en kavo de las dies prevas / el ijo ke fue |
nasión f. |
אומה, לאום, עם |
a nation, a people |
Ya, Dio!, arresgatamos de esta nasion, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Se kuvrio el kamino de toda su nasion kon grande pasion todos mirando (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
I despues de esta okazion enshalsho a Aman todo reino i nasion a el muncho aman (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Pandelo i mustachones, yeva dulse a las nasiones i kontaldes las razones ke no agan burla de el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Yorad i enguayad oy tishabeav ermanos / ma rogad ke presto se den todos las manos / por ke no ayga matansas i amargasion / i eskape el tishabeav de kada nasion (La Amerika. 1913) |
Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911) |
Siempre deve de kudiar el kapo relijiozo / i ke toda la nasion tenga repozo / el Dio piadozo / i a el lo va guadrar / asegun el va pensar / por toda djuderia / ke ay en la Turkia (La Amerika, 1911) |
Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911) |
Kelal de la koza es por bashas pasiones / ke tienen djente grandioza de todas las nasiones / sin azer munchas diskusiones / dieron orden de gerrear / veremos kuando va eskapar /la grande dubara / ke ya izo vedre la kara (La Amerika, 1915) |
Todo lo kulpavan munchos de nozotros / i ke siempre avlavamos a otros / todos los sekretos dec nuestra nasion / i esto kavzava nuestra destruision (La Amerika, 1916) |
se apiado el Dio de ver muesra afriision / estavamos kon tanta pasion / se tomo kon todo el mundo de |
nave f. |
אניה, ספינה, כלי שיט |
a ship, a vessel |
Marineros i sus naves se andan kon feuzia, ke era mar de Genosar el se izo gan va-sor. (Donme, sig 18) |
parte de su lugar por irse por mares kon naves i vapores (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
sys dichas muchigua i sus avlas aliza i muchigua por tomar nedarim i kuando ya sale a el espasio esbivla sus palavras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
navegar v. |
שט, הפליג באניה; ניווט, הוביל, הדריך; עבר, סבל; גידל |
to sail, to sail in a ship; to steer, to lead, to guide; to pass; to raise |
Al vapor ya entrimos, komo sardelas mos estefimos, diez dias navegimos, al Pereo dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
naví (ebr.) m. |
נביא |
prophet |
Moshe komo era navi, non kijo tetar de mitsri sinon de la su madre (Koplas de Par'o, 1901) |
Eliyau anavi nos sea aparesido i daremos, loores al verdadero. (El rey Nimrod) |
Los neviim izo matar profetas falsas izo kitar: ''Komed i beved i gostad i no tengash miedo de Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
navío m. |
אוניה, ספינה |
ship |
Bastesio el a mandar por munchas komarkas siendo por tierra andar navios kon barkas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
nedavá (ebr.) f. |
נדבה, צדקה |
donation, charity |
i djimieron todos los mal'ahim de la merkava / ofanim i serafim demandantes por |
neemán (ebr.) adj. |
ישר, הגון |
honest, decent |
Vos ke sosh padre rahman mandamos a el pastor neeman, ke mos sea en buen siman a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
neeman les disho a todo Israel: dizi kuando entrash a Erets Israel, guay de ben Amram el pastor fiel bamidbar niftar el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
vos ke sosh padre rahman, akojemos de mizrah i maarav i tsafon i teman, mandamos el pastor neeman (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911) |
negregura f. |
רֶשַע, רשעות, רוע לב, רעה |
wickedness, malice, evil |
el viejo entendio la kavza de ver tanta negregura; (Toledo, Koplas de Yosef) |
negro m. & adj. |
רשע; רע, גרוע, כעור, מכוער, מזיק; מלוכלך; שחור |
wicked; bad, ugly, harmful; dirty; black |
Kortare ati don[a] Krensia i a un negro de tu kaza (Donme, sig 18) |
Komo ver esto Elia en la tierra los batiera por esta djente tan negra komo estan muriendo puevlo santo del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
gursuz merkantivle devía de ser, negro le fue el pareser de la noche al día ke djunbúsh sería. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Negro le fue su mazal de este bandido: komo perro de kazal era atrivido; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Rayos rios i truenos / al mundo izo trublar / sea a negros komo buenos / a todos izo temblar (La Epoka, Sal. 1898) |
'Hayom 'harat olam dezid kon muncha alegria / la djustisia i la verdad arrivo en Turkia / muncho negro avia i sin pueder avlar / mos tomavan a harvar / mizmo mos akuzavan / i mos aprezavan / (La Amerika, 1911) |
Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911) |
ibrishay i shali / badja i samur no yeve kalpakli / kalsado amario ke no yeve fermanli / de |
no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el |
todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este |
nemsi (t.) adj. & m. |
גרמני; אוסטרי |
German; Austrian |
El nemsí dizen que es budalá, mos enpesó a echar kunbaras asta ke se kemó la sivdad (Asidio de Belogrado 1788) |
La ová de Belogrado el nemsí está ayi asentado, el turko kedó maraviyado (Asidio de Belogrado 1788) |
El día de Kipur de manyana el nemsí mos vino asta la ventana, los djidiós se les kema el alma (Asidio de Belogrado 1788) |
Nemsia (t.) f. |
אוסטריה |
Austria |
Grande fue la dolor ke sintieron en Nemsia / por la matansa del eredador i de su famiya / de la chika Serbia / demandaron espiegasion / no dando satisfaksion / gerra fue deklarada / i la kapitala serba bombardada (La Amerika, 1915) |
neotral adj. |
ניטרלי |
neutral |
Poshea salio la Italia ni mantuvo su aliansa / en deklarandose neotrala eya salio falsa / ma dia no se pasa / si ke este armado / ma no savemos kuando / sarlera de las kantones / en mashkando makarones (La Amerika, 1915) |
Razon tiene nuestro rijidor ke avrio los lavios / por dezir kon amor a sus politikanos / keremos estar repozados / i non gerrear / ansi vamos a briyar / en deklarandomos neotros / kontentes seremoa nozotros (La Amerika, 1915) |
neotralidad f. |
ניטרליות |
neutrality |
Kuanto bueno es ke los Estados Unidos / komo seheludo paes tuviendo buenos grandinos / i ministros finos / ke deklararon neotralidad / Vilson mostro abilidad / en este pleito agudo / el se rijo muy seheludo (La Amerika, 1915) |
nes (ebr.) m. |
נס, פלא |
a miracle, a wonder |
de ayi se demostra nes ke se mos izo teneldo en avizo. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
nisim grandes vimos ke no ay kuenta (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Enfeuziate en muestro Dio i El nisim mos ara (Puertas de veluntad) |
Nes ke le izo el hay temerozo i fuerte ke el senyor de Mordehay lo libro de muerte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Alavare kon gozo a el verdadero por kavza ke nos izo el nes por entero; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Loen todos los djudios ke en toda parte nisim de los dos anyos, kada uno aparte, komo el diamante (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Hasid de Avraam a su mujer le diria: kero ke me agas buenas komidas i komeremos kon muncha alegria, ke a muestra vejes nisim grandes mo se aria (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
lo aprezo a chilibi Yosef Mordehay / en akea semana mos izo |
neshamá (ebr.) f. |
נשמה |
soul |
Hazak a su neshama, Avraam Haliva yama, enkuvrira en Una para fayar emuna. (Donme, sig 18) |
kon tres malahim abasho mishemé rumá; los malahim le izieron la kama, kon neshiká le tomo su neshama (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Samael le vino a el senyor presiado; no do mi neshama a ti ke sos enkonado; muncho fue atorvado de ver al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
su neshama yora i se alimunya (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
neshguelo m. & adj. |
תם, פתי |
na?ve, sucker |
ya lo toman al neshguelo a echarlo en el fuego, (Toledo, Koplas de Yosef) |
nesio m. |
טיפש, שוטה |
stupid, fool |
demando este nesio: ''kuanto es esta guarita? (Toledo, Koplas de Yosef) |
'ken verna por konprador, are burla de estos nesios.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
en kreer en aznedad por ser nos kriansas nesias.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
Deskuvrio sus enojos i le konto el presio de Aman el nesio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
neviá (ebr.) f. |
נביאה |
prophetess |
Su ermana la nevia una barka le aria, por adientro i por ahuera la enpezaria, (Koplas de Par'o, 1901) |
nieto m. |
נכד |
grandson |
i ansi le fue al kavo en tienpo de Yaakov su nieto (Toledo, Koplas de Yosef) |
huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo tenias? / para ke lo kerias / sirviendo al malhut / apanyen asta el bahur / de 'Haman el |
niftar (ebr.) m. & adj. |
המנוח, נפטר |
the deceased, passed away |
neeman les disho a todo Israel: dizi kuando entrash a Erets Israel, guay de ben Amram el pastor fiel bamidbar niftar el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
se alevanto para irse a erets Israel para ser zohe a ser niftar be-erets Israel (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
ninguno pr. indef. |
אף אחד; אדם חסר ערך |
nobody; a worthless person |
'kero demandar perdon, ke de los dos no es ninguno; (Toledo, Koplas de Yosef) |
I ke sepan sierto, nos espantimos, i ninguno avlimos komo la uzansa, no ay esperansa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
vido ke todo le kaminava / kuento azia |
noche f. |
לילה, ליל |
night |
Otro suenyo sonyava, i non en noche una (Poema de Yosef) |
Una noche sonyavan, i avian temores; (Poema de Yosef) |
de |
nogada f. |
רוטב אגוזים; תבשיל בשר ברוטב אגוזים |
nut sauce; meat stew in nut sauce |
rozadas en la sarten, asentadas kon nogada (Gizados de berendjena, siglo 18) |
nombradía f. |
שם, כינוי, מוניטין, פרסום |
name, nickname, reputation, publicity |
Deskuvrioselo Ester en el mizmo dia en livro lo izo meter por su nombradia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Tambien el Japon se entro en la boda / el salio komo un raton meneando la koda /ma de la primera ora / se vido ke nada podia azer / un lugar por dezazer / kon muncha barragania / oy no se siente mas su nombradia (La Amerika, 1915) |
nombrado adj. |
מכונה, נקרא, קרוי; נודע, ידוע, מפורסם |
called; known, famous |
Senyor seras nombrado, Yosef, por tu valia, (Poema de Yosef) |
i varon de gran pasensia, Avraam era nombrado. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Zehut rav Imnuna en el Zoar mentado i tambien de rav Una Resh Galuta nombrado (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
ropa fina i muy presiada ke por samara es nombrada, es koza enkonada de hayot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
nombransa f. |
זכר, זכרון, יד זכרון |
a memory, a memory monument |
Avrid ami las puertas por siba de las lagrimas, Zihr''i fizo por nombransas. (Donme, sig 18) |
nombrar v. |
קרא שם, קרא בשם, נתן שם, כינה, נקב בשם; ציטט, ציין, העלה זכר |
to call a name, to give a name; to quote, to mention |
No ay kien lo nombre ke en su valor no reza (Koplas de Purim, 1545) |
nombrarse v. refl. |
נקרא, הזדהה בשם |
to be called, to be identified by name |
Sara la dezijada es mi nombre, apiadame en grande de tu nombre, se nombrara mi fama para sienpre. (Donme, sig 18) |
nombre m. |
שם, שם פרטי |
name |
Por nombre semejava ke yamavan Yosef. (Poema de Yosef) |
El rey Par'o mudava el nombre a Yosef (Poema de Yosef) |
Pues ke de mi maka eskapi, del rio yo te kiti te metere el nombre Moshe (Koplas de Par'o, 1901) |
i las yamava por nombre la komida de almodrote. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
I ke fuese un ombre bien apregonado i ke diga por nombre kuando va andando (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Mando Ahav a bushkarlo por toda djente i reinado: ''Si lo tuvieres guadrado a el ke va vestido de manto ke su nombre Eliau? (Koplas de Eliau, sig. 18) |
el nombre de la gaava es fedorenta, la tenemos en la enkuvierta, fiede komo koza muerta, ke afedenta la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
el nombre del rovo lo trokamos, fint por nombre lo yamamos, menos de esto no ganamos los bienes de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
reveamos en el alto, djuramos su nombre santo, falsamos en el trato komo uzansa de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
a ti es el santo nombre ke de los patrones de la sensia el es enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
nominado adj. |
ממונה, שמונה ל-, נבחר |
appointed, appointed to, elected |
Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911) |
notar v. |
רשם, העיר, באר, ציין; נתן ציון; הבחין ב- |
to notate |
La su nariz perfilada pendolikas de notare. (Donme, sig 18) |
Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911) |
notisia f. |
ידיעה, חדשה, הודעה; בשורה; דעה, חוות דעת; אורח חשיבה; סיפור קצר |
notice |
Nada no save Aman ni tiene notisia ke al konbite lo yaman esto es su kovdisia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
novedad/novitá f. |
חידוש; חדשה; הודעה על ארוע חדש |
novelty |
i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
noven/o adj. & m. |
תשיעי, התשיעי |
ninth |
La novena las azia la tia senyora Amada, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
noventa num. |
תשעים |
ninety |
avlad a mi madre ke su gozo se movio / el ijo ke pario alos |
noviedad f. |
כלולות; תקופת ההכנות לחתונה; מעמד חתן/כלה (סמוך לחופה) |
wedding; the period of preparations for the wedding; groom/bride status (close to wedding) |
salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar aserkamiento de su kerida i aras pasar / de su korason ansia de su alma / por bushkar amor de sus |
novio/via n. |
חתן/כלה; ארוס/ארוסה |
bride/groom; fianc? |
Tambien El mos aplazo komo novio kon grande hiba (Ketuba de la Ley) |
novle n. & adj. |
אציל, אריסטוקרט; אצילי |
noble, aristocrat; aristocratic |
Metio su noble korason sovre su palma, por amor de servirte kon toda su alma. (Im afes, Papo 1894) |
Akel rey de los romanos ke Tarkino se yamava namorose de don[a] Krensia la novle kasta romana (Donme, sig 18) |
Tejas, vidros, bienes, mobles / pasaron fortuna fuerte / proves rikos tambien nobles / tuvieron la mizma suerte (La Epoka, Sal. 1898) |
tizku le-mitsvot grupo de amatores / ansi alas |
número m. |
מספר, ספרה; גליון (של כתב עת); "מספר" – קטע בהופעה |
number |
No ay numero de ni kuenta a su gran rikeza (Koplas de Purim, 1545) |
nunka adv. |
אף פעם, בשום אופן, לעולם לא |
never, no way |
Nunka vi estreyero nin savio komo Yosef'' (Poema de Yosef) |
Bora grande komo esta / nunka tuvo akontesido / al rumor de la tempesta / kedo el puevlo entontesido (La Epoka, Sal. 1898) |
Porke kada uno keriamos ser rey / i kada uno azer su ley / todo lo ke mos plazia izimos / i aunados nunka estuvimos (La Amerika, 1916) |
|
nuve f. |
ענן, עב |
cloud |
De enfrente vieron una nuve klara, se apresuraron a fraguar la ara; (Im afes, Papo 1894) |
i komo la nuve ke se atema, (Untane Tokef) |
Shelishi de su partensia en el lugar arrivo, de ver una nuve en la muntanya de esto le prevo, i los dos mosos no vieron, los ke kon el yevo, los desho i se fue (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ochavo m. |
שמיני; שמינית, החלק השמיני |
eighth; the eighth part |
La ochava las azia bula Senyora de Mata, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
ocho num. |
שמונה |
eight |
En anyo de dos mil i kuatro sientos i kuarenta i ocho ke el mundo se krio: (Ketuba de la Ley) |
las ke son sovrelargitas eskojia siete ocho (Gizados de berendjena, siglo 18) |
oditorio m. |
קהל השומעים |
auditorium |
hina i hasda tienen en todo el |
ofán (ebr.) m. |
אופן, גלגל; אופֶן, הזדמנות |
wheel; manner, way; opportunity |
i djimieron todos los mal'ahim de la merkava / |
ofisio m. |
מקצוע, עיסוק, מלאכה; משרד |
profession, occupation, craft; office |
travajando en el ofisio de manyana asta la tadre, (Toledo, Koplas de Yosef) |
oher (ebr.) adj. |
בעל מזג רע, רגזן, כעסן, בלתי ידידותי, עויין, צר עין, דוחה |
bad-tempered, irritable, angry, unfriendly, hostile, narrow-minded, repulsive |
zaif disho ke estava le erguelio la kavesa / de ver todo este mal no ay ken lo vensa / kon muncha tristeza / a enprezo se hue / abatido esta el |
oír v. |
שמע, הקשיב, האזין; ציית |
to hear, to listen; to obey |
Kuando Par'o oyera de Yosef kontar, (Poema de Yosef) |
La segunda si ois vos agrada mas i mas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Las mosas lo oyeron a Ester se lo disheron (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Komo el meleh lo oyo le dio su sortija i lesensia le dio a el ke lo rija (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Oygan sinyores dichas de mi boka ke son kozas ke en el alma, ke no fue koza poka la maala de Avraam i de Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
gran senyor vos yamash, so guestro esklavo / i mis ijos i mi bien de kavo asta ravo / no |
oirse v. refl. |
נשמע |
to be heard; to obey |
I kon shofar grande es tanyido, i boz de akayadura se oye. (Untane Tokef) |
Pezgado de korason no se oye, por su maldad asi mizmo destraye, si pensara, de Tova no se fuye (Donme, sig 18) |
ojo m. |
עין |
eye |
Y sus ojos alsava aya donde se iva (Poema de Yosef) |
Los djudios ke resivieron la Ley a ojos de todos los puevlos (Ketuba de la Ley) |
Avrid ojos benadam ke tu sos basar i dam, venistesh en el olam para fayar emuna. (Donme, sig 18) |
de ver a su madre ke yorava i endechava, ke la muerte de los tres kon sus ojos mirava, guay de la madre ke a los ijos enterrava Miriam i Aaron i el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
yevan a eya ke se pasee, los visios de ganeden ke dezee, los tsadikim kon su ojo vee, los ke se fueron de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
oka f. |
אווז |
goose |
Od despu?s de echar estas tres tiros trusheron pezo de sus pelotas diez okas vinieron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
okazión f. |
הזדמנות; ארוע מיוחד (נשף, מסיבה) שיש להתהדר לקראתו; ''מציאה'' מיד שניה |
occasion; a special event to show off for; "Bargain" second hand |
Kando su senyor vido la tal okazion, (Poema de Yosef) |
Diras de mi okazion a ese rey onrado; (Poema de Yosef) |
I despues de esta okazion enshalsho a Aman todo reino i nasion a el muncho aman (Purim, De-Fes, sig. 18) |
okupar v. |
כבש, תפס; מילא (תפקיד); העסיק |
to occupy |
Tanto riko i eznaf se van okupando / tomaron muevo medjlis todos ayudando / otros van pensando / eskolas de fondar / al prove adelantar / porke vaya adelantado / nuestro puevlo alavado (La Amerika, 1911) |
ola f. |
גל |
wave |
enmentare unos kuantos komo una gotera en la mar i ago viduy por eyos, puede ser are amahar el sonido de sus olas i sus ondas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
olam (ebr.) m. |
עולם |
???? |
De el bien ke esta guadrado en olam 'ha-ba para los tsadikim: (Ketuba de la Ley) |
Avrid ojos benadam ke tu sos basar i dam, venistesh en el olam para fayar emuna. (Donme, sig 18) |
rogemos al Dio noche i dia ke la muerte del olam se kortaria; mas yoro no avria por el zahut de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
komo se le karadea el olam (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
olgansa/olgansia f. |
נופש, מנוחה, עֹנֶג |
rest, pleasure |
esta es la olgansa i la eredasion ke non ay fin a su bondad i su ermozura (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
olgar v. |
נח, נפש, מצא מנוח; התענג |
to relax, to find rest; to enjoy |
i olgesh en este mundo kon bienes i kon averes, (Toledo, Koplas de Yosef) |
-''olgare mi benefisio kon muy buena kondision, (Toledo, Koplas de Yosef) |
-''esto ke tu me dishistes olgara saver senyal'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
Desvela tu poder, despierta los olgados. Rihme, Senyor ! los orozos akayados, (Im afes, Papo 1894) |
olifé (t.) m. |
מנה, קיצבה |
ration, allowance, pension |
Izo olife al dia kapidji[s] vayan kon el. (Donme, sig 18) |
olvidado adj. |
שכוח, נשכח |
forgotten |
I rekontas i kontas, i te akodras todas las ulvidadas de mozotros. (Untane Tokef) |
I rekontas i kontas, i te akodras todas las ulvidadas de mozotros. (Untane Tokef) |
Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911) |
olvidar/olvidarse v./v. refl. |
שכח, נשה |
to forget |
Y kon la alegria uvoselo olvidado, (Poema de Yosef) |
a komer i no olvidar, ke la vea malograda! (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Despues de dias i anyos Israel rikos i sanos se olvidaron de los anyos ke los sako de Misrayim el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
sedaká al meskino devemos de dar sin echar a ulvidar manot a ermanos, tanbién a serkanos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
el ke pense en todo esto i no peke tan presto, i no se olvide de el resto, los siete dinim de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
od despues de ser nasida todo esto se olvida sienpre eya va pedrida en los visios de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kisas por de su delito aras olvidar (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
nunka me vo |
anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i lenya de la ordenansa / ado mi sinyor karnero ke no la 'halaha? / si tu en dia este tu ley |
olvido m. |
שכחה |
forgetfulness |
Mas nunka avre en olvido a mi fijo Yosef'' (Poema de Yosef) |
ombligo m. |
טבור |
navel |
ushur izo meter enel trigo / tal rish'ut tenia konsigo / landre le de enel |
ombre m. |
בן אדם, אדם, אנוש, איש, גבר |
male, human being, person, man |
i firma de mano de todo ombre en el. (Untane Tokef) |
I ke fuese un ombre bien apregonado i ke diga por nombre kuando va andando (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Izole ombre de kamino por la puerta pasara (Donme, sig 18) |
shamayim vaarets yoravan i dizian: el hasid de la tierra se depedreria i derecho en el onbre no avria komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ijo de ombre vas pedrido en bienes enbevesido, de gota fidionda sos venido i tu fin polvo i tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Non es shaka, es miles ke seran degoyados / porke un ombre i su mujer uvo matados / todos estan furiozos i demandan pelea / el Dio ke aga a ke esto non sea (La Amerika. 1913) |
ombría f. |
נדיבות ספונטנית; אומץ |
spontaneous generosity; courage |
aze la onbría komo el dever: enpesemos a bever día i la noche asta ora dodje. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
onda f. |
גל, נחשול; בחילה, קבס |
wave, a big wave; nausea |
Entra en la mar de aava i veras ke es amor, sus aguas ke es fuego, i sus ondas komo mor. (Donme, sig 18) |
enmentare unos kuantos komo una gotera en la mar i ago viduy por eyos, puede ser are amahar el sonido de sus olas i sus ondas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
ondo adj. |
עמוק |
deep |
Raiz de todo es nekuda de tsimtsum muy fondo (Donme, sig 18) |
ondura f. |
מעמקים |
depths |
David vino en su ora, lugar fondo de fondura (Donme, sig 18) |
Kon estos abasha asta la fondura de la mar, la mar se aze delantre de ti un sanegor. (Donme, sig 18) |
ondzen/o cf. onzen/o |
|
|
La onzena las azia la bulisa de Sisilia: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
onestedad/onestidad f. |
יושר, הגינות |
honestness |
Aava ke enporta tredje es uno onestedad i ke seran komo uno no sean apartados. (Donme, sig 18) |
onesto adj. |
ישר, הגון |
honest |
Paresiole el konsejo ser bueno I onesto (Koplas de Purim, 1545) |
Aniyim i hasidim i ombres onestos / por podersen mantener siempre van despuestos / mizmo i por estos / devemos de kudiar / el Dio mos va ayudar / penemos kon dos manos / por nuestros ermanos (La Amerika, 1911) |
onor f. |
כבוד |
honor |
De mi avras onores, si lo fazes, Yosef.'' (Poema de Yosef) |
Kon onor i onra a Ester krio kon gran rijo la gio guerfana de padre i tambien de madre (Purim, De-Fes, sig. 18) |
a ti A' el reinado i el enshashamiento a todo modo de kapo, a ti A' la rikeza i la onor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
onorado adj. |
מכובד |
honorable |
I luego le fazia una aldjuba onrada. (Poema de Yosef) |
Disho: ''Non faria tuerto a mi padre onrado.'' (Poema de Yosef) |
Do estava soterrada la su madre onrada; (Poema de Yosef) |
Avras imaje onrado en la tu djuderia. (Poema de Yosef) |
Bendicho el abastado ke mos dio dia onorado, kada shabat amejoreado (El Dio alto) |
Yo komo amigo del muestro rey, ke ansi manda la ley ke todo untado sea bien onrado (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kién i kién se apara por ver un maymón kolgado en un timón: el sinyor onrado bien amizurado. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
onra f. |
כבוד, הוקרה; יוקרה |
respect, recognition; prestige |
i non por akantidiar katriguas de tu onra, (Untane Tokef) |
Kon onor i onra a Ester krio kon gran rijo la gio guerfana de padre i tambien de madre (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Dame tu un rijo ke onra dare (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Por esto se ensanyo ke no pudo azer lo ke pensava el mamzer, en lugar de onra, tuvo gran desonra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Mas kiero bivir kon onra i no morir desfamada (Donme, sig 18) |
Todo el mundo mucha |
amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido asemejansa de |
onrar v. |
כיבד, הוקיר |
to honor |
Ke aya donde te yevan, tu seras bien onrado. (Poema de Yosef) |
Ke a de venir un dia, del rey seras onrado; (Poema de Yosef) |
I eya lo onrava muy konplida mente. (Poema de Yosef) |
Derecho el ke vide su grandeza, torno el bien i le izo tristeza, por su kavod por onrar su alteza (Donme, sig 18) |
en prostemeria fue prevado en kavo de las dies prevas / el ijo ke fue nasido a ti de Sara / si tu alma asta mucho fue atada / alevanta a mi por alsasion klara / sovre monte ke |
ora (2) f. |
שעה |
hour |
Reuven esa ora mucho era de revtar, (Poema de Yosef) |
Para ora komo esta tan afortunada (Koplas de Purim, 1545) |
Teilot a el Dio alto estonses las dimos en oras de apreto ke mos respondimos (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ora ke mi kuerpo en el fuego se adrera, un poko de seniza por mi rekodro guadrara, (Puertas de veluntad) |
Ya avia ayegado en lugar muy serka, dos oras le a faltado para nuestra serka; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
David vino en su ora, lugar fondo de fondura (Donme, sig 18) |
Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
aze la onbría komo el dever: enpesemos a bever día i la noche asta ora dodje. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Viniendo la ora sesh de el primer día en la meza enpesesh kon muncha alegría; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
kuando sintio la sinyora de Sara todo esto ke le fue avlando, le disho: muncha razon tenesh en la ora buena yevaldo, vos rogo sinyor no lo fuesh de guestro lado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Respondio 'Ester: yamen a 'Haman i venga agora, i konbite se arme en esta |
Si tu piensas de estar kayada, kien save si por esta |
|
orasión f. |
תפילה |
prayer |
odreno su orasion delantre el Poderozo: (Toledo, Koplas de Yosef) |
tambien shofar tanyeresh i kon esklamasion azer gran orasion. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Yom Shabat kodesh vino ora de la orasion (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Se metio en un kanto kon gran ayuno su korason a uno i kon grande pasion izo la orasion (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I por tanto duelo azed teshuva muestra orasion suva ke estash apretados por muestros pekados (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Tu A-donay el padre piadozo alvisia ami alma de tu gozo, Zihr''i az orasion asu repozo (Donme, sig 18) |
Zemán de la orasión teneldo en tino, esto es la kondisión muestra de kontino; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Los malahim de los sielos delantre el Dio se pararon, aziemdo orasion i muncho eyos yoraron, de ver su hasidut muncho se enkantaron (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
bendichos seash del Todo Poderozo / ke korresh para la |
ermana pekenya, sus |
orden f. |
צו, פקודה, הוראה |
order |
De aki aya, i es para Tevaria, ordenes de gerra mas ke la primera. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ordenes de gerra keria armar, por la tierra i por la mar, por azer su gusto, tuerto i no djusto. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Kelal de la koza es por bashas pasiones / ke tienen djente grandioza de todas las nasiones / sin azer munchas diskusiones / dieron orden de gerrear / veremos kuando va eskapar /la grande dubara / ke ya izo vedre la kara (La Amerika, 1915) |
ordenansa f. |
מצווה, חוק, פקודה, צו; מערכה |
ordinance |
anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i lenya de la |
ordenar v. |
ציווה, הורה, פקד, גזר על; סידר; הזמין (סחורה); חיבר (שיר) |
to order; to compose (a song) |
djusto i bien ordenado i envelunti de dizirlo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Ke veni amanyana al konbite odrenado (Koplas de Purim, 1545) |
Ordeno la lenya kon una grande pasion, (Puertas de veluntad) |
koman indianos, sofrito i kiebap; kada uno su erbap ordenen la meza sin aver mankeza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
estas komplas son alavadas por el padre de la Ley son ordenadas, por la petira son deklaradas del sinyor de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
de verme kon muncha fatiga, ordeni esta kantiga, kon eya se kastiga el ombre kriado de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Vilhelm pasaje kijo azer entre los beljikanos / i por non los dezazer les avlo komo ermanos / viendo ke levantaron manos / a su armada ordeno / el tiro alman sono / la Beljika fue atakada / i en sivdad franseza mandada (La Amerika, 1915) |
ermana pekenya, sus orasiones / |
Konbite grande an |
oreja f. |
אוזן |
ear |
ojos tienen i no avistan, i orejas i no oyen; (Toledo, Koplas de Yosef) |
A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo proves ke demandan, bushkan perdon de ti / konpone su korason, eskucha tu |
orka cf. forka |
|
|
Manda azer una orka muy luenga (Koplas de Purim, 1545) |
ormá (ebr.) f. |
עורמה |
cunning |
tahbulot i ormot munchas azemos todo es ke lo enganyemos, i despues lo aborresemos lo desterramos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
orno m. |
תנור, כבשן, כור |
oven, furnace, reactor |
Ensende un orno bien ensendido! ataldo kon kuedras, porke es entendido! (El rey Nimrod) |
Entrando en el orno iva kaminando, kon sus malahim iva paseando, (El rey Nimrod) |
i en el forno bien asada a la luz de la kandela. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
las asava en el orno, las komia kon kucharikas. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
I teneldo por buen uzo: kozas de orno a repozo; pos ke Mordehay las konpuzo, por esto es razón de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
oro m. |
זהב, פז |
gold |
por el suelo esparziolas, oro i plata i metal; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Palasios muy yenos de plata i oro (Koplas de Purim, 1545) |
Dime oro fino ke keres de mi ke yo muncho te ami i por kualker vanda are tu demanda (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Izole gaina en sena kama de oro enke se echara (Donme, sig 18) |
orozo (fr.) adj. |
מאושר, ברוך, בר מזל |
happy |
|
otro adj. |
אחר, שונה, נבדל |
other |
Entri en mar de el amor, vidi dos namorados atado uno kon otro eran muy aunados. (Donme, sig 18) |
ová (t.) f. |
מישור, שפלה |
plain, lowland |
La ová de Belogrado el nemsí está ayi asentado, el turko kedó maraviyado (Asidio de Belogrado 1788) |
ovedeser v. |
ציית, נשמע |
to obey |
Todas se levantavan, ovedesian a la mia; (Poema de Yosef) |
i kon alegria i gozo ovedeseremos tu kortezia, (Toledo, Koplas de Yosef) |
oveja f. |
כבשה |
sheep |
sus ermanos a las vias, a pasentar las ovejas. (Toledo, Koplas de Yosef) |
apasenta a tus |
ovejas f. pl. |
בהמה דקה, צאן; צאן מרעית |
flock; grazing sheep |
Vijita tu revanyo kon peadades, ovejas ke esperan en tus bondades (Im afes, Papo 1894) |
Komo vijita el pastor a su revanyo i aze pasar a sus ovejas debasho su vara, (Untane Tokef) |
ovligado adj. |
אנוס, מאולץ, כפוי, חייב, מחוייב, מוכרח; אסיר תודה |
obliged |
Zakay de Avraam betoh de la komida le fue avlando: muestro ijo se engrandesio sin saver lo ke enkomendo el Dio alavado lo yevare a la yeshiva por anbezarle lo ovligado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ovra f. |
יצירה, עבודה, מעשה, מפעל; ארגון, אגודה; קופה |
creation, work, act, enterprise; organization, association; cash register |
anduvieron ambos eyos por azer en la |
padre m. |
אב, אבא |
father |
Kuando los rebolviera kon su padre, Yosef. (Poema de Yosef) |
Ke toda semejava al padre de Yosef. (Poema de Yosef) |
Ah, senyor padre presiado, en buen lugar es mi estado, me espanto no sea akosado del yetser de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
hesed grande aze konmigo eskapame del enemigo, vos ke sos padre amigo, sennyor de toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Non pensas a tu padre ni mizmo a tu madre / ke yoran manyana i tadre / siendo yevan amarguras / i tienen sekaturas / i tu non vienes en sus ayuda (La Amerika, 1914) |
pagador/dera n. |
שלם, גזבר; משלם |
cashier, treasurer; paying |
No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911) |
pagar v. |
שילם, פרע, פרע את החשבון, שילם שכר ל- |
to pay, to pay off, to pay off the bill, to pay wages to |
te dare tu buen presio yo, pago lo ke aprometo.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
El kon su mandado mando a traer los livros para saver si alguno devia ke le pagaria (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Bien penso i aduvdo ke fue su pekado i a ken se endevdo i no a pagado (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911) |
pagarse v. refl. |
שולם |
to be paid up |
Luego se eskrivio en el livro de la memoria, komo uzan los reyes ke lo yaman istoria: ke por mano de Mordekay vino vitoria, i no |
Ya se le dio a 'Ester la bendita la korona de Vashti la maldita, la ke izo kon las Judias tal desdita, ni kon esto |
pago m. |
שכר, גמול, תשלום |
payment |
penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su |
paja f. |
חציר, שחת, קש, תבן; קשית; כינוי לאוכל תפל וחסר טעם |
hay, straw; a nickname for bland and tasteless food |
no te dava a komer pan sino paja i sevada, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18) |
de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
palasio m. |
ארמון, טירה, פלטין; היכל, דביר |
palace |
Palasios muy yenos de plata i oro (Koplas de Purim, 1545) |
Hur karpas i kaderno kuvrio su palasio pilares de severno marfil i topasio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
A la entrada del palasio shehina pozo en el. (Donme, sig 18) |
Razon rishon envelunto para azer palasio, en presipio mando El Rey filo santo de suyo, i desho El un nekuda, sierto es aver suyo (Donme, sig 18) |
palavra f. |
מילה, דיבור, כשרון הדיבור; שפה; מונח |
word, speech, eloquence; language; term |
Y sera provada la palavra de Yosef. (Poema de Yosef) |
un dia entre los dias, pasando palavras viejas, (Toledo, Koplas de Yosef) |
I fue komo los tres anyos, sekose la tierra i los banyos komieron kavesas de aznos se konsumio el mundo por palavra de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Estas palavras siempre iva repetando / i se estava arrebashando tanto / asta ke se kuvrio entera kon el manto / i su kavesa siempre iva rebashando. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
kon ermozura de |
palma f. |
כף יד; דקל, תומר, תמר |
palm, hand; date palm |
Metio su noble korason sovre su palma, por amor de servirte kon toda su alma. (Im afes, Papo 1894) |
Yashar ke oyo esta fama tomo lansa en su palma metio su alma en su palma se enfeuzio en el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
ora de puertas de veluntad por seer aviertas / dia de seer mis |
palo m. |
מקל, אלה, מטה, מוט, כלונס; עץ (החומר) |
a stick, a club, a staff, a pole, a stake; wood (the material) |
kual de palo, kual de piedra, pintado kon gran kordura. (Toledo, Koplas de Yosef) |
si estas son de metal, kual de piedra, kual de palo, (Toledo, Koplas de Yosef) |
No kijo ningun palo, alarze ni pino loke Aman el malo metio en su tino (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Siente muncha ansia en lugar de gozo, komo un palo tezo ansi kedaria asta el terser dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915) |
palomba/paloma f. |
יונה |
pigeon |
kisa ke es el estimado, mozotros komo palonbos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Fermozura de eya es kumplida, mi palomba fue a su mandada, en duenyas era eya savida (Donme, sig 18) |
pan m. |
לחם, פת |
bread |
no te dava a komer pan sino paja i sevada, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Kon su alma trae su pan. (Untane Tokef) |
Non mos manke pan ni vino a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
Zakai le disho a la madre: ''Traye pan ke yo tengo ambre''. Disho la ija de buen padre: ''No tengo mas ke esta arinika. Ke te are Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
i fue en dias de Sultan Mamud / Ytgen pasha el mishne no teniamos umud / rebolvio el mundo komo el kalbur / enel |
|
panadero m. |
אופה, נחתום; מפיץ לחם |
baker; bread distributor |
Este suenyo kontava el panadero a Yosef. (Poema de Yosef) |
Kolgo al panadero, el se lo meresia. (Poema de Yosef) |
pandelón |
פאן דה אספאנייה (פאן די ליאון) - סוג של מאפה ספרדי, עוגה ספוגית |
a type of Spanish pastry, sponge cake |
Pandelo i mustachones, yeva dulse a las nasiones i kontaldes las razones ke no agan burla de el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
pandero m. |
תוף מרים, טמבורין |
Miriam drum, tambourine |
Manden a tomar kiemán, el takum entero, kantemos lo de Amán kon un buen pandero; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
panyetes m. pl. |
תחתונים; מלבושים |
underpants; clothes |
Estonses le enbio panyetes muy finos el nada no resivio no esta en estos tinos paresen espinos en los sus ojos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
panyo m. |
בד, ארג, אריג; לבוש |
fabric; clothing |
I luego se razgava sus panyos, por Yosef. (Poema de Yosef) |
Yaakkov enpesava de rasgar los sus panyos, (Poema de Yosef) |
Y luego le ronpia sus panyos a Yosef. (Poema de Yosef) |
Panyos de sirgo le dava fechos a maestria; (Poema de Yosef) |
papara/paparika (t.) f. |
ארוחה דלה (דייסת לחם), דייסת לחם בשמן וגבינה |
a poor meal (bread porridge), bread porridge with oil and cheese |
kijo azerle una fiesta, una kaldera de papara (Toledo, Koplas de Yosef) |
papás (gr.) m. [pl.: papazim] |
כומר (יווני אורתודוכסי) |
priest (Greek Orthodox) |
Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
papel m. |
נייר; שטר כסף |
paper; money banknote |
Non ay tinta ni papel para deskrivir la vida de Belzen, kashkaras de rapas a komer i agua de balsas a bever (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
tino pozo a azer mas danyo / izo azer dos |
pará (t.) f. |
מטבע עות'מני; כסף |
Ottoman coin; money |
Los de Belogrado eran afamados, agora no son kontados porke no tienen parás ni dukados (Asidio de Belogrado 1788) |
ken es el primero salga a bailar, no pirkuren de avlar: ke estén kantando, paras vayan dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
parar v. |
עמד, עצר |
to stand, to stop |
Su aldjuba tomaron, menuda la pararon; (Poema de Yosef) |
Kada una pasia, para mientes, Yosef; (Poema de Yosef) |
yerrado esta el ke se kontiene kon los vestidos ke el tiene, pare mientes de ande viene ke todo sale de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
i en kada dia i dia se enkorva a su rey i en lugar de senderos se para, por la manyana se alsa de mizrah i por la tadre se umilia a maarav (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
pararse v. refl. |
נעצר; הציג עצמו לפני |
to stop; to present oneself before |
Yakir le arrespondio: mala de dos karas mis echas desho al Dio si tu no te paras (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Mira tu, mi ija Ester, de pararte en esto i tus lagrimas verter delantre del rey presto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Los malahim de los sielos delantre el Dio se pararon, aziemdo orasion i muncho eyos yoraron, de ver su hasidut muncho se enkantaron (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Luego 'Ester dos mosas tomo, delante Ahashverosh |
pareser m. |
מראה, הופעה; עמדה, דעה, שיפוט |
appearance; position, opinion, judgment |
Luz le abasharia de la shehina el rey bien la atina las sus karas ruvias ke paresen djoyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
gursuz merkantivle devía de ser, negro le fue el pareser de la noche al día ke djunbúsh sería. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
pareser/se v. |
דמה, נדמה, נראה כ-; הופיע |
to resemble, to appear as; to appear |
i ke mandes estreyas ke pareskan al mediodia; (Toledo, Koplas de Yosef) |
i kon azeite en el forno paresia un prasifeche. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kon todo esto le parese ke para esto el krese, no save ke se anochese i se eskurese la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Ma parese ke esta gerra es inevitavle / i ke kale ke ayga una pelea regretavle / la kuala traera grande destruision / i el penserio solo trae estremision (La Amerika. 1913) |
Hal grande ya vino a todas las nasiones / paresio un espino ke puncho los korasones / se sobreviaron las pasiones / i tomaron a matar / sin piadad tomaron a kemar / sivdades enteras / las personas se izieron mataderas (La Amerika, 1915) |
'ereh no ay para akel espektakulo / el templo |
al malkenu le |
parido m. |
בעל היולדת, אבי הבן/בת; (במשחק:) המפסידן הראשי; (בבילוי:) מי שמשלם עבור הכל |
the husband of the woman giving birth, the father of the son/daughter; (in a game:) the main loser; (in entertainment:) the one who pays for everything |
Grande zehut tiene el senyor parido, ke afirmo la misva de Avraam avinu. (El rey Nimrod) |
Saludemos agora al senyor parido, ke le sea besiman tov este nasido; (El rey Nimrod) |
no vino para azerlo mas triaki a el parido sino para traerle el kief (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
para ke no sea sikeleado el parido (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
pariente m. |
קרוב, קרוב משפחה; מקורב |
relative, close relative; close friend |
la pariente de Abudiente, kunyada de Salomon: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Shelik en todo Shushán izieron la djente, les fue un negro lishán a toda su pariente; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
parir v. |
הוליד/ילדה |
to give birth |
bendicha sea tal vientre, i madre ke tal pario. (Toledo, Koplas de Yosef) |
A los mueve mezes parir keria, se hue kaminando por kampos i vinyas; (El rey Nimrod) |
Dezilde a mi madre Sara ke su gozo perdio, el ijo regalado ke de noventa anyos lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Pensad de azer buendad al desmamparado / el povre i guerfano sea bien mirado / si esta atrazado / darle la instruksion / i dezir de korason / todos somos keridos / de una madre paridos (La Amerika, 1911) |
avlad a mi madre ke su gozo se movio / el ijo ke |
Paró (ebr.) adj. |
רשע, ''פרעה'' |
evil, "Pharaoh" |
De manos de Par'o yo te arresgatare (Pizmon de Moshe, 1893) |
parte f. |
מנה, חלק; אזור; צד |
portion, part; area; side |
de las partes de poniese una luz esklaresio; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Si bushkas de el rey tu parte tener (Koplas de Purim, 1545) |
Gerreros ke akojga de todas las partes (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Loen todos los djudios ke en toda parte nisim de los dos anyos, kada uno aparte, komo el diamante (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Viendose Vashti en eya tanta fealdad, Disho: yo no puedo ir; vos andad; i a el rey de mi |
sabika tenia por munchas |
partensia f. |
עזיבה, יציאה, נסיעה, הפלגה, זינוק |
departure, journey, sailing, leap |
Shelishi de su partensia en el lugar arrivo, de ver una nuve en la muntanya de esto le prevo, i los dos mosos no vieron, los ke kon el yevo, los desho i se fue (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
no me mates en la mitad de la vida fina ke aparejo vianda para el kamino i mi komania para el dia de mi partemsia (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
partido m. |
מפלגה; צד; ''שידוך'' (כינוי לבחור/ה מועמד/ת לשידוך) |
party; side; ''matchmaker'' (a nickname for a candidate for matchmaking) |
Izo partido kon eyos de darle la Ley kon ke le dieran fiansa (Ketuba de la Ley) |
Yamo i los akavido kon muy klaros biervos: ansi es mi partido kon vos los mis siervos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Enkomendo esta regla, en memoria bien tenerla, kon partido de azerla, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
partir v. |
עזב, יצא, יצא לדרך, נסע, הפליג; חתך, חצה |
to leave, to go out, to set out, to travel, to sail; to cut, to cross |
Ke es tu demanda yo te la are mi reinado partire por konplir tu dicho lindo i bendicho (Purim, De-Fes, sig. 18) |
i su tripa es partida i su yubre es salida i su karne es komida del guzano de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Kuando tu partites, i de tu sivdad salites / a tus djenitores dishites: / yo vos ayudare, muncha moneda ganare / i siempre a vozotros pensare (La Amerika, 1914) |
parte de su lugar por irse por mares kon naves i vapores (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
partirse v. refl. |
נחצה, נחתך, נבקע; יצא, יצא לדרך, |
to be crossed, to be cut, to split; to set out |
De prisa |
pasada f. |
מעבר; שכחה |
passage; oblivion |
siendo ke buena su pasada, salir no kere de su estada, por fuersa es arrondjada ke aga mizvot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en grandeza i en bien no mos enadneemos / i no mos kansemos / ke todo es nada / una |
pasado adj. |
שחלף, שעבר |
that passed |
mos perdone tal Senyor i mos livre lo pasado (Toledo, Koplas de Yosef) |
Yevo muncho sar de sintir lo pasado por la sinyora de Sara se kedo pensando si se lo digo klaro non sere eskuchado por su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911) |
me akordo anyos |
pasado m. |
עבר, זמן עבר |
past, past tense |
alvisias demos al Dio por todo pasado, kien se toma kon djidió merese enkolgado; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
pasaje m. |
מעבר, פסאז', פרוזדור; פיסקה |
passage, corridor; paragraph |
Vilhelm pasaje kijo azer entre los beljikanos / i por non los dezazer les avlo komo ermanos / viendo ke levantaron manos / a su armada ordeno / el tiro alman sono / la Beljika fue atakada / i en sivdad franseza mandada (La Amerika, 1915) |
|
pasajero adj. |
זמני, חולף, בן חלוף, רגעי, ארעי; סואן |
temporary, passing, fleeting, momentary, ephemeral |
Komo la solombra pasajera, (Untane Tokef) |
pasar v. |
עבר, חלף, חצה; בילה |
to pass, to pass by, to cross; to spend time |
Si a visto pasar a fijos de Yisrael? (Poema de Yosef) |
Gran rekua veian de moros ke pasavan. (Poema de Yosef) |
Otras siete pasavan, vakas del mar suvientes (Poema de Yosef) |
mos perdone el Poderozo por lo ke ya es pasado, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Komo vijita el pastor a su revanyo i aze pasar a sus ovejas debasho su vara, (Untane Tokef) |
Ya es bien abastado lo ke aviamos pasado; mandamos a el untado, mashiah de Israel. (El Dio alto) |
Komo la solombra pasan los dias, no ay a eyos ke no fueron baldias, si pensa ke aze asi manzias, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18) |
Izole ombre de kamino por la puerta pasara (Donme, sig 18) |
Munchos anyos pasimos en la inyoransa / del viejo rejimen fue esta mankansa / kon la esperansa / ke tuvimos en el Dio /la libertad mos dio / se vido ke el Dio kijo / ke se eskape el viejo rijo (La Amerika, 1911) |
ke echen feneres en las kalejas a ke se vea ken pasa i ke torna (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
pasear v. |
טייל |
to travel |
Entrando en el orno iva kaminando, kon sus malahim iva paseando, (El rey Nimrod) |
Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18) |
yevan a eya ke se pasee, los visios de ganeden ke dezee, los tsadikim kon su ojo vee, los ke se fueron de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
pasensia f. |
סבלנות, אורך רוח |
patience |
i varon de gran pasensia, Avraam era nombrado. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Ni tal me atrivo de venir al rey porke es kuentra su ley, ten muncha pasensia tomare lesensia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Aun ke me viene ansia, Tu le das a mi pasensia, muchigua a mi sensia (Donme, sig 18) |
Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911) |
Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta sentensia? Sus donzeyas la afalagavan i para eya no avia |
paseo m. |
טיול, מסע; טיילת |
trip, journey; promenade |
Komer, bever, alvisiar en paseos, nada eyos, i todos son vazios, si pensara no ay provecho de eyos, (Donme, sig 18) |
paser v. |
רעה |
to graze, to shepherd |
Kada una pasia, para mientes, Yosef; (Poema de Yosef) |
pashá (t.) m. |
פאשה, פחה (תואר תורכי עות'מני); גנרל; כינוי חיבה לאדם אהוב |
Pasha (Ottoman Turkish title); general; affectionate nickname for a loved one |
Saveldo muy sierto ke Suleman Pasha del rey le vino fuersa en ferman muy fuerte ke esta muy potente (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
El Pasha murio; el urdi ya se movio, se tiro el espino, no kedo malino. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
No paso munchas dias, ya el pasha venia; serka de nuestras vias se aserkaria, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
asta ke enforkaron a Amán basha: era un grande pashá, todo el ke sintía no se lo kreía. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
i fue en dias de Sultan Mamud / Ytgen |
pasión f. |
סבל, כאב, מכאוב, ייסורים; תשוקה עזה, תאווה, חשק, להיטות |
suffering, pain, anguish; intense desire, lust, desire, eagerness |
demandamos tu orasion ke mos salves de tanta pasion, (Toledo, Koplas de Yosef) |
ke estamos en tanta pasion; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
A el konbite de Ester sin aver pasion (Koplas de Purim, 1545) |
Se kuvrio el kamino de toda su nasion kon grande pasion todos mirando (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ordeno la lenya kon una grande pasion, (Puertas de veluntad) |
Se metio en un kanto kon gran ayuno su korason a uno i kon grande pasion izo la orasion (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Senyor de la regmision: me espanto del Satan no me de pasion, vos rogo no agash traision a guestro esklavo Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Hal grande ya vino a todas las nasiones / paresio un espino ke puncho los korasones / se sobreviaron las pasiones / i tomaron a matar / sin piadad tomaron a kemar / sivdades enteras / las personas se izieron mataderas (La Amerika, 1915) |
Kelal de la koza es por bashas pasiones / ke tienen djente grandioza de todas las nasiones / sin azer munchas diskusiones / dieron orden de gerrear / veremos kuando va eskapar /la grande dubara / ke ya izo vedre la kara (La Amerika, 1915) |
se apiado el Dio de ver muesra afriision / estavamos kon tanta |
pasto m. |
טעם; עודף שומן; מרעה, רְעִיָה, שדה מרעה, אחו |
taste; excess fat; pasture, grazing, pasture field, meadow |
Estando Ester kon el rey en el |
pastor m. |
רועה; רועה רוחני |
shepherd; spiritual shepherd |
Kon sus ermanos fuera pastor en los ganados (Poema de Yosef) |
az ya revanyo a puevlo eskojido, ke eres pastor fiel; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Por mano de Moshe Rabenu pastor fiel: (Ketuba de la Ley) |
Komo vijita el pastor a su revanyo i aze pasar a sus ovejas debasho su vara, (Untane Tokef) |
Vos ke sosh padre rahman mandamos a el pastor neeman, ke mos sea en buen siman a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
Bushkando va en ke mez murio el pastor fiel no supo en akea vez nasio muestro goel pastor de Israel se yamo Moshe (Purim, De-Fes, sig. 18) |
neeman les disho a todo Israel: dizi kuando entrash a Erets Israel, guay de ben Amram el pastor fiel bamidbar niftar el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
todo esto supo el pastor fiel, akojo i apanyo a todo Israel, de todos demando mehilá el (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911) |
pasuk (ebr.) m. |
פסוק |
verse |
kale dizir ke sera mahsus tomado este pasuk (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
pata f. |
ברווזה; (המוני:) אבר המין של האשה/גבר |
duck; (vulgar:) female/male genitals |
fritas a revanadas debasho de una pata, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Kanavetas i salatas, todos en atuendos de platas; pichones, poyos i patas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
patenta f. |
רשות, הרשאה, הסמכה; פטנט, המצאה; הטל הרשאה/הסמכה |
permission, authorization, certification; patent, invention; authorization/certification levy. |
I les dio patenta i les konbido tambien los akavido ke kon gana todos esten a sus modos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
paternal adj. |
אבהי |
paternal |
abandone su amor paternal esta vez, degoyeme i ardame komo un barvez. (Im afes, Papo 1894) |
pátria f. |
מולדת |
homeland |
Tsadikim i hasidim ya van esklamando /por la santa patria siempre van penando / al Dio van rogando / kon todo korason / ke mande la salvasion / todo el puevlo rogaremos / porke todos keremos (La Amerika, 1911) |
patriarka/o m. |
אב קדמון, ראש בית אב; ראש הסנהדרין, ראש גולה; פטריארך |
ancestor, head of a family; head of the Sanhedrin, head of a diaspora; patriarch |
no deshes deperder un puevlo amargado, desendiente de un patriarka amado! (Im afes, Papo 1894) |
patrón m. |
אדון; מעביד, מעסיק, בוס; בעלים; תומך |
patron |
Otra vez konmigo manyana vendras, i kon mi gusto aras, are kuanto keres ke mi patron eres (Purim, De-Fes, sig. 18) |
a ti es el santo nombre ke de los patrones de la sensia el es enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere espesia de vidas i el, |
patrona f. |
בעלת הבית, עקרת הבית |
landlady, housewife |
Las kazas ke eran de alegrías de yenas se izieron vazías, las patronas yoran de día en día (Asidio de Belogrado 1788) |
pavor m. |
אימה, בעתה, פחד |
horror, anguish, fear |
sin pavor i sin apreto, i menos sin temoridad: (Toledo, Koplas de Yosef) |
Desperto despavoresida kon una pavor muy grande (Donme, sig 18) |
ke vean el resto i tomen pavor, siendo tenemos favor de el Dio famozo ke es muy piadozo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
laso i red a el fue espandido, en venir su |
pavorozo adj. |
מבעית, מחריד, איוֹם |
horrible, terrifying |
ke el dia [es] temerozo i pavorozo. (Untane Tokef) |
payida (gr.) f. |
פח, מוקש, מלכודת |
trap |
Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
payís/payiz f. |
ארץ, מדינה |
country, state |
Kuanto bueno es ke los Estados Unidos / komo seheludo paes tuviendo buenos grandinos / i ministros finos / ke deklararon neotralidad / Vilson mostro abilidad / en este pleito agudo / el se rijo muy seheludo (La Amerika, 1915) |
paz f. |
שלום |
peace |
Tefilot kale azer para ke kede esta gerra / ke nos izo bezer i mando a muchos a la tierra / ke se eskape esta gerra / i se aga la pas / por ke no se sufre mas / agora ke ayga repozo / i alegria i gozo (La Amerika, 1915) |
disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero atersiado / tornadvos por |
pazván/pazvant/pazvandjí (t.) m. |
שומר לילה (בשכונה, ברובע); כינוי לבעל גוף בעל הופעה מרשימה אך חסר ערך ויכולת המהווה מטרד |
night watchman (in a neighborhood, district); a nickname for someone with an impressive appearance but worthless and annoying abilities |
Dad al ken dize «daka» i al pazvant kon la toyaka; en puerta no metas tranka: vengan todos a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
peche peche (t.) |
בחתיכות (?) |
in pieces |
despues de eskaldadas las majava peche peche (Gizados de berendjena, siglo 18) |
pecho m. |
שד, דד, חזה, חיק; חזיה גברית |
breast, chest, bosom; waistcoat |
Ke la melde i la yeve en su pecho dekontino (Ketuba de la Ley) |
Rekojola el gran rey deriento su pecho deshola guardar su ley eskuentra su despecho (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Pozole punyal en pecho por ver si arrekodrara (Donme, sig 18) |
La tavla de los sus pechos a dos o a tres djugare (Donme, sig 18) |
pedasiko m. |
חתיכה, שבר, פיסה, רסיס, קטע |
piece, fragment, shard |
las kortavan a revanadikas, pedasikos delgadikos, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
pedaso m. |
חתיכה, נתח, חלק, מנה, שבר |
piece, chunk, portion, fraction |
i te enbezare en esto: ke de un pedaso de madero, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Avraam tomala luego, izola siete pedasos; (Toledo, Koplas de Yosef) |
hina i hasda tienen en todo el oditorio / por los ermozos |
pedir v. |
ביקש, התחנן, דרש; הזדקק, נזקק |
to ask, to beg, to demand; to need |
ke ansi de el le pidio, i deskalso kalsado. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Halil se enganyo, demanda le pidio: (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Pido de mersed me sea otorgado (Koplas de Purim, 1545) |
Vino su kompania i de el pidio denunsio ke era djidio ke su ley guardava tal no se enkorvava (Purim, De-Fes, sig. 18) |
pedrer v. |
איבד |
to lose |
Valia poka kuantia ke perdio sus kolores. (Poema de Yosef) |
Alguayad a mi madre, ke su gozo lo pedrio! (Puertas de veluntad) |
Yom sinko de Elul le dio dolor en su entranya, i luego la avla perdio komo la animalia; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Van pensando mal para el djidió, perdieron el savor de el mal ke el Dio les dio; Imanuel ke vino, presto se kindió, ande va djidió ke lo ayude el Dio (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Al Pereo dezbarkimos, komo los perros mos arrastimos, munchos keridos ayi pedrimos, i para Haydar prosegimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Belzen tomba umana, onde pedrimos nuestra ermana, si deperdieron i munchas ijas por la ambre i la vida mala (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Dezilde a mi madre Sara ke su gozo perdio, el ijo regalado ke de noventa anyos lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
les disho a eyos: mi puevlo amado, ya vo lo perdono, yo pedri kudiado, presto fue afalagado el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
vate mi ija mi kerida, para bien sea tu ida, no piedras toda tu vida en vanedades de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
gusto soy kijo azer / i el mundo ke non tomen plazer / izo mas negro ke 'Haman el mamzer / el sehel del todo lo |
pedrerse v. refl. |
תעה, איבד דרכו, הלך לאיבוד; איבד כל כספו; איבד שמו וכבודו |
to go astray, to lose one's way, to get lost; to lose all one's money; to lose one's name and honor |
matad i arematad, toda alma se pierda, destruilda asta ke le tape yerva, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
mira tu i mete tino no lo eskucha al espino, no te piedras del kamino porke te echa en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Anda a el rey i avla kon el, ke no |
pedrido adj. |
אבוד; שאיבד דרכו; מופסד |
lost |
'perdidos estan toda la djente en tal grande aznedad''. (Toledo, Koplas de Yosef) |
perdidores mamparado i avoda zara sirviente. (Toledo, Koplas de Yosef) |
i delantre de ti, perdido, enkorvamos todos nos?'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
enganyado estuvo en vezes kon el tino muy perdido. (Toledo, Koplas de Yosef) |
el ke no vaiga pedrido en este mundo enbevesido, ke no se tope arrepentido kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ijo de ombre vas pedrido en bienes enbevesido, de gota fidionda sos venido i tu fin polvo i tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
od despues de ser nasida todo esto se olvida sienpre eya va pedrida en los visios de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
pedrido m. |
אדם מלא פגמים וחסרונות |
a person full of flaws and shortcomings |
Mandole a responder: Borrachon perdido vos tienes ke entender en el tu sentido (Purim, De-Fes, sig. 18) |
pedrisko m. |
ברד |
hail |
Luvia fuerte kon pedrisko / no deho ni djam ni tejas / kada uno boy de brisko / mos izo todos lentejas (La Epoka, Sal. 1898) |
pedriz m. |
קורא, חוגלה |
Partridge |
kan todo el mundo se izo charis / a eskidji Shim'on lo konto por |
pedrón m. |
סליחה, מחילה |
pardon |
es razon de azer ayuno, pedron, senyor del mundo (Toledo, Koplas de Yosef) |
pekado adj. |
מנומש; מכוסה אבעבועות |
freckled; covered with pockmarks |
Despues de matada i arrematada su pekado le alkanso en muy prestos dias (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Bien penso i aduvdo ke fue su pekado i a ken se endevdo i no a pagado (Purim, De-Fes, sig. 18) |
el puerpo se deskulpa: no izi pekado, la alma peko i yo so livrado, kuando se va la alma so asemejado komo piedra kaida en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis |
pekado m. |
חטא, עוון |
sin,crime |
Ayi luego fiziera uno de los pekados (Poema de Yosef) |
De ke pekado mos vino este mal amargo i preto?; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
En el gas asfiksiados, en el fuego fueron kemados las kriaturas sin pekado al son de la muzika fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911) |
Israel en grande apreto / de ke |
rasgaron sus gezerot fue kon grande shaka / no le kedo arka i ninguna ilaka / de |
muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el |
su |
pekador/dera n. |
חוטא; עבריין |
sinner; criminal |
No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911) |
pekar v. |
חטא, עבר עבירה |
to sin, to commit a crime |
A' a el lo endechava: kuando pekaron Israel el me afalagava, i ruah akodesh lo alavava (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
le disheron: vos azimos arraviar, i mozotros pekimos ke vos bushkimos de apedrear, guestro korason mira de alimpiar muestro si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
el ke para esto es aparejado, komo tiene gana de ir pekando? no se despega de el enkonado, el enemigo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
el puerpo se deskulpa: no izi pekado, la alma peko i yo so livrado, kuando se va la alma so asemejado komo piedra kaida en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
responde la alma: yo so alavada; el puerpo peko i yo no kulpo nada, por aver del mundo so abolada kuando me vo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta sentensia? Sus donzeyas la afalagavan i para eya no avia pasensia; guay, ke ize |
pekenyo adj. |
קטן, זעיר, דל ערך |
small, tiny, of little value |
Ayunen tres dias grande I pekenyo (Koplas de Purim, 1545) |
ermana |
pekenyo m. |
ילד קטן |
little boy |
Ayunen tres dias grande I pekenyo (Koplas de Purim, 1545) |
pekozo adj. |
מנומש, בעל נמשים |
freckled |
Perkuravan de verla tal mujer pekuda loka i non sezuda kon un gran kuerno kemada enel inferno (Purim, De-Fes, sig. 18) |
pelado adj. |
מקולף; מסופר, מגולח, שגילח שערו; קרח |
peeled; shaved; bald |
A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo alto, mi korason kon amargura esklama / komo suvira i verna |
pelea f. |
קרב, מערכה, מלחמה, התכתשות |
battle, war, quarrel |
Ma parese ke esta gerra es inevitavle / i ke kale ke ayga una pelea regretavle / la kuala traera grande destruision / i el penserio solo trae estremision (La Amerika. 1913) |
Non es shaka, es miles ke seran degoyados / porke un ombre i su mujer uvo matados / todos estan furiozos i demandan pelea / el Dio ke aga a ke esto non sea (La Amerika. 1913) |
pelota f. |
פקעת, סליל (חוטים/צמר); כדור |
coil (threads/wool); ball |
Od despu?s de echar estas tres tiros trusheron pezo de sus pelotas diez okas vinieron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
pena (1) f. |
מאמץ, טורח; צער, עצב, סבל, מכאוב, ענות, ענות; עונש |
effort, trouble; sorrow, sadness, suffering, pain, torment; punishment |
de yevar pena si en su dicho reveya: (Ketuba de la Ley) |
Tendiendole el virdugo i soltole la pena (Koplas de Purim, 1545) |
Sadikim de akel dor kuanto mal yevaron, kon penas i kon sudor muncho perkuraron (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
|
penar v. |
התאמץ, עמל; הכאיב, עינה |
to strive; to hurt, to torment |
Los gevirim kon el bien penaron, a los podrunes lo guardaron, al kavo los fraikores se lo yevaron (Asidio de Belogrado 1788) |
Los tus amores, don[a] Krensia me azen penar el alma (Donme, sig 18) |
Rogo, sinyor, el kuchio bien aguzaldo para ke mi alma no penara, ke de verlo el kuchio mi garganta se estremesera, un poko de mi seniza a mi madre Sara yevara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
si no tiene zahud eya va penando, los mekatregim la van akosando, i por el mundo va bolando, na vanad en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
pense en su puerpo el enkonado, en su vida va penando, en su muerte es djuzgado, el hibut akever en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Aniyim i hasidim i ombres onestos / por podersen mantener siempre van despuestos / mizmo i por estos / devemos de kudiar / el Dio mos va ayudar / penemos kon dos manos / por nuestros ermanos (La Amerika, 1911) |
Kondes de nuestra nasion muncho ya penaron / sosietas para union eyos ya fondaron / munchos mos yamaron / no podimos ayudar / agora devemos kudiar / mos aremos sionistas / i devenir kolonistas (La Amerika, 1911) |
Tsadikim i hasidim ya van esklamando /por la santa patria siempre van penando / al Dio van rogando / kon todo korason / ke mande la salvasion / todo el puevlo rogaremos / porke todos keremos (La Amerika, 1911) |
pendón m. |
כיסוי מיטה; וילון; נס, דגלון |
bedspread; curtain; flag |
doze pendones de alegria, trivos de Israel. u bendision, (Toledo, Koplas de Yosef) |
péndola f. |
עט, עט נובע |
pen, fountain pen |
kon la pendola en la mano, kolores a la maravia. (Toledo, Koplas de Yosef) |
La su nariz perfilada pendolikas de notare. (Donme, sig 18) |
kon pendola de eskrivano maestro kavakadas de eyas senyoras i de eyas servideras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
pendón m. |
נס, דגל |
flag |
Pendones yevan erijidos lavrados de sus amadas (Donme, sig 18) |
pensamiento m. |
מחשבה |
thought |
Ijo de Agag el perro kon mal pensamiento kon el rey se asento serka su asiento (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Deske vido el ansi los sus pensamientos entraron de si a si en sus alimentos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
mal korason kon mal |
pensar/se v./v. refl. |
חשב, הרהר, הגה, העלה על הדעת; דאג |
to think, to ponder; to worry |
Penso de ser ferido peor ke de saeta, (Poema de Yosef) |
Vide a el sol ke se espandio, pensi en mi korason ke era el Dio. (El rey Nimrod) |
Siendo la koza ansi, mando arresponder: una koza yo pensi ke as de entender (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I muncho pensando komo arian; del suenyo se esmovian, si se fuirian o se kedarian. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Pezgado de korason no se oye, por su maldad asi mizmo destraye, si pensara, de Tova no se fuye (Donme, sig 18) |
Van pensando mal para el djidió, perdieron el savor de el mal ke el Dio les dio; Imanuel ke vino, presto se kindió, ande va djidió ke lo ayude el Dio (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Seguro ke agagí no lo pensó esto: de kantarle kon chalgí todo su rejisto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Yevo muncho sar de sintir lo pasado por la sinyora de Sara se kedo pensando si se lo digo klaro non sere eskuchado por su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
el ke pense en todo esto i no peke tan presto, i no se olvide de el resto, los siete dinim de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
pense en su alma la presiada de lugar santo es abashada, si terna zahud sera sonalsada kuando va de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Kuando tu partites, i de tu sivdad salites / a tus djenitores dishites: / yo vos ayudare, muncha moneda ganare / i siempre a vozotros pensare (La Amerika, 1914) |
Non pensas a tu padre ni mizmo a tu madre / ke yoran manyana i tadre / siendo yevan amarguras / i tienen sekaturas / i tu non vienes en sus ayuda (La Amerika, 1914) |
kon mal |
pensativle adj. |
חושש, חרד, מודאג; מהורהר, שקוע במחשבות |
anxious, worried; pensive, lost in thought |
El rav ke esto oyo kedo pensativle i kon el su meoyo grande i terrivle disho: (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
penserio m. |
דאגה; מחשבה |
worry; thought |
Ma parese ke esta gerra es inevitavle / i ke kale ke ayga una pelea regretavle / la kuala traera grande destruision / i el penserio solo trae estremision (La Amerika. 1913) |
a ti la barragania ke en su sekreto se kansan muestros penserios por estar, ke te enfortesestes de mozotros muncho (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
a ti es los sekretos ke non ay somportamiento de alavasion i penserio (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
i yo vini delantre de ti [...] kon eskaramiento de frente, enkonado de penserios kon el yetser deskarado ke a sus enkonamientos mira (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
penya f. |
סלע, צור |
rock |
A' rey fuerte azien abashar i azien enalteser / kon dichas de santos i kon setensia de andjeles / despedasan |
peor adj. & adv. |
יותר גרוע, רע יותר |
worse |
Penso de ser ferido peor ke de saeta, (Poema de Yosef) |
pera f. |
אגס |
Pear |
Uvrizikas de ternera, ava, mansana i pera, avgotaraho sin sera porke es bueno para bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
perashá (ebr.) f. |
פרשת השבוע; בהשאלה: טקסט ארוך ומלְאֶה |
weekly parasha; metaphorically: a long and tiring text |
kantos alavados remplaso la derasha / melodias relijiozas por el deklaro de la |
perat (ebr.) m. |
פרט, מקרה; אדם יחיד |
detail, item; single person |
eyos lo kavzaron este tasferat, porke en todo perat la razón tenemos, mo lo kontenemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
perder/se cf. pedrer/se |
|
|
Dezilde a Nimrod ke perdio su tino porke no kere kreer en el vedradero. (El rey Nimrod) |
perdón m. |
סליחה, מחילה |
forgiveness, pardon |
'kero demandar perdon, ke de los dos no es ninguno; (Toledo, Koplas de Yosef) |
A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo proves ke demandan, bushkan |
perdonar v. |
סלח, מחל |
to forgive, to pardon |
mos perdone el Poderozo por lo ke ya es pasado, (Toledo, Koplas de Yosef) |
la bezo i se umiyo, ke le perdone su pekado; (Toledo, Koplas de Yosef) |
rogamos a ti, Dio alavado, ke perdones muestros pekados (Toledo, Koplas de Yosef) |
les disho a eyos: mi puevlo amado, ya vo lo perdono, yo pedri kudiado, presto fue afalagado el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
yoro i les disho a eyos bamidbar baaravot, muncho sar vos di por la Ley i las misvot, perdona mi zera de los avot ke so guestro ermano Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Teshuva kale azer por nuestros pekados / rogaremos a el Dio sean pardonados / i el Abastado / nos mande la salvasion / a toda la nasion / el dia alegre vino / kantemos de kontino (La Amerika, 1911) |
peregrino m. |
צליין, עולה רגל; נודד, נע ונד; מהגר; זר, גר, נוכרי |
pilgrim; wanderer, mover; immigrant; stranger, sojourner, foreigner |
pelegrinos i forasteros en tierra ke non a eyos, (Toledo, Koplas de Yosef) |
pereshil m. |
פטרוזיליה |
parsley |
espesias a muchedumbre i prishil frito i kocho. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
i aresh un buen piaz con pimienta i prishiliko (Gizados de berendjena, siglo 18) |
perfilado adj. |
מעובד בדיוק רב |
processed with great precision |
La su nariz perfilada pendolikas de notare. (Donme, sig 18) |
perkurar/se v./v. refl. |
התאמץ, השתדל, ניסה, טיפל ב- |
to strive, to endeavor, to try, to treat |
Perkuravan de verla tal mujer pekuda loka i non sezuda kon un gran kuerno kemada enel inferno (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Toma un haver a ti i serash komo uno, venga uno i perkure a uno sod lishmor. (Donme, sig 18) |
ken es el primero salga a bailar, no pirkuren de avlar: ke estén kantando, paras vayan dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Perkuró de azer mal sin tener provecho, siendo era un amal de los de el komercho; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
La asembradera de el mal es la Rusia / Ingletierra i Italia se meten en medio / i perkuran por trayer algun remedio (La Amerika. 1913) |
oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke sienpre por el prove el muncho |
perla f. |
פנינה, מרגלית |
pearl |
Salga ken kere verla tala madmazela komo franka perla (Purim, De-Fes, sig. 18) |
perro m. |
כלב |
dog |
ni aprestes ni mas ni manko ke el suenyo del perro.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
Tambien a mi me plazio azer tu konsejo komo perro viejo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ijo de Agag el perro kon mal pensamiento kon el rey se asento serka su asiento (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Gran gusto tuvimos ke kortaron 3: la blandika en pirmero, la menekshe después, el perro de el blanko dio 3 rubíes para ke lo kortaran la primera vez. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Venid mis ermanos al Dio bendezir porke los kriasianos estaban hazir; el perro del blanko ía hazir, viejos, los kortaron komo un hazir. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Al saká no vos enmento ni en kuenta de ombre lo meto del ijo de un perro el biznieto; kon todo dalde a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Negro le fue su mazal de este bandido: komo perro de kazal era atrivido; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Al Pereo dezbarkimos, komo los perros mos arrastimos, munchos keridos ayi pedrimos, i para Haydar prosegimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
muestros enemigos son los arurim los |
persegir/perseguir v. |
רדף אחר; ביקש, חיפש; המשיך |
persecute |
Al Pereo dezbarkimos, komo los perros mos arrastimos, munchos keridos ayi pedrimos, i para Haydar prosegimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
personaje m. |
איש, אישיות, דמות (בתיאטרון) |
personage |
Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911) |
Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911) |
pertukal (t.) m. |
תפוז, תפוח זהב; צבע תפוז, כתום |
orange; orange color, orange |
es komo la espondja kon la portukal, aparejen un bokal, después una bota, no keda ni gota. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
peshka f. |
דיג; מקום הדיג; הדגים הניצודים בדיג |
fishing; the place of fishing; the fish caught in fishing |
ke se van aserkando todos a la serka komo azer peshka. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
peshkado m. |
דג |
fish |
karne godra i peshkado, los valientes alavados. (Toledo, Koplas de Yosef) |
las freia revanadikas komo frien el peshkado (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Miren de komer pishkado, frito, kocho i asado i ke no manke salado porke aze bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
resta de peshkados de tauk baluk, les tomaron el suluk; muerte a la moda lo izimos boda. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
peshkesh /peshkish (t.) m. |
מתנה; מתנה הניתנת לבנאים עם יציקת הגג; מתנה לכלה ביום חתונתה |
a gift; a gift given to the builders when the roof is poured; a gift to the bride on her wedding day |
Yo le mandare peshkesh i peshkeziko (Pizmon de Moshe, 1893) |
Ken es este Dio ke a ti te ay mandado ni un peshkeziko no ay de su mano (Pizmon de Moshe, 1893) |
peskerimiento m. |
חקירה, דרישה, חיפוש |
investigation, demand, search |
amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los |
petirá (ebr.) f. |
יום הפטירה, יום השנה |
Day of death |
Mi mazal hue eskura, el shem santo me alumbra, kon dolor hue mi petira. (Donme, sig 18) |
estas komplas son alavadas por el padre de la Ley son ordenadas, por la petira son deklaradas del sinyor de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
pezar (1) v. |
שקל |
to weigh |
A sus ermanos pezava, avian mal talento. (Poema de Yosef) |
pezar (2) v. |
הצטער |
to be sorry |
por su pezar es abashado i por su pezar es afigurado, i por pizar es kriado a venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
pezgado adj. |
כבד, כבד משקל, מעיק; כבד תנועה, מגושם; בלתי נסבל בשל פדנטיות; מטומטם, טיפש; חמוּר |
heavy, weighty, oppressive; cumbersome, clumsy; unbearable due to pedantry; stupid; severe |
Pezgado de korason no se oye, por su maldad asi mizmo destraye, si pensara, de Tova no se fuye (Donme, sig 18) |
pezo m. |
מאזנים, משקל; משקולת |
scales, weight; sinker |
Od despu?s de echar estas tres tiros trusheron pezo de sus pelotas diez okas vinieron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Se sobervio tanto i se sonbayo diez mil kintales pezados kon pezo porke perdio su sezo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Konbaras ke enbiaron de pezo bastantes, tiros grandes mandaron de leshos tirantes, mas ke los de antes, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
kien es de linaje aga bien dikat de no se azer sakat, de bever sin pezo: estén en su sezo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / grosh te komites sin |
piadad f. |
רחמים, רחמנות, חמלה, חסד; חסידות |
mercy, compassion, kindness; piety |
ten ya, Dio, ya ten piadad de tu puevlo i tu eredad, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Dio !Akordate de akeyo ke izo! kontra su ijo la peadad dezizo. (Im afes, Papo 1894) |
Las puertas de piadad ya se avrieron; (Puertas de veluntad) |
Alshten (?) kon haftonas , al apelo mas i mas, bloko vas i shtupo vas kon krueldad, mos aharvavan sin peadad (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Hal grande ya vino a todas las nasiones / paresio un espino ke puncho los korasones / se sobreviaron las pasiones / i tomaron a matar / sin piadad tomaron a kemar / sivdades enteras / las personas se izieron mataderas (La Amerika, 1915) |
Yulles tiros i dinamit van todos arrojando / mizmo a los mas babayit ya los van matando / sin piadad van degoyando / i inda no ay eskapar / aze muncho espantar / esta matansina / mirando ke es grande kyina (La Amerika, 1915) |
batieron en puertas de |
piadozo adj. |
רחום, רחמן, חסוד, בעל צדקה, נדיב לב, חנון |
compassionate, merciful, pious, charitable, generous, kind-hearted |
En Ia karsel estavan, non avian piadores (Poema de Yosef) |
veas Dio selozo grasiozo i piadozo, y amado (Toledo, Koplas de Yosef) |
muestro rey, Dio poderozo, grande padre piadozo, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Yo aspero enel Dio ke es piadadero (Koplas de Purim, 1545) |
Tu A-donay el padre piadozo alvisia ami alma de tu gozo, Zihr''i az orasion asu repozo (Donme, sig 18) |
ke vean el resto i tomen pavor, siendo tenemos favor de el Dio famozo ke es muy piadozo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Siempre deve de kudiar el kapo relijiozo / i ke toda la nasion tenga repozo / el Dio piadozo / i a el lo va guadrar / asegun el va pensar / por toda djuderia / ke ay en la Turkia (La Amerika, 1911) |
piaz (t.) m. |
סלט שעועית |
bean salad |
i aresh un buen piaz con pimienta i prishiliko (Gizados de berendjena, siglo 18) |
pichel m. |
גביע |
cup |
las mandava a las amigas, kada una kon pichel. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
pichón m. |
יונה, תור |
dove, pigeon |
Kanavetas i salatas, todos en atuendos de platas; pichones, poyos i patas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
pie m. |
רגל; מידת רגל |
foot; foot size |
No deshes vidija ni pie de djidio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Yoro Avraam Avinu de ver ke su garganta de suyo espandio, i su padre su pie sovre el tendio, un reviit de sangre de el vertio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
piedra f. |
אבן; חומר קשה מאוד; אבן מצבה, מצבה |
stone; very hard material; tombstone, gravestone |
'Ke de doze piedras ke son de apostura, (Poema de Yosef) |
Tu piedra, Si yerras, era la mas eskura, (Poema de Yosef) |
kual de palo, kual de piedra, pintado kon gran kordura. (Toledo, Koplas de Yosef) |
una ora en antes presto ke vaya a derrokar Tevaria i asta la tierra no deshe ni piedra''. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ya no lo estimavan djente de su tierra, ni menos lo kontavan komo una piedra; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18) |
el puerpo se deskulpa: no izi pekado, la alma peko i yo so livrado, kuando se va la alma so asemejado komo piedra kaida en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
pikar v. |
טחן; עקץ, דקר, נעץ; טעם מאכלים בלי להסב לשולחן; פגע (במילים) |
to grind; to prick, to stab; to taste food without sitting at the table; to hurt (with words) |
las pikava en una tablika, las azia una tortada, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
piko m. |
מידת אורך: טפח; מקור (של עוף); מקב, מעדר |
length measure: palm; beak (of a bird); hoe |
Disho Zeresh la loka ke poko atenta: agale una forka de pikos sinkuenta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ya es menasup azer folar a los chikos: bushko pino el mamzer de sinkuenta pikos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
pilar m. |
עמוד |
pillar |
Hur karpas i kaderno kuvrio su palasio pilares de severno marfil i topasio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
pimienta f. |
פלפל |
pepper |
i aresh un buen piaz con pimienta i prishiliko (Gizados de berendjena, siglo 18) |
i kon pimienta i azeite era koza muy hanina. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
pino m. |
שיא, פסגה, צמרת; אורן |
peak, summit, top; pine |
No kijo ningun palo, alarze ni pino loke Aman el malo metio en su tino (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ya es menasup azer folar a los chikos: bushko pino el mamzer de sinkuenta pikos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
pintado adj. |
צבוע, מצוייר; ירוד מבחינה חומרית/בריאותית |
painted, drawn; poor in material/healthy terms |
kual de palo, kual de piedra, pintado kon gran kordura. (Toledo, Koplas de Yosef) |
pinyón m. |
גרגר תירס; צנובר |
corn kernel; acorn |
La su boka agudika kon un pinyon la tapare. (Donme, sig 18) |
pinyonada f. |
מיץ אננס; משקה המכיל צנוברים כתושים בחלב |
pineapple juice; a drink containing crushed pine nuts in milk |
Indianas muy bien asadas, pinyonada i almendradas; lombos, luengas aumadas porke azen bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
pisharse v. refl. |
עשה במכנסיים, הרטיב את המיטה |
to pee in pants |
Ya se arrepintieron de este mal echo, el grosh ke tenía[n] todo ya lo dieron, bushkaron remedio por lo ke perdieron; me pisho en sus karas ke tal mos izieron. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
pizar v. |
דרך, דרס, רמס, בטש, מעך; השיג גבול; כתש; ניצב על |
to step on, to run over, to trample, to crush; to encroach; to stand on |
Todas las muntanyas altas Karmel, Tavor, / avlava kada una en sa mizma favor: / Ermozura, altura, na las buenas manyas, / es por esto ke Dio pizara sovre nozotras. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
plantar v. |
נטע, שתל; נעץ, קבע |
to plant; to establish |
planta en mi penserios tu temor, setensia sovre mi setensias buenas i balda de sovre mi setensias malas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
plasa f. |
כיכר; כיכר השוק, שוק |
square; market square, market |
Reparose i endecho por plasas i kayes i munchas lagrimas echo por kanpos i vayes (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18) |
plata f. |
כסף; הון; סכו''ם מכסף |
money; capital; silverware |
por el suelo esparziolas, oro i plata i metal; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Palasios muy yenos de plata i oro (Koplas de Purim, 1545) |
la mujer de senyor Avraam el ke refina la plata: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Aparesvos mi Sherifa de la ventana de plata i veredesh a Adonenu kon la shehina ensu kara (Donme, sig 18) |
Plata, oro i perlas i las djoyas, todo aver de el mundo kon eyas, mi korason menospresia a eyas. (Donme, sig 18) |
Kanavetas i salatas, todos en atuendos de platas; pichones, poyos i patas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Disho 'AbashverOsh: la |
Siendo ke 'Haman kon el rey su estada, Disho: dies mil kintales de |
platikar v. |
שוחח |
to chat |
ni bien ni mal no platika, tornose a su morada. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Komiendo i beviendo i platikando (Pizmon de Moshe, 1893) |
plato m. |
צלחת, מגש; מנה; שי פירות/ממתקים/פרחים הנשלח לרגל ארוע |
a plate, tray; a dish; of fruit/candy/flowers sent on the occasion of an event |
i esparzio por el suelo platos rotos i kucharas, (Toledo, Koplas de Yosef) |
kon ajikos i kezikos eskudiyadas en un plato, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kon masa tapava el plato i las yamava kaplama. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
plazer m. |
עונג, תענוג, הנאה, עדנה; טובה, חסד |
pleasure, delight, enjoyment, grace; goodness, kindness |
penso de tomar plazer kon otras maneras mando presto a traer munchas eskaleras sean muy lejeras a levantarlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
No desho Ester de azer eya otro tanto tiro gozo i plazer i desnudo su manto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ken la su kara via gran plazer tomava klara komo el dia i relustror dava (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
al Dio alavaron kon muncho plazer, porke estavan bezer grandes komo chikos, proves también rikos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
gusto soy kijo azer / i el mundo ke non tomen |
penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar |
plazer v. |
מצא חן, נשא חן, נעם, ערב |
to be liked, to be favored |
Vino el rey i le kunplio todo loke demando porke muy bien le plazio i fue kontentado (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Porke kada uno keriamos ser rey / i kada uno azer su ley / todo lo ke mos plazia izimos / i aunados nunka estuvimos (La Amerika, 1916) |
Los vazos eran de kristal de montanya; manda el rey ke kada uno beva komo es su manya, i el ke tiene mejor tanyer ke traiga i tanya, ke si le |
plazerse v. refl. |
נהנה; מצא חן הדדית |
to enjoy; to find mutual liking |
Tambien a mi me plazio azer tu konsejo komo perro viejo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
plazo m. |
מועד |
festival |
Todas sus aziendas gastan en plazos i en botas i vazos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
pleito m. |
מריבה, ריב, מחלוקת, קטטה, תגרה, סכסוך, מדון |
quarrel, dispute, confrontation, argument |
enpesaronse a harvar ke les entro grande pleito, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Kuanto bueno es ke los Estados Unidos / komo seheludo paes tuviendo buenos grandinos / i ministros finos / ke deklararon neotralidad / Vilson mostro abilidad / en este pleito agudo / el se rijo muy seheludo (La Amerika, 1915) |
poder m. |
יכולת, סמכות, יפוי כח, עצמה, כוח, שלטון; רווחה, מצב כלכלי טוב, אמצעים כלכליים |
ability, authority, power, strength, rule; well-being, good financial situation, financial means |
en poder de tanta djente a azerles desplazer. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Devemos de rekontar este kuento trivle ande pudo enventar koza inposivle, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
I su mano la tienda de los galgalim adjunto I kon kolchetes de el poder telas de las kriansas ato (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i |
poderozo adj. |
עשיר, בעל יכולת; חזק, כל יכול |
rich, capable; powerful, omnipotent |
muestro rey, Dio poderozo, grande padre piadozo, (Toledo, Koplas de Yosef) |
i mos torne el Poderozo a servir a su mandado. (Toledo, Koplas de Yosef) |
mos perdone el Poderozo por lo ke ya es pasado, (Toledo, Koplas de Yosef) |
odreno su orasion delantre el Poderozo: (Toledo, Koplas de Yosef) |
Su padre le respondio kon muncho repozo: ''Mi ijo esto es echo del Poderozo; (Im afes, Papo 1894) |
Es razon de alavar ael Dio grande i poderozo (Ketuba de la Ley) |
Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911) |
bendichos seash del |
podestar v. |
שלט על, חלש על, משל, רדה ב-; הכריע (אויבים) |
to control, to dominate, to rule over; to overcome (enemies) |
' Si tu as de podestar sovre toda esta djente? (Poema de Yosef) |
Yamo: ''Ya Dio, abedigua a este ijo de la aniya, toma la yave de la luvia ke no podesta sovre todas dos Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
a ti son las vidas ke non podesta sovre eyas atemamiento (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
podrum (t./serb.-cro.) m. |
מרתף |
basement |
Los gevirim kon el bien penaron, a los podrunes lo guardaron, al kavo los fraikores se lo yevaron (Asidio de Belogrado 1788) |
poel m. |
פועל |
worker |
tu sos savio i de tu sensia apartastes por kriar a el mundo komo el poel i el maestro por kriar el kriamiento de el mundo de sontraemiento de la nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
poezía f. |
שירה |
poetry |
En estando yo en la Afrika / me determini de avlar de Amerika / me asenti a eskrivir estac poezia / i rogo ke kada uno la melde demazia (La Amerika, 1916) |
poko adj. |
מועט |
little |
mirad bien i atenta ke no es koza poka ni ay fuersa en la boka (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Oygan sinyores dichas de mi boka ke son kozas ke en el alma, ke no fue koza poka la maala de Avraam i de Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
huerte echo se le rizo en muy |
poko adv. |
מעט |
few |
ke eyos poko lo saven, i yo ya me do por muerto, (Toledo, Koplas de Yosef) |
poko m. |
כמות קטנה |
small quantity |
les batia mucho guevo en un poko de farina (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Ke de tal kevranto el nos resgato, ke poko i nada falto ke eramos djugados, de espada kortados. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Rogo, sinyor, el kuchio bien aguzaldo para ke mi alma no penara, ke de verlo el kuchio mi garganta se estremesera, un poko de mi seniza a mi madre Sara yevara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
el kual rekonta segun la korteza de mi elguenga poko de lo poko de tus enaltesimientos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
politikán m. |
מדינאי כושל |
a failed statesman |
Razon tiene nuestro rijidor ke avrio los lavios / por dezir kon amor a sus politikanos / keremos estar repozados / i non gerrear / ansi vamos a briyar / en deklarandomos neotros / kontentes seremoa nozotros (La Amerika, 1915) |
polvo m. |
אבק, עפר; אבקה; קמח |
dust; powder; flour |
ijo de ombre vas pedrido en bienes enbevesido, de gota fidionda sos venido i tu fin polvo i tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ma yo so yerme i guzano, polvo de la tierra, un atuendo yeno de verguensa (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
polvoreado adj. |
מאובק |
dusty |
kon una falda de sinta polvoreadas kon kanela (Gizados de berendjena, siglo 18) |
polvorin/a f. |
אבק רב, ענן אבק |
a lot of dust, a dust cloud |
i komo la polvorina ke abola, (Untane Tokef) |
poner v. |
שם, הניח; הניח הנחה, דמיין |
to put; to assume, to imagine |
Todo su aver ponia en manos de Yosef. (Poema de Yosef) |
Merino pongades, ke sea savidor (Poema de Yosef) |
para poder ponerlas i ke suvirian los alkansarian. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
No lo puzo en miente su korason fuerte. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
ponerse v. refl. |
ניגש ל-; שקע (השמש) |
to approach; to set (the sun) |
se la ronpen sus ermanos, i de el lodo ke se ponga. (Toledo, Koplas de Yosef) |
a el sol una por una ke se ponga en poniente; (Toledo, Koplas de Yosef) |
poniente m. |
מערב; רוח מערבית |
west; westerly wind |
a el sol una por una ke se ponga en poniente; (Toledo, Koplas de Yosef) |
de las partes de poniese una luz esklaresio; (Toledo, Koplas de Yosef) |
ponsonya f. |
רעל |
poison |
Tornose su alegria en ponsonya pujante (Koplas de Purim, 1545) |
populasión f. |
אוכלוסיה, תושבים |
population, residents |
Era despues ke salimos de Ejipto / del lugar del esklavaje i del sojefto / ke Dio kon su bet-din dieron desizion / por dar la Ley a su chika populasion (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
porfía/porfidia f. |
עקשנות, קשיות עורף |
stubbornness |
'Yosef, faz mi mandado; Non estes en porfia! (Poema de Yosef) |
damos sezo i repozo, tornamos de esta porfia. (Toledo, Koplas de Yosef) |
porke conj. & adv. |
מפני ש- |
because- |
Porke yo ya tengo a ken me alechara, porke so kriado del Dio verdadero. (El rey Nimrod) |
porke interog. |
מדוע, למה |
why? |
Porke non favlades, i estais kayados?'' (Poema de Yosef) |
porsión f. |
חתיכה, נתח, מנה, חלק, מיכסה |
piece, portion |
asigun es el bien son los yisurin kon porsion, nu bien kunplido ni mal atemado (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
portiyo m. |
נמל, מפרץ; סף דלת; פרצה |
port, bay; threshold; breaking through |
ken puede rekontar tus djustidades en tu arrodear enriva de el espandimiento de la luna el galgal segundo sin falta i sin portiyo (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
posivle adj. |
אפשרי |
possible |
'No es posivle ke nos vayamos i la tierra deshemos despues de fraguarla i de konponerla. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
postema (gr.) f. |
מורסה, אבצס, פרונקל; בהשאלה: מכאוב; כינוי למישהו מאוס ומכביד; עוגמה ישנה ומכבידה |
absces; figuratively: painful; a nickname for someone who is disgusting and burdensome; an old and burdensome affliction |
Serbia ya fue echa en una bolema / ayuda kijo de la Grecha ma kedo kon la postema / ainda eya se kema / siendo al grego ayudo / kuando en apreto se topo / al tiempo de la Bulgaria / kuando aharvado se via (La Amerika, 1915) |
postura f. |
יציבה, תנוחה, מצב; שקיעה |
posture, condition; setting |
'Ke de doze piedras ke son de apostura, (Poema de Yosef) |
Espigas ke dishiste, de buena apostura: (Poema de Yosef) |
potente adj. |
חזק, תקיף, בעל עוצמה; עשיר |
strong, firm, powerful; rich |
En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
poter (ebr.) m. |
פטור, שחרור ממחויבות |
exemption, release from obligation |
Libertad mos dio Ester kon mucho koraje, siendo a nos fue poter de todo vantaje; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
povre adj. & n. |
עני, מסכן |
poor |
ke ansi esta enkomendado tanto povre komo riko. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Pensad de azer buendad al desmamparado / el povre i guerfano sea bien mirado / si esta atrazado / darle la instruksion / i dezir de korason / todos somos keridos / de una madre paridos (La Amerika, 1911) |
poyiko m. |
אפרוחון; כינוי לבחורה צעירה וצנומה |
chick; nickname for a young, skinny girl |
puestezikas delgadikas debasho de un poyiko, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
poyo m. |
אפרוח, תרנגול צעיר; רווח גדול; אדם חיוני ואמיץ; הולם לב |
chick, young rooster; great profit; vital and brave person; heart-pounding |
Kanavetas i salatas, todos en atuendos de platas; pichones, poyos i patas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
pozada f. |
עצירה, הפסקה, תחנת ביניים; קומה; אכסניה |
stop, break, intermediate station; floor; hostel |
bendicha la alma presiada debasho la siya su pozada, supeto es arrondjada de los sielos a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
pozar v. |
חנה, נטה אוהלו; הציב, הניח, שׂם, הציג; דיגמן; הציג עצמו לראווה |
to park; to place, to put up, to display; to model; to put oneself on display |
A la entrada del palasio shehina pozo en el. (Donme, sig 18) |
Ansi fue ke akel dia mizmo / ke en Sinay pozo el Dio grandisizmo / i deklaro aboz alta el monotizmo / ke es la bandiera del djudaizmo. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Despues de las palavras las estas, engrandesio el rey a 'Haman, ijo de Hamdata, i |
pozo m. |
באר, בור |
well, pit |
En pozo lo echemos al malo de Yosef.'' (Poema de Yosef) |
En pozo lo echaron, de sierpes i guzanos. (Poema de Yosef) |
'En el pozo bushkava, por ver si yazia (Poema de Yosef) |
Demando la kavza ke vino Aman i estonses lo yaman, ayi todo el gozo le kayo enel pozo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18) |
se trazyerraron del kamino, este se fundio en un pozo i el otro se kayo en la foya (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
prasifuchí/feche (t.) m. |
מאפה כרתי |
leek pastry |
i kon azeite en el forno paresia un prasifeche. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
prea f. |
קרבן; טרף; שוד, גזל, בז |
victim; prey; robbery, plunder |
i el desperta en el mundo gerras i prea i kativerio i ambrera ke esto es su uzo i estruye tierras i arranka reinados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
enfortesidvos i gozadvos ke la |
prear v. |
שדד, בזז, שלל, גזל, חטף |
to rob, to plunder, to kidnap |
'Si veniste presto, tu torneste priado; (Poema de Yosef) |
su aver |
pregón m. |
הכרזה, הצהרה, הודעה, צו |
announcement, declaration, notice, order |
Pregon salio por todas las sivdades: Todo ijo ke nasiese al naser afogase (Koplas de Par'o, 1901) |
La ija de Par'o Hagar un pregon mando echar: (Koplas de Par'o, 1901) |
pregonar v. |
הכריז, הכריז בקול (רוכל); הצהיר, הודיע, פרסם |
to announce, to proclaim aloud (peddler); to declare |
I tu mizmo apreguna mi setensia es dada ke no mengues nada (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I ke fuese un ombre bien apregonado i ke diga por nombre kuando va andando (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Taanit apregonó Mordejay el djusto, ninguno dezayuno tres días apunto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
A' delantre su fonsado |
pregonarse v. refl. |
הוכרז, הוכרז בקול (רוכל); פורסם, נודע |
to be announced, to be announced aloud (peddler); to be known |
zayin de Adar se apregono kon muncha bealá: serrad las puertas de los sielos i no resivas su tefila, ke ya se le fue la gedulá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
pregonero m. |
כרוז |
announcer |
|
pregunta f. |
שאלה, בקשה |
question, request |
El rey ke asi vido izole pregunta (Koplas de Purim, 1545) |
preguntar v. |
שאל, חקר, ברר, הציג שאלות; שאל בשלום |
to ask, to investigate, to inquire, to pose questions; to ask in peace |
i luego el se fuiera a preguntar a el (Poema de Yosef) |
Se fueron eyos dos, kada uno kargado. Le pregunto Yis.hak a su padre amado: (Puertas de veluntad) |
A Atah mandara ke le pregunte i ke todo le konte porke esta amargo, yo tengo su kargo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Tsadik se fue kosheando a la tienda va ayegando su shevet le van preguntando: Ke bushkas tu por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
prender v. |
לקח, נטל; לכד, תפס |
to take, to take away; to capture, to seize |
Su senyora le amava, prendieronle temores, (Poema de Yosef) |
prendido adj. |
לכוד, תפוס |
trapped, caught |
Luego sea prendido tu siervo, Yosef!'' (Poema de Yosef) |
Yosef fue prendido a grande traision; (Poema de Yosef) |
prensa f. |
עתונות; אנשי העתונות; מכבש דפוס |
press; pressmen; printing press |
kon mal pensa para se lo pensa / en dia de alhad lo metieron en la |
prenyada adj. & f. |
הרה ללדת; אשה הרה |
pregnant; pregnant woman |
La mujer de Terah kedo prenyada, de en dia en dia le demandava: (El rey Nimrod) |
no ay vida tan presiada komo los dias de la prenyada, de los malahim es guadrada ke no kaiga en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
presiado adj. |
יקר; מוערך, נישום |
dear; valued |
A el ke dishites: ''Tu ijo presiado sovre la ara sea sakrifisiado''. (Im afes, Papo 1894) |
Sinon estimarlos komo djoya presiada (Ketuba de la Ley) |
De senyor de los sielos Avraam fue yamado: Tu luzero presiado no sera danyado. (Puertas de veluntad) |
Madre, la mi madre, ke avlas avlas? un ijo presiado, komo lo deahas? (El rey Nimrod) |
Estonses el presiado Mordehay el djusto muncho fue atorvado de ver tal desgusto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ayno ke lo azemos por mitsvá presiada kon repozo tomemos de la manyanada: (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Ah, Yoheved madre presiada, resivw la gezera del Dio ke fue asetensiada, para esto fuites kriada de enterrar al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Samael le vino a el senyor presiado; no do mi neshama a ti ke sos enkonado; muncho fue atorvado de ver al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
no ay vida tan presiada komo los dias de la prenyada, de los malahim es guadrada ke no kaiga en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
bendicha la alma presiada debasho la siya su pozada, supeto es arrondjada de los sielos a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ropa fina i muy presiada ke por samara es nombrada, es koza enkonada de hayot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del kaik ke le burako / del gevir |
presio m. |
מחיר; ערך |
price; value |
vendidos a presio alto, ke el varon enrikesio, (Toledo, Koplas de Yosef) |
te dare tu buen presio yo, pago lo ke aprometo.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
izose el vendedor, ke ya save sus presios. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Deskuvrio sus enojos i le konto el presio de Aman el nesio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
miravan de enfrente sin esvarear, no avía adjidear de los enemigos a presio de igos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Los vinos demudados ke se bevian, de Fransia, i Florensia i Esklavonia, mil dukados kada vazo valia, por ser vinos ke no avia |
presipio m. |
התחלה, ראשית, תחילה |
beginning |
Razon rishon envelunto para azer palasio, en presipio mando El Rey filo santo de suyo, i desho El un nekuda, sierto es aver suyo (Donme, sig 18) |
tu sos uno presipio de todo modo de kuenta i simiento de todo modo de fragua (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
presto adj. |
זריז, מהיר |
agile, fast |
'Si veniste presto, tu torneste priado; (Poema de Yosef) |
a tanto ke estava presta ke se olvido una kuchara. (Toledo, Koplas de Yosef) |
una ora en antes presto ke vaya a derrokar Tevaria i asta la tierra no deshe ni piedra''. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Alkansolo a saver el rey Nimrod esto, mando ke lo traigan aina i presto: (El rey Nimrod) |
Despues de matada i arrematada su pekado le alkanso en muy prestos dias (Purim, De-Fes, sig. 18) |
presto adv. |
מהר, חיש, מיד, בקרוב; מוקדם |
quickly, immediately, soon; early |
rogemos a el Dio i luego i presto, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Yegose muy presto i tokole en la punta (Koplas de Purim, 1545) |
Mira tu, mi ija Ester, de pararte en esto i tus lagrimas verter delantre del rey presto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Eya guardaria este sekreto por muncho ke apreto porke muncho presto sale bien de esto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I fue komo dezir esto, le disho el Dio: ''Vate presto, dile a Ahav i al resto: 'Si se vos izo la sed de kreer en el Dio de Eliau?''' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Bendicho sea el Dio, ke mos deshó ver esto, muncho gusto tuvimos, kuando es el resto? rogemos al Dio ke sea muy presto i karne kasher ke no venga en esto. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Aséret bené Amán estavan deskuidados: no dieron aman zemán, presto enforkados; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
les disho a eyos: mi puevlo amado, ya vo lo perdono, yo pedri kudiado, presto fue afalagado el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
el ke pense en todo esto i no peke tan presto, i no se olvide de el resto, los siete dinim de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Israel en grande apreto / de ke pekado mos vino este mal amargo i preto? / esk[l]amimos a el Dio muy |
siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el korban le akonpanye |
su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este diavlo / salio muy sanpavlo / se trusho en este al / a djudios ya izo mal / le pago el Dio |
preto adj. & m. |
שחור; כושי; אומלל, עצוב, אבל; אדם אלים |
black; unhappy, sad, mourning; violent person |
De ke pekado mos vino este mal amargo i preto?; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
En el dia tresero sinyos del lugar el via kon un umo bien preto ke se esparzia; (Puertas de veluntad) |
Se kontenta almas pretas i todos ke kreen en el. (Donme, sig 18) |
La sus ojos son pretikas parese fino zavache (Donme, sig 18) |
Israel en grande apreto / de ke pekado mos vino este mal amargo i |
preva f. |
הוכחה, ראיה; נסיון |
proof, evidence; trial |
Kon 10 prevas Avraam ya fue prevado del ijo ke de Sara a el fue nasido: (Puertas de veluntad) |
Preva diezena ke Avraam fue prevado del Shem Yitbarah fue komandado ke por korban sea ayegado su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
en prostemeria fue prevado en kavo de las dies |
prevado adj. |
מוכח, מנוסה |
proven, experienced |
en prostemeria fue |
prevar v. |
הוכיח; ניסה |
to prove; to try |
Kon 10 prevas Avraam ya fue prevado del ijo ke de Sara a el fue nasido: (Puertas de veluntad) |
Vino Eliau serka del rey, mando por todo Israel: ''Suvid todos a 'Har 'Ha-Karmel i prevaremos si es vedrad el Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Al ke demanda segunda vez dale i az ke no lo ves; roga al Dio ke no prevesh de ser prove o no ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Tenemos de adjuntar todos los vizinos para tanyer i kantar i prevar los vinos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Shelishi de su partensia en el lugar arrivo, de ver una nuve en la muntanya de esto le prevo, i los dos mosos no vieron, los ke kon el yevo, los desho i se fue (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
prevarse de v. refl. |
עלה מ-, הוכח מ-; התנסה |
to be proven from; to experience |
No demandas, no te prevas, no pensas mas, ela Hu (Donme, sig 18) |
prezente adj. |
נוכחי, נוכח |
present |
Mando a los asayones, Ke se fayan presentes (Poema de Yosef) |
prezente m. |
הווה; מתנה, שי, מתן, דורון, מנחה |
present; gift, present, offering |
Esto tened muncho en mientes: a los hahamim, prezentes, a el médiko sin dolientes ke vos tenga ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
prezidente m. |
נשיא, ראש ועדה |
president |
la administrasion sinagogal i su |
prezo m. |
בית סוהר, בית כלא; מאסר; אסיר |
prison, jail; imprisonment; prisoner |
Ke a grande traision fue preso Yosef.'' (Poema de Yosef) |
va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en |
prima adj. |
ראשונה במעלה |
prime |
la ke vende shoftilis, prima ermana de Saranda: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
prima adv. |
ראשית כל |
first of all, primerly |
de ser mehadesh peshatim i hidushim de prima i de madrugada (Ketuba de la Ley) |
primer/primero adj. |
ראשון, התחלתי |
first, the beginning |
La primera las azia la deskansada de Morena: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
De aki aya, i es para Tevaria, ordenes de gerra mas ke la primera. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
ken es el primero salga a bailar, no pirkuren de avlar: ke estén kantando, paras vayan dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
primero/en primero adv. |
בתחילה, ראשית, קודם כל |
initially, first of all |
tomava eya en primero de la India una gayina, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
primo adj. & m. |
ראשון, ראשון במעלה, מעולה |
prime, first, foremost, excellent |
Oy la Evropa esta en dos divizada / i si la prima bomba es arrojada / komo unos lokos se meteran a gerrear / i sienes de miles de kavesas van a bolar (La Amerika. 1913) |
prínchipe m. |
נסיך |
prince |
Venid vos i adjuntad los prinsipes mios kondes i djentios (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Venid vos i adjuntad los prinsipes mios kondes i djentios (Purim, De-Fes, sig. 18) |
En anyo de tres ke fue enkoronado izo konbite a kondes i |
prisa f. |
חפזון, פזיזות, מהירות |
haste, recklessness, speed |
I kon kaas i priza non seer deshada: (Ketuba de la Ley) |
De |
Estando el rey komiendo i beviendo, mando a yamar a la reina Vashti muy de |
prizión f. |
כלא, בית סוהר, בית אסורים |
prison, jail |
I luego fue metido dentro de la prizion. (Poema de Yosef) |
Echarlos en prisiones donde estava Yosef. (Poema de Yosef) |
'Deke de esta prizion tu fueres soltado, (Poema de Yosef) |
Luego le fiziera De la prizion soltar. (Poema de Yosef) |
Vido el rey su vision ke se aunaron Ester i Aman prizion le aparejaron, djuntos se kazaron i el kornudo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
profeta m. |
נביא |
prophet |
Los neviim izo matar profetas falsas izo kitar: ''Komed i beved i gostad i no tengash miedo de Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
profetizía/profetezía f. |
נבואה |
prophecy |
Ke sean savientes, tambien entendientes, para konoser lo ke a de konteser, es profetezia kon mas demazia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
progreso m. |
התקדמות, התפתחות; קידמה |
progress |
Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911) |
rogo a los senyores maftirim yeno sukseso / kontinuen en esta mision i agan |
prometa f. |
הבטחה; נדר |
promise; vow |
se olvida de sus prometas i enrezia yevaduras de sus puertas i no ve ke la muerte esta de dientro de sus kamaretas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
prometer v. |
הבטיח; נדר; הועיד, יעד |
to promise; to vow; to appoint, to designate |
Akodrate emigrado, akodrate emigrado / de lo ke prometites / por ayudar, por ayudar a tus djenitores / tu non mantuvites, ni en tino metites / lo ke aprometites (La Amerika, 1914) |
pronto adj. |
מוכן, נכון; מהיר, זריז |
ready; quick, agile |
Turkos i krisianos estaresh prontos mira no seash tontos mosas kon espadas sean destripadas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
propiche adj. |
נוח, רצוי |
convenient, desirable |
ordenaron un kantar muy propite i muy savrozo; (Toledo, Koplas de Yosef) |
próspero m. |
הצלחה, שגשוג |
prosperity, success |
Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911) |
prostemería f. |
הסוף, אחרית; קץ הימים, התקופה האחרונה |
the end; the end of days, the last period |
en |
provar v. |
הוכיח; ניסה |
to prove; to try |
Vino Mordekay, ke era de grande linaje, i kon su sensia entendio el linguaje; le envio a dizir a 'Ester kon grande traje; ke me |
prove n. & adj. |
עני, רש; מסכן |
poor, miserable |
Alava ati prove Yeuda ke para sienpre fizistes (Donme, sig 18) |
Al ke demanda segunda vez dale i az ke no lo ves; roga al Dio ke no prevesh de ser prove o no ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
al Dio alavaron kon muncho plazer, porke estavan bezer grandes komo chikos, proves también rikos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Tejas, vidros, bienes, mobles / pasaron fortuna fuerte / proves rikos tambien nobles / tuvieron la mizma suerte (La Epoka, Sal. 1898) |
oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke sienpre por el |
A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo |
provecho m. |
רווח, תועלת, הנאה, יתרון; יעילות; הקלה, הרווחה |
profit, benefit, pleasure, advantage; efficiency; relief, welfare |
Deshate a este fecho, ven a el Dio, ven a el Dio.De nada no ay provecho, ven a el Dio, ven a el Dio. (Donme, sig 18) |
Komer, bever, alvisiar en paseos, nada eyos, i todos son vazios, si pensara no ay provecho de eyos, (Donme, sig 18) |
I haviari bien dezecho, no mires danyo ni provecho; a Amán aze despecho i mira bien de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Perkuró de azer mal sin tener provecho, siendo era un amal de los de el komercho; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
para el lovo poko provecho el vayado si tal por entrar al revanyo el determinado (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
gran senyor vos yamash, so guestro esklavo / i mis ijos i mi bien de kavo asta ravo / no oigash algun klavo / esto vos dire / i al rey bendizire / ke esto no es mi echo / ni dingun |
provechozo adj. |
יעיל, מועיל, בעל תועלת, שימושי; מרגיע, מקל, מעלה מרפא |
effective, beneficial, useful; soothing, alleviating, healing |
orozos yehidim de esta santa sinagoga / resivish aki la mas |
provedad f. |
עניות, דלות, אביונות, ריש, חוסר כל, מחסור, דחקות, מסכנות |
poverty, destitution, want, shortage, distress |
de afirmar la Ley tanto kon proveza komo tener muncha bonansa: (Ketuba de la Ley) |
segun la fortaleza de tu grandeza, mizmamente es la fin de mi provedad i mi basheza (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
provinsia f. |
גליל, מחוז, פלך, פרובינציה |
district, region, province |
Si de akel tiempo estavamos aunados / i estar kon kada uno ermanados / nozotros no pedriamos la independensia / ni menos una de nuestra provinsia (La Amerika, 1916) |
Vino en treze de el mes de Nisan, i eskrivanos fueron yamados en Susan, para siento i vente i siete |
provizión f. |
צידה, אספקה |
supply |
yevamos a tu kamino, ande la provizion vino; (Toledo, Koplas de Yosef) |
puerkería f. |
חזירות, מעשה נבלה, תועבה; לכלוך, זוהמה; דיר חזירים |
stable act, abomination; dirt, filth; pigsty |
Sares grandes ya yevvaron toda la manseveria / munchos mansevos murieron kon grande manzia / es una puerkeria / ke inda va turar / no se puede mas somportar / tanta matansina / i tanta kemasina (La Amerika, 1915) |
puerko m. |
חזיר; ''חזיר'' - כינוי לנבל; כינוי לאדם שמן ודוחה |
pig; ''pig'' - nickname for a villain; nickname for a fat and disgusting person |
Beven komo puerkas dientro de sus serkas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
puerpo m. |
גוף |
body |
Ansi traiya su puerpo komo roza en rozale (Donme, sig 18) |
Yo so Tova ke kayi en fuego, i kon esto mi puerpo derroko (Donme, sig 18) |
el puerpo se deskulpa: no izi pekado, la alma peko i yo ao livrado, kuando se va la alma so asemejado komo piedra kaida en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
pense en su puerpo el enkonado, en su vida va penando, en su muerte es djuzgado, el hibut akever en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
responde la alma: yo so alavada; el puerpo peko i yo no kulpo nada, por aver del mundo so abolada kuando me vo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
i su puerpo es mas grande de el puerpo de tierra sien i setenta tantos segun amostrasiones (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
puerta f. |
דלת, שער, פתח |
door, gate, opening |
Also los sus ojos i sale por la puerta; (Poema de Yosef) |
Las puertas de piadad ya se avrieron; (Puertas de veluntad) |
Puertas de veluntad es ora de avrirse; dia ke mi kuerpo deve afriirse, (Puertas de veluntad) |
A ken me enbias? i luego ire i tu mandado are. el rey le dio repuesta: al ke esta en mi puerta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
A la entrada de la puerta, el rey se levanto a el; (Donme, sig 18) |
Izole ombre de kamino por la puerta pasara (Donme, sig 18) |
Hasid ke entro de la puerta Zimri kon Kozbi esta en buelta uno el otro apreta alanseolos a los dos Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Las puertas tened aviertas a meskinos i kojetas i a los ke meten bonetas porke es gusto de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
zayin de Adar se apregono kon muncha bealá: serrad las puertas de los sielos i no resivas su tefila, ke ya se le fue la gedulá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
se olvida de sus prometas i enrezia yevaduras de sus puertas i no ve ke la muerte esta de dientro de sus kamaretas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
pues adv. |
אחרי, אחר כך, אז |
after, afterwards, then |
los mato pues ke tanto eskumo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
I teneldo por buen uzo: kozas de orno a repozo; pos ke Mordehay las konpuzo, por esto es razón de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Respondio 'Haman: Senyor, merese muerte, |
puesta f. |
פרוסה, נתח, חתיכה, דיסקית |
slice, chunk, piece |
puestezikas delgadikas debasho de un poyiko, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
puesto adj. |
מונח, מוּשָׂם, מוּצָב |
placed, positioned |
I en el dia santo puestas en un kanto kon grande kevranto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
puevlo m. |
עם, גוי; ציבור |
people, gentile; public |
Y sea anparado mi puevlo por Yosef.'' (Poema de Yosef) |
ten ya, Dio, ya ten piadad de tu puevlo i tu eredad, (Toledo, Koplas de Yosef) |
A dar la Ley a su puevlo kaza de Israel (Ketuba de la Ley) |
Va dile a Par'o ke te de el puevlo ke sepan la umot ke ay Dio en los sielos (Pizmon de Moshe, 1893) |
En el dia ke djuzgare a mi puevlo amado me akodrare de la ara, del atan i el atado. (Puertas de veluntad) |
Mordehay luego apanyo a todo el puevlo disholes: se ensanyo el Dio en el sielo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
les disho a eyos: mi puevlo amado, ya vo lo perdono, yo pedri kudiado, presto fue afalagado el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Bora grande komo esta / nunka tuvo akontesido / al rumor de la tempesta / kedo el puevlo entontesido (La Epoka, Sal. 1898) |
Tanto riko i eznaf se van okupando / tomaron muevo medjlis todos ayudando / otros van pensando / eskolas de fondar / al prove adelantar / porke vaya adelantado / nuestro puevlo alavado (La Amerika, 1911) |
O puevlo de Israel! / del esklavaje eskapar si keres / mira de ser umilde komo Sinay / para ke poze entre ti Adonay / i se afirme: ''Veanavim yirshu arets''. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
pasajes i lejendas yo resitava / sin mereserlo el |
Disho 'AbashverOsh: la plata sea tuya emprezentada, i la lisensia sea en tu mano dada, i a este |
A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en |
supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de almiskle / i disheron: no vimos salvo ke el almiskle / respondio: estad aki |
pujar v. |
הוסיף, הגדיל; התייקר; גדל, התווסף |
to add, to increase; to become more expensive; to grow, to be added |
Tornose su alegria en ponsonya pujante (Koplas de Purim, 1545) |
Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911) |
punchar v. |
דקר, עקץ, נעץ; פתח מורסה להוצאת המוגלה; גרם כאב עם מכשיר חד; ''דקר'', השמיע רמז פוגע |
to prick, to stick; to open an abscess to drain pus; to cause pain with a sharp instrument; to make an offensive allusion |
Hal grande ya vino a todas las nasiones / paresio un espino ke puncho los korasones / se sobreviaron las pasiones / i tomaron a matar / sin piadad tomaron a kemar / sivdades enteras / las personas se izieron mataderas (La Amerika, 1915) |
punta f. |
קצה, סוף, פסגה; נקודה; כף |
edge, end, peak; point; cape |
Yegose muy presto i tokole en la punta (Koplas de Purim, 1545) |
el ke es de punta, Tevaria ansi konta, teneldo en memoria para azer istoria. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
punto (2) m. |
רגע, דקה; נקודה; סימן פיסוק; רגישות יתר, נוחות להשפעה; תפר, תפר כירורגי; נקודה לדיון; מידת אורך (ס''מ) |
moment, minute; period; punctuation mark; hypersensitivity, ease of influence; suture, surgical suture; point for discussion; measure of length (cm) |
Deskuvierto, nada es este mundo, muerte de el ombre en un punto, si pensa ke sera a kavo de todo, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18) |
I fayaras ayi una djoya kon mueve puntos ke salen de arba'a shemot ke estan en su shiur (Donme, sig 18) |
Avrieronse los sielos / mostrarmos ke ay un Dio / mos apedreo kon yelos / por puntos non mos undio (La Epoka, Sal. 1898) |
punyado m. |
חופן, מלוא היד, קומץ |
a handful |
I en esto muncho enyado: aspros gasta kon punyado; el Dio los da demaziado i vos keda a dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
punyal m. |
פגיון |
dagger |
Pozole punyal en pecho por ver si arrekodrara (Donme, sig 18) |
punyo m. |
אגרוף; מכת אגרוף; חופן |
fist; punch; fistful |
En dinim de el punyo lo topo meldando kon ayuno i limunio en su mal pensando (Purim, De-Fes, sig. 18) |
En dinim de el punyo lo topo meldando kon ayuno i limunio en su mal pensando (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Purim (ebr.) m. |
פורים |
Purim |
Kelal de este Purim es avrir las manos, diziendo Alláh kierim i biva, ermanos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
rabanim (ebr.) m. pl. |
רבנים |
|
Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911) |
rabino (ebr.) m. |
רב |
|
Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911) |
rabosh m. |
זוג מקלות (אצל הקונה והמוכר) לרשום כמות מכירה באשראי של מצרך ע''י חריצת חריצים/מחיקתם |
|
Devemos azer djunbúsh en estos dos días, sovre inchir el rabúsh ande los Nahmías; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
raer v. |
גרד, קרד, קירצף, שרט; מחק, העביר קו על; הפיק רווח; כירסם ברעש |
|
raetelo del kashko! non lo penses en primero, (Toledo, Koplas de Yosef) |
rafinar (fr.) v. |
עידן, זיקק, זיכך; התעדן |
|
la mujer de senyor Avraam el ke refina la plata: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
rahmán (ebr.) adj. |
רחום, רחמן |
|
Apiadate, rahman, de la amargura de Sara. (Puertas de veluntad) |
Vos ke sosh padre rahman mandamos a el pastor neeman, ke mos sea en buen siman a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
vos ke sosh padre rahman, akojemos de mizrah i maarav i tsafon i teman, mandamos el pastor neeman (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
raíz f. |
שורש |
|
Raiz de todo es nekuda de tsimtsum muy fondo (Donme, sig 18) |
Amalekim se mentavan no se loke pensavan / de mujeres i de bien el no se artava / no se kontentava / de fraguar yalis / ay ke no le kede |
rakí (t.) m. |
יי''ש, עראק |
|
raki de entrada bevan kon mezé; si en este ferezé se topan kontentes, lo metan en mientes. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
rapoza/o f./m. |
שועל; אדם ערום, ערמומי כשועל |
|
yo i tu madre i tus ermanos enkorvarmos a un rapozo?'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
rasa f. |
גזע; יוחסין |
|
Su rasa al rey no disho ni tal deskuvria; a Mordehay se kesho porke se enkuvria (Purim, De-Fes, sig. 18) |
rashá/rashán/rashah (ebr.) adj. & m. |
רשע, מרושע, אכזר, סדיסט; רוצח |
|
Ke non enveluntas ke se muera el rasha, (Untane Tokef) |
Por ke te tienes por Dio, tu, rasha Nimrod? Por ke non krees en el vedradero? (El rey Nimrod) |
ratón m. |
עכבר; חולדה |
|
Tambien el Japon se entro en la boda / el salio komo un raton meneando la koda /ma de la primera ora / se vido ke nada podia azer / un lugar por dezazer / kon muncha barragania / oy no se siente mas su nombradia (La Amerika, 1915) |
ravaniko m. |
צנונית; כִּנוּי לעלם צר אופקים |
|
se asentava a komer i al lado su ravaniko, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
ravdón m. |
זרם, שטף, שטפון, אשד; נזקי שטפון |
|
Ravdon de lagrimas detenia sus mision: (Puertas de veluntad) |
ravdonar v. |
שטף, גרף, הרס (בשטפון, במלחמה), החריב, השחית |
|
en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
ravia f. |
כעס, רוגז, חרון, זעם, זעף, חימה |
|
'ke lo kemen kon gran ravia, siendo ke lo desmintio.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
Grande ravia siento por tu amor rey porke no guardan tu ley no keren tu onra sino tu desonra (Purim, De-Fes, sig. 18) |
ravo m. |
זנב, קצה; זנב ירק, סוג של לפת |
|
De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: desnudaivos, reina, ke asi mando el rey, ke vengas sin manto. Desnudose la reina, le izo kreser el Dio detras un |
Viendose Vashti el |
gran senyor vos yamash, so guestro esklavo / i mis ijos i mi bien de kavo asta |
rayar (1) v. |
גרר, גרד, קרד, קרצף; רידד בצק, פתח ''עלה בצק |
|
las rayava kon el rayo al modo de la kalavasa, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
rayo m. |
קרן; ברק; מגררת, פומפיה; משוף; חישור (בגלגל); כינוי לאדם המטריד בדרישות/עצות |
|
las rayava kon el rayo al modo de la kalavasa, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Rayos rios i truenos / al mundo izo trublar / sea a negros komo buenos / a todos izo temblar (La Epoka, Sal. 1898) |
razgar v. |
קרע |
|
Yaakkov enpesava de rasgar los sus panyos, (Poema de Yosef) |
Yeoshua muncho se atorvo, sus vestidos razgo i muncho se harvo, i los kaveos de su kavesa se los travo (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
|
su aver prearon la djente, todo el / i de su bien se artaron i prearon kada uno para el /i a su korason |
razimo m. |
אשכול, אשכול ענבים |
|
giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo enfloresien se espunto su ermoyo / no se koizieron sus |
razón f. |
שכל, תבונה; טעם, סיבה, נימוק, הצדקה, הוכחה; יכולת חשיבה, הגיוניות |
|
Fizo grande apeyido, i disho estas razones: (Poema de Yosef) |
Yosef respondia razon muy afeitada: (Poema de Yosef) |
Luego respondia otra razon, Yosef: (Poema de Yosef) |
A Yosef konortava kon buenas razones (Poema de Yosef) |
De buena razon seras mi abogado, (Poema de Yosef) |
El eskansiano favlava razones por Yosef. (Poema de Yosef) |
Es razon de alavar ael Dio grande i poderozo (Ketuba de la Ley) |
eyos lo kavzaron este tasferat, porke en todo perat la razón tenemos, mo lo kontenemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
kuando sintio la sinyora de Sara todo esto ke le fue avlando, le disho: muncha razon tenesh en la ora buena yevaldo, vos rogo sinyor no lo fuesh de guestro lado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
razonar v. |
הסיק דבר מתוך דבר; התווכח, התפלמס |
|
ora de puertas de veluntad por seer aviertas / dia de seer mis palmas a el Dio espandidas / rogo: miembra agora a mi en dia de ser |
reazer v. |
עשה מחדש |
|
muncho mas selo reizo, dovlado i redovlado. (Toledo, Koplas de Yosef) |
rebashar v. |
הוריד (מחיר וכו'), הפחית; השפיל |
|
Estas palavras siempre iva repetando / i se estava arrebashando tanto / asta ke se kuvrio entera kon el manto / i su kavesa siempre iva rebashando. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
rebí (ebr.) m. |
רב, רבי |
|
mando a dezir si ay mas shohad angusio a djudio i no aher / lo komio moneda de |
rebolver/se v. |
חזר; חזר בו, התכחש; גילגל (בזכרונו), נזכר, החיה בזכרונו |
|
Kuando los rebolviera kon su padre, Yosef. (Poema de Yosef) |
rebolvieron en Izmir gran kiamed, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
angustia grande se rebolvio. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Armavan gerra los moros alas sivdades de gerrear rebolviendo sus kavayos salian djugar las lansas (Donme, sig 18) |
i fue en dias de Sultan Mamud / Ytgen pasha el mishne no teniamos umud / |
se djustava diziendo mal |
rebuelta f. |
התקוממות, מרד, מרי, מרידה, הפיכה, מהפכה; בלבול, סכסוך; מהומה |
|
Arelim venía ke no avía kuenta por entrar en la sivdat azer una rebuelta, por no desharmos ni menor ni fiesta; el Dio, baruh 'hu, les izo la buelta (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915) |
rebueltina f. |
המולה, שאון, מהומה; מצב הכן, כוננות |
|
se le rompio su tripa de ver la reboltina; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Albirsias nos vinieron kon gran reboltina, kon kartas ke eskrivieron los de Kostantina, muncha esklamatina (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ya el rov de los djudios se avian ido, tambien yo komo eyos me e sonbaido i enlokesido; i muy rebuelto, en nada no atento de la reboltina i la esklamatina. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
rebuelto adj. |
שרוי באי סדר, מבולבל, מעורבב |
|
Ya el rov de los djudios se avian ido, tambien yo komo eyos me e sonbaido i enlokesido; i muy rebuelto, en nada no atento de la reboltina i la esklamatina. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
rechel (t.) m. |
ריבת דלעת |
|
las mondava i las konservava i las azia kon rechel, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
red f. |
רשת; פח (לחיה) |
|
laso i |
redoblado/redovlado adj. |
כפול |
|
muncho mas selo reizo, dovlado i redovlado. (Toledo, Koplas de Yosef) |
redoma f. |
בקבוק, צנצנת, קנקן |
|
Del djenísaro tomalde la redoma i konbidalde, i un poko rogalde ke vos deshe bien beber. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
redondiko adj. |
עגלגל |
|
La su barva redondika mansanikas de djugare (Donme, sig 18) |
redondo adj. |
עגול, עגלגל |
|
las eskojia chikitikas i ke sean redondikas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
no keria redondikas sino ke fueran bien largitas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Sus ojos kon alkoholos pintadas i su boka redonda komo rozas, kon su luenga avlava grandezas. (Donme, sig 18) |
reemplasar v. |
החליף, המיר ב-, מילא מקום, בא במקום |
|
kantos alavados |
reflo m. |
נשימה, הבל פה; נשמת אף אחרונה |
|
I si mizmo me eskatemera aora, por rendir mi reflo torna vendra lv ora''. (Im afes, Papo 1894) |
regalado adj. |
יחיד, מיוחד במינו; אהוב מאוד |
|
Fue notado para no ser mas alimpiado lo de Avraam kon su ijo regalado. (Im afes, Papo 1894) |
Aunke en tu alma el es muy amado, alsamelo por korban a tu regalado en el monte Moriya, en medio la shara. (Puertas de veluntad) |
Dezilde a mi madre Sara ke su gozo perdio, el ijo regalado ke de noventa anyos lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Muy alegre iva Avraam komo si fuera a la boda de su ijo regalado, siendo ke kon buena veluntad resivio su komando del Dio alto i enshalshado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Yoro la sinyora de Sara toda akea noche por su regalado: komo sera mi vida de espartirte de mi lado? i les izo la komania kon los ojos chorreando (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
regalo m. |
מתנה, שי, מתן, דורון |
|
i El haham de los ijikos, a la maestra regalikos i ken puede dé dukadikos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
regla f. |
חוק, כלל, תקן, שיטה, סדר; צו, פקודה; סרגל |
|
Enkomendo esta regla, en memoria bien tenerla, kon partido de azerla, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
regmido adj. |
גאול, נושע |
|
I kisa kon esto seremos regmidos. (Koplas de Purim, 1545) |
regmidor m. |
גואל, מושיע |
|
en la su estreyeria endivino ke avia de naser Moshe rehmidor de Israel (Koplas de Par'o, 1901) |
Si matan a mi por amor, yama nafshi al Kreador, es dicho de el Rehmidor (Donme, sig 18) |
regmisión f. |
ישועה, תשועה, גאולה, ישע, שחרור, פדיון |
|
rehmision, salvasion, ke de nasion esperamos de el. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Senyor de la regmision: me espanto del Satan no me de pasion, vos rogo no agash traision a guestro esklavo Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911) |
regretavle (fr.) adj. |
מעציב, מצער |
|
Ma parese ke esta gerra es inevitavle / i ke kale ke ayga una pelea regretavle / la kuala traera grande destruision / i el penserio solo trae estremision (La Amerika. 1913) |
regreto (fr.) m. |
צער; חרטה |
|
tsar li meod! mi flakeza i de mi korason el apreto / me impidio de kontinuar a mi grande |
reina f. |
מלכה |
|
El dia tersero vistiose la reina (Koplas de Purim, 1545) |
Si tu me los atorgarash serash reina enkoronada i si no me los atorgarash kortare kon la mi espada (Donme, sig 18) |
se vistió de luito la reina Ester, ansí fue demenester por un ombre malo de el mundo arrankalo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
reinado m. |
מלכות |
|
Sovre mi reinado kiero ke seas gia; (Poema de Yosef) |
Ke le tomaria un buen kavayo i tambien un buen sayo koza de reinado bien enkoronado (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ke es tu demanda yo te la are mi reinado partire por konplir tu dicho lindo i bendicho (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I bolsas mandara a el reinado, ke le viniera el mando kon armas bastantes, mas de las de antes. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Mando Ahav a bushkarlo por toda djente i reinado: ''Si lo tuvieres guadrado a el ke va vestido de manto ke su nombre Eliau? (Koplas de Eliau, sig. 18) |
a ti A' el reinado i el enshashamiento a todo modo de kapo, a ti A' la rikeza i la onor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
i el desperta en el mundo gerras i prea i kativerio i ambrera ke esto es su uzo i estruye tierras i arranka reinados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
En anyo de tres ke fue enkoronado izo konbite a kondes i prinsipes i todo su |
reino m. |
ממלכה; משך השלטון |
|
i en el se enshasha tu reino, i se konpone kon mersed tu siya, (Untane Tokef) |
Ke al rey tienda el virdugo de reino a akeya tal se le otorgan vidas (Koplas de Purim, 1545) |
I despues de esta okazion enshalsho a Aman todo reino i nasion a el muncho aman (Purim, De-Fes, sig. 18) |
rejente m. |
עוצר |
|
Si tu as de seer a nos por rijente? (Poema de Yosef) |
rejimen m. |
משטר, שלטון |
|
Munchos anyos pasimos en la inyoransa / del viejo rejimen fue esta mankansa / kon la esperansa / ke tuvimos en el Dio / la libertad mos dio / se vido ke el Dio kijo / ke se eskape el viejo rijo (La Amerika, 1911) |
rejisto m. |
בושה, צניעות, כפיפות ראש |
|
Rejisto Aman tomo se incho de sanya i a su djente yamo a saver su mania (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Seguro ke agagí no lo pensó esto: de kantarle kon chalgí todo su rejisto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
rekerer/rekerir v. |
דרש; חקר, בדק |
|
batieron en puertas de piadades por avrir / el ijo por ser sangrifisiado i el padre por sangrifisiar / esperantes a el Dio i en sus piadades por enfiuziar / esperantes a H' renovaran fuersa / |
rekonosiente adj. |
אסיר תודה |
|
la administrasion sinagogal i su prezidente / a los senyores maftirim es muy |
rekontar v. |
דקלם, השמיע, סיפר, הגיד |
|
I rekontas i kontas, i te akodras todas las ulvidadas de mozotros. (Untane Tokef) |
Devemos de rekontar este kuento trivle ande pudo enventar koza inposivle, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
ken puede rekontar tus djustidades en tu arrodear enriva de el espandimiento de la luna el galgal segundo sin falta i sin portiyo (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
el kual rekonta segun la korteza de mi elguenga poko de lo poko de tus enaltesimientos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
rekordarse v. refl. |
נזכר |
|
Esta maravia el se rekordo muncha mersed le guardo penso de onrarlo i solevantarlo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
rekuerdo m. |
זכרון, זכר |
|
Este rekuerdo lo tienes en el sielo, ninguna maldad lo kuvre kon su velo. (Im afes, Papo 1894) |
Ora ke mi kuerpo en el fuego se adrera, un poko de seniza por mi rekodro guadrara, (Puertas de veluntad) |
relijión/religión f. |
דת, אמונה |
|
sus modestia, sus atamiento a la |
relijiozo adj. & m. |
דתי; ''כלי קודש'' |
|
Siempre deve de kudiar el kapo relijiozo / i ke toda la nasion tenga repozo / el Dio piadozo / i a el lo va guadrar / asegun el va pensar / por toda djuderia / ke ay en la Turkia (La Amerika, 1911) |
kantos alavados remplaso la derasha / melodias |
bendichos seash del Todo Poderozo / ke korresh para la orasion i el kante |
relumbror m. |
זוהר, ברק; מראה זוהר |
|
Tanto su luz da relumbrores ke ala shehina atorva (Donme, sig 18) |
relustrarse v. refl. |
מבהיק (אריג) בעקבות שימוש ממושך |
|
Veluntad de muestro Dio en nos se afirmara i la siya de su onra oy se relustrara (Puertas de veluntad) |
relustror m. |
זיו, זוהר, ברק, בוהק של אריג מבריק |
|
Ken la su kara via gran plazer tomava klara komo el dia i relustror dava (Purim, De-Fes, sig. 18) |
relustrozo adj. |
מבהיק, מבריק |
|
Todos eyos son relustrozos komo tajadura de anyakota(Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
reluziente adj. |
זוהר, מבריק, נוצץ, מזהיר, מבהיק |
|
La su frente reluziente espada dulse [de] kortare (Donme, sig 18) |
reluzir v. |
זהר, הזהיר, הבריק, נצנץ, הבהיק |
|
Repari ke no es bien salir sin konsejo de el senyor, i tambien ombre grande i viejo, komo el espejo ke arreluze, todo antes lo dize lo ke akontese komo si lo viese. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
remanesido/remanisido adj. |
שצץ והופיע פתאום; הנותר, ששרד |
|
Siyo Ahashverosh kon su siyo i Disho: todo Judio ke ay en el reyno mio, ke mando desde aki asta Perat el rio: no sea |
remedio m. |
תרופה, מרפא; פתרון, תקנה, תיקון, מוצא, תקווה, אמצעי, עזרה |
|
Esto muy doliente no topo remedio ni uno ni medio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ya se arrepintieron de este mal echo, el grosh ke tenía[n] todo ya lo dieron, bushkaron remedio por lo ke perdieron; me pisho en sus karas ke tal mos izieron. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
La asembradera de el mal es la Rusia / Ingletierra i Italia se meten en medio / i perkuran por trayer algun remedio (La Amerika. 1913) |
Supo Ester, por el livro de la treslada, ke la reina no puede ir d[o] el rey sin ser yamada, i Si fuere, matar sera matada, no avra ningun |
remez (ebr.) m. |
רמז |
|
De estonses avrira tu ojo saver a el Dio, Tova dize: A ti remez ke no kedares hamor. (Donme, sig 18) |
render/rendir (fr.) v. |
הקיא, הקיא את נשמתו; החזיר, השיב, נתן, העניק; הפך ל-; נשא פירות (רווחים); מכר במכירה פומבית |
|
I si mizmo me eskatemera aora, por rendir mi reflo torna vendra lv ora''. (Im afes, Papo 1894) |
Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911) |
renegado m. |
מומר, משומד |
|
Siendo ke 'Haman kon el rey su estada, Disho: dies mil kintales de plata esmerada te dare por una djente |
renkontrar (fr.) v. |
פגש |
|
Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911) |
renovar v. |
חידש, שיפץ, תיקן |
|
i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
ayi renovan fuersa i ayi repozan los kanseriozos de fuersa (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
batieron en puertas de piadades por avrir / el ijo por ser sangrifisiado i el padre por sangrifisiar / esperantes a el Dio i en sus piadades por enfiuziar / esperantes a H' |
reparar v. |
תיקן, שיפץ, שיקם, אושש |
|
Repari ke no es bien salir sin konsejo de el senyor, i tambien ombre grande i viejo, komo el espejo ke arreluze, todo antes lo dize lo ke akontese komo si lo viese. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
repararse v. refl. |
התאושש, השתקם |
|
Reparose i endecho por plasas i kayes i munchas lagrimas echo por kanpos i vayes (Purim, De-Fes, sig. 18) |
repertorio m. |
רשימה, רפרטואר |
|
hina i hasda tienen en todo el oditorio / por los ermozos pedasos de sus |
repetir v. |
חזר על, שנה, אמר שוב; חזר לסורו |
|
Estas palavras siempre iva repetando / i se estava arrebashando tanto / asta ke se kuvrio entera kon el manto / i su kavesa siempre iva rebashando. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
repozado adj. |
שלו, שקט, שוקט, רוגע, רגוע, נינוח, שאנן |
|
Razon tiene nuestro rijidor ke avrio los lavios / por dezir kon amor a sus politikanos / keremos estar repozados / i non gerrear / ansi vamos a briyar / en deklarandomos neotros / kontentes seremoa nozotros (La Amerika, 1915) |
repozar v. |
הרגיע, השקיט; נח, חדל מעבודתו/מפעילותו |
|
Repozare mi alma en tus kortes, guezmare guezmos de tus montes, mora mi alma entre los estantes. (Donme, sig 18) |
ayi renovan fuersa i ayi repozan los kanseriozos de fuersa (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
repozo m. |
שלווה, מנוחה, רוגע, מרגוע, שקט, שאננות, הפוגה; מתינות, שיקול דעת |
|
si lo keresh atentar, eskuchaldo kon repozo: (Toledo, Koplas de Yosef) |
Tu A-donay el padre piadozo alvisia ami alma de tu gozo, Zihr''i az orasion asu repozo (Donme, sig 18) |
I teneldo por buen uzo: kozas de orno a repozo; pos ke Mordehay las konpuzo, por esto es razón de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Ayno ke lo azemos por mitsvá presiada kon repozo tomemos de la manyanada: (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Siempre deve de kudiar el kapo relijiozo / i ke toda la nasion tenga repozo / el Dio piadozo / i a el lo va guadrar / asegun el va pensar / por toda djuderia / ke ay en la Turkia (La Amerika, 1911) |
Tefilot kale azer para ke kede esta gerra / ke nos izo bezer i mando a muchos a la tierra / ke se eskape esta gerra / i se aga la pas / por ke no se sufre mas / agora ke ayga repozo / i alegria i gozo (La Amerika, 1915) |
shabat agadol oy tomad vuestro |
giala kon |
repuesta f. |
תשובה, מענה |
|
A ken me enbias? i luego ire i tu mandado are. el rey le dio repuesta: al ke esta en mi puerta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
reselo m. |
חשש, חשד; פחד, פחד מוות |
|
no tenemos mas reselo, ni kreemos en ninguno.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
resitar v. |
דקלם, השמיע |
|
pasajes i lejendas yo |
resivir v. |
קיבל, ערך קבלת פנים/מסיבה; יילד, קיבל את היילוד |
|
Las kumadres komo eran djudias, eyas del Dio temian, resivian ijos i ijas (Koplas de Par'o, 1901) |
Los djudios ke resivieron la Ley a ojos de todos los puevlos (Ketuba de la Ley) |
kon kavod i hanupa lo resivio, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Resivieron los djidios ke en akea via Purim todos los anyos kon gran alegria (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Buenas semanas vemos venir, las salimos a resivir para ke mos deshe bivir a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
Rogo al Dio de los sielos: ''Resive ketoret i saumerios se vede la muerte de eyos ke ya temieron de tu nombre i de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Muy alegre iva Avraam komo si fuera a la boda de su ijo regalado, siendo ke kon buena veluntad resivio su komando del Dio alto i enshalshado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
zayin de Adar se apregono kon muncha bealá: serrad las puertas de los sielos i no resivas su tefila, ke ya se le fue la gedulá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Ah, Yoheved madre presiada, resive la gezera del Dio ke fue asetensiada, para esto fuites kriada de enterrar al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
piedre kudiado, salvador de Israel, resivi tu tefila esklavo fiel, yo abashare kon Mihael i Gavriel, ande ti Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
orozos yehidim de esta santa sinagoga / |
vozotros el bien konosido David Behar / el i sus kolegas |
resivivle- guezmo resivivle |
ריח ניחוח |
|
A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan aviertos / en mersedes de muestros padres los primeros mozotros enfiuziados / se konponga muestras tefilot komo guezmo |
reskaldo/reskaldada m./f. |
רמץ לוהט |
|
las deshava en un reskaldo dientro de la kozina (Gizados de berendjena, siglo 18) |
respekto (fr.)/respeto m. |
הערכה, הוקרה, כבוד, כבוד עצמי, יראת כבוד, הערצה, התחשבות |
|
kavod meresen i muncho |
responder v. |
השיב, ענה |
|
I luego respondiera el angel a Yosef: (Poema de Yosef) |
Yosef respondia razon muy afeitada: (Poema de Yosef) |
Respondio su senyora komo desvergonsada: (Poema de Yosef) |
Teilot a el Dio alto estonses las dimos en oras de apreto ke mos respondimos (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Le respondio su padre: El Dio mos apiadara i tambien el karnero El mo lo mostrara; (Puertas de veluntad) |
Mandole a responder: Borrachon perdido vos tienes ke entender en el tu sentido (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
responde la alma: yo so alavada; el puerpo peko i yo no kulpo nada, por aver del mundo so abolada kuando me vo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
|
A' |
anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i |
respuesta f. |
תשובה, מענה, תגובה |
|
Respuesta non le davan savios nin estreyeros. (Poema de Yosef) |
Al rey dieron respuesta todos en derredor: (Poema de Yosef) |
resta/reste f. |
מחרוזת (שומים, בצלים וכו') |
|
resta de peshkados de tauk baluk, les tomaron el suluk; muerte a la moda lo izimos boda. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
restar/restarse (fr.) v./. refl. |
השתייר; נשאר, נותר, עצר, עמד מלכת |
|
Tornadvos atras, andjeles de mi fonsado!, este zehut restara para Tsiyon guadrado: (Puertas de veluntad) |
resto m. |
שארית, מותר, יתרה, עודף, שיור, שריד |
|
Resto de los ke kedaron en la karsel, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Respondiole Zeresh kon todo el resto (Koplas de Purim, 1545) |
Antes ke desniege a todo el resto, i deshen a mi i krean en el vedradero. (El rey Nimrod) |
Todo lo resto kede para el Dio, si de los sielos se dio lo soportaremos i lo yevaremos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I fue komo dezir esto, le disho el Dio: ''Vate presto, dile a Ahav i al resto: 'Si se vos izo la sed de kreer en el Dio de Eliau?''' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Bendicho sea el Dio, ke mos deshó ver esto, muncho gusto tuvimos, kuando es el resto? rogemos al Dio ke sea muy presto i karne kasher ke no venga en esto. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
ke vean el resto i tomen pavor, siendo tenemos favor de el Dio famozo ke es muy piadozo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
por azer konkiyas a el Amalek, ago banyo kon telek; todo va un kuento, no mires el resto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
el ke pense en todo esto i no peke tan presto, i no se olvide de el resto, los siete dinim de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el korban le akonpanye presto / i el i el |
retembla f. |
רעד, רעידה, חלחלה, זעזוע |
|
i travole gran retenbla, en ayuno se kedo; (Toledo, Koplas de Yosef) |
revanada f. |
פרוסה, נתח, פלח |
|
kon sevoyas revanadas debasho de una kasuela, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
las freia a revanadas i esprimia un limon, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
revanadika f. |
פרוסונת; תופין, כעך |
|
debasho revanadikas komia kon su sovrina; (Gizados de berendjena, siglo 18) |
las freia revanadikas komo frien el peshkado (Gizados de berendjena, siglo 18) |
revanyo m. |
עדר בהמות, מקנה; עדר אנושי, ציבור מונהג |
|
az ya revanyo a puevlo eskojido, ke eres pastor fiel; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Vijita tu revanyo kon peadades, ovejas ke esperan en tus bondades (Im afes, Papo 1894) |
Komo vijita el pastor a su revanyo i aze pasar a sus ovejas debasho su vara, (Untane Tokef) |
para el lovo poko provecho el vayado si tal por entrar al revanyo el determinado (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
revés m. |
צד שני, גב |
|
Detras de ti mira una vez, porke azesh a la revez? A tu djura ya la savesh. (Donme, sig 18) |
reveyada f. |
עויינות, תיעוב |
|
kon gran reveyada miran a djidió. Nosotros tenemos Dio: kastigar mos kere, a eyos los fíere. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
reveyador/dera n. |
מורד |
|
i kon ti atorgare; i si no, sere reveyador.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
reveyar v. |
מרד; כפר ב- |
|
de yevar pena si en su dicho reveya: (Ketuba de la Ley) |
reveamos en el alto, djuramos su nombre santo, falsamos en el trato komo uzansa de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Dos sinklavos en el rey |
rey m. |
מלך |
|
El rey, esas sazones, uvo malos talentes (Poema de Yosef) |
Ke a de venir un dia, del rey seras onrado; (Poema de Yosef) |
A la entrada de la puerta, el rey se levanto a el; (Donme, sig 18) |
Vino Eliau serka del rey, mando por todo Israel: ''Suvid todos a 'Har 'Ha-Karmel i prevaremos si es vedrad el Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Porke kada uno keriamos ser rey / i kada uno azer su ley / todo lo ke mos plazia izimos / i aunados nunka estuvimos (La Amerika, 1916) |
rezgate/rezgato m. |
גאולה, פדיון, שחרור, כופר |
|
i djimieron todos los mal'ahim de la merkava / ofanim i serafim demandantes por nedava / engrasiantes a el Dio por el sinyor de Yits.hak: rogo da |
rezinyar (fr.) v. |
ויתר על |
|
Riziendo, le ato bien manos i pies, tendio kuchio al fruto de su vejes, (Im afes, Papo 1894) |
ridjal (t.) m. |
אציל |
|
Ridjales de el dovlet se maraviyaron de este negro milet komo eskaparon; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
riir v. |
צחק |
|
El rey ke la vido komenso a reir (Koplas de Purim, 1545) |
merken martiyikos i shekierdjilik, en kaza deshen ashlik, el ke va beviendo se vaya riendo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Estando el rey komiendo i beviendo, mando a yamar a la reina Vashti muy de prisa korriendo; mando el rey ke vos desnudes, i desnuda vengash |
rijidor/dera n. |
מנהלן, מנהל משק, מנהל, מארגן, מסדר |
|
deve de ser en el mundo gran rejidor muy valiente; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Razon tiene nuestro rijidor ke avrio los lavios / por dezir kon amor a sus politikanos / keremos estar repozados / i non gerrear / ansi vamos a briyar / en deklarandomos neotros / kontentes seremoa nozotros (La Amerika, 1915) |
rijir v. |
אירגן, ניהל, סידר, ערך, התקין, טיפל ב-; סיפק, נתן; רחץ את המת; הכין אוכל, בישל |
|
Komo el meleh lo oyo le dio su sortija i lesensia le dio a el ke lo rija (Purim, De-Fes, sig. 18) |
zahud ternas de ser kumplida kon la Ley seras rijida i kon shalom tu venida en tornando de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911) |
Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911) |
'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915) |
Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915) |
rijo m. |
ניהול, ארגון, סידור, טיפול; עבודה, מטלה; בישול; סעודת חג; תבשיל עשיר להבראת חולים |
|
si keres saver mi rijo, sarlas ombre muy savido. (Toledo, Koplas de Yosef) |
los dos guerfanos de madre kriados kon grandes rijos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Dieron eyos konsejo: presto akudivos kon gran sehel i rijo mira de fuyirvos (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
i ansi todo salio todo el su rijo lindo i bendicho. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Dame tu un rijo ke onra dare (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Munchos anyos pasimos en la inyoransa / del viejo rejimen fue esta mankansa / kon la esperansa / ke tuvimos en el Dio / la libertad mos dio / se vido ke el Dio kijo / ke se eskape el viejo rijo (La Amerika, 1911) |
la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi se le arranka el alma / esta buena fama / asta su vejes / Dio mas muerte no le desh / ke kaze a sus ijos / kon muy buenos |
todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro |
rikeza f. |
עושר, הון, רכוש; שפע |
|
No ay numero de ni kuenta a su gran rikeza (Koplas de Purim, 1545) |
I de munchas vias mando a traer amostrar a su aver i la su grandeza kon muncha rikeza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ven oye, ley aviza, tov saver, es rikeza, tirate de mal riza. (Donme, sig 18) |
a ti A' el reinado i el enshashamiento a todo modo de kapo, a ti A' la rikeza i la onor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Disho el rey: venid verash las |
riko adj. & m. |
עשיר, אמיד; שופע; מוצלח, יפה |
|
ke ansi esta enkomendado tanto povre komo riko. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Riko era por su mal i por su kevranto antes era su amal barbero en un kanto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Despues de dias i anyos Israel rikos i sanos se olvidaron de los anyos ke los sako de Misrayim el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
al Dio alavaron kon muncho plazer, porke estavan bezer grandes komo chikos, proves también rikos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Tejas, vidros, bienes, mobles / pasaron fortuna fuerte / proves rikos tambien nobles / tuvieron la mizma suerte (La Epoka, Sal. 1898) |
sabika tenia por munchas partes / de los sielos le vino estos desbarates / ya tuvo mezates / i muy buenos / |
rinyón m. |
כליה |
|
A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis pekados mis |
río m. |
נהר, נחל, פלג |
|
En lugar de riza eyos endechavan munchas lagrimas echan komo rio fuerte pensando la muerte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Esperamos a sus chorros komo un gadol rio. (Donme, sig 18) |
Siete mares i tanbien siete rios, tanbien agua de be-reshit kon eyos, i mi amor englute a eyos, (Donme, sig 18) |
Rayos rios i truenos / al mundo izo trublar / sea a negros komo buenos / a todos izo temblar (La Epoka, Sal. 1898) |
ushur izo meter enel trigo / tal rish'ut tenia konsigo / landre le de enel umbligo / i su lesh vaya por el |
Siyo Ahashverosh kon su siyo i Disho: todo Judio ke ay en el reyno mio, ke mando desde aki asta Perat el |
A' |
rish'ut (ebr.) m. |
סיכן |
|
ushur izo meter enel trigo / tal |
riza f. |
צחוק |
|
Kon rizo i kante fueron a bever i pedrieron el saver i sus buenas manias kon mosas estranyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
En lugar de riza eyos endechavan munchas lagrimas echan komo rio fuerte pensando la muerte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ven oye, ley aviza, tov saver, es rikeza, tirate de mal riza. (Donme, sig 18) |
'Salid de aki muntanyas vanitozas , / Dio no envelunta en vozotras gloriozas, / ermozura, altura, son vanas kozas, / dizia Dio kon an tono de rizas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
rodear/rodearse v./v. refl. |
נדד, סבב, הסתובב, שוטט; הקיף, סובב |
|
Boteah fue en el Dio, gran feuziamiento, ke nos arremetio en el su asiento por enserramiento, ke puertas serraran, la serka rodearan, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
roer/roendar v. |
איכל, כרסם |
|
boka tienen i no gustan, no komen ni menos royen; (Toledo, Koplas de Yosef) |
rogar v. |
ביקש, הפציר, התחנן, הפגיע, התפלל |
|
'Ay, madre, al Dio rueges por tu fijo Yosef'' (Poema de Yosef) |
yo lo rogo, mis ermanos, tanto kuanto kero yo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Mihael luego rogava: ''yo mizmo lo eskapare, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Rogemos noche i dia ke mos de gozo i alegria kon toda la konpanyia a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
Muncho lemuniozos estan los djidios rogando todos al dio amargos estavan tambien endechavan (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Rogo al Dio de los sielos: ''Resive ketoret i saumerios se vede la muerte de eyos ke ya temieron de tu nombre i de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Bendicho sea el Dio, ke mos deshó ver esto, muncho gusto tuvimos, kuando es el resto? rogemos al Dio ke sea muy presto i karne kasher ke no venga en esto. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Al ke demanda segunda vez dale i az ke no lo ves; roga al Dio ke no prevesh de ser prove o no ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Del djenísaro tomalde la redoma i konbidalde, i un poko rogalde ke vos deshe bien beber. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
kuando sintio la sinyora de Sara todo esto ke le fue avlando, le disho: muncha razon tenesh en la ora buena yevaldo, vos rogo sinyor no lo fuesh de guestro lado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Rogo, sinyor, el kuchio bien aguzaldo para ke mi alma no penara, ke de verlo el kuchio mi garganta se estremesera, un poko de mi seniza a mi madre Sara yevara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
rogemos al Dio noche i dia ke la muerte del olam se kortaria; mas yoro no avria por el zahut de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Senyor de la regmision: me espanto del Satan no me de pasion, vos rogo no agash traision a guestro esklavo Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Yorad i enguayad oy tishabeav ermanos / ma rogad ke presto se den todos las manos / por ke no ayga matansas i amargasion / i eskape el tishabeav de kada nasion (La Amerika. 1913) |
Tsadikim i hasidim ya van esklamando /por la santa patria siempre van penando / al Dio van rogando / kon todo korason / ke mande la salvasion / todo el puevlo rogaremos / porke todos keremos (La Amerika, 1911) |
En estando yo en la Afrika / me determini de avlar de Amerika / me asenti a eskrivir estac poezia / i rogo ke kada uno la melde demazia (La Amerika, 1916) |
|
ermana pekenya, sus orasiones / ordena i responde sus loores / Dio, |
siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el korban le akonpanye presto / i el i el resto / no mos tengan sar / i al Dio muncho |
rogativa f. |
תחינה, תפילה, תחנון, בקשה |
|
de noche se le izo i la su venida / bendiziendo a el Dio ke le dara muncha vida / kon buena salida a kaza bolta / ala semana se le konta / estas mis |
romaneser v. |
נותר, נשאר; חידש כוחו, אזר כוח |
|
apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes deskuvrid / i kompuesta de tu derecha forteyaron i kojeron / no izieron |
romano m. & adj. |
רומאי; רומני |
|
Akel rey de los romanos ke Tarkino se yamava namorose de don[a] Krensia la novle kasta romana (Donme, sig 18) |
Inda romano i bulgar no se avian dechidido / por salir a gerrear mucho avian kijido / ma el romano dezvanesido / kaje ke va empesar / el kontinua armar / a todos sus soldados / por tenerlos aprontados (La Amerika, 1915) |
romper v. |
שבר, ניפץ, ריסק; קלקל; עצר, הפסיק, ביטל; הפר ברית, חילל שבועה |
|
Y luego le ronpia sus panyos a Yosef. (Poema de Yosef) |
se la ronpen sus ermanos, i de el lodo ke se ponga. (Toledo, Koplas de Yosef) |
A' rey fuerte azien abashar i azien enalteser / kon dichas de santos i kon setensia de andjeles / despedasan penyas i |
romperse v. refl. |
נשבר; שבר, קרע; נקע את הירך |
|
se le rompio su tripa de ver la reboltina; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
I las tavlas se ronpieron (Donme, sig 18) |
ropa f. |
בד, ארג, אריג; בגדים; סחורה; לבנים; וילון עבה |
|
ropa fina i muy presiada ke por samara es nombrada, es koza enkonada de hayot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
rosío m. |
טל |
|
Yahid ke vido este selo also su mano ael sielo djuro por moran en el sielo: ''No ara luvia ni rosio asta tomar lisensia de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
roto adj. |
שבור, מקולקל |
|
i esparzio por el suelo platos rotos i kucharas, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Enshemplado komo tiesto roto, (Untane Tokef) |
rov (ebr.) m. |
רוב |
|
Ya el rov de los djudios se avian ido, tambien yo komo eyos me e sonbaido i enlokesido; i muy rebuelto, en nada no atento de la reboltina i la esklamatina. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
rovar v. |
גנב, גזל |
|
Nuestra lingua nos rovaron / nuestras bienes derokaron / a nuestras famiyas las arrastavan / i komo karneros los matavan (La Amerika, 1916) |
rovo m. |
גניבה, גזל, חטיפה, תרמית, הונאה |
|
el nombre del rovo lo trokamos, fint por nombre lo yamamos, menos de esto no ganamos los bienes de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
roza f. |
ורד, שושנה; פרח |
|
Muy apuesto andava komo rozas i flores. (Poema de Yosef) |
Azme veer a tu vista enshemplada a la roza (Ketuba de la Ley) |
Ansi traiya su puerpo komo roza en rozale (Donme, sig 18) |
Kon vazo sin aza beven a heshbón, non azen ningún elbón de ninguna koza, van komo la roza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Todas estavan muy muncho gustozas / i se sintian de korason gloriozas / i kada una se mete a rozas / i miles de otras ermozas kozas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
rozado adj. |
ורוד, ורדי, בעל ניחוח של ורד |
|
rozadas en la sarten, asentadas kon nogada (Gizados de berendjena, siglo 18) |
rozal m. |
שיח ורדים |
|
Ansi traiya su puerpo komo roza en rozale (Donme, sig 18) |
ruah (ebr.) m. |
רוח; נשמה; נשימה |
|
A' a el lo endechava: kuando pekaron Israel el me afalagava, i ruah akodesh lo alavava (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
rubí/rubiko (ebr.) m. |
מלמד תינוקות, רב |
|
Gran gusto tuvimos ke kortaron 3: la blandika en pirmero, la menekshe después, el perro de el blanko dio 3 rubíes para ke lo kortaran la primera vez. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
rumor m. |
שמועה |
|
Bora grande komo esta / nunka tuvo akontesido / al rumor de la tempesta / kedo el puevlo entontesido (La Epoka, Sal. 1898) |
Rusía f. |
רוסיה |
|
La asembradera de el mal es la Rusia / Ingletierra i Italia se meten en medio / i perkuran por trayer algun remedio (La Amerika. 1913) |
Danyo grande le tomo a la basha Rusia / kuando eya oyo ke tokaron a la Serbia / ma la Djermania / presto la entendio / su braso ya espandio / para ayudar a su aliada / ma a la Fransia le vino yelada (La Amerika, 1915) |
ruso m. & adj. |
רוסי; רוסית |
|
La Turkia tambien se entro en la boda / el alman ke la kere bien la kandereo en una ora / al ruso atako por la koda / i lo sheshereo / mas de una nave le batereo / sun avlar demazia / kiena le vino a la Rusia (La Amerika, 1915) |
ruvina f. |
הרס, מפולת, חורבה, חורבות, הריסות, עיי חורבות; התרוששות |
|
Vinyas, kampos komo guertos / esta todo en gran ruvina / ay feridos tambien muertos / en esta gerra divina (La Epoka, Sal. 1898) |
Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915) |
ruvinar v. |
הרס, החריב, השחית |
|
Dezgrasiado Auschwitz ke rovino nuestras famiyas, embezados en muncho bueno, arrastados sin manzia (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
ruvinarse v. refl. |
המיט פורענות על עצמו; נהרס, נחרב |
|
Avlar kero lektor kon boz atristante / de la gerra ke ay ke es muy amanziante / eya kamina avante / i aze destruision / ya se ruvino kada nasion / ma inda van gerreando / la sivdad kemando (La Amerika, 1915) |
ruvio adj. |
אדמוני, אדמדם, אדום שער, ג'ינג'י; בלונדיני |
|
Luz le abasharia de la shehina el rey bien la atina las sus karas ruvias ke paresen djoyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
sabika (t.) f. |
פשע, עבירה |
Crime, offense |
|
sadik (ebr.) m. |
צדיק |
righteous |
De el bien ke esta guadrado en olam 'ha-ba para los tsadikim: (Ketuba de la Ley) |
Sadikim de akel dor kuanto mal yevaron, kon penas i kon sudor muncho perkuraron (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
saeta f. |
חץ; בוכייר |
Arrow; Bochier |
Kon sus ermanos fuera pastor en los ganados (Poema de Yosef) |
Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915) |
aharvados de espada i kombatidos de saetas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
safir/a m. |
ספיר |
sapphire |
Siete son las estreas, safirin todas eyas; Mas onrada de eyas estrea de manyana. (Donme, sig 18) |
sahar (ebr.) m. |
שכר |
wage |
vozotros el bien konosido David Behar / el i sus kolegas resiven del Dio sus buen |
sakadjí (t.) m. |
שקאי, מוביל מים (בנאד עור) |
Shekai, water carrier (leather belt) |
Al saká no vos enmento ni en kuenta de ombre lo meto del ijo de un perro el biznieto; kon todo dalde a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
sakar v. |
הוציא, הסיר, הוריד, סילק |
Removed, removed, lowered, eliminated |
El de la eskansiania de karsel fue sakado. (Poema de Yosef) |
disho: ''de aki en delantre ya la sako de su mando''. (Toledo, Koplas de Yosef) |
-''padre sienta tu sentido lo ke sakas de la boka (Toledo, Koplas de Yosef) |
Sakoles la reina muy lindos komeres (Koplas de Purim, 1545) |
las buia i las kozia i les sakava el kokote (Gizados de berendjena, siglo 18) |
las burakava por adientro, les sakava la simiente, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
I sakastes tierra ve-esev va-ets asimenten simientos (Donme, sig 18) |
Despues de dias i anyos Israel rikos i sanos se olvidaron de los anyos ke los sako de Misrayim el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
sakarse v. refl. |
סילק עצמו, הוציא עצמו |
Removed himself, removed himself |
por sakarselo de el tino komo are, yo el kuytado? (Toledo, Koplas de Yosef) |
sakat (t.) m. & adj. |
פגום; נכה, בעל מום, קיטע |
Damaged; disabled, deformed, mutilated |
kien es de linaje aga bien dikat de no se azer sakat, de bever sin pezo: estén en su sezo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
sako m. |
שק; מעיל קצר, וסט, מותניה |
Sack; short coat, vest, waistcoat |
Kon un grande shusto se vistio sako porke nada no manko ke ya se moria en el este dia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Mas tambien estradavan sako i seniza i los mas arrazgavan sayo i kamiza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
sakrifikar v. |
הקריב, העלה קרבן; הקדיש |
Sacrifice, offer a sacrifice; dedicate |
A el ke dishites: ''Tu ijo presiado sovre la ara sea sakrifisiado''. (Im afes, Papo 1894) |
Deshemos para El este buen kudiado, ya mostrara ken va ser sakrifisiado''. (Im afes, Papo 1894) |
i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy delantre de El siya / estonses se enshashara sangrifisio i el |
batieron en puertas de piadades por avrir / el ijo por ser |
sakrifisio m. |
קרבן, עולה, זבח; הקרבה, מסירות נפש |
Sacrifice, offering, offering; sacrifice, dedication |
El ensensio de su sakrifisio trokado, por el de su ijo onde te ez kontado, (Im afes, Papo 1894) |
i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy delantre de El siya / estonses se enshashara |
sala f. |
אולם, טרקלין, חדר |
Hall, lounge, room |
sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
salado adj. |
מלוח; כבוש במלח; יקר |
Salty; Pickled in salt; Expensive |
Miren de komer pishkado, frito, kocho i asado i ke no manke salado porke aze bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
salario m. |
שכר, משכורת |
Salary, wage |
Mos mande a el untado i tengamos buen salario (Ketuba de la Ley) |
salata (t.) f. |
סלט, ''סלט'' – ערבוביה; |
Salad, ''salad'' ? a mixture; |
las azia salatika, delgadikas komo tri. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
troken marochinos i ke den bakshish, salchichas metan al shish; las mezas bien artas, frutas i salatas. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Guezmo de barut se siente en Evropa / i kada uno bien triste se topa / veremos ke va ser de esta negra salata / i kualos van a komer asana bukata (La Amerika. 1913) |
salata (fr.) f. |
חסה |
lettuce |
Kanavetas i salatas, todos en atuendos de platas; pichones, poyos i patas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
salchicha f. |
נקניקיה |
hot dog |
troken marochinos i ke den bakshish, salchichas metan al shish; las mezas bien artas, frutas i salatas. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
salida f. |
יציאה, מוצא; יציאה לבילוי; תירוץ; מוצאי; הוצאה; יציאת קיבה, צואה |
Exit, exit; going out for fun; excuse; exit; exit; stomach exit, feces |
de noche se le izo i la su venida / bendiziendo a el Dio ke le dara muncha vida / kon buena |
salir v. |
יצא מ-, עזב את; יצא לבילוי |
left, left; went out for a walk |
Kuando del pozo salia vendieronle a merkadores (Poema de Yosef) |
Also los sus ojos i sale por la puerta; (Poema de Yosef) |
Avraam, mi ijo el mayor, me salio gran sin ley.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
el uno semejado a Moshe rabenu otro a David malkenu siendo djentes grandes no sarlesh en baldes'' (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
i al el kantaron kon sus berahot agomel i shevahot por el nes ke vieron de muerte salieron. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Buenas semanas vemos venir, las salimos a resivir para ke mos deshe bivir a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
Kuando el rey Nimrod al kampo saldria mirava en el sielo a la estreyeriya, (El rey Nimrod) |
Kavayeros salieron muy apresurozos alegres anduvieron i muncho gozozos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I fayaras ayi una djoya kon mueve puntos ke salen de arba'a shemot ke estan en su shiur (Donme, sig 18) |
Vieron toda la konpanya komo baldo esta setensia enpesaron alavarla: ''Bendicha madre ke salio de eya Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
ken es el primero salga a bailar, no pirkuren de avlar: ke estén kantando, paras vayan dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Kuando salió el fermán ke se enforkara, kon kalpak i kon tumán ke yakisheara, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Kol de los sielos salio a Avraam Avinu fue yamado: tu ijo regalado no sea degoyado; un barvez en su lugar aea ayegado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
i su tripa es partida i su yubre es salida i su karne es komida del guzano de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
siendo ke buena su pasada, salir no kere de su estada, por fuersa es arrondjada ke aga mizvot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
toda la ropa ke es kerida, ke de seda se teshida, del guzano es salida, los ke komen al onbre en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Kuando tu partites, i de tu sivdad salites / a tus djenitores dishites: / yo vos ayudare, muncha moneda ganare / i siempre a vozotros pensare (La Amerika, 1914) |
Poshea salio la Italia ni mantuvo su aliansa / en deklarandose neotrala eya salio falsa / ma dia no se pasa / si ke este armado / ma no savemos kuando / sarlera de las kantones / en mashkando makarones (La Amerika, 1915) |
'Salid de aki muntanyas vanitozas , / Dio no envelunta en vozotras gloriozas, / ermozura, altura, son vanas kozas, / dizia Dio kon an tono de rizas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
tino pozo a azer mas danyo / izo azer dos papeles en un anyo / el papel |
kuando suviras a tu ija de la karsel / i de kaza de karsel su yugo krevantaras / i aras maraviyar maraviya en tu |
su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este diavlo / |
salmeamiento m. |
שירים ותשבחות |
Songs and praises |
|
salsa f. |
רוטב |
sauce |
i ensima le echava salsa kon un ajiko majado. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
las freia en la sarten kovijadas kon la salsa, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
saltar v. |
קפץ, דילג, ניתר, זינק, התפרץ; פוצץ; קפץ לביקור; נבהל |
Jumped, skipped, leaped, sprang, burst out; exploded; popped in for a visit; spooked |
A los vente dias lo hue a vijitar, lo vido de enfrente mansevo saltar, (El rey Nimrod) |
Mi Dio, mi Dio Tu sos alto, kien no kree el es falto. Nafshi, mi korason salto para loar a Tu Nombre. (Donme, sig 18) |
salto m. |
קפיצה, דילוג, ניתור גבוה, זינוק, גלגול, התהפכות, סאלטו |
Jump, skip, high jump, leap, roll, flip, somersault |
De lo ke kero enmentar nada yo no falto kon baile i salto i kon gran plazer (Purim, De-Fes, sig. 18) |
saludar v. |
ברך לשלום, דרש בשלום |
Greet in peace, pray in peace |
Saludemos agora al senyor parido, ke le sea besiman tov este nasido; (El rey Nimrod) |
Viendose Vashti en eya tanta fealdad, Disho: yo no puedo ir; vos andad; i a el rey de mi parte |
La mosa era guerfana de madre, a Mordekay su tio tenia por padre, kon el |
salvador/dera n. |
גואל, מציל, מושיע |
Redeemer, rescuer, savior |
piedre kudiado, salvador de Israel, resivi tu tefila esklavo fiel, yo abashare kon Mihael i Gavriel, ande ti Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
salvar v. |
הציל, הושיע, גאל |
Save, savior, redeem |
disho el Santo Bendicho El ''yo lo salvo a este ombre, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Mihael sar Israel, Eliau ve-Gavriel ke vengan kon el goel a salvar a Israel. (El Dio alto) |
Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911) |
salvasión f. |
הצלה, תשועה, ישע, גאולה |
Salvation, salvation, deliverance, redemption |
muchiguastes tu umildad, salvasion, manparo de Avraam. (Toledo, Koplas de Yosef) |
i amostramos ya salvasion de puevlo kruel i tanbien salion. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Salvasion esta i demazia (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Damos, Senyor, tu bendision kon la buena kondision; amostramos tu salvasion de el bet mikdash Ariel. (El Dio alto) |
Tsadikim i hasidim ya van esklamando /por la santa patria siempre van penando / al Dio van rogando / kon todo korason / ke mande la salvasion / todo el puevlo rogaremos / porke todos keremos (La Amerika, 1911) |
Teshuva kale azer por nuestros pekados / rogaremos a el Dio sean pardonados / i el Abastado / nos mande la salvasion / a toda la nasion / el dia alegre vino / kantemos de kontino (La Amerika, 1911) |
salvo prep. |
חוץ מ-, פרט ל-, להוציא, מלבד, זולת; רק אם |
except, except for, except for, except for; only if |
Tu uno i tu nombre uno, salvo de ti no ay segundo; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Salvo en monte de Sinay ke se arrebasho tanto (Ketuba de la Ley) |
Salvo kon eya se apegara (Ketuba de la Ley) |
supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de almiskle / i disheron: no vimos |
Samael (ebr.) m. |
סמאל, השטן |
Samael, the devil |
Samael le vino a el senyor presiado; no do mi neshama a ti ke sos enkonado; muncho fue atorvado de ver al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
samara f. |
פרווה |
Fur |
ropa fina i muy presiada ke por samara es nombrada, es koza enkonada de hayot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
samur (t.) m. |
פרוות דלק (שם בעל חיים); שולי פרווה של מעיל בורגני |
Fuel fur (animal name); fur fringe of a bourgeois coat |
Kito su toka de su kavesa, i el su samur tambien, (Donme, sig 18) |
ibrishay i shali / badja i |
sanarse v. refl. |
התרפא, הבריא, השתפר מצבו, חזר לקדמותו |
Healed, recovered, his condition improved, returned to normal |
metio la mano en la arka - se sano de su maka. (Koplas de Par'o, 1901) |
sandak (ebr.) m. |
סנדק |
godfather |
tomar sandikos ish ra uvliyaal (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
sangre f. |
דם; קרבה משפחתית |
Blood; family relationship |
'yo entrare en tu sangre te entregare al fuego.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
La su kara alva klara komo leche en la sangre (Donme, sig 18) |
Yoro Avraam Avinu de ver ke su garganta de suyo espandio, i su padre su pie sovre el tendio, un reviit de sangre de el vertio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Dizen ke va aver una muy grande gerra / i ke muncha sangre va korrer en tierra / Austria i Serbia estan en dubara / siendo a fransez dieron una krushumada (La Amerika. 1913) |
su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
sangriente adj. |
שותת דם, מדמם |
Blood-drinking, bleeding |
Bushkaron de matar a fransez el influente / serbos lo izieron asasinar por mano de basha djente / esta matansa sangriente / izo la gerra aktual / la kuala trusho muncho mal / i inda se espera / ke munchos se yiran a la tierra (La Amerika, 1915) |
sano adj. |
בריא, שלם; טוב/יפה לבריאות, מבריא |
Healthy, whole; good/beautiful for health, wholesome |
tirando ke a la mayor, no deshar sana ninguna. (Toledo, Koplas de Yosef) |
i seash bivos i sanos kon servisio del Dio; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Despues de dias i anyos Israel rikos i sanos se olvidaron de los anyos ke los sako de Misrayim el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
buen shapchi tu eres, ke bueno te mentas / la lesensia ya te di lo ke keres ke metas / en mi lugar te entremetas / esto es mi demanda / el Dio este por tu vanda / kon ti i tu ermano / ke estes bivo i |
santedad/santidad f. |
קודש, קדושה |
Holy, sacred |
apiada Senyor sovre mi por santidad de tu nombre. (Toledo, Koplas de Yosef) |
I kontaremos fortaleza de la santedad de el dia el este, (Untane Tokef) |
en sekreto de andjeles de la santedad, (Untane Tokef) |
Mal'ahim de los sielos lo keren kemar nasido de mujer ke bushka en santedad (Pizmon de Moshe, 1893) |
Oid puevlo su djustedad siempre sere por la santedad desde ke estavan en el midbar salio su fama de Eliau. (Koplas de Eliau, sig. 18) |
santifikado adj. |
מקודש |
sacred |
por el kavod de tu nombre el enfortisido i el santifikado, (Untane Tokef) |
santifikar v. |
קידש |
Kiddish |
ni Mihael ni Gavriel, ke santifiko mi nombre.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
Membra akel ke santifiko tu Gloria i ke desho un eshemplo por memoria! (Im afes, Papo 1894) |
Az por tu nombre, i santifika a tu nombre (Untane Tokef) |
santo adj. & m. |
קדוש |
holy |
veamos la kaza santa, nos i todo nuestro semen; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Shabat el dia santo todos lo miraron ke el mishne se remato i al Dio loaron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ah Dio!, avre tu siyero i damos munchos dineros, ke siempre de ti espero, ke eres santo i fiel. (El Dio alto) |
Vido luz santa en el djuderia ke avia de naser Avraam avinu. (El rey Nimrod) |
I en el dia santo puestas en un kanto kon grande kevranto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Zera Israel vino en akel negro yanto por muncho ke los dotrino mordehay el santo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Zemirot es de kantar a el Dio el alto, sus maraviyas mentar, el Bendicho i Santo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Avre tus ojos, kata de ventana de plata: Nasio estrea santa, estrea de manyana. (Donme, sig 18) |
Kuando suvio su veluntad desperto su luz santa, kavako sus kavakaduras kon klaredad alta (Donme, sig 18) |
Komo ver esto Elia en la tierra los batiera por esta djente tan negra komo estan muriendo puevlo santo del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
I le disho su padre: el Dio santo mos abrigara, i el karnero El mos amostrara, veluntad de muestro Dio en nos se afirmara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
pense en su alma la presiada de lugar santo es abashada, si terna zahud sera sonalsada kuando va de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
reveamos en el alto, djuramos su nombre santo, falsamos en el trato komo uzansa de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Tsadikim i hasidim ya van esklamando /por la santa patria siempre van penando / al Dio van rogando / kon todo korason / ke mande la salvasion / todo el puevlo rogaremos / porke todos keremos (La Amerika, 1911) |
Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911) |
a ti es el santo nombre ke de los patrones de la sensia el es enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Kada una dizia: Yo so la mas alta / de todas las mas grandes muntanyas / Su Maestad! En mi deve dar la ley santa / i se ivan meneando komo kanyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Bien entendido ke se aparejavan / para el dia santo del sesh de Sivan / para salir delantre del Dio despierto / en medio del grande temerozo dezierto. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
orozos yehidim de esta |
A' rey fuerte azien abashar i azien enalteser / kon dichas de |
santuario/santuvario m. |
מקדש, דביר |
Temple, Dvir |
Aina i presto mos frague el santuvario: (Ketuba de la Ley) |
mejorado mos frague el Dio la santeria (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
sanya f. |
זעם, זעף, רוגז, כעס |
Fury, fury, irritation, anger |
Terah luego en la ora kon gran ira i kon sanya, (Toledo, Koplas de Yosef) |
en sanya grande se ensendieron (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Rejisto Aman tomo se incho de sanya i a su djente yamo a saver su mania (Purim, De-Fes, sig. 18) |
sar (1) (ebr.) m. |
שר, מנהיג, ראש |
Minister, leader, head |
Saar grande tuvimos en Purim (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Mihael sar Israel, Eliau ve-Gavriel ke vengan kon el goel a salvar a Israel. (El Dio alto) |
siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el korban le akonpanye presto / i el i el resto / no mos tengan |
todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de amostrarle el kyar / se esta topando en |
sar (2) (ebr.) m.. (pl.: sares) |
חרדה, פחד, בהלה, אימה; ייסורים |
Anxiety, fear, panic, terror; anguish |
Kantare a El Gadol bendicho eskapara a mi alma de saar, El es rahman i el es Dio derecho (Donme, sig 18) |
Yevo muncho sar de sintir lo pasado por la sinyora de Sara se kedo pensando si se lo digo klaro non sere eskuchado por su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
yoro i les disho a eyos bamidbar baaravot, muncho sar vos di por la Ley i las misvot, perdona mi zera de los avot ke so guestro ermano Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
gran kavod eya tenia de estar debasho de la siya, muncho sar eya sentia de venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Sares grandes ya yevvaron toda la manseveria / munchos mansevos murieron kon grande manzia / es una puerkeria / ke inda va turar / no se puede mas somportar / tanta matansina / i tanta kemasina (La Amerika, 1915) |
saray (t.) m. |
ארמון; הרמון |
Palace; harem |
De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18) |
sardela f. |
סרדין; כינוי לאדם צנום |
Sardine; nickname for a skinny person |
Muncha agua de kanela, de Fransia buena sardela; muncho sirio i kandela ke de leshos puedan ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Al vapor ya entrimos, komo sardelas mos estefimos, diez dias navegimos, al Pereo dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
sarmá (t.) f. |
עלי גפן למילוי (אורז וכו') |
Vine leaves for filling (rice, etc.) |
akea korkovadika ke yevava la sarma, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
sartén f. |
מחבת |
pan |
las freia en la sarten kovijadas kon la salsa, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
rozadas en la sarten, asentadas kon nogada (Gizados de berendjena, siglo 18) |
saserdote m. |
כהן; כומר |
Priest; priest |
Izo mandar a traer dientro sus kortes djoyas ke eran de Israel i sus saserdotes (Purim, De-Fes, sig. 18) |
satán (ebr.) m. |
שטן, שד; מלאך המוות |
Satan, demon; angel of death |
Senyor de la regmision: me espanto del Satan no me de pasion, vos rogo no agash traision a guestro esklavo Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
satisfaksión f. |
סיפוק, קורת רוח |
Satisfaction, contentment |
Grande fue la dolor ke sintieron en Nemsia / por la matansa del eredador i de su famiya / de la chika Serbia / demandaron espiegasion / no dando satisfaksion / gerra fue deklarada / i la kapitala serba bombardada (La Amerika, 1915) |
saumerio m. |
קטורת |
incense |
Rogo al Dio de los sielos: ''Resive ketoret i saumerios se vede la muerte de eyos ke ya temieron de tu nombre i de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
saver m. |
ידע, הבנה, שכל, דעה |
Knowledge, understanding, intellect, opinion |
Saveldo muy sierto ke Suleman Pasha del rey le vino fuersa en ferman muy fuerte ke esta muy potente (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Alkansolo a saver el rey Nimrod esto, mando ke lo traigan aina i presto: (El rey Nimrod) |
Guay de su madre kuando eya lo savra! (Puertas de veluntad) |
Haserim son de saver no ay ken los entienda no les abasta a ver para sus biviendas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Kon rizo i kante fueron a bever i pedrieron el saver i sus buenas manias kon mosas estranyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Atorgaras i kreeras ke no ay mas ela Hu. Saver savras i serviras no fayaras ela 'Hu (Donme, sig 18) |
saver v. |
ידע, היה מלומד, הכיר |
Knew, was learned, was familiar with |
Su padre lo soltava, savialo de sierto; (Poema de Yosef) |
Ke de sierto supieron kien era Yosef. (Poema de Yosef) |
Lo ke el rey non savia, Yosef le enmendava. (Poema de Yosef) |
kon todo esto le parese ke para esto el krese, no save ke se anochese i se eskurese la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
maraviyozas son tus echas i mi alma ke algo save delantre de ti muncho krevanta (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
|
savido adj. |
בקי, ידען, למדן, נבון |
Knowledgeable, knowledgeable, learned, wise |
siendo tu tal resavido, porke azes koza loka?'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
si keres saver mi rijo, sarlas ombre muy savido. (Toledo, Koplas de Yosef) |
savidor m. |
בעל ידע בנושא |
Knowledgeable on the subject |
Merino pongades, ke sea savidor (Poema de Yosef) |
'Pues Yosef se kuenta por gran savidor, (Poema de Yosef) |
saviduría f. |
חוכמה, נסיון, ידע, ידענות |
Wisdom, experience, knowledge, expertise |
Ke gran saviduria savia Yosef. (Poema de Yosef) |
'Yeno de bondades i de saviduria, (Poema de Yosef) |
savio m. |
חכם, מלומד, ידען, למדן |
Wise, learned, knowledgeable, learned |
Respuesta non le davan savios nin estreyeros. (Poema de Yosef) |
Yamo a el su savio, i lo konsejara ke para otro anyo se aparejara, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911) |
Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911) |
tu sos aunado i en sekreto de tu aunamiento los savios de sezo se maraviyan ke no alkansan a saver ke es (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tu sos savio i la sensia manadero de vidas ke de ti manan i en tu sensia se aze todo modo de antiguo i la sensia fue de ti kriada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Avlo el rey kon los |
savor f. |
טעם; עונג; רושם, קסם |
Taste; pleasure; impression, charm |
Komigo a tus savores te kieras deleitar; (Poema de Yosef) |
Van pensando mal para el djidió, perdieron el savor de el mal ke el Dio les dio; Imanuel ke vino, presto se kindió, ande va djidió ke lo ayude el Dio (Kalumnia de sangre, sig 18) |
savrozo adj. |
טעים, ערב לחיך, מענג, נעים, חינני |
Delicious, pleasing to the palate, delightful, pleasant, graceful |
ordenaron un kantar muy propite i muy savrozo; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Ke tu boz savroza i tu vista donoza: (Ketuba de la Ley) |
i es komida savroza i mucho mas estimada. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
sayo m. |
שלמת גבר; שמלה; מקטורן, חזיה; מעיל ארוך; שכמית משי (ללא שרוולים) |
Men's suit; dress; jacket, bra; long coat; silk cape (sleeveless) |
te veo, tembla te trava; pekado ke vistas sayo! , (Toledo, Koplas de Yosef) |
luego el pasha sayo lo vistio; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Ke le tomaria un buen kavayo i tambien un buen sayo koza de reinado bien enkoronado (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Mas tambien estradavan sako i seniza i los mas arrazgavan sayo i kamiza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
sayón m. |
תליין; נוגש; נבל |
Executioner; executioner; villain |
Mando a los asayones, Ke se fayan presentes (Poema de Yosef) |
sazón m. |
עונה, זמן |
Season, time |
Yaakov kuando la vido en akeyas sazones, (Poema de Yosef) |
Y mucho lo amava en akesas sazones (Poema de Yosef) |
El rey, esas sazones, uvo malos talentes (Poema de Yosef) |
sed f. |
צמא, צמאון |
Thirst, thirst |
Ken en la ambre, i ken kon la sed. (Untane Tokef) |
Vistio grasia i mersed en el terser dia muerta de anbre i sed de ver tal manzia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I fue komo dezir esto, le disho el Dio: ''Vate presto, dile a Ahav i al resto: 'Si se vos izo la sed de kreer en el Dio de Eliau?''' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
seda f. |
משי |
silk |
toda la ropa ke es kerida, ke de seda se teshida, del guzano es salida, los ke komen al onbre en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
sedaká (ebr.) f. |
צדקה, נדבה, חסד |
Charity, alms, kindness |
I la teshuva i la tefila i la tsedaka (Untane Tokef) |
sedaká al meskino devemos de dar sin echar a ulvidar manot a ermanos, tanbién a serkanos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
seguir v. |
הלך אחרי, הלך בעקבות, בא אחרי, עקב; המשיך |
followed me, followed, came after me, followed; continued |
Los ire sigiendo i los matare tambien los atemare viejos i famiya todos en un dia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
según prep. |
כפי, לפי, בהתאם ל- |
As, according to, in accordance with |
Segun ke lo departe la nuestra eskritura (Poema de Yosef) |
Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
segundo adj. |
שני |
other |
'el rey Nimrod'', respondi?le; ''otro ke el no ay segundo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
La segunda si oyish vos agrada mas i mas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
I todos lo yaman al rey segundo mandava en todo el mundo i a el se arrodeavan i se enkorvavan (Purim, De-Fes, sig. 18) |
mal korason kon mal pensamiento / ke ya mos izo |
sehel (ebr.) m. |
שכל, תבונה, חכמה, שיקול דעת |
Intelligence, wisdom, wisdom, judgment |
Dieron eyos konsejo: presto akudivos kon gran sehel i rijo mira de fuyirvos (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
No yeva el sehel a sonportar del todo (Donme, sig 18) |
gusto soy kijo azer / i el mundo ke non tomen plazer / izo mas negro ke 'Haman el mamzer / el |
seheludo (ebr.) adj. |
חריף, חד שכל, פיקח, נבון, שנון, בעל שכל ישר |
Sharp, sharp-witted, clever, intelligent, witty, common sense |
Kuanto bueno es ke los Estados Unidos / komo seheludo paes tuviendo buenos grandinos / i ministros finos / ke deklararon neotralidad / Vilson mostro abilidad / en este pleito agudo / el se rijo muy seheludo (La Amerika, 1915) |
seja f. |
גבה |
eyebrow |
La su sejika narkada komo arkol de tirante (Donme, sig 18) |
sején/o adj. |
שישי |
Friday |
Zevulun era el sezeno, un maestro marinero; (Toledo, Koplas de Yosef) |
La sejena las azia Estruga la de Meimon, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
sekar v. |
ייבש; שעמם, הוגיע, הטריד, הפריע ל- |
Dry; bored, arrived, bothered, bothered |
enfiladas i sekadas komo azen en Tokat, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
sekarse v. refl. |
התייבש, יבש, הוביש, חרב; השתעמם |
Dried up, dried up, withered, withered; became bored |
komo la yerva ke se seka, (Untane Tokef) |
I fue komo los tres anyos, sekose la tierra i los banyos komieron kavesas de aznos se konsumio el mundo por palavra de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
seko adj. |
יבש, צחיח |
Dry, arid |
'Vakas ke viste manada, sekas kommo madera, (Poema de Yosef) |
Seko su puerpo de ani Tova, esta en el mundo kon esta aava i agora esto es su mahashava (Donme, sig 18) |
sekretamente adv. |
בחשאי, בסתר |
Secretly, secretly |
Amanesio el dia, en sekretamente a Yits.hak lo desperto i todo el aparejo kon su mano lo pronto, i tomo la lenya i el kuchio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
sekretero adj. |
שומר סוד, שומר פיו; אינו מרבה בדיבור |
Keeps a secret, keeps his mouth shut; does not talk much |
Ven aki tu Moshe el mi sekretero tente de mi siya yo te eskapare (Pizmon de Moshe, 1893) |
sekreto adj. |
חשאי, סודי, חבוי, נסתר |
Secret, confidential, hidden, concealed |
le entrego munchos sekretos kuantos tenia resivido. (Toledo, Koplas de Yosef) |
en sekreto de andjeles de la santedad, (Untane Tokef) |
Mal'ahim de los sielos lo tienen selo nasido de mujer ke bushka en sekreto (Pizmon de Moshe, 1893) |
Bueno es ke se fuygan agora en sekreto, mas en antes ke vengan los dias de apreto, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ayi es sekreto de telat kishra me'hemnuta (Donme, sig 18) |
I eyos sekretos de telat kishra me'hemnuta (Donme, sig 18) |
sekreto m. |
סוד, רז |
Secret, secret |
su ijo fue esklavo, ke se enkuvrio el sekreto. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Besorot nos vinieron supito i muy presto kartas ke eskrivieron muncho en sekreto: (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Dio, porke mos traesh en tal apreto, ke fue este sekreto? (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Eya guardaria este sekreto por muncho ke apreto porke muncho presto sale bien de esto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Todo lo kulpavan munchos de nozotros / i ke siempre avlavamos a otros / todos los sekretos dec nuestra nasion / i esto kavzava nuestra destruision (La Amerika, 1916) |
a ti la barragania ke en su sekreto se kansan muestros penserios por estar, ke te enfortesestes de mozotros muncho (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
a ti la fortaleza de el sekreto i el simiento de mozotros esta enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
sekutar v. |
מינה, ייעד, הועיד, סימן; דן, פקד על (עוון) |
Appointed, designated, appointed, marked; judged, ordered (a crime) |
Por vijitar i por sekutar todo fonsado de los sielos enel din. (Untane Tokef) |
ansi azes pasar i rekontas i kontas i sekutas alma de todo bivo. (Untane Tokef) |
selar/selarse v./v. refl. |
קינא ב-, התקנא ב- |
Jealous of, jealous of |
sus ermanos se selaron, enyadieron a aborreserlo; (Toledo, Koplas de Yosef) |
El kijo matarse, por el Dio selo sus ojos en el sielo estavan alsados i al Dio katados (Purim, De-Fes, sig. 18) |
selo m. |
קנאה |
jealousy |
Mal'ahim de los sielos lo tienen selo nasido de mujer ke bushka en sekreto (Pizmon de Moshe, 1893) |
Yahid ke vido este selo also su mano ael sielo djuro por moran en el sielo: ''No ara luvia ni rosio asta tomar lisensia de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
siendo fue vendido por el terekié, bushko de echar lekyé, ke tenía selo no miró al sielo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
selozo adj. |
מקנא, קנאי |
Envious, jealous |
veas Dio selozo grasiozo i piadozo, y amado (Toledo, Koplas de Yosef) |
semana f. |
שבוע |
week |
Buenas semanas vemos venir, las salimos a resivir para ke mos deshe bivir a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
lo aprezo a chilibi Yosef Mordehay / en akea |
de noche se le izo i la su venida / bendiziendo a el Dio ke le dara muncha vida / kon buena salida a kaza bolta / ala |
semejado adj. |
דומה ל- |
Similar to |
el uno semejado a Moshe rabenu otro a David malkenu siendo djentes grandes no sarlesh en baldes'' (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
semen m. |
זרע, גזע |
Seed, stem |
veamos la kaza santa, nos i todo nuestro semen; (Toledo, Koplas de Yosef) |
estas tierras, por mi dicho, a tu semen las dare. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Ke la afirmemos nos i todo muestro semen (Ketuba de la Ley) |
semer (t.) m. |
מרדעת, אוכף; אמתחת |
A saddle, a saddle; a saddlebag |
pan de migo mos dio a komer / por vestido de kolor mos metio shomer / porke manko ke no mos metio |
sena f. |
ארוחת ערב, סעודה, ארוחה |
Dinner, supper, meal |
i las yamavan por nombre las senas de las dolmas. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kortadas a revanadas i echadas en la sena, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Izole gaina en sena kama de oro enke se echara (Donme, sig 18) |
sendero m. |
נתיב, משעול, שביל, מסלול; דרך החיים |
Path, lane, trail, route; way of life |
i en kada dia i dia se enkorva a su rey i en lugar de senderos se para, por la manyana se alsa de mizrah i por la tadre se umilia a maarav (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
su aver prearon la djente, todo el / i de su bien se artaron i prearon kada uno para el / i a su korason razgaron, i kon todo esto / no de ti se ezmovieron sus |
seniza f. |
אפר, רמץ |
Ash, ashes |
Ora ke mi kuerpo en el fuego se adrera, un poko de seniza por mi rekodro guadrara, (Puertas de veluntad) |
Mas tambien estradavan sako i seniza i los mas arrazgavan sayo i kamiza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Rogo, sinyor, el kuchio bien aguzaldo para ke mi alma no penara, ke de verlo el kuchio mi garganta se estremesera, un poko de mi seniza a mi madre Sara yevara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi atadero enreiziar / i la ora de ensender el fuego i mi karne adrira / toma kontigo lo ke de la |
sensia f. |
מדע, השכלה; ידע, דעת, תבונה |
Science, education; knowledge, intelligence, wisdom |
entendido de gran sensia, kerido de el Abastado, (Toledo, Koplas de Yosef) |
A Dio, kon tu sensia balda esta setensia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Bendicho sea el Dio ke a sus temientes de su sensia despartio, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ke kon tal gran gerra de tantos dias, askier de tantas vias, su sensia baldada, ke no izo nada. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Aun ke me viene ansia, Tu le das a mi pasensia, muchigua a mi sensia (Donme, sig 18) |
Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911) |
a ti es el santo nombre ke de los patrones de la sensia el es enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tu sos savio i la sensia manadero de vidas ke de ti manan i en tu sensia se aze todo modo de antiguo i la sensia fue de ti kriada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Vino Mordekay, ke era de grande linaje, i kon su |
sentensia f. |
גזר, גזר דין, פסק דין, חריצת דין, גזירה; פתגם, אימרה |
sentence, verdict, verdict, judgment, decree; proverb, saying |
I kortas taksa a todas las kriansas, i eskrives la setensia de su din. (Untane Tokef) |
azen pasar a malisia de la setensia. (Untane Tokef) |
A Dio, kon tu sensia balda esta setensia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I tu mizmo apreguna mi setensia es dada ke no mengues nada (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Vieron toda la konpanya komo baldo esta setensia enpesaron alavarla: ''Bendicha madre ke salio de eya Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
planta en mi penserios tu temor, setensia sovre mi setensias buenas i balda de sovre mi setensias malas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta |
A' rey fuerte azien abashar i azien enalteser / kon dichas de santos i kon |
sentensiar v. |
גָזַר דין, החליט בצורה נחרצת |
He passed judgment, decided firmly. |
planta en mi penserios tu temor, setensia sovre mi setensias buenas i balda de sovre mi setensias malas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
senteya f. |
ניצוץ, זיק, גץ |
Spark, gleam, spark |
A' kien non se espanta de dia de el din el temerozo / ke a ti te konviene la grandeza i la barragania / en lugar ke ay |
sentido m. |
חוש; מובן, משמעות, הוראה, כוונה, פירוש; שכל, בינה |
Sense; meaning, significance, instruction, intention, interpretation; intellect, understanding |
-''padre sienta tu sentido lo ke sakas de la boka (Toledo, Koplas de Yosef) |
Mandole a responder: Borrachon perdido vos tienes ke entender en el tu sentido (Purim, De-Fes, sig. 18) |
viendomos bien vestidos, de gaava somos enbolvidos, no metemos muestro sentido ke todo keda en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
sentir v. |
חש, הרגיש; שמע, הקשיב, האזין; שמע בקול; הבין; הריח, רחרח |
felt, felt; heard, listened, listened; heard aloud; understood; smelled, sniffed |
Grande ravia siento por tu amor rey porke no guardan tu ley no keren tu onra sino tu desonra (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Porke muncho ke me amo en todas las vias mas munchas manzias mi alma siente (Purim, De-Fes, sig. 18) |
asta ke enforkaron a Amán basha: era un grande pashá, todo el ke sintía no se lo kreía. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
kuando sintio la sinyora de Sara todo esto ke le fue avlando, le disho: muncha razon tenesh en la ora buena yevaldo, vos rogo sinyor no lo fuesh de guestro lado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Yevo muncho sar de sintir lo pasado por la sinyora de Sara se kedo pensando si se lo digo klaro non sere eskuchado por su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
gran kavod eya tenia de estar debasho de la siya, muncho sar eya sentia de venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
grande aglomerasion de damas i senyores / vienen a |
nunka me vo olvidar akea alegria / ke |
sentirse v. refl. |
נשמע; הורגש; חש עצמו |
Heard; felt; felt oneself |
Yoros gritos se sintia / de grandes i kriaturas / kada uno konsentia / temblores i kaenturas (La Epoka, Sal. 1898) |
Guezmo de barut se siente en Evropa / i kada uno bien triste se topa / veremos ke va ser de esta negra salata / i kualos van a komer asana bukata (La Amerika. 1913) |
Todas estavan muy muncho gustozas / i se sintian de korason gloriozas / i kada una se mete a rozas / i miles de otras ermozas kozas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
senyal m. |
סימן, אות |
Sign, signal |
-''esto ke tu me dishistes olgara saver senyal'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
ken puede abasteser por alavar tus senyales (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
i sovre sus bayrakes kada konpanya tiene su senyal (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
senyir v. |
אזר, חגר |
Azar, a belt |
kada uno a su arma sinyo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
djente del rey por tierra armas sinyeron; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
senyor m. |
אדון, מר; פניה לאב או אדם נכבד ומבוגר; בעל הבית; כינוי לאבות האומה |
Sir, Mr.; address to a father or a respected and elderly person; the owner of the house; title for the fathers of the nation |
A buen senyor lo dieron, donde era muy bien kisto (Poema de Yosef) |
gran |
senyora f. |
גברת |
madam |
Gran dolor tenia por el la su senyora, (Poema de Yosef) |
Viendo el novio la ashugar ke trusho la sinyora kon eya (Ketuba de la Ley) |
Dizir no ay miedo pues so grande senyora (Koplas de Purim, 1545) |
Despues de dias ke se arrodearon, a la |
senyoría f. |
אדנות, שררה, ריבונות; הוד מעלה |
Lordship, power, sovereignty; majesty |
ke travo kon mi edad onra de tu senyoria, (Toledo, Koplas de Yosef) |
a servir a tu senyoria (Toledo, Koplas de Yosef) |
separar v. |
ניתק, הפריד, הפריד בין בני משפחה/ידידים |
Disconnect, separate, separate family/friends |
In Auschwitz mos desbarkaron, de nuestros keridos mos separaron, al banyo mos entraron, los kaveyos mos kortaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
ser (2) m. |
בן תמותה, יצור, חי; מציאות |
Mortal, creature, living; reality |
Se esforsavan djuntos kon amor ekstremo, a exekutir el orden del Ser Supremo. (Im afes, Papo 1894) |
serbia f. |
סרבית |
Serbian |
Dizen ke va aver una muy grande gerra / i ke muncha sangre va korrer en tierra / Austria i Serbia estan en dubara / siendo a fransez dieron una krushumada (La Amerika. 1913) |
Serbia ya fue echa en una bolema / ayuda kijo de la Grecha ma kedo kon la postema / ainda eya se kema / siendo al grego ayudo / kuando en apreto se topo / al tiempo de la Bulgaria / kuando aharvado se via (La Amerika, 1915) |
serbo m. & adj. |
סרבי; סרבית |
Serbian; Serbian |
Bushkaron de matar a fransez el influente / serbos lo izieron asasinar por mano de basha djente / esta matansa sangriente / izo la gerra aktual / la kuala trusho muncho mal / i inda se espera / ke munchos se yiran a la tierra (La Amerika, 1915) |
sereno m. |
טללי בוקר, אגלי טל בוקר על זגוגית החלון (משמשים בתרופות ביתיות) |
Morning dew, morning dewdrops on window glass (used in home remedies) |
Par'o komo era estreyero, salio la noche al sereno, (Koplas de Par'o, 1901) |
seria/sería f. |
סדרה |
series |
Grande seria el riebto ke echarian a Yosef. (Poema de Yosef) |
serka adv. |
קרוב ל-, לקראת, בערך |
Close to, towards, approximately |
ke se van aserkando todos a la serka komo azer peshka. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Beven komo puerkas dientro de sus serkas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ijo de Agag el perro kon mal pensamiento kon el rey se asento serka su asiento (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ya avia ayegado en lugar muy serka, dos oras le a faltado para nuestra serka; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
El Dio le disho a Eliau: ''Vate serka la aniya'' en Tsarfat ayi moraria Sera bendezida el azeite i la arina por kavod de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Vino Eliau serka del rey, mando por todo Israel: ''Suvid todos a 'Har 'Ha-Karmel i prevaremos si es vedrad el Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
serka f. |
גדר, גדר הקפית |
Fence, perimeter fence |
Boteah fue en el Dio, gran feuziamiento, ke nos arremetio en el su asiento por enserramiento, ke puertas serraran, la serka rodearan, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
serkano adj. |
קרוב, סמוך |
Close, nearby |
en la angustia serkano nuestro Dio. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
serkano m. |
רֵעַ, חבר, הזולת |
Friend, comrade, other person |
sedaká al meskino devemos de dar sin echar a ulvidar manot a ermanos, tanbién a serkanos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
serpiar v. |
התפתל כנחש; שָׁרַץ |
Writh like a snake; creep |
Todo lo ke ay en el mundo de la tierra i de los aguas serpistes (Donme, sig 18) |
serpiente m. |
נחש |
snake |
Mas ke la serpiente son sus malos dientes (Purim, De-Fes, sig. 18) |
serrar v. |
סגר, נעל, חסם, רכס, פרף |
closure, lock, barrier, ridge, ridge |
Boteah fue en el Dio, gran feuziamiento, ke nos arremetio en el su asiento por enserramiento, ke puertas serraran, la serka rodearan, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
zayin de Adar se apregono kon muncha bealá: serrad las puertas de los sielos i no resivas su tefila, ke ya se le fue la gedulá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
servidor/dera m. |
משרת/ת, מלצר/ית |
Maid, waiter |
tu sos Dio de los diozes i todas las kriansas son tus esklavos i tus servidores i non se mengua tu onra por la kavza de akeyos ke sierven afuera de ti (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
kon pendola de eskrivano maestro kavakadas de eyas senyoras i de eyas servideras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
serviente m. |
משרת/ת |
maid |
kon dos sus varones ke lo eran sirvientes (Poema de Yosef) |
servir v. |
שירת, היה משרת, שימש כ-; עבד (עבודת אלילים) |
Served, was a servant, served as; slave (idolatry) |
perdidores mamparado i avoda zara sirviente. (Toledo, Koplas de Yosef) |
i mos torne el Poderozo a servir a su mandado. (Toledo, Koplas de Yosef) |
ke malanyo ken tal kree i malanyo ken tal sierve. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Mil modos del sortes del koen gadol kuando tenia valor el se los metia i al Dio servia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Atorgaras i kreeras ke no ay mas ela Hu. Saver savras i serviras no fayaras ela 'Hu (Donme, sig 18) |
Se alevanto un rey muy riko Ahav su nombre era dicho Izevel mando kon su dicho ke sirvieran idolos en lugar del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
tu sos Dio de los diozes i todas las kriansas son tus esklavos i tus servidores i non se mengua tu onra por la kavza de akeyos ke sierven afuera de ti (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo tenias? / para ke lo kerias / |
servisio m. |
שירות; צוות השירות; עבודה; דמי שירות; מערכת כלי שולחן/מטבח; חדר שירותים |
Service; Service staff; Labor; Service fee; Tableware/kitchen set; Restroom |
de estar a su servisio i verle la su vision''. (Toledo, Koplas de Yosef) |
i seash bivos i sanos kon servisio del Dio; (Toledo, Koplas de Yosef) |
ainda ayer la izi eya, de un madero del servisio. (Toledo, Koplas de Yosef) |
disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo |
sesh num. |
שש, שישה |
Six, six |
A sesh de Sivan el mez tresero ke Israel de Mitsrayim salio (Ketuba de la Ley) |
setén/o adj. |
שביעי |
seventh |
Dan era el seteno, enshemplado a el kulevro. (Toledo, Koplas de Yosef) |
La setena las azia la bulisa Pelestrina, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Lo atordio el vino en el seten dia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
setenta num. |
שבעים |
seventy |
Lenguajes setenta non es favlador.'' (Poema de Yosef) |
sevada f. |
שעורה; סובין |
Barley; bran |
no te dava a komer pan sino paja i sevada, (Toledo, Koplas de Yosef) |
zavolandeo ashir i dal / mos dio a komer |
severa f. |
דגן |
grain |
Sonyaste otra vegada, espigas sin sivera: (Poema de Yosef) |
Sivera sea guardada en anyos de fartura. (Poema de Yosef) |
'Eskapanos de muerte, Senyor, danos sivera!'' (Poema de Yosef) |
severno m. |
עץ גופר; עצי שיטים (שמהם היו עשויים הבדים לנשיאת הארון) |
Gopher wood; acacia trees (from which the cloths for carrying the Ark were made) |
Hur karpas i kaderno kuvrio su palasio pilares de severno marfil i topasio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
sevoya f. |
בצל; כינוי לתורכי |
Onion; nickname for a Turk |
kon sevoya i almendra las azia un toron (Gizados de berendjena, siglo 18) |
kon sevoyas revanadas debasho de una kasuela, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
sezo m. |
מוח, בינה |
Brain, intelligence |
damos sezo i repozo, tornamos de esta porfia. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Se sobervio tanto i se sonbayo diez mil kintales pezados kon pezo porke perdio su sezo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
kien es de linaje aga bien dikat de no se azer sakat, de bever sin pezo: estén en su sezo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
tu sos aunado i en sekreto de tu aunamiento los savios de sezo se maraviyan ke no alkansan a saver ke es (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
sezón (fr.) f. |
עונה |
season |
ya kumplieron sus mision a la altura / por la |
sezudo adj. |
בעל מוח, בעל שכל ישר, פיקח, חריף, בר דעת, חכם, נבון |
Brainy, common sense, clever, sharp, intelligent, wise, intelligent |
Perkuravan de verla tal mujer pekuda loka i non sezuda kon un gran kuerno kemada enel inferno (Purim, De-Fes, sig. 18) |
shabat/shabad (ebr.) f. |
שבת |
Sabbath |
Dia de Shabat resivieron los djidios la Ley dela mano de el Dio (Ketuba de la Ley) |
Shabat el dia santo todos lo miraron ke el mishne se remato i al Dio loaron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Yom Shabat kodesh vino ora de la orasion (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Shabat viene no meldamos, kon dibur shel hol lo menospresiamos, a los hahamim no eskuchamos, los senyores de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911) |
|
me akordo anyos pasados / la forma ke |
shaká (2) (t.) f. |
בדיחה, מהתלה; טריק |
Joke, prank; trick |
Non es shaka, es miles ke seran degoyados / porke un ombre i su mujer uvo matados / todos estan furiozos i demandan pelea / el Dio ke aga a ke esto non sea (La Amerika. 1913) |
rasgaron sus gezerot fue kon grande |
shakeka f. |
כאב ראש, צלחית/צלחה (מיגרנה) |
Headache, migraine |
Kon grande shakeka ayi se asento; el mazal se le bolto, en lugar de fuersa yazio en la fuesa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
shal/shale/shalí (fr.) m. |
צעיף גדול, סודר מצמר קשמיר |
Large, structured cashmere scarf |
i los shales mas alavados ke de lana son ilados de beemot son treskilados, las ke kaminan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ibrishay i |
shalom! (ebr.) interj. |
שלום (הברכה) |
Peace (greeting) |
Hazak kon shalom a eya, Palomba yama a eya, esto sera por su fama. (Donme, sig 18) |
shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
zahud ternas de ser kumplida kon la Ley seras rijida i kon shalom tu venida en tornando de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
shamash (ebr.) m. |
שַׁמָּשׁ |
sun |
lo ke azia la mujer de Elazar el shamash: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
A los ke traen siriikos, hazán, shamash, mezamerikos, aspros darles kon bultikos, porke ansí el dever (Mandjares de Purim, sig. 18) |
shapchí (t.) m. |
סוחר באלום |
Alum merchant |
buen |
la uma entera muncho mo lo aman / diziendo |
shara f. |
יער |
forest |
Aunke en tu alma el es muy amado, alsamelo por korban a tu regalado en el monte Moriya, en medio la shara. (Puertas de veluntad) |
shasheado (t.) adj. |
נבעת, נדהם, מבולבל, מבוהל; מסוחרר, סובל מסחרחורת |
Terrified, astonished, confused, frightened; dizzy, suffering from dizziness |
todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de amostrarle el kyar / se esta topando en sar / keda muy kayado / i muy |
shashirear (t.) v. |
סחרר, בלבל, הביך, הדהים |
Dizzy, confused, embarrassed, stunned |
La Turkia tambien se entro en la boda / el alman ke la kere bien la kandereo en una ora / al ruso atako por la koda / i lo sheshereo / mas de una nave le batereo / sun avlar demazia / kiena le vino a la Rusia (La Amerika, 1915) |
shastre m. |
חייט |
Tailor |
disho la mujer del shastre: ''ken izo este desbarate?'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
I tanbién yo esto kero: kada uno a su barkero i al shastre i barbero le de aspros i a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
sheftalí/sheftelí/sheftilí (t.) m. |
אפרסק |
peach |
la ke vende shoftilis, prima ermana de Saranda: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
shehiná (ebr.) f. |
שכינה, חסד |
Shekhinah, grace |
Klaredad de la Shehina kon sus ojos vieron: (Ketuba de la Ley) |
Luz le abasharia de la shehina el rey bien la atina las sus karas ruvias ke paresen djoyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
A la entrada del palasio shehina pozo en el. (Donme, sig 18) |
Ayi avian Shehinta kadisha eskondido (Donme, sig 18) |
dibur bueno a eya le davan: si sus mitsvot eya guadrava de la shehina se aprovechava kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kara de muncha |
shekerdjilik/shekierdjilik (t.) m. |
חנות ממתקים ותופינים; ייצור ממתקים |
Candy and Toffee Shop; Candy Manufacturing |
merken martiyikos i shekierdjilik, en kaza deshen ashlik, el ke va beviendo se vaya riendo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
shem (ebr.) |
השם (המקודש); שמות מגיים |
The Name (Holy); Names of the Living |
Mi mazal hue eskura, el shem santo me alumbra, kon dolor hue mi petira. (Donme, sig 18) |
shenlik (t.) m. |
עליזות; חגיגה |
Joy; celebration |
Shelik en todo Shushán izieron la djente, les fue un negro lishán a toda su pariente; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
sheshentos num. |
ששים |
sixty |
Sheshentos i tredje mitsvot para ke las afirme manyana i tadre (Ketuba de la Ley) |
shevet (ebr.) m. |
שֶׁבֶט |
tribe |
Komo los kito afuera, su shevet todo viera ke izo de esta manera korrieron aferrarlo i matarlo a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Tsadik se fue kosheando a la tienda va ayegando su shevet le van preguntando: Ke bushkas tu por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
shish (t.) m. |
שיפוד; כידון |
skewer; bayonet |
troken marochinos i ke den bakshish, salchichas metan al shish; las mezas bien artas, frutas i salatas. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
shofar (ebr.) m. |
שופר |
Shofar |
I kon shofar grande es tanyido, i boz de akayadura se oye. (Untane Tokef) |
tambien shofar tanyeresh i kon esklamasion azer gran orasion. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
shohad (ebr.) m. |
שוחד |
bribe |
mando a dezir si ay mas |
shomer (ebr.) m. |
שומר, משגיח כשרות |
Keeper, Kashrut supervisor |
pan de migo mos dio a komer / por vestido de kolor mos metio |
shusto m. |
פחד, בהלה |
Fear, panic |
Kon un grande shusto se vistio sako porke nada no manko ke ya se moria en el este dia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
sibá (ebr.) f. |
סיבה, טעם, תנאי |
Reason, reason, condition |
Avrid ami las puertas por siba de las lagrimas, Zihr''i fizo por nombransas. (Donme, sig 18) |
siegarse v. refl. |
התעוור, הסתנוור; עצם עיניו מראות, לא רצה להבין |
He became blind, dazzled; his very eyes showed, he did not want to understand |
Mas no aze nada ke su kevranto aserko el Dio santo su ora se ayega sus ojos se siegan (Purim, De-Fes, sig. 18) |
sielo m. |
שמים, רקיע |
Heaven, firmament |
De lo alto del sielo una boz sale: ''Desha este ijo ke tanto te vale! (Im afes, Papo 1894) |
Mirad mirad ke sinyor es Moshe Rabenu ke asuvio i abasho alos altos sielos (Pizmon de Moshe, 1893) |
Kuando el rey Nimrod al kampo saldria mirava en el sielo a la estreyeriya, (El rey Nimrod) |
Tu as de deprender de tus aguelos, tus ojos en el sielos al Dio ke es uno tres dias de ayuno (Purim, De-Fes, sig. 18) |
De los sielos le disheron: ''Keuna de de sienpre te dieron vidas a ti muchiguaron asta ke venga el Mashiah i Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
siendo fue vendido por el terekié, bushko de echar lekyé, ke tenía selo no miró al sielo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Kol de los sielos salio a Avraam Avinu fue yamado: tu ijo regalado no sea degoyado; un barvez en su lugar aea ayegado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Avrieronse los sielos / mostrarmos ke ay un Dio / mos apedreo kon yelos / por puntos non mos undio (La Epoka, Sal. 1898) |
sabika tenia por munchas partes / de los |
disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el |
siempre adv. |
תמיד, בכל עת |
Always, at any time |
Y sienpre andava El Dio kon Yosef. (Poema de Yosef) |
Alava ati prove Yeuda ke para sienpre fizistes (Donme, sig 18) |
De los sielos le disheron: ''Keuna de de sienpre te dieron vidas a ti muchiguaron asta ke venga el Mashiah i Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
hazak ve-emats dire a ken es amigo: sienpre yo lo kantare sin ningun fatigo; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
a ti A' todo modo de kriansa sea de arriva sea de abasho dan edut ke eyos se depiedren i tu estas para siempre (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke |
sien f. |
רקה, צדע |
Raka, side |
Oy la Evropa esta en dos divizada / i si la prima bomba es arrojada / komo unos lokos se meteran a gerrear / i sienes de miles de kavesas van a bolar (La Amerika. 1913) |
siendo prep. |
היות ש-, מאחר ש- |
Since, since, since |
Libertad mos dio Ester kon mucho koraje, siendo a nos fue poter de todo vantaje; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
siento num. |
מאה |
century |
-''terne unos siento i vente. -''i ainda estas vano! (Toledo, Koplas de Yosef) |
Vino despues de dias siento i ochenta kojo de akeas vias djentios sin kuenta (Purim, De-Fes, sig. 18) |
sierpe m. |
נחש; זוחל, שרץ; כינוי לאדם מזיק - ''נחש'' |
Snake; reptile, creeper; nickname for a harmful person - ''snake'' |
En pozo lo echaron, de sierpes i guzanos. (Poema de Yosef) |
sierto adj. |
וודאי, בטוח; מסויים |
Certainly, certain; certain |
ke no vayan i se alaven ke eyos sierven a lo sierto; (Toledo, Koplas de Yosef) |
sierto adv. |
לבטח, בוודאי |
Surely, surely |
Ke yo lo se por sierto ke te an amenazado.'' (Poema de Yosef) |
Ke de sierto supieron kien era Yosef. (Poema de Yosef) |
I ke sepan sierto, nos espantimos, i ninguno avlimos komo la uzansa, no ay esperansa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Kuando suvio adonenu, ke desho una reshimo, geula kon eya sera, los muertos levantara, sierto saved los maaminim, luna komo el sol sera. (Donme, sig 18) |
siervo (1) m. |
צבי, אייל |
Zvi, Eyal |
Naftali via en fito, i lejero komo el siervo; (Toledo, Koplas de Yosef) |
siervo (2) m. |
עבד, משרת |
Slave, servant |
'El tu siervo kerido me uviera forsada. (Poema de Yosef) |
Luego sea prendido tu siervo, Yosef!'' (Poema de Yosef) |
Todos le dizian: mira este Judio. Respondio Mordekay: yo so |
siete num. |
שבע, שבעה |
Seven, seven |
Ayi luego fiziera uno de los pekados (Poema de Yosef) |
i al deredor las siete las mas lindas i beyas; (Toledo, Koplas de Yosef) |
las ke son sovrelargitas eskojia siete ocho (Gizados de berendjena, siglo 18) |
el ke pense en todo esto i no peke tan presto, i no se olvide de el resto, los siete dinim de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
sikileado (t.) adj. |
עצוב; משועמם |
Sad; bored |
para ke no sea sikileado el parido (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
simán (ebr.) m. |
סימן, אות, תסמין, סמל |
Sign, signal, symptom, symbol |
Vos ke sosh padre rahman mandamos a el pastor neeman, ke mos sea en buen siman a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
esto ke vieron en la madre achikta fue por la ihteza ke demandaron ot i siman (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
|
simiente/simienta f. |
זרע |
Seed |
las burakava por adientro, les sakava la simiente, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
I sakastes tierra ve-esev va-ets asimenten simientos (Donme, sig 18) |
simiento m. |
יסוד, בסיס, מסד |
Foundation, base, foundation |
El ombre ke su simiento es de la tierra, i su kavo es la tierra. (Untane Tokef) |
a ti la fortaleza de el sekreto i el simiento de mozotros esta enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tu sos uno presipio de todo modo de kuenta i simiento de todo modo de fragua (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
sinagoga f. |
בית כנסת |
Synagogue |
orozos yehidim de esta santa |
sinagogal adj. |
של ביכ''נ |
By Bichn |
la administrasion |
sinklavo m. |
סריס |
Eunuch |
De prisa se partio el gran |
Dos |
Korriendo torno a el rey el gran |
sinkuenta num. |
חמישים |
Fifty |
Ya es menasup azer folar a los chikos: bushko pino el mamzer de sinkuenta pikos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
sino/sinón conj. |
אלא |
But |
no keria redondikas sino ke fueran bien largitas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
yenos estamos de maldades no avlamos verdades, sino todo falsedades las ke pasan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
sinta f. |
סרט; נתח בשר (פ'ילה) |
Strip; piece of meat (fillet) |
kon una falda de sinta polvoreadas kon kanela (Gizados de berendjena, siglo 18) |
sinyo m. |
סימן, אות, סמל, רמז, תסמין |
Sign, signal, symbol, hint, symptom |
En el dia tresero sinyos del lugar el via kon un umo bien preto ke se esparzia; (Puertas de veluntad) |
sionista/o m. & adj. |
ציוני |
Zionist |
Kondes de nuestra nasion muncho ya penaron / sosietas para union eyos ya fondaron / munchos mos yamaron / no podimos ayudar / agora devemos kudiar / mos aremos sionistas / i devenir kolonistas (La Amerika, 1911) |
sirio m. |
נר גדול, נר כנסיה |
Large candle, church candle |
A los ke traen siriikos, hazán, shamash, mezamerikos, aspros darles kon bultikos, porke ansí el dever (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Muncha agua de kanela, de Fransia buena sardela; muncho sirio i kandela ke de leshos puedan ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
tanto gusto eya tomava kuando en tripa eya estava, un sirio le arrelumbrava ke vea toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
sirpís (t.) m. pl. |
סרבים |
Serbs |
Los sirpís al kortijo entraron, a los djidiós de kaza mos kitaron, asta las mashás mos yevaron.. (Asidio de Belogrado 1788) |
siván (ebr.) m. |
סיוון |
Sivan |
A sesh de Sivan el mez tresero ke Israel de Mitsrayim salio (Ketuba de la Ley) |
Bien entendido ke se aparejavan / para el dia santo del sesh de Sivan / para salir delantre del Dio despierto / en medio del grande temerozo dezierto. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
sivdad f. |
עיר, קרת, כרך |
City, Keret, Vol. |
En vuestras sivdades todas en derredor; (Poema de Yosef) |
Bastesieron a mandar en toda la sivdad, kojeron grandes i chikos de poka edad; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
El nemsí dizen que es budalá, mos enpesó a echar kunbaras asta ke se kemó la sivdad (Asidio de Belogrado 1788) |
Arelim venía ke no avía kuenta por entrar en la sivdat azer una rebuelta, por no desharmos ni menor ni fiesta; el Dio, baruh 'hu, les izo la buelta (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Adina oy esto existe / i kada uno azerse grande insiste / i ansi es ke ay miles de komunidades / en Nuyork i en otras grandes sivdades (La Amerika, 1916) |
siya f. |
כסא, מושב; אוכף |
chair, seat; saddle |
suva orasion de konpaniya por membrasion delantre de tu siya (Toledo, Koplas de Yosef) |
i en el se enshasha tu reino, i se konpone kon mersed tu siya, (Untane Tokef) |
Ven aki tu Moshe el mi sekretero tente de mi siya yo te eskapare (Pizmon de Moshe, 1893) |
Veluntad de muestro Dio en nos se afirmara i la siya de su onra oy se relustrara (Puertas de veluntad) |
bendicha la alma presiada debasho la siya su pozada, supeto es arrondjada de los sielos a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
gran kavod eya tenia de estar debasho de la siya, muncho sar eya sentia de venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Despues de las palavras las estas, engrandesio el rey a 'Haman, ijo de Hamdata, i puzo su |
A' rey asentado sovre |
i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy delantre de El |
siyar (1) v. |
חתם (בחותם), החתים |
Sealed (with seal), the Sealed |
I sos el testiguo, i eskrives i seyas. (Untane Tokef) |
Bravamente enbio por los eskrivanos i las kartas las siyo mizmo por sus manos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
|
siyero m. |
מחסן, מאגר, אוצר |
Warehouse, repository, treasury |
Ah Dio!, avre tu siyero i damos munchos dineros, ke siempre de ti espero, ke eres santo i fiel. (El Dio alto) |
siyo m. |
חותמת, חותם |
Stamp, seal |
Siyo Ahashverosh kon su |
sobervio adj. |
גאוותן, רברבן, יהיר; נשגב, מרומם, נישא, מפואר |
Proud, boastful, arrogant; lofty, exalted, lofty, magnificent |
Muncha mala djente son, estan esparsidos sobervios de korason i no abatidos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
sobreviarse v. refl. |
התכעס; התעצם, גאה, גדל, התפתח |
Get angry; get stronger, proud, grow, develop |
Se sobervio tanto i se sonbayo diez mil kintales pezados kon pezo porke perdio su sezo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Hal grande ya vino a todas las nasiones / paresio un espino ke puncho los korasones / se sobreviaron las pasiones / i tomaron a matar / sin piadad tomaron a kemar / sivdades enteras / las personas se izieron mataderas (La Amerika, 1915) |
sodjifto/sodjefto adj. & m. |
משועבד; עבד |
Enslaved; slave |
Maraviyas susedio mas ke las de Ayifto siendo ayi no kontesio sino un gran sodjifto (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Era despues ke salimos de Ejipto / del lugar del esklavaje i del sojefto / ke Dio kon su bet-din dieron desizion / por dar la Ley a su chika populasion (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
sokorrer v. |
עזר, הושיע |
Help, save |
I kisa de otra via seran sokodidos (Koplas de Purim, 1545) |
sol m. |
שמש, חמה; אור השמש, חום השמש |
Sun, heat; sunlight, heat of the sun |
Ke en uno andavan el sol i la luna (Poema de Yosef) |
La klaridad de el sol les fue eskurision, (Puertas de veluntad) |
Birkia 'ha-shamayim sol i luna fizistes Et kol 'ha-be'hemot ve-et kol 'ha-taninim ke es peshes (Donme, sig 18) |
i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
solamente adv. |
רק, אך, בלבד |
Only, but, only |
Solamente kon una era bastante azer matar de una mas de almas vente (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
soldado m. |
חייל, איש צבא |
Soldier, military man |
Inda romano i bulgar no se avian dechidido / por salir a gerrear mucho avian kijido / ma el romano dezvanesido / kaje ke va empesar / el kontinua armar / a todos sus soldados / por tenerlos aprontados (La Amerika, 1915) |
soler v. |
היה רגיל, התנהג |
Behave normally, behave |
Solias de tener kolores i agora estas demudada (Donme, sig 18) |
solevantar v. |
הגביה, הרים, העלה; קומם, המריד |
The raising, the raising, the raising; the raising, the raising |
Esta maravia el se rekordo muncha mersed le guardo penso de onrarlo i solevantarlo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
soliko adj. |
שרוי בגפו בנעימות ורוגע |
He is alone, pleasantly and calmly. |
kon miel i mucha kanela, las komian los dos solikos. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
solombra f. |
צל; מחסה |
Shade; shelter |
Komo la solombra pasajera, (Untane Tokef) |
Tsadik uno se ayo Mordehay se nombra ke kativo el kayo en la su solombra (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Komo la solombra pasan los dias, no ay a eyos ke no fueron baldias, si pensa ke aze asi manzias, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18) |
sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
soltar v. |
פענח חלום; שיחרר, הירפה, התיר קשר; גרש (את אשתו) |
Interpreted a dream; released, let go, untied a bond; dismissed (his wife) |
Su padre lo soltava, savialo de sierto; (Poema de Yosef) |
Ivan se lo soltar apresurada mente. (Poema de Yosef) |
Por eso so suelta para ti, Yosef.'' (Poema de Yosef) |
Eyos non pensavan ke los soltase Yosef. (Poema de Yosef) |
Muy alegre soltava este suenyo, Yosef. (Poema de Yosef) |
'Deke de esta prizion tu fueres soltado, (Poema de Yosef) |
Sierto salio entero lo ke solto a mos, (Poema de Yosef) |
Luego le fiziera De la prizion soltar. (Poema de Yosef) |
De ti avre kereyas, si non lo sueltas, Yosef.'' (Poema de Yosef) |
Tendiendole el virdugo i soltole la pena (Koplas de Purim, 1545) |
soltero m. |
רווק; גרוש; פותר חלומות |
Single; Divorced; Dream Interpreter |
Luego se levantavan, non avian soltadores (Poema de Yosef) |
I soltador muy vero a Yosef fayamos; (Poema de Yosef) |
sombayer/sombaer/sombayir v. |
פיתה, שידל, השיא, הסית; הקסים, משך לב |
Tempted, enticed, enticed, incited; charmed, attracted |
Ya el rov de los djudios se avian ido, tambien yo komo eyos me e sonbaido i enlokesido; i muy rebuelto, en nada no atento de la reboltina i la esklamatina. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
sombayerse/sombaerse v. refl. |
נפתה |
Nafta |
Se sobervio tanto i se sonbayo diez mil kintales pezados kon pezo porke perdio su sezo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
somportansa f. |
סבל, נשיאה |
suffering, carrying |
a ti es los sekretos ke non ay somportamiento de alavasion i penserio (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
somportar v. |
סבל, נשא, נשא משא |
Bear, bear, bear a burden |
Todo lo resto kede para el Dio, si de los sielos se dio lo soportaremos i lo yevaremos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
No yeva el sehel a sonportar del todo (Donme, sig 18) |
Sares grandes ya yevvaron toda la manseveria / munchos mansevos murieron kon grande manzia / es una puerkeria / ke inda va turar / no se puede mas somportar / tanta matansina / i tanta kemasina (La Amerika, 1915) |
sonalsado adj. |
מרומם, ששבחוהו; שהועלה למעלה רמה |
Exalted, praised; raised to a high level |
pense en su alma la presiada de lugar santo es abashada, si terna zahud sera sonalsada kuando va de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
me akordo anyos pasados / la forma ke shabatot eran |
sonar v. |
צלצל, הדהד; ניגן בכלי נגינה |
Ring, resonate; play a musical instrument |
Vilhelm pasaje kijo azer entre los beljikanos / i por non los dezazer les avlo komo ermanos / viendo ke levantaron manos / a su armada ordeno / el tiro alman sono / la Beljika fue atakada / i en sivdad franseza mandada (La Amerika, 1915) |
sonbultura f. |
ספינה טרופה; מצבה |
Shipwreck; tombstone |
kara de muncha shehina ke el Dio mo lo guadre / de verlo kon el kalpak ke le dio mas donaire / parese un aire a senyor Yehezkel / ke biva este i akel / no veamos faltura / de su |
sonido m. |
צליל, קול |
Sound, voice |
enmentare unos kuantos komo una gotera en la mar i ago viduy por eyos, puede ser are amahar el sonido de sus olas i sus ondas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
laso i red a el fue espandido, en venir su pavor komo |
sontraemiento m. |
משיכה |
attraction |
tu sos savio i de tu sensia apartastes por kriar a el mundo komo el poel i el maestro por kriar el kriamiento de el mundo de sontraemiento de la nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
sonyador m. |
חולם, הוזה, בעל חלומות, בעל דמיון |
Dreamer, hallucinator, dreamer, imaginative |
Luego disheron: ''Ya vemos do viene el sonyador! (Poema de Yosef) |
sonyar/sonyarse v. refl. |
חלם |
Dreamed |
'Gaviyas sonyava ke faziamos un dia, (Poema de Yosef) |
Otro suenyo sonyava, i non en noche una (Poema de Yosef) |
Los suenyos se afirmaran ke tu as sonyado.'' (Poema de Yosef) |
Una noche sonyavan, i avian temores; (Poema de Yosef) |
El rey Par'o sonyava suenyos muy verdaderos, (Poema de Yosef) |
i me konto la bashika ke se sonyo kon guarita; (Toledo, Koplas de Yosef) |
sorear (t.) v. |
כילה/איכל תוך כדי שימוש, בזבז; מכר בכמויות; שיבץ מלים זרות כדי לעשות רושם |
Consume/consume while using, waste; sell in bulk; insert foreign words to make an impression |
kuanto va sorear esto (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
sorta/sorte (fr.) f. |
סוג, מין, אופן, צורה |
Type, gender, manner, form |
Mil modos del sortes del koen gadol kuando tenia valor el se los metia i al Dio servia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Mordehay se anduvo serka de la korte torno i se detuvo por no ir tal sorte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
sorte (fr.) f. |
סוג |
type |
Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911) |
sortija f. |
טבעת |
ring |
Kon sortija apuesta, i bendision granada, (Poema de Yosef) |
Komo el meleh lo oyo le dio su sortija i lesensia le dio a el ke lo rija (Purim, De-Fes, sig. 18) |
sosegadamente adv. |
ברוגע, בשלווה |
Calmly, peacefully |
Muy sosegada mente lo favlava Yosef (Poema de Yosef) |
sosiedad/sosietad/sosietá f. |
חברה |
company |
Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911) |
Kondes de nuestra nasion muncho ya penaron / sosietas para union eyos ya fondaron / munchos mos yamaron / no podimos ayudar / agora devemos kudiar / mos aremos sionistas / i devenir kolonistas (La Amerika, 1911) |
sostener v. |
החזיק, תמך ב-, עודד, פרנס |
Held, supported, encouraged, provided |
a ti es la fuersa la ke sostienes el mundo fraguado enriva de nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
sostenerse v. refl. |
התפרנס, החזיק עצמו, עומד/ניצב על |
made a living, supported himself, stood on |
Mundo este i mundo el ke viene, sovre este amor se le sostiene, Tova, si te matan, otro no tiene. (Donme, sig 18) |
soterrar (arc.) v. |
קבר, טמן |
Grave, burial |
Do estava soterrada la su madre onrada; (Poema de Yosef) |
sovre prep. |
על, מעל, על גבי; בקשר ל- בענין |
On, above, on top of; in relation to - in the matter of |
apiada Senyor sovre mi por santidad de tu nombre. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Yamo: ''Ya Dio, abedigua a este hijo de la aniya, toma la yave de la luvia ke no podesta sovre todas dos Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Yoro Avraam Avinu de ver ke su garganta de suyo espandio, i su padre su pie sovre el tendio, un reviit de sangre de el vertio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
sovreforsar v. |
לחץ, העיק, הציק, עשק |
Pressure, pressured, harassed, oppressed |
Vos e de vervos komo uzaresh i no sovreforsares (Purim, De-Fes, sig. 18) |
sovrino m. |
אחיין; בן דוד |
nephew; cousin |
debasho revanadikas komia kon su sovrina; (Gizados de berendjena, siglo 18) |
ermana de Gavilan, sovrina de Merimeche: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Amalekim se mentavan no se loke pensavan / de mujeres i de bien el no se artava / no se kontentava / de fraguar yalis / ay ke no le kede raiz / de este espino / de 'Haman |
soy (t.) m. |
מקור, מוצא, גזע |
Origin, lineage, race |
krepan de el despecho kien es de su soy, de estonses asta oy lo vamos mentando, kon martiyos dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
gusto |
sudar /sudarse v. |
הזיע; נרגע |
Sweat; Relax |
sino lo azia ke bien |
sudor m. |
זיעה |
Sweat |
Sadikim de akel dor kuanto mal yevaron, kon penas i kon sudor muncho perkuraron (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
suegra f. |
חמות, חותנת |
Mother-in-law, mother-in-law |
ke ansi se lo anbezo la suegra de Moshe Dasa. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
suelo m. |
אדמה, קרקע; רצפה; סף, מפתן |
Earth, ground; floor; threshold, threshold |
por el suelo esparziolas, oro i plata i metal; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Esklavo vendido a mi aguelo echado en el suelo kuravash los kayos de los mis kavayos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
suenyo m. |
חלום; שינה |
Dream; sleep |
Otro suenyo sonyava, i non en noche una (Poema de Yosef) |
Este suenyo kontava su padre, Yosef. (Poema de Yosef) |
Nos te avremos de matar por tus suenyos, Yosef.'' (Poema de Yosef) |
Los suenyos se afirmaran ke tu as sonyado.'' (Poema de Yosef) |
Muy alegre soltava este suenyo, Yosef. (Poema de Yosef) |
El rey Par'o sonyava suenyos muy verdaderos, (Poema de Yosef) |
Te olvidastes maras de akel suenyo el dio es muestro duenyo mos eskaparemos i tu mal veremos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
suerte f. |
גורל, מזל |
Fate, luck |
negra fue la su suerte de primera kompra boltar fue desonra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Le kayo en suerte ke los entendio Bigtan i Teresh prendio ke se akonsejaron en su mal pensaron (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Muncho el se estira en kuentra el Dio por matar a los djidios i echo la suerte kavza de su muerte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
hayre no ay de eskapar de la muerte, grandes i chikos kaen en esta suerte, anke sea tan fuerte komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Tejas, vidros, bienes, mobles / pasaron fortuna fuerte / proves rikos tambien nobles / tuvieron la mizma suerte (La Epoka, Sal. 1898) |
Avlo el rey kon los savios de enfrente; Disho: miradle su juizio, i echadle |
sufriir (2)/sufreir v. |
טיגן קלות, חרך, השחים (בשר, בצל) |
Lightly fry, sear, brown (meat, onion) |
De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18) |
sufriirse v. refl. |
חי בצנע; היטגן |
Live austerely; fry |
Tefilot kale azer para ke kede esta gerra / ke nos izo bezer i mando a muchos a la tierra / ke se eskape esta gerra / i se aga la pas / por ke no se sufre mas / agora ke ayga repozo / i alegria i gozo (La Amerika, 1915) |
sufrito m. & adj. |
מזון שטוגן טיגון קל; מטוגן קלות |
Fried food, lightly fried; lightly fried |
i sofritas kon gordura las yamavan baldaron. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
koman indianos, sofrito i kiebap; kada uno su erbap ordenen la meza sin aver mankeza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
sukseso (it.) m. |
הצלחה |
success |
rogo a los senyores maftirim yeno |
sulhá f. |
סוג של תבשיל חצילים |
A type of eggplant stew |
las azia komo esfongos i las yamava sulhas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
sultán m. |
סולטן, שולטן |
Sultan, Sultan |
En su fuego del Goel Shabetay Nafshi kon mi puerpo i lo ke ay, ayudara Goel Tsevi Shabetay, el es malhut Tsevi Sultan Shabetay. (Donme, sig 18) |
Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911) |
suluk (2) (t.) m. |
שאיפת אוויר, נשימה |
Inhalation, breathing |
resta de peshkados de tauk baluk, les tomaron el suluk; muerte a la moda lo izimos boda. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
supitanio/supitiano adj. |
פתאומי |
sudden |
Ken kon espada, i ken kon muerte supitiana. (Untane Tokef) |
súpito (it.) adv. |
פתאום, לפתע |
Suddenly, suddenly |
Besorot nos vinieron supito i muy presto kartas ke eskrivieron muncho en sekreto: (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18) |
bendicha la alma presiada debasho la siya su pozada, supeto es arrondjada de los sielos a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
supremo adj. |
עליון, עילאי, ראשון במעלה, רם ונישא |
Supreme, supreme, first in rank, high and lofty |
Se esforsavan djuntos kon amor ekstremo, a exekutir el orden del Ser Supremo. (Im afes, Papo 1894) |
suseder v. |
בא אחרי, ירש; קרה |
Came after, succeeded, followed ; happened |
Maraviyas susedio mas ke las de Ayifto siendo ayi no kontesio sino un gran sodjifto (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
sutlach (t.) m. |
דייסת אורז חלב, קרישת אורז בחלב |
Rice milk porridge, rice coagulated in milk |
Sutlach i kozas de leche a el ken kome le aproveche; a dormir ke no se eche, ke no es ansí el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
suvir v. |
עלה, טיפס, העפיל; העלה |
Ascended, climbed, ascended; raised |
Otras siete pasavan, vakas del mar suvientes (Poema de Yosef) |
Siete espigas veia suvir en una kanya; (Poema de Yosef) |
Su kavayo le dava, Yosef en el suvia. (Poema de Yosef) |
para poder ponerlas i ke suvirian los alkansarian. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Le murio el ijo de la aniya suvio lo echo en su aliya yoro su madre una alguaya: ''Si por matar a mi ijo vinites por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
i kuando lo suves en las tasas de la balansa non se va para abasho la tasa i non se alevanta para arriva (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo alto, mi korason kon amargura esklama / komo |
tabernaklo m. |
ארון הברית, המשכן, מקדש |
ark of the covenant, tabernacle, temple |
'ereh no ay para akel espektakulo / el templo paresia un |
tadrar v. |
איחר; דחה |
to be late; to postpone |
akontesio ke tadraron demaziado akel dia. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911) |
tadre adv. |
מאוחר |
late |
Sea bendicha en eya fiesta de demanyana i de tadre a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
Vide a la tadre ke se enkuvrio, dishe: No es este el Dio vedradero. (El rey Nimrod) |
enfiladas en espeto las azia kada tadre, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
tadre f. |
ערב |
evening |
Sheshentos i tredje mitsvot para ke las afirme manyana i tadre (Ketuba de la Ley) |
La mosa era guerfana de madre, a Mordekay su tio tenia por padre, kon el se saludava manyana i |
tajadura f. |
טבח, השמדה; גיזרה |
massacre, extermination; figure |
Todos eyos son relustrozos komo tajadura de anyakota (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tajar v. |
חתך, גזר, כרת; חצב; הכרית, טבח, השמיד, רצח, ניתח אברים אברים |
to cut, to cut down; to quarry; to slaughter, to destroy, to murder, to dissect into limbs |
i kon Avraam el dio tajo luego firmamiento: (Toledo, Koplas de Yosef) |
taksa f. |
מס, הטל; גזר |
tax; command |
I kortas taksa a todas las kriansas, i eskrives la setensia de su din. (Untane Tokef) |
No ay taksa para tus anyos, (Untane Tokef) |
takum (t.) m. |
מערכת לבוש שלימה; זוג; קבוצה, חבורה |
complete set of clothes; couple; group, bunch |
Manden a tomar kiemán, el takum entero, kantemos lo de Amán kon un buen pandero; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
tal adv. |
כך |
so |
A su marido tal non deskuvriria, topo una meara i lo pariria. (El rey Nimrod) |
tal/a adj. |
כזה/כזאת; זהה ל-, דומה ל- |
such; identical to, similar to |
Dio, porke mos traesh en tal apreto, ke fue este sekreto? (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ke bushkash el rey Tarkino tales oras en mi kama? (Donme, sig 18) |
pan de migo mos dio a komer / por vestido de kolor mos metio shomer / porke manko ke no mos metio semer / |
Anda a el rey i avla kon el, ke no se pierde Ye'hudah ni Ariel, i no sea por tu mano fin de Yisrael, ke no venga |
y el Dio no deshara su kompanya dezamparada, i tu no veras |
talante m. |
רצון, רצון טוב; נכונות, אופן, צורה, חזות; עונג |
will, goodwill; willingness, manner, form, appearance; pleasure |
De kien avia talante de ver la su figura (Poema de Yosef) |
El rey, esas sazones, uvo malos talentes (Poema de Yosef) |
Yosef de buen talente yevalas sin refierta. (Poema de Yosef) |
Tomo muy mal talente, Disho:''Id vos a Yosef!'' (Poema de Yosef) |
Dos fijos le dava El Dio a su talente. (Poema de Yosef) |
Ke le konsolasen de su mal talante (Koplas de Purim, 1545) |
talento m. |
כישרון |
talent |
A sus ermanos pezava, avian mal talento. (Poema de Yosef) |
Mas de muy mal talento los bushkava Yosef. (Poema de Yosef) |
tam (ebr.) adj. |
תם, ישר, נקי כפים |
pure, straight, clean-handed |
Respondio la Ley tama temima (Ketuba de la Ley) |
tamanyo (arc.) adj. |
גדול יותר, קטן יותר |
bigger, smaller |
I lo echo olvidava, los sus visios tamanyos; (Poema de Yosef) |
también adv. |
גם; חוץ מזה, מלבד זאת; אף לא (במשפטי שלילה) |
also; besides that; neither (in negative sentences) |
Tanbien yo I mis mosas seremos en eyo (Koplas de Purim, 1545) |
tambien shofar tanyeresh i kon esklamasion azer gran orasion. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
tamo m. |
מוץ |
chaff |
de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tan adv. |
כה, כל כך |
so, so much |
Tan mal ke le akeshavan akeyos sus amores. (Poema de Yosef) |
taní/tanid (ebr.) m. |
תענית, צום |
fasting |
Taanit apregonó Mordejay el djusto, ninguno dezayuno tres días apunto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
tefilot i |
tanto adj. |
כה הרבה |
so much |
ke ansi esta enkomendado tanto povre komo riko. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Ke kon tal gran gerra de tantos dias, askier de tantas vias, su sensia baldada, ke no izo nada. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
i su puerpo es mas grande de el puerpo de tierra sien i setenta tantos segun amostrasiones (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tanto adv. |
כל כך, כה, עד כדי כך; באותה מידה, אותה כמות |
so much, to that extent; to the same extent, the same amount |
yo lo rogo, mis ermanos, tanto kuanto kero yo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
i miles de milarias luego ke loavan otro tanto. (Toledo, Koplas de Yosef) |
de afirmar la Ley tanto kon proveza komo tener muncha bonansa: (Ketuba de la Ley) |
No desho Ester de azer eya otro tanto tiro gozo i plazer i desnudo su manto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Estas palavras siempre iva repetando / i se estava arrebashando tanto / asta ke se kuvrio entera kon el manto / i su kavesa siempre iva rebashando. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
y 'Haman el 'Agagi estando en un kanto, Disho la reina: manyana, otro |
tanyer v. |
ניגן |
to play |
I kon shofar grande es tanyido, i boz de akayadura se oye. (Untane Tokef) |
tambien shofar tanyeresh i kon esklamasion azer gran orasion. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Tenemos de adjuntar todos los vizinos para tanyer i kantar i prevar los vinos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Los vazos eran de kristal de montanya; manda el rey ke kada uno beva komo es su manya, i el ke tiene mejor |
Los vazos eran de kristal de montanya; manda el rey ke kada uno beva komo es su manya, i el ke tiene mejor tanyer ke traiga i |
tapar v. |
סתם, חסם, אטם, כיסה; עמעם, האפיל על |
to block, to seal, to cover; to dim, to overshadow |
matad i arematad, toda alma se pierda, destruilda asta ke le tape yerva, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
kon masa tapava el plato i las yamava kaplama. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
La su boka agudika kon un pinyon la tapare. (Donme, sig 18) |
tapón m. |
פקק, מגופה, מכסה; כיסוי, שמיכה |
cork, bung, lid; cover, blanket |
i inchidas por arriva i les metia taponikos, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
tarlá (t.) f. |
שדה; חווה; ערוגת גינה; שדה פלחה |
field; farm; garden bed; field |
kuando toma el ben adam alguna tarla se akavida ke no sea serka de la sivdad ke no lo miren todos (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
tasa f. |
ספל, כוס, בזיך |
mug, cup, dish |
las enbolvia kon guevos batidos en una tasa, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
i kuando lo suves en las tasas de la balansa non se va para abasho la tasa i non se alevanta para arriva (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tauk (t.) m. |
עוף |
chicken |
resta de peshkados de tauk baluk, les tomaron el suluk; muerte a la moda lo izimos boda. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
tavla f. |
לוח, קרש, עץ (חומר), משטח; מדף; מגש; אחת מאבני ''חמש אבנים'' |
board, plank, wood (material), surface; shelf; tray; one of the ''five stones'' |
Ayi en el midbar vidi arrelumbrar las tavlas de la ley vidi abashar (Pizmon de Moshe, 1893) |
si keresh ser bivos i no detardar, las ropas tambien atar i azervos balas no deshesh ni tavlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
las pikava en una tablika, las azia una tortada, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
La tavla de los sus pechos a dos o a tres djugare (Donme, sig 18) |
I las tavlas se ronpieron (Donme, sig 18) |
tea f. |
אבוקה, לפיד; עץ שרף המשמש להדלקת אש בפחמים |
torch; resinous wood used to light a fire in coals |
kuanta tea ay por tierra i por mar (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
tedzo adj. |
נוקשה, קשיח, מתוח |
stiff, rigid, tense |
Siente muncha ansia en lugar de gozo, komo un palo tezo ansi kedaria asta el terser dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
tefilá (ebr.) f. |
תפילה, שחרית |
prayer, morning prayer |
I la teshuva i la tefila i la tsedaka (Untane Tokef) |
Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
piedre kudiado, salvador de Israel, resivi tu tefila esklavo fiel, yo abashare kon Mihael i Gavriel, ande ti Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
por kuenta izo tefilot kon bakasha, por no enterrarse en el midbar ke era busha, muncho dezeo de entrar laarets akedosha (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
zayin de Adar se apregono kon muncha bealá: serrad las puertas de los sielos i no resivas su tefila, ke ya se le fue la gedulá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Tefilot kale azer para ke kede esta gerra / ke nos izo bezer i mando a muchos a la tierra / ke se eskape esta gerra / i se aga la pas / por ke no se sufre mas / agora ke ayga repozo / i alegria i gozo (La Amerika, 1915) |
|
|
A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan aviertos / en mersedes de muestros padres los primeros mozotros enfiuziados / se konponga muestras |
tefilín/m (ebr.) m. pl. |
תפילין |
tefillin |
Tomo Zo'har en su pecho, i los tefilin tambien. (Donme, sig 18) |
teja f. |
רעף |
tile |
Luvia fuerte kon pedrisko / no deho ni djam ni tejas / kada uno boy de brisko / mos izo todos lentejas (La Epoka, Sal. 1898) |
Tejas, vidros, bienes, mobles / pasaron fortuna fuerte / proves rikos tambien nobles / tuvieron la mizma suerte (La Epoka, Sal. 1898) |
tela f. |
אריג, ארג, בד; יריעה; חוט, קוּר; קרום; קרום החלב; כברה; רשת; סרט קישוט |
fabric, cloth; sheet; thread, web; film; film of milk; net; netting; decorative ribbon |
I su mano la tienda de los galgalim adjunto I kon kolchetes de el poder telas de las kriansas ato (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
telek (t.) m. |
בלן |
bath attendant |
por azer konkiyas a el Amalek, ago banyo kon telek; todo va un kuento, no mires el resto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
tembla f. |
רעדה, חלחלה, חרדה |
tremor, shudder, anxiety |
te veo, tembla te trava; pekado ke vistas sayo! , (Toledo, Koplas de Yosef) |
I los mal'ahim se apresuran, i dolor i tembla les trava, i dizen: (Untane Tokef) |
temblar v. |
רעד, חרד, הזדעזע |
to tremble, to bother, to shudder |
Rayos rios i truenos / al mundo izo trublar / sea a negros komo buenos / a todos izo temblar (La Epoka, Sal. 1898) |
A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / |
temblor m. |
רעד, רעידה, רעדה, חלחלה |
tremor, shaking, shudder |
Yoros gritos se sintia / de grandes i kriaturas / kada uno konsentia / temblores i kaenturas (La Epoka, Sal. 1898) |
temer v. |
פחד מ-, חשש מ- |
to fear of, to be afraid of |
Yosef sienpre temiera El Dio de los fonsados (Poema de Yosef) |
Disho: 'Fijo, non temas, ni tomes kuidado; (Poema de Yosef) |
Temio de ser kaido en el infierno, Yosef. (Poema de Yosef) |
Onbre de bondades, ke tema al kriador; (Poema de Yosef) |
Las kumadres komo eran djudias, eyas del Dio temian, resivian ijos i ijas (Koplas de Par'o, 1901) |
Las mitsvot afirmar i temer en el Dio i azer su mandado: (Ketuba de la Ley) |
Zahut tengamos nos i todos los ke en el Dio temen (Ketuba de la Ley) |
Temiendo muy muncho aver de morir (Koplas de Purim, 1545) |
Rogo al Dio de los sielos: ''Resive ketoret i saumerios se vede la muerte de eyos ke ya temieron de tu nombre i de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
temerozo adj. |
מפחיד, מטיל אימה; אלים, חזק מאוד; ירא |
frightening, terrifying; violent, very strong; fearsome |
su padre en el estulto de ver suenyo temerozo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
ke el dia [es] temerozo i pavorozo. (Untane Tokef) |
Nes ke le izo el hay temerozo i fuerte ke el senyor de Mordehay lo libro de muerte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Bien entendido ke se aparejavan / para el dia santo del sesh de Sivan / para salir delantre del Dio despierto / en medio del grande temerozo dezierto. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
A' kien non se espanta de dia de el din el |
A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / |
temiente adj. |
פחדני, ירא |
cowardly, fearful |
Bendicho sea el Dio ke a sus temientes de su sensia despartio, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
temimú (ebr.) m. |
תמימות |
innocence |
Respondio la Ley tama temima (Ketuba de la Ley) |
temor m. |
פחד, מורא, יראת כבוד |
fear, awe, reverence |
Aya donde yazia, tomaronle temores. (Poema de Yosef) |
Su senyora le amava, prendieronle temores, (Poema de Yosef) |
Una noche sonyavan, i avian temores; (Poema de Yosef) |
En tu entrar en este mar toma a ti dos alas, la una es anava i la segunda sea temor. (Donme, sig 18) |
planta en mi penserios tu temor, setensia sovre mi setensias buenas i balda de sovre mi setensias malas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
temoridad f. |
פחד, מורא, אימה, בעתה, בהלה, חרדה |
fear, dread, terror, anguish, panic, anxiety |
pero kon temoridad, es figura muy santa, (Toledo, Koplas de Yosef) |
sin pavor i sin apreto, i menos sin temoridad: (Toledo, Koplas de Yosef) |
Kon temoridad de korason i alegria i gozo (Ketuba de la Ley) |
tempesta (it.)/tempestad f. |
סופה, סער |
storm |
Bora grande komo esta / nunka tuvo akontesido / al rumor de la tempesta / kedo el puevlo entontesido (La Epoka, Sal. 1898) |
templo m. |
מקדש, היכל, דביר; בית כנסת |
temple, hall, sanctuary; synagogue |
'ereh no ay para akel espektakulo / el |
temprano adv. |
מוקדם, מוקדם מהרגיל |
early, earlier than usual |
'Ke yo uvas tomava, fazia vino tenprano; (Poema de Yosef) |
tenay (ebr.) m. |
תנאי |
condition |
Iszieron estos tenaim los djidios kon la Ley Santa (Ketuba de la Ley) |
tender v. |
נטה; מתח |
to tend; to cause tension |
Riziendo, le ato bien manos i pies, tendio kuchio al fruto de su vejes, (Im afes, Papo 1894) |
Ke al rey tienda el virdugo de reino a akeya tal se le otorgan vidas (Koplas de Purim, 1545) |
Tendiendole el virdugo i soltole la pena (Koplas de Purim, 1545) |
Yoro Avraam Avinu de ver ke su garganta de suyo espandio, i su padre su pie sovre el tendio, un reviit de sangre de el vertio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
tener v. |
היה לו/יש לו, החזיק, הכיל; התנגד, עמד בפני |
to have; to resist |
De ke tenesh la kara tan demudada? Eya ya savia el mal ke tenia. (El rey Nimrod) |
kavod grande tu ternas si al yetser no eskucharas, a mis mizvot tu afirmaras, las ke se azen en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
zahud ternas de ser kumplida kon la Ley seras rijida i kon shalom tu venida en tornando de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo |
tenerse v. refl. |
החזיק עצמו |
to hold oneself |
Por ke te tienes por Dio, tu, rasha Nimrod? Por ke non krees en el vedradero? (El rey Nimrod) |
Hazak komo el leon, fuerte se tuviera, para azer galeon kiereste trushera; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
teriaki/teriakyi (t.) m. |
שתיין, מתמכר לשתיה וסמים |
a drinker, addicted to alcohol and drugs |
siendo fue vendido por el terekié, bushko de echar lekyé, ke tenía selo no miró al sielo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
ternero m. |
עגל |
calf |
Uvrizikas de ternera, ava, mansana i pera, avgotaraho sin sera porke es bueno para bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
terretemblo m. |
רעש, רעידת אדמה |
earthquake |
Ken kon terretenblo i ken kon magefa. (Untane Tokef) |
terrivle adj. |
נורא, איום, מבעית, מפחיד, מטיל אימה |
terrible, horrific, frightening, terrifying |
El rav ke esto oyo kedo pensativle i kon el su meoyo grande i terrivle disho: (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Devemos de rekontar este kuento trivle ande pudo enventar koza inposivle, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
terser/tersero/tersén/terseno adj. |
שלישי |
third |
Luego el dia tersero, el rey izo alegria (Poema de Yosef) |
El dia tersero vistiose la reina (Koplas de Purim, 1545) |
En el dia tresero sinyos del lugar el via kon un umo bien preto ke se esparzia; (Puertas de veluntad) |
mal korason kon mal pensamiento / ke ya mos izo segundos |
tesher v. |
ארג; איחה/הטליא אריג/בגד/ גרב; הקים עסק, ארג תכניות |
to weave; to patch fabric/garment/sock; to start a business, to weave plans |
los vestidos mas validos ke de keten son teshidos de Frankia son venidos, son kresidos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
toda la ropa ke es kerida, ke de seda se teshida, del guzano es salida, los ke komen al onbre en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
teshuvá (ebr.) f. |
תשובה, חרטה; תשובה, מענה |
repentance; answer, response |
I la teshuva i la tefila i la tsedaka (Untane Tokef) |
I por tanto duelo azed teshuva muestra orasion suva ke estash apretados por muestros pekados (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Teshuva kale azer por nuestros pekados / rogaremos a el Dio sean pardonados / i el Abastado / nos mande la salvasion / a toda la nasion / el dia alegre vino / kantemos de kontino (La Amerika, 1911) |
testa (it.) f. |
ראש |
head |
Diole eya repuesta: mi tio amigo, yo no djugo mi testa ni tal yo le digo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I mete en su testa una korona (Purim, De-Fes, sig. 18) |
va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / grosh te komites sin pezo / ven veras la muestra / ya me bolo la |
testigo/testiguo m. |
עד |
witness |
I sos el testiguo, i eskrives i seyas. (Untane Tokef) |
teta f. |
שד, דד; פטמה |
breast, nipple |
Toda mujer ke alechase, ke venga a dar teta a Moshe, (Koplas de Par'o, 1901) |
tetar v. |
ינק |
to suck |
Moshe komo era djidio, non kijo tetar de goy sinon de la su madre (Koplas de Par'o, 1901) |
Moshe komo era navi, non kijo tetar de mitsri sinon de la su madre (Koplas de Par'o, 1901) |
tevekel/tevekiel (t.) adj. |
רשלן, מוזנח |
negligent, neglected |
Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
tezoro m. |
אוצר |
treasure |
Kontoles Aman su alta grandeza gran kopia de ijos i de tezoro (Koplas de Purim, 1545) |
tiempo m. |
זמן, עת, מועד, תקופה, שהות, ארכה; מזג אוויר |
time, season, date, period, duration; weather |
Oyid lo ke akontesio en tiempo de avante i lo ke se enrikesio ke es koza de enkante (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
mira lo ke es el kavo del basar vadam, la muerte kedo del tiempo de Adam, de eya no eskapa benadam, anke sea kuanto Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
tienda f. |
יריעה נטויה לצל; אוהל, אפיריון; מפרש |
a sheet spread out for shade; a tent, canopy; a sail |
Tsadik se fue kosheando a la tienda va ayegando su shevet le van preguntando: Ke bushkas tu por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
I su mano la tienda de los galgalim adjunto I kon kolchetes de el poder telas de las kriansas ato (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no |
tierra f. |
ארץ, קרקע; אדמה, עפר, אבק; רצפה; ארץ, מדינה, כדור הארץ |
land, ground; earth, soil, dust; floor; country, globe |
Los moros desendieron a tierra de Adjivto; (Poema de Yosef) |
Sera fanbre granada siete anyos en la tierra, (Poema de Yosef) |
La fanbre era fuerte en toda la tierra, (Poema de Yosef) |
una ora en antes presto ke vaya a derrokar Tevaria i asta la tierra no deshe ni piedra''. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ordenes de gerra keria armar, por la tierra i por la mar, por azer su gusto, tuerto i no djusto. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Ya no lo estimavan djente de su tierra, ni menos lo kontavan komo una piedra; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
I fue komo los tres anyos, sekose la tierra i los banyos komieron kavesas de aznos se konsumio el mundo por palavra de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
shamayim vaarets yoravan i dizian: el hasid de la tierra se depedreria i derecho en el onbre no avria komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
de verme kon muncha fatiga, ordeni esta kantiga, kon eya se kastiga el ombre kriado de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
viendomos bien vestidos, de gaava somos enbolvidos, no metemos muestro sentido ke todo keda en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Dizen ke va aver una muy grande gerra / i ke muncha sangre va korrer en tierra / Austria i Serbia estan en dubara / siendo a fransez dieron una krushumada (La Amerika. 1913) |
Bushkaron de matar a fransez el influente / serbos lo izieron asasinar por mano de basha djente / esta matansa sangriente / izo la gerra aktual / la kuala trusho muncho mal / i inda se espera / ke munchos se yiran a la tierra (La Amerika, 1915) |
Tefilot kale azer para ke kede esta gerra / ke nos izo bezer i mando a muchos a la tierra / ke se eskape esta gerra / i se aga la pas / por ke no se sufre mas / agora ke ayga repozo / i alegria i gozo (La Amerika, 1915) |
i su puerpo es mas grande de el puerpo de tierra sien i setenta tantos segun amostrasiones (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tiesto m. |
סל; כלי חרס, קדרת חרס, עציץ |
basket; pottery, clay pot, flower pot |
Enshemplado komo tiesto roto, (Untane Tokef) |
timón m. |
הגה ספינה |
ship's rudder |
kién i kién se apara por ver un maymón kolgado en un timón: el sinyor onrado bien amizurado. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
tinievla/s f./f. pl. |
חשיכה, חושך, אפילה; קדרות, אבל, עצב עמוק; כנוי לאדם קודר |
darkness, gloom; gloom, mourning, deep sadness; nickname for a gloomy person |
de ver tanta tinievla, del servisio se vedo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano(Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tino (2) m. |
תשומת לב, שימת לב, מודעות, זהירות, שקידה; דעת, שכל; זכרון |
attention, heedfulness, awareness, caution, diligence; mind, intellect; memory |
enganyado estuvo en vezes kon el tino muy perdido. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Ke le entre del meoyiko i non lo kite de el tino (Pizmon de Moshe, 1893) |
Dezilde a Nimrod ke perdio su tino porke no kere kreer en el vedradero. (El rey Nimrod) |
Rogo al Dio de kontino ke este en nuestro tino, (El Dio alto) |
I perdio el su tino i se alavaria ke en toda su via no pudo verla (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Kuando bien se enbevdo el rey kon el vino estonses no anduvo de meter su tino (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Una noche mos enpesó a echar mucho tiro asta ke mos kito el tino, a la manyana dishimos: ya mos dimos (Asidio de Belogrado 1788) |
Zemán de la orasión teneldo en tino, esto es la kondisión muestra de kontino; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
mira tu i mete tino no lo eskucha al espino, no te piedras del kamino porke te echa en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
tsorer el yetser el malo no lo desha despegarlo, su tino es por arrankarlo de kaminos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Akodrate emigrado, akodrate emigrado / de lo ke prometites / por ayudar, por ayudar a tus djenitores / tu non mantuvites, ni en tino metites / lo ke aprometites (La Amerika, 1914) |
|
no pensava en la muerte ni metio en |
tinta f. |
דיו; ''דיו'' - כינוי לשיכור שאינו יכול לעמוד על רגליו |
ink; ''ink'' - a nickname for a drunk who can't stand on his feet |
Non ay tinta ni papel para deskrivir la vida de Belzen, kashkaras de rapas a komer i agua de balsas a bever (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
tinya f. |
שחין, נתק, גזזת; זוהמה; חוב ישן |
ringworm; dirt; old debt |
No le tura toka en la su fermedad ni en su desdichad yena de dolores tinya i fedores (Purim, De-Fes, sig. 18) |
tío m. |
דוד, דוד גדול (אחי הסבא); שם הניתן בפניה לאדם מקורב או מפשוטי עם |
uncle, great uncle (grandfather's brother); a name given to a close person or commoner |
La novena las azia la tia senyora Amada, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Diole eya repuesta: mi tio amigo, yo no djugo mi testa ni tal yo le digo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
La mosa era guerfana de madre, a Mordekay su |
tirante (2) m. |
קַלָּע |
sharp-shooter |
La su sejika narkada komo arkol de tirante (Donme, sig 18) |
tirar v. |
ירה, קלע; זרק, השליך; הדפיס, הדפיס מהדורה; לקח, משך, קיבל |
to shoot; to throw, threw; to print edition; to take, to pull, to receive |
tirando ke a la mayor, no deshar sana ninguna. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Komo se aserkaron luego le tiraron un tiro les echaron katorze mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
I la su djustisia se va aserkando se le tira su mando i la su grandeza i su altigueza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Kedo tudro i mudo tirose su suenyo tizo komo un lenyo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Konbaras ke enbiaron de pezo bastantes, tiros grandes mandaron de leshos tirantes, mas ke los de antes, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Vedad de mintira del mundo, deshas aki a lo todo; Tirate dientro del lodo. (Donme, sig 18) |
tiro m. |
יריה, כדור; קול נפץ, קול יריה; ''פצצה'' - ידיעה מרעישה; אסון; פחד ממכת גורל; תותח |
shot, bullet; explosive sound, gunshot; ''bomb'' - shocking news; disaster; fear of a blow of fate; cannon |
Komo se aserkaron luego le tiraron un tiro les echaron katorze mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Leshos de milias kuatro atras se boltaron ke no les venga el tiro ayi abasharon (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Konbaras ke enbiaron de pezo bastantes, tiros grandes mandaron de leshos tirantes, mas ke los de antes, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Una noche mos enpesó a echar mucho tiro asta ke mos kito el tino, a la manyana dishimos: ya mos dimos (Asidio de Belogrado 1788) |
Vilhelm pasaje kijo azer entre los beljikanos / i por non los dezazer les avlo komo ermanos / viendo ke levantaron manos / a su armada ordeno / el tiro alman sono / la Beljika fue atakada / i en sivdad franseza mandada (La Amerika, 1915) |
Yulles tiros i dinamit van todos arrojando / mizmo a los mas babayit ya los van matando / sin piadad van degoyando / i inda no ay eskapar / aze muncho espantar / esta matansina / mirando ke es grande kyina (La Amerika, 1915) |
tishabeav (ebr.) m. |
תשעה באב |
Tisha b'av |
Yorad i enguayad oy tishabeav ermanos / ma rogad ke presto se den todos las manos / por ke no ayga matansas i amargasion / i eskape el tishabeav de kada nasion (La Amerika. 1913) |
tizo m. |
אוד, בול עץ שרוף למחצה |
a half-burnt log |
Kedo tudro i mudo tirose su suenyo tizo komo un lenyo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
todo m. |
הכל |
everything |
Los djidiós todos kantavan, kon el bien se alegravan i agora todos endechavan (Asidio de Belogrado 1788) |
toka f. |
טורבן, מצנפת, שביס; אריג לשביס |
turban, bonnet; cloth for turban |
No le tura toka en la su fermedad ni en su desdichad yena de dolores tinya i fedores (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Kito su toka de su kavesa, i el su samur tambien, (Donme, sig 18) |
se djustava diziendo mal rebolvi / i enmentarash ke yevo esta |
tokar v. |
נגע, מישש; נגע ללב; העליב; ניגן על כלי נגינה; ''סחב'', גנב גניבה קטנה |
to touch, to feel; to touch the heart; to insult; to play a musical instrument; ''carry away'' - a small theft |
manos tienen i no tokan, i sus pies no kaminan; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Yegose muy presto i tokole en la punta (Koplas de Purim, 1545) |
i toda la djente avian pasando las konbaras bolando entre eyos pasavan i no les tokavan (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
tomado adj. |
עסוק, תפוס, מחוייב; מלא מכאובים; נכפה; שוטה |
busy, occupied, committed; full of pain; epileptic; foolish |
Disho Fatma a Sherifa komo kien la konsejava: Ermana mia Sherifa ke estas de amor tomada (Donme, sig 18) |
tomar v. |
לקח, נטל; תפס; לקח אשה/לקחה בעל - התחתן/נה; קיבל; קנה |
to take; to catch; to take a wife/a husband - to marry; to receive; to buy |
Kuando los rebolviera kon su padre, Yosef. (Poema de Yosef) |
Disho: 'Fijo, non temas, ni tomes kuidado; (Poema de Yosef) |
luego kon los djidios empesaron a tomar: (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Ken la su kara via gran plazer tomava klara komo el dia i relustror dava (Purim, De-Fes, sig. 18) |
ke vean el resto i tomen pavor, siendo tenemos favor de el Dio famozo ke es muy piadozo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Manden a tomar kiemán, el takum entero, kantemos lo de Amán kon un buen pandero; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
De muestras kazas mos ketaron, a l'aviasion mos entraron muestros trezoros mos tomaron, al vapor mos embarkaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
kon tres malahim abasho mishemé rumá; los malahim le izieron la kama, kon neshiká le tomo su neshama (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
tanto gusto eya tomava kuando en tripa eya estava, un sirio le arrelumbrava ke vea toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
'Hayom 'harat olam dezid kon muncha alegria / la djustisia i la verdad arrivo en Turkia / muncho negro avia i sin pueder avlar / mos tomavan a harvar / mizmo mos akuzavan / i mos aprezavan / (La Amerika, 1911) |
i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tomarse v. refl. |
החשיב עצמו; לקח לעצמו; נתפס; נישאו |
to consider oneself; to take for himself; to be caught; to be married |
alvisias demos al Dio por todo pasado, kien se toma kon djidió merese enkolgado; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
se apiado el Dio de ver muesra afriision / estavamos kon tanta pasion / |
no pensava en la muerte ni metio en tino / |
tomba f. |
קבר, קבורה; מצבה |
grave, burial; tombstone |
Belzen tomba umana, onde pedrimos nuestra ermana, si deperdieron i munchas ijas por la ambre i la vida mala (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
tonka f. |
כתונת |
shirt |
le izo asta las manos de gran razo una tonga, (Toledo, Koplas de Yosef) |
tonto m. & adj. |
תם, תמים, פתי, אויל, טיפש, בער, סכל, שוטה, מטומטם |
innocent, gullible, foolish, stupid |
Turkos i krisianos estaresh prontos mira no seash tontos mosas kon espadas sean destripadas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
topar v. |
מצא, גילה, מצא שוב |
to find, to discover, to find again |
Esto muy doliente no topo remedio ni uno ni medio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
De vista izo eskrivir un avizo / ke la Ley inmortala se dara mezo / Moshe en una delas muntanyas / ke topara en eya buenas manyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no |
toparse v. |
נמצא (להמצא), מצא עצמו, נתקל ב-, נוכח |
to be found, to find oneself, to encounter |
le fuera eskuzado esta desdicha, se topó en estrecha; mozotros kantemos, al Dio alavemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
el ke no vaiga pedrido en este mundo enbevesido, ke no se tope arrepentido kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Guezmo de barut se siente en Evropa / i kada uno bien triste se topa / veremos ke va ser de esta negra salata / i kualos van a komer asana bukata (La Amerika. 1913) |
todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de amostrarle el kyar / |
topasio m. |
טופז, פטדה |
topaz |
Hur karpas i kaderno kuvrio su palasio pilares de severno marfil i topasio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
tormento m. |
עינוי, ענות, התענות, סבל, ייסורים, מצוקה נפשית; הצקה, רדיפה |
torture, torment, suffering, agony, mental distress; harassment, persecution |
ke yevan grande apreto; guadran tu ley kon gran tormiento (Toledo, Koplas de Yosef) |
tornar v. |
סובב, סבב, הפך, פנה, השתנה; חזר; החזיר |
to turn, to revolve, to change oneself; to return; to return |
'Si veniste presto, tu torneste priado; (Poema de Yosef) |
Bien la ensangrentaron, vermeja la tornaron, (Poema de Yosef) |
Torno al eskansiano a su eskansiania (Poema de Yosef) |
torno, la vido en menguante, ke eya se va apokando; (Toledo, Koplas de Yosef) |
i mos torne el Poderozo a servir a su mandado. (Toledo, Koplas de Yosef) |
si torna en teshuva, i luego lo resives. (Untane Tokef) |
Mordehay se anduvo serka de la korte torno i se detuvo por no ir tal sorte (Purim, De-Fes, sig. 18) |
dibur bueno a eya le davan: si sus mitsvot eya guadrava de la shehina se aprovechava kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
el ke no vaiga pedrido en este mundo enbevesido, ke no se tope arrepentido kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
zahud ternas de ser kumplida kon la Ley seras rijida i kon shalom tu venida en tornando de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
ke echen feneres en las kalejas a ke se vea ken pasa i ke torna (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero atersiado / |
tornarse v. refl. |
הפנה, הסב; שב בחזרה |
to turn; to return back |
Al pozo se tornava despues ke uvo komido (Poema de Yosef) |
tornose el a su kaza yorando su desventura. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Tornose su alegria en ponsonya pujante (Koplas de Purim, 1545) |
Zemán tomaron para ereinar, manyana de Pesah mos kería[n] matar; ijos de el Dio somos, mos kijo eskapar; vieron a los muertos, se tornaron atrás. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
toro m. |
פר, שור |
bull, ox |
Yehuda el fuerte komo osos i toros, (Poema de Yosef) |
torón m. |
ממתק שקדים בדבש; כינוי לאדם שמן כגליל |
almond candy in honey; a nickname for a person as fat as a cylinder |
kon sevoya i almendra las azia un toron (Gizados de berendjena, siglo 18) |
torta f. |
עוגה, פאי |
cake, pie |
las pikava en una tablika, las azia una tortada, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
tortura f. |
עינוי |
torture |
Ansiose 'Ester i yamo a el Dio de la altura, i levanto sus ojos kon amargura, Disho: Dio de verdad i no de |
torva f. |
סופת שלגים; אימה, פחד, חרדה, בעתה |
blizzard; terror, fear, anxiety, anguish |
luego fuyo kon torva a Konstantina (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
tósigo m. |
רעל, ארס |
poison, venom |
Avonam les deskuvrio kavza del tosigo guarda por parte de el Dio a ti te lo digo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Dos sinklavos en el rey reveyaron, |
tov (ebr.) adj. |
טוב |
good |
Ven oye, ley aviza, tov saver, es rikeza, tirate de mal riza. (Donme, sig 18) |
toyakada f. |
חבטה; חבטת אלת שומר הלילה כל שעה שלמה |
beat; the night watch beating every full hour |
Dad al ken dize «daka» i al pazvant kon la toyaka; en puerta no metas tranka: vengan todos a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
trabukos m. pl. |
אזיקים |
handcuffs |
Arrondjaldo kon trabukos, porke es resavido! si Dio lo eskapa es el verdadero. (El rey Nimrod) |
traer v. |
הביא, לקח איתו, הוליך; גרם |
to bring, to take with him, to lead; to cause |
Dio, porke mos traesh en tal apreto, ke fue este sekreto? (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ansi traiya su puerpo komo roza en rozale (Donme, sig 18) |
Ke el rey deske lo supo lo mandara a traer. (Donme, sig 18) |
Zakai le disho a la madre: ''Traye pan ke yo tengo ambre''. Disho la ija de buen padre: ''No tengo mas ke esta arinika. Ke te are Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
La asembradera de el mal es la Rusia / Ingletierra i Italia se meten en medio / i perkuran por trayer algun remedio (La Amerika. 1913) |
traerse v. refl. |
הביא על עצמו |
to bring upon himself |
penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / |
tragar/se v. |
בלע |
to swallow |
I las flakas tragavan a las otra[s] valientes, (Poema de Yosef) |
traisión f. |
בגידה, הפרת אמונים, בגד, פשע |
betrayal, crime |
Los nueve ermanos fueron en akesta traision; (Poema de Yosef) |
Pues komo le faria tal traision granada?'' (Poema de Yosef) |
Yosef fue prendido a grande traision; (Poema de Yosef) |
Ke a grande traision fue preso Yosef.'' (Poema de Yosef) |
I para dormir kon eya grande traision armara (Donme, sig 18) |
Senyor de la regmision: me espanto del Satan no me de pasion, vos rogo no agash traision a guestro esklavo Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
traje m. |
חליפה, מלבוש; צורת לבוש |
suit, clothing; form of clothing |
Vino Mordekay, ke era de grande linaje, i kon su sensia entendio el linguaje; le envio a dizir a 'Ester kon grande |
trajedia f. |
טרגדיה, דרמה; ארוע מעציב |
tragedy, drama; sad event |
Los transportos mos kansaron, de lager en lager mos yevaron, a la fin de la trajedia a Belzen mos akantonaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
tranka f. |
בריח; קרש; טיפש; סיכה לבגד; ''כחול'' לכביסה |
bolt; plank; fool; clothespin; softener |
Dad al ken dize «daka» i al pazvant kon la toyaka; en puerta no metas tranka: vengan todos a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
transporto m. |
שינוע, הובלה, העברה, טרנספורט |
transportation, conveyance, transfer, transport |
Los transportos mos kansaron, de lager en lager mos yevaron, a la fin de la trajedia a Belzen mos akantonaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
trato m. |
מקח, משא ומתן; מסחר, סחר, מכירה, יחסי מסחר; חוזה, אמנה |
bargain, negotiation; trade, commerce, sale, commercial relations; contract, treaty |
reveamos en el alto, djuramos su nombre santo, falsamos en el trato komo uzansa de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
travajar v. |
עבד, עמל; קיים יחסי מין |
to work, to labor; to have sexual relations |
travajando en el ofisio de manyana asta la tadre, (Toledo, Koplas de Yosef) |
De estonses asta agora, travajando por Israel. (Donme, sig 18) |
travar v. |
משך, הוציא, גרר, סחב, הוציא, משך (כסף), משך (בקסם); דמה ל-; סבל |
to pull, to bring out, to drag, to carry, to pull (money), to pull (by magic); to resemble; to suffer |
i travole gran retenbla, en ayuno se kedo; (Toledo, Koplas de Yosef) |
por ke de las alturas traven tus bondades, Dio asentado en sia de peadades! (Im afes, Papo 1894) |
I los mal'ahim se apresuran, i dolor i tembla les trava, i dizen: (Untane Tokef) |
Ya me lo trusheron kon grande elbon; travolo de la siya kon grande travon: (El rey Nimrod) |
para travar la urina una koza muy hanina. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Bilbul grande se izo las kartas meldando, i komo el erizo se van detravando, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Yeoshua muncho se atorvo, sus vestidos razgo i muncho se harvo, i los kaveos de su kavesa se los travo (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911) |
reada les |
travarse v. refl. |
נסוג, חזר בו, התחרט, נמנע מ-; הסיר, הוציא, הוריד; נמנע; יצא מ-, התפטר; התקמט, התקפל |
to withdrew, to retract, to repent, to refrain from; to remove; to leave out of, to resign; to wrinkle, to fold |
le ara algo de provecho si es achik ke se trave asi a ser tsenua (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
travón m. |
משיכה, גרירה |
pulling, towing |
Ya me lo trusheron kon grande elbon; travolo de la siya kon grande travon: (El rey Nimrod) |
trazería f. |
ירכתיים; סיום, סוף |
stern; end, conclusion |
de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
trazyerrarse v. refl. |
תעה, טעה לגמרי |
to go astray, to make a mistake |
se trazyerraron del kamino, este se fundio en un pozo i el otro se kayo en la foya (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tredje num. |
שלושה עשר, שלוש עשרה |
thirteen |
Sheshentos i tredje mitsvot para ke las afirme manyana i tadre (Ketuba de la Ley) |
Aava ke enporta tredje es uno onestedad i ke seran komo uno no sean apartados. (Donme, sig 18) |
tredjen/o adj. |
השלושה עשר |
the thirteenth |
La trezena las azia Sarucha de Medelikas: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
tremontina f. |
רעש, מהומה, בלבול |
noise, commotion, confusion |
Kon gran tremonte yora i esklama kon muncho fuego de alma (Purim, De-Fes, sig. 18) |
trenta num. |
שלושים |
thirty |
La de trenta las azia Nahma de David Prasa: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
treser/o adj. |
שלישי |
third |
A sesh de Sivan el mez tresero ke Israel de Mitsrayim salio (Ketuba de la Ley) |
La tresera las azia bula Djoya de Akshote: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el |
treskilado adj. |
מסופר, שנגזז (גז) |
cut (hair), shorn |
i los shales mas alavados ke de lana son ilados de beemot son treskilados, las ke kaminan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
treslado m. |
תרגום |
translation |
Supo Ester, por el livro de la |
trespasar (port.) v. |
עבר, חצה לעבר השני; פילח, חילחל; חלף על פני, הקדים, עבר את, עלה על, הצטיין; אפה יתר על המידה; מת |
to pass, to cross towards the other side; to penetrate; to pass by, to precede, to surpass, to excell; to die |
salio un gran benefisio ke trespaso a su padre. (Toledo, Koplas de Yosef) |
trezoro (fr.) m. |
אוצר, מטמון; ''אוצר'' (שם חיבה) |
treasure, hoard; ''treasure'' (nickname) |
De muestras kazas mos ketaron, a l'aviasion mos entraron muestros trezoros mos tomaron, al vapor mos embarkaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
triakí (t.) adj. |
עצוב, עגום, מלנכולי; שיכור, מסומם |
sad, gloomy, melancholic; drunk, drugged |
le suve mara shehora i se aze triaki (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
no vino para azerlo mas triaki a el parido sino para traerle el kief (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
trigo m. |
תבואה, דגן, חיטה |
grain, cereal, wheat |
ushur izo meter enel |
trionfante adj. |
מנצח |
triumphant |
Salio de el konbite Aman muy trunfante (Koplas de Purim, 1545) |
tripa f. |
מעי; בטן, כרס |
intestine; stomach, belly |
i su tripa es partida i su yubre es salida i su karne es komida del guzano de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
tanto gusto eya tomava kuando en tripa eya estava, un sirio le arrelumbrava ke vea toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
triste adj. |
עצוב, נוגה, עגום, קודר |
sad, mournful, gloomy |
Guezmo de barut se siente en Evropa / i kada uno bien triste se topa / veremos ke va ser de esta negra salata / i kualos van a komer asana bukata (La Amerika. 1913) |
tristeza f. |
עצבות, עצב, צער, יגון, תוגה |
sadness, grief, sorrow, melancholy |
zaif disho ke estava le erguelio la kavesa / de ver todo este mal no ay ken lo vensa / kon muncha |
trivo m. |
שבט, מטה |
tribe |
doze pendones de alegria, trivos de Israel. u bendision, (Toledo, Koplas de Yosef) |
trokado adj. |
מוחלף, שהשתנה |
replaced, changed |
El ensensio de su sakrifisio trokado, por el de su ijo onde te ez kontado, (Im afes, Papo 1894) |
trokar v. |
החליף, המיר, שינה, חידש; סילף, פגם |
to replace, to convert, to change, to renew; to distort, to flaw |
Lo akavido mas ke non la troke por otra ley ni ke sierva avoda zara (Ketuba de la Ley) |
el nombre del rovo lo trokamos, fint por nombre lo yamamos, menos de esto no ganamos los bienes de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
La mosa era guerfana de madre, a Mordekay su tio tenia por padre, kon el se saludava manyana i tarde, no |
trokarse v. refl. |
השתנה, התחלף; החליף בגדים |
to be changed; to change clothes |
perdio la kolor de la kara i se le troko la mania. (Toledo, Koplas de Yosef) |
trublar (fr.) v. |
העכיר, דלח; הביך, בלבל |
to make turbid, to confuse; to embarrass |
Rayos rios i truenos / al mundo izo trublar / sea a negros komo buenos / a todos izo temblar (La Epoka, Sal. 1898) |
trueno m. |
רעם |
thunder |
Rayos rios i truenos / al mundo izo trublar / sea a negros komo buenos / a todos izo temblar (La Epoka, Sal. 1898) |
tsadik (ebr.) m. |
צדיק |
righteous |
De el bien ke esta guadrado en olam 'ha-ba para los tsadikim: (Ketuba de la Ley) |
Tsadik uno se aya ke los dotrinava (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Tsadik uno se ayo Mordehay se nombra ke kativo el kayo en la su solombra (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Tsadik se fue kosheando a la tienda va ayegando su shevet le van preguntando: Ke bushkas tu por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
tsadik Moshe, yo me entremetere en tu kevura, lo ke no zahá beadam miyom shenivrá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
yevan a eya ke se pasee, los visios de ganeden ke dezee, los tsadikim kon su ojo vee, los ke se fueron de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Tsadikim i hasidim ya van esklamando /por la santa patria siempre van penando / al Dio van rogando / kon todo korason / ke mande la salvasion / todo el puevlo rogaremos / porke todos keremos (La Amerika, 1911) |
tsafón (ebr.) m. |
צפון |
north |
vos ke sosh padre rahman, akojemos de mizrah i maarav i tsafon i teman, mandamos el pastor neeman (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
tsedaká (ebr.) f. |
צדקה |
charity |
I la teshuva i la tefila i la tsedaka (Untane Tokef) |
rasgaron sus gezerot fue kon grande shaka / no le kedo arka i ninguna ilaka / de pekado ke se tomo kon sinyor ribi Yits.hak Mayoral baal |
siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la |
tudro adj. |
מטומטם, טיפש, קשה הבנה |
dumb, stupid, difficult to understand |
Kedo tudro i mudo tirose su suenyo tizo komo un lenyo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
tuerto adj. |
מעוות, עקום, מסולף; פוזל |
distorted, crooked; squinter |
Vee el ke faze tuerto, dale mala majadura (Poema de Yosef) |
Ordenes de gerra keria armar, por la tierra i por la mar, por azer su gusto, tuerto i no djusto. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
tuerto adv. |
לא למישרין; לא ביושר |
not directly; not honestly |
Disho: ''Non faria tuerto a mi padre onrado.'' (Poema de Yosef) |
tumán (t.) m. |
תחתונים ארוכים ונפוחים |
long puffy underwear |
Kuando salió el fermán ke se enforkara, kon kalpak i kon tumán ke yakisheara, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
turar v. |
ארך, נמשך, נותר, נשאר, החזיק מעמד, התקיים |
to last, to remain |
No le tura toka en la su fermedad ni en su desdichad yena de dolores tinya i fedores (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Sares grandes ya yevvaron toda la manseveria / munchos mansevos murieron kon grande manzia / es una puerkeria / ke inda va turar / no se puede mas somportar / tanta matansina / i tanta kemasina (La Amerika, 1915) |
turkano m. |
תורכי; יהודי יוצא תורכיה |
Turkish; jew from Turkey |
lo ke vido de una grega vestida a la turkina: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Turkía f. |
תורכיה |
Turkey |
Siempre deve de kudiar el kapo relijiozo / i ke toda la nasion tenga repozo / el Dio piadozo / i a el lo va guadrar / asegun el va pensar / por toda djuderia / ke ay en la Turkia (La Amerika, 1911) |
La Turkia tambien se entro en la boda / el alman ke la kere bien la kandereo en una ora / al ruso atako por la koda / i lo sheshereo / mas de una nave le batereo / sun avlar demazia / kiena le vino a la Rusia (La Amerika, 1915) |
turko m. & adj. |
תורכי; תורכית |
Turkish; Turkish |
ke los vean los turkos i maraviyados ke no son uzados toparse en gerra komo les bastesera i estan kontentes de ver gerras fuertes (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Turkos i krisianos estaresh prontos mira no seash tontos mosas kon espadas sean destripadas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
El turko se enserró en la kalé i mos izo muasilé, el nemsí enpesó a echar muchas djulés (Asidio de Belogrado 1788) |
Aspros dad kon las dos manos a proves guestros ermanos i a turkos i krisianos aunke no mos pueden ver. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915) |
tutún (t.) m. |
טבק |
tobacco |
se djustava diziendo mal rebolvi / i enmentarash ke yevo esta toka ke le komio moneda de ribi Yosef 'ha-Levi / enel komercho del |
umá (ebr.) f. |
אומה, עם |
nation, people |
Ke en ti envelunti mas ke todo lashon i uma: (Ketuba de la Ley) |
la |
umano adj. |
אנושי, הומני; נדיב, רחום |
humane; generous, compassionate |
Belzen tomba umana, onde pedrimos nuestra ermana, si deperdieron i munchas ijas por la ambre i la vida mala (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
umano m. |
אנוש, אדם |
human, person |
no vino otro umano en toda akeya via; (Toledo, Koplas de Yosef) |
umildad f. |
ענווה, ענוותנות, צניעות |
humility, modesty |
muchiguastes tu umildad, salvasion, manparo de Avraam. (Toledo, Koplas de Yosef) |
umildansa f. |
ענווה, ענוותנות, שפלות ברך |
humility |
Al eksepsion dela montanya de Sinay / ke dizia kon sa grande umildansa: / Mas basha i menospresiada de mi ken ay? / delantre de kada muntanya inmensa. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
umilde adj. |
ענו, צנוע |
humble. |
O puevlo de Israel! / del esklavaje eskapar si keres / mira de ser umilde komo Sinay / para ke poze entre ti Adonay / i se afirme: ''Veanavim yirshu arets''. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
umiliarse v. refl. |
השפיל עצמו, נכנע, התבזה |
to humble himself, to surrender, to be humiliated. |
i te umiyas al enkantado ke es echa de un madero.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
la bezo i se umiyo, ke le perdone su pekado; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Mordehay no lo indinyo ni kijo umiliarse kon imaje ke sinyo por aformoziguarse (Purim, De-Fes, sig. 18) |
i en kada dia i dia se enkorva a su rey i en lugar de senderos se para, por la manyana se alsa de mizrah i por la tadre se umilia a maarav (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
umo m. |
עשן |
smoke |
En el dia tresero sinyos del lugar el via kon un umo bien preto ke se esparzia; (Puertas de veluntad) |
umot (ebr.) f. pl. |
אומות |
nations |
Va dile a Par'o ke te de el puevlo ke sepan la umot ke ay Dio en los sielos (Pizmon de Moshe, 1893) |
un/una adj. |
תווית מסתמת; אחד/אחת |
objective label; one |
las freia a una a una debasho de una kostiya, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Todos digamos a una: Shabetay Tsevi es goel. (Donme, sig 18) |
undido adj. |
טבוע, שקוע; מוטבע |
embedded, sunk; embedded |
Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916) |
undir v. |
הטביע, טיבע |
to embed, to embroider |
Avrieronse los sielos / mostrarmos ke ay un Dio / mos apedreo kon yelos / por puntos non mos undio (La Epoka, Sal. 1898) |
bastesio a mandar kon munchas komarkas / a azer mal kon fortaleza / tanto a chiko komo grande de kaneza / de anbre la sivdad la |
undirse v. refl. |
טבע, הטביע את עצמו |
to be drowned, to drown oneself |
se trazyerraron del kamino, este se fundio en un pozo i el otro se kayo en la foya (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
úniko adj. |
יחיד |
unique |
A la fin le deklaro tu enkomendansa de sakrifisiar su unika esperansa; (Im afes, Papo 1894) |
unión f. |
איגוד, איגוד מקצועי, אגודה, התאגדות, איחוד, התאחדות; אחדות, הרמוניה, התחברות |
union, professional association, association; unity, harmony, connection |
Kondes de nuestra nasion muncho ya penaron / sosietas para union eyos ya fondaron / munchos mos yamaron / no podimos ayudar / agora devemos kudiar / mos aremos sionistas / i devenir kolonistas (La Amerika, 1911) |
uno/una num. |
אחד/אחת |
one |
Ke en uno andavan el sol i la luna (Poema de Yosef) |
'bendicho el Dio del sielo. El uno i su nombre uno; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Mira la mi madre ke el Dio es uno, ke kriyo los sielos uno por uno. (El rey Nimrod) |
untado adj. |
משוח; שקיבל שוחד (ש''מרחו'' את ידו) |
anointed; who received a bribe |
Mos mande a el untado i tengamos buen salario (Ketuba de la Ley) |
Ya es bien abastado lo ke aviamos pasado; mandamos a el untado, mashiah de Israel. (El Dio alto) |
Yo komo amigo del muestro rey, ke ansi manda la ley ke todo untado sea bien onrado (Purim, De-Fes, sig. 18) |
amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido asemejansa de onra i loor i ermozura / parose i paro mientes por seer |
untarse v. refl. |
נמשח; התמרח |
to be anointed; to be smeared |
Tamar no demandava kolor ni afeite no menos se untava dingun azeite (Purim, De-Fes, sig. 18) |
urdí (t.) m. |
חבורה, כנופיה, קבוצה, להקה; צבא |
group, gang, troop; army |
El Pasha murio; el urdi ya se movio, se tiro el espino, no kedo malino. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
urina f. |
שתן |
urine |
para travar la urina una koza muy hanina. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
uva f. |
ענב, ענבים |
grape, grapes |
'Ke yo uvas tomava, fazia vino tenprano; (Poema de Yosef) |
uvre m. |
עטין |
udder |
Uvrizikas de ternera, ava, mansana i pera, avgotaraho sin sera porke es bueno para bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
uzado adj. |
משומש; מורגל, רגיל, שגור |
used; accustomed, normal, conventional |
ke los vean los turkos i maraviyados ke no son uzados toparse en gerra komo les bastesera i estan kontentes de ver gerras fuertes (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
uzansa f. |
הרגל, נוהג, מנהג |
habit, custom |
I ke sepan sierto, nos espantimos, i ninguno avlimos komo la uzansa, no ay esperansa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
I ayi no avian apalpar ni de uzansas (Donme, sig 18) |
reveamos en el alto, djuramos su nombre santo, falsamos en el trato komo uzansa de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
uzar v. |
היה רגיל, היה בעל הרגל; השתמש ב-; השמיש (עשה משומש); הרגיל |
to be used to, to be habitual; to use; to make use of; to be accustomed to |
Vos e de vervos komo uzaresh i no sovreforsares (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Luego se eskrivio en el livro de la memoria, komo |
uzo m. |
מנהג, נוהג, הרגל; שימוש |
custom, practice, habit; usage |
I teneldo por buen uzo: kozas de orno a repozo; pos ke Mordehay las konpuzo, por esto es razón de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
i el desperta en el mundo gerras i prea i kativerio i ambrera ke esto es su uzo i estruye tierras i arranka reinados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
vaday (ebr.) adv. |
בוודאי |
certainly |
Vaday a de demandar de el ombre: Saves a el Dio i saves Su Nombre? Si pensa, no a verguensar siempre, (Donme, sig 18) |
vago m. |
בטלה, חופש מחובה ועיסוק |
idleness, freedom from duty and occupation |
penas munchas ya yevo ke no le kedo |
vagón m. |
קרון |
car |
Al vagon mos entraron, sin komer mos desharon, katorze dias viajimos, in Auschwitz dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
vaka f. |
פרה |
cow |
Disho: ''En la mar veia, siete vakas mirava, (Poema de Yosef) |
Otras siete pasavan, vakas del mar suvientes (Poema de Yosef) |
azno komo un konejo, mas bestial ke una vaka. (Toledo, Koplas de Yosef) |
ke no le agradava vaka sino la buena kordera: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
valer v. |
היה שווה, עלה; היה יעיל, היה בעל תועלת |
to be worth it; to be effective, to be beneficial. |
Valia poka kuantia ke perdio sus kolores. (Poema de Yosef) |
De lo alto del sielo una boz sale: ''Desha este ijo ke tanto te vale! (Im afes, Papo 1894) |
Penso Aman de darle su ija la loka para nada no vale fedionda de boka (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Los vinos demudados ke se bevian, de Fransia, i Florensia i Esklavonia, mil dukados kada vazo |
valiadear v. |
גידר |
to fence |
Su vientre rozas vayadidas, dos sus pechos inyudos milisiadas, sus brasos a el Dio espandidos. (Donme, sig 18) |
valiado m. |
גדר, משׂוכה; חומה |
fence, hedge; wall |
para el lovo poko provecho el vayado si tal por entrar al revanyo el determinado (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
válido adj. |
בר תוקף, בתוקף, שריר וקיים; יקר, חשוב, נכבד, מצויין |
valid, strong and lasting; valuable, important, honorable, excellent |
los vestidos mas validos ke de keten son teshidos de Frankia son venidos, son kresidos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911) |
valiente adj. |
חסון, חזק; גיבור, בן חיל, אמיץ |
sturdy, strong; hero, valiant, brave |
I las flakas tragavan a las otra[s] valientes, (Poema de Yosef) |
karne godra i peshkado, los valientes alavados. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Shim'on i levi de un fado, muy valientes i muy beyos. (Toledo, Koplas de Yosef) |
deve de ser en el mundo gran rejidor muy valiente; (Toledo, Koplas de Yosef) |
enpero a de menester una karne muy valiente. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
i mustarda i pimienta, i es koza muy valiente. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
valor m. |
ערך, שווי; תוקף של תעודה; בבנקאות: יום ערך; גבורה |
value, worth; validity of a certificate; in banking: value day; valor |
No ay kien lo nombre ke en su valor no reza (Koplas de Purim, 1545) |
vanagloria f. |
התרברבות |
boasting |
deshate de avlar tal vanigloria, loko i malo (Toledo, Koplas de Yosef) |
su padre le respondio: ''deshate de vaniglorias, (Toledo, Koplas de Yosef) |
vanda f. |
צד, עבר, מקום |
side, place |
Te tomare komo novia ke sos de vanda alta (Ketuba de la Ley) |
Dime oro fino ke keres de mi ke yo muncho te ami i por kualker vanda are tu demanda (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Hushi mi ija Ester enpesa i demanda ke por ti kero meter todo a una vanda (Purim, De-Fes, sig. 18) |
buen shapchi tu eres, ke bueno te mentas / la lesensia ya te di lo ke keres ke metas / en mi lugar te entremetas / esto es mi demanda / el Dio este por tu |
vanedad/vanidad f. |
הבל, הבלות; יהירות, התיהרות, התפארות בדברי שוא |
vanity; arrogance, boasting in vain things |
vate mi ija mi kerida, para bien sea tu ida, no piedras toda tu vida en vanedades de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
vanitozo adj. |
יהיר, גאה, גאוותן, פוחז |
arrogant, proud, haughty, boastful |
'Salid de aki muntanyas vanitozas , / Dio no envelunta en vozotras gloriozas, / ermozura, altura, son vanas kozas, / dizia Dio kon an tono de rizas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
vano adj. |
ריק, ריקא, איש ריק ונבוב, יהיר, רברבן, שחצן; טפל, של שוא/הבל/סרק |
empty, vain, an empty and vain person, arrogant, boastful, arrogant; careless |
-''terne unos siento i vente. -''i ainda estas vano! (Toledo, Koplas de Yosef) |
'Salid de aki muntanyas vanitozas , / Dio no envelunta en vozotras gloriozas, / ermozura, altura, son vanas kozas, / dizia Dio kon an tono de rizas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
vantaje/vantaja m./f. |
תועלת; יתרון, עדיפות |
benefit; advantage, priority |
Libertad mos dio Ester kon mucho koraje, siendo a nos fue poter de todo vantaje; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
vapor (1) f. |
אוניה, ספינה, ספינת קיטור |
ship, boat, steamer |
Al vapor ya entrimos, komo sardelas mos estefimos, diez dias navegimos, al Pereo dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
De muestras kazas mos ketaron, a l'aviasion mos entraron muestros trezoros mos tomaron, al vapor mos embarkaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Zahmet mucho se dio la grande Ingletierra / i muncho a entender dio por no deshar azer gerra / ma viendo la gezera negra / eya tambien mobilizo / vapores de askier incho / los mando en Fransia /por mantener su aliansa (La Amerika, 1915) |
parte de su lugar por irse por mares kon naves i vapores (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
vara f. |
מוט, מקל, מטה, שבט, שרביט, חוטר; מחיקה, קו מחיקה |
rod, stick, staff, scepter, wand; erasure, erasure line |
Komo vijita el pastor a su revanyo i aze pasar a sus ovejas debasho su vara, (Untane Tokef) |
varón m. |
גבר, בן אדם, אדם, איש, אדון |
man, human being, person, gentleman |
kon dos sus varones ke lo eran sirvientes (Poema de Yosef) |
El rey ke apartava a los sus varones, (Poema de Yosef) |
vendidos a presio alto, ke el varon enrikesio, (Toledo, Koplas de Yosef) |
amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de |
vaziar v. |
שפך, הגיר, הערה; יצק; רוקן, הריק |
to pour; to empty |
las vaziava por adientro i les deshava los fondikos (Gizados de berendjena, siglo 18) |
vazío adj. |
ריק, פנוי (מקום); ריקא, איש ריק ונבוב; חסר ערך, שאין בו ממש |
empty, vacant (space); an empty and hollow person; worthless, devoid of substance |
Las kazas ke eran de alegrías de yenas se izieron vazías, las patronas yoran de día en día (Asidio de Belogrado 1788) |
Komer, bever, alvisiar en paseos, nada eyos, i todos son vazios, si pensara no ay provecho de eyos, (Donme, sig 18) |
Los vazos eran de kristal de montanya; manda el rey ke kada uno beva komo es su manya, i el ke tiene mejor tanyer ke traiga i tanya, ke si le plazeria a el rey no lo desharia en |
vazo m. |
כוס; אגרטל |
cup; vase |
Kon vazo sin aza beven a heshbón, non azen ningún elbón de ninguna koza, van komo la roza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Dos sinklavos en el rey reveyaron, tosigo en el |
Los |
vedar v. |
חדל, הפסיק; התחמק מ-, השתמט מ-, נמנע מ-; אסר, מנע |
to cease; to evade, to avoid; to forbid, to prevent |
Vedad de mintira del mundo, deshas aki a lo todo; Tirate dientro del lodo. (Donme, sig 18) |
Rogo al Dio de los sielos: ''Resive ketoret i saumerios se vede la muerte de eyos ke ya temieron de tu nombre i de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
vedarse v. refl. |
נמנע, נשמר מ- |
to avoid, kept from |
de ver tanta tinievla, del servisio se vedo. (Toledo, Koplas de Yosef) |
vedrugo m. |
נצר; שרביט; פרגול, רצועה, גיד של שור לשימוש כשוט; טבעת; חבּוּרה; שוחט בהמות; רוצח, תליין |
a scion; a rod; a whip, a strap, a sinew of an ox for use as a whip; a ring; a bruise; a slaughterer of animals; a murderer, an executioner |
Ke al rey tienda el virdugo de reino a akeya tal se le otorgan vidas (Koplas de Purim, 1545) |
Tendiendole el virdugo i soltole la pena (Koplas de Purim, 1545) |
vejés/vejez f. |
זיקנה |
old age |
Riziendo, le ato bien manos i pies, tendio kuchio al fruto de su vejes, (Im afes, Papo 1894) |
Hasid de Avraam a su mujer le diria: kero ke me agas buenas komidas i komeremos kon muncha alegria, ke a muestra vejes nisim grandes mo se aria (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi se le arranka el alma / esta buena fama / asta su |
vela f. |
מפרש; וילון, מסך, מחיצה; שבשבת, דגל, נס; אדם הפכפך; שמירה (מת/יולדת), ליל שימורים; נר |
sail; curtain, screen, partition; weathervane, flag; fickle person; guard (dead/in childbirth), watch night; candle |
ayi kordearon velas i maderos de modos de kolores de enfrente se via komo mansania. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
velo m. |
צעיף, רדיד, רעלה, הינומה, לוט (הסיר את הלוט) |
veil |
Este rekuerdo lo tienes en el sielo, ninguna maldad lo kuvre kon su velo. (Im afes, Papo 1894) |
veluntad f. |
רצון |
desire |
Luego Mordehay kon veluntad buena mando ayunar la djuderia (Koplas de Purim, 1545) |
Puertas de veluntad es ora de avrirse; dia ke mi kuerpo deve afriirse, (Puertas de veluntad) |
Veluntad de muestro Dio en nos se afirmara i la siya de su onra oy se relustrara (Puertas de veluntad) |
Diole la su intesion de azer un konbite siendo ansi su intesion no ay ken se lo kite el su apetite i su veluntad (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Kuando suvio su veluntad desperto su luz santa, kavako sus kavakaduras kon klaredad alta (Donme, sig 18) |
I le disho su padre: el Dio santo mos abrigara, i el karnero El mos amostrara, veluntad de muestro Dio en nos se afirmara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Muy alegre iva Avraam komo si fuera a la boda de su ijo regalado, siendo ke kon buena veluntad resivio su komando del Dio alto i enshalshado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Luego 'Ester dos mosas tomo, delante Ahashverosh se paro, i en sus ojos el Dio la engrasio. Le Disho: demanda, senyora, ke tu |
y 'Haman el 'Agagi estando en un kanto, Disho la reina: manyana, otro tanto, si es tu |
ora de puertas de |
vendedor/dera n. |
מוכר, סוחר, זבן |
seller, merchant, salesman |
izose el vendedor, ke ya save sus presios. (Toledo, Koplas de Yosef) |
vender v. |
מכר |
to sale |
Kuando del pozo salia vendieronle a merkadores (Poema de Yosef) |
A Yosef vendieron, segun es por eskrito; (Poema de Yosef) |
Ni ke pueda vender ni enpenyar ningun livro de la Ley amada (Ketuba de la Ley) |
Siempre ir merkando i de eyos non vender nada: (Ketuba de la Ley) |
ijo de Mahmud Agasi el ke vende el sakat: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18) |
vendido adj. |
מכור, מסור, נכנע, צייתן |
sold, devoted, submissive, obedient |
Esklavo vendido a mi aguelo echado en el suelo kuravash los kayos de los mis kavayos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
siendo fue vendido por el terekié, bushko de echar lekyé, ke tenía selo no miró al sielo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
vengansa f. |
נקמה, פעולת גמול |
revenge, act of retaliation |
Veamos vengansa en los enemigos ke presto se atemen: (Ketuba de la Ley) |
vengarse v. refl. |
התנקם |
to take revenge |
i no se vengen de mi, morir por mano de ijo de ombre; (Toledo, Koplas de Yosef) |
El se venge de todos los ke sirven idolo (Ketuba de la Ley) |
venida f. |
ביאה, כניסה, הופעה |
arrival, entrance, appearance |
zahud ternas de ser kumplida kon la Ley seras rijida i kon shalom tu venida en tornando de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
de noche se le izo i la su |
venir v. |
בא, הגיע; התאים; היה לה מחזור |
to come, to arrive; to suit; to have her period |
Su padre lo keria kerensia muy granada, (Poema de Yosef) |
Avraam ya entendio ke al lugar vinieron, los desho a eyos i kon Yis.hak se fueron. (Puertas de veluntad) |
lo ke vido de Salomon el ke vino de Malta. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Deshate a este fecho, ven a el Dio, ven a el Dio.De nada no ay provecho, ven a el Dio, ven a el Dio. (Donme, sig 18) |
Le murio el ijo de la aniya suvio lo echo en su aliya yoro su madre una alguaya: ''Si por matar a mi ijo vinites por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Vengamos a la komida: sea muncha i sin medida; mas en la bevida sea muncho el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
gran kavod eya tenia de estar debasho de la siya, muncho sar eya sentia de venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
los vestidos mas validos ke de keten son teshidos de Frankia son venidos, son kresidos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
por su pezar es abashado i por su pezar es afigurado, i por pizar es kriado a venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Anda a el rey i avla kon el, ke no se pierde Yehudah ni 'Ariel, i no sea por tu mano fin de Yisrael, ke no |
sabika tenia por munchas partes / de los sielos le |
A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo alto, mi korason kon amargura esklama / komo suvira i |
venirse v. refl. |
הגיע; טרף חלבון עד שעשהו סמיך |
to arrive; to blend protein until it becomes thick |
I non se le venia mientes de Yosef. (Poema de Yosef) |
Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta sentensia? Sus donzeyas la afalagavan i para eya no avia pasensia; guay, ke ize pekar a las Judias, ke de otro no |
venser v. |
ניצח, הכריע, גבר; ריסן, הבליג |
to conquer, to overcome, to prevail; to restrain, to restrain oneself |
Gaste mos asodesió por modre un perro; no ay ke no mos vensió, mashko muncho fierro. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
zaif disho ke estava le erguelio la kavesa / de ver todo este mal no ay ken lo |
vensida f. |
נצחון |
victory |
a ti A' la grandeza i la barragania i la ermozura i el vensimiento i la loor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
ventana f. |
חלון, צוהר |
window, skylight |
El día de Kipur de manyana el nemsí mos vino asta la ventana, los djidiós se les kema el alma (Asidio de Belogrado 1788) |
Avre tus ojos, kata de ventana de plata: Nasio estrea santa, estrea de manyana. (Donme, sig 18) |
vente num. |
עשרים |
twenty |
La de vente i dos las azia bula Anula la korredera, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
ventura f. |
מזל, אושר; מציאת בעל |
luck, happiness; finding a husband |
-''ke are por mi ventura ke so grande de edad, (Toledo, Koplas de Yosef) |
ver v. |
ראה, הסתכל; בחן, שפט, העריך |
to see, to look; to examine, to judge, to evaluate |
Disho kando le azia: ''A mi vernas agora!'' (Poema de Yosef) |
Disho: ''En la mar veia, siete vakas mirava, (Poema de Yosef) |
Buenas semanas vemos venir, las salimos a resivir para ke mos deshe bivir a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
ke ansi lo vido azer de la kunyada de su padre. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
lo ke vido de Salomon el ke vino de Malta. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Aparesvos mi Sherifa de la ventana de plata i veredesh a Adonenu kon la shehina ensu kara (Donme, sig 18) |
Komo ver esto Elia en la tierra los batiera por esta djente tan negra komo estan muriendo puevlo santo del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Los malahim de los sielos delantre el Dio se pararon, aziemdo orasion i muncho eyos yoraron, de ver su hasidut muncho se enkantaron (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Shelishi de su partensia en el lugar arrivo, de ver una nuve en la muntanya de esto le prevo, i los dos mosos no vieron, los ke kon el yevo, los desho i se fue (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
tanto gusto eya tomava kuando en tripa eya estava, un sirio le arrelumbrava ke vea toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
yevan a eya ke se pasee, los visios de ganeden ke dezee, los tsadikim kon su ojo vee, los ke se fueron de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
tefilot i taanit a el Dio aremos / ke en sus dias buenos al mashiah |
verdad f. |
אמת |
truth |
kuanto disho es verdad, ke somos komo unas bestias (Toledo, Koplas de Yosef) |
i te asentas sovre eya kon verdad. (Untane Tokef) |
I esto te djuro ati de verdad (Koplas de Purim, 1545) |
Grande zehut tuvo el senyor de Avraam, ke por el konosimos al Dio de la vedrad; (El rey Nimrod) |
Vaday El ya save a mi veluntad, ke yo kero por saver a su vedrad, fara a mi agora este bondad (Donme, sig 18) |
Vino Eliau serka del rey, mando por todo Israel: ''Suvid todos a 'Har 'Ha-Karmel i prevaremos si es vedrad el Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
yenos estamos de maldades no avlamos verdades, sino todo falsedades las ke pasan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Es verdad ke en alto moro / ma sovre el arrebashado miro / ''Lama teratsedun 'harim gavnunim, 'ha'har / hamad Eloim leshivto yishkon lanetsah'' (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
Ansiose 'Ester i yamo a el Dio de la altura, i levanto sus ojos kon amargura, Disho: Dio de |
verdadero adj. |
אמיתי, נכון, נאמן, כן, מקורי, ממשי |
real, true, faithful, original, actual |
Y salio verdadero lo ke disho Yosef. (Poema de Yosef) |
El rey Par'o sonyava suenyos muy verdaderos, (Poema de Yosef) |
guay de ti, el desdichado, deshas al Dio verdadero; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Al amaneser vide ke se enkuvrio de una; dishe: No es este el Dio vedradero. (El rey Nimrod) |
Antes ke desniege a todo el resto, i deshen a mi i krean en el vedradero. (El rey Nimrod) |
Alavare kon gozo a el verdadero por kavza ke nos izo el nes por entero; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
verguensa f. |
בושה, בושת, בושת פנים, חרפה, כלימה, בזיון; ביישנות, צניעות; האברים האינטימיים בגוף |
shame, disgrace; shyness, modesty; the intimate parts of the body |
kon mal pensa para se lo pensa / en dia de alhad lo metieron en la prensa / Yegen se topo un grande |
vermejo adj. |
חכליל, אדמדם, תולע |
reddish |
Bien la ensangrentaron, vermeja la tornaron, (Poema de Yosef) |
vero adj. |
אמיתי, נכון, מקורי, נאמן |
true, original, faithful |
I soltador muy vero a Yosef fayamos; (Poema de Yosef) |
verse v. refl. |
ראה עצמו, נראה, השתקף; התראה |
to see himself, to be seen, to be reflected; to see each other |
Kada manyana viamos matados, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
de verme kon muncha fatiga, ordeni esta kantiga, kon eya se kastiga el ombre kriado de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
|
vertedor m. |
שופך |
pouring |
apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i |
verter v. |
שפך, הריק, יצק, הגיר, הערה |
to pour, to empty |
Por eskaparlo a Yis.hak eyos ya korrieron i delantre de el Dio lagrimas vertieron: (Puertas de veluntad) |
Mira tu, mi ija Ester, de pararte en esto i tus lagrimas verter delantre del rey presto (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Yoro Avraam Avinu de ver ke su garganta de suyo espandio, i su padre su pie sovre el tendio, un reviit de sangre de el vertio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
vestido adj. |
לָבוּש |
dressed |
lo ke vido de una grega vestida a la turkina: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
viendomos bien vestidos, de gaava somos enbolvidos, no metemos muestro sentido ke todo keda en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
vestido m. |
בגד, לבוש, מלבוש, חליפה; שמלה; מעיל לספר תורה |
garment, clothing, attire, suit; dress; torah scroll coat |
I esto es un vestido ke visten namoradas, mira vestir, ke esto es vestidos de amor. (Donme, sig 18) |
Los kaveyos nos kortaron, deznudas nos desharon, los vestidos mos tomaron, al bloko 20 mos mandaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Yeoshua muncho se atorvo, sus vestidos razgo i muncho se harvo, i los kaveos de su kavesa se los travo (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
los vestidos mas validos ke de keten son teshidos de Frankia son venidos, son kresidos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
yerrado esta el ke se kontiene kon los vestidos ke el tiene, pare mientes de ande viene ke todo sale de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
pan de migo mos dio a komer / por |
vestir v. |
הלביש; נהג ללבוש |
to wear; used to wear |
te veo, tembla te trava; pekado ke vistas sayo! , (Toledo, Koplas de Yosef) |
luego el pasha sayo lo vistio; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
I esto es un vestido ke visten namoradas, mira vestir, ke esto es vestidos de amor. (Donme, sig 18) |
ibrishay i shali / badja i samur no yeve kalpakli / kalsado amario ke no yeve fermanli / de negro a todo mos |
vestirse v. refl. |
התלבש, לבש |
to get dressed, to wear |
El dia tersero vistiose la reina (Koplas de Purim, 1545) |
se vistió de luito la reina Ester, ansí fue demenester por un ombre malo de el mundo arrankalo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
vez f. |
פעם |
time |
'Otra vez dormia sonyi koza estranya: (Poema de Yosef) |
Sonyaste otra vegada, espigas sin sivera: (Poema de Yosef) |
'ermanos, vide por vezes, vos kontare un disenyo: (Toledo, Koplas de Yosef) |
Zihri avlo un romez, todo agas arevez ven bushkate vez en vez (Donme, sig 18) |
i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
vezino m. |
שכן |
neighbor |
Tenemos de adjuntar todos los vizinos para tanyer i kantar i prevar los vinos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
vía f. |
דרך, מסילה; כיוון |
road, track; direction |
no vino otro umano en toda akeya via; (Toledo, Koplas de Yosef) |
lo ke nunka akontesio ni en sivdades ni en viyas. (Toledo, Koplas de Yosef) |
I de munchas vias mando a traer amostrar a su aver i la su grandeza kon muncha rikeza (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I perdio el su tino i se alavaria ke en toda su via no pudo verla (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Ke kon tal gran gerra de tantos dias, askier de tantas vias, su sensia baldada, ke no izo nada. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
No paso munchas dias, ya el pasha venia; serka de nuestras vias se aserkaria, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
viajar v. |
נסע, הפליג |
to travel, to sail |
Al vagon mos entraron, sin komer mos desharon, katorze dias viajimos, in Auschwitz dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
vianda f. |
שומן נוזלי; מרק סמיך; צידה, דברי אוכל |
liquid fat; thick soup; provisions, food items |
Vianda les mandava a eyos kon Yosef. (Poema de Yosef) |
no me mates en la mitad de la vida fina ke aparejo vianda para el kamino i mi komania para el dia de mi partemsia (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
vida (t.) f. |
בורג |
screw |
por la maravia ke eyos vieron kon la vida salieron en Kislev seria en el kuarter dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
vida f. |
חיים, קיום |
life, existence |
Ke al rey tienda el virdugo de reino a akeya tal se le otorgan vidas (Koplas de Purim, 1545) |
Di, ermano de pavlo lodo de mi kortijo, ken por el rey bien avlo i su vida kijo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Yoro la sinyora de Sara toda akea noche por su regalado: komo sera mi vida de espartirte de mi lado? i les izo la komania kon los ojos chorreando (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
no ay vida tan presiada komo los dias de la prenyada, de los malahim es guadrada ke no kaiga en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
vate mi ija mi kerida, para bien sea tu ida, no piedras toda tu vida en vanedades de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
a ti son las vidas ke non podesta sovre eyas atemamiento (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
tu sos savio i la sensia manadero de vidas ke de ti manan i en tu sensia se aze todo modo de antiguo i la sensia fue de ti kriada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
no me mates en la mitad de la vida fina ke aparejo vianda para el kamino i mi komania para el dia de mi partemsia (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
de noche se le izo i la su venida / bendiziendo a el Dio ke le dara muncha |
A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere espesia de |
vidija f. |
קווצת שער |
a lock of hair |
No deshes vidija ni pie de djidio (Purim, De-Fes, sig. 18) |
vidro m. |
זכוכית, זגוגית |
glass |
Tejas, vidros, bienes, mobles / pasaron fortuna fuerte / proves rikos tambien nobles / tuvieron la mizma suerte (La Epoka, Sal. 1898) |
viduy (ebr.) m. |
וידוי (דתי) |
confession (religious) |
enmentare unos kuantos komo una gotera en la mar i ago viduy por eyos, puede ser are amahar el sonido de sus olas i sus ondas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
viejo m. & adj. |
זקן, בא בימים; ישן, ישן נושן, עתיק; בלה, משומש |
old, out of date; ancient; worn, used |
Tambien a mi me plazio azer tu konsejo komo perro viejo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Por no olvidarmos esta nimistad meldamos kon amistad de la vieja istoria, tenerlo en memoria. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
viento m. |
רוח |
wind |
Kon aires i vientos se desvanesio kaje ke le paresio ke un andjel lo asota bien le va derrota (Purim, De-Fes, sig. 18) |
vientre f. |
בטן, כרס |
stomach, belly |
bendicha sea tal vientre, i madre ke tal pario. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Su vientre rozas vayadidas, dos sus pechos inyudos milisiadas, sus brasos a el Dio espandidos. (Donme, sig 18) |
vijitar v. |
ביקר |
to visit |
Vijita tu revanyo kon peadades, ovejas ke esperan en tus bondades (Im afes, Papo 1894) |
Por vijitar i por sekutar todo fonsado de los sielos enel din. (Untane Tokef) |
A los vente dias lo hue a vijitar, lo vido de enfrente mansevo saltar, (El rey Nimrod) |
A' oyi i me estremesi dia ke enel me |
viktoria f. |
נצחון |
victory |
Luego se eskrivio en el livro de la memoria, komo uzan los reyes ke lo yaman istoria: ke por mano de Mordekay vino |
viliano adj. |
גס, בלתי מנומס; מושחת, פושע, רשע |
rude, impolite; corrupt, criminal, evil |
de el bien mos vengaremos komo si fueramos vilanos.'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
-''tu suenyo es de vilanos! komo puede ser tan koza: (Toledo, Koplas de Yosef) |
vinagre m. |
חומץ |
vinegar |
kon vinagre fuerte i limon ke salieran bien agritas, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
las kortava i las azia kon vinagre i azeite (Gizados de berendjena, siglo 18) |
viniente adj. |
הקרוב, הקרוב בזמן |
the nearest, the nearest in time |
I todos vinientes del mundo, (Untane Tokef) |
viniko m. |
יין דל אלכוהול |
low-alcohol wine |
i en kada dos bokados beveresh vuestro viniko, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
vino m. |
יין |
wine |
'Ke yo uvas tomava, fazia vino tenprano; (Poema de Yosef) |
i si lo avras sentido ke korte karne i vino?'' (Toledo, Koplas de Yosef) |
Non mos manke pan ni vino a nos i a todos Israel. (El Dio alto) |
Kuando bien se enbevdo el rey kon el vino estonses no anduvo de meter su tino (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Lo atordio el vino en el seten dia (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Tenemos de adjuntar todos los vizinos para tanyer i kantar i prevar los vinos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Bevian |
Los |
vinya f. |
גפן, כרם |
vine, vineyard |
A los mueve mezes parir keria, se hue kaminando por kampos i vinyas; (El rey Nimrod) |
Vinyas, kampos komo guertos / esta todo en gran ruvina / ay feridos tambien muertos / en esta gerra divina (La Epoka, Sal. 1898) |
visio (1) m. |
עונג, תענוג, סיפוק |
pleasure, enjoyment, satisfaction |
I lo echo olvidava, los sus visios tamanyos; (Poema de Yosef) |
yevan a eya ke se pasee, los visios de ganeden ke dezee, los tsadikim kon su ojo vee, los ke se fueron de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
visio (2) m. |
חיסרון, פגם, עיוות; פגם מוסרי, מידה רעה |
shortcoming, defect, distortion; moral defect, bad quality |
od despues de ser nasida todo esto se olvida sienpre eya va pedrida en los visios de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
vista f. |
ראיה, ראות, חוש הראיה; מראה, נוף; תחזית, פרספקטיבה; דעה, השקפה; ארון זכוכית; החלק הנראה לעין |
sight, visibility, sense of sight; appearance, view; outlook, perspective; opinion, view; glass case; the visible part |
Ke tu boz savroza i tu vista donoza: (Ketuba de la Ley) |
Aman luego madrugo por la alvorada i apresuro luego kon vista siegada (Purim, De-Fes, sig. 18) |
De vista izo eskrivir un avizo / ke la Ley inmortala se dara mezo / Moshe en una delas muntanyas / ke topara en eya buenas manyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
visto adj. |
שראוהו, נחשב כ- |
who was seen, considered as |
muy klaro i muy visto de apretarlos i no para matarlos komo aki keria asta la famiya (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
vizión f. |
ראיה; חזיון, חזות; הזיה, חזיון תעתועים, סיוט, חזיון שוא, התגלות; נקודת מבט |
vision; apparition; hallucination, mirage, nightmare, false vision, revelation; point of view |
de estar a su servisio i verle la su vision''. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Vido el rey su vision ke se aunaron Ester i Aman prizion le aparejaron, djuntos se kazaron i el kornudo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
volver v. |
חזר, שב |
to return |
Luego se le volvian sus kolores a Yosef (Poema de Yosef) |
votar v. |
הצביע |
to vote |
Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911) |
vuestro/tra, (pl.) vuestros/ras adj. |
שלכם/שלכן |
yours |
gran senyor vos yamash, so |
yaga f. |
פצע, חבּוּרה, נגע, כיב, מורסה, אבעבועה; גלד |
wound, bruise, lesion, ulcer, abscess, boil; scab |
No vidi en mi vida ningun mundo, las yagas de mi, sienpre no demudo, veluntad de mi Dio es fondo fondo (Donme, sig 18) |
yagado adj. |
פצוע |
wounded |
de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
yahid (ebr.) m. |
יחיד, אחד ממתפללי ביהכ''נ; חבר בארגון קהילתי/חברתי |
individual, one of the worshippers of a synagogue; member of a community/social organization |
orozos |
yakishear (t.) v. |
התאים, הלם |
to match, to fit |
Kuando salió el fermán ke se enforkara, kon kalpak i kon tumán ke yakisheara, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
yamada f. |
זימון, קריאה, הזמנה; אות התכנסות למיפקד, קריאה למיפקד |
summons, call, invitation; a signal to gather for a meeting, a call to a meeting |
Ya es tiempo ke mos levantemos / i la bandiera de Tsion alsemos / azer en el mundo djudio una yamada /por rekojer una fuerte armada (La Amerika, 1916) |
Supo Ester, por el livro de la treslada, ke la reina no puede ir d[o] el rey sin ser |
yamado m. |
מוזמן, קרוא; בעל הכינוי ... |
invited, called; nicknamed ... |
Reuven era yamado el mayor de eyos; (Toledo, Koplas de Yosef) |
Yo no fue yamada estos trenta dias, gran miedo tengo pasar sovre el fuero (Koplas de Purim, 1545) |
De senyor de los sielos Avraam fue yamado: Tu luzero presiado no sera danyado. (Puertas de veluntad) |
yamar v. |
קרא, קרא ל-, זימן, הזמין; נתן שם, קרא שם, כינה |
to call, to summon, to invite; to name, to nickname |
A sus ermanos yamava, i ansi les dezia: (Poema de Yosef) |
i las yamava por nombre la komida de almodrote. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Demando la kavza ke vino Aman i estonses lo yaman, ayi todo el gozo le kayo enel pozo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
I todos lo yaman al rey segundo mandava en todo el mundo i a el se arrodeavan i se enkorvavan (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Yamo a el su savio, i lo konsejara ke para otro anyo se aparejara, (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
I apanyamiento de los aguas mares yamastes (Donme, sig 18) |
Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Yorando noche i dia, yamando siempre madre mia, mos fue dicho i asigurado ke en el fuego fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
Kol de los sielos salio a Avraam Avinu fue yamado: tu ijo regalado no sea degoyado; un barvez en su lugar aea ayegado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
el nombre del rovo lo trokamos, fint por nombre lo yamamos, menos de esto no ganamos los bienes de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Kondes de nuestra nasion muncho ya penaron / sosietas para union eyos ya fondaron / munchos mos yamaron / no podimos ayudar / agora devemos kudiar / mos aremos sionistas / i devenir kolonistas (La Amerika, 1911) |
Estando el rey komiendo i beviendo, mando a |
yamarse v. refl. |
נקרא |
to be called |
Uno ke se yamava djudio falaguero; (Poema de Yosef) |
Bushkando va en ke mez murio el pastor fiel no supo en akea vez nasio muestro goel pastor de Israel se yamo Moshe (Purim, De-Fes, sig. 18) |
gran senyor |
yanto m. |
בכי, התיפחות; קינה; התאוננות |
crying, sobbing; lamentation |
Reuven le yorava gran yanto fazia (Poema de Yosef) |
Zera Israel vino en akel negro yanto por muncho ke los dotrino mordehay el santo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
yardán (t.) m. |
ענק, רביד, מחרוזת, שרשרת |
necklace |
Te estimare komo estima el yardan en la garganta: (Ketuba de la Ley) |
yaván (ebr.) m. |
יוון, יווני |
greece, greek |
Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915) |
yave f. |
מפתח |
key |
Yamo: ''Ya Dio, abedigua a este ijo de la aniya, toma la yave de la luvia ke no podesta sovre todas dos Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
yavedura f. |
מנעול |
lock |
se olvida de sus prometas i enrezia yevaduras de sus puertas i no ve ke la muerte esta de dientro de sus kamaretas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
yazer v. |
שכב, ישן; נח/שכן בקבר; רבץ |
to lay down, to sleep; to rest/lie in the grave |
Aya donde yazia, tomaronle temores. (Poema de Yosef) |
'En el pozo bushkava, por ver si yazia (Poema de Yosef) |
Y una figura estava aya donde yazia (Poema de Yosef) |
Kon grande shakeka ayi se asento; el mazal se le bolto, en lugar de fuersa yazio en la fuesa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
yazidura f. |
משכב, מצע; שכיבה, נטיה לשכב |
bed; lying down, inclination to lie down |
giala kon repozo a morada de su |
yegar v. |
הגיע, קרב; זכה ל-, הגיע ל- |
to arrive, to approach; to reach |
Yegose muy presto i tokole en la punta (Koplas de Purim, 1545) |
yelada f. |
תקופת הקור הגדול |
the great cold period |
Danyo grande le tomo a la basha Rusia / kuando eya oyo ke tokaron a la Serbia / ma la Djermania / presto la entendio / su braso ya espandio / para ayudar a su aliada / ma a la Fransia le vino yelada (La Amerika, 1915) |
yelo m. |
כפור, קרח |
frost, ice |
Avrieronse los sielos / mostrarmos ke ay un Dio / mos apedreo kon yelos / por puntos non mos undio (La Epoka, Sal. 1898) |
yené (t.) prep. |
למרות זאת, אף על פי כן, למרות ש-, על אף; שוב |
nevertheless, even though, despite; again |
yene se gustan ke no ay tahanunim (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
yenicherí (t.) m. |
יאניצ'אר (חייל ממוצא נוצרי שנחטף לצבא בילדותו); כינוי לאדם אלים/אכזרי |
janissary (a soldier of christian origin who was kidnapped into the army as a child); nickname for a violent/cruel person |
todos los djeniseros lo tomaron a despecho, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
a un djenisero le kortaron la nariz por el derecho (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Hueron los djenisseros la sivdad a kemar, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
Del djenísaro tomalde la redoma i konbidalde, i un poko rogalde ke vos deshe bien beber. (Mandjares de Purim, sig. 18) |
yeno adj. |
מלא, גדוש |
full, overflowing |
'Yeno de bondades i de saviduria, (Poema de Yosef) |
Las kazas ke eran de alegrías de yenas se izieron vazías, las patronas yoran de día en día (Asidio de Belogrado 1788) |
Avre a mi mi ermana, mi kavesa esta yena, amor de sienpre te ami ke tu nombre linpia lana (Donme, sig 18) |
yenos estamos de maldades no avlamos verdades, sino todo falsedades las ke pasan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
rogo a los senyores maftirim |
sabika tenia por munchas partes / de los sielos le vino estos desbarates / ya tuvo mezates / i muy buenos / rikos i muy |
yerme (2) m. |
תולעת |
worm |
sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
ma yo so yerme i guzano, polvo de la tierra, un atuendo yeno de verguensa (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
yermo adj. |
שומם, לא מעובד |
deserted, uncultivated |
Fayolos en los yermos a todo ese dor, (Poema de Yosef) |
yerrado adj. & adv. |
שגוי, מוטעה, משובש; בצורה מוטעית |
wrong, misguided, distorted; erroneously |
yerrado esta el ke se kontiene kon los vestidos ke el tiene, pare mientes de ande viene ke todo sale de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
yerrar v. |
הטעה |
to mislead |
Tu piedra, Si yerras, era la mas eskura, (Poema de Yosef) |
No kansaras, i no yerras, el Dio no mas, ela Hu (Donme, sig 18) |
yerrarse v. refl. |
טעה, שגה, תעה |
to make a mistake, to err, to go astray |
I en esto yerrose a Aman el loko esto lo derroko (Purim, De-Fes, sig. 18) |
yerro (1) m. |
שגיאה, טעות, משגה, שיבוש |
error, mistake, disruption |
I seer sea kontado a grandisimo yerro (Koplas de Purim, 1545) |
Este negro yerro le fue gran fesat; basta ke no esté kiesat, komemos kon gusto, bevcamos endjunto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
yerushá (ebr.) f. |
ירושה, מורשה |
inheritance, legacies |
Le prometio de darle su yerusha ke esta ba-shehakim (Ketuba de la Ley) |
yerva f. |
עשב, דשא; טחב |
grass; moss |
komo la yerva ke se seka, (Untane Tokef) |
matad i arematad, toda alma se pierda, destruilda asta ke le tape yerva, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |
yeser arah (ebr.) m. |
יצר הרע |
evil inclination |
Verdad, ke tu sos muestro kriador, i saves muestro yetser el malo, (Untane Tokef) |
Ah, senyor padre presiado, en buen lugar es mi estado, me espanto no sea akosado del yetser de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
kavod grande tu ternas si al yetser no eskucharas, a mis mizvot tu afirmaras, las ke se azen en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
tsorer el yetser el malo no lo desha despegarlo, su tino es por arrankarlo de kaminos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
i yo vini delantre de ti [...] kon eskaramiento de frente, enkonado de penserios kon el yetser deskarado ke a sus enkonamientos mira (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876) |
yeshivá (ebr.) f. |
ישיבה (מקום לימוד); ישיבה, הסבה |
yeshiva (rabbinical college); sitting |
Por azer su komando de el enshalshado, lo yevare a la yeshiva para embezar Tora. (Puertas de veluntad) |
Zakay de Avraam betoh de la komida le fue avlando: muestro ijo se engrandesio sin saver lo ke enkomendo el Dio alavado lo yevare a la yeshiva por anbezarle lo ovligado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
yesurim (ebr.) m. pl. |
סבל, ייסורים |
suffering, agony |
Ken murira malogrado, i ken murira kastigado kon yisurim. (Untane Tokef) |
asigun es el bien son los yisurin kon porsion, nu bien kunplido ni mal atemado (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
|
yeudí (ebr.) m. & adj. |
יהודי |
jewish |
siman bueno le sera al |
yevar/yevarse v./v. refl. |
לקח, נטל, נשא, הביא; ''סחב'', גנב, גזל; הוביל, הוליך, נהג, העביר; נשא; לבש; הכיל; סבל, התיסר |
to take, to carry, to bring; to steal, to rob; to lead, to drive, to convey; to wear; to contain; to suffer |
I ansi la yevaron al padre de Yosef. (Poema de Yosef) |
Yosef ya lo yevavan por karreras de Efrat (Poema de Yosef) |
A mi madre yevara i kon esto se afalagara. (Puertas de veluntad) |
akea korkovadika ke yevava la sarma, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
ke la yevo el arnaut i kedo dezmamparada: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Todo lo resto kede para el Dio, si de los sielos se dio lo soportaremos i lo yevaremos (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Los sirpís al kortijo entraron, a los djidiós de kaza mos kitaron, asta las mashás mos yevaron.. (Asidio de Belogrado 1788) |
Al hazán lo apanyaron, onde el abdán lo yevaron; todos los djidiós yoraron (Asidio de Belogrado 1788) |
Apiada a mi alma A-donay, yevi males munchas bevaday, konsolame kon luz de rey Shabetay. (Donme, sig 18) |
Sadikim de akel dor kuanto mal yevaron, kon penas i kon sudor muncho perkuraron (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Los transportos mos kansaron, de lager en lager mos yevaron, a la fin de la trajedia a Belzen mos akantonaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
kuando sintio la sinyora de Sara todo esto ke le fue avlando, le disho: muncha razon tenesh en la ora buena yevaldo, vos rogo sinyor no lo fuesh de guestro lado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Non pensas a tu padre ni mizmo a tu madre / ke yoran manyana i tadre / siendo yevan amarguras / i tienen sekaturas / i tu non vienes en sus ayuda (La Amerika, 1914) |
Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916) |
Despues de dias ke se arrodearon, a la senyora Ester ayaron, delante 'Ahashverosh la |
penas munchas ya |
yesurin va |
yorar v. |
בכה |
to cry |
Reuven le yorava gran yanto fazia (Poema de Yosef) |
Kon gran tremonte yora i esklama kon muncho fuego de alma (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Al hazán lo apanyaron, onde el abdán lo yevaron; todos los djidiós yoraron (Asidio de Belogrado 1788) |
Las kazas ke eran de alegrías de yenas se izieron vazías, las patronas yoran de día en día (Asidio de Belogrado 1788) |
Apiadado yo sere, yora por mi tu mi madre, non alegri para siempre. (Donme, sig 18) |
Israel en el dezierto akontesio este despecho djudio krisiana en su lecho yoraron toda la kompanya i Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Yorando noche i dia, yamando siempre madre mia, mos fue dicho i asigurado ke en el fuego fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945) |
de ver a su madre ke yorava i endechava, ke la muerte de los tres kon sus ojos mirava, guay de la madre ke a los ijos enterrava Miriam i Aaron i el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Yorad i enguayad oy tishabeav ermanos / ma rogad ke presto se den todos las manos / por ke no ayga matansas i amargasion / i eskape el tishabeav de kada nasion (La Amerika. 1913) |
Non pensas a tu padre ni mizmo a tu madre / ke yoran manyana i tadre / siendo yevan amarguras / i tienen sekaturas / i tu non vienes en sus ayuda (La Amerika, 1914) |
Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a |
yoro m. |
בכי, נהי, הי |
cry |
Sus korasones kontentes, sus yoros de amargura. (Puertas de veluntad) |
rogemos al Dio noche i dia ke la muerte del olam se kortaria; mas yoro no avria por el zahut de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Yoros gritos se sintia / de grandes i kriaturas / kada uno konsentia / temblores i kaenturas (La Epoka, Sal. 1898) |
Supo Mordelsay esta echa, esklamo ayuno, |
yugo m. |
עול (על צואר בהמה), עבדות; חריצות, להיטות |
yoke (on the neck of an animal), slavery; diligence, eagerness |
kuando suviras a tu ija de la karsel / i de kaza de karsel su |
yullé (t.) m. |
כדור רובה, פגז ; משקולת |
rifle bullet, shell; weight |
El turko se enserró en la kalé i mos izo muasilé, el nemsí enpesó a echar muchas djulés (Asidio de Belogrado 1788) |
Yulles tiros i dinamit van todos arrojando / mizmo a los mas babayit ya los van matando / sin piadad van degoyando / i inda no ay eskapar / aze muncho espantar / esta matansina / mirando ke es grande kyina (La Amerika, 1915) |
zafrán cf. shafrán |
|
|
espesias a muchedumbre i zafran sin manziya (Gizados de berendjena, siglo 18) |
zahmet (t.) f. |
עצב, סבל, טרדה |
sadness, suffering, annoyance |
Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911) |
Zahmet mucho se dio la grande Ingletierra / i muncho a entender dio por no deshar azer gerra / ma viendo la gezera negra / eya tambien mobilizo / vapores de askier incho / los mando en Fransia /por mantener su aliansa (La Amerika, 1915) |
zahú/zahud (ebr.) m. |
זכות; מצווה; חסד; כבוד, יוקרה; גמול |
merit; commandment; kindness; honor, prestige; reward |
Zahut tengamos nos i todos los ke en el Dio temen (Ketuba de la Ley) |
Zahut ya no les kedo ansi lo entiendo del Dio no tengas miedo porke esta durmiendo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
rogemos al Dio noche i dia ke la muerte del olam se kortaria; mas yoro no avria por el zahut de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
pense en su alma la presiada de lugar santo es abashada, si terna zahud sera sonalsada kuando va de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
si no tiene zahud eya va penando, los mekatregim la van akosando, i por el mundo va bolando, na vanad en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
zahud ternas de ser kumplida kon la Ley seras rijida i kon shalom tu venida en tornando de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero atersiado / tornadvos por pas andjeles de mis fonsados / este dia |
zaif (t.) adj. |
חלש, חלוש; רזה |
weak, feeble; thin |
|
zavach m. |
זפת |
tar |
La sus ojos son pretikas parese fino zavache (Donme, sig 18) |
zehut (ebr.) m. |
שבר עבודה/שירות; תגמול ל''כלי קודש'' על שירות דתי |
work/service pay; reward for religious service |
yeno de piadades, por el zehut de Yitshak i Avraam, (Toledo, Koplas de Yosef) |
Zehut rav Imnuna en el Zoar mentado i tambien de rav Una Resh Galuta nombrado (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Grande zehut tiene el senyor parido, ke afirmo la misva de Avraam avinu. (El rey Nimrod) |
Tornadvos atras, andjeles de mi fonsado! este zehut restara para Tsiyon guadrado: (Puertas de veluntad) |
zelo m. |
קנאה; להט |
jealousy; passion |
|
zemán (ebr.) m. |
זמן, תקופה |
time, period |
Zemán tomaron para ereinar, manyana de Pesah mos kería[n] matar; ijos de el Dio somos, mos kijo eskapar; vieron a los muertos, se tornaron atrás. (Kalumnia de sangre, sig 18) |
Aséret bené Amán estavan deskuidados: no dieron aman zemán, presto enforkados; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
Zemán de la orasión teneldo en tino, esto es la kondisión muestra de kontino; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) |
zemirot/zemirod (ebr.) f. pl. |
זמירות |
singing |
Zemirot es de kantar a el Dio el alto, sus maraviyas mentar, el Bendicho i Santo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
zer (t.) m. |
ירוקת; מרירות, זעם, כעס |
green; bitterness, rage, anger |
al malkenu le paresio ke esto era malmeter / esta echa a den Oglu no le keria azer / ay ken echo un |
zera/zerah (ebr.) |
זרע, גרעין; מקור, מוצא; צאצאים |
seed; origin; offspring |
ke son chikos de Avraam tu kerido zera Israel. (Toledo, Koplas de Yosef) |
Zera Israel vino en akel negro yanto por muncho ke los dotrino mordehay el santo (Purim, De-Fes, sig. 18) |
yoro i les disho a eyos bamidbar baaravot, muncho sar vos di por la Ley i las misvot, perdona mi zera de los avot ke so guestro ermano Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
zohe- ser zohé (ebr.) |
לזכות (ל-) |
to gain |
se alevanto para irse a erets Israel para ser zohe a ser niftar be-erets Israel (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
zorba (t.) m. |
אדם אלים |
violent person |
Zorba grande ay en Izmir, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18) |