חזרה לדף הראשי של מכון מעלה אדומים tornar a la pajina prinsipal
del Instituto
חזרה לדף הראשי של אוצר הלשון הספניולית tornar a la pajina prinsipal del Trezoro
אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה – המילון המקיף ההיסטורי מילון המובאות: פתגמים לפי סדר אלפביתי |
Trezoro
de la Lengua Djudeoespanyola (ladino) a traves de las
Epokas - Diksionario amplio istoriko
Diksionario de sitasiones: Refranes Segun el orden alfabetiko |
a prep. |
ל-, אל, ב- |
to, unto, in, at. |
Akel ke mata i a el lo matan |
abaldar v. |
ביטל; הפך מישהו לבעל מום/נכה, שיתק; ביטל גזירה |
cancel, make cripple, mutilate, paralyse, abolish a decree. |
La sedaka abalda la gezira |
abandonar v. |
עזב, נטש, זנח; הזניח, הפקיר; ויתר על; דחה; התפטר, הסתלק |
leave, abandon, desert, forsake; cast off, neglect; forfeit; reject; resign, leave. |
El talmid ke abandona su estudio le falta meoyo i non es sezudo |
abashada f. |
נזלת, הצטננות, התקררות; ירידה, מורד, מדרון, שיפוע, שֵׁפֵל |
catarrh, catching a cold, cooling; descent, drop slope, incline, slant; worthless, despicable |
Kada asuvida tiene su abashada |
abashar v. |
ירד, פחת; הוריד, הפחית, הנמיך; העמיק (בשאלה/נושא) |
decline, descend, come down, to be reduced, to be lessened; lower, reduce, diminish; to deepen, to go deeper |
Abasha eskalon, toma mujer, suve eskalon, toma haver |
El tiempo es una eskalera: el uno asuve i el otro abasha |
abasho adv. |
מטה, למטה |
down, downward |
Munchas manos en un plato presto lo meten de boka abasho |
Taksan d'abasho, taksan d'ariva |
Si keres afalagarte mira siempre mas abasho di ti |
abastar v. |
הספיק |
to be sufficient |
No le abasta ni hazne del re |
Madrasta? El nombre ya le basta |
El nombre le abasta, la vanidad lo arrasta |
A ken todo basta nada le manka |
Ijika kon kavesa de kalavasa dota godra kon mobilia ya basta |
Ya basta la veluntad ke keris azer bundat |
abasteser v. |
סיפק, כילכל, צייד |
supply, to provide for, to feed and clothe, to equip |
Abastese sopa para tanta arremo boka |
abatido adj. |
מדוכא, מדוכדך, מוכה (גם נפשית), נדכא; קודר, עגום, נוגֶה; מיוגע; המום, נדהם |
depressed, to be down, beaten (also mentaly), despondent, humiliated; dark, gloomy, bleak, sad, melancholy, doleful; exhausted; shocked, stunned, astonished, amazed |
Abatido komo el polvo |
abatir v. |
דיכא, השפיל העיק על; פגע ב- הלם, היכה, המם; הפיל, הפיל ארצה, מיגר; התיש; פחת |
to depress, oppress, humiliate, to press on; to harm something/someone, to beat, to strike, to hit, to stun, to shock; to drop, to drop down, eradicate; to wear out, exhaust; decline |
Abata la tierra, abata el korason |
La sensia i la pasensia abate al enimigo |
El frio abate al leon |
abediguar v. |
תמך, סעד, סייע, חיזק; החיה |
to support, take care of, to nurse, to help, assist, strengthen; resuscitate, revive |
Mijor un sezudo ke te aharve, ke un loko ke te abedigue |
Ni para bivos onrar, ni para muertos abidugar |
abil adj. |
מוכשר, זריז, מיומן, מנוסה, כשיר |
talented, trained, skilled, experienced, fit, qualified, quick |
El mas abil mediko solo kura kon tienpo |
abismo m. |
תהום |
abyss, chasm |
Si un siego gia otro siego, al abizmo van luego |
abogador/abogado m. |
עורך דין, פרקליט, סניגור |
lawyer, attorney, defence attorney |
Buen abogado nunka es barato |
abokar v. |
היטה, כפף, הרכין |
to tilt, to bend, to bow, to bend down |
Ken mucho se aboko, el kulo se amuestra |
aboltar v. |
סובב, הקיף; הפך; חזר, שב, הלך בחזרה; החזיר; הפנה; החליף; השתנה |
to turn, to spin, to surround; to turn over an object; to return, to come back, go back; return an object; refer; replace; to become changed |
Abolta la oja |
Ande van platikos boltan chanakitas |
Ma el ombre bolto komo el vino en la bota |
La mujer mala mete la meza i abolta la kaza |
La kriatura bolta komo el vino en la bota |
Por onde kere el haham abolta la ujika |
abominasión f. |
תועבה |
abomination |
Kale meter muncho tino en la instruksion, sin eya el ser es una abominasion |
abondansa/abondansia f. |
שפע, שפעה, ריבוי |
abundance, plenty, opulence, multitude |
Prejuisios son komo las malas yervas, kresen en abundansia i son danyozas |
aborreser v. |
שנא, תעב, בחל ב-, מאס |
hate, loath, despise, to abhor, detest |
Lo ke aborresi, akeyo enkampi |
La gava el Dio la aborrese |
aborresido adj. |
מתועב, שנוא, משוקץ |
despicable, hated |
Kale kerer al aboresido para ke te biva el kerido |
aborresión f. |
שנאה, איבה, טינה, מיאוס |
hate, animosity, grudge, resentment, abomination, repulsiveness |
Mejor yantar de verdura i sin pasion ke bue(y) engordado kon aborrision |
absente adj. |
נעדר, חסר, נפקד |
missing, absent |
Aprovecharon los ratones el momento ke el gato de kaza estuvo absento |
achake m. |
תירוץ, אמתלה, תואנה; סיבה, גורם |
excuse, pretext; cause, reason |
No ay muerte sin achake |
achakozo adj. |
עדין, שביר, רופף; שבריאותו רופפת, חשוף למחלות; מבקש תרוצים; מועד לגנוב, לעשות מעשים לא ראויים, אינו ראוי לאמון, יש לנהוג בו זהירות |
gentle, delicate, fragile, loose; that suffers from unstable health, exposed to diseases; looks for excuses; prone to theft or to inappropriate deeds, unworthy of trust, needs to be handled with caution/ prudence |
Achakozo komo el djudio en viernes |
adar (ebr.) m. |
אדר, חודש אדר |
adar (Jewish month) |
Si Adar amostra su kavo, no desha ni arado ni ensembrado |
Si nasites en Adar non te toka el nazar |
adelantado adj. |
מתקדם, מתקדם בדעותיו; מוקדם; כשרוני |
advanced, advanced in his opinions; early; talented, skillful |
El ke paga el peshe adelantado se lo kome fedido |
adelantamiento m. |
התקדמות, קידמה, שיפור, קידום; הקדמה, ראית הנולד |
advancement, progress, improvement, promotion; to be early ,foresight |
Kien son enemigos del adelantamiento? Akeyos ke soportan mal komportamiento |
Si dezeash saver lo ke es adelantamiento vate a la skola i alkansas akumpimiento |
adelantar v. |
התקדם, השתפר; הקדים, קידם |
to advance, to progress, improve |
Ken adelanta, akonanta |
adelantre adv. |
קדימה, לפנים, הלאה |
forward, in front, further on, onward |
El soberbio i el arogante preferan kaminar adelante |
Keres ver el mundo atras miralo adelantre |
adientro prep. |
ב- |
in, at |
Komi, komi - a mi sta kumiendo pur arientro |
adjuntarse v. refl. |
הצטרף; התכנס, התקבץ; התחבר, התאחד, התלכד, התאחה, התמזג, התווסף |
to join with; to be assembled; to become connected, to become linked, to become unified, to be joined together, to become merged, to become united, to be added |
Djuntate kon los buenos seras uno de eyos |
adjustarse v. refl. |
התווסף |
to be added |
Se adjusto el pie a la banketa |
admirar (fr.) v. |
העריץ, הוקיר, התפעל מ-; התבונן |
admire, appreciate, to be impressed with; to look, to watch |
La flor mas pekenya mira, i el poder de el Dio admira |
adormeser v. |
הרדים; נמנם |
to put to sleep; to take a nap, to doze |
El Dio ni durma, ni adormesa |
adornamiento m. |
קישוט, ייפוי, נוי |
adornment, decoration, decorating, to beautify, ornament |
La instruksion es el adornamiento del riko i la rikeza del povre |
adovar v. |
תיקן, שיקם, הטליא; השכין שלום, השלים (בין שני בני ריב) |
to repair, rehabilitate, to patch; to make peace, to make peace between two people |
Adova paliko - se aze ermoziko |
El mas prospero del ombre es adovar sus yerros |
adovarse v. refl. |
הסתדר |
to manage (with a situation), to work out (a situation) |
El nasido kon mancha nunka se adova |
Si kada uno por si se amejorava en premero, seguro ke se adovava el mundo entero |
adversidad/adversitá f. |
יריבות, ניגוד; צרה, פורענות |
rivalry, contrast; trouble, calamity |
Munchos ombres de mosedad non pensan en adversidad |
afalagar v. |
הרגיע, ניחם, ריצה, השקיט; נתן סיפוק |
to calm, console, appease, to please; to give satisfaction |
Lijera por arraviar i mas lejera por afalagar |
afalagarse v. refl. |
התנחם; הגיעו לידי הסכמה |
to be consoled; to come to an agreement |
Si keres afalagarte mira siempre mas abasho di ti |
aferrar v. |
תפס, אחז, החזיק; תפס (שכלית), הבין; הגיע |
catch, hold; comprehend; to arrive |
La aferran por la manga, se fuye por la falda |
Echa el pese chiko para aferar el grande |
Echar una vazia, aferar una yena |
El gato no aferra raton sino ke por su razon |
L'afero de la koda (Lo kojio por la kola) |
Kiere aferrar el sielo kon las manos |
aferrarse v. refl. |
נתפס, נאחז; התאהב; התעמת עם; ''תפס'' מחלה |
to be caught, to clutch at; to fall inlove; to confront; to 'catch' a disease |
Todos s'aferran kon la pader basha |
Aferarse de las tiralanias |
afilú (ebr.) conj. |
אפילו |
even if |
Del mal pagador, afilu piedras |
afinarse v. refl. |
התעדן; כחש, סבל מתת תזונה; הרעיב עצמו - מקמצנות/מתוך רצון לרזות |
to become refine; to become very skiny, to suffer from malnutrition; to starve oneself on purpose |
A la vezina lo ke se le afina |
afitar/afitarse v./v. refl. |
קרה (מקרה נדיר, יוצא דופן), התרחש; גרם עצירות |
happen (rare occurrence), occur; to cause constipation |
Kuando sales a kamino ke ti afita |
afito m. |
מקרה; קלקול קיבה; עצירות (סלוניקי); צרה, בעיה |
occurrence; gastroenteritis; constipation (saloniki); trouble, problem |
El ken kria ijo no muere de afito |
aflosharse v. refl. |
התרופף, נחלש, התרפה, נעשה רפוי, דעך; הפיג מתיחותו |
to become loose, to become weak, to become feeble, die out; to relieve tension |
Se apreta la tierra se aflosha el mal |
afreskar v. |
רענן, קרר; התקרר, נעשה קר; התרענן |
refresh, to cool; to be cooled, to become cold; to become refreshed |
La mujer i la roza fiske la afreskas te tura ermoza |
aftará (ebr.) f. |
הפטרה |
haftarah |
Largo komo la haftara de Tishabeav |
afuera adv. |
בחוץ; חו"ל; בהשאלה: בבית הקברות |
out; abroad; in lending; at the cemetery |
Kien tiene de azerte bien, o se muere, o se va por afuera |
Kada uno enterro al padre komo kijo, Djoha lo enterro kon la pacha de afuera |
Livianez, afuera el meoyo |
Kuando muncho marineros salen afuera, guarda tu ija debasho la eskalera |
Dulses son las damas, ma afuera de sus kazas |
Afuera de esto, la botika entera |
Todo tiene la bien kazada, afuera de kaza |
Todo lo nuevo es bueno i ermozo afuera del vino i del amigo |
Ken de afuera vendra, de kaza te echara |
Todo lo roto, afuera de lo deskuzido |
agizar (fr.) v. |
השחיז, חידד |
sharpen |
Fierro kon fierro se aguza |
agora adv. |
עכשיו, כעת, עתה |
now |
Adam i Eva perdieron la prostela, agora tienen ke bailar la taranteya |
agorero m. |
מגיד עתידות |
fortuneteller |
Los ke meten tino en sortero, kreen bastante en agorero |
agradar/se v./v. refl. |
נשא חן, מצא חן |
to please, to be liked |
L'agrada tomates i no l'agrada datiles |
Al rey le agrada igos |
Lo ke a ti no te agrada, a tu haver no le agas |
La novia muy apresurada, el sonete no me agrada |
agradeser v. |
הודה |
thank |
Agradese mis vizinas ke ago kon mis gaynas |
Tres kozas fuertes : Echar i no durmir, azer i no agradeser, esperar i no venir |
agradesido adj. |
אסיר תודה; שהתקבל ברצון, שזוכה להכרת תודה |
grateful; that was received willingly, that receives gratitude |
Lo olvidado, ni agradecido ni pagado |
agro adj. |
חמוץ; כינוי לאדם מחוספס, רגזן, מחמיץ פנים, ממורמר |
sour; a nickname for a person who is rough, bad-tempered, bitter |
Ken dize ke su yegurt es agro |
agua f. |
מים |
water |
La gayna beve agua mira al sielo |
El ke kojio agua kon sesto, en poko tienpo pierde fortuna presto |
Ke moso va pedrer mi amo por un poko de agua |
La mentira sale komo l'azeyte enriva del agua |
Non dizes, ke de este pozo non vas a bever agua |
A la mar si va, no topa agua |
Aguas rovadas son savrozas |
Este arroz areyeva muncha agua |
Aguas kayadas son enganyozas |
Machakar agua en la almirez |
La sangre no se aza agua |
No se puedi bivir d'amor i de agua klara |
Limon e agua de mar |
Ya me se izo el meoyo agua |
Agua ke no as de bever, deshala korrer |
Un poko de agua al podzo |
Agua de pozo, piedra en pozo |
Agua no topi, de la tierra me lavi |
A la mar, un poko de agua |
Aguas pasadas no molen molino |
agudeser v. |
חידד, השחיז, ליטש; החכים |
to sharpen, to polish; to become wise |
El bien agudese, el mal entontese |
aguentar v. |
הרטיב, לחלח |
to wet, to moisten |
Si non puedes remediar mete tino de aguantar |
ahadut/ahadud (ebr.) m. |
אחדות, איחוד, סולידריות |
unity, solidarity |
Ande ay ahadu ay beraha |
aharvado (ebr.) adj. |
חבוט, מוכה; מקולקל, רקוב; מוכה כלכלית |
beaten; spoiled, rotten; financialy beaten |
'Sta aharvada del filek |
Fierro aharvado arlumbra |
aharvar (ebr.) v. |
היכה, הלקה, חבט, עינה; צלצל, דפק |
to hit, to beat, to torture; to ring, to knock |
Ken t'aharvo? Tu boka |
En aharvando al fierro se deviene fierero |
El ke bien te kere te aharva |
Aharva kulo ke no pedo |
El Dio no aharva kon dos manos |
Aharva otra puerta |
Te dan toma, te aharvan fuyi |
Asembra palos para ke te aharven |
Se alevantaron los pipinos i aharvaron al bahchavan |
Mijor un sezudo ke te aharve, ke un loko ke te abedigue |
El Dio aharva kon una mano, apeyada kon la otra |
Aharva al azno para ke entiende el patron |
aharvarse (ebr.) v. refl. |
היכה עצמו |
to hit oneself |
El ken se aharva kon sus manos ke no yore |
ahir (t.) m. |
אורווה, דיר; כינוי למקום מזוהם וחסר סדר |
stable, sty; a nickname for a place that is filthy and messy |
La djente kon la djente e los aznos en el ahir |
El ke tiene azno en el ahir, no le emporta de kaminar a pie |
aínda adv. |
עוד, עדיין; בכל זאת |
still, yet; nontheless |
Fuyo, ke nainda sta fuyendo |
Ainda esta in sus tredjes |
aire m. |
רוח, אוויר, הבל, דברים בטלים; מנגינה, נעימה, לחן; מראה, דמיון |
wind, air, steam, idle things; tune, melody; appearance, similarity |
El aire i la luvia arasto seko i vedre |
Aires de marina |
Aire, yevate esta arina! |
Mujer, ayre i ventura en un estado poko tura |
El shal i el baile i la boka al aire |
El Dio mos guadre de vizino malo i de aire de burako |
El Dio mos guadre de pedo de vieja i de ayre de kaleja |
El sol me marea, el aire me shashea |
El bavajon aze kastiyos en el aire |
La madre es madre, que lo demas es aire |
Al loko i al aire dales kaye |
aireada f. |
אוורור מהיר, חשיפה קצרה למשב רוח; דמיון |
quick ventilation, short exposure to a gust of wind;similarity |
Ni esfuegra, ni kunyada, ni vizina aireyada |
ajeno n. & adj. |
זר, נוכרי |
alien, foreign |
Mas save el nesio en su almena, ke el savio en kaza ajena |
Mas vale ajenos ke parientes |
Buen pagador, patron in bolsa ajena |
Mas vale sevada de su tierra, ke trigo de tierra ajena |
Oveja maha teta lo suyo i lo ajeno |
Vende bamias, vende mirindjenas i no esperes a mezas ajenas |
Ken no entiende avla ajena, no entiende ni la suya |
Kurbachadas en kulo ajeno no tuyen |
Aze bueno i no mires ke es ajeno |
Ijos i aziendas no se azen kon manos ajenas |
Ni ijos ni aziendas, no se azen por manos ajenas |
Gueso ajeno no se aze tu gueso, i si lo keres azer no akesha |
ajo m. |
שום |
garlic |
Ni ajo komi, ni la boka me fiede |
Parientes i ajos, ensembralos ralos |
Si tu sos ajo, yo so piedra ke te majo |
Ajikos i sevoyikas, senyora konsuegra |
Para vuestra ija ke kere estar prenyada ajo mesklado fino kon vieja tiralanya |
Ken se pika - ajos kome |
Al ajo no puedes azer almendras |
Ajo dulse no ay |
Meteme en resta ke so ajo de testa |
akarrear v. |
משך, סחב, סחף, גרר; הוביל, הסיע, העביר, הביא, סיפק; גרם, הוליד, יצר, חולל |
to pull, to drag, to carry; to transport, to move, bring, to supply; to cause, to bring to life, create |
Non avles kozas ke non saves porke akareas danyo |
akavado (de) adj. |
זה עתה הסתיים/נגמר |
just now ended |
Ni bien djusto, ni mal akavado |
akavar v. |
סיים, כילה, גמר; חפר; הרעיב |
to finish, consume; dig; starve |
Mal ke se akava kon moneda no es mal |
akavarse v. refl. |
הסתיים; התייגע; הותש מרעב |
to end; to toil, to become tired; to be exhausted with hunger |
La rikeza kon falsia, se akava kon manziya |
Lo ke no se empesa no se akava |
akavidado adj. |
זהיר, מתון |
careful, cautious, prudent, moderate |
Ombre akavidado no merese penas |
akavidozo adj. |
זהיר |
careful, cautious, prudent |
El akavidozo no merese pena |
akayar v. |
השתיק, השקיט, הרגיע |
to silence, to calm |
Tanto grita el ladron asta ke se akaya el patron |
Kuando el oro avla a kada lengua akaya |
akel pron. dem. |
ההוא |
that, that one |
Echa otro guevo a la oya ke akel salio kaldudo |
Ken es el mazalozo akel ke se konsiente orozo |
Ken muncho yora akel mas tiene |
La ventura para akel ke la prokura |
Akel ke mata i a el lo matan |
Ken es el mediko, akel ke pasa los males |
akeya /akeyas pron. dem. |
ההיא/ההן |
that one/ those (female) |
Akeya madre ke pario kulevros yine demando por eyos |
akeyo pron. dem. |
הדבר ההוא; ''מה שמו'' (כאשר חסרה המילה המתאימה) |
that thing; 'what's his name' (when you can't find the right word) |
Kuandu uno bushka mas de lo ke merese, pierdi i akeyu ke li davan |
Kien son enemigos del adelantamiento? Akeyos ke soportan mal komportamiento |
Lo ke aborresi, akeyo enkampi |
akeyos pron. dem. |
ההם |
those (male) |
De akeos ke son igual non digas nin bien nin mal |
aki adv. |
כאן, פה |
here |
El peshkado esta en la mar aki azemos el bazar |
Aki disho mi padre, aki disho mi madre |
Aki te meto, a el guerko te enkomendo |
akistar v. |
רכש, השיג, קיבל; זכה; הרוויח |
acquire, to get, receive; to win; to gain |
No dezeyes lo ke akistar no puedes |
aklarar v. |
האיר; הבהיר, הסביר, באר |
illuminate; make clear, explain, interpret |
El elevo demanda, el profesor aklara |
akodrarse v. refl. |
נזכר, העלה בזכרונו |
to be reminded of', to recall |
Anke Faro muestro amigo murio, dainda se akodra el buen djudio |
Si tu keres aremendar tus pekados akodrate de las leyes enkomendados |
Ken si keri alegrar, si akodra de su kazar |
akompanyado adj. |
מלווה; רדוף, מכושף |
escorted; chased, haunted, enchanted |
Mas vale solo ke mal akompanyado |
Mijor es estar abandonada de kualo mal akompanyada |
akonantado adj. |
בעל הקדימות |
the one that has priority/ precedence |
Mas vale akolantado ke deseado |
akonantar v. |
הקדים, היה בעל הקדימות, היתה לו זכות בכורה; ידו היתה על העליונה |
to precede, to have priority/precedence; to have the upper hand |
Ken adelanta, akonanta |
Dientes akonantan parientes |
Si tu non puedes los pekados rezistir, akonanta ke nasimos para sufrir |
akonsejador/dera n. |
יועץ |
advisor |
El tiempo es el mas buen akonsejador |
akonteser v. |
קרה, התרחש |
happen, occur |
Lo ke tiene de akonteser, tiene mucha fuersa |
Ken es el savio el ke ve lo ke va akonteser |
akorrido adj. |
נחפז, אץ, רץ |
hasty, rash, in a hurry, running |
Mis ermanos, mis keridos lo ke vas tan akorrido en este mundo falso |
akseptar v. |
הסכים, קיבל, נעתר, נענה |
to consent, accept, grant, comply |
Una viejes frankamente akseptada komo una segunda mosedad invitada |
aksidente m. |
תאונה |
accident |
Si pasas un aksidente i kedas bivo dizen tiene azete de bivir |
aksión f. |
פעולה, עשיה; מניה |
action, doing; stock |
Los anyos son para el konsejo, las aksiones para el mansevo |
Ken a otros ayuda son bendichas sus aksiones |
akudir v. |
עזר ל-, סייע ל-, בא לעזרה, נחלץ לעזרה, חש לעזרה, הציל |
to help a-, to assist a-, to come to the rescue, to hurry to someone's aid, to save |
Akudia a tu vizino i tu puedes kayer hazino |
akuliar v. |
חבט בעכוז |
to beat someone's buttocks |
Lu akulio kon siete palus i galechas |
akumplimiento m. |
ביצוע, הגשמה |
execution, realization, fulfillment |
Si dezeash saver lo ke es adelantamiento vate a la skola i alkansas akumpimiento |
akurtar v. |
קיצר, צמצם, תמצת; חתך |
shorten, reduce, summarize; to cut |
Gozo sin medida akorta la vida |
akuzar v. |
האשים; אישר קבלה |
to accuse; to confirm reception |
El ke se eskuza se akuza |
Akuzar al ke non aruvo, azes mas grande pikado del ladron ke non es ladron |
al (a el) prep. |
אל, ל- |
to |
Kitar i no meter al fondo ayega |
Lo ke pensa el amigo vaya al enemigo |
Del kulo al pulso |
De el al Dio, un palmo |
ala f. |
כנף; סנפיר |
wing; fin |
Dame alas para bolar |
alado prep. |
ליד, על יד, סמוך ל- |
beside, near, close to, nearby, by the- |
Guay del malo i su vizino alado |
alahá (ebr.) f. |
היכל, ארון קודש; הלכה |
palace, temple, torah ark; jewish religious laws |
Kada koza kon su mazal, asta el sefer tora de la alaha |
Komande a la alaha te mande |
alargamiento m. |
הארכה, ארכה |
elongation, prolongation, extension |
Si keres alargamiento de yisurim aleshate de los maasim tovim |
alargar v. |
האריך; השהה, משך את הזמן |
to lengthen, prolong; to delay, to stall |
Ken padre i madre mira, el Dio l'alarga la vida i la salu |
Kreer i esperar es la vida alargar |
alarovez adv. |
להפך, היפוכו של דבר |
on the contrary, just the opposite |
Di ke vash al hides? por ke va el mundo a la rovez |
Dike vash aruves - ke el mundo va atravers |
alavado adj. |
מהולל; מפורסם |
praised; famous |
Amigo nunka provado, nunka es muy alavado |
La pera alavada sale guzaneada |
alavar v. |
שיבח, הילל, פאר |
to praise, glorify, to adorn |
Vejes, no me la alaves |
Serra tu puerta alava a tu vezino |
Non kompres kozas sin alavarlo, non vendes kozas sin despresiarlo |
La ovra alava al maestro |
Kada meyanadji alava a su vino |
alavarse v. refl. |
התרברב, התפאר |
boast, brag, to be proud |
Dizen el ke se alava es azno |
Kien es la loka? La ke se alava kon su boka |
alda f. |
צד, שולים, כנף בגד |
side, fringe, tha margin of a garment |
En sus aldas, melizina |
La aferran por la manga, se fuye por la falda |
aldikera f. |
כיס, ארנק |
pocket, purse |
Non lu kero - metamelo en la aldikera |
La mujer destruidera, vazia del marido la faldikera |
alechadera f. |
מינקת |
wet nurse |
Una madre mala alechadera puede entosigar su kriatura |
alegrar v. |
שימח |
to make happy |
Ken si keri alegrar, si akodra de su kazar |
Kuando la vieja se kere alegrar, se rekorda de su ajugar |
Los males tuyos no kontes a ninguno, al enimigo lo alegraras |
El ke djuga kartas kuando gana se va alegrando i kuando perde se va inyervando |
Luvia i sol alegra el korason |
alegrarse v. refl. |
שמח, עָלַז |
to be happy, to be cheerful |
Kuando el guerfano se va alegrar, las piedras de la kay se meten a yorar |
alegre adj. |
שמח, עליז, תוסס, מאושר |
happy, joyous, cheerful, lively, |
Kuando tu travajo es terminado vash estar alegre i repozado |
Ten feuzia en el porvenir te aze alegre, puedes reir |
Kara alegre i un michon |
Akel se yama alegre i kontente. el ke tiene plazer de el prospero de el de enfrente |
Korason alegre nunka se envejese |
alegría f. |
שמחה, גיל, חדווה, עליזות,ששון, צהלה |
happiness, cheerfulness, gladness, joyous cry |
La alegria en el momento de rekoltar vale muncho mas ke en el momento de senbrar |
Ke amaneske el dia kon bien i alegria |
En la kaza del kumarchi poko tura la alegria |
En tu boka miel, en mi kaza bien i alegria |
Mofina de kaza, alegria de las kayes |
Alegria de la plasa, nuvlidad en kaza |
Tripa vaziya, korason sin alegriya |
Haham i merkader, alegria di la mujer. |
Para asigurar tu prenyez kon alegria, aze i desaze nueve nudos kada dia |
Sinko puntos d'alegria, sien anyos de mala vida |
La kara le 'sta de siete alegrias |
Kien tienen la kapachidad de la alegria nunka piedren el tiempo kon muncha avlastina |
Kon travajo i alegria se topa buena kompanya |
Kav(a)[e]yiko d'alegria |
Si keres bivir kon gozo i alegria fuye de ojo malo i echizeria |
alesharse v. refl. |
התרחק, נסוג, שמר מרחק מ- |
to move away from, to become farther away, to retreat, to keep away from- |
Si keres alargamiento de yisurim aleshate de los maasim tovim |
Az bien i aleshate de mal si keresh bivir kon buen mazal |
alevantar v |
הרים, הקים, העלה, זקף, הגביה, הניף; קומם, המריד; שיקם; העתיק; אסר |
to lift, to raise, elevate, to swing; cause to rebel; to rehabilitate; to forbid |
Alevanta tu, me asentare yo |
Alevanta kavesa de kulevro i no de ben-adam |
Alevanta la mano ke te pika el gayo |
Asta ke alevantes un pie el otro se yeva el gato |
Alvanta el velo, i veras en lo kue t'emborujas |
Kavayo de rey no alevanta kargo |
Yo arto, mis ijos artos, levantad los platos |
Una mano de un gato alevanta un buen plato |
Adurado tiene la meza de no alevantar ambriento |
alevantarse v. refl. |
קם, התרומם; קם ממיטתו; מרד, התמרד; הפסיק; (על השמש/היום:) זרח; סמר; יצא לדרך |
to rise, to rise up; to rise from bed; to rebel; to stop; to rise (the sun / the day); stiffen, bristle (hair, fur, feathers); to go out |
Ken no kayi, no se levanta |
Ken s'alvanta de manyana, se l'espierta el mazal |
Antes ke se alevante el patron, se alevanta el morador |
Se alevantaron los pipinos i aharvaron al bahchavan |
Ni al chiko digas echate - ni al grande alevantate |
Kon pulgas se echa, kon moshkas se alevanta |
Levantarse a sesh, echarse a diez, aze bivir el onbre diez vezes diez |
No l'arrogas ke se le alvanta el gajo |
El ke s'echa kon chikos s'alevanta pishado |
alfinete (port.) m. |
סיכה; דבר פחות ערך; אטב |
pin; a low valued object; clip |
El amor no es djuete, sino ke une alfinete |
Esta vistidu a la trenta i una alfineti |
algo m. |
משהו, דבר מה; מעט |
something; few, a little |
Ken la miel meneya, algo se le apega |
Onde la oya sona algo ay |
Uno no tiene importansa, dos ya es algo de koza, ma tres es una fuersa |
algodón m. |
צמר גפן, כותנה; ריפוד |
cotton wool, cotton; padding, upholstery |
Kito la kavesa d'en algodones i la metio en punchones |
alguenga f. |
לשון (בפה) |
tongue |
La alguenga no tiene gueso, ma kevranta al gueso |
Luenga tierna rompe el gueso |
alguja f. |
מחט; סיכת קישוט |
needle; ornament pin |
La mi ija avansadera ata inyudos, la mi nuera gastadera echa algujas, echa filus |
Sinyora mestra, enfili la alguja, yo la vo travar |
A la haragana, kuando l'alguja, kuando el dedal |
algún adj. |
איזשהו |
whatever, whichever, any |
Si ves algunas feyas no keres ver ni una de eyas |
Algunas vezes es bueno de jugar komo el bovo |
Algun dia va ver la maravia |
Kada uno en su tino tiene algun espino |
alguno pron. |
מישהו |
somebody, someone, anybody |
Ke karar de ermoza es alguna este karar de bova es |
alhenya f. |
חינה, כופר (צבע אדום) |
henna (dye), red color |
Pleito de ermanos, alhenia de manos |
alhidez f. |
עולם מוזר |
a strange world |
Di ke vash al hides? por ke va el mundo a la rovez |
alimpiar v. |
ניקה, טיהר, מרק; ''גילח'' ממישהו את כל רכושו |
to clean, cleans, to spruce; to steal away all of somebody's possession |
La ke kria ni arta ni limpia |
Ay barvas ke kada pelo es un ilo de oro, i ay barvas ke no sierven ni para eskova de alimpiar |
alkansar v. |
השיג, הגיע ל-; הספיק; הצליח |
achieve, to reach to-; to reach in time; to succeed |
Si al Dio no lo vemos, kon sensia lo alkansamos |
La maldesion de padre i de madre non ankalsa |
Kada uno estira la mano, fine ande le alkansa |
El ke pensa ke alkanso la sensia es nesio |
Azno, kon oro alkansa todo |
Kon pasensia i penar - alkansas tu vida salvar |
Kuando el gato non ankalse la karne dize ki esta gulida |
El Bendicho disho: ''Ken lazra alkansa del mas al manko'' |
Ken muncho pensa no alkansa a Yerushalayim |
Por ti kirida yo ke no te alkansi |
alkansarse v. refl. |
הושג |
achieved |
El kavod i la amistad, non se alkansan por la fuersa |
Kon buen komportamiento se alkansa buen kazamiento |
Sin sudar non si ankalsa nada |
alkuza f. |
פך, כד שמן, אסוך; ''שערה'' בעין |
can, container, oil can; sty(in eye) |
L'alkuza i el lugar m'ambizaron a mi a kuzinar |
Bueno giza mi elmuera kon la alkuza yena |
alma f. |
נשמה, נפש |
soul, spirit, mind |
Alma buena, meza puesta |
Alma deskansada, arrondjada kon sapatos |
Fin ke va i viene, alma tiene |
Ken alma tiene, alma kreye |
Guay de el y guay de su alma kuando a su mujer enganya |
Sale el alma i no la mana |
Meter la alma en la palma |
Ken de la alma sale, a la alma toka |
Asta ke al riko le viene la gana, al povre le sale la alma |
Kon una mano no se da palmas ama kon dos se pueden konfortar almas |
Eskrito esta en la palma lo ke tiene de yevar l'alma |
Espantate de la ravia es tosigo en la alma |
Non topara hayre en kamea si bushkas refua por tu alma |
Mas vale verguenza in kara i no dolor in el alma |
Kantidad de un pulgar, viene la alma a su lugar |
El kuerpo ke pena la alma, y la alma va penar al kuerpo |
La limpieza del kuerpo amuestra la limpieza de la alma |
La mana esta debasho del alma |
El ojo es el espejo de la alma |
La piedra patlea, l'alma no |
El ojo ve, l'alma dezeya |
Sta prenyada, sta l'alma yena |
Pekado en su alma |
La mujer tieni siete almas |
Kon la riza en la kara, la alma me amargo |
No deskuvras sekretos de tu alma ni kon tu ermana |
almena f. |
שֵׁן חוֹמָה |
the tooth of a wall |
Mas save el nesio en su almena, ke el savio en kaza ajena |
almendra f. |
שקד; טבעת דמוית שקד |
almond; almond-like ring |
Al ajo no puedes azer almendras |
almirez m. |
מכתש קטן, מדוכה; בסיס, אדן |
amall crater, mortar; base |
Machakar agua en la almirez |
almoada f. |
כר, כרית; ציפה לכרית |
cushion, pillow; pillow cover |
Si dizes kavezal o almoada, non te espantes, non va kostar nada |
alokado adj. |
שנטרפה עליו דעתו, מעורער,מטורף; נבעת, נדהם, מבוהל |
that became mad, crazy; frightened, astonished, frightened |
A perro alokado no estesh ir al lado |
alto adj. |
גבוה, רם, נישא, מרומם, תמיר |
high, supreme, lofty |
Ay altas i bashas |
Ken lo suyo kita al merkado, ken avla alto, ken avla basho |
Alta i gorda ke me krie el Dio, blanka i korelada ya me ago yo |
Aze los echos uno en alto, uno en basho |
Pisha d'en alto |
Alto komo el pino |
Kuanto mas alto me veyo, mas alto kero ser |
alviyanero/alviyano m. |
עץ לוז |
nut tree |
Melizina para el borracho tiene ke bever muncho gazpacho |
ama/amá (t.) conj. |
אך, אבל, אולם |
but, however |
Povredad tiene menester de muncho, ama la avarisia kiere todo |
Lovo troka su samara ama nunka su natura |
Di la burla no se eskapa ama si enkampa |
La persona nase kon yoros ama lo enteran kon chorros |
amaares (ebr.) n. |
עם הארץ, בור, בער |
ignorante, fool |
Ni el riko vinido de prove, ni haham vinido de amares |
amado m. & adj. |
אהוב |
beloved |
Dulse vida pasan los kazados, si son fieles i amados |
amahar (arab.) v. |
שיכך, ריפא, הרגיע, השקיט כאב, ריכך; נרגע, נחלש, שכך (הכאב); החליש חריפות הבצל |
to lessen, to cure, to calm, to stop pain, to soften; to become calm, to be weakend, subside; to reduce the pungency of an onion |
Amaha la tierra, amaha la duelor |
Oveja maha teta lo suyo i lo ajeno |
A mi mama li amaha, a mi sinyor li ampaa |
amaneser m. |
שחר, הנץ החמה |
dawn, break of dawn |
Ke amaneske el dia kon bien i alegria |
Ken amanese presto, s'esbarasa presto |
Kuando muncho eskurese es para amaneser |
amanyana/aminyana adv. |
מחר |
tomorrow |
Amanyana la noche komeremos la burreka |
Asembra oy, para ke arikojes amanyana |
Echo de oy no lo deshes para manyana |
Oy la mete, amanyana la kita |
Oy para mi, amanyana para ti |
Un punto oy, uno amanyana |
amar v. |
אהב |
to love |
Ama a tu konpanyero komo te amas a ti mezmo |
Ken bien ama, nunka olvida |
Amar i saver no puede ser |
amargarse v. refl. |
הפך מריר; חש מרירות |
to become bitter; to feel\sense bitterness |
Ken ti vei - la kara si li amarga |
Si todo lo ke veyo no ago, me amargo |
Kon la riza en la kara, la alma me amargo |
amargo adj. |
מר, מריר; עגום; זריז, מוכשר, ערום; כינוי לקפה |
bitter; melancholic; quick, talented, crafty, cunning; a nickname for coffee |
Asukar en la boka non ayuda si tu korason es amargo |
Dime senyor, por ke la yaman luna de miel? Por ke los otros son amargos komo la yel |
Ken amargo englutio - dulse non skupio |
Amargo komo la fiel |
amargozo adj. |
בעל טעם מריר |
that has a bitter taste |
En korason amargozo, no entra ni riza ni gozo |
amargura f. |
מרירות; עצב, עוגמה; מרור |
bitterness |
La mas grande amargura es solo por su kriatura |
amariyo adj. |
צהוב |
yellow |
Ken amario vistio - su ermozura se astrivio |
Kagajones i membriyes son amariyos |
Amarilio safran |
amasar v. |
לש |
to knead |
Finyite masa ki muchacha te amasa |
Ken finye i amasa todo pasa |
amatar v. |
כיבה; הרגיע; מחץ בין האצבעות |
extinguish, to put out; to calm; to crush between the fingers |
Ni amata ni asiende |
Amata kandelas |
Un lenyo solo ni amata ni ensiende |
La kandela de la mentira el Dio amata kon su ira |
Ya amato las kandelas |
amatarse v. refl. |
כבה |
to go out, to be extinguished |
Un buen livro es una luz eterna, non se amata, siempre arelumbra |
Fuego i baraja no se amatan kon paja |
A la edad de 75 anyos se amato la ultima luz |
Chiko fue, ya se amato |
amber (t.) m. |
פרח בעל ניחוח ענבר |
a flower with a scent of amber |
Verte de leshos, golerte amber |
ambezado adj. |
משכיל, מחונך, מלומד, בעל השכלה; מורגל ב-, מלומד ב-; שנלמד; מורגל |
educated, scholarly, well-bred; accustomed to-, educated in-, that was learned; accustomed |
No aze el ke puede, sino el ke esta embezado |
La kavra ya esta embezada a echarse en el sereno |
ambezar v. |
לימד, הורה; למד |
teach, instruct; study, learn |
Embeza muncho i avla poko |
Ambeza en yorando, ruyeras en ganando |
Bivir un dia mas - ambizar una koza mas |
Los torpes profesores embezan lo ke saven, profesores sesudos saven lo ke anbezan |
L'alkuza i el lugar m'ambizaron a mi a kuzinar |
Al ijo komo kreates, i al marido komo ambezates. |
Al marido sigun lo kuizatis, al ijo sigun lo ambizatis |
Ken mucho durme poko ambeza |
Los poyos ambezan a las gayinas |
ambezarse v. refl. |
למד |
study, learn |
Ken tiene buen vizino se anbeza buen dotrino |
Kamina el karkanyal si ambeza il paladar |
ambierto/ambiento adj. |
רעב, מזה רעב |
hungry, starving |
Un pan en el pecho, ni arto ni ambierto |
Ken esta arto non entiyende de ambiyerto |
El ke se averguensa keda ambierto |
ambisión f. |
שאיפה, אמביציה |
aspiration, ambition |
El amor i la ambision puede traer la traision |
ambisiozo adj. |
שאפתן, שאפתני, אמביציוזי; עקשן, קשה עורף |
ambitious; stubborn |
El ambisiozo i el enviozo no tiene nunka ripozo |
ambre f. |
רעב, כפן; בולמוס, רעבון |
hunger, famine, starvation; ravenous hunger, ravenousness |
La ambre i el frio traen a la puerta del enemigo |
Ken tiena ambre, venga i koma |
Mi padre era roska - yo mi muero del ambre |
Bet-ahayim de ambre no ay |
Kien no tiene indjenio, de ambre se muere |
ambriento /e adj. |
רעֵב |
hungry |
El riko te saluda kon respekto, el povre te saluda ambriento |
El arto no kree al ambriento |
Adurado tiene la meza de no alevantar ambriento |
El estudio es siempre ambriento, sin su komida non es kontento |
El ojo mas ambriento de la tripa |
amejor(e)arse v. refl. |
השתפר |
to be improved |
Si kada uno por si se amejorava en premero, seguro ke se adovava el mundo entero |
amén! (ebr.) m. |
אמן! |
amen! amen to that! |
Non dize amen debaldes |
Tanto dize ''amen'' asta ke le kayo el Talet |
amenguar v. |
הפחית, פיחת, המעיט, הוריד, הנמיך, דילל, החליש, השפיל; פחת, התמעט |
reduce, to decrease, to lower down, dilute, weaken, humiliate; to be reduced, to be be diminished |
Pujo el azno, aminguo el semer |
amezurar (fr.) v. |
מדד; ניסה |
to measure; to try |
El povre i el riko se amezuran kon un piko |
Peza djusto i amezura djusto |
amidá (ebr.) f. |
(תפילת) עמידה, תפילת שמונה עשרה |
amidah (prayer) |
Korta la Amida por dizir ke vos erguela la tripa |
amigavle adj. |
ידידותי |
friendly |
Munchas amigavlas i amistad salin pur la naris |
amigo m. |
חבר, רע, עמית, ידיד |
friend, companion, comrade |
Antes de tener katilik kon tu amigo, demanda al Dio Santo ke este kontigo |
El Dio me guarde de mis amigos, de mis enemigos me bekleyo solo |
Amigo enganyado, enemigo doblado |
Amigos i ermanos saremos, ma a la bolsa no tokaremos |
La ija es amiga de la madre |
No ay amigo en el mundo mas ke la madre |
Del amigo te viena la piedra mas grande |
Mas vale un amigo in la plasa ke un dinero in la kasha |
Muchos son los amigos, pokos son los eskojidos |
Ken de todos es amigo es muy prove o muy riko |
Amigo ke no sirve i kuchiyo ke no korta i ke si piedri, no importa |
Amigos viejos, nunka se azen enimigos |
Madre i ija por dar i tomar, son amigas |
Kon onbre yeno de sensia i saver azete amigo, azete tu haver |
Kuando se eskapa de un enemigo? Kuando lo azes tu muy karo amigo |
La piedra grande viena del amigo |
Mas duele la palavra del amigo ke la kuchiyada del enemigo |
No ay mejor espejo ke un amigo viejo |
El prove i el hazino, non tienin amigo |
Ande ay migas, ay amigas |
No te espantes de tu inimigo, espantate de tu amigo |
Dami migas ti dare amigas |
Los muertos i idos tienen pokos amigos |
El perro es amigo del ben-adam, el gato es enemigo |
El pleites no tiene amigos ni el dezeozo tiene kontentes |
Lo ke pensa el amigo vaya al enemigo |
El marido es el mas amigo i el mas enemigo |
Keresh tener un vero amigo, toma haver un buen livro |
Ken empresta a amigo, se kovra inimigo |
Mas vale la piedra del amigo ke la mansana del enemigo |
Anke Faro muestro amigo murio, dainda se akodra el buen djudio |
Mas vale un amigo ke parientes i primo |
No te agas sensero kon la mujer de tu amigo se sela el marido |
Non des sekreto atu amigo porke itu amigo se lo dize asu amigo |
Amigo fin al umbligo |
Amigo nunka provado, nunka es muy alavado |
El amigo prove es presto ulvidado |
Un ombre sin amigo es un ombre vazio |
Amostrate komo amigo en ora mala |
Ken tiene un amigo vero, tiene un siyero |
amistad/amistá f. |
ידידות, רעות, חיבה |
friendship, companion, fondness, affection |
La amistad no aze muncho ruido kuando kamina |
El kavod i la amistad, non se alkansan por la fuersa |
Munchas amigavlas i amistad salin pur la naris |
La amistad del kulevro |
Amistad de yerno, sol de invierno |
Avlad la verdad, perded la amistad |
amo m. |
אדון, בעלים, בעל הבית |
master, mister, master of the house |
Komo el amo i el moso |
Ke moso va pedrer mi amo por un poko de agua |
Mi moso tiene moso, mi amo 28 |
El moso bueno se yeva a la ija del amo |
El amo durmiendo, el kavayo komiendo |
amojado adj. |
רטוב, לח |
wet, moist |
El amojado no se espanta de la luvia |
amokarse v. refl. |
גרף את חטמו |
to wipe oneself's nose with a lot of noise |
A Djoha le disheron ke se amoke, se kito la nariz |
Le disheron ki si amoka, si kito la nariz |
Amokate novia, ni poko ni muncho |
amontonar v. |
צבר, ערם, גיבב; אסף, קבץ,קיבץ, אגר; חסך כסף; צבר הון |
to accumulate, to stack, to pile; to collect, to group, to store; to save money; parlay |
Kada ombre es un viajero, dezeozo de amontinyar dinero |
amor m. (Sal.)/f. (Izm./Ist.) |
אהבה,חיבה; אהוב |
love, fondness; beloved, sweetheart |
No se puedi bivir d'amor i de agua klara |
Muncho amor i dinero nunka esta enkuvierto |
Amor de madre, ni la nieve lo faze enfriar |
El amor aze pasar il tiempo i el tiempo aze pasar il amor |
El amor i la ambision puede traer la traision |
Ke te vale ermozo bastidor si non puedes teshar un buen amor |
El amor no es djuete, sino ke une alfinete |
Ni mierkoles sin sol, ni novia sin amor |
Ni vieja sin dolor, ni ija sin amor |
Ken perye en el kumar gana en el amor |
El amor es dulse ma kon pan |
Primo amor todo dolor |
Mas vale pan kon amor ke gayina kon dolor |
Kazar es la fuersa del amor |
Kuando ay amores nuevos se olvidan de los viejos |
Ken se kaza kon amor siempre bive kon dolor |
Padre i madre desharas, kon tu amor te iras |
El amor es siego |
Amor i pezates (pezetas) i fuersa en las bragetas |
Si paz en kaza manka, el chorro de amor manka |
No ay amor feo |
amora f. |
תות (פרי) |
strawberry |
No krese la almora fin ke no viene la ora |
amorero m. |
עץ תות |
strawberry tree |
Kuando se vista el amorero, se desvista el samarero |
De Shavuot se vista el amorero i se deznuda el samarero |
amostrar v. |
הראה; הוכיח |
to show; to prove |
Te amostrare de kual palo se aze la kuchara |
Mujer pude dezir mentira sin mostrar ke esta en ira |
La novia kale ke amostre la (a)shugar. El gato esta (a)rriva de la kasha no lo save echar |
Karne kruda no amostres ni a mal marido ni a mala suegra |
Ande pishas no amostres |
Kuando el lovo mostra dientes non penses ke esta riente |
Perro ke va modrer no amostra los dientes |
El ke es prudente amostra grasia, el ke es muncho prudente efastia |
amostrarse v. refl. |
הופיע, הראה עצמו;העמיד פנים |
to appear; to show oneself; pretend |
Amostrate komo amigo en ora mala |
Ken mucho se aboko, el kulo se amuestra |
El ke dezea azerse onbre tiene ke amostrarse komo onbre |
amurcharse v. refl. |
כמש, קמל, נבל, בָּלָה |
to wilt, to wither, to fade, to be be worn out |
La kondja s'amurcha, ma la vertu keda |
anavá (ebr.) f. |
ענווה, צניעות |
humility, modesty |
Non avles a ningunos kon gritos i grandeza sin non kon anavut (Aranban) |
ancho adj. |
רחב; נח לבריות |
wide; affable, nice |
Mas vale kaza estrecha ande reina la alegria ke un palasio ancho ande yoran |
El Dio ke mos de de su mano l'ancha |
andar m. (port.) |
קומה בבית, דירה; הליכה |
floor in house, apartment; walk |
Kien anda, el Dio le manda |
Desha todo i andavos al banyo |
Ni kedesh, ni andesh |
ande/andi adv. |
איפה, היכן? לאן?; אצל |
where?; at |
Ande ay bien kerer, no kave mal meter |
Ande la da, ande la toma |
Ande eyos van, yo ya torno |
Anda va la prenyada va kon su fatiga |
Ande ay migas, ay amigas |
Ande mi pie, ande mi karkanyal |
Ande entra la dota, la vida non es rota |
Ande kaye la senteya? en el ojo de la siega |
Ditenti buton, asta ke te vas ande el patron |
El haham abolta la oja por ande la kere |
Ni sal, ni lugar ande echar |
Mas vale kaza estrecha ande reina la alegria ke un palasio ancho ande yoran |
Deshame a mi, vate ande mi haver |
Ande korrio, egine va korrer |
Ande no ay medko, ke no bivas |
Ande pishas no amostres |
Kada uno estira la mano, fine ande le alkansa |
No mostres ande pishas ke utro va e se kaga |
El apio por ande pasa no embarasa |
Ande ay ahadu ay beraha |
Ande ay franses, no ay fez |
Guerta i ija ande la vizina |
andjélo /ánjel/ándjel/ándjeli/ándjel |
מלאך |
angel |
Ken es tu anjelo es tu menajera |
angustia f. |
תוגה, צער, יגון, עצב, דאבה; מחנק; גועל, דחייה, רצון להקיא; בוז |
grief, sorrow, sadness; choking; disgust, rejection, desire to vomit; contempt |
Angusia de korason, kara de Zehir |
La angustia a su ora |
aní (ebr.) m. & adj. |
עני, דל, רש, דלפון;רעב ללחם |
poor; hungry for bread |
Ani kon kola |
animasión f. |
חייות, פעילות, מרץ |
vitality, activity, energy, vigor |
Se termino la animasion |
aniyo m. |
טבעת |
a ring |
Kayeron los anikos, kedaron los dedikos |
Nu lu yames a tu yerno, yerno, si no le metes el aniyo al dedo |
Si le merkas a tu mujer un aniyo al punto te yama kerido mio |
aniyut/aniyud/aniyú (ebr.) m. |
עוני, דלות, מחסור, עניות |
poverty |
El haraganut ermano de aniyut |
anke (it.) prep. |
למרות ש-; הגם ש-, נוסף לכך, יתירה מזאת; אף על פי כן, בכל זאת |
despite of; moreover, add to that; nevertheless, in spite of |
Anke Faro muestro amigo murio, dainda se akodra el buen djudio |
Anke non puedemos trokar lo ke paso, puedemos preparar para el futuro |
anoche adv. |
אמש, הלילה שעבר |
last night |
Para kualo deves de azer esto todo, anochi nasio? |
anojarse (port.) v. refl. |
התרגז, התכעס; נעלב |
to get angry, to get mad; to be insulted |
Kien esta mijor eskoje, venga uno se la anoje |
Ken bien esta i mejor eskoje, kuando viene el mal ke no se anoje |
El ke bien esta i mal diskoje, mal le venga i no se enoje |
anshugar m. |
נדוניה |
dowry |
Anshugar i kontado te puedo dar la vintura es a ti a buskar |
Il kaveyo i il kantar nu kaven in el anshuar, ma bien save ande estan |
La ija en la fasha, el anshuguar en la kasha |
ansí adv. |
כך, ככה |
so, like that, thus |
Donde el korason inklina, ansi el pies kamina |
Kefi va el djidio - ansi le ayuda el Dio |
Komo el arvuli, ansi i la estiya |
ansia f. |
צער, סבל, ענות; דאגה, חרדה; קמצנות, אהבת בצע |
grief, suffering; concern, anxiety; stinginess, greed |
Ansias dubladas |
Riza sin ansya |
Ansias tiena, ken a mi me tiena |
Ken kanta a su duenyo espanta o de visto o de ansia |
Kriyos chikos, ansias chikas ; kriyos grandes, ansias grandes |
Famiya grande, ansias grandes |
La haveransa traye mucha ansia, al kavo del anyo sale treskilada |
Milizina de kualker ansia es la pasensia i la toleransia |
ansina/ansine/ansín adv. |
כך, ככה |
so, like that, thus |
Komo azi, ansina ki topa |
antarí/antirí (t.) m. |
גלימת גבר ואשה חסרת שרוולים; כתונת לילה גברית |
a man's or woman's gown with no sleeve; a man's night gown |
Lo ke toka a la kamiza, no toka al antiri |
antes adv. |
קודם, פעם, לפני כן |
beforehand, first, once |
Antes de azer las demandas, ten tino en todas las vandas |
Antes ke avles lashon 'hara kanta dos vezes la 'Hatikva |
Antes ke me yamen burracho, me apego a la pare |
Antes ke se alevante el patron, se alevanta el morador |
Antes ke kazes mira lo ke azes |
Antes ke te kazes, mira bien lo ke azes |
Djoha, antes de kazar merko la kuna |
Antes de komer, demanda si es kasher |
Deke martes i no un dia mas antes |
Antes de merkar el kavayo, merko las nahchas |
Antes ke me yames ladron, te yamare putaniero |
Antes de avlar pensa lo kue digas |
Antes ke te la kortan, kortala tu |
Las alchas antes del kavayo |
Onor'al mediko antes ke lo tenga diminester |
Antes de juzgar al de enfrente, metete en su lugar |
Antes de suvir al azno no maneyes los pies |
Topate luguar antes ke eskureska |
anteseder v. |
הקדים (את), קדם ל |
precede to |
El la kalma ke antesede a la tempestad |
anunsiar v. |
הודיע, הצהיר, הכריז, בישר |
announce |
Una golondrina venida temprano no anunsia al enverano |
anyada f. |
תקופת השנה, יום השנה; משכורת שנתית |
a period in a year, anniversary; yearly salary |
Las anyadas no azen sezudos, eyas non azen ke viejos |
anyo m. |
שנה |
year |
Los anyos ke da el Dio, no los toma atras |
El otro anyo tinia un gameo, este anyo tengo dos |
Non mi demandas ke anyos tengo - dimandami komo mi konsiento |
Los anyos son para el konsejo, las aksiones para el mansevo |
Mas vale mil anyos en la pranga i no un punto en la tierra |
Arremenda tu panyo, lu yevaz otro un anyo, arremendalo otra vez, lo yevaz otro un mez |
Abolta tu panyo - tura otro un anyo |
Pan de ayer, karne de oy, vino de un anyo azen al ombre sano |
Moso i gayo, solo un anyo |
Pasteliko i banyo no manken todo el anyo |
Djoha se fue al banyo, topo de kontar un anyo |
Fuy de una ora mala biviras mil anyos |
Sinko puntos d'alegria, sien anyos de mala vida |
A la edad de 75 anyos se amato la ultima luz |
Diez anyos in kadenas i no uno debasho de tierra |
Solo las paras si kontan - non lus anyos |
Una ora de neglijensa kavza un anyo de grande pena |
Un dia mantiene un anyo i un anyo no mantiene un dia |
Un anyo mas, un meyoyo mas |
El ke arrova ael ladron, siete anyos de perdon |
aogado m. |
טבוע, טובע; חנוק |
drowned, drowning; choked |
El aogado se apanya de la paja |
A la muerta i a la aogada aza los echos |
aogarse v. refl. |
טבע, נחנק, השתנק |
to drown, to be suffocated |
No digas d'este podso no bevo agua, si no ke t'aogas |
aospid(i)o m. |
אורח |
guest |
Kaza de ospides |
apagar v. |
השקיט, שיכך, הרגיע, שבר צמאאו רעב, כיבה |
to silence, to appease, pacify, to calm, to stop pain or hunger, extinguish, put out |
Ke le falta la lanpa de ignoransia? Non tiene apagador |
apanyarse v. refl. |
נתפס; נאחז ב-, דבקב-; נפל בפח; הוציא המרצע מן השק, נאסף |
to be caught; to hold on to-; to fall into a trap (metaphorical); to expose a secret, to reveal the truth, to be gathered |
Kien al rio se kaye, i del kulevro se apanya |
El aogado se apanya de la paja |
aparar v. |
הציג, הראה בפומבי; חידד (עפרון) |
to display, to show in public; to sharpen (a pencil) |
Aparate Hasday, ke te vo spozar |
Maldision de bivda, lagrimas de guerfanos no aparan a bueno |
aparejar /aparijar v. |
הכין, ערך, התקין |
prepare, to set, to set up |
Menta el malo, apareja el palo |
Menta al bueno, apareja el bermuelo |
aparejarse v. refl. |
התכונן, הכין עצמו; הציג עצמו; מישמש ובא |
to prepare oneself, to get ready; to present oneself; to be upcoming, to be approaching |
Si vos keresh aparejarvos para kunplir maase tovim asitiguavos tienpo de me |
aparientar v. |
לבוא בקשרי משפחה, להתחתן ב- |
to enter family ties, to get married in- |
Ken ijos i ijas tiene i kon el re aparienta |
apartar v. |
הפריש, הבדיל, שמר בצד, הקדיש; הפריד, הבחין; ניתק, הרחיק; גישש באפילה; חסך |
to set aside, secrete, distinguish, dedicate; separate; to cut off, to distance; to feel your way in the dark; save (money, food) |
Non puedes apartar de preto a blanko si del arba veesrim estas manko |
aparte adv. |
לחוד, בנבדל, בנפרד |
separately, individually |
El guerko ke lo arrape i ke lo meta de aparte |
Embezalo arte i metelo aparte |
apedreado adj. |
נסקל, שנרגם באבנים; שהוקע ע''י דעת הקהל |
to be stoned; to be harshly criticized by public opinion |
El ken emprezenta sus bienes en vida merese apiedregado |
apegar v. |
הדביק, איחה; הדביק במחלה; סטר |
to stick/glue, to join together; to infect with a disease; to slap |
Apega el dia kon la noche |
apegarse v. refl. |
נדבק; דבק ב-, נקשר ל-; נדבק (שאריות אוכל לסיר) |
to be stuck, to be glued; to stick/cling to-, to be connected to-; to be stuck (food leftover) |
Ken la miel meneya, algo se le apega |
Antes ke me yamen burracho, me apego a la pare |
La vezina pario, a mi me se apego |
apetite/apetito/apetit m. |
תאבון, חשק, התאווּת; כשרון, נטיה; יֵצֶר |
appetite, crave for, longing, lust; talent, inclination; impulse, instinct |
El apetit vieni en komiendo |
apiadar v. |
נחלץ לעזרה, סייע ל-, עזר ל- |
to come to the rescue, to aid/ assist to-, to help to- |
El Dio aharva kon una mano, apeyada kon la otra |
El Dio da a unos - para ke apiadan a otrus |
apio m. |
סלרי, כרפס |
celery, parsley |
El apio por ande pasa no embarasa |
apozar v. |
שם, קבע, הציב, הניח; נח, קבע מקומו, ישב, התישב; עצר, עיכב; עצר את ההתקדמות; שאב, שאב מים מהבור |
to put, determine, to set, to place; to rest, to sit, to settle down; to stop, to delay; to stop progress; to pump, to draw water from a well |
Ayinara ke non mos apoze |
Save la roza en ke kara apoza |
aprender v. |
למד |
learn, study |
Lo ke se aprende en la kuna nunka se piedre i sienpre dura |
aprestar v. |
הועיל, היה לתועלת |
to benefit, to be useful |
El kochiyo del djidio apresta para mal (se korto) |
apresurado adj. |
זריז; נחפז, ממהר, בהול;מזורז; חסר סבלנות, חסר מנוחה; נכון ל- |
quick; rash, hasty, in a hurry, urgent; expedited; impatient, restless; ready to- |
La novia muy apresurada, el sonete no me agrada |
apretadiko adj. |
חסכן, קמצן, קפוץ יד |
frugal, thrifty, stingy |
Apritadiko i enkojidiko, i un paliko en el kuliko. |
apretar v. |
הידק, לחץ, דחק; בלם; הכביד על, העיק; הפעיל לחץ, הכריח, כפה; איית; לחץ, עינה, נגש, דיכא, הכניע; הטריד; גרר, החזיק בכח |
to fasten together, tighten, to press; to stop, curb, restrain; to be a burden on, to distress; to apply pressure, to force; to spell; to pressure, to torture, oppress, to subdue; to bother, harass; drag, tow, to hold by force |
Kada uno save adonde le apreta el sapatu |
Apreta la tierra, apreta el mal |
Kien konsuegra kon parientes, apreta los dientes |
No te mato mujer, si no te apreto a la pare |
aprometer v. |
הבטיח; הציע |
to promise; to offer |
Kien apromete, en deuda se mete |
aprovado f. |
אישור (תקציב/חוק) |
approval (budget/law) |
Amigo nunka provado, nunka es muy alavado |
aprovechar v. |
הפיק תועלת, ניצל; הועיל, היה לתועלת, סייע |
to make use, to use, to take avantage of; to be beneficial, to be useful, assist |
Aprovecharon los ratones el momento ke el gato de kaza estuvo absento |
aprovecharse v. refl. |
הפיק תועלת; הרוויח, זכה ב-; נהנה מ-, ניצל, השתמש ב- |
to make use; to earn, to win a-; to enjoy a-, to use, to use a- |
A Sharon lo keren arondjar porke de su posto se keren aprovechar |
apuntado adj. |
נעוץ; מוקע; שהעליבוהו; שמראים עליו באצבע מאשימה; מסומן |
inserted; denounced; that was insulted; that is pointed at with a blaming finger; marked |
Apuntado kon el dedo |
apuntar v. |
הצביע; כיוון (רובה וכו'); הדגיש; ניקד; עקב אחר הקריאה בעזרת ''יד''; הפנה תשומת לב ל-; קבע, הצמיד, נעץ בסיכה; רמז; הופיע, הנץ; תיקן |
to point at; direct, to aim; emphasize; to punctuate; to follow the reading (torah) to direct oneself's attention to-; to set, attach, to stab with a pin; to hint; appear; to fix |
Lo ke vee kon el ojo apunta kon el dedo |
Avlar sin pensar es tirar sin apuntar |
apurarse v. refl. |
התרכז; התאדה; נחלש; דאג; נעצב; הראה חוסר סבלנות; הצטמק |
concentrate; to be evaporated; to be weakened; to worry; to become sad; to demonstrate impatience; become shrivelled |
Ken se apura no bive vida segura |
ara f. |
מזבח |
altar |
Aras i varas i negras fadas |
árabo m. & adj. |
ערבי; ערבית |
arab; arabic |
Un kavayo de rasa araba mesmo flako es muncho mejor de un azno alto i gordo |
arado m. |
חריש; אדמה חרושה |
plowing; plowed ground |
Si Adar amostra su kavo, no desha ni arado ni ensembrado |
El arador ravudo i lo arado barvudo |
Luvia i timpesta se yevo el arado i sembrado |
arador m. |
חורש (אדמה), עובד אדמה |
plower, land worker |
El arador ravudo i lo arado barvudo |
aranjarse (fr.) v. refl. |
הסתגל, הסתדר; הגיע להסכם |
to become adjusted, to settle down; to reach an agreement |
Todo se aranja kon boka buena |
arbá ve esrim/estrim/strí (ebr.) |
תנ''ך |
bible |
Non puedes apartar de preto a blanko si del arba veesrim estas manko |
Ken melda arba veesrim sienpre topa hayim tovim |
Las gezirot fuertes ke uvo a los sefaradim fue a kavza ke non meldaron el arbavesrim |
arena f. |
חול; אבן בכליות; זירה |
sand; kidney stone; arena |
El rio pasa, la arena keda |
arina f. |
קמח |
flour |
Avansa la seniza i gasta la arina |
Bueno la mi nuera giza, guay de la azete i la arina |
Aire, yevate esta arina! |
Sierne sierne, arina no kita |
arinero m. |
טחן, טוחן |
miller |
Kuando el farinero se sakudo la barva, le sale una bogocha |
arkoiris m. |
קשת בענן |
rainbow |
Tiene boka de iris |
armada f. |
חיל, צבא, ארמדה, אוגדה |
army, division(army), armada |
Ni meza sin pan, ni armada sin kapitan |
armar v. |
חימש, צייד; טען את הנשק; ביצר |
to arm, equip; to load a weapon; to fortify |
Ijo, de kuanto tu nasites, me armates traision |
arrankar v. |
עקר, עקר מן השורש; קטף, תלש בכח, קרע, שבר |
to uproot; to pick, to detach/pluck with force, to tear, to break |
Arrankar un pelo del puerko |
arrapar v. |
גילח, סיפר (תספורת); שעמם |
to shave, to cut hair; to bore |
Arrapa esta kavesa |
No agas munchos konplimentos porke te yaman el grande berber ke arapa a todos |
El guerko ke lo arrape i ke lo meta de aparte |
Arrapar a Yambol |
arraparse v. refl. |
הסתפר, התגלח, הסתרק |
to have a haircut, to get shaved, to comb oneself |
Si te vas al berber por araparte no le avles muncho porke no puedes eskapar kon el |
Kuandu si arapan las moshkas |
arraskar v. |
גירד |
to scratch |
El komer i el arraskar es al empesar |
Mejor es ke te vean arraskando ke no mashkando |
No te arraskes onde no te kome |
arraskarse v. refl. |
התגרד; התרפס, התחנף למישהו |
to scratch oneself; to grovel, to flatter |
La gayna tanto se arraska el ojo, asta ke se lo kita |
arrastar (port.) v. |
גרר, סחב, סחף, משך אחריו; נשרך, נהג בעצלתים; החריב, הרס |
to drag, carrie, to pull after oneself; to trail behind, to walk very slow, to act lazy; to ruin |
El aire i la luvia arasto seko i vedre |
El guerko lo yeve, el satan lo arraste |
El nombre le abasta, la vanidad lo arrasta |
arrastarse (port.) v. refl. |
זחל, התרפס, השתרך, הלך בכבדות, נסחב, נגרר |
crawl, grovel, to trudge, to walk slowly, to be carried, to be draged |
Arrastate kon tu kulo i non asperes de ninguno |
arraviar v. |
הכעיס, הרגיז; לא עמד בדבריו; סירב לשלם חובו אחרי הפסד במשחק |
to anger; to not stand behind your words; to refuse to pay a debt after losing a game |
El pleito se puede terminar kuando no de deshan arraviar |
Si tu keres un puerpo (kuerpo) resio i sano kuando te vas araviar (rabiar) toma un banyo |
Lijera por arraviar i mas lejera por afalagar |
El ke se arravia presto siempre es el perdio |
arrazgar v. |
קרע, שיסע; בילה |
to tear, to tear to pieces; to wear out (material) |
Arrazgo el gato la noche de la boda |
arrebivirse v. refl. |
קם לתחיה; שמח; התגבר על ביישנותו |
to come back to life; to be happy; to get over being shy |
Nada se muere i presto se revive komo la intolerensia |
arrebolver v. |
הפך, בילבל; הזכיר, רמז; החיה מריבה ישנה; חש ברע; טילטל, נפנף |
to invert, to confuse; to mention, to hint; to bring back to life an old fight; to feel bad; to shake, to wave |
Il tiempo i la parida es in un punto aribulvida |
arreglamiento m. |
כוונון, תיאום, כינון, סדור, התקנה; הסדר ברוח טובה; תקנות |
adjustment, coordination, establishing, arranging, installation; settlement that is made 'in good spirit'; regulations |
Mas vale un mal arreglo que un pleito ganado |
arrekavdador/dera n. |
גובה, קופאי, גובהמסים |
collector(of money), cashier, tax collector |
Biva el buen devdor i el arekobdador |
arrekojer v. |
אסף, כינס, ריכז, קיבץ, קבץ, צבר, ליקט; הקהיל; הלביש, כיסה; מיזגאוויר החדר; נתקף התכווצויות בפה |
gather, assemble, collect, concentrate, accumulate; to assemble people; to dress, to cover; to air-condition a room; to have spasms in the mouth |
Arekojer plata i oro, lazrando komo el hamor |
Arrekojo Shimshon para han Moshon |
Asembra oy, para ke arikojes amanyana |
Asombro el kampo i lo desho por arkojer |
Kuando ay pletos en kaza no se rekoje ni la seniza |
Asombra a la manseves para ke arkojas a la vejes |
Lo kue arresombras, esto arrekojes |
Arrekujer mokus de trenta i un loko |
arrekojerse v. refl. |
הצטבר; התלבש; הלך הביתה; התחתן; נאסף |
to be piled up; to dress; to go home; to get married; to be assembled, to be gathered |
Se arkojeron dos kulos desnudos |
Las paras presto se esparzen ma muy fuerte se rekojen |
arrelumbrar/se v./v.refl. |
האיר, הבהיר, זהר, קרן; שפך אור; הואר; שימח |
to light up, illuminate, brighten, to glow, to shine; to throw light; to be lighted; to make happy |
Aze los diez dedos kandelas i ni uno no le arlumbra |
Fierro aharvado arlumbra |
De su kandela no ay ken se arelumbre |
Oro marteado arelumbra |
Un buen livro es una luz eterna, non se amata, siempre arelumbra |
El sol alumbra a las ermozas i a las pishonas |
arremangar v. |
הפשיל שרוולים |
to roll up your sleeves |
Nunka se arremango Chamandura, sino kavo de mez i rayo de luna |
arremediarse v. refl. |
הסתדר, ניצל, מצא תקנה, מצא פתרון; עשה שימוש ב-, הסתדר במה שיש (בהעדר כלים) |
to manage, to be saved, to find a solution;to make use of-, to make do (with the absence of tools) |
Arremediate kon lo tuyo i no tengash menester a ninguno |
arremendar v. |
תיקן, הטליא, איחה; בסיפור: השלמת פרטים לעשותו יפה ואמין |
to fix, to patch, mend; in a story: to complete details in order to make it more aesthetic and reliable |
Si tu keres aremendar tus pekados akodrate de las leyes enkomendados |
Arremenda tu panyo, lu yevaz otro un anyo, arremendalo otra vez, lo yevaz otro un mez |
arremojar v. |
הרטיב, הטביל, לחלח, ריכך במים |
to wet, to dip, to moisten, to soften with water |
El ke ve la barva del vizino kemar, mete la suya a arremojar |
arrempushar v. |
דחף בכוח, הדף; דירבן; דחה; דחה (דבר לא רצוי); הסיט/הזיז דבר מה ממקומו בדחיפה; בלע (דמעות צחוק) |
to push, ward off; goad; reject; to move something from its place by pushing; to swallow (tears of laughter) |
Un mal arrepusha l'otro |
arrepentirse v. refl. |
התחרט, ניחם (על), חזר בו מהבטחתו/התחייבותו; סרב, ויתר |
to regret, to go back on oneself's promise or commitment; to refuse, to give up |
Ken mal avla, ke s'arpyenta |
Me arrepenti de blaho a turko |
Ken temprano kazo i komio, no se arrepintio |
arrepozado adj. |
שקט, רגוע, רוגע |
quiet, calm |
Ken no tiene ojo en dengunos i se va kon kuento tiene vida arepozada |
arreyevar v. |
סבל, עבר סבל; השלים עם; הכיל |
to suffer, to go through suffering; to make up with; to contain |
Este arroz areyeva muncha agua |
arrimarse v. refl. |
נשען; חסה, מצא מחסה/מקלט זמני; הכין עצמו למנוחה קצרה |
to lean; to find temporary shelter; to prepare himself for a short rest |
Ken buena pader tiene, buenu se arima |
arrimo m. |
משען, משענת, תמך; תמיכה, סיוע; מקלט; תומך |
backrest, support; assistance; shelter; supporter |
Abastese sopa para tanta arremo boka |
arrirskarse v. refl. |
העז, הסתכן, לקח סיכון |
to dare, to take a risk |
Kien no arriesga nada non puede tener nada |
arriva adv. |
למעלה |
above |
Del tejado para ariva es suyo |
Taksan d'abasho, taksan d'ariva |
Fuye del pekado, no entres en arriva |
arrivar v. |
הגיע; עגן; הצליח; קרה |
to arrive; to dock; to succeed; to happen |
Nada no engrandese la persona en ojos de enfrente kuanto una grande desgrasia ke le arriva |
arrogante adj. |
יהיר, שחצן |
arrogant |
El soberbio i el arogante preferan kaminar adelante |
arrogar v. |
הפציר, התחנן, הפגיע, ביקש, התפלל |
to plead, to beg, to ask, to pray |
No l'arrogas ke se le alvanta el gajo |
arrojado adj. |
מושלך, זרוק; גולה, מגורש, מורחק, מסולק, מוחרם, מנודה; זנוח, דחוי |
discarded, drop; exiled, expelled, confiscated, ostracized; abandoned, rejected |
Piedra arondjada no se torna atras |
arrojar v. |
גרש, סילק; הדף, זרק, יידה, השליך, הטיל, דחה; פלט; גרש; שתה בלי להשתכר; פיטר |
to expel, to remove; to repel, to throw, to cast, to reject; to emit; to drink without getting drunk; to fire |
A Sharon lo keren arondjar porke de su posto se keren aprovechar |
Arroja la piedra i eskondre la mano |
Arrondjo siete piedras |
Alma deskansada, arrondjada kon sapatos |
Si avlas lo derecho sos arondjado den lodo en lodo |
Va ande te rogan i no ande te ronjan |
arromper cf. romper |
|
|
La muez no parti, ama los dientes arrompi |
arrovado adj. |
גנוב |
stolen |
De lu aruvado non si vei hair |
Aguas rovadas son savrozas |
arrovar v. |
גנב, חטף, הונה, רימה, גזל |
to steal, to snatch, to deceive, to cheat, to rob |
El ke arrova ael ladron, siete anyos de perdon |
Arrova pitas, beza mezozot |
Ladron ke save rovar save enganyar |
arroz m. |
אורז |
rice |
Este arroz areyeva muncha agua |
Arroz - m'ichare kon vos |
Kon la kuchara te do el arroz, i kon el mango te kito el ojo |
Esta pita i arroz paramorde vos |
Va a Stambol por una kuchara de arroz |
artado adj. |
שָׂבֵעַ |
|
Shabat kon pletos i desrepozado aunke de mucha karne i peshe artado |
artar v. |
השביע; השביע רצון |
to satiate; satisfy |
De ke pari i kreyi, mi papo no arti |
La ke kria ni arta ni limpia |
Si tu pan no me arto tu palavra me kontento |
arte m. |
אמנות; נכל, הונאה; ערמה |
art, craftsmanship; scam, fraud, deception; cunning; |
Gueso ke te kayo en parte, yevatelo kon grande arte |
De lunes a martes, pokos son los artes |
Embezalo arte i metelo aparte |
arto adj. |
שָּׁבֵעַ |
satiated |
El arto no kree al ambriento |
Yo arto, mis ijos artos, levantad los platos |
Kuando el meoyo esta arto la imajinasion se eskapo |
Un pan en el pecho, ni arto ni ambierto |
artura f. |
שׂובע, רוויה |
saturation |
Sol i luvia anyos de artura |
árvol m. |
עץ, אילן |
tree |
Savemos ke el arvol krese kada dia ama non puedemos detekter su suvida |
Arvole tuerto, no se enderecha |
Kien pasensia terna, de la oja del arvol vestira |
Mujer sin kriaturas, arvol sin frutas |
Por sus frutas se konose el arvol |
Komo es el arvole, es i el fruto |
árvole/arvolé cf. árvol |
|
|
Komo el arvuli, ansi i la estiya |
arvoliko m. |
שיח, עץ רך |
shrub |
El arvoliko s'enderecha kuando es mansevo |
Vamos sakodir el arvoliko |
asafrán m. |
זעפרן, כרכום |
saffron, crocus |
Ken tiena muncho asafran, echa i a las koles |
asegún prep. |
לפי, כמו, בדיוק כמו, בו ברגע ש- |
according to, like, just like, just at the moment that |
Asegun no keres mal para ti, no keres mal para tu kompanyero |
Al bovo i al loko asegun le da |
Asigun el lavorador asi es el lavoro, i asigun la kama asi es el repozo |
Asigun es el kantar asi es el bailar |
asegurar v. |
הבטיח, ביסס, חיזק; אישר; נתן אחריות (למכשיר) |
to ensure, to establish, to strengthen; to approve; to give a warranty (for a device) |
Para asigurar tu prenyez kon alegria, aze i desaze nueve nudos kada dia |
asembrar v. |
זָרַע; פיזר דברים על כל עבר, זרע מהומה |
to sow; to scatter things everywhere, to sow turmoil |
Lo kue arresombras, esto arrekojes |
Asombro el kampo i lo desho por arkojer |
Asombra a la manseves para ke arkojas a la vejes |
Asembra oy, para ke arikojes amanyana |
Asembra palos para ke te aharven |
Asombraron pipinos i salieron ravanos |
asemejar v. |
דמה ל-; השווה; הופיע |
to be similar to; to compare; to appeare |
En los brasos de su padre, en pechos de su madre, komo la roza kuando se avre ansi asemeja el ombre |
El ke al kavo keda a ravo asimeja |
Un guerko asemeja al otro |
La persona asemeja a la mayimona |
asender (port.) v. |
הדליק; בהשאלה: נתן השראה, הלהיב |
to turn on; to inspire, to excite |
Ni amata ni asiende |
asentar v. |
הושיב, יישב; ארגן; חיבר (שיר, סיפור); הותיר משקע |
to sit, to settle; to organize; to compose (song, story); to leave a residue |
Asentimos i barrimos |
Asenta kuliko - incha fuziko |
Todos se vayan anpalar, ki yo al talamon mi vo asentar. |
Barir i asentar |
asentarse v. refl. |
ישב, התיישב; התיישב בכל כובד משקלו; שקע בשל כובד משקלו; נפל על הכסא; פשט רגל |
to sit down; to sit in all his weight; to sink due to his weight; to fall on the chair; to go bankrupt |
Asentate tuerto i avla derecho |
Alevanta tu, me asentare yo |
aserkarse v. refl. |
התקרב, ניגש אל, הגיעאל; הראה דמיון כלשהו |
to get closer, to aproach, to reach to; to show some resemblance |
Sin shalom viene torpedad, kon shalom se aserka la verdad |
asertar v. |
אישר, אימת, אישרר, חיזק, בִּסֵּס;הבטיח, טען, הצהיר, קבע, הבהיר |
to confirm, to verify, to strengthen, to establish; to promise, to argue, to declare, to determine, to clarify |
El Dio de asertar i no eskojer |
ashugar m. |
נדן, נדוניה, מערכת לבוש לכלה |
dowry, bridal attire |
Ashugar i kontante, todo delantre |
Kuando la vieja se kere alegrar, se rekorda de su ajugar |
El ke no kere kos.huegrar demanda mucha ashugar |
Durmi mi novia, aze nalgones, el ashugar lo lavren los ratones |
De dota i ashugar ninguno se enrikesio |
Ashuguar de oro i de marfil le yeve, kon todo mi esfuegra tuvo ke dezir |
asi (t.) m. |
מורד, מתקומם, קושר |
rebel |
Asi bivan mis pulgas |
asinyalado adj. |
מסומן, מועד לפורענות, ביש מזל; חשוד; נתון תחת השגחה; מצולק |
marked, prone to disaster, unlucky; suspect; Under supervision; scarred |
El Dio ke mos guadre de asinyalado |
asitiguar v. |
יעד, ייעד, קבע |
to designate, to determine |
Si vos keresh aparejarvos para kunplir maase tovim asitiguavos tienpo de me |
aslahá (ebr.) f. |
הצלחה |
success |
El ke es patron de gaava en tiempo piedre su atslaha |
asoplar v. |
נשב, נשף, אוורר |
to blow, to exhale, to ventilate |
Ken se kemo en la shorba, asopla en el yogurt |
asperar v. |
חיכה, המתין, ציפה; קיווה |
to wait; to hope |
Siske aspero asta le viene el meoyo, estonses no kerira kazar |
Aspera azno a la yerva mueva |
Aspera muerto, vos kontare un buen kuento |
Ken aspera kome la pera |
Gozate de tu manseves - porke non saves komo de vejes te aspera |
Kuando azis bundad a la djenti non asperis paga |
Lavor echa, dinero aspera |
Mantente kon onor i no asperes de otro favor |
Arrastate kon tu kulo i non asperes de ninguno |
'Sta asperando kon ojos de papel |
Ken de otro aspera, se despera |
Ninguno ke no aspera de otro |
La pera no aspera |
asperarse v. refl. |
ציפה ל-, חש מראש |
to expect, to feel in advance |
Kien kiere kazar kon mosa ke no se aspere la vejesh |
aspriko m. |
פרוטה, מטבע פחות ערך (אספרו קטן); נדבה |
a penny, a less-valuable currency (a small aspro); handout |
Beyata el aspriko ke onra a su senyor |
aspro adj. |
מחוספס, גס, חד, בעל טעם גס |
rough, coarse, sharp, with a coarse taste |
Si das el aspriko, tane el chufletiko |
Asprikos i diavlikos no estan kedikos |
Ken de mi punto reira, mi aspro no vera |
asta prep. |
עד, עד ל- |
until |
Guay guay asta la puerta de la kaye |
Asta ke al riko le viene la gana, al povre le sale la alma |
Asta ke alevantes un pie el otro se yeva el gato |
Asta la muerte vida es fuerte |
No djuzges a tu haver, asta ke no ayegas a su lugar |
El buen vino asta la fiesta |
No avles mal del dia, asta ke se aze medio dia |
De la faja asta la mortaja |
Ditenti buton, asta ke te vas ande el patron |
El ombre va asta onde puede, i no asta onde kiere |
El benadam arriva asta onde puede ma no asta ande kiere |
Kada koza kon su mazal, asta el sefer tora de la alaha |
No yames a tu ija ''Bella'', asta ke no kita sarampion i via |
De boka a boka va asta Roma |
Los dias pasan komo la solombra i el rikordo keda asta la tomba |
Tente klavo asta ke me pago |
Siske aspero asta le viene el meoyo, estonses no kerira kazar |
El re va asta onde puede i no asta (onde) kere |
astrolojía f. |
אסטרולוגיה |
astrology |
Los ke enbabukan en la sensia de astrolojia biven vida de torpeza i en el mundo fantazia |
astuto adj. |
ערום, ערמומי; בעל תושיה, תחבולן |
shrewd, cunning; resourceful |
Kontame, Muza, del ombre astuto k'estuvo errando |
asukar v. |
המתיק, שם סוכר ב- |
to sweeten, to put sugar in |
Asukar en la boka non ayuda si tu korason es amargo |
asuvida f. |
עליה, טיפוס; מקום תלול, מדרון, שיפוע, דרך תלולה |
ascent; steep place, slope, steep road |
Kada asuvida tiene su abashada |
asuvir v. |
טיפס, עלה; העלה |
to climb, to rose; to bring up |
El tiempo es una eskalera: el uno asuve i el otro abasha |
atagantar v. |
הטריד, הטריח, הפריע; ייגע, שעמם; עורר גועל, גרם בחילה |
to bother, to disturb; to tire, to bore; to cause nausea |
No atagantes al Sinyor del Mundo kon munchas rogativas ten tino ke ya las sintio todas, |
atar v. |
קשר, חיבר, צרף, אגד, איגד; סגר עיסקה; סמך על, נתן אמון ב- |
to bind, to connect, to attach; to close a deal; to rely on, to trust in |
Kien bien ata, bien dezata |
Ata al gato kuando kome |
A la mujer kaida, atale la lingua |
Ken no ata al nyudiko pierde el puntiko |
Las bragas no se save atar, kazar se kera |
Es loko de atar |
atavanado adj. |
משוגע, מטורף, חסר לו בורג, הראש בעננים; טיפש, שוטה |
crazy, missing a screw, head in the clouds; stupid, fool |
El ke non da sedaka del todo por seguro es atavanado |
atemado adj. |
חסר אונים, אפס כוח (שרוי באפיסת כוחות); הרוס, מושמד, מוכה |
|
Non ay bien komplido, ni mal atimado |
atemar v. |
התיש, ייגע, הוציא את הנשמה; כילה, השמיד, איבד |
to exhaust, to tire, to take out the soul; to destroy, to bring loss |
Ande se ateman los buenos dias |
Zehut avot no se atema |
atemarse v. refl. |
נבעת, נחרד, התייגע; כלה, נשמד; התאבד |
to be terrified, to be bored; to, destroy; to commit suicide |
La ija i el Pesah nunka se atema |
atorgar v. |
הודה, הכיר ב-; התוודה; הצהיר; הבטיח; נעתר |
to admit, to recognize in; to confes; to declare; to promise; to agree |
Pekado atorgado, medio perdonado |
Kien kaya otorga |
atrás adv. |
אחורה, מאחורי; מלפני (זמן), אחרי |
back, behind; before (time), after |
El dia avla avagar, la noche mira atras |
Piedra arondjada no se torna atras |
Verguensa es de rovar i dar atras |
Keres ver el mundo atras miralo adelantre |
Los anyos ke da el Dio, no los toma atras |
Si tu bolsika esta sin paras adio amigo vate atras |
atrivirse v. refl. |
העז, נאזר עוז; התחצף; הסתכן; החליט, קיבל החלטה; סמך על, בטח ב- |
to dare ; to be rude; to risk; to decide, to make a decision; to trust, to trust in |
Ken amario vistio - su ermozura se astrivio |
augurarse v. refl. |
איחל לעצמו |
to wish for himself |
Se augura al naser i no ayegare a ser |
aún conj. |
למרות, בלי להתחשב ב- |
although, regardless of |
Shabat kon pletos i desrepozado aunke de mucha karne i peshe artado |
aunado adj. |
מאוחד; מאחד, מייחד; בהסכמה עם |
united; unifying; agreed with |
Si puerpo i korason no estan aunados orasiones ke azes no salen venturozos |
aunamiento m. |
איחוד, התאחדות; איחוד, האחדה; אחדות, אחידות; תמימות דעים, אחדות דעות, פה אחד |
union, association; unification; Unity, uniformity; consensus, unanimous |
El bien aunamiento aze entiendemento |
aunke cf. aún ke |
|
|
Aunke seas savio i viejo nunka desdenyes el buen konsejo |
Aunke sien amigos non es muncho, un enemigo es mas de muncho |
av (ebr.) m. |
אב; נשיא, יו''ר |
father; president, chairman |
La masa i el ninyo en tamuz i av tienen frio |
ava f. |
שעועית, פול; פריחה מגרדת |
peans; itchy rash |
Ava entravada, mujer maneada |
Las avas kontadas nunka son rovadas |
Para nada, kaldo de avas |
Mejor de nada - kaldo de avas |
En kada kaza ay avas las kualas son desmazaladas |
avagar adv. |
לאט, בנחת, בשקט, במתינות |
slowly, calmly, quietly, in moderation |
El dia avla avagar, la noche mira atras |
avansador/dera adj. |
חסכן; חוסך |
economical; saver |
La mi ija avansadera ata inyudos, la mi nuera gastadera echa algujas, echa filus |
avansar v. |
התקדם, קידם; השתפר; חסך |
to advance; to improve; to save |
Avansa la luz, ensienda la kandela |
Avansa la seniza i gasta la arina |
El eskarzo piensa de avansar tres, gasta kuatro |
avanso m. |
קדימה, דמי קדימה; התקדמות, קדימות, עדיפות; הצלחה; הדבקה, האצה |
forward, earnest (advance) money; progress, priority; success; adhesion, acceleration |
El avanso aze buen bilanso |
avarisia f. |
קמצנות, צייקנות |
stinginess |
Povredad tiene menester de muncho, ama la avarisia kiere todo |
avaro adj. |
קמצן, צייקן, כילי |
stingy, miser |
El avaro sienpre tiene dezeo ama nunka esta muy satisfecho |
ave f. |
עוף; כינוי לאדם חסר יוזמה, כבד ומסורבל |
fowl; a nickname for an uninitiated, heavy and cumbersome person |
Por el kante se konose la ave |
Ni ave sin nido, ni gozo komplido |
avenir (fr.) m. |
עתיד; חזות, סיכוי |
future; appearance, chance |
Sin sufrir no ay ni parvenir, ni avenir |
Sin lavorar por tu porvenir es muy yuch de topar tu avenir |
Ten feuzia en el porvenir te aze alegre, puedes reir |
aver (ebr.) m. |
אוויר, רוח; אווירה, אטמוספירה; אקלים, מזג אוויר, סבר פנים |
air, wind; atmosphere; climate, weather, hospitality |
Se va el oro i el aver, keda el kanyo a la pare |
Esta bolando en los averes |
aver v. |
היה (יש), היה לו, הכיל, היה ל-, התקיים, קרה |
to have, to contain, to exist, to happen |
Kon parientes ke no tengas dar i aver |
Ken marido ay di servir, la noche no ay dormir |
Ande ay franses, no ay fez |
Ande no ay madre no ay ni padre |
Mar i guerta ki no ay buelta |
Dale ke le daras, guay ke de si no ay, de su mano no ay |
Kituba sin ketata no ay |
Ajo dulse no ay |
Ay altas i bashas |
Ande no ay banyo, no ay danyo |
Bet-ahayim de ambre no ay |
Ay dar, ay saludar |
Emprestimo bueno no ay |
Kura dulse no ay |
Lenya sin fumo no ay |
Malorozo, mas malorozo ay |
Mashal mentirozo non ay |
Muerta dulsi no ay |
Muncho ay, muncho se va |
Ande ay bien kerer, no kave mal meter |
Kuando mazal no ay, ventura ke buska? |
Kuando ay dar sos bueno |
Kuando ay luvia aze friyo |
Ande ay ahadu ay beraha |
Lavor ke aya, ke salud no manka |
averguensar v. |
בִּיֵּשׁ, השפיל, פגע בכבוד, העליב, ביזה |
to put to shame, to humiliate, to offend, to insult, to despise |
El ke se averguensa keda ambierto |
aviana f. |
אילסר, אגוז קטן |
hazelnut, a small nut |
De todas las palavras no se incha una kashka d'alviyana |
avierto adj. |
פתוח, חשוף, פרוץ; מפולפל, גס, בלתי צנוע, נהנתני; ישר, נוהג בפתיחות, נבון, בהיר, זריז, פעיל |
open, exposed, burst; peppery, rude, immodest, hedonistic; honest, open-minded, intelligent, bright, agile, active |
Puerta avierta i mujer deskuidada |
Si el korason es siego, lo ke vale el ojo avierto |
El ladron no tiene la kulpa, sino el ke desho la puerta avierta |
La valor de una buena instruksion ke dezvelopa un meoyo avierto vale mas de todo oro en el mundo |
La puerta avierta i el djusto peka |
Ken non tiene kuento, siempre va avierto |
avla f. |
דיבור, דבר; נאום, הרצאה, דרשה, שיחה (ברדיו, בציבור), כושר דיבור |
speech, lecture, sermon, conversation (on the radio, in public); speaking ability |
Ken no entiende avla ajena, no entiende ni la suya |
Tu avla seya kon umildansa, en tu enimigo no dezeyes vengansa |
avlador/dera m. |
מרצה; דברן; מליץ יושר |
lecturer; talker; advocate |
A ombre avlador i endiskreto no konfies tu sekreto |
avlar v. |
דיבר, הירצה, שוחח, החל בשיחה |
to talk, to lecture, to converse, to start a conversation |
Ken avla bueno, bueno ke tenga |
Avla kantando, te respondere baylando |
Avla kon ken komes i no kon ken riyes |
Antes ke avles lashon 'hara kanta dos vezes la 'Hatikva |
No avles mal del dia, asta ke se aze medio dia |
Antes de avlar pensa lo kue digas |
Avla poko pensa muncho |
Avla poko i siente muncho |
Kien mucho avla, poko vale |
Avlar i riir |
Kuando uno avla la verdad nunka lo va pueder enyegar |
Avlad la verdad, perded la amistad |
Kome bokado grande palavra grande no avles |
Las ijas avlan kuando pisha la gayina (nunka) |
La noche mira detras, el dia avla vagar |
La mujer kon pokas palavras non avla munchas bavajadas |
Kayen barvas i favlen kartas |
Detras del rey avlan mal |
Es punto de masapan, avlar i pezar |
Embeza muncho i avla poko |
En demandas de djustisia avla siempre la verdad |
Kaya mana, avlare yo |
Kada uno avla a savor de su paladar |
Ken mal avla, ke s'arpyenta |
El dia avla avagar, la noche mira atras |
Ken mal avla, mal oye |
Lo ke boka non puede avlar el korason ya puede pensar |
Kien sale el mas savio? El ke non avla muncho |
Poko avlar, muncho azer |
El poko avlar es oro, lo muncho es lodo |
Muncho avlar, muncho yerrar |
Boka tiene i no avla |
El borracho avla a su kerer |
Kaminando i avlando |
Mas vale kayar ke avlar |
Pensar i avlar |
Avlar sin pensar es tirar sin apuntar |
Poko avlar - salud para el puerpo |
avlarse v. refl. |
דובר |
to be spoken |
En kaza del enforkado no se avla por kuedra |
La mijor palavra es la ke no se avla |
Por el muerto se avla solo bueno |
avlastina f. |
פיטפוט, להג, מילמול, פטפטנות; דברי הבל; רכילות, דברי רכיל, לעז, לשון הרע |
chatter, murmur; nonsense; gossip, slander |
Kien tienen la kapachidad de la alegria nunka piedren el tiempo kon muncha avlastina |
avodazara (ebr.) f. |
עבודה זרה |
idolatry |
Guay de djente ke ablan lashon hara kon sus bokas espanden avoda zara |
Ken save sirvir Avoda Zara el diavlo lo menospresiara |
avokato m. |
עורך דין, פרקליט, סניגור; מייצג מישהו (נאמר באופן שלילי) |
attorney, defense attorney; represents someone (said negatively) |
Ke no kayas en manos de medko i de avokato |
avot (ebr.) m. pl. |
אבות |
patriarchs |
Zehut avot no se atema |
avrir v. |
פתח, פקח, חלץ פקק, נתן סם משלשל |
to open, to inspect, to extract cork, to give a laxative drug |
Yave de oro avre kada dolap |
Palavra dulse avre puertas de fierro |
Boka dulse avre puerta serrada |
avrirse v. refl. |
נפתח; הנץ; פתח עצמו, התוודה, גילה ליבו; קרע, פרם; התגבר על ביישנותו |
to be opened; to bloom; to open himself, to confess, to reveal his heart; to rupture; to overcome his shyness |
Kon buenas se avren las puertas de fierro, kon malas ni de palo |
Se avrio komo la flor de la kalavasa |
Ke se avra las puertas de las piadades |
Kuando la puerta del riko se aserra, la del Dio se avre |
Una luvia kayo, ke s'avrieron los sielos |
Boka kon boka, s'avre la gola |
Se avrio komo la kondja |
avtahá (ebr.) f. |
בטחון; תקווה; ביטוח |
confidence; hope; insurance |
Nunka kites avtaha en el Kriador, El es muestro Senyor, El es muestro Salvador |
La lengua de la esperansa onde esta? Onde se topa avtaha i feuzia |
En prekantos no tengas avtaha solo en Dio vas topar terufa |
Kuando kastigas a tu kriatura i se aze korlado, tien aftaha ke va (a) partir en pasos derechos |
avuelo/a n. |
סב/סבא, סבתא |
grandpa/grandma |
Kien no save de avuelo nunka save de lo bueno |
ayá adv. |
שם, שמה |
there |
Aya vaya el ojo malo |
No es d'echar a por aya |
Ande kaya la braza aya se kema |
Este ombre es derecho, los derechos stan aya adebasho |
ayegar v. |
הגיע, התקרב; הגיע להשג, השיג, הצליח; הקריב קרבן; זכה לראות |
to reach, to approach; to achieve, to succeed; to make a sacrifice; to get to see |
El ke non ayego a kazar nunka fue guadrado de nazar |
Kitar i no meter al fondo ayega |
No djuzges a tu haver, asta ke no ayegas a su lugar |
Ija ermoza sin ventura nunka ayege a naser |
Se augura al naser i no ayegare a ser |
ayer adv. |
אתמול, ביום אחר שעבר |
yesterday |
Pan de ayer, karne de oy, vino de un anyo azen al ombre sano |
ayí/aí adv. |
שם, שמה |
there |
D'ayi li dio la tos a la gayina |
Disho la tizna a la karvunera vate mas ayi |
El ken se va a la gerra ayi no keda |
No me mates aki, matame mas ayi |
aynará (ebr.) |
עין הרע, עין רעה; השפעת עין הרע |
the evil eye; the effect of the evil eye |
Guadrado de ayin ara, de ojo malo, i de pitme de moshka |
Ayn a-ra ke no me apoze |
De ayn a-ra ke mos guadre el Dio |
ayuda f. |
חוקן; עזרה, סיוע, תמיכה, סעד |
enema; help, assistance, support, relief |
El rey esta hazino, al vizir le echan las ayudas |
ayudar v. |
עזר, סייע, תמך, סעד, הושיט יד |
to help, to assist, to support |
Ayudate, te ayudare |
Ken a otros ayuda son bendichas sus aksiones |
El Dio diza : Ayudate, te ayudare ; guadrate, te guadrare |
Si ayudas a los menesterozos de los sielos tienes todo bueno |
Si non te puedes ayudar de ti para ti, non te puedes ayudar del todo |
Si ayudas a tu padre i a tu madre te ayudan de los sielos |
Kefi va el djidio - ansi le ayuda el Dio |
Las manos azen i el Dio ayuda |
Kuando non tienis mazal - ya ti puedes enfurkar i nada non ti va ayudar |
Asukar en la boka non ayuda si tu korason es amargo |
Mas vale al ke el Dio ayuda de el ke madruga |
ayudarse v. refl. |
נעזר |
to be helped |
Perkura ayudarte a ti mesmo, i nunka dekolges de dinguno |
Ayudate, te ayudare |
ayudo m. |
תמיכה, סיוע, סעד, עזר; מענק |
support, assistance, relief; grant |
Al mentirozo un sarnudo le es ayudo |
ayunar v. |
צם, התענה, ישב בתענית |
to fast |
Ayunas i al sereno |
aza f. |
ידית (של ספל או סירּ); גרזן |
handle (of cup or pot) |
Al guevo meter aza |
azeite m. |
שמן |
oil |
El povre sin pasiensia es komo una lanpa sin azeite |
La verdad va ensima, komo la azeite |
La mentira sale komo l'azeyte enriva del agua |
Si pasas un aksidente i kedas bivo dizen tiene azete de bivir |
Bueno la mi nuera giza, guay de la azete i la arina |
azeituna f. |
זית (הפרי) |
olive (the fruit) |
Oliva i azeituna, todo es una |
azer v. |
עשה, יצר; עזר, סייע, הושיט עזרה |
to make, to create; to help, to assist |
Kien aze lo ke kiere non aze lo ke deve |
La mujer aze, la mujer dezaze |
El dizir i el azer son dos |
Aze bueno i echalo a la mar |
Aze kualo el haham dize, ma no kualo el haham aze |
Lo ke azes kon tu mano, no lo aze ni tu ermano |
Ken bien aze, bien topa |
Antes de azer las demandas, ten tino en todas las vandas |
El peshkado esta en la mar aki azemos el bazar |
El amor aze pasar il tiempo i el tiempo aze pasar il amor |
Komo azi, ansina ki topa |
Bendichas manos, ke esto azieron |
Azer bien, topar mal |
Ke age darshar, ke sega en Tesha beav |
Aze una buendad i echala a la mar |
El ke izo este hohombro se lo yeve al'ombro |
Es muy kolay para prometer, es muy difisil el buen azer |
Az kuando puedes i no kuando keres |
El ke tiene kuidado por lo ke puede suseder es muy sezudo en lo ke tiene ke azer |
A la muerta i a la aogada aza los echos |
Dos mujeres i una oka azen bazar |
Poko avlar, muncho azer |
El ke no es venturozo por si no puede azer venturozos a los otros |
Antes ke kazes mira lo ke azes |
Kuando ay luvia aze friyo |
Lo ke la persona aze di negro, il Dio lo dizaze |
Dos i dos azen kuatro |
Aze echos embatakados |
El guerko no tiene lo ke azer |
Ijo fuites, padre seras, lo ke izites te aran |
Dos muezis no azin kastiyo |
Mi ojo ke no te aga danyo |
Lo ke aze los piezes no aze el telefon |
Aze de una pulga un gameyo |
Ken izo uno, izo munchos |
Az bien i no mires kon kien |
La boka aze, la boka dezaze |
La lingua aze i la lingua dezaze |
El meoyo aze, el meoyo dezaze |
Lo kel Dio azi, la persona no lo dizazi |
El tiempo aze i el tiempo desaze |
Las manos azen i el Dio ayuda |
Ken kefi aze lo topa |
Todo lo ke vas azer pensalo bueno i despues pasa a la ovra (Aranban) |
Lo ke aze Djoha, aze i dezaze |
Uno es prometer, otro es azer |
El azer e no valer |
A ke otro aze asi se desaze |
El muerto no aze el echo del bivo |
Ken non tiene ke azer se toma kon la mujer |
azero m. |
פלדה |
steel |
Si el korason fuera de azero no lo vensia el dinero |
azerse v. refl. |
נעשה, הפך ל-, היה ל-; העמיד פנים, עשה עצמו; הבשיל, השלים בישולו; מת |
to become; to pretend, to make himself; to ripen, to complete its ripening; to die |
Se aza del bovo i del loko |
El ke se aze vaftiz sin duvda es kademsiz |
El ke kiere azerse hazan i moel tiene ke esperar el mashiah o goel |
Kuando el marido se azi riko - la mujer se azi feya |
Nada non se azi sin ke venga la ora del Dio |
Amigos viejos, nunka se azen enimigos |
Adova paliko - se aze ermoziko |
Lo ke no se aze en la boda no se aze en ninguna ora |
Kon vida i salud todo se aze |
Komo viejo malo ke landres vo se aga |
A damla, a damla, si azi un lak |
Era lovo si izo moshka |
La sangre no se aza agua |
azienda f. |
רכוש, הון, עושר, נכסים, נחלה |
property, capital, wealth, assets, estate |
Ni ijos ni aziendas, no se azen por manos ajenas |
azniko m. |
עַיִר, חמור קטן |
donkey-foal, little donkey |
Kuando estan en pas la suegra i la nuera? Kuando el azniko suve la eskalera |
azno m. |
חמור |
donkey |
El ke tiene azno en el ahir, no le emporta de kaminar a pie |
Azno batal provecho para el vizindado |
Al azno, han azno |
Azno ijo d'un otro! |
Kayo del at al aznu |
Azno kayado, por savio kontado |
Ki azno kido sin kola? |
A los aznos konfites |
Azno, no muere de tikia |
Azno, kon oro alkansa todo |
Vites al azno, ni preto ni blanko |
Pujo el azno, aminguo el semer |
El azno trae la paja i el se lo kome |
El ke no konose su iskritura ez un azno di la natura |
Al benadam la palavra, azno el palo |
Kuando ya estavamos un shabat sin tasa, se murio el azno de la vizina |
La djente kon la djente e los aznos en el ahir |
Le gusta al azno su gritar komo al bilbil su kantar |
Aznu enkargado de paja |
Aspera azno a la yerva mueva |
Dizen el ke se alava es azno |
Djoha sovre el azno |
La tose i el azno no se puede (e)skonder |
Onra al azno paramor de su patron |
Al azno vistieron rozas, echo la boka i se las kumio |
Antes de suvir al azno no maneyes los pies |
Aharva al azno para ke entiende el patron |
bachka f. |
סוג של משחק קלפים |
kind of a card game |
Todo modo de karta i eya le aze bachka |
baftiz/baftizmo m. |
טבילה (נוצרית), הטבלה |
baptism |
El ke se aze vaftiz sin duvda es kademsiz |
baftizado adj. |
שהוטבל |
who was baptized |
A boda ni bavtizado, nunka vayas sin ser yamado |
bahchaván (t.) m. |
גנן |
gardener |
Se alevantaron los pipinos i aharvaron al bahchavan |
En la guerta krese lo ke no kere el bahchavan |
bailar v. |
רקד, חולל |
to dance |
Kon la para baila el guerko |
Avla kantando, te respondere baylando |
Kuando el gato no sta, los ratones baylan |
El se lo kanta, el se lo baila |
Asigun es el kantar asi es el bailar |
La gana ke tengo de bailar, tienes tu de lavorar |
Por dinero balia el perro |
baile m. |
ריקוד, מחול |
dance |
El shal i el baile i la boka al aire |
baldar v. |
ביטל; ביטל גזירה; שבר; הפסיק, עצר; עשה לבלתי חוקי, ביטל חוקיות |
to cancel; to undo shear; to break; to stop; To make illegal, to invalidate |
Kon muncha tefila balda la gezira |
baldes adv. |
בחינם, חינם אין כסף |
free without paying, free |
Ver a la bula de baldes |
balkón m. |
מרפסת, גזוזטרא |
balcony |
El muncho meldahon tiene el ojo a kada mujer ke ve en el balkon |
bamya (t.) f. |
במיה; כנוי לאדם רך ואפטי; כינוי לשקר גדול |
okra; a nickname for a soft and apathetic person; a nickname for a big lie |
Vende bamias, vende mirindjenas i no esperes a mezas ajenas |
bandiera f. |
דגל, נס |
a flag |
Bandera vieja, onor de kapitan |
banketa f. |
שרפרף, ספסל; סיבוב במשחק קלפים |
stool, bench; a round of card game |
Se adjusto el pie a la banketa |
banko m. |
ספסל, מושב; שולחן משרדי |
bench, seat; office desk |
Suerte de topar un kuervo blanko es mas fasil de rovar un banko |
banyo m. |
אמבט, אמבטיה, מרחץ; רחצה; חדר אמבטיה; עיר מרחצאות |
bath; bathing; bathroom; city of baths |
Ande no ay banyo, no ay danyo |
El banyo tiene djura ke al preto no aze blanko |
Kien entra al banyo, sin sudar no sale |
Banyo solo, paseyo kon djente |
Djoha se fue al banyo, topo de kontar un anyo |
Dos kulos disnudos, solo por el banyo sierven |
Djoha yevava bogos al banyo, los suyos los dava a yevar |
Desha todo i andavos al banyo |
Bogo de banyo kumplido |
Pasteliko i banyo no manken todo el anyo |
Kanyo del banyo |
Kaya mis vizinas ke al banyo me vo ir |
baraja f. |
סכסוך, קטטה, מריבה; בלבול |
conflict, quarrel; confusion |
Fuego i baraja no se amatan kon paja |
Onde estan las barajas, onde estan las negras faltas |
barato adj. |
זול |
cheap |
De lo barato s'emprovesio mi padre |
Lo barato es karo, i lo karo es barato |
Buen abogado nunka es barato |
El ke save merkar barato i vender karo es un merkader muy zeki i raro |
Lo barato entinye la kaza de mi padre |
barka f. |
סירה |
boat |
La barka es grande, la rikeza es grande |
barminam/án! (aram.) interj. |
בר מינן!, חס וחלילה! לרוע המזל! לא עלינו! |
God forbid! Unfortunately! Not on us! |
Dente negra, de los de barminan |
barragán n. & adj. |
גיבור, אמיץ; חזק, חסון; גברי; מי שמפגין את שריריו (אירוני), בעל כוח |
hero, brave; strong, sturdy; male; who demonstrates his muscles (ironically), has power |
El mas haragan non es baragan |
El baragan se konose en ora de gerra, el savio en ora de ravia |
Ni el riko kon su rikeza, ni el barragan kon su barragania |
barrer v. |
טאטא |
to sweep |
Kuando no se bare viene djente |
Barir i asentar |
El dia ke no se barra vienen djente |
Entre la es.huegra i la nuera deshan la kaza sin barer |
Eskova mueva barri bueno |
La nuera bare lo ke la suegra veyi |
Asentimos i barrimos |
barro m. |
טיט, בוץ, חומר (חימר) |
clay, mud |
Esfuegra ni de barro buena |
baruh abá! (ebr.) interj. |
ברוך הבא! |
Welcome! |
Un baruh aba klaro i un chibuk tapado |
barva f. |
סנטר; זקן |
chin; beard |
El Dio da barvas al ke no tiene keshadas |
Lo kita de la barva, lo mete al mustacho |
Kien barvas ve, barvas onra |
Ay barvas ke kada pelo es un ilo de oro, i ay barvas ke no sierven ni para eskova de alimpiar |
El ke tieni barva ya topa penye para pinyarla |
El ke ve la barva del vizino kemar, mete la suya a arremojar |
Pasatelo por la barva |
Komida velada no la kome kual siker barva |
Kuando el farinero se sakudo la barva, le sale una bogocha |
A poka barva, verguensa |
Kayen barvas i favlen kartas |
El gato se vido kola i el se vido barva |
Ken bavas veye, barvas kata |
Ke se sta kemando? La barva de tu konyado |
barvudo adj. |
מזוקן, עבדקן; מטבע של 20 פרנק זהב שעליו דמותו של נפוליאון השלישי |
bearded, thick-bearded person; a coin of 20 francs of gold bearing the figure of Napoleon III |
El arador ravudo i lo arado barvudo |
basho m. |
אדם שפל |
a mean person |
Basho i malo, shanmaz de los guerkos |
basho adj. & adv. |
נמוך; שטוח; שפל, בזוי, נבזה, נקלה; מרמה נמוכה, מאיכות ירודה |
low; flat; mean, contemptible, despicable; of low level, of poor quality |
Ken lo suyo kita al merkado, ken avla alto, ken avla basho |
Todos s'aferran kon la pader basha |
Aze los echos uno en alto, uno en basho |
Ay altas i bashas |
Mazal basho el ke tenga ke rovar para komer |
De enbasho en basho |
basín m. |
סיר לילה; אגן, כלי עמוק |
potty; basin, deep vessel |
En la kaza del gvir, nunka manka un basin |
Malan[y]o basin de oro ke vierte sangre de otro |
bastante adj. |
מספיק, די, למדי, מאוד |
enough, quite, very |
Los ke kieren azer todo presto le van a mankar bastante senso |
bastante adv. |
מספיק, די, למדי |
enough, quite |
Los ke meten tino en sortero, kreen bastante en agorero |
Los ke kaminan kon savios son bastante mazalozos |
bastidor m. |
מסגרת רקמה |
embroidery frame |
Ke te vale ermozo bastidor si non puedes teshar un buen amor |
batal (ebr.) adj. |
בטל, חסר מעש, בלתי פעיל; חסר תעסוקה, מובטל; בטלן, הולך בטל, מתבטל; פנוי |
idle, inactive; lacking employment; idle person, vacant |
Azno batal provecho para el vizindado |
batido adj. |
מנוצח, מוכה, כתוש |
defeated, beaten, crushed |
Batido kon pishtimal mojado |
batir m. |
כעס, חרדה, מצב רוח עכור, רעידה מרוב כעס/חרדה, אי שקט פנימי |
anger, anxiety, turbid mood, trembling from anger/anxiety, inner restlessness |
Ken bate la puerta, oye su respuesta |
batirse v. refl. |
שבר לעצמו; היכה לעצמו |
hit himself |
El fierro se bate en kaente |
bava f. |
ריר, רוק; בהשאלה: דברי הבל, שטויות |
saliva; figuratively: nonsense |
Ken bavas veye, barvas kata |
La ke kita bavas de su boka por seguro es muy muy loka |
Enbia mokos, resive bavas |
Sorver ke seya, bavas ke seya |
bavajada f. |
שטות, הבל, דבר הבל, ריק, הבלות, עניין של מה בכך, דבר פעוט; (המונית:) כינוי לאבר הזכרי |
nonsense, vanity, emptiness, trivial matter, petty thing; (vulgar:) a nickname for the male organ |
Non tengas fiuzia en bavajadas mete mientes ! Son mentiras koloradas |
La mujer kon pokas palavras non avla munchas bavajadas |
bavajón m. |
בטלן, אדם הפולט שטויות ודברים חסרי ערך |
an idler, a person who emits nonsense and worthless things |
El bavajon aze kastiyos en el aire |
bayat (t.) adj. |
ישן נושן, מיושן, לא בתוקף; שעבר זמנו (נאמר על מזון לא טרי: לחם, בשר, גבינה) |
old fashioned, outdated, out of date; outdated (said about not fresh food: bread, meat, cheese) |
Pan fresko kon kezo, pan bayat kon halva, pan duru kon buru i pan yelado kon salado |
Kuando merkas zerzavat ke sean freskas i non bayat |
Si lavoras por pan bayat todo va salir muy sakat |
bazar m. |
שוק, יריד, בזאר, יריד אזורי; עמידה על המיקח |
market, fair, bazaar, regional fair; bargaining |
El peshkado esta en la mar aki azemos el bazar |
El kuento de kaza no lo kitas en el bazar |
Dos mujeres i una oka azen bazar |
beata f. |
אושר, עונג, נועם |
happiness, pleasure, pleasantness |
Beyata el aspriko ke onra a su senyor |
bedahayim/betahayim (ebr.) m. |
בית קברות, בית החיים, בית עלמין |
cemetery, |
Kuando no savemos por ken yorar, yoramos a los movitos de bedahen |
Shastre en pies saka en putika tanyedor en bet-ahayim |
Si te demandan ke echo azes, respondele shastre en pies, saka en botika, tanyedor en bet ahayim |
Bet-ahayim de ambre no ay |
beklearse (t.) v. refl. |
נשמר, נזהר |
to be guarded, to beware |
El Dio me guarde de mis amigos, de mis enemigos me bekleyo solo |
bela (it.) adj. |
יָפָה |
beautiful |
Bela ke se eskapa kon paras, no es bela |
bembriyo m. |
חבוש |
quince |
Kagajones i membriyes son amariyos |
ben kah uven kah (ebr.) |
בין כך ובין כך, בכל אופן, מכל מקום |
either way, anyway |
Ben kah u-ven kah guay de la ija de Yiftah |
benadam (ebr.) m. |
בן אדם, אדם, איש,גבר; ''בן אדם'' - אדם בעל יושרה; אף אחד |
man; "benadam" - a person with integrity; nobody |
El mal non van pur lus dalis - van pur lus binadames |
Boka de leon ke te koma i no ojo de ben-adam |
El palo salio de Geinam para enderechar al benadam |
La para kita loko al ben-adam |
El perro es amigo del ben-adam, el gato es enemigo |
Ojo de leon ke te koma, ojo de benadam ke no te vea |
El Dio ke guadr(a)[e] el meoyo del ben-adam |
Al benadam la palavra, azno el palo |
Alevanta kavesa de kulevro i no de ben-adam |
El ben-adam es de karne i de sangre |
bendezir v. |
ברך, שיבח, הילל |
to bless, to praise |
La boka de madre maldize ma su pecho bendize |
En lo ke estamos, bendigamos |
Ni te maldigo ni te bendigo, bendicha sea la ora ke te lo digo |
Lo klaro el Dio lo bendicho |
Bivir i bendizir |
Selebrasiones i bendizir i nunka maldizir |
bendicho adj. |
ברוך, מבורך, מקודש |
blessed, sacred |
Bendicho el Dio ke me kriyo ombre i no mujer |
Bendicho el Kreador, ke tala ermozura kreo |
Bendichas manos, ke esto azieron |
Bendichas tripas de madre, ke esto parieron |
Ni te maldigo ni te bendigo, bendicha sea la ora ke te lo digo |
Puevlo bindicho - puevlo maldicho |
Ken a otros ayuda son bendichas sus aksiones |
El bueno de ojo sera bendicho |
Un onbre bendicho nunka es maldicho |
bendisión f. |
ברכה |
blessing |
Para el elevo es bendision kuando tokas su imajinasion |
berahá (ebr.) f. |
ברכה |
blessing |
Melda kon saviduria tu tefila i el Senyor Dio te mandara beraha |
Ande ay ahadu ay beraha |
El Dio ke te meta la braha |
beratlí (t.) adj. & n. |
מי שנהנה מחסות זרה (קפיטולציה) במשטר העות'מני; עומד על זכויותיו ללא פחד; עז פנים, חצוף |
those who enjoy foreign protection (capitulation) in the Ottoman regime; stands up for his rights without fear; , cheeky |
En kagon, en beratli |
berber (t.) m. |
ספר, גלב, עושה תגלחות; טרדן |
barber; nuisance |
No agas munchos konplimentos porke te yaman el grande berber ke arapa a todos |
Si te vas al berber por araparte no le avles muncho porke no puedes eskapar kon el |
berbil (t.) m. |
זמיר; כינוי לילד יפה |
nightingale; a nickname for a beautiful child |
Le gusta al azno su gritar komo al bilbil su kantar |
berendjena f. |
חציל |
eggplant |
Vende bamias, vende mirindjenas i no esperes a mezas ajenas |
bestia f. |
חיה, בעל חיים, בהמה; חיית טרף; כינוי לאדם גס ותוקפני |
animal, beast; a beast of prey; a nickname for a rude and aggressive person |
Buen pie, buena oreja, siman de buena bestia |
bevedor/dera n. |
שתיין |
drunkard |
Ni al kantador digas kanta ni al bevedor beve |
bever v. |
שתה, לגם, גמע; רימה, הערים; נתן אמון ב- |
to drink, to sip; to deceive; to trust in |
Il ki si mete a bever nu konta los vazoz |
El ke beve vin non kota vazos |
No digas d'este podso no bevo agua, si no ke t'aogas |
Ni al kantador digas kanta ni al bevedor beve |
Kon los suyos, komer i bever de enfrente |
Melizina para el borracho tiene ke bever muncho gazpacho |
Unas paren, otras beven los kaldos |
Agua ke no as de bever, deshala korrer |
En pozo ke bevites agua, no eskupas |
El ke le plaze muncho bever nunka se puede enrikeser |
Ya me bivio la sangre |
Bever una bota i no verter una gota |
bezar v. |
נישק, נשק; התאים (זה לזה), התחבר היטב |
to kiss; to match (to each other), to connect well |
Beza mano ke keres ver kortada |
Nunka Djoha bezo la mano, kuando ya la bezo en Tisha be-av |
Arrova pitas, beza mezozot |
Ken no tiene la ermoza, beza la mokoza |
bezo m. |
נשיקה |
kiss |
Pan i kezo i un bezo |
Bíblia f. |
תנ''ך |
Bible |
Muestra Santa Biblia dainda es mar deskonosida |
bien m. |
רכוש, עושר, הון, ברכה; טוב; יתרון |
property, wealth, capital, blessing; goodness ; advantage |
Non ay bien komplido, ni mal atimado |
El bien agudese, el mal entontese |
Az bien i aleshate de mal si keresh bivir kon buen mazal |
Munchos bienis, muncho dulor de kavesa |
El bien i el mal en la kara se veen |
Azer bien, topar mal |
El ke te va azer bien o se muere o se va de la sivda |
Bien de mi padri sto komiendo |
Bienes de mi padre tapan mis korkovas |
El bien va al bien, i el sisko a la karvonera |
En tu boka miel, en mi kaza bien i alegria |
Ke amaneske el dia kon bien i alegria |
Aze bien i echalo a la mar |
Az bien i no mires kon kien |
De akeos ke son igual non digas nin bien nin mal |
El Dio mos de bien i lugar ande meter |
En ke se le va la kandela del povre, en kontando los bienes del riko |
Mas vale bien de leshos i no mal de serka |
Eyos tengan bien i mozos tambien |
No ay mal ke por bien no venga |
Lo ke es por bien ke mos rijga el Dio |
En este mundo non ay bien komplido |
De bien i de visio perdi el ofisio |
Mas vale el hen ke el bien |
El ken emprezenta sus bienes en vida merese apiedregado |
Mi vezino tenga bien, i yo tambien |
Tener bien i lugar onde meter |
Bienes son d'este mundo |
A ken es de yorar al ke tinia bien i vino en mal |
bien adv. |
היטב, מאוד, למדי; חוץ מזה |
well, very, quite; beside that |
Ken bien se kere en poko luguar kave |
Bien darsa el sinyor haham, si ay ken ki lu entienda |
Bien guadrado, mal bushkado |
Karidad bien entendida nunka esta eskondida |
Il kaveyo i il kantar nu kaven in el anshuar, ma bien save ande estan |
En el mes de Genayo non kanta bien el gayo |
Kien bien ata, bien dezata |
Kieres pasar bien kon tu vezina? Toma vedra, azela me[n]tira |
El ke pensa bien i ovra prontamente, todo su vida va estar muy kontente |
bienaventurado adj. & m. |
אשרי; מאושר, ברוך, בר מזל; תם, באירוניה: טיפש |
happy, blessed, lucky; innocent, (in irony:) stupid |
Sokrat se topava bienaventurado kon todos sus bienes estava kontentado |
bienaventuransa f. |
אושר, ברכה |
happiness, blessing |
Topas la verdadera bienaventuranza kuando deskubres en el Dio la esperanza |
bienfezensia (fr.) f. |
גמילות חסד, צדקה |
charitable giving |
Sedaka i bienfizensia enaltese a la nasion |
bienvenido! adj. |
רצוי; ברוך הבא! |
desirable; Welcome! |
Bien venido seas mal, si vienes solo |
biervo m. |
מילה |
word |
La vera instruksion es un majiko biervo, si la tomas kon buenas se aze tu siervo |
bilancho (it.) m. |
מאזן |
balance |
El avanso aze buen bilanso |
bilibiz/bilibizes (t.) m. pl. |
גרגרי חימצה (חומוס) קלופים וקלויים |
peeled and roasted chickpeas |
Asta ke disho belibizes se serro el charshi |
birmuelo m. |
לביבה, סופגניה; מאפה חלבון ביצה; מאפה לפסח; רקיק |
pancake, donut; egg white pastry; pastry for Passover; wafer |
Menta al bueno, apareja el bermuelo |
biskocho m. |
תופין, רקיק, כעך |
wafer, cake |
La vida es un biskocho, ken se lo koma krudo, ken se lo koma kocho |
El eskaso todo lo ke kome lo aze biskocho |
bivdo/a n. |
אלמן/אלמנה |
widower/widow |
Despues ke la bivda se emprenya, serra la puerta |
Maldision de bivda, lagrimas de guerfanos no aparan a bueno |
Ken no kreye a la bivda, ke le se aga el marido viajador |
Pisho de bivdas |
Yoran las bivdas, yoran las bien kasadas |
bivir v. |
חי, התקיים, גר; ניהל חיי הוללות |
to live, to exist; to lead a life of debauchery |
Bivir i bendizir |
Biva el buen devdor i el arekobdador |
Bivir i deshar bivir |
Bivir un dia mas - ambizar una koza mas |
El ke bive kon esperansa, muere kon shushulera |
El ke bive esperando, se muere en kagando |
Biva la gayina, biva kon la pipita |
Kuando bive el mundo kuando bivo yo |
Ke bive el riko, para ke non se muere el prove |
Fuy de una ora mala biviras mil anyos |
Ken se kaza kon amor siempre bive kon dolor |
El ke mira a la djente nunka va bivir kontente |
Ken mira a la djenti, non bive kontente |
La vida eterna pertenese al ombre ke bive en el prezente |
No se puedi bivir d'amor i de agua klara |
Si non tienes ganas de reir non tienes el gusto de bivir |
Kale kerer al aboresido para ke te biva el kerido |
Az bien i aleshate de mal si keresh bivir kon buen mazal |
Kudiado ke desho Malkuna, ke djuro de no bivir |
Ande no ay medko, ke no bivas |
Kon la mujer bive komo el gato i el perro |
Ken bivi esperando, muere kantando |
El viejo kere bivir para ver i sintir |
Asi bivan mis pulgas |
El onbre muy selozo non bive kon repozo |
Lo ke non pari non biva |
Bivir dias para ver maraviyas |
Kale komer para bivir i non bivir para komer |
Los ke dezean muncho bivir tienen ke meldar i eskrivir |
bivo adj. |
חי, מלא חיים; ער, ערני; תוסס,שובב, עליז, זריז; פיקח, מבריק; בוהק |
alive, full of life; alert; lively, playful, cheerful, agile; clever, brilliant; shiny |
El muerto no save nada, todo es para el ojo del bivo |
Al lado de un muerto - miter i a un bivo |
El muerto no aze el echo del bivo |
Non se enkontro mas en la rejion de los bivos |
El ojo del bivo se incha kon un poko de tierra |
Ni para bivos onrar, ni para muertos abidugar |
Todo es para el ojo del bivo |
blaho adj. & n. |
ולאכי, רומני; גוי |
Wallachian, Romanian |
Al kazalito medio blahito |
Me arrepenti de blaho a turko |
blanko m. |
פחם (בלשון סגי נהור : ''לבן'');''לבנים'' ''אספרוס'' - כסף |
coal; aspro: the smallest Turkish currency, penny |
El ke esta sin blanka, todo todo le manka |
blanko adj. |
לבן, צח, צחור |
white |
Paras blankas para dias pretos |
El banyo tiene djura ke al preto no aze blanko |
Non puedes apartar de preto a blanko si del arba veesrim estas manko |
Vites al azno, ni preto ni blanko |
Ya vino el de la vara blanka i kolorada |
Alta i gorda ke me krie el Dio, blanka i korelada ya me ago yo |
La komio komo el pan blanko |
Blanko komo la nieve |
boda f. |
חתונה; בהשאלה: דבר מה בלתי נעים |
wedding; a nickname for something unpleasant |
Lo ke no se aze en la boda no se aze en ninguna ora |
Arrazgo el gato la noche de la boda |
Ni novia sin sejas, ni boda sin keshas |
Dingun perro no se fuye de la boda |
Ken tiene la mujer ermoza ke no vaiga a la boda |
Presto se rije la boda en la kaza de el riko |
Dame la onra, komete la boda |
Toda la boda de manteles |
A boda ni bavtizado, nunka vayas sin ser yamado |
Un poyiko - para la boda de Mushiko |
bogchá (t.) m. |
חבילה, צרור; חבילת מגבות ושאר צרכי מרחץ; חבילת בגדים ישנים; עטיפת/מעטפת החבילה |
package, bundle; a package of towels and other bathing necessities; a package of old clothes; package cover |
Kuando el farinero se sakudo la barva, le sale una bogocha |
bogo/bogó (t.) m. |
צרור, חבילה; עכוז (אחוריים) |
bundle, package; buttocks (back) |
Bogo de banyo kumplido |
Djoha yevava bogos al banyo, los suyos los dava a yevar |
boka f. |
פה, לוע |
mouth, muzzle |
De boka a boka va asta Roma |
Boka despipitada |
Boka ke dize no, dize si |
Boka dulse avre puerta serrada |
Boka dulsi, djenti di oro |
Dame una boka en prestado |
Kada boka kere su sopa |
Boka de leon ke te koma i no ojo de ben-adam |
La boka de madre maldize ma su pecho bendize |
En tu boka miel, en mi kaza bien i alegria |
El amor es komo ablilris, entra por la boka, sale por la naris |
De tu boka a los oyidos del Dio |
Kuando uno avla, serra tu boka i avre tus oidos |
En boka serrada no entra moshka |
Mas vale kaer en un rio furiente, ke en bokas de la gente |
Munchas manos en un plato presto lo meten de boka abasho |
Abastese sopa para tanta arremo boka |
El ojo kome mas muncho ke la boka |
Al azno vistieron rozas, echo la boka i se las kumio |
La boka le va komo el kulo de la patika |
Bokita de miel, korason de fiel |
Guay de djente ke ablan lashon hara kon sus bokas espanden avoda zara |
Boka kon boka, s'avre la gola |
Por la boka se keinta el orno |
Kien es la loka? La ke se alava kon su boka |
Al misherikon no le keda pipita en la boka |
Asukar en la boka non ayuda si tu korason es amargo |
Miel en la boka guarda la bolsa |
Ni ajo komi, ni la boka me fiede |
De dizir fuego, la boka no se kema |
Kita todo kulevras de la boka |
Kita todo perlas de la boka |
La ke kita bavas de su boka por seguro es muy muy loka |
Ken t'aharvo? Tu boka |
El bostezo va de boka en boka komo el vino de bota en bota |
Boka tiene i no avla |
La boka aze, la boka dezaze |
Tu boka ke kome miel |
No eches la boka al negro |
El shal i el baile i la boka al aire |
Solo se enkasho en la boka del lovo |
A papo ke keres, a boka ke demandas |
Todo se aranja kon boka buena |
Tiene boka de iris |
Tiene boka de pinyon |
bokado m. |
נתח, ביס; שוחד; הצטננות |
slice, bite; bribe; cold |
Un bokado, un dukado |
Bokado grande engluta, palavra grande no kitas de boka |
Desde ke kazu, bukado dulse non komiu |
Al des.henado le kaye el bokado |
Kome bokado grande palavra grande no avles |
Kuantos bukados kaven en la tripa i uno mas |
Un bukado manko - una lus mas |
bolado adj. |
שאיבד את ראשו, נואש; נפעם משמחה |
who lost his head, desperate; excited by joy |
Dia nuvlado, dia bolado |
bolar v. |
עף, טס, ריחף, עופף, פרח; נמלט במהירות; נפטר (באירוניה) |
to fly, to hover; to escape quickly; to die (ironically) |
Esta bolando en los averes |
Dame alas para bolar |
bolarse v. refl. |
התעופף; הסתלק במהירות, נעלם במהירות |
to fly; to get away quickly, to disappear quickly |
Se bolo el sinyor rey |
bolsa f. |
שק, שקית; ארנק, חריט; תיק, אמתחת; גביע נייר; פגם בבגד, גזרה פגומה |
sack; wallet, basket; paper cup; defect in garment, damaged cut |
Si tu bolsika esta sin paras adio amigo vate atras |
Bolsa sin dinero yamalo kuero |
La bolsa del riko se vazia i la del prove no se inche |
Muncho bien te kero, la bolsa no me tokes |
Kuando la bolsa esta vazia non vash a topar munch[a] manziya |
El ke tiene kuatro i gasta sinko, no tiene menester bolsa |
Buen pagador, patron in bolsa ajena |
Miel en la boka guarda la bolsa |
Amigos i ermanos saremos, ma a la bolsa no tokaremos |
Kuando vazian bolsas por maasim tovim los buen proves se gozan en los moadim |
Azer sedaka nunka mengua la bolsa |
Sin bolsa yena, ni ruvia ni morena |
bonbón (fr.) m. |
סוכריה; ילדה/בחורה חיננית, נעימה, אלגנטית; משהו יפה |
candy; a graceful, pleasant, elegant girl/lass; something beautiful |
En ora de pleto - non se da bonbones |
bonete m. |
מגבעת, מצנפת; מצנפת רבנים |
hat, bonnet; rabbinical bonnet |
Este mundo es un bonete, ken lo kita, ken lo mete |
(Kanta)[konta] kavesas, mete bonetas |
bonora f. |
שעה טובה |
a good time |
Siete vezes de keda en bonora, shabat de tornaboda |
bora (gr.) f. |
סערה; כעס אלים |
a storm; violent anger |
Si todo viene en su ora tienes ke espantarte de la bora |
boreka (t.) f. |
בורקה, סוג מאפה במילוי גבינה, בשר, חצילים וכו' |
type of pastry filled with cheese, meat, eggplant, etc. |
Amanyana la noche komeremos la burreka |
borracho adj. & n. |
שתוי, שיכור, מבוסם |
drunk |
El borracho avla a su kerer |
Guadrate de djudio riko, de grego buracho i de turko prove |
La bota yena, la mujer borracha |
El meoyado lo pensa, el borracho lo dize |
El loko fuye del borracho |
Antes ke me yamen burracho, me apego a la pare |
Melizina para el borracho tiene ke bever muncho gazpacho |
No te burles del borracho, te viene a la kavesa |
El borracho i el loko lo dize todo |
borrachón adj. |
אלכוהוליסט, שיכור, שתיין |
alcoholic, drunk |
Borachon ijo d'un otro |
bostandjí (t.) m. |
בעל הבוסתן, בעל גן הירק |
the owner of the vegetable garden |
Al bustandji no le puedes vender pepinos |
bostejo m. |
פיהוק |
yawn |
El bostezo va de boka en boka komo el vino de bota en bota |
bota f. |
מגף; גיגית, חבית, תיבת לחם, אגן, אמבט; רחצה באמבט; חנות גדולה |
boot; tub, barrel, bread box, basin; bathing in the bath; great store |
La bota yena, la mujer borracha |
Ma el ombre bolto komo el vino en la bota |
El bostezo va de boka en boka komo el vino de bota en bota |
Buen vino en negra bota |
La kriatura bolta komo el vino en la bota |
Gota a gota se inche la bota |
Bever una bota i no verter una gota |
botón m. |
כפתור; ניצה, כפתור-פרח |
button; bud |
El shastre ke te kuzio los kolchones ke te kuzga los botones |
Ditenti buton, asta ke te vas ande el patron |
bovedad /bovedá f. |
טפשות, אווילות, טמטום, חוסר דעת; איוולת |
stupidity, folly, ignorance; foolishness |
Le vijito la boveda |
Al harif le vijita la boveda |
Riza a la boveda |
Si uno se engrandese kon bovedad non ay serum kontra esta enfermedad |
Si la bovedad mus pasa el ''sehel'' para ke se kere |
bovo m. & adj. |
טיפש, אוויל, פתי, תם, חסר דעת, מטומטם, שוטה, רפה שכל |
stupid, foolish, gullible, ignorant, dumb, weak-minded |
Ke karar de ermoza es alguna este karar de bova es |
Si el mundo fue echo por bovos porke no mos devoran los lovos |
Ni bovo ni loko, ni uno komo el |
El ke mira i piza en el lodo toda la djente saven ke es bovo |
Keres matar al savio metele un bovo al lado |
El doktor non puede dar preskripsion para el bovo i el ladron |
La mansevez es una vez, el ke no se la goza, bovo es |
Kuando topas un medio bovo, toparas un entero bovo |
Es mas fasil de kurar un bovo ke topar kura para un loko |
Ken se puede enkuvrir del Dio? El bovo dize, solo yo, solo yo |
Non ay buena repuesta para bova demanda |
Lokos i bovos a la timarana |
Luvia de bovos |
Al bovo i al loko asegun le da |
Algunas vezes es bueno de jugar komo el bovo |
Si en raki gastas dinero sos ombre bovo sin meoyo |
Se aza del bovo i del loko |
boy (t.) m. |
גובה; מידה, גודל, ממד, שעור, קומה; גיל |
height; size, rate; age |
Boy di griyo ma boz de marinero |
Mi boy a las kayadas mi yo a la meshkita |
Kada uno se estira, al boy de su kolcha |
Chiko de boy - grande de aferedji |
boyá/boya (t.) |
צבע; איפור; עצב, סבל, יגון, צער |
color; makeup; sadness, suffering, grief, sorrow |
O kadar para o kadar boya |
boyadear (t.) v. |
צבע, סייד, כיסה בצבע; הכתים; שינה דעה; גרם סבל |
to paint, to whitewash, to cover with paint; to stain; to change his mind; cause suffering |
Los malos kristianos mos dan munchas dolores, boyadean judezmo kon pretas kolores |
boz f. |
קול, קול בהצבעה, צליל, טון |
voice, vote, sound, tone; tune |
Boz de perros no se va a los sielos |
Boz de griyo, boz de marinero |
La novia eskondida, la bos en la meshkita |
bozdear (t.) v. |
קילקל, השחית, בילה |
to spoil, to corrupt, to spend |
Por poka levadura se bozea la masadura |
Por una moshkita se bozea i se gomita |
Buzeyo un yardan por azer un kandelar |
El mal avlar, bozeya kaza |
Kuando vas a buziar tanit, non lu buzeiis kun ravano pudrido |
braga/bragas f./f. pl. |
תחתונים, תחתונים ארוכים, מכנסיים תחתונים רחבים לגבר |
underwear, long underwear, wide underwear for men |
Las bragas no se save atar, kazar se kera |
Ken no save vistir braga los chikures le azen yagas |
Ham Avram Aldoshas, ke tiene las bragas floshas |
Dos kulos en una braga |
Ken si pisho en mis bragas? |
brageta f. |
פתח מכנסים, ''חנות''; תחתונים עם קישורים בקרסוליים |
the opening in the trousers'; underwear with ankle straps |
Amor i pezates (pezetas) i fuersa en las bragetas |
braso m. |
זרוע; ענף, סמוכה |
arm; branch |
En los brasos de su padre, en pechos de su madre, komo la roza kuando se avre ansi asemeja el ombre |
Si datis la mano, ti toman i el braso |
Si es la mi ija venga en los mis brasos |
braza f. |
גחלת, גחלים |
burning coals |
Ande kaya la braza aya se kema |
Kon chika braza se ensiende una kaza |
Se kema komo una braza |
Buena kaza, buena braza |
En kada kaza ay una braza |
briyar v. |
זהר, הבהיק, הבריק, התנוצץ, נצץ; הצליח כלכלית, חי ברווחה, זרח מעושר/סיפוק/רווחה (גם באירוניה); תאם |
to glow, to shine, to sparkle; to be financially successful, to live in well-being, to shine out of wealth/satisfaction/well-being (even in irony); to match |
Todo lo ke briya no es oro |
brusha f. |
מכשפה, ''מכשפה'', מרשעת, אשה דוחה במראיה |
witch, "witch", vicious, repulsive woman |
No muera bruja si no desha bru[s]ha |
Se kazo el guerko kon la bruja |
buen adj. |
טוב (צורה הנאמרת לפני השם) |
good .. (form used before a noun) |
El buen vino asta la fiesta |
Lagrima en el ojo, sinyal de buen korason |
El buen pagador es patron de bolsas ajenas |
Keresh tener un vero amigo, toma haver un buen livro |
Aspera muerto, vos kontare un buen kuento |
Az bien i aleshate de mal si keresh bivir kon buen mazal |
Eskucha a los viejos, saven dar buen konsejo |
El ke es buen pagador, nunka sale devdor |
El pedante nunka es buen profesor |
Buen vino en negra bota |
Buen abogado nunka es barato |
Buen korason aze buen karakter |
Kien tiene buen vezino, tiene buen destino |
Biva el buen devdor i el arekobdador |
Devda, buen dia no espera |
Mal pagador, buen rikavdador |
Ken tiene buen vizino se anbeza buen dotrino |
Buen zahou tengas |
buenas f. pl. |
'טובות'' |
favors |
Lo ke se aze kon las buenas, no se aze kon las negras |
buendad /buendá f. |
טוב לב, נדיבות לב, חמלה, אדיבות; תמימות; טובה, מעשה חסד |
kindness, generosity, compassion, ; innocence; favor, an act of kindness |
Kuando azis bundad a la djenti non asperis paga |
Si non puedis azer bundat, a lu menos kita palavra buena de la boka |
Ya basta le veluntad ke keris azer bundat |
bueno adj. |
טוב, טוב לב, נדיב לב, רחום, נעים, ישר |
good, kind-hearted, generous-hearted, compassionate, pleasant, honest |
Kon buena djente lo digo, uno yevaron, uno trosheron |
De vez ke vengo yeno, so marido bueno |
Kuando ay dar sos bueno |
El dinero aze lo malo bueno |
Kada uno es el mas bueno mediko de si para si |
Emprestimo bueno no ay |
Erash maridu bueno, kuandu viniash yeno |
Al marido bueno un kuerno, al malo tres i kuatro. |
La pera buena se la kome el puerko |
Non ay buena repuesta para bova demanda |
Para el bueno todos son buenos, para el malo todos son malos |
Buena es la novia siega de un ojo |
Pensa lo negro, ke te venga lo bueno |
Esfuegra ni de barro buena |
Ande se ateman los buenos dias |
Buena kaza, buena braza |
El ke no se siente no viene de buena djente |
Kovra buena fama i echate a durmir |
Buenas oras tengan los gevirim |
Alma buena, meza puesta |
El dia bueno echalo a la tripa |
Buena komo el pan |
bueno adv. |
היטב, בסדר |
well, okay |
Il kolorado kon el vedri le va bueno (=Il kolorado kon el preto es maskara) |
Ken aria ultimo, aria mas bueno |
Algunas vezes es bueno de jugar komo el bovo |
bueno m. |
טוּב, טוּב לב; טובה |
kindness; favor |
De lo bueno i lo mejor |
Kien no save de avuelo nunka save de lo bueno |
Kanta gayiko para bueno |
El ojo kere ver bueno |
El muncho pensar no sale a bueno |
Bueno viene de mano del bueno i malo viene de mano del malo |
Ken avla bueno, bueno ke tenga |
En bueno kontarlo |
El bueno kon el malo i el malo kon todos |
Aze bueno i no mires ke es ajeno |
Azi bueno, para ki topas bueno |
Ken non konose avuelo, mankura de muncho bueno |
Aze bueno i echalo a la mar |
Mas vale un malo konosido ke un bueno por konoser |
Kamina kon buenos i te aras uno de eyos |
buey m. |
שור |
bull, ox |
El buey lo eskorno, al mas buen lugar lo echo |
El boi i la oveja, todos la mesma konseja |
Mejor yantar de verdura i sin pasion ke bue(y) engordado kon aborrision |
Mos komimos el buey, por los kuernos ke no kede |
bula (bulg.) f. |
אשה מבוגרת בת העם; גברת, בעלת הבית; גיסה; אחות גדולה; באירוניה: דודה; גברת, מטרוניתה |
an older woman of the people; the landlady; sister in law; big sister; In irony: aunt; Madam |
Ver a la bula de baldes |
bulanderear (t.) v. |
עורר בחילה/סלידה, הבחיל; העכיר; בילבל, עורר חשד, זעזע |
to provoke nausea; to confuse, to arouse suspicion, to shock |
La moshka no mata, ma bulanderea |
bulisa f. |
גברת, מטרונית, אשה כבודה, גברת; בעלת בית זקנה, אשה מבוגרת; רעיה |
lady, honorable woman; landlady, elderly woman; wife |
Kuanto keres bulisa, yevalo a kaza |
Kayades Bulisu, ke es la salud |
bulto m. |
תפיחה, גוש; גידול; גוף בעל קווי מתאר מטושטשים; דבר מה גס, מכוער, מכוער למראה |
swelling, lump; tumor ; a body with blurred contours; something rough, ugly, ugly looking |
Un bulto de chimineya |
Un bulto de mursa |
burakado (port.) adj. |
מנוקב, מחורר |
perforated |
Una vazia i otra burakada |
Sho i mo i tifsin burakado |
Tiene ojo burakado |
burako (port.) m. |
חור, נקב, חריר; פתח |
hole, perforation, pinhole; opening |
Ken se mete al burako, siente su negro fado |
El Dio mos guadre de vizino malo i de aire de burako |
Raton ke tiene un burako, presto lo kaptura el gato |
Kere saver el klavo i el burako |
burla f. |
צחוק, שחוק, לעג, משובה, לגלוג, לצון |
laughter, ridicule |
Di la burla no se eskapa ama si enkampa |
El kagalon kita burla del pishalon |
burlar v. |
לעג, לגלג, צחק ל-; פלירטט |
to mock, to laugh at; to flirt |
Si me vites burli, si non, kon eyo me kedi |
burlarse v. refl. |
התבדח, הלעיג על, לעג ל-, שם ללעג, התלוצץ, חמד לצון |
to joke, to mock, to make fun of |
No te burles del borracho, te viene a la kavesa |
bushka f. |
חיפוש |
search |
Kuando mazal no ay, ventura ke buska? |
bushkar v. |
חיפש, ביקש |
to seek |
Al ke bushka de matarte, madruga i matalo |
Kuandu uno bushka mas de lo ke merese, pierdi i akeyu ke li davan |
Ken bushka al padre, topa a la madre |
El ke bushka panasea es pekado i manzia |
Bushkando un sapato, topi un raton |
Tomame kuando me veyes i no kuando mi bushkas |
Meta dos piezes en un sapato i la ventura va bushkala |
Bien guadrado, mal bushkado |
Kuando el merkader kevra, bushka defteres viejos |
Non es el ombre ke lo kulpa sino la mujer ke lo bushka |
Si el mazal kale yir a bushkar, sapatos de fierro tienes de akargar |
Anshugar i kontado te puedo dar la vintura es a ti a buskar |
Los ojos pedri, las pestanyas vo buskar |
Las mulas fueron a buskar kuernos, vinieron sin orejas |
butika f. |
חנות |
shop |
Si botika avrites kortate todos dos pies |
La butika traya kaza i la kaza no traya butika |
Shastre en pies saka en putika tanyedor en bet-ahayim |
Si te demandan ke echo azes, respondele shastre en pies, saka en botika, tanyedor en bet ahayim |
Afuera de esto, la botika entera |
buyir v. |
רתח; הרתיח; בהשאלה על מעיים: בעבע (גזים) |
to boil |
Oya de muchos no buye |
En todas las kazas buyen lapas, i en la mia kalderadas |
A la papona no le buye la oya |
chamur/chamura (t.) m./f. |
בוץ; כינוי לאדם בלתי נעים ווכחן, אדם פחות ערך |
mud; a nickname for an unpleasant and argumentative person, a man of less value |
En el chamur ke lus est[r]uyas |
chanakita (t.) f. |
קערונת, קערה קטנה |
small bowl |
Ande van platikos boltan chanakitas |
chanta (t.) f. |
תיק, סל, ילקוט, מזוודה קטנה, תיק יד, תיק קניות |
bag, basket, schoolbag, small briefcase, handbag, shopping bag |
I en la chanta del prove se puede topar un juvayer |
charshí (t.) m. |
שוק, יריד, בזר, רובע המסחר |
market; marketplace; bazaar; commercial district |
Asta ke disho belibizes se serro el charshi |
chay (t.) m. |
תה; נהר |
tea; river |
A la ora del chay nos deskalsamos |
cheminea f. |
ארובה; אדם המעשן בלי הרף |
chimney; a man who smokes constantly |
Un bulto de chimineya |
chibuk (t.) m. |
מקטרת; נרגילה; פומית לסגריה; טבק |
pipe; narghile; cigarette mouthpiece; tobacco |
Un baruh aba klaro i un chibuk tapado |
chikito m. |
עולל, תינוק, ילד קטן |
babe, suckling infant, little boy |
Chikitos i mamantes, el Dio alevantes |
chiko adj. |
קטן |
small |
El ke s'echa kon chikos s'alevanta pishado |
Chiko fue, ya se amato |
Chiko de boy - grande de aferedji |
Ni al chiko digas echate - ni al grande alevantate |
Chikos i grandes komo los djidios de la kaye |
Anke todo en siendo chiko parese linpio, el elefante aun ke es grande es suzio |
Kuando s'enrikesa el ijo del ombre se la aza la kaza chika, la mojer feya |
La mujer i la sardina mas chika, mas fina |
El peshkado grande engluta al chiko |
A vinya grande sesto chiko |
En la guerta grande yevate el sesto chiko |
Por kontra a la guerta chika yevate el sesto grande |
Kon chika braza se ensiende una kaza |
Novia chika, novia grande, talamo kere |
Kriyos chikos, ansias chikas ; kriyos grandes, ansias grandes |
Respekta al chiko para ke respekte al grande |
Al deavlo se vaya, de chiko fin grande |
Haragan en chiko, ladron en grande |
Kuando los kriyos son chikos es mashkar fierro |
Echa el pese chiko para aferar el grande |
El mas chiko kaveyo aze su solombra |
chikur (t.) |
שרוך נעל, שרוך תחתונים; סוג של מאפה ספירלי |
shoelace, underwear lanyard |
Ken no save vistir braga los chikures le azen yagas |
chivayer (t.) m. |
אבן יקרה |
precious stone, jewel |
I en la chanta del prove se puede topar un juvayer |
chokal m. |
סיר לילה |
chamber pot, bedpan |
Los maridos ke veyan en el chukal |
chop (t.) m. |
זבל, אשפה; קש ותבן; העלאת גורל (במשיכת קני קש) |
garbage; straw; lottery by pulling straw canes |
Los ke son muy miop todo echan al chop |
chorbá (t.) f. |
מרק, מרק אורז |
soup, rice soup |
Djoha le dieron chorva, se metio a yorar |
Ken se kemo en la shorba, asopla en el yogurt |
chorro m. |
זרם, שטף, זרם מים; פריצה פתאומית ועזה של נוזלים |
current, flow, current of water; a sudden and violent burst of fluids |
La persona nase kon yoros ama lo enteran kon chorros |
Si paz en kaza manka, el chorro de amor manka |
chuflar v. |
שרק, צפצף; שתה מלוא לוגמיו |
to whistle, to twitter; to drink his full sip |
El ke paga - chufla |
chuflete/chuflet m. |
משרוקית, צפצפה |
whistle, flute; pipe |
Si das el aspriko, tane el chufletiko |
El mundo es shuflete, ken lo tanye, i ken lo siente |
chufletiko m. |
משרוקית קטנה |
a small whistle |
Si das el aspriko, tane el chufletiko |
chupar v. |
מצץ, ליקק, לקק; לגם משקה אלכוהולי ברוב חשק; נישק |
suck, lick; sip an alcoholic beverage with the most desire; kiss |
Es chopar los dedos de los piezes |
Ken toka miel se chupa los dedos |
churuk (t.) adj. |
רקוב, רעוע; נכה, בעל מום, קיטע |
rotten, rickety; disabled, handicapped, amputated |
No se pize en tavla churuk |
dada f. |
מכה,סטירה, חבטה, דפיקה |
blow, slap, thump, knock |
Estas dadas son tumadas |
dado m. |
קובית משחק; מתנה, נדבה; אצבע |
dice; gift, alms; finger |
De dados i pedados Djoha kazo al ijo |
El mejor de los dados es no djugarlos |
dainda (port.) adv. |
עדיין; עוד, עוד יותר |
still; even more |
Nainda no salio de la kashka del guevo |
Anke Faro muestro amigo murio, dainda se akodra el buen djudio |
La masa del puevlo son ignorante ama dainda se kreen kontente |
Muestra Santa Biblia dainda es mar deskonosida |
No keto dientes nainda |
dama f. |
גברת, גבירה; אבן משחק בדמקה; מלכה במשחק שחמט/קלפים |
lady; game-stone in checkers; a queen in a game of chess/cards |
Dulses son las damas, ma afuera de sus kazas |
La pasensia dama kere bien rijida, porke es una koza ke toka la vida |
damlá (t.) f. |
טיפה, נטף; צינית (שם של מחלה); שבץ לב, שיתוק |
drop; stroke, paralysis |
A damla, a damla, si azi un lak |
dantisto m. |
רופא שיניים |
dentist |
A ken li dueli el dienti si va al dantis |
danyo m. |
נזק, הרס, פגיעה; כעס, רוגז, מצב רוח רע; שגעון חולף, זרות, מוזרות, אקסצנטריות |
damage, destruction, injury; Anger, resentment, bad mood; a transient madness, alienation, strangeness, eccentricity |
El vinagre fuerte aze danyo a su tinaja |
Agro huerte se aze danyo de si para si |
Ande no ay banyo, no ay danyo |
Mi ojo ke no te aga danyo |
Il ke desha para manyana topa danyo en el kamino |
Non avles kozas ke non saves porke akareas danyo |
Un danyo - un sehel |
Kada ombre ke prekure de ser djusto i no kauze a ninguno danyo i dizgusto |
danyozo adj. |
מזיק, מועד לפורענות; נוטה להתקלקל |
harmful, prone to disaster; tends to spoil |
Prejuisios son komo las malas yervas, kresen en abundansia i son danyozas |
No seas fuziozo ke sales danyozo |
Mucha mujer i gozo es tosigo danyozo |
Muncho vino es danyozo, un pokito es savrozo |
Todo lo muncho es danyozo mizmo paras munchas |
dar v. |
נתן, העניק, מסר; תרם, נדב; צלצל; הכה; התרחב (בגד, נעל); (כאשר מופיע שם אחרי הפועל:) גרם, עשה |
to give, to bestow; to donate; to ring; to strike; to expand (garment, shoe); (when appears after the verb :) to cause, to do |
Dame godrura te dare ermozura |
Gudruras ke me de el Dio, ermoza me ago yo |
Dale ke le daras, guay ke de si no ay, de su mano no ay |
Ay dar, ay saludar |
El Dio la dio, el Dio la tomo |
Dalelde a Sara, ke venga mi sira |
Kuanto mi dash por yir i vinir |
Ken da poko, da de la alma |
Dientes de kavayo ke tenga, igine no le vo dar or azer esto |
El konsejero da konsejo para mal |
El ke non da sedaka del todo por seguro es atavanado |
Djoha yevava bogos al banyo, los suyos los dava a yevar |
Dame alas para bolar |
El Dio da barvas al ke no tiene keshadas |
Kuandu uno bushka mas de lo ke merese, pierdi i akeyu ke li davan |
Mas da el duro ke el deznudo |
Lo das enbasho salta komo el karpus |
Dame al gato por kompanya |
Dar el guevo sin la yema |
Ni dar ni haver, ni mujer de mantener |
Kontentate kon la parte ke te dio el Dio |
El ken no tiene kreyaturas va yorando se inyerva kon el Dio porke no le esta dando |
El loko da, el meoyudo toma |
Das al vidro guay del vidro, das a la piedra guay de la piedra |
El ke viene sin yamar, no le dan lugar |
D'ayi li dio la tos a la gayina |
Ken no da kon Israel, peka kon Ismael |
Madre i ija por dar i tomar, son amigas |
Dame una boka en prestado |
Ke karar ke me den, guay de mi ke non tengo |
El kavod es de kien lo da, no de kien lo toma |
Dami mioyu, ti dare kashko |
Ken te dio pachas, te dio mieles |
Ken mi dio al padri, ke non mi de al ijo |
Damos i damos kon la pendola en la mano |
El Dio ke no de ni al perro de la kaye |
Le dan el pie kiere i la mano |
El Dio da la yaga, da i la melizina |
Dami migas ti dare amigas |
Kon parientes ke no tengas dar i aver |
En tomar i dar es fasil de yerrar |
Dar kon las manos, tomar kon los pieses |
Ande la da, ande la toma |
Donde las dan, las toman |
Lo ke me dan ya es viejo |
Da onor ke te den onor |
Mas vale no prometer ke prometer i no dar |
Dar i tomar sale korkova |
El mundo esta en dos ruelas, dar i tomar |
Kuando ay dar sos bueno |
dara (t.) f. |
שקלא וטריא במשפט; עטיפה |
legal negotiations; cover |
Kaza i karne sin dara no ay |
darsar (ebr.) v. |
נשא דרשה, דרש, נאם, הרצה; נזף ב- |
to deliver a sermon, to give a speech, to lecture; reprimand |
Ke age darshar, ke sega en Tesha beav |
Darsha mi ijo ke sea en tisha be-av |
Bueno darsha el haham kuando ay ken lo oiga |
darse v. refl. |
התמסר, הקדיש עצמו |
to dedicate oneself, to devote oneself |
Se dio al daul de yorar |
En ora de pleto - non se da bonbones |
Kon una mano no se da palmas ama kon dos se pueden konfortar almas |
Ke te des de pieses i de manos |
El selo se dio para los ermanos |
darush (ebr.) m. |
דרשה |
sermon |
Un darush i un perush por una kashka di tarmuz |
dátile m. |
תמר (פרי) |
a date (the fruit) |
L'agrada tomates i no l'agrada datiles |
daul (t.) m. |
תוף |
drum |
Se dio al daul de yorar |
debaldes adj. |
חינם אין כסף |
free with no money |
Vinagre debalde es mas dulse de miel merkada |
debaldes adv. |
בחינם, חינם אין כסף |
free with no money |
Non dize amen debaldes |
debasho adv./prep. |
מתחת, תחת |
under |
Debasho de mi manto, al rey mato |
Diez anyos in kadenas i no uno debasho de tierra |
Este ombre es derecho, los derechos stan aya adebasho |
A dipasho del sielo non ay koza mueva |
Kuando muncho marineros salen afuera, guarda tu ija debasho la eskalera |
Enriva lisho lisho, adebasho medra i pisho |
Nada non keda eskondido adibasho de sielo |
La mana esta debasho del alma |
Ke se unda adebasho la tierra |
Uno en papo, otro debasho el sovako |
dedal/didal m. |
אצבעון |
thimble |
Vaziando la mar kon una dedal |
Kavar el pozo kon dedal |
A la haragana, kuando l'alguja, kuando el dedal |
dediko m. |
אצבע קטנה |
little finger |
Kayeron los anikos, kedaron los dedikos |
dedo m. |
אצבע; כל דבר בעל צורת אצבע/ממדי אצבע |
finger; anything with a finger shape/finger dimensions |
Apuntado kon el dedo |
Lus dedos de las manos non son de la mezma largor |
Ken toka miel se chupa los dedos |
El ombre detra del dedo no se eskonde |
Lo ke vee kon el ojo apunta kon el dedo |
Nu lu yames a tu yerno, yerno, si no le metes el aniyo al dedo |
Aze los diez dedos kandelas i ni uno no le arlumbra |
En kada dedo un marafet |
Es chopar los dedos de los piezes |
El ken tiene panariz en el dedo se aze pregonero |
defekto m. |
פגם, מגרעת, חסרון, ליקוי, מום, חסר, פגימה |
defect, drawback |
Ken por seguro son los mas savios? Los ke non eskonden sus defektos |
El ke non puede guardar el sekreto tiene meoyo malo i defekto |
El marido ke a su mujer non tiene respekto, por seguro este onbre tiene grande defekto |
defendido adj. |
אסור, מנוע ; מוגן |
forbidden; protected |
Guevo ke mostra puntiko de kolorado, ten tino ke el komerlo es muy defendido |
deke interog. |
למה, מדוע |
why |
Di ke vash al hides? por ke va el mundo a la rovez |
Deke martes i no un dia mas antes |
dekolgar v. |
היה תלוי ב-; תלה ב- |
to be dependent, to depend on |
Perkura ayudarte a ti mesmo, i nunka dekolges de dinguno |
del prep. |
של, מ- |
of, from |
Kitate lo del kashko |
delantre adv. & prep. |
לפני, מול, נוכח, בפני; קדימה, לפנים; בהשוואה ל- |
before, opposite, forward; compared to- |
No komas delantre de todos porke te tienen ojo en todo |
Ashugar i kontante, todo delantre |
Kuando te asentas delantre de savios ten tino i no avres presto los lavios |
delgado adj. |
דק, צנום, רזה, דקיק; עדין, רך; חריף |
thin, slender; delicate, soft; sharp |
Non se rompe de delgado si non de godro i mal filado |
demanda f. |
בקשה, שאלה, משאלה; דרישה, תביעה, הפצרה; ביקוש; עתירה, עצומה |
request, question, wish; demand, claim, pleading; Demand; petition |
Non ay buena repuesta para bova demanda |
Antes de azer las demandas, ten tino en todas las vandas |
En demandas de djustisia avla siempre la verdad |
demandar v. |
שאל, ביקש, דרש, תבע, ביקש במפגיע |
to ask, to demand |
Te espantas de demandar? Tienes miedo de estudiar |
Ke steiga en kaza, pan no demanda |
El ke demanda perdonansa no se espanta de verguensa |
Ken demanda poko es loko |
Ken demanda sedaka no se echa sin senar |
Fue demandado en la yeshiva de los sielos |
Demandando, demandando se va fin Estambul |
Akeya madre ke pario kulevros yine demando por eyos |
Kontentate di lo tuyo i no demandis nada di otr'uno |
Kome la uva i non demandes de ke parra es |
A papo ke keres, a boka ke demandas |
El ke no kere kos.huegrar demanda mucha ashugar |
Antes de komer, demanda si es kasher |
Ni peka ni demanda pardon |
El elevo demanda, el profesor aklara |
Antes de tener katilik kon tu amigo, demanda al Dio Santo ke este kontigo |
Un loko demanda lo ke siete savios no responden |
demanyana adv. |
בבוקר, מוקדם בבוקר; בוקר; מחר בבוקר |
in the morning, early in the morning; morning; tomorrow morning |
Kurto le aremos fin a la demanyana |
Ken s'alvanta demanyana, se l'espierta el mazal |
demás adv. |
בנוסף ל-, חוץ מ- |
in addition to, except |
La madre es madre, que lo demas es aire |
demazía f. |
עודף, כמות עודפת, מעל הנדרש, יתרה |
excess, excess amount, over required, remainder |
Lo ke disho mi tia kon su demazia |
denegreser v. |
השחיר, הקדיר; השחיר (נעשה שחור) |
to blacken, to darken; turned black |
El ijo del djudio, krese i enegrese |
depedrerse v. refl. |
הלך לאיבוד, איבד דרכו; נעלם; מת, נהרס, אבד; התבולל |
to get lost, to lose his way; to disappeare; to die, to be destroyed; to assimilate |
Si se detadre non se depiedre |
derecha (la) f. |
ימין, צד ימין; יד ימין |
right, right side; right hand |
Lo echa a la eskierda, le sale a la derecha |
derecho adj. |
ישר, צדיק, נקי כפים, הגון, כן, תם לב; ישר, זקוף, ניצב, אנכי; ימני |
honest, righteous, decent, sincere; straight, upright, perpendicular, vertical; rightist |
Derecho komo el gancho |
Si keres salvar del sospecho, ten pasensia i veras lo derecho |
Este ombre es derecho, los derechos stan aya adebasho |
Kara tuerta - ventura direcha |
Los ke kaminan en el kamino derecho tienen ke kaminar en kamino estrecho |
Lo kue aze la mano derecha, la siedra ke no sepa/veyga |
derecho adv. |
הישר, בקו ישר, למישרין |
in a straight line, directly |
Asentate tuerto i avla derecho |
derecho m. |
חוק, משפט, חוקה; משפטים (לימודי); מה שצודק והוגן; זכות |
law, constitution; law studies; what is just and fair; rights |
el derecho yeva kavesa rota |
deredor (1) cf. derredor adj. |
|
|
El ke kere la kol kere i al deredor |
derrokar v. |
הרס, ניתץ, החריב, השמיד, איבד, השם; דירדר, הפיל; אימלל, גרם אסון |
to destroy, to smash; to deteriorate, to overthrow; to make unhappy, to cause disaster |
La mujer buena fragua su kaza, la mujer loka la derroka |
Ken ve el palasio del rey, derroka su kaza |
dert (t.) m. |
עצב, דאגה |
sadness, worry |
Kresen los kriyos, kresen lus dertis |
desbarasarse v. refl. |
נפטר מ-, |
to get rid of |
Ken amanese presto, s'esbarasa presto |
desde prep. |
מאז.., למן, מ-, מן |
since ... , from ? |
Desde ke kazu, bukado dulse non komiu |
Desde ke nasio tinya le kresio |
desdechar v. |
בז ל-, זלזל ב- |
to despise |
Piedra desdechada - kavesera de meza |
desdenyar v. |
זילזל ב-, בז ל- |
to despise |
Aunke seas savio i viejo nunka desdenyes el buen konsejo |
desfortunado adj. |
חסר מזל, אומלל, מסכן |
unlucky, miserable, poor |
El mas disfortunado es el desokupado |
desfriado adj. |
מצונן, מקורר |
chilled |
'Sta muncha kayades, va naser una ija sfriyada |
desfriar v. |
קרר, צינן |
to cool |
Amor de madre, ni la nieve lo faze enfriar |
desgrasia f. |
אסון, פורענות, מכה (מכות מצרים), צרה; אומללות; תאונה חמורה; תועבה |
disaster, calamity, plague (plagues of Egypt), tribulation; unhappiness; serious accident; abomination |
Nada no engrandese la persona en ojos de enfrente kuanto una grande desgrasia ke le arriva |
desgrasiar v. |
כיער, נטל את החן; אמלל |
to make ugly, to take out the grace; to make miserable |
Una vez engrasia, la sigunda enfasia, la tresera desgrasia |
desgusto m. |
גועל, בחילה, מיאוס, קבס, מורת רוח |
disgust, nausea, resentment |
Kada ombre ke prekure de ser djusto i no kauze a ninguno danyo i dizgusto |
deshado adj. |
שהשאירוהו, שעזבוהו; גָרוּש |
who was left; divorcee |
Lo deshado es pedrido |
Todo deshado i non gozado es pedrido |
deshar v. |
עזב, השאיר, נטש, זנח, הזניח; ויתר על, מסר, נכנע, נתן ל-; עזב מקום עבודה, התפטר; הוריש, ציווה, הנחיל |
to leave, to abandon, to neglect; to give up, to deliver, to submit, to give to; to leave a job, to resign; to bequeath |
El ke kontinua su feo uzos desha lo seguro por lo dubdozos |
Il ke desha para manyana topa danyo en el kamino |
Padre i madre desharas, kon tu amor te iras |
Desha todo i andavos al banyo |
Deshi todu vati a la kama |
Desha dezear tu pie onde tu vizino |
Deshadme entrar, me are lugar |
Deshame a mi, vate ande mi haver |
Desha padre i madre, i vate kon el marido |
El pleito se puede terminar kuando no de deshan arraviar |
Entre la es.huegra i la nuera deshan la kaza sin barer |
Kudiado ke desho Malkuna, ke djuro de no bivir |
El echo de oy non si desha para amanyana |
Asombro el kampo i lo desho por arkojer |
El amor es una dolor de kulo ke no desha durmir a dengunos |
El konsejo de todos tomo, ma el mio no desho |
Agua ke no as de bever, deshala korrer |
No desha lados de riir |
No muera bruja si no desha bru[s]ha |
El Dio de los sielos ke solos non mos desha |
El marido la desho kon maniyas de oro |
Si keres ke la mujer yore, deshala prove |
Bivir i deshar bivir |
A Moshon tomi, a Moshon deshi, a Moshon me lo vo tomar |
des.henado (ebr.) adj. |
חסר חן; פרוע, בלתי מסודר, מעוות; לא יוצלח; חוצפן |
graceless; wild, disorderly, distorted; unsuccessful; insolent |
Al des.henado le kaye el bokado |
desizión f. |
החלטה |
a decision |
Non des ninguna desizion presto, espera fin manyana |
deskaído adj. |
מי שנפל/שהודח/ שנושל/שירד מנכסיו/מגדולתו, מנוון; שהגיע מועד פרעונו; בלה, עזוב, מוזנח; רעוע, מתמוטט |
who fell/who was deposed/who was dispossessed/ who lost his possessions/his greatness, degenerate; abandoned, neglected; shaky, collapsing |
Mas vale kayido ke non pudrido |
deskalsarse v. refl. |
חלץ את נעליו |
to take off his shoes |
A la ora del chay nos deskalsamos |
deskalso adj. |
יחף, חלוץ נעל, ערום רגל |
barefoot |
Fuyo a pie deskalso |
Si djuras en falso, muereras deskalso |
deskansar v. |
הרגיע; החליף מישהו בעבודה כדי לתת לו לנוח |
to calm, to pacify; to replace someone at work to let him rest |
Alma deskansada, arrondjada kon sapatos |
deskojer v. |
בחר, ברר, מיין |
to choose, to select, to sort |
El ke bien esta i mal diskoje, mal le venga i no se enoje |
deskonosido adj. |
בלתי מוכר, אלמוני |
unfamiliar, anonymous |
Muestra Santa Biblia dainda es mar deskonosida |
Anke la vida es una mar deskonosida semos destinados para navigarla kada dia |
deskorchar v. |
פשט את העור; דרש מחיר מופרז; הפשיט מישהו מנכסיו |
to strip the skin; to demand excessive price; to strip someone of their property |
Deskorcha en la kaye tu kalavrina i no tengas de menester de la vizina |
deskornar v. |
חתך את הקרנים; נגח, פצע בקרניו |
to cut the horns; to strike with its horns, to injure with its horns |
El buey lo eskorno, al mas buen lugar lo echo |
deskuidada f. |
אשה הרה שאינה חשה עדיין את דאגות האמהות |
a pregnant woman who does not yet feel the worries of motherhood |
Puerta avierta i mujer deskuidada |
deskulpa f. |
התנצלות, הצדקה |
apology, justification |
Si negra es la kulpa, mas negra es la deskulpa |
deskuvrir v. |
גילה, הסיר הלוט, גילה לעין כל, חשף, מצא |
to discover, to unveil, to reveal to all, to reveal, to find |
Keresh diskuvrir djudezmo kon alegria andadvos al kal kon prisa i lejeria |
No deskuvras sekretos de tu alma ni kon tu ermana |
El ke en la Ley non topa savor, en su mujer non deskuvre amor |
Si tienes un sekreto no lo deskuvras se inche el mundo entero |
deskuzido adj. |
פרום, קטוע |
unstitched |
Todo lo roto, afuera de lo deskuzido |
desmazalado (ebr.) cf. dezmazalado |
|
|
En kada kaza ay avas las kualas son desmazaladas |
desnudo adj. |
ערום, חשוף; חסר אמצעים |
naked, exposed; poor, resourceless |
Se arkojeron dos kulos desnudos |
Dos kulos disnudos, solo por el banyo sierven |
despartir v. |
הפריד, חילק, פילג; הקצה, הפיץ, שיווק |
to separate, to divide; to assign, to distribute, to market |
Despartio Djoha, para si lo mas |
despepitado adj. |
שהסירו מלשונו (עוף) את הגידול (קשנת הלשון); פטפטן גדול |
that the tumor was removed from its tongue (chicken); great chatter |
Boka despipitada |
despertar v. |
העיר, עורר; משך תשומת לב, פקח עיני |
to awaken, to arouse; to draw attention, to open the eyes of .. |
Ken s'alvanta de manyana, se l'espierta el mazal |
Leon ke esta dormiendo, no lo espertes |
despierto adj. |
ער, נעור; זהיר, עומד על המשמר; נבון, בעל תושיה |
awake; careful, vigilant; wise, resourceful |
El dormiendo, su mazal despierto |
despresiar v. |
הפחית בערך, הקל בערך, זלזל, בז, זלזל ב-, הפחית ערך |
to reduce/diminish value, to belittle, to despise |
Non kompres kozas sin alavarlo, non vendes kozas sin despresiarlo |
después prep. |
אחר כך, אחרי; נוסף ל- |
then, after; in addition to- |
Despues de la luvia sale el sol |
Dospues de mi muerte, luvia i tempesta |
Despues de peshe, tosigo es la leche |
Despues de Purim, platikos |
El ke viene despues de mi ke serre la puerta |
En primero pinchate tu i despues pincha al de enfrente |
Despues de las kuarenta, kada dia una hohenta |
El meskino despues de komer le da frio |
Despues del kavayo fuido, serrar la puerta |
Al mezkino, despues de komer faze frio |
desrepozado adj. |
מוטרד, לא חש בטוב, לא חש נוח |
troubled, not feeling well, not feeling comfortable |
Shabat kon pletos i desrepozado aunke de mucha karne i peshe artado |
destinado adj. |
מיועד, יעוד |
destined for |
Anke la vida es una mar deskonosida semos destinados para navigarla kada dia |
destino m. |
גורל, יעד, גזרת הגורל |
fate, destination, destiny |
Kien tiene buen vezino, tiene buen destino |
destruidor/dera m. & adj. |
הרסני, מְהָרֵס, מחבל, משחית, מחריב |
destructive, corrupting |
La mujer destruidera, vazia del marido la faldikera |
desvainado adj. |
שלוף, שנשלף מנדנו |
pulled out, pulled out of uts sheath |
Espada desvainada |
desvestir v. |
הפשיט, הסיר בגדי |
to undress, to remove clothes |
El ken se viste de otros en medio la kaye lo desvisten |
desvestirse v. refl. |
התפשט, הסיר בגדיו |
to ndress, to remove his clothes |
Kuando se vista el amorero, se desvista el samarero |
detadrarse v. refl. |
התעכב, התאחר |
to linger, to be late |
Si se detadre non se depiedre |
detener v. |
עיכב; החזיק ב-, תפס, ריסן, בלם, חסם, עצר |
to delay; to hold, to grab, to restrain, to brake, to stop |
Una paja detiene un molino |
El ken a la mar se kaye, de la espada se dentiene |
detenerse v. refl. |
התעכב, השתהה, נעצר; התאפק, ריסן עצמו, שלט ברוחו; נמנע; בזבז זמנו; החזיק עצמו ל-, נהג בגאווה/יהירות |
to linger, to stop; to restrain himself, to control his spirit; to avoid; to waste his time; to cosider himself as, to behave with pride/arrogance |
Ken no tuvo i tiene, no save komo se lo detiene |
Ditenti buton, asta ke te vas ande el patron |
detenimiento m. |
מעצור, עיכוב, עצירה, השתהות, התעכבות |
stopping, delaying |
Todo modo de detenimiento es por bien |
detrás prep. |
אחרי, מאחורי; לפי, כפי, בהתאם ל- |
after, behind; according to, as |
Lo echo detras de la oreja |
Detras del rey avlan mal |
El ombre detra del dedo no se eskonde |
La noche mira detras, el dia avla vagar |
Enganyado adetras de lo enganyado |
Guay del ke va detras de lo perdido |
Detras de 'he va vav |
devantal m. |
סינור, מטלית ששמים על החזה כדי לשמור על נקיון הבגד |
apron, a cloth that is placed on the chest to keep the garment clean |
Mama i devantal kuvren mucho mal |
devda f. |
חוב; חובה |
debt; duty |
Devda, buen dia no espera |
Mil penserios no pagan una devda |
Kien paga sus devdas, se enrikese |
Kien apromete, en deuda se mete |
devdor n. & adj. |
חייב, בעל חוב |
a debtor |
El ke tiene es devdor al ke no tiene |
Biva el buen devdor i el arekobdador |
el emprestador tiene mejor memoria ke el devdor |
El ke es buen pagador, nunka sale devdor |
devenir/se (fr.) v./v. refl. |
הפך ל-, היה ל-, נעשה |
to become |
Ken se mete kon su onor - deviene muy menor |
En aharvando al fierro se deviene fierero |
dever/se v. |
היה חייב/מחוייב, חב; היה צריך |
to be obligated, to be in debt |
Paga lo ke deves saves lo ke tienes |
Ken avla lo ke no deve, siente lo ke no kere |
Kien aze lo ke kiere non aze lo ke deve |
La sangre ke deve korrer no keda en la vena |
Al ombri non devis de kreyerti |
Para kualo deves de azer esto todo, anochi nasio? |
Ni al riko dever, ni al prove prometer |
devorar v. |
טרף, בלע |
to devour, to swallow |
Si el mundo fue echo por bovos porke no mos devoran los lovos |
dezatado adj. |
מותר (שהתירוהו), משוחרר, משולח רסן; משוחרר מהתחייבות |
untied, loose, unrestrained; released from commitment |
Eskova desatada mujer dezordenada |
dezatar v. |
התיר (קשר), פיתח, שילח רסן;שחרר מהתחייבות |
to untie, to unrestrain; to release from commitment |
Kien bien ata, bien dezata |
dezayunar v. |
אכל ארוחת בוקר, סעד |
to eat breakfast, to dine |
Ken madruga desayuna |
Pan i pan i medio pan i la novia sin desayunar |
dezazer v. |
התיר, הרס, השחית, פרק, פורר,בילה, שחק, המיס |
to unleash, to destroy, to corrupt, to dismantle, to dissolve |
A ke otro aze asi se desaze |
Lo ke aze Djoha, aze i dezaze |
Lo ke la persona aze di negro, il Dio lo dizaze |
La boka aze, la boka dezaze |
La lingua aze i la lingua dezaze |
El meoyo aze, el meoyo dezaze |
Lo kel Dio azi, la persona no lo dizazi |
El tiempo aze i el tiempo desaze |
La mujer aze, la mujer dezaze |
Kon pasensia dezaze la piedra, sin pasensia todo es medra |
dezdenyo m. |
זלזול, בוז, שאט נפש; שחצנות, יהירות |
contempt, disgust; arrogance |
La kayadez es mas grande dezdenyo |
dezeado adj. |
רצוי, נחשק |
desirable |
Mas vale akolantado ke deseado |
dezear v. |
איחל; חשק, רצה מאוד |
to wish; to desire, to want very much |
No dezeyes lo ke akistar no puedes |
Los ke dezean muncho bivir tienen ke meldar i eskrivir |
El ke dezea azerse onbre tiene ke amostrarse komo onbre |
Dezea la prenyada nieve tostada |
Ken guadro, nunka dezeo |
El mazal de la feya, la ermoza lo dezeya |
Ojos ke no ven, korason ke no dezeya |
El ojo ve, l'alma dezeya |
Kuando la vieja dizeya - la kaza - pana si seka |
Desha dezear tu pie onde tu vizino |
Ken gano, non dezeo |
Todos ombres ke sienpre kieren dezear son pokos i kontados ke pueden artar |
dezeo m. |
רצון, חפץ, חשק, תשוקה, שאיפה, התאוות; הדבר הנחשק; איחול |
desire, lust, aspiration; the coveted thing; best wishes |
El avaro sienpre tiene dezeo ama nunka esta muy satisfecho |
El selo i el dezeyo kita a la persona del mundo |
dezeozo adj. & m. |
רוצה, חומד, חושק, משתוקק, מתאווה, נכסף; אביון |
wants, covetes, desires, longs for, lusts for; pauper |
El pleites no tiene amigos ni el dezeozo tiene kontentes |
Kada ombre es un viajero, dezeozo de amontinyar dinero |
dezesperarse v. refl. |
התייאש |
to give up, to despair |
El ke de otros espera, se dezespera |
dezigualdad f. |
חוסר שוויון, חוסר שוויוניות, שוני |
inequality, difference |
Las kavzas de las inigualidades son nasidas de las injustidades |
dezir v. |
אמר, הגיד, ניסח, הביע, ביטא (בכתב או בעל פה), דיקלם, פקד; היטיב עם |
to say, to formulate, to express (in writing or orally), to recite, to command; To do good with |
Ken dize no, dize ya |
Disho i pisho |
De los mios dezir i no sentir |
Dimelo i te lo dire |
Ni al chiko digas echate - ni al grande alevantate |
Kuando el gato non ankalse la karne dize ki esta gulida |
Disho la tizna a la karvunera vate mas ayi |
Mujer pude dezir mentira sin mostrar ke esta en ira |
Antes de avlar pensa lo kue digas |
Aze kualo el haham dize, ma no kualo el haham aze |
De dizir fuego, la boka no se kema |
El meoyado lo pensa, el borracho lo dize |
La mejor mentira es dezir la verdad |
Lo ke disho mi tia kon su demazia |
El dizir i el azer son dos |
Boka ke dize no, dize si |
Al sol le diza: ''Sale, ke salire'' |
Dime ken frekuentas te dire ken sos |
Aki disho mi padre, aki disho mi madre |
A Djoha le disheron ke se amoke, se kito la nariz |
dezirse v. refl. |
נאמר, אמר לעצמו |
to be said, to say to oneself |
El gato 'sta ensima la kasha komo se dize piss |
A la gayna del patron no se dize kish |
dezmentir v. |
ניתק, עקר ממקומו, הזיז בכוח; הכחיש, הזים, הפריך |
to disconnect, to displace, to move by force; to deny, to refute |
Niegar i mentir i la verdad dezmentir |
deznudar cf. desnudar |
|
|
De Shavuot se vista el amorero i se deznuda el samarero |
Marido no es kamiza de deznudar |
deznudo cf. desnudo |
|
|
Mas deznudo kayi de la tripa de mi madre |
Mas da el duro ke el deznudo |
El ke se topa deznudo tiene razon de ser mudo ; el deznudo sin manto tiene muncho espanto |
dezokupado adj. |
בטל, חסר מעש, חסר פעולה; פנוי (מקום) |
idle, inactive; available (place) |
El mas disfortunado es el desokupado |
dezonorar v. |
חילל, ביזה, בייש, פגע בכבוד |
to desecrate, to despise, to shame, to hurt dignity |
Mi vezina me dezonoro una vez, i yo dos i tres |
dezonrar v. |
הוציא שם רע, קילל, ביזה |
to defame, to curse, to despise |
El travajo no dezonra sino da provecho i onra |
dezordonado adj. |
מבולבל, חסר סדר |
confused, disordered |
Eskova desatada mujer dezordenada |
dezvelopar (fr.) cf. desvelopar |
|
|
La valor de una buena instruksion ke dezvelopa un meoyo avierto vale mas de todo oro en el mundo |
día m. |
יום, יממה |
day |
El dia avla avagar, la noche mira atras |
El dia bueno echalo a la tripa |
Kresi el dia - kresi el frio |
En ke dia es el mundo igual? Kuando kaye luvia sovre el kal |
De dia en dia, kaza mi tia |
Dia de luvia el lavado no enshuga |
Del dia ke nasio tinya le kresio |
Los dias de la semana kayeron en un sako |
El dia vee la lavor de la noche i se rii |
La komida es una malatia, eskapa por la noche, torna por el dia |
Gana de kazar no tenia, se kazo en dia de luvia |
El dia nuvlozo se va komo el fumo |
Deke martes i no un dia mas antes |
Devda, buen dia no espera |
Despues de las kuarenta, kada dia una hohenta |
Guadra las paras para dia malo |
Ermano para dia malo |
Di kuando sos novia? Di dia i medio |
Echa tu pan a la mar, un dia lo toparas |
Ke venga el Mashiah, ke no sea en muestros dias |
De noche te vengo a ver, ke de dia non puede ser |
Dia nuvlado, dia bolado |
Guay del povre i de su dia preto |
El dia de las siete luvias |
Mas vale sufrir un dia ke kada dia |
No todos yoran en un dia, ni todos riyen en un dia |
Ke amaneske el dia kon bien i alegria |
Ande se ateman los buenos dias |
Kada dia kon su maravia |
Los dias korren komo el kavayo |
Apega el dia kon la noche |
Bivir un dia mas - ambizar una koza mas |
Kuando non ay mazal, ya si vei del dia de naser |
Bivir dias para ver maraviyas |
De Hanuka kresa el dia kon una saltadura de gayo |
El buen dia se ve de la manyana |
No alaves al dia antes de su pasadia |
Gastador i pompozo non traye dia bueno |
Un dia mantiene un anyo i un anyo no mantiene un dia |
Algun dia va ver la maravia |
diamante m. |
יהלום; כלי לחיתוך זכוכית |
diamond; glass cutting tool |
Un ijo muy estudiante es komo un diamante |
diavlo m. |
שטן, שד, מזיק; אדם ערום/פיקח חסר מצפון |
devil, demon, harmful; an unscrupulous smart man |
Asprikos i diavlikos no estan kedikos |
Ken save sirvir Avoda Zara el diavlo lo menospresiara |
Al deavlo se vaya, de chiko fin grande |
dicha (2) f. |
מזל, אושר, גורל |
luck, happiness, destiny |
Dicha klara komo la noche |
dichozo adj. |
בעל מזל, בר מזל, ממוזל, מאושר |
lucky, happy |
Dichozo kulo ke no pedo |
diente m. |
שן |
tooth |
Dientes akonantan parientes |
Ken no tiene dientes, tiene djindjivres |
Lo ke sale del diente ya lo saven toda la djente |
Dientes de kavayo ke tenga, igine no le vo dar or azer esto |
Li mitieron diente de oro |
Kien konsuegra kon parientes, apreta los dientes |
Kuando el lovo mostra dientes non penses ke esta riente |
Perro ke va modrer no amostra los dientes |
A ken li dueli el dienti si va al dantis |
La muez no parti, ama los dientes arrompi |
No keto dientes nainda |
Mas tokan dientes ke parientes |
diez/dies num. |
עשר, עשרה |
ten |
Diez anyos in kadenas i no uno debasho de tierra |
Aze los diez dedos kandelas i ni uno no le arlumbra |
Levantarse a sesh, echarse a diez, aze bivir el onbre diez vezes diez |
Keres azer maasim tovim, melda diez salmos de te'hilim |
Un padre para diez ijos, no diez ijos para un padre |
diferensia f. |
הבדל, הפרש, שוני, פער; הבדלה, הבחנה; מחלוקת |
difference, gap; distinction; division of opinion |
La diferensia es de los sielos a la tierra |
De ''me keres'' a ''te kero'' ay grande diferensia |
difisil adj. & adv. |
קשה, בלתי נוח; עקשן, קשה עורף |
difficult, uncomfortable; stubborn |
Lo ke ves enfrente es fasil, lo ke va a venir es defisil |
Gastar dinero es fasil, ganarlas es muy difisil |
Anke tienes kuatro pares de ojos, es muy muy dificil de ver piojos |
Es muy kolay para prometer, es muy difisil el buen azer |
dinero m. |
כסף, מטבע; הון |
money, currency; fortune |
Por no tener el dinero se le kemo el kulo entero |
Kien tiene dinero sona el pandero |
Kada ombre es un viajero, dezeozo de amontinyar dinero |
Lavor echa, dinero aspera |
Mas vale un amigo in la plasa ke un dinero in la kasha |
Gastar dinero es fasil, ganarlas es muy difisil |
Muncho amor i dinero nunka esta enkuvierto |
Bolsa sin dinero yamalo kuero |
El dinero aze lo malo bueno |
Si en raki gastas dinero sos ombre bovo sin meoyo |
dingún adj. |
אף (אחד) |
no(body) |
Non a melezina en dingun kamea |
Ni lokura ni dingun mal |
Dinguna mujer revela su edad |
dinguno pron. ind. |
אף אחד |
nobody |
Dinguno muere si Dio non kere |
El amor es una dolor de kulo ke no desha durmir a dengunos |
Perkura ayudarte a ti mesmo, i nunka dekolges de dinguno |
Konsejo de mintirozo dengunos no toman |
Ken no tiene ojo en dengunos i se va kon kuento tiene vida arepozada |
No te agas haver kon dengunos solo kon tu mujer |
Kuando todos estan durmiendo, dingunos estan sufriendo |
Dinguno no save kualo ay in la oya, mas de la kuchara ke la minea |
dinsiz (t.) m. & adj. |
כופר, אתיאיסט; פורע חוק, עוול |
heretic, atheist; breaker of law |
Para un dinsis se kere un imansis |
dinyo adj. |
ראוי, נאות, נכבד; מאופק, רציני |
worthy, proper, honorable; restrained, serious |
Ser bueno i linpio es komo tomar exempio dinyo |
Dio m. |
אלוהים, אל; דבר מה אהוב מאוד ונערץ |
God; something very beloved and revered |
El Dio aharva kon una mano, apeyada kon la otra |
El Dio da a unos - para ke apiadan a otrus |
La kandela de la mentira el Dio amata kon su ira |
Kefi va el djidio - ansi le ayuda el Dio |
Kuando ija ay de kazar, el Dio tiena de mandar |
En prekantos no tengas avtaha solo en Dio vas topar terufa |
El Dio no aharva kon dos manos |
Korason del rey en mano del Dio |
Ken en el Dio kreya, nunka s'enganya (o se despera) |
De el Dio i del vizino non si puede eskonder nada |
Las manos azen i el Dio ayuda |
El Dio da barvas al ke no tiene keshadas |
Kontentate kon la parte ke te dio el Dio |
Dinguno muere si Dio non kere |
Kien anda, el Dio le manda |
El Dio diza : Ayudate, te ayudare ; guadrate, te guadrare |
De tu boka a los oyidos del Dio |
El Dio lo echo i no lo vijito |
Lo klaro el Dio lo bendicho |
El Dio ke te meta la braha |
Lo ke es por bien ke mos rijga el Dio |
La rikeza 'sta en manos del Dio |
El Dio es tadrozo ma no es olvidozo |
La gava el Dio la aborrese |
De el al Dio, un palmo |
De ayn a-ra ke mos guadre el Dio |
Ke no traye el Dio a kayer in manos de kriyos |
Lo ke kere la mujer i el Dio lo kere |
La esperansa del Dio no se kita |
Bendicho el Dio ke me kriyo ombre i no mujer |
Guadrate, i el Dio ke te guadre |
Es de si al Dio |
El Dio no paga en Shabat |
De presion del Dio no ay ken fuiga |
Al Dio no lo vemos, de sensia lo konosemos |
A ken el Dio no le da ijos, le da suvrinos |
dip (t.) m. |
תחתית, קרקעית, עומק, תהום |
bottom, depth, abyss |
De kitar i no meter si ve presto el dip |
Va venir tiempo, ke las karas se van azer komo los dipes de los tendjeres |
Te kero bien komo el dip del legen |
direksión f. |
כיוון; הנהלה, הנהגה; כתובת |
direction; management, leadership; address |
Kuando vas a salir a kamino non trokes de direksion |
diskuviertura f. |
עירום, מערומים |
nudity |
Ke no salga deskuviertura lo ke mama la kriatura |
divino adj. |
אלהי, שמימי, נעלה, כליל יופי |
divine, heavenly, sublime, utterly beautiful |
Errar es umano i perdonar es divino |
djenayo (it.) m. |
ינואר |
January |
En el mes de Genayo non kanta bien el gayo |
djendjivres m. pl. |
חניכיים |
gums |
Ken no tiene dientes, tiene djindjivres |
djente f. |
בריות, בני אדם; קרובים, משפחה רחבה |
human beings; relatives, extended family |
La djente kon la djente e los aznos en el ahir |
Banyo solo, paseyo kon djente |
Boka dulsi, djenti di oro |
En kazal sin perros, la djente va sin palos |
El ke mira i piza en el lodo toda la djente saven ke es bovo |
El ke no se siente no viene de buena djente |
Guay de djente ke avlan lashon hara kon sus bokas espanden avoda zara |
Ande ves muncha djente no te enkashes |
El rey es kon la djente |
El ke mira a la djente nunka va bivir kontente |
Kuando azis bundad a la djenti non asperis paga |
Yo ke este kayente ke se riyan la djente |
Lo ke sale del diente ya lo saven toda la djente |
El komer i el bever a la savor tuya, el vestir i el kalsar a la savor de la djente |
Kuando no se bare viene djente |
Kon buena djente lo digo, uno yevaron, uno trosheron |
djesto m. |
מחווה, ז'סטה |
gesture |
El ken al guerko vido su negro djesto le keda |
djornalisto m. |
עיתונאי |
journalist, reporter |
Si avlas komo un djurnalisto te dizen ke sos endevino |
djoven adj. & n. |
צעיר |
young, youngster |
El viejo le parese el mundo mal echo, el djoven ve el mundo kon muncho prometa |
djoventud (it.) f. |
נעורים, עלומים; נוער |
youth |
La djuventud es kuravle, la viejes es inkuravle |
djoya f. |
תכשיט, עדי; אוסף תכשיטי אשה |
jewel, Witness; a woman's jewelry collection |
La djoya es una koza ke a la fea aze ermoza |
La vieja en kaza la djoya en la kasha |
djoyero m. |
צורף, תכשיטאי |
jeweler |
Kuti sovre kuti, mania de djueri |
djudaízmo m. |
יהדות |
judaism |
Si keres saver el fondo del judaismo ten tino ke la skola i sinagoga es uno |
djudezmo m. |
יהדות, אמונה ומצוות היהדות, דבקות בדת היהודית; ספניולית, איספניולית, לאדינו, לשון יהודית |
judaism, faith and the commandments of judaism, adherence to the jewish religion; judeo-spanish |
Keresh diskuvrir djudezmo kon alegria andadvos al kal kon prisa i lejeria |
djudio m. & adj. |
יהודי |
jew, jewish |
Ke nuestros djidios esten bien i nosotros tambien |
Dos djidios en tres ''killot'' |
Chikos i grandes komo los djidios de la kaye |
Ande el pie del djidio peza, yerva no kresa |
Kefi va el djidio - ansi le ayuda el Dio |
El kochiyo del djidio apresta para mal (se korto) |
Shabat i Yom Tov es solo al djidio |
Djudio i djidio es todo uno |
El ijo del djidio golozo i verguesozo |
Guadrate de djudio riko, de grego buracho i de turko prove |
El ijo del djudio, krese i enegrese |
Achakozo komo el djudio en viernes |
El ke unya de djuduyo toka, la kavesa se le korta |
djugar v. |
שיחק, השתעשע, התבדר; ניגן על כלי נגינה; הימר, שיחק משחקי מזל; לגלג; נע, זע במקומו (יש לו ''שפיל'') |
to play, to have fun; play a musical instrument; to gamble, tp play games of chance; to mock; to move, to move in its place (it has a displacement space) |
No djuges kon el huego porke te kemas |
El ke djuga kartas kuando gana se va alegrando i kuando perde se va inyervando |
El djugar maytap es kontajiozo |
Ken solo djugo, nunka se inganyo |
Algunas vezes es bueno de jugar komo el bovo |
El mejor de los dados es no djugarlos |
djuget/djugete m. |
צעצוע, עצם כלשהו המשמש כצעצוע |
a toy, an object used as a toy |
El amor no es djuete, sino ke une alfinete |
djura f. |
נדר, שבועה, אלה |
vow, oath |
Si djuras en falso, muereras deskalso |
El banyo tiene djura ke al preto no aze blanko |
djurar v. |
נשבע |
to swear |
Kudiado ke desho Malkuna, ke djuro de no bivir |
djustisia f. |
צדק, יושר, הגינות |
justice, honesty, fairness |
En demandas de djustisia avla siempre la verdad |
djusto adj. |
צודק, חסר פניות, פנים, ישר, צדיק, הוגן, הגון; בעל מידה נכונה |
just ,correct, impartial, honest, righteous, fair, decent |
Ni bien djusto, ni mal akavado |
Pari, mujer, ke la kuenta esta djusta |
Kada ombre ke prekure de ser djusto i no kauze a ninguno danyo i dizgusto |
djusto adv. |
בדיוק |
exactly |
Peza djusto i amezura djusto |
djusto m. |
צדיק, מי שדבק במוסר ובצדק, בעל מידות טובות |
a righteous man, one who adheres to morals and justice, has good qualities |
Djustos pagan por pekadores |
La puerta avierta i el djusto peka |
djuzgador/dera n. |
שופט, דיין |
judge |
Del pleto el djuzgador gana |
djuzgar v. |
שפט, דן; העריך, ביקר; גינה |
to judge; to evaluate, to criticize; to condemn |
Antes de juzgar al de enfrente, metete en su lugar |
El haham no djuzga sin saver de las dos partes |
dobla f. |
דובלון (מטבע אוסטרי) |
Doblon (austrian currency) |
Doblas i saraguelas rotos |
doblado adj. |
כפול; מקופל, מכווץ |
double; folded, contracted |
Amigo enganyado, enemigo doblado |
Mis ijos kazados, mis males doblados |
Ansias dubladas |
doktor/resa m. |
רופא, רופאה |
doctor |
El doktor ke hayir non te da esparte presto tu sedaka |
Doktor de mata sanos |
El doktor non puede dar preskripsion para el bovo i el ladron |
El Dio ke mos guadre de medio haham i de medio doktor |
dolap (t.) m. |
ארון; בהשאלה: מעשה רמיה |
closet; a nickname for deception |
Yave de oro avre kada dolap |
doler v. |
חש כאב; חש יסורי מצפון, חש דאגה |
to feel pain; to feel the pangs of conscience, to feel worry |
A ken li dueli el dienti si va al dantis |
Mas duele la palavra del amigo ke la kuchiyada del enemigo |
Yagas untadas ya duelen ma no tanto |
Palos kontados no duelen |
No ay ken se duele mas de la ke pare |
doliente adj. |
סובל, חש ברע, מרגיש כאב ומתאנח |
suffers, feels bad, feels pain and sighs |
La kaza del doliente se kema i no se siente |
dolor f. & m. |
כאב, מכאוב, ייסורים; צער |
pain, ache, anguish; grief |
Ken tiene dolor en el dedo se aze pregonero |
El amor es una dolor de kulo ke no desha durmir a dengunos |
El mansevo por dolor, el viejo por onor |
Kada uno kun su dulor |
Ken se kaza kon amor siempre bive kon dolor |
Ni luvia sin truenos, ni parto sin dolores |
Mas vale pan kon amor ke gayina kon dolor |
Mas vale verguenza in kara i no dolor in el alma |
Marido en kaza dolor de keshada |
La noche es larga a la dolor ke se vela |
Nasen los ombres, nasen dolores |
Primo amor todo dolor |
Los malos kristianos mos dan munchas dolores, boyadean judezmo kon pretas kolores |
Kuando estas sufriendo i estas en dolor ten tino en la grandeza de muestro Kriador |
Munchos bienis, muncho dulor de kavesa |
Muerte de la mujer, dolor de kovdo |
Ken tiene guadrado dolores kuando abashan les toma dolores |
El ke tiene elmuera, tiene dolor de muela |
Ken no tiene krios, tiene una dolor, ken tiene, tiene munchas |
Marido dolor de oyido |
Amaha la tierra, amaha la duelor |
Kanta de dolor de korason |
Buen dulor di kulu |
El tiempo kura todas las dolores |
Ande va la panda va kon sus dolores |
Una dolor mas i un ijo |
Mejor es verguensa en kara i no dolor del korason |
Segun la dolor ez la nochada |
Mucha miel da dolor de vientre |
dolorear v. |
חש כאב |
to feel pain |
Kien no pario, no se dolorio |
donde adv. |
מאיפה, מנין; במקום ש-; אשר |
where, whence; instead of-; which |
Donde las dan, las toman |
Donde el korason inklina, ansi el pies kamina |
Donde viene el mal, non ay muncho mazal |
Donde uvo fuego, senizas kedan |
Al riko kon salud, al prove: donde te vino? |
dormir v. |
ישן, נם |
to sleep |
El dormiendo, su mazal despierto |
El amor es una dolor de kulo ke no desha durmir a dengunos |
Kovra buena fama i echate a durmir |
Tres kozas fuertes : Echar i no durmir, azer i no agradeser, esperar i no venir |
El Dio ni durma, ni adormesa |
Kuando todos estan durmiendo, dingunos estan sufriendo |
Esta durmiendo en pies |
Ken marido ay di servir, la noche no ay dormir |
El amo durmiendo, el kavayo komiendo |
Leon ke esta dormiendo, no lo espertes |
Ten mazal bueno i echate a durmir |
Ken mucho durme poko ambeza |
dormirse v. refl. |
נרדם |
to fall asleep |
Se durme ensima de la mula |
Se durma el mazal |
La kama es una roza, si non se durme se repoza |
dos num. |
שנים, שתים; שני, שתי |
two, second |
Dos i dos azen kuatro |
Dos pies en un sapato |
Una mano lava la otra i las dos lavan la kara |
Es un pedaso de karne kon dos ojos |
Mi vezina me dezonoro una vez, i yo dos i tres |
El otro anyo tinia un gameo, este anyo tengo dos |
Ken fuye de un komercho paga dos |
Mi marido ganador yeve tres, torna dos |
Lus ijos de mis ijos, son dos vezes mis ijos |
Mirame kon ojo, te mirare kon dos |
Antis ki agas, pensalo dos vezis |
El Dio no aharva kon dos manos |
Dos kulos en una braga |
La ermana de tu madre es dos vezes tu madre |
El dizir i el azer son dos |
Sekretos de dos, sekreto de Dio, sekreto de tres, sekreto de todos |
Azer la una en dos |
Ken a dos reyes sierve, a uno enganya |
dota f. |
נדוניה, נדן, מוהר |
dowry |
Ijika kon kaveza de kalavasa dota godra kon mobilia ya basta |
Ande entra la dota, la vida non es rota |
De dota i ashugar ninguno se enrikesio |
dotrina f. |
תורה, משנה, עקרונות, דוקטרינה,חוקי התנהגות |
doctrine |
Dotrina de muestra Torah enaltese la emuna |
Buenas dotrinas de padre i madre les kresen en sus ijos muncho hayre |
dotrino m. |
חינוך, לימוד, אילוף דעת; הדרכה וחינוך ילדים בדרך הישר; נזיפה, גערה, תוכחה |
education, study; Guidance and education of children in the straight path; rebuke |
Del buen vezino - buen dotrino |
draga f. |
דרקון, מפלצת (טורפת ילדים); אישה רבת פעלים החושבת על הכל והכל עולה בידיה היטב |
dragon, monster (child predator); a multi-verbal woman who thinks of everything and everything goes well in her hands |
Draga de siete muntanyas |
droga f. |
סם משכר, סם מרפא, תרופה; הרואין; סממן |
intoxicating drug, medicinal drug, drug; heroin; flavor |
Vieja en kaza, droga en kaza ; viejo en kaza entrompezo kaza |
dubio m. |
ספק, פקפוק, חשש |
doubt, apprehension |
El ke esta vendido sin dubio es perdido |
duda f. |
ספק |
doubt |
El ignorante non tiene duda porke entiende poko de nada |
Sin duda todos nasimus ignorante, el marifet es morir inteligente |
dudar v. |
הטיל ספק |
to doubt |
El ke se espanta preguntar tanbien se espanta de dubdar |
El ke non save dubdar tanbien non save pensar |
El ombre ke nunka duda, non sabe koza alguna |
dudozo adj. |
דו משמעי, מפוקפק, מוטל בספק, חשוד |
ambiguous, dubious, questionable, susected |
El ke kontinua su feo uzos desha lo seguro por lo dubdozos |
El sospechador nunka tiene repozo porke en todo lo todo es dudozo |
duenyo m. |
(משמש רק בפתגמים) בעל, בעל בית; ארוע |
(used only in proverbs) husband, landlord; event |
Todos los duenyos kon komer son buenos |
Ken kanta a su duenyo espanta o de visto o de ansia |
El es.huenyo no tiene duenyo |
dukado m. |
דוקט - מטבע זהב ישן |
an old gold coin |
Las palavras en su ora, valen mil dukados |
Ni shabat es, ni el dukado esta en basho |
Un bokado, un dukado |
dulsamente adv. |
ברוך, במתיקות |
in tenderness; in sweetness |
Ken va dulchamente kamina kontente |
dulse adj. & adv. |
מתוק, ערב; רך, טוב, רחום, נעים; תה''פ: ברכות, במתיקות |
sweet; soft, good, compassionate, pleasant; adv.: in tenderness; in sweetness |
Desde ke kazu, bukado dulse non komiu |
Dulse vida pasan los kazados, si son fieles i amados |
Kada moko para su paladar es dulse |
Ken amargo englutio - dulse non skupio |
Dulses son las damas, ma afuera de sus kazas |
Vida sin salud, la muerte es mas dulse |
Palavra dulse avre puertas de fierro |
Boka dulse avre puerta serrada |
Kura dulse no ay |
Muerta dulsi no ay |
Boka dulsi, djenti di oro |
Poko ma dulsi |
Pan i sal i boka dulsi |
Ajo dulse no ay |
Vinagre debalde es mas dulse de miel merkada |
Dulse komo la miel |
El amor es dulse ma kon pan |
Dulse me vengash |
dumán/dúman (t.) m. |
ערפל, עשן; הוצאה כספית מוגזמת |
fog, smoke; excessive financial outlay |
Una mujer mala es komo una soba rota, non da kalientura i muy muncho duman |
dura f. |
דורה (סוג של תבואה) |
sorghum |
Dura mala en piedra kaye |
durera f. |
עצירות; קשיות, נוקשות, קושי |
constipation; hardness, stiffness, difficulty |
Kuando por durera, kuando por shushulera |
Mal de durera, mal de kagadera |
duro adj. |
קשה, נוקשה, צפיד, קשיח; קפדן, קשוח, נוקשה, אכזרי; מחוספס, קהה רגש;קפוץ יד; אטום ראש, מוגבל |
hard, stiff; strict, tough, rigid, cruel; rough; whose head is opaque , limited |
Mas da el duro ke el deznudo |
Sien ke le den en el kulo, yene duro, yene duro |
Pan fresko kon kezo, pan bayat kon halva, pan duru kon buru i pan yelado kon salado |
A la pera dura, el tiempo la madura |
Duro de entender, inat de piedra |
duvda f. |
ספק, פקפוק |
doubt |
El ke se aze vaftiz sin duvda es kademsiz |
echa f. |
פעולה, מעשה, פֹּעַל, ביצוע; עסק, עניין |
action, deed, act, execution; business, interest |
Unos tienen las echas, otros la fama |
La muerte es la mas grande echa de la vida |
echar v. |
זרק, השליך, הטיל; ירה; דחה מ-; השכיב; גרש, גרש אשה; הפעיל |
to throw; to shoot; to reject from; to lay down; to expel, to divorce; to activate |
Aze una buendad i echala a la mar |
Echo el ojo a la kuzina |
Lo echas por la puerta, entra por la ventana |
Djuha no se iva a ichar sin sehura mueva |
Echar una vazia, aferar una yena |
El Dio lo echo i no lo vijito |
Echa tu pan a la mar, un dia lo toparas |
El rey esta hazino, al vizir le echan las ayudas |
El dia bueno echalo a la tripa |
Las maldisiones son komo los papeles, ken los echa los rekoje |
Kuando las manos no tokan, las paredes lo echan |
Echa el pelisko i skonda la mano |
Ni sal, ni lugar ande echar |
Al riko, i el gayo le echa guevos - al prove ni la gayna |
La novia por se engrasiar icho un pediko |
Ken tiene tejado de vidro no echa piedra a su vezino |
Los ke son muy miop todo echan al chop |
Ken tiena muncho asafran, echa i a las koles |
No es d'echar a por aya |
No eches la boka al negro |
Le echo sal en los ojos |
Le echo sal en la koda |
Lavor echa, dinero aspera |
Aze bueno i echalo a la mar |
El loko la echa, el savio la yeva |
Lo echo al sako |
Echar la fez para pelear |
Echar sal a la mar |
Tres kozas fuertes : Echar i no durmir, azer i no agradeser, esperar i no venir |
echarse v. refl. |
שכב, שכב לישון; הטיל עצמו, החל |
to lie down, to lie down to sleep; to begin |
Echarse a parir es echarse a la muerta |
El ke s'echa kon chikos s'alevanta pishado |
El ke mucho pensa, sin komer se echa |
No te eches al pozo kon la kuedra de otros kedas en el pozo |
El papu del padre ke se echo kon la madre |
Ken demanda sedaka no se echa sin senar |
La kavra ya esta embezada a echarse en el sereno |
Ten mazal bueno i echate a durmir |
Levantarse a sesh, echarse a diez, aze bivir el onbre diez vezes diez |
El ke a la mar se echa, de la espada se dentiene |
Ni al chiko digas echate - ni al grande alevantate |
Il rey si icho kon mi madre, onde vamos a yir a shtikar |
Kon pulgas se echa, kon moshkas se alevanta |
Arroz - m'ichare kon vos |
Kovra buena fama i echate a durmir |
echizería f. |
קוסמוּת, כישוף, מגיה |
sorcery, magic |
Si keres bivir kon gozo i alegria fuye de ojo malo i echizeria |
Un ser sin muncho saviduria kree muncho en echizeria |
echo adj. |
עשוי, ממומש; בשל |
made, realized; mature |
El viejo le parese el mundo mal echo, el djoven ve el mundo kon muncho prometa |
Para lo echo no ay provecho |
echo m. |
עבודה, עסק, משלח יד, עיסוק, מסחר, התעסקות, עניין, מעשה |
work, business, occupation, trade, dealing with, interest, deed |
Aze los echos uno en alto, uno en basho |
Aze echos embatakados |
Para echos del Dio no ay ni kavo, ni karar |
Echo de oy no lo deshes para manyana |
A la muerta i a la aogada aza los echos |
El muerto no aze el echo del bivo |
Los echos no s'eskapan |
Non te meskles en echos de ningunos |
Mira el echo tuyo i no avles mal por ninguno |
edad f. |
גיל |
age |
Dinguna mujer revela su edad |
Es mashkar fierro in esta yeda |
A la edad de 75 anyos se amato la ultima luz |
eden (ebr.) m. |
גן עדן |
paradise |
El palo salio de Gan Eden |
Entro en el guerto de Eden |
ekonomía f. |
כלכלה, תורת הכלכלה; חסכון |
economics, economics theory; saving |
Ekonomia i sharlatania - mul en Sofia |
ekonomizar v. |
חסך, קימץ |
to save; to skimp |
Moneda ekonomizada vale kuatro vezes ganada |
eksperiensa/sia cf. esperiensa |
|
|
Saviduria sin eksperiensa komo una kasha vazia |
Non menospresies la eksperiensia porke es la madre de la sensia |
el pr. pers. |
הוא |
he |
El se lo kanta, el se lo baila |
elefante m. |
פיל |
elephant |
Anke todo en siendo chiko parese linpio, el elefante aun ke es grande es suzio |
elevo (fr.) m. |
תלמיד |
pupil |
Para el elevo es bendision kuando tokas su imajinasion |
El elevo demanda, el profesor aklara |
elmuera f. |
כלה, אשת הבן |
daughter-in-law |
El ke tiene elmuera, tiene dolor de muela |
Bueno giza mi elmuera kon la alkuza yena |
embabukar v. |
הונה, רימה, הוליך שולל |
to deceive |
Los ke enbabukan en la sensia de astrolojia biven vida de torpeza i en el mundo fantazia |
embarasar v. |
הטריד, הפריע, גרם מכשולים; העציב, ציער, דיכא |
to harass, to interfere, to cause obstacles; to sadden, to depress |
El apio por ande pasa no embarasa |
Al haragan los malos pelos embarasan |
Todos saven kuzir samara, ma los pelos embarazan |
Kalavasa por onde pasa non enbarasa |
embasho adv. |
על הארץ, מטה, למטה |
on the ground, down |
Es de los ojikos embasho |
embatakado adj. |
מוכתם, מלוכלך, מטונף, מזוהם |
stained, dirty, filthy |
Aze echos embatakados |
embatakar (t.) v. |
טינף, לכלך, זיהם, הכתים |
to soil, to make dirty, to pollute, to stain |
En el luguar ke komes no enbatakes |
embelekarse v. refl. |
העביר את הזמן, השתעשע; דאג לדברים קלי ערך; שקע ב-,התעסק ב- |
to pass the time, to have fun; to take care of trivial things; to immerse yourself in, to engage in |
Mas ay lokos, mas se embelikan |
emburujar v. |
פיתל, עיקם; עיוות את הדברים, דיבר בצורה מבולבלת; עטף, ציפה, ארז; רימה; הכזיב; גרם ריב ומדון |
to twist; to distort things, to speak in a confused way; to wrap, to pack; to deceive; to disappoint; to cause a quarrel |
Alvanta el velo, i veras en lo kue t'emborujas |
embutido adj. |
מפוטם, גדוש, רווה, רווי; מי שהחדירו בו רעיונות מסויימים |
fattened, copious, saturated; a person whom certain ideas were instilled in him |
'Sta un ratoniko embutido |
empalar v. |
שיפד |
impale |
Todos se vayan anpalar, ki yo al talamon mi vo asentar. |
empesar m. |
התחלה |
beginning |
El komer i el arraskar es al empesar |
empesar v. |
התחיל, החל, פתח |
to start, to begin |
Empeso su viaje eterno a el paraiso |
Dizen ke kon la mujer enpeso el pekar ma por esta kauza onbre non va eskapar |
empesarse v. refl. |
התחיל |
to start, to begin |
Lo ke no se empesa no se akava |
empesijo m. |
התחלה, ראשית, תחילה |
start, beginning |
Todos los empesijos son fuertes |
empleado adj. |
משומש, שהשתמשו בו; מועסק, שכיר |
used; employed, employee |
'Stan unas nochadas, en bien empleyadas |
emprenyarse v. |
התעברה |
to become pregnant |
Despues ke la bivda se emprenya, serra la puerta |
emprestado adj. |
מולווה, מושאל |
lent |
Vestidos emprestados no kalientan |
Dame una boka en prestado |
emprestador/dera n. |
משכיר, מלווה |
landlord, lender |
el emprestador tiene mejor memoria ke el devdor |
emprestar v. |
הלווה; השאיל |
to lend; to borrow |
Ken empresta pierde la testa |
Ken empresta a amigo, se kovra inimigo |
empréstimo m. |
הלוואה, מלווה; השאלה |
loan, lender; lending |
Emprestimo bueno no ay |
empreteserse v. refl. |
השחים, השתזף |
to get a tan |
La uva se empretese de ver la una a la otra |
emprezentar v. |
הגיש; נתן במתנה; מחל |
to submit; to give a gift; to forgive |
El ken emprezenta sus bienes en vida merese apiedregado |
Marido vos kero kitar, emprezentame la ketuba |
emprimero adv. |
בתחילה, ראשית כל |
initially, first of all |
El ke gana emprimero, gana kon miedo |
emproveser v. |
רושש, העני; התרושש |
to impoverish; to become poor |
El ke no mos arekesio no mos emproveska |
emproveserse v. refl. |
התרושש |
to become poor |
De lo barato s'emprovesio mi padre |
Kuando el riko s'emprovesa es komo el prove s'enrikesa |
empushar v. |
הדף, דחף; הדיח |
to repel, to push; to dismiss |
Keres empushar a los mazikim melda kon kavod los Ti'hilim |
emuná (ebr.) f. |
אמונה, אמון |
faith, trust |
Los ke tienen muncha emuna non les gustan tomar kolera |
Dotrina de muestra Torah enaltese la emuna |
El estudio provechozo i ventajozo az enfloreser la emuna del relijiozo |
en prep. |
ב-, בתוך |
in, within |
Kon sus piedras en su kavesa |
enadar v. |
שׂחה |
to swim |
Kien no save enadar no se pasea por la uria de la mar |
enalteser v. |
העלה, הגביה, הרים, נישא |
to raise, to lift |
Dotrina de muestra Torah enaltese la emuna |
Sedaka i bienfizensia enaltese a la nasion |
enbasho adv. |
למטה, על הארץ, על הרצפה |
downstairs, on the ground, on the floor |
De enbasho en basho |
Lo das enbasho salta komo el karpus |
Ni shabat es, ni el dukado esta en basho |
'Spantate de los ojikos d'enbasho |
La vejez, si la vesh en basho, no la tokesh |
enbiar cf. embiar |
|
|
Ken bavas inbia, mokos arisiva |
endelantre/endelante adv. |
ואילך |
onwards |
Yirme por estos mundos endelantre |
enderechar v. |
יישר, תיקן, שיפץ, זקף, העמיד מחדש; הימין, פנה ימינה |
to straighten, to repair, to renovate, to erect, to reposition; to turn right |
El palo salio de Geinam para enderechar al benadam |
enderecharse v. refl. |
התיישר, הזדקף; שיקם את מעמדו; חזר למוטב |
to straighten up, to stand up straight; to rehabilitate his status; to return to the beneficiary |
El ke tuerto nase nunka s'enderecha |
Arvol tuerto nunka se enderecha |
El paliko vedre se endirecha |
El arvoliko s'enderecha kuando es mansevo |
endevdar v. |
השקיע בחוב |
cause to sink into debt |
No te endevdes mas del karar porke no puedes nunkua pagar |
endevina f. |
מנחשת בקלפים, קוראת עתידות; הגדת עתידות |
fortune teller |
El Dio ke mos guarde de medkus i de indivinas |
endevino m. |
מגיד עתידות |
fortune teller |
Lo ke keda del ladron se lo kome el endevino |
Si komes medra de un adivino, piedres vuestro meoyo i tu tino |
Si avlas komo un djurnalisto te dizen ke sos endevino |
endurar v. |
הקשה |
to harden |
Si non lo puedes kurar lo tienes ke endurar |
enemigo m. |
אויב |
enemy |
Kien son enemigos del adelantamiento? Akeyos ke soportan mal komportamiento |
Ken es tu enemigo - el de tu ufisio |
La ambre i el frio traen a la puerta del enemigo |
El pan i el frio trayen a la puerta del enemigo |
Amigos viejos, nunka se azen enimigos |
Mas duele la palavra del amigo ke la kuchiyada del enemigo |
Aunke sien amigos non es muncho, un enemigo es mas de muncho |
Mas vale la piedra del amigo ke la mansana del enemigo |
Ken empresta a amigo, se kovra inimigo |
Kuando el Dio esta kontigo no te espantes de tu enemigo |
La sensia i la pasensia abate al enimigo |
Lo ke pensa el amigo vaya al enemigo |
El marido es el mas amigo i el mas enemigo |
Mi enimigo me veye murir, ke de todo mal me vera salir |
No te espantes de tu inimigo, espantate de tu amigo |
El Dio me guarde de mis amigos, de mis enemigos me bekleyo solo |
Amigo enganyado, enemigo doblado |
Kuando se eskapa de un enemigo? Kuando lo azes tu muy karo amigo |
A tu enemigo no le seres todas las puertas |
El perro es amigo del ben-adam, el gato es enemigo |
Los males tuyos no kontes a ninguno, al enimigo lo alegraras |
Si tu enemigo es una ormiga, kontalo komo un gameyo |
enfasiar (port.) v. |
הטריד, ייגע, עייף, הציק, שיעמם |
to bother, to tire, to harass, to bore |
El ke es prudente amostra grasia, el ke es muncho prudente efastia |
Una vez engrasia, la sigunda enfasia, la tresera desgrasia |
Mujer ke es kasta, nunka enfastia |
enfasio (port.) m. |
טרדה, טרחה, אי נעימות; שעמום |
harassment, hassle, discomfort; boredom |
Non dar infasio ni al kavisal |
enfermedad f. |
חולשה, מום, מחלה, חולי |
weakness, malformation, disease, illness |
Si uno se engrandese kon bovedad non ay serum kontra esta enfermedad |
enfilar v. |
השחיל |
to thread |
Sinyora mestra, enfili la alguja, yo la vo travar |
enfloreser v. |
פרח, לבלב; שגשג |
to bloom; to thrive |
El estudio provechozo i ventajozo az enfloreser la emuna del relijiozo |
En enfloreser la ortiga, ya puncha komo enemiga |
enforkado adj. |
תלוי, מוקע |
hanged |
En kaza del enforkado no se avla por kuedra |
Al enforkado le trava la kuedra |
enforkarse v. refl. |
תלה את עצמו; ניסה להחלץ ממצוקה בכוחות עצמו; סבל נואשות בשל מצוקה או מחסור |
to hang himself; to try to extricate oneself from distress on one's own; desperate suffering due to distress or scarcity |
Kuando non tienis mazal - ya ti puedes enfurkar i nada non ti va ayudar |
enfrente adv. |
ממול, מול, נוכח; נגד |
against, in front of, opposite to |
Lo ke ves enfrente es fasil, lo ke va a venir es defisil |
Lo de enfrente gole, lo de al lado fiede |
No keras mal al de enfrente ke te vieni a ti |
Non azes al de enfrente, eso ke non keris ke te lu azin a ti |
Kien tiene maniyas mete, ken no mira de enfrente |
Kon los suyos, komer i bever de enfrente |
En primero pinchate tu i despues pincha al de enfrente |
No agas kuento del denfrente porke te azen i a ti |
Kon parientes d'enfrente |
Akel se yama alegre i kontente. el ke tiene plazer de el prospero de el de enfrente |
Antes de juzgar al de enfrente, metete en su lugar |
Ke no tengas el ojo en el d'enfrente |
De los tuyos - d'enfrente |
enganyado adj. |
מרומה |
cheated |
Enganyado adetras de lo enganyado |
El enganyador es enganyado |
Amigo enganyado, enemigo doblado |
enganyar v. |
הטעה, רימה, הונה, הוליך שולל; סחט (הוציא כסף במרמה) |
to deceive; to blackmail (to take money fraudulently) |
Guay de el y guay de su alma kuando a su mujer enganya |
Ladron ke save rovar save enganyar |
Ken solo djugo, nunka se inganyo |
Ermozura enganya los korasones de los mansevos ama el dinero i fama sonbaya los bovos |
Ken a dos reyes sierve, a uno enganya |
enganyarse v. refl. |
רימה עצמו, השלה עצמו |
to deceive himself |
Mi ojo no se enganya |
A ken Adonai yamo no s'enganyo |
Ken en el Dio kreya, nunka s'enganya (o se despera) |
enganyo m. |
מרמה, רמאות, רמיה, תרמית, הונאה, גניבת דעת; בדותה, תחבולה, תכסיס |
cheating, deception, fraud; fib, trickery, ploy |
El medio onesto aze kamuflaje o enganyo para los ke avlan media o entera mentira. |
enganyozo adj. |
מתעתע; רמאי |
misleading; cheater |
Aguas kayadas son enganyozas |
englutir v. |
בלע, גמא, גמע |
to swallow |
El peshkado grande engluta al chiko |
Bokado grande engluta, palavra grande no kitas de boka |
Ken amargo englutio - dulse non skupio |
engodrar v. |
פיטם |
to fatten |
La palavra buena del marido ingodra por el oido, la negra entrekese i no parese. |
engodrarse v. refl. |
השמין, התפטם |
to gain weight, to become fatter |
En Israel tanto ay de komer, ke el puevlo se engodra sin kerer |
engodreser v. |
פיטם, ניפח, הרחיב |
to fatten, to inflate, to expand |
El komer si no engordese bien parese |
engrandeser v. |
גדל, שגשג, צמח; גידל(ילד); הגדיל, הרחיב, הרבה, העצים, הפריז, הגזים; גרם שגשוג |
to grow, to prosper; to raise (a child); to increase, to expand, to multiply, to empower, to exaggerate; to cause prosperity |
Ijos de engrandeser, fiero de mashkar |
Si te okupas muncho en el pareser te vas a engrandeser mankura de ser |
Nada no engrandese la persona en ojos de enfrente kuanto una grande desgrasia ke le arriva |
engrandeserse v. refl. |
התרחב, התפשט; גדל (עברו עליו שנות ילדותו ב-) |
to become wider, to spread; to grow up (he spent his childhood in) |
Si uno se engrandese kon bovedad non ay serum kontra esta enfermedad |
engrasiar v. |
נטה חסד ל-, העניק חן |
to tend kindness to, to bestow grace |
Una vez engrasia, la sigunda enfasia, la tresera desgrasia |
engrasiarse v. refl. |
נעשה חביב (נאמר גם באירוניה על המפריז ברצון להתחבב) |
to become likable (also said with irony about someone who exaggerates his desire to be liked) |
La novia por se engrasiar icho un pediko |
enguayar v. |
קונן על מת, גנח והתייפח; ביקש דבר מה בהכנעה ותחנונים |
to lament over the dead, to moan and sob; to ask for something humble and pleading |
Kien se kuido su madre no la enguayo |
enkampar v. |
עצר (מישהו); הפיל בפח |
to trap |
Lo ke aborresi, akeyo enkampi |
enkamparse v. refl. |
נפל בפח; נכשל (נתקל במשהו ונפל) |
to fall into trap; to bump into something and fall |
Di la burla no se eskapa ama si enkampa |
Kon un no se eskapa, kon un si se enkampa |
enkantado adj. |
מוקסם, מכושף; נדהם, המום; משותק מרוב הפתעה |
fascinated, enchanted; astonished, stunned; paralyzed by surprise |
Pato enkantado |
enkantarse v. refl. |
נדהם, התבלבל, איבד ראשו |
to be astonished, to be confused, to lose his head |
Se enkanto hanino en medio del kamino |
enkanyado adj. |
מלוכלך, מזוהם, מטונף,מרופש, דלוח, עכור |
dirty, filthy, muddy, murky |
Ni kaza, ni morada, ni hastra enkan(e)yada |
enkanyar v. |
טינף, לכלך, זיהם, הטיל רפש |
to make dirty, to soil, to pollute, to slime |
El Dio no enkania dos kazas, es una i buena |
enkargado adj. |
טעון, עמוס; נושא משרה/שליחות |
loaded; job/mission holder |
Aznu enkargado de paja |
enkargar v. |
הטעין, העמיס (על אוניה, כלי רכב); הטיל עול/שליחות/משימה |
to load (on ship, vehicles); to impose a burden/mission/task |
Ija de kazar, nave de enkargar |
enkashar v. |
הכניס, החדיר, תחב, תקע, נעץ, טמן; המוני: הונה, ''זיין'', ''הכניס לו'' |
to insert, to tuck, to poke, to stick, to bury; vulg.: to deceive, ''fuck'' |
Solo se enkasho en la boka del lovo |
Ande ves muncha djente no te enkashes |
enkasharse v. refl. |
נכנס, הכניס/השקיע עצמו, השתקע, נטמן, נדחק, תקע עצמו למקום שאינו רצוי בו; התכווץ, השתוחח; חדר, הסתנן |
to enter, to insert oneself, to bury, to be pushed, to stick oneself to an undesirable place; to shrink, to bend; to penetrate, to infiltrate |
Aki me enkasho, mindrugos mashko |
enkojido adj. |
מכווץ, עשוי קפלים, מצומק, מקומט; קמוט מצח, זעוף |
contracted, made of folds, shrunken, wrinkled; frowned, sullen |
Apritadiko i enkojidiko, i un paliko en el kuliko. |
enkolgado adj. |
תלוי, מוקע |
hanged |
Kido kon los mokos enkolgados |
enkolgar v. |
תלה, הוקיע |
to hang |
El inkolga al gatu, pur un grosh |
Se torno kon los mokos enkolgando |
enkomendado adj. |
מצוּוה, מוזמן |
who is commanded, invited |
Si tu keres aremendar tus pekados akodrate de las leyes enkomendados |
enkomendar v. |
ציווה, פקד, הורה; יעץ, המליץ; הזמין (בגד, נעלים לפי הזמנה) |
to command, to instruct; to advise, to recommend; to order (garment, shoes) |
Aki te meto, a el guerko te enkomendo |
Enkomendar las ovejas al lovo |
enkorvarse v. |
התכופף, השתחווה, קד |
to bend, to bow |
Pezando sovre un kolevro - el kolevro se enkorvo |
enkontrarse v. refl. |
נפגש |
to meet |
Non se enkontro mas en la rejion de los bivos |
Muntanya kon muntanya non se enkontran, persona kon persona se enkontra |
enkuvierto adj. |
סודי, נסתר, נחבא, מוחבא |
secret, hidden, concealed |
Muncho amor i dinero nunka esta enkuvierto |
enkuvrir v. |
החביא, הסתיר, הצפין, שמר בסוד |
to hide, to keep secret |
Kien su mal enkuvrio, de eyo se murio |
Ken se puede enkuvrir del Dio? El bovo dize, solo yo, solo yo |
De el Dio i del vezino, no se puede enkuvrir |
enmedio adv. |
באמצע |
in the middle of |
Djoha en medio de la sofa |
enmelo m. |
מילוי/ערוב בדבש; מעורבות בתגרה/בעניין שסופו רע |
filling/mixing with honey; involvement in a fight/in a matter that ends badly |
La muncha enmelor sale a fedor |
enprestado cf. emprestado |
|
|
Tomates enprestado i no pagas mas no resives nada |
enrikeser v. |
העשיר |
to enrich |
El ke le plaze muncho bever nunka se puede enrikeser |
Kien paga sus devdas, se enrikese |
El ke no mos arekesio no mos emproveska |
enrikeserse v. refl. |
התעשר |
to get rich |
De dota i ashugar ninguno se enrikesio |
Kuando el riko s'emprovesa es komo el prove s'enrikesa |
enriva prep. |
מעל, על גבי |
above, on top |
Indriva di fuego meter pilares |
Enriva lisho lisho, adebasho medra i pisho |
Meter enriva d'un muerto, un bivo |
La mentira sale komo l'azeyte enriva del agua |
El muerto save todo, mi palavra levyana enriva d'el |
ensembrado adj. |
זרוע |
seeded |
Si Adar amostra su kavo, no desha ni arado ni ensembrado |
ensembrar/ensemrar v. |
זרע |
seed |
Por miedo de pashariko no ensembrar trigo |
Parientes i ajos, ensembralos ralos |
ensendedor adj. & m. |
מצית; דליק |
arsonist; inflammable |
Ensendedor de fuegos |
ensender v. |
הדליק, הצית |
set on fire, to ignite |
Un lenyo solo ni amata ni ensiende |
Avansa la luz, ensienda la kandela |
ensenderse v. refl. |
ניצת, נדלק |
to be ignited |
Kon chika braza se ensiende una kaza |
enshartar v. |
קישט |
to decorate |
Haduyon i enshartator es el nuestro shastre |
enshug(u)ar v. |
ייבש, ניגב, קינח, מחה |
to dry, to wipe |
De koles i navos no de enshugan los platos |
Dia de luvia el lavado no enshuga |
ensima adv. |
למעלה, על גבי, מעל |
up, on top, over |
Se durme ensima de la mula |
Mi palavra leviana ensima d'el |
La verdad va ensima, komo la azeite |
El gato 'sta ensima la kasha komo se dize piss |
entendedor/dera n. |
מומחה, מבין עניין |
expert |
Al entendedor, pokas palavras |
entendensia f. |
הבנה, ידע |
understanding, knowledge |
El bien aunamiento aze entiendemento |
entender v. |
הבין, תפס (שכלית) |
to understand, to perceive |
Ken no entiende avla ajena, no entiende ni la suya |
Aharva al azno para ke entiende el patron |
Bien darsa el sinyor haham, si ay ken ki lu entienda |
El ignorante non tiene duda porke entiende poko de nada |
Ken esta arto non entiyende de ambiyerto |
Un mudo i un tartamudo no se dan a entender |
Duro de entender, inat de piedra |
La madre del mudo entiende al mudo |
A ti te digo ija - intienda mi nuera |
entenderse v. refl. |
הגיעו לידי הבנה, הסתדרו ביניהם היטב, חיו בהרמוניה; התמחה/היה מומחה (בתחום כלשהו); הובן, הסתבר |
to come to an understanding, to get along well, to live in harmony; to specialize; to be understood, to turn out |
No s'entienda ni la entrada ni la salida |
entendido adj. |
מומחה; חכם, נבון; מובן |
expert; wise, prudent; understood |
Karidad bien entendida nunka esta eskondida |
entero adv. |
לגמרי |
completely |
Si tu amigo es de miel, no lo komas entero |
entero adj. |
שלם, בלי פגם, מלא, כולל, כולו |
complete, flawless, inclusive |
Afuera de esto, la botika entera |
Por no tener el dinero se le kemo el kulo entero |
Media mentira es mentira entera |
Si tienes un sekreto no lo deskuvras se inche el mundo entero |
Kuando topas un medio bovo, toparas un entero bovo |
enterrar v. |
קבר, טמן, הטמין |
to bury |
Lo enteraron en el kampo del pezgado suenyo |
Kada uno enterro al padre komo kijo, Djoha lo enterro kon la pacha de afuera |
La persona nase kon yoros ama lo enteran kon chorros |
entinyir v. |
השחיר; הכתים, הכפיש; קלקל, השחית |
to blacken; to stain, to defame; to spoil, to corrupt |
Avlo la novia de mala manera, entinyo toda la parentera |
Lo barato entinye la kaza de mi padre |
entonses adv. |
אזי, אם כך; לפנים, מקודם |
so, then; before |
Estonses es el bien konesido, kuando es perdido |
Siske aspero asta le viene el meoyo, estonses no kerira kazar |
entonteser v. |
טמטם, המם, הדהים, הביך,הטפיש |
to make stupid, to stupefy, to stun, to astonish, to embarrass, |
El bien agudese, el mal entontese |
entosegar v. |
הרעיל; מילא מרירות; עורר טינה וחשד |
to poison; to fill with bitterness; to arouse resentment and suspicion |
Poko tosego no entosega |
Una madre mala alechadera puede entosigar su kriatura |
entrada f. |
כניסה, פרוזדור, חדר כניסה; מוצא; הכנסה; ערך מילוני |
entrance, hallway, entrance hall; exit; income; dictionary value |
No s'entienda ni la entrada ni la salida |
El mal vizino ve la entrada i no la salida |
entrar v. |
נכנס, חדר; התכווץ |
to enter, to penetrate; to shrink |
Kuando el ladron entra a la mishka a rovar el paamon, ya save onde skonderlo |
Ande entra la dota, la vida non es rota |
Le entro por un oyido, le salio por el otro |
Kuando entra vino se hue el tino |
In palasio skuro, klarida no entra |
Entro pur la puerta - salio por la vintana |
En boka serrada no entra moshka |
Lo echas por la puerta, entra por la ventana |
Entro en el guerto de Eden |
Onde no ay konducho, entra pan mucho |
La letra kon sangre entra |
Onde el sol no entra, ayi el mediko entra |
Il mal entra kon kintales, no sale ni kon metikales |
Deshadme entrar, me are lugar |
El muncho ir entrar i salir kon el vizino a la fin sale pletos |
Kien entra al banyo, sin sudar no sale |
entravado adj. |
נבוך, ביישן, מאופק, מסויָג |
embarrassed, shy, restrained, reluctant |
Ava entravada, mujer maneada |
entre prep. |
בין; במשך |
between; during |
Entre ermanos no metes manos |
Entre la es.huegra i la nuera deshan la kaza sin barer |
Entre kol i kol, lechuga |
Entre la madre i la komadre lu piedren al ijo |
Ken mete la mano entre dos piedras, las kita machukada |
Entre pasuk i piedras |
El ken tiene un ojo entre los siegos es rey |
Entre la pas i la gerra, guay del ken la yeva |
entrekeser v. |
הדהה, הכהה, הכתים |
to fade, to darken, to stain |
La palavra buena del marido ingodra por el oido, la negra entrekese i no parese. |
entrompieso m. |
מכשול, מעצור, עיכוב, מגבלה; פח, מלכודת, מוקש |
obstacle, delay, limitation; trap, mine |
Vieja en kaza, droga en kaza; viejo en kaza entrompezo en kaza |
envejeserse v. refl. |
הזדקן |
to grow old |
Korason alegre nunka se envejese |
enverano m. |
קיץ |
summer |
Una golondrina venida temprano no anunsia al enverano |
Pensando al invierno no se goza del enverano |
La kriatura i la moshka en enverano se konosen |
Al rizin nasido i en el enverano le aze frio |
envierno cf. invierno |
|
|
La soba es la gradinika del envierno |
enyudo m. |
קשר; צרור כסף צרור במטפחת |
a knot, a tie ; a bundle of money (in a tied handkerchief) |
Mi ija leshera enyudo i tejera |
erensia f. |
ירושה, מורשה, מורשת |
inheritance, legacy |
El ke da la erensia en vida, merese palos |
ergueler v. |
כאב, התייסר; הכאיב, ייסר |
to ache, to suffer; to cause pain, to torment |
Korta la Amida por dizir ke vos erguela la tripa |
ermana f. |
אחות, אחות רחמניה |
a nurse |
La ermana de tu madre es dos vezes tu madre |
No deskuvras sekretos de tu alma ni kon tu ermana |
Si negra Hana, mas negra su ermana |
Ijas paresan a ermanas de padre |
ermano m. |
אח |
brother |
Ermano para dia malo |
El ke no tiene ermano, no tiene ni pie ni mano |
Kuando ay negreguras, ladronisio, teror, matansinas, pletos de ermanos, mismo en kipur el Dio no mos perdona |
Londje de mi un palmo makar a mi ermano |
Pleito de ermanos, alhenia de manos |
El selo se dio para los ermanos |
Lo ke no aze tu mano no lo aze tu ermano |
El haraganut ermano de aniyut |
Amigos i ermanos saremos, ma a la bolsa no tokaremos |
Lo ke kaye de mi mano, vayga a mi ermano |
Salga de mi mano vaiga a mi ermano |
Entre ermanos no metes manos |
ermoziko adj. |
נאה, נחמד, עדין |
handsome, nice, gentle |
Adova paliko - se aze ermoziko |
ermozo adj. |
יפה, נאה, הדור, אסטטי |
beautiful, handsome, aesthetic |
Ken no tiene la ermoza, beza la mokoza |
Ija ermoza sin ventura nunka ayege a naser |
El ke es sosialista tiene ermoza vista |
Ken tiene la mujer ermoza ke no vaiga a la boda |
Ke karar de ermoza es alguna este karar de bova es |
Kuanto es ermoza la mansevez, tanto es tripiada la vejez |
Lo bueno i lo ermozo siempre es valutozo |
Non te sombayes de ermoza tetas, ten tino tanbien en las sejas pretas |
La mujer i la roza fiske la afreskas te tura ermoza |
El mazal de la feya, la ermoza lo dezeya |
El sol alumbra a las ermozas i a las pishonas |
Ke te vale ermozo bastidor si non puedes teshar un buen amor |
La djoya es una koza ke a la fea aze ermoza |
La mansana ermoza se la koma el guzano |
En la mujer ermoza de tu vezino vale la pena de tener mucho tino |
Si enkontras una ermoza te parese una roza |
ermozura f. |
יופי, חן, נוי, תפארת |
beauty, grace, glory |
Ermozura enganya los korasones de los mansevos ama el dinero i fama sonbaya los bovos |
Ermuzuras ni si komen ni si guadran |
De la ermozura no se unta, ni se kome |
Ken amario vistio - su ermozura se astrivio |
Bendicho el Kreador, ke tala ermozura kreo |
Dame godrura te dare ermozura |
Gudruras ke me de el Dio, ermoza me ago yo |
Su ermozura es, la leche i la sangre |
Su ermozura es una en el mundo |
esfuegra cf. es.huegra |
|
|
Esfuegra ni de barro buena |
Ni esfuegra, ni kunyada, ni vizina aireyada |
Ashuguar de oro i de marfil le yeve, kon todo mi esfuegra tuvo ke dezir |
De la tizna a la karvonera, es esfuegra i nuera |
Entre la es.huegra i la nuera deshan la kaza sin barer |
Ande veyan las esfuegras |
esfuegro cf. es.huegro |
|
|
El yerno en la kaza del esfuegro es liviano komo el salvado |
eshemplo m. |
דוגמא, משל, מופת |
example, parable |
Ser bueno i linpio es komo tomar exempio dinyo |
es.huenyo m. |
שינה; חלום |
sleep; dream |
El es.huenyo no tiene duenyo |
Lo ke la vieja keria, entre esfuenyos se lo via |
eskalavrarse v. refl. |
נפצע בראשו; שבר את הראש, עשה מאמצים לפתרון בעיה |
to be wounded in his head; to break the head, make efforts to solve a problem |
Un raton ke kaya, se skalavra |
eskalera f. |
סולם, מדרגות |
ladder, stairs |
El tiempo es una eskalera: el uno asuve i el otro abasha |
Kuando estan en pas la suegra i la nuera? Kuando el azniko suve la eskalera |
Kuando muncho marineros salen afuera, guarda tu ija debasho la eskalera |
eskalón m. |
מדרגה, שלב (בסולם), דרגה |
step, step (of a ladder), rank |
Abasha eskalon, toma mujer, suve eskalon, toma haver |
eskapar v. |
גמר, סיים, השלים, כילה; חמק, השתמט; הציל, הושיע |
to fnish, to complete; to dodge; to save |
Maler ki si skapa kun paras, non es maler |
Dizen ke kon la mujer enpeso el pekar ma por esta kauza onbre non va eskapar |
La komida es una malatia, eskapa por la noche, torna por el dia |
Para kualo tiene menester munchas paras kuando no las puedes eskapar |
Si te vas al berber por araparte no le avles muncho porke no puedes eskapar kon el |
eskaparse v. refl. |
נמלט, ברח, התחמק; ניצל, נושע; נגמר |
to escape, to flee, to dodge; to be saved; to be finished |
Los echos no s'eskapan |
Kuando se eskapa de un enemigo? Kuando lo azes tu muy karo amigo |
Kon un no se eskapa, kon un si se enkampa |
Kuando el meoyo esta arto la imajinasion se eskapo |
Di la burla no se eskapa ama si enkampa |
Bela ke se eskapa kon paras, no es bela |
eskarado adj. |
חצוף, ציניקן, עובר על גדרי הצניעות |
cheeky, cynical, goes over the fence of modesty |
Para mujer eskaramuza non toparas muncha ekskuza |
eskaramiento m. |
חוצפה, עזות פנים, חוסר בושה |
insolence, boldness, shamelessness |
La eskaramuza es komo luvia ke non keda |
eska(r)so m.& adj. |
קמצן, צייקן; נדיר |
miser; rare |
Ken es eskarso le viene la povresa |
El eskarzo piensa de avansar tres, gasta kuatro |
eskarvar/eskarvarse v./v. refl. |
חיטט, נבר, חפר; חיפש באופן מדוקדק |
to pry, to dig; to search carefully |
Ken mucho se skarva, los ojos se kita |
eskaso adj. |
קמצן, צייקן, כילי; נדיר |
stingy, rare |
El eskaso todo lo ke kome lo aze biskocho |
El eskaso mira uno, se le va sien i uno |
eskojer v. |
בחר, ברר, מיין |
to select, to sort |
Ken mucho eskoje, el podrido kome |
'Skojo todo peras mundadas |
Kien mucho eskoje, presto kaye |
Al melon i a la mujer es liviano eskojer, al karpus i al ombre nunka |
Los meoyos salieron a la plaza, kada uno eskojo el suyo |
Kien esta mijor eskoje, venga uno se la anoje |
El Dio de asertar i no eskojer |
eskojido adj. |
נבחר, משובח; ממויין |
selected, fine; sorted |
Tener kero una ija, galana i muy komplida, en el puevlo eskojida |
Muchos son los amigos, pokos son los eskojidos |
eskola f. |
בית ספר |
school |
Si dezeash saver lo ke es adelantamiento vate a la skola i alkansas akumpimiento |
Si keres saver el fondo del judaismo ten tino ke la skola i sinagoga es uno |
eskombransa (cat.) cf. eskombramiento |
|
|
La muerte no es una vengansa ma es una buena eskombransa |
eskonder v. |
החביא, הסתיר, הצפין, העלים; האפיל |
|
Kuando el ladron entra a la mishka a rovar el paamon, ya save onde skonderlo |
Arroja la piedra i eskondre la mano |
Echa el pelisko i skonda la mano |
La tose i el azno no se puede (e)skonder |
Ken por seguro son los mas savios? Los ke non eskonden sus defektos |
eskonderse v. refl. |
התחבא, הסתתר |
to hide oneself |
El kien se eskonde detras de un dedo non puede eskonder detras de un pedo |
El ombre detra del dedo no se eskonde |
eskondido adj. |
חשאי, סודי; חבוי, נחבא, נסתר |
secret, confidential; hidden, concealed |
Kuando la vida esta en perikolo la valor del shabat es eskondido |
Karidad bien entendida nunka esta eskondida |
La novia eskondida, la bos en la meshkita |
Nada non keda eskondido adibasho de sielo |
eskorrer v. |
נזל, נטף, זלף; רוקן |
to drip; to empty |
Siempre al loko le eskurre el moko |
eskova f. |
מטאטא, מכבדת |
broom |
Eskova mueva barri bueno |
Eskova desatada mujer dezordenada |
Ay barvas ke kada pelo es un ilo de oro, i ay barvas ke no sierven ni para eskova de alimpiar |
La primera mujer es eskova - la segunda reyna |
eskrito m. |
כתוב; תעודה; צוואה; חוזה |
written; diploma; will; contract |
No ay mejor testigo ke el papel eskrito |
eskrito adj. |
כתוב |
written |
Palavras eskritas son permanente, ma palavras avladas son volante |
eskritura f. |
כתב, כתב יד; ניהול ספרים |
handwriting; book management |
El ke no konose su iskritura ez un azno di la natura |
eskrivir v. |
רשם, כתב |
registerer, court clerk |
Eskrito esta en la palma lo ke tiene de yevar l'alma |
Los ke dezean muncho bivir tienen ke meldar i eskrivir |
eskuchar v. |
האזין, הקשיב; ציית, שמע בקול; שינן (שעור, תפילה) |
to listen, to listen; to obey, to memorize (lesson, prayer) |
Eskucha a los viejos, saven dar buen konsejo |
eskupir v. |
ירק, רקק; גילה סוד |
to spit; to tell a secret |
Lo eskupieron en la kara, le paresio luvia |
El ke eskupe al sielo a la kara le kaye |
Ken amargo englutio - dulse non skupio |
En el plato ke komio, eskupio |
En pozo ke bevites agua, no eskupas |
eskureser v. |
החשיך, האפיל, העיב, הקדיר,עמעם, ערפל |
to darken, to obscure, to dim |
Topate luguar antes ke eskureska |
Kuando muncho eskurese es para amaneser |
eskurido adj. |
סחוט; ספוג |
squeezed; soaked |
Skorido por la nariz |
eskurina f. |
חשיכה, חושך, אפילה, חושך מצרים, חשיכה עמוקה; ''מציאה'' |
darkness, darkness, deep darkness; ''bargain'' |
Kandela de la kay eskurina de kaza |
eskuro (port.) adj. |
חשוך, אפל, אפלולי; כהה, קודר; עגום; מעורפל; שקשה להסבירו, שקשה להבינו |
dark, gloomy, dim; dark, gloomy; bleak; fuzzy; that is difficult to explain, that is difficult to understand |
In palasio skuro, klarida no entra |
eskuza (port.) f. |
התנצלות, הצטדקות; תירוץ, אמתלה |
apology, justification; excuse |
Para mujer eskaramuza non toparas muncha ekskuza |
Eskuzas de mal pagador |
eskuzar (port.) v. |
מחל, סלח |
to forgive |
El ke se eskuza se akuza |
eskuzarse (port.) v. refl. |
התנצל, הצטדק |
to apologize, justify oneself |
Lo ke se uza no se eskuza |
espada f. |
חרב, סיף |
sword |
Espada desvainada |
Estiyas de espada |
El ken a la mar se kaye, de la espada se dentiene |
espander v. |
פיזר, זרה; פרש, גלל; תלה/פרש כביסה ליבוש |
to disperse; to spread, to scroll; to hang/spread laundry for drying |
Guay de djente ke ablan lashon hara kon sus bokas espanden avoda zara |
espanderse v. refl. |
התפשט, התפזר,נפוץ, התרחב (עסק); נתן אשראי לקליינטורה רחבה |
to spread, to disperse, to expand (business); to give credit to a broad clientele |
'Spandete Hasday, ke te vo 'spozar |
espandirse v. refl. |
התפשט |
to be scattered |
La hazinura del iliterato es muy grande porke inyoransa presto i kolay se espande |
espantar v. |
הפחיד, הבעית, החריד, הבהיל |
to scare, to frighten, to terrify, |
El ke se espanta preguntar tanbien se espanta de dubdar |
Ken kanta a su duenyo espanta o de visto o de ansia |
El ke demanda perdonansa no se espanta de verguensa |
Un plomo vazio espanta dos personas |
De los rios fuertes no es d'espantar |
Ni linda ke mata ni feya ke espanta |
espantarse v. refl. |
פחד, ירא, התירא, נבהל, נבעת, נחרד, נאחז פחד |
to be afraid, to panic, to be anxious, to be filled with fear |
Si todo viene en su ora tienes ke espantarte de la bora |
'Spantate de los ojikos d'enbasho |
No te espantes de tu inimigo, espantate de tu amigo |
Espantate del rosho, del kosho e del ke avla flosho |
Espantate de la ravia es tosigo en la alma |
Kuando el Dio esta kontigo no te espantes de tu enemigo |
El amojado no se espanta de la luvia |
espartir cf. despartir |
|
|
Ken esparte se keda sin parte |
El espartio de este mundo |
Kuando la mar se esparte, en rios se aze |
El doktor ke hayir non te da esparte presto tu sedaka |
espartirse cf. despartirse |
|
|
La karne, de la unya no se esparte |
Martes, la semana se esparte |
esparzirse v. refl. |
התפזר |
|
Las paras presto se esparzen ma muy fuerte se rekojen |
espejo m. |
מראה, ראי, אספקלריה; בבואה; נצנוץ, זיו; דוגמא, דגם |
|
Espejiko de kaye |
Los kurasones son espejos |
No ay mejor espejo ke un amigo viejo |
Mujer fea non le plase mirar en el espejo |
El ojo es el espejo de la alma |
Al espejo me rendi, vide ke no ay mejor de mi |
esperansa f. |
תקווה, תוחלת, סיכוי |
|
La esperansa del Dio no se kita |
Una vida sin esperanza es nada, vazia, i vana |
El ke bive kon esperansa, muere kon shushulera |
La esperansa es inmortal, sienpre espera en el portal |
La lengua de la esperansa onde esta? Onde se topa avtaha i feuzia |
esperar v. |
קיווה, ציפה, ייחל, חיכה |
|
Ken bivi esperando, muere kantando |
El ke de otros espera, se dezespera |
El dia ke no esperi vino el ke no pensi |
Mal yevando i bien esperando |
Tres kozas fuertes : Echar i no durmir, azer i no agradeser, esperar i no venir |
Kuando mas resta la pera en el peral, mas espera su buen mazal |
Devda, buen dia no espera |
La pera espera, la mansana es mas sana |
El ke bive esperando, se muere en kagando |
Kien mal yeva, bien espera |
Esperar del lovo karne |
Kreer i esperar es la vida alargar |
esperiensa f. |
נסיון, חוויה |
|
La buen eksperiensa vale mas de la siensia |
La saviduria i la prudensia gana oro kon la eksperiensia |
Ke es la koza muy muy klaro? La eksperensia es muy karo |
espina f. |
קוץ, עצם דג |
|
Espina por milizina |
Ken kere la roza no mira la espina |
Me kresio una espina i no me do gozar |
espinaka f. |
תרד |
|
Salada i espinaka senyora konyada |
espino m. |
שיח, סנה; קוץ, חוח; כינוי לזד |
|
Kada uno en su tino tiene algun espino |
De la roza sale el espino |
espozar v. cf. despozar |
|
|
El ke pelea para kazar non tiene tienpo de espozar |
Aparate Hasday, ke te vo spozar |
Tengo el mazal de spuzar i kazar |
estado m. |
מצב, מעמד, נסיבות; סמכות; מדינה |
|
Mujer, ayre i ventura en un estado poko tura |
estampa f. |
דפוס, הדפסה; סוג/איכות ההדפסה; תדפיס; תמונה, צילום; תחריט |
|
Muncho la 'sta mirando, le va ketar la stampa |
estar m. |
הימצאות; מצב |
|
Sako vaziyo no se esta en pies |
Komites no komites, en la meza estuvitas |
Ainda esta in sus tredjes |
En lo ke estamos, bendigamos |
este pron. dem. |
זה |
|
Kon este ke vo i mato tres me manka para kuatro |
Non dizes ke de este pozo agua non biveras |
Todo pasa por este mundo, guay onde pasa |
Este pan para este kezo |
El espartio de este mundo |
Arrapa esta kavesa |
estía f. |
קוץ, שבב |
|
Komo el arvuli, ansi i la estiya |
estiedro adj. |
שמאלי |
|
Lo kue aze la mano derecha, la siedra ke no sepa/veyga |
estifador (gr.) m. |
פועל העורם את הסחורה בערימות מסודרות |
|
Los estafadores nunka son sokorredores |
estimado adj. |
מכובד |
|
Konsejo de konsuegro a konsuegra : Ten pasiensia mi estimada konsuegra de una muez chika nase grand |
I al re le save el peshkesh ser estimado |
estirar v. |
פרש, מתח, שטח; גיהץ |
|
Kada uno estira la mano, fine ande le alkansa |
estirarse v. refl. |
השתרע, התרפה; מת, שבק חיים; נהיגה ביהירות ובצורה מנופחת |
|
Kada uno se estira, al boy de su kolcha |
estiya cf. estía |
|
|
Estiyas de espada |
esto pron. dem. |
זה, הזה |
|
Esto tengo - esto vendo |
Bendichas tripas de madre, ke esto parieron |
Bendichas manos, ke esto azieron |
Lo kue arresombras, esto arrekojes |
Afuera de esto, la botika entera |
estómago m. |
קיבה |
|
La salud del kuerpo se fragua en el estomago |
estrecho adj. |
דחוק, לחוץ, צר; הדוק; דחוק (כספית); קמצן, מוציא כספו בקמצנות |
|
Los ke kaminan en el kamino derecho tienen ke kaminar en kamino estrecho |
Mas vale kaza estrecha ande reina la alegria ke un palasio ancho ande yoran |
estreya f. |
כוכב, מזל, גורל |
|
Gano la estreya de Djoha |
La estreya ke le valga |
estropiado adj. |
נכה, קיטע, חיגר, בעל מום |
|
Kuanto es ermoza la mansevez, tanto es tripiada la vejez |
estruir v. |
גרף, החריב, השם, הרס, השמיד, בילה (מרוב שימוש), קלקל |
|
En el chamur ke lus est[r]uyas |
In el kanyo ki lus estrues |
estudiante n. |
תלמיד, סטודנט |
|
Un ijo muy estudiante es komo un diamante |
estudiar v. |
למד, עיין ב-, חקר |
|
Te espantas de demandar? Tienes miedo de estudiar |
estudio m. |
לימוד, מחקר; אולפן, סטודיו |
|
El estudio es siempre ambriento, sin su komida non es kontento |
El estudio provechozo i ventajozo az enfloreser la emuna del relijiozo |
Ken es el puro i verdadero letrado, el ke pensa i mete tino en estudio |
El talmid ke abandona su estudio le falta meoyo i non es sezudo |
estufa f. |
חדר הזעה; כיריים |
|
La kaza sin ombre, estufa sin lunbre |
eterno adj. |
נצחי |
|
La vida eterna pertenese al ombre ke bive en el prezente |
I el viejo su fue a su eterno repozo |
Un buen livro es una luz eterna, non se amata, siempre arelumbra |
Empeso su viaje eterno a el paraiso |
exajerado adj. |
מופרז, מוגזם |
|
Si avlas egzajerado te yaman un vazio |
examinar v. |
בדק, בחן |
|
Los examinan todo de serka, muncho miran ama muy poko merka |
Entre la posibilidad i la realidad puedes examinar el kamino de la verdad |
existir v. |
התקיים, היה קיים, נמצא |
|
Si paz no existe, se pasa la vida triste |
eya/eyos/eyas pron. |
היא, הם, הן |
|
Kien non save ke es gerra, nunka ke vaiga a eya |
Eya si lu korta i eya si lu kuza |
Komo el Dio la krio, mas por eya no se turno |
Ande eyos van, yo ya torno |
Kamina kon buenos i te aras uno de eyos |
eyo pron. pers. |
הזה |
|
Si me vites burli, si non, kon eyo me kedi |
Kien su mal enkuvrio, de eyo se murio |
facha (1) (it.) f. |
פנים, פרצוף, קלסתר; מראה, מראית עין, חזות; יוקרה, שם טוב |
face; appearance; prestige, good name |
Fachas vemos, korasones no konosemos |
fada f. |
פֵיָה; קוסמת |
fairy; sorcerer |
Ke fadas se le fadaron |
Aras i varas i negras fadas |
fado m. |
גורל; כישוף, קסמים |
fate; witchcraft, magic |
Ken se mete al burako, siente su negro fado |
falaká (t.) f. |
מלקות, הלקאה על כפות הרגלים, פלאקה; צמיג להחזקת הרגלים בזמן הלקאת כפות הרגלים |
flogging, flogging of the feet; tire for holding feet while flogging |
Besimana tova los pies a la falaka |
falsedad f. |
צביעות, אי כנות; שקר, רמיה, רמאות |
hypocrisy, dishonesty; lie, cheating |
Ni solombra sin klaredad ni ombre sin falsedad |
falsía f. |
צביעות, אי כנות; שקר, רמיה, מעל; סוג של דג סול |
hypocrisy, dishonesty; lie, deceit; sole (fish) |
La rikeza kon falsia, se akava kon manziya |
falso m. |
נוכל, רמאי, בוגד; צליל מזוייף |
swindler, traitor; false sound |
Falso, ijo d'otro |
falso adj. |
כוזב, מזויף, מסולף, שקרי, מעוות; שגוי, מלאכותי, מעושה, מוטעה |
false, falsified, perverted; Wrong, artificial, fake |
No ay mas falso ke la riza en la kara |
Si djuras en falso, muereras deskalso |
Mis ermanos, mis keridos lo ke vas tan akorrido en este mundo falso |
falta f. |
משגה, שגיאה, טעות; פגם; עבירה, עוון, חטא, אשמה; חוסר, חסרון, מחסור |
error, mistake; defect; offense, iniquity, sin, guilt; lack, scarcity |
Onde estan las barajas, onde estan las negras faltas |
Niegar una falta es azer otra peor |
faltar v. |
שגה; חסר, היה חסר; לא קיים (את החובה) |
to make a mistake; to be missing; to fail to comply (the obligation) |
Ke le falta la lanpa de ignoransia? Non tiene apagador |
Kien tiene ijos i ovejas, nunka le faltan keshas |
El talmid ke abandona su estudio le falta meoyo i non es sezudo |
La tierra muestra ke no mos falte |
fama f. |
שם, פרסום, תהילה, מוניטין |
name, publicity, fame, reputation |
Unos tienen las echas, otros la fama |
Kita fama buena, pishate en la kama |
Mas vale una buena fama ke un sako de plata |
famiya/famía f. |
משפחה, בית אב; רעיה |
family; wife |
Famiya grande, ansias grandes |
Una famiya sin mujer, una familya sin fener |
fantazía f. |
דמיון, פנטזיה; גחמה, קפריזה; הזיה, חזיון שוא; הילולא |
imagination, fantasy; whim, caprice; hallucination, false vision; festivity |
Los ke enbabukan en la sensia de astrolojia biven vida de torpeza i en el mundo fantazia |
fars/a f. |
מהתלה, פארסה |
farce, joke |
Aserra la kortina, la farsa ya termino |
fasha f. |
חיתול; חגורה, אבנט; סרט בד; תחבושת; אבנט לספר תורה |
diaper; belt, sash; cloth tape; bandage; Torah scroll sash |
La ija en la fasha, el anshuguar en la kasha |
De la faja asta la mortaja |
La mania - de la fasha fin la mortaja |
Feya en fasha - ermoza en plasa |
fasil adj. |
קל, נוח |
easy, convenient |
Gastar dinero es fasil, ganarlas es muy difisil |
En tomar i dar es fasil de yerrar |
Lo ke ves enfrente es fasil, lo ke va a venir es defisil |
Munchas feridas fasil se kuran, feas palavras non se olvidan |
Es mas fasil de kurar un bovo ke topar kura para un loko |
Suerte de topar un kuervo blanko es mas fasil de rovar un banko |
fatiga f. |
עייפות, לאות, יגיעה, חולשה, רפיון; טירדה, טורח |
fatigue, tiredness, weakness, laxity; nuisance, burden |
Anda va la prenyada va kon su fatiga |
Zeris i fatigas, punchan komo las urtigas |
favor m. |
חסד, חן, טובה (עשה לו טובה) |
kindness, grace, favor |
Mantente kon onor i no asperes de otro favor |
fe cf. fey |
|
|
Si tienes grande grande fe en Gan Eden meldaras Ley |
Kon meldar la Ley proviene la fe |
feder v. |
הסריח, הבאיש, העלה צחנה, הדיף ריח רע, הצחין; הטריד, הפריע |
to stink; to disturb |
Lo de enfrente gole, lo de al lado fiede |
Ni ajo komi, ni la boka me fiede |
Lo ke guele, non fiede |
fediendo adj. |
מסריח, מבאיש, מצחין; רקוב; שחצן; מטריד |
stinking, disgusting; rotten; arrogant; bothersome |
El ke paya el peshe adelantado se lo kome fedido |
fedor m. |
סרחון, צחנה, באשה, ריח רע; שערוריה; שחצנות, רהב |
stench, bad smell; scandal; arrogance |
La muncha enmelor sale a fedor |
felék (t.) m. |
תקופה, זמן, ההווה; גורל |
period, time, present; fate |
'Sta aharvada del filek |
fener/fenel (t.) m. |
פנס, פנס רחוב; מגדלור |
flashlight, street lamp; lighthouse |
Una famiya sin mujer, una familya sin fener |
feo adj. |
מכוער, כעור, חסר חן |
ugly |
No ay amor feo |
Mujer fea non le plase mirar en el espejo |
Kuando s'enrikesa el ijo del ombre se la aza la kaza chika, la mojer feya |
Munchas feridas fasil se kuran, feas palavras non se olvidan |
Ni linda ke mata ni feya ke espanta |
La djoya es una koza ke a la fea aze ermoza |
Feya en fasha - ermoza en plasa |
El ke kontinua su feo uzos desha lo seguro por lo dubdozos |
El mazal de la feya, la ermoza lo dezeya |
Si ves algunas feyas no keres ver ni una de eyas |
ferida f. |
פצע, חַבּוּרה, מכה |
wound, bruise, blow |
Munchas feridas fasil se kuran, feas palavras non se olvidan |
ferir v. |
פצע, חבל |
to injure |
Muncho te kero fin ke te fiero |
feuzia f. |
בטחון ב-, אמון, מיבטח |
confidence in, trust, reliance |
Non tengas fiuzia en bavajadas mete mientes ! Son mentiras koloradas |
Ten feuzia en el porvenir te aze alegre, puedes reir |
La lengua de la esperansa onde esta? Onde se topa avtaha i feuzia |
fevriyé (fr.) m. |
פברואר |
February |
Janvier tiene la fama, Fevrier si pisha en la kama |
fez (t.) f. |
פז, תרבוש תורכי; חלק מן הקופיה (כיסוי ראש נשי סלוניקאי) |
fez; part of the kofia (Salonica female headdress) |
Ya va venir el Turkito por la fez |
Kita la fez de uno la mete a otro |
Ande ay franses, no ay fez |
Echar la fez para pelear |
fiado adv. & m. |
באשראי, בהקפה; הקפה, אשראי; סך המכירות באשראי |
on credit; credit; total sales on credit |
Lo fiado es dos vezes pagado |
Ni kontado ni fiado |
Lo fiado kale ser pagado |
fiel adj. |
נאמן |
loyal |
Dulse vida pasan los kazados, si son fieles i amados |
Un fiel marido es bien rekerido |
fierrero m. |
נפח, ברזלן |
blacksmith |
Al fierrero kuchiyo de maredo |
Lo ke izo el fierrero ke lo page el teshidor |
fierro m. |
ברזל; עוגן |
iron; anchor |
Fierro aharvado arlumbra |
El fierro se bate en kaente |
Ken tiene fierro korta klavo |
Palavra dulse avre puertas de fierro |
Kon buenas se avren las puertas de fierro, kon malas ni de palo |
Krios kriar, mas fuerte es ke fierro mashkar |
En aharvando al fierro se deviene fierero |
Es mashkar fierro in esta yeda |
La persona yeva mas ke el fierro |
Fierro kon fierro se aguza |
Si el mazal kale yir a bushkar, sapatos de fierro tienes de akargar |
fiesta f. |
חג, חגיגה, מועד, יום טוב; שמחה,מסיבה, כרה |
holiday, celebration, feast; joy, party, pillow |
El buen vino asta la fiesta |
fila f. |
תור, טור, שורה; תהלוכה; בצק עלים, עלי בצק |
column, line; procession; puff pastry |
Una fila de karne, una de kezo |
fin f. |
קצה, גבול, תחום, סוף, קץ; הפסק, חידלון, כלה, מוות |
edge, border, end; cease, death |
La fin de la pasensia es la salvasion |
Fumo es la fin de todas las lazerias |
fin prep. |
עד |
until, up to |
Amigo fin al umbligo |
Al deavlo se vaya, de chiko fin grande |
Kurto le aremos fin a la demanyana |
Muncho te kero fin ke te fiero |
Ni el rey fin ondi keri sino fin ondi puedi |
Tanto kere el kuervo a la kuerva fin ke le kita los ojos |
Non des ninguna desizion presto, espera fin manyana |
Ni karvon ni lenya no esperes fin ke yela |
No krese la almora fin ke no viene la ora |
Fin ke va i viene, alma tiene |
fina prep. & conj. |
עד, עד ל- |
until, up to |
El perro grita grita, fine ke se kaya |
Kada uno estira la mano, fine ande le alkansa |
La lagrima fina no la vee ni la vizina |
fino adj. |
דק, דקיק, עדין, רזה, טהור (זהב); מעודן, טעים לחיך, משובח, מעולה; מזוכך; חד, שנון, פיקח |
thin, slender, delicate, pure (gold); refined, delicious to the palate, fine, excellent; purified; sharp, witty, clever |
La mujer i la sardina mas chika, mas fina |
En panyos finos kayen manchas |
finyir v. |
לש, ערבל בצק |
to knead, to blend dough |
Ken finye i amasa todo pasa |
Finyite masa ki muchacha te amasa |
fista prep. |
עד |
up to, until |
Fista ke al riko li vieni la gana, al provi li sali la alma |
flako adj. |
חלש, חלוש, רפה, בעל בריאות רופפת, רופף; רזה, צנום, כחוש, דק; שביר |
weak, in poor health, loose; thin, slender, skinny; fragile |
El riko i el povri, il fuerti i el flako, todos si van egualmente a la muerte (o a la fosa) |
Un kavayo de rasa araba mesmo flako es muncho mejor de un azno alto i gordo |
flor f. |
פרח; החלק המובחר |
flower; the elite part |
Yo i vos - kara de flor |
Se avrio komo la flor de la kalavasa |
Koje las flores del buen tiempo, ke presto yegara el invierno |
La flor mas pekenya mira, i el poder de el Dio admira |
flosho adj. |
רפוי, רפה, רופף, חלש, חסר להיטות, נרפה |
loose, limp, weak, lacking eagerness, sluggish |
Espantate del rosho, del kosho e del ke avla flosho |
Ham Avram Aldoshas, ke tiene las bragas floshas |
fondasión f. |
מבנה, יסוד, בסיס; קרן |
structure, foundation, base; fund |
La voluntad del puevlo es la unika fundasion lejitima del kualkier govierno |
fondina f. |
עומק |
depth |
Esta hazinura ke se vaya a fondinas de la mar |
fondo m. |
תחתית, קרקעית; קרן, הון |
bottom; fund, capital |
Kitar i no meter al fondo ayega |
Kalavasa vazia no kaye a fondo |
Podzo sin fondo |
Si keres saver el fondo del judaismo ten tino ke la skola i sinagoga es uno |
forka f. |
עץ תליה, עמוד תליה, גרדום |
hanging tree, hanging pole, gallows |
Pie kon pie, marido en la forka |
fortuna (.t.) f. |
סערה, סערת ים |
storm, sea storm |
El ke kojio agua kon sesto, en poko tienpo pierde fortuna presto |
fraguar v. |
בנה, הקים |
to build, set up |
La mujer buena fragua su kaza, la mujer loka la derroka |
La ora de la pishada, fragua la privada |
fraguarse v. refl. |
נבנה, הוקם |
to be built, to be established |
La salud del kuerpo se fragua en el estomago |
frankamente adv. |
בגילוי לב, ישירות |
frankly, directly |
Una viejes frankamente akseptada komo una segunda mosedad invitada |
fransez m. & adj. |
צרפתית; צרפתי |
French |
Ande ay franses, no ay fez |
Fransia f. |
צרפת |
France |
Vos de Fransia, yo de Aragon, mis ijos miran de kara al karvon, |
fregón f. |
סחבה, מטלית |
rag, cloth |
Lo ke se va ir al fregon, ke se vaiga al garon |
frekuentar v. |
ביקר לעתים תכופות, יצא (עם בחורה), התידד |
to visit often, to went out (with a girl), to make friends |
Dime ken frekuentas te dire ken sos |
freno m. |
מתג, רסן, זמם, מחסום; בלם |
bridle, barrier; brake |
El mas mejor kavayo nesesito freno |
frente adv. |
ממול |
in front of |
Buenas noches tio Hayim, mucho karabalik a la frente |
fresko adj. |
קריר, צונן, רענן, טרי |
cool, fresh |
Pan fresko kon kezo, pan bayat kon halva, pan duru kon buru i pan yelado kon salado |
Kuando merkas zerzavat ke sean freskas i non bayat |
Al lado de lo seko se va i lo fresko |
friir v. |
טיגן |
to fry |
Al friyir veresh el riir |
frío adj. |
קר, צונן; אדיש, קריר |
cold, chilly; indifferent |
Kuando ay luvia aze friyo |
frío m. |
קור, צינה; חום קדחת |
cold; fever |
El frio abate al leon |
La masa i el ninyo en tamuz i av tienen frio |
El meskino despues de komer le da frio |
Al rizin nasido i en el enverano le aze frio |
Kresi el dia - kresi el frio |
La ambre i el frio traen a la puerta del enemigo |
'Sta un friyo ke la piedra patleya |
fronia (port.) f. |
ציפה (של כר) |
pillow-cover |
Lus kushinis si fueron, las fronias kedaron |
fruta f. |
פרי, פירות |
fruit, fruits |
Por sus frutas se konose el arvol |
Mujer sin kriaturas, arbol sin frutas |
La saviduria es fruta, la poezia es oja |
De las Frutas kaya la djembre |
fruto m. |
פרי; תוצר, תוצרת; תוצאה, תועלת |
fruit; product, produce; Result, benefit |
Komo es el arvole, es i el fruto |
fuente f. |
מעיין, מקור, עין; מזרקה; ברז; ניקוז מורסה מוגלתית |
spring, source; fountain; tap; purulent ofabscess drainage |
Tanto va el kantaro a la fuente asta ke se rompe |
Vaigamos a la fuente klara |
fuersa f. |
כוח, גבורה, עוצמה, מרץ, יכולת |
power, heroism, vigor, ability |
El kavod i la amistad, non se alkansan por la fuersa |
Amor i pezates (pezetas) i fuersa en las bragetas |
Uno no tiene importansa, dos ya es algo de koza, ma tres es una fuersa |
Lo ke tiene de akonteser, tiene mucha fuersa |
Kazar es la fuersa del amor |
fuerte adj. |
חזק, חסון, קשה, עז; נמרץ, תקיף, סמכותי; נוקשה, קשיח, קשוח, חמור; שובב |
strong, sturdy, hard, fierce; vigorous, firm, authoritative; stiff, hard, tough, severe; naughty |
Tres kozas fuertes : Echar i no durmir, azer i no agradeser, esperar i no venir |
El mas fuerte ombre tapa la tierra |
Kuando el mansevo se va por lo veinte se aze un leon fuerte |
Asta la muerte vida es fuerte |
El riko i el povri, il fuerti i el flako, todos si van egualmente a la muerte (o a la fosa) |
Las paras presto se esparzen ma muy fuerte se rekojen |
El vinagre fuerte aze danyo a su tinaja |
Agro huerte se aze danyo de si para si |
De los rios fuertes no es d'espantar |
Todos los empesijos son fuertes |
Mas fuerte es de pensar ke de lo pasar |
fuír v. |
ברח, נס, נמלט; נמנע מ-; סטה מ- |
to run away, to escape, to flee; to avoid; to deviate from |
Ken fuye de un komercho paga dos |
Kuando kantamos todos oyen, kuando suspiramos todos fuyen |
Despues del kavayo fuido, serrar la puerta |
La aferran por la manga, se fuye por la falda |
Fuyo de la peleya kayo en la gerra |
Fuimos del prishil, mos kresio en la nariz |
De presion del Dio no ay ken fuiga |
Fuyo a pie deskalso |
Ken fuyo su madre no yoro |
Madre fuye a las kayadas |
El primer mazal no se fuya |
Dingun perro no se fuye de la boda |
El loko fuye del borracho |
Del mazal no se puede fuir |
Ken de kaza fuye, a kaza viene |
Fuyo, ke nainda sta fuyendo |
fumo cf. umo |
|
|
El dia nuvlozo se va komo el fumo |
furiozo adj. |
כעוס, זועם, נזעם, רוגז; נלהב, קנאי, מטורף, מלא רגשה |
furious |
Mas vale kaer en un rio furiente, ke en bokas de la gente |
futuro m. & adj. |
עתיד, עתידי |
future, future (adj.) |
Anke non puedemos trokar lo ke paso, puedemos preparar para el futuro |
fuzo m. |
כישור, פלך ; נרתיק; קופסת מטבעות זהב וכסף |
spindle; wallet; gold and silver coin box |
A la vezina li incho el fuzo, a mi me keda el uzo |
Asenta kuliko - incha fuziko |
fyel f. |
מרה; לענה |
bile |
Fyel le korra [korre] por la kara |
Dime senyor, por ke la yaman luna de miel? Por ke los otros son amargos komo la yel |
Bokita de miel, korason de fyel |
Todos somos buenos - komo la fyel del guerko |
Ni su miel, ni su fyel |
Amargo komo la fyel |
gaavá/gavá (ebr.) f. |
גאווה, יהירות, יוהרה, עזות; חוצפה; גאוותנות, התפארות |
pride, arrogance, boldness; gall; boasting |
La gava el Dio la aborrese |
El ke es patron de gaava en tiempo piedre su atslaha |
gajo m. |
פלח (תפוז, אשכולית וכו'); פלח (מחצית) השקד |
slice (orange, grapefruit, etc.); segment (half) of the almond |
No l'arrogas ke se le alvanta el gajo |
galana adj. |
יפה, חיננית; בעלת בית מוכשרת |
beautiful, graceful; a talented landlady |
Tener kero una ija, galana i muy komplida, en el puevlo eskojida |
galecha f. |
קבקב-עץ |
wooden clogs |
Lu akulio kon siete palus i galechas |
gameyo m. |
גמל |
camel |
El gameo no mira su korkova |
Gameo por una para es muncho kuando no esta la para |
Aze de una pulga un gameyo |
Komo la pishada del gameo |
Si tu enemigo es una ormiga, kontalo komo un gameyo |
El otro anyo tinia un gameo, este anyo tengo dos |
Al gameo ke le vites derecho |
gana f. |
תיאבון, רצון, חשק, תשוקה |
appetite, desire, lust, passion |
La gana ke tengo de bailar, tienes tu de lavorar |
Si non tienes ganas de reir non tienes el gusto de bivir |
Gana de kazar no tenia, se kazo en dia de luvia |
Si te das a kozas vanas non puedes bivir kon ganas |
Asta ke al riko le viene la gana, al povre le sale la alma |
A la haragana, la noche le viene la gana |
Tanto gana la ke bien fila komo la ke mal fila |
ganado m. |
עדר; שכר |
herd; wage |
Todo mi ganado para ham Merkado |
ganador /dera n. & adj. |
מרוויח, משתכר ללחמו, זוכה, מנצח |
earner, earns for a living, winner |
Mi marido ganador yeve tres, torna dos |
ganansia f. |
רווח, הכנסה, תקבולים, שכר; זכיה; רכוש |
profit, income, receipts, wages; winning; property |
Si esperas en la esperansa non vas a tener muncha ganansia |
ganar v. |
הרוויח, זכה ב-; נהנה מ-, הפיק תועלת; ניצח, זכה; השתכר; רכש |
to earn, to win ; to enjoy, to benefit from; to win; to be paid; to purchase |
Moneda ekonomizada vale kuatro vezes ganada |
Ken gano, non dezeo |
El ke gana emprimero, gana kon miedo |
Djoha gana kon los de kaza |
Sin maniovrar non puedes ganar |
El ganar i el perder son haverim |
Gana poko en vendiendo mucho |
Gastar dinero es fasil, ganarlas es muy difisil |
La saviduria i la prudensia gana oro kon la eksperiensia |
Merkader de la yaga ke siempre piedre i nunka gana |
Ambeza en yorando, ruyeras en ganando |
Mas vale un mal arreglo que un pleito ganado |
Del pleto el djuzgador gana |
Ken perye en el kumar gana en el amor |
Gano la estreya de Djoha |
Onbre ke gana Nobel nunka puede ser tenbel |
gancho m. |
וו, אנקול, קרס; חכה, צלצל; וונעילה; עוגן; מסרגה |
hook; fishhook; locking hook; anchor; knitting needle |
Derecho komo el gancho |
ganeden/ganeder (ebr.) |
גן עדן |
paradise |
Si tienes grande grande fe en Gan Eden meldaras Ley |
Ken korta pan no ve Ganeden ni Giinam |
garón (ebr.) m. |
גרון, לוע, קנה |
throat |
Garon de kampana |
Il garon es un kanyo rial, kuanto mas echas mas kave |
Lo ke se va ir al fregon, ke se vaiga al garon |
gastador/gastadero/dera n. & adj. |
בזבזן |
spender |
La mi ija avansadera ata inyudos, la mi nuera gastadera echa algujas, echa filus |
Una mujer pompoza i un ombre gastador |
Gastador i pompozo non traye dia bueno |
gastar v. |
בזבז, הוציא כסף; בילה, כילה, קלקל, מירטט |
to spent, to spent money; to spoil |
Gastar dinero es fasil, ganarlas es muy difisil |
Avansa la seniza i gasta la arina |
El eskarzo piensa de avansar tres, gasta kuatro |
Si en raki gastas dinero sos ombre bovo sin meoyo |
El loko gasta, el sezudo se lo kome |
El ke tiene kuatro i gasta sinko, no tiene menester bolsa |
gaste m. |
הוצאה, הוצאות |
expenditure |
En Purim los gastes son lo ke son ma kuando viene la Paskua ay gastes |
gata f. |
חתולה; טופר, ציפורן חתול |
cat (female); claw, marigold |
Lo ke pare la gata - gatikos |
gatiko m. |
חתלתול; ילד מתפנק וחובב ליטופים; מַגְבֵּהַּ - מנוף הרמה (ג'ק), כננת |
kitten; a pampered and fondling child; a jack |
Lo ke pare la gata - gatikos |
gato m. |
חתול |
cat |
El gato no aferra raton sino ke por su razon |
Kuando el gato non ankalse la karne dize ki esta gulida |
El gato 'sta ensima la kasha komo se dize piss |
Dame al gato por kompanya |
El gato se 'sta lavando la kara - va kaer luvia/va venir djente |
De gato a pato |
El gato siempre kaye en pie |
Asta ke alevantes un pie el otro se yeva el gato |
El perro es amigo del ben-adam, el gato es enemigo |
Raton ke tiene un burako, presto lo kaptura el gato |
El ke ijos e ijas tiene kon perros i gatos konsuegra |
Kon la mujer bive komo el gato i el perro |
Al ruido de los platos vienen los gatos |
Al kavo de rato sos marido gato |
El inkolga al gatu, pur un grosh |
Ata al gato kuando kome |
Arrazgo el gato la noche de la boda |
Marido viejo si echas a la kama paresi a un gato |
De lo kontado se lo yeva el gato |
Ya va ver al gato kumer pipino |
Una mano de un gato alevanta un buen plato |
Kuando el gato no sta, los ratones baylan |
El gato se vido kola i el se vido barva |
Tiene tino de gato |
gaviente/to (ebr.) m. |
גאה, גאוותן, יהיר, עז פנים |
proud, arrogant |
Tres kozas kitan al ombre del mundo : riko mentirozo, povre gaviento, i vi putanerio |
Povre i gaviento |
Non seas proves i gaviento |
El Dio no kera perros gavyentos |
gayiko m. |
פרפר, פרפר משי; תרנגול צעיר; ענבל בחלל הלוע; גרגרת |
butterfly, silk butterfly; a young rooster; uvula in the pharyngeal cavity; windpipe |
Kanta gayiko para bueno |
No le kanta el gayiko |
Kada dia no kanta el gayiko |
gayina f. |
תרנגולת |
hen |
La gayna tanto se arraska el ojo, asta ke se lo kita |
Muera la gaina, muera kon su pipita |
La gayna del vizino le parese pato |
La geyna por kaminar muncho fue pedrida |
Agradese mis vizinas ke ago kon mis gaynas |
Las ijas avlan kuando pisha la gayina (nunka) |
Pan i kezo kon savor, i non gayna kon dolor |
Ke karar ke seiga godra la gayna, ine tienes menester de la vizina |
Raposas de las vezinas nunka komen las gayinas |
Los poyos ambezan a las gayinas |
D'ayi li dio la tos a la gayina |
I mas godra ke seya la gayina, puede tener de minister de la vizina |
Biva la gayina, biva kon la pipita |
La gayna beve agua mira al sielo |
A la gayna del patron no se dize kish |
A poko poko se inche el papo de la gayna |
Agradese mis vizinas ke ago kon mis gaynas |
gayinero m. |
לול; מוכר עופות |
hen house; poultry seller |
Kada gayo en su gaynero kanta |
gayo m. |
תרנגול |
rooster |
Uyo gayos kantar, no save in ke luguar |
Ni gayos kantan, ni perros maoyan |
Otro gayo me kantava, si... |
Salta komo el gayo montes |
De Hanuka kresa el dia kon una saltadura de gayo |
En el mes de Genayo non kanta bien el gayo |
Alevanta la mano ke te pika el gayo |
Al riko, i el gayo le echa guevos - al prove ni la gayna |
Salta el gayo del teshado |
Moso i gayo, solo un anyo |
El guevo del gayo |
geinam (ebr.) m. |
גהינום, תופת |
hell |
Geinam en vida ke en muerte non es maraviya |
Ken korta pan no ve Ganeden ni Giinam |
El palo salio de Geinam para enderechar al benadam |
gerra f. |
מלחמה, קרב |
war, battle |
El ken se va a la gerra ayi no keda |
Entre la pas i la gerra, guay del ken la yeva |
Todos los ke van a la gerra no kayen |
Kien non save ke es gerra, nunka ke vaiga a eya |
En tienpo de la gerra non ay saviduria |
El baragan se konose ne ora de gerra, el savio en ora de ravia |
Fuyo de la peleya kayo en la gerra |
Ken muchas kriaturas tiene, ke no vaiga a la gerra, ke gerra tiene en kaza |
En la gerra no se esparten konfites |
gezerá (ebr.) f. |
אסון, מכה, שבר, גזירה |
disaster, blow, destiny |
Las gezirot fuertes ke uvo a los sefaradim fue a kavza ke non meldaron el arbavesrim |
Kon muncha tefila balda la gezira |
La sedaka abalda la gezira |
gía f. |
מדריך; מנהג |
guide |
Si un siego gia otro siego, al abizmo van luego |
gishé (fr.) m. |
אשנב, פשפש |
hatch, wicket |
Ken me metio gisha en mi suka |
givir (ebr.) m. (pl.: gevirim) |
גביר, פרנס, איש רם מעלה, פני העיר, טובי העיר |
a man of high rank, rich-man |
En la kaza del gvir, nunka manka un basin |
Buenas oras tengan los gevirim |
gizandero m. |
טבח מקצועי |
professional cook |
La ija de la gizandera viene kon su grandeza |
gizar v. |
בישל |
to cook |
Bueno giza mi elmuera kon la alkuza yena |
El ke giza viernes kome Shabat |
Bueno la mi nuera giza, guay de la azete i la arina |
gloria f. |
תהילה, תפארת, הוד |
glory |
Al fin se kanta la gloria |
godro adj. |
שמן, עבה, סמיך, עתיר שומן |
fat, thick, high in fat |
Ke karar ke seiga godra la gayna, ine tienes menester de la vizina |
Alta i gorda ke me krie el Dio, blanka i korelada ya me ago yo |
Non se rompe de delgado si non de godro i mal filado |
El leon tiene piskueso godro porke se lo aze todo kon su mano |
godrura f. |
שומן, חלב; עובי; כרסנות, שמנות יתירה |
fat; thickness; bellying |
Dame godrura te dare ermozura |
Gudruras ke me de el Dio, ermoza me ago yo |
goel (ebr.) m. |
גואל, מושיע |
savior |
El ke kiere azerse hazan i moel tiene ke esperar el mashiah o goel |
La salvasion de Israel es kuando viene el Goel |
gola (it.) f. |
לוע |
mouth |
Boka kon boka, s'avre la gola |
goler v. |
הריח, רחרח; חש; מישש דופק |
to smell, to sniff; to sense; to feel the pulse |
Lo ke guele, non fiede |
Ken ti gueli, la naris li kai |
Ken de mi gueli si intuzega |
Verte de leshos, golerte amber |
Lo de enfrente gole, lo de al lado fiede |
De la kavesa guele el pishkado |
golerse v. refl. |
העלה ריח, הבאיש |
to stink |
Pishkadu i musafir por dos dias, el treser se guelen |
goliendo adj. |
ריחני, נותן ריח; מסריח, מצחין |
fragrant, gives a scent; stinky, smelly |
Kuando el gato non ankalse la karne dize ki esta gulida |
golondrina f. |
סנונית, דרור |
swallow, sparrow |
Una golondrina venida temprano no anunsia al enverano |
golozo adj. |
גרגרן, זללן |
gluttonous |
El ijo del djidio golozo i verguesozo |
goma f. |
גומי; מחק; שרף; יוקרה, ברק |
rubber; eraser; resin; prestige, shine |
Tiene pachas de guma |
gomitar v. |
הקיא |
to vomit |
Por una moshkita se bozea i se gomita |
gostar v. |
טעם; ניסה; נהנה; הבדיל, הפלה |
to taste; to try; to enjoy; to distinguish, to discriminate against |
Los ke tienen muncha emuna non les gustan tomar kolera |
gota/gote/gotea (2) f. |
טיפה, נטף; צֳרִי |
drop; balm |
Gota a gota se inche la bota |
Bever una bota i no verter una gota |
governo/govierno m. |
ממשלה, שלטון,ממשל; מזון, מחיה, כלכלה |
government, rule; livelihood |
La voluntad del puevlo es la unika fundasion lejitima del kualkier govierno |
gozar (de) v. |
נהנה (מ-) |
to enjoy |
In bueno mundiko stamos, ma no mo lo stamos gozando |
Goza la mansevez ke en la vejez la soba i el minder |
En pensando a la vejes no gozamos de la manseves |
Me kresio una espina i no me do gozar |
Lokos penan, savios si lo gozan |
El ombre goza el nombre i la mujer pierde el saver |
gozarse v. refl. |
נהנה, התענג, התמלא שמחה, עלז |
to enjoy, to relish, to be filled with joy |
Uno korta la roza, otro se la goza |
Gozate de tu manseves - porke non saves komo de vejes te aspera |
La mansevez es una vez, el ke no se la goza, bovo es |
Pensando al invierno no se goza del enverano |
gozo m. |
הנאה, תענוג, עונג, שמחה, ששון, מָשׂוֹשׂ, חדווה, עליזות |
pleasure, joy, cheerfulness |
En korason amargozo, no entra ni riza ni gozo |
Si keres bivir kon gozo i alegria fuye de ojo malo i echizeria |
Mucha mujer i gozo es tosigo danyozo |
Ni ave sin nido, ni gozo komplido |
Gozo sin medida akorta la vida |
gradiya f. |
אסכלה, גריל |
grill |
La soba es la gradinika del envierno |
grado (2) m. |
דרגה, מדרגה, מעלה, רמה, מידה; מדחום; הוקרה, הערכה |
degree, grade, level; thermometer; appreciation |
Todo lo ke vas azer bueno o negro azelo kon karar porke si pazates del grado te azen yorar |
graja f. |
עורב; דיה |
crow |
El igo bueno se kome la graja |
Tiena meoyo de graja |
grajo/grajon m. |
עורב; צעיר |
crow; young man |
Ya greto el grajon, va venir invierno |
gran adj. |
גדול, ראשי |
grand, main |
Persona ke aze gran mal, se topa en muy negro hal (T.) |
grande adj. |
גדול, גבוה, מבוגר |
big, tall, mature |
Kon los grandes non peleo, me plaze estar muy rezio |
Al deavlo se vaya, de chiko fin grande |
En la guerta grande yevate el sesto chiko |
Por kontra a la guerta chika yevate el sesto grande |
Echa el pese chiko para aferar el grande |
Haragan en chiko, ladron en grande |
Kriyos chikos, ansias chikas ; kriyos grandes, ansias grandes |
La muerte es la mas grande echa de la vida |
Ni al chiko digas echate - ni al grande alevantate |
Mas vale ser kavesa de raton ke el mas grande kulo de leon |
Del amigo te viena la piedra mas grande |
Chiko de boy - grande de aferedji |
Famiya grande, ansias grandes |
Respekta al chiko para ke respekte al grande |
La kayadez es mas grande dezdenyo |
De ''me keres'' a ''te kero'' ay grande diferensia |
Chikos i grandes komo los djidios de la kaye |
El peshkado grande engluta al chiko |
Bokado grande engluta, palavra grande no kitas de boka |
La barka es grande, la rikeza es grande |
La piedra grande viena del amigo |
Kome bokado grande palavra grande no avles |
A vinya grande sesto chiko |
grandeza f. |
גאווה, יהירות; גדולה |
pride, arrogance; greatness |
Ken tiena grandeza, se kaya de kavesa |
De grandeza se kaya a pedasos |
Kuando estas sufriendo i estas en dolor ten tino en la grandeza de muestro Kriador |
Non avles a ningunos kon gritos i grandeza sin non kon anavut (Aranban) |
La novia por grandeza, se suvio a la meza |
La ija de la gizandera viene kon su grandeza |
La rikeza es un fumo; la grandeza nada vale, porke la terrivle muerte siempre vindikara |
grano m. |
גרעין, גרגר; ניצה, כפתור של פרח; פצע, מורסה, אבעבועה; מטבע; מידת משקל |
grain; bud; wound, abscess, blister; currency; weight measure |
Al malo nunka le manka el grano |
Al tinyoziko un graniko mas |
Al sarnozo - un grano mas |
A grano a grano inche la gayina el papo |
grasia f. |
חן, חסד, קסם; חסד עליון |
grace, kindness, charm; Supreme Grace |
El ke es prudente amostra grasia, el ke es muncho prudente efastia |
Todo kon hen i kon grasia |
grego n.& adj. |
יווני; יוונית (השפה) |
Greek; Greek (language) |
Guadrate de djudio riko, de grego buracho i de turko prove |
gritar v. |
צעק, זעק, צרח, צווח, קרא בקול; רגז, קצף; גער, נזף |
to shout, to scream, to call aloud; to Irritate, to become angry; to scold, to rebuke |
Tanto grita el ladron asta ke se akaya el patron |
Perro ke grita no modre |
Le gusta al azno su gritar komo al bilbil su kantar |
El perro grita grita, fine ke se kaya |
grito m. |
צעקה, זעקה, צריחה; גערה |
cry, scream, shout, yell; rebuke |
Non avles a ningunos kon gritos i grandeza sin non kon anavut (Aranban) |
griyo m. |
צרצר; איש קטן |
cricket; little man |
Boz de griyo, boz de marinero |
Grio salti de mi, vati andi mi vizina |
grosh (t.) m. |
מטבע קטן (גרוש, אגורה) |
small currency (penny) |
El inkolga al gatu, pur un grosh |
Si non tienis grosh - non valis grosh |
guadrado adj. |
שמור, גנוז; מוגן; שמור ל- (מיועד) |
save, hidden; protected; save to (designated) |
El ke non ayego a kazar nunka fue guadrado de nazar |
De todos males son guadrados, de hazinuras son sanados |
Bien guadrado, mal bushkado |
Lo ke el Dio guarda es bien guardado |
guadrar v. |
שמר, הגן על; הסתיר, הצפין |
to keep, to protect; to hide, to conceal |
De ayn a-ra ke mos guadre el Dio |
Guadrate, i el Dio ke te guadre |
Ken tiene guadrado dolores kuando abashan les toma dolores |
Lo ke el Dio guarda es bien guardado |
El Dio ke mos guadre de medio haham i de medio doktor |
El Dio ke guadr(a)[e] el meoyo del ben-adam |
Ken guadro, nunka dezeo |
El ke guadra, para otros guadra |
El ke non puede guardar el sekreto tiene meoyo malo i defekto |
El Dio me guarde de mis amigos, de mis enemigos me bekleyo solo |
Kuando muncho marineros salen afuera, guarda tu ija debasho la eskalera |
El Dio ke nos guadre de merkader nuevo i de puta vieja |
Guadra las paras para dia malo |
Guadra il saman i al tiempo valdra mas |
De ladron de kaza no te puedes guadrar |
Miel en la boka guarda la bolsa |
El Dio ke mos guarde de medkus i de indivinas |
El Dio ke te guadre de muevo riko |
El Dio diza : Ayudate, te ayudare ; guadrate, te guadrare |
El Dio ke mos guadre de asinyalado |
El ke guad(a)ra malkerensia kon tiempo piedre su sensia |
El miedo guarda la vinya |
guadrarse v. refl. |
נשמר, נזהר, נשמר מ-, השתמט מ-, נמנע מ-, מנע; שמר, גנז, צפן |
to be kept, to beware, to evade, to avoid, to prevent; to keep, to conceal |
Ermuzuras ni si komen ni si guadran |
gustar (it.) v. |
החריב, הרס, השם |
to destroy |
Le gusta al azno su gritar komo al bilbil su kantar |
guay! interj. |
אוי! אויה! אבוי! |
Alas! |
Ben kah u-ven kah guay de la ija de Yiftah |
Guay de Ali, ke se kedo sin Fatma |
Guay de el y guay de su alma kuando a su mujer enganya |
Todo pasa por este mundo, guay onde pasa |
Dale ke le daras, guay ke de si no ay, de su mano no ay |
Ke karar ke me den, guay de mi ke non tengo |
Das al vidro guay del vidro, das a la piedra guay de la piedra |
Guay del ke se va (el ke se muere) |
Guay de la mancha |
Guay de mi sin mi |
Guay guay asta la puerta de la kaye |
guaya f. |
בכי, קינה, זעקת כאב, מורת רוח |
crying, lamenting, crying in pain, resentment |
La madre de las guayas |
guérfano m. |
יתום |
orphan |
Maldision de bivda, lagrimas de guerfanos no aparan a bueno |
Kuando el guerfano se va alegrar, las piedras de la kay se meten a yorar |
guerko m. |
שטן, שד; ערום, פיקח; שובב (שד משחת) |
demon; shrewd, clever; naughty |
El guerko ke lo arrape i ke lo meta de aparte |
Se kazo el guerko kon la bruja |
Todos somos buenos - komo la fiel del guerko |
El guerko ke se va es mijor del ke viene |
El ken al guerko vido su negro djesto le keda |
De un guerko, un pelo |
El guerko no tiene lo ke azer |
El guerko lo yeve, el satan lo arraste |
Tres ijas i una madre kuatro guerkus para el padre |
Luvia i sol, kaza el guerko |
Basho i malo, shanmaz de los guerkos |
Ke te rias kon el guerko |
Kon la para baila el guerko |
Azer la pasensia del guerko |
La pena del guerko |
Un guerko asemeja al otro |
Aki te meto, a el guerko te enkomendo |
En kaza ke ay pleto, el guerko no esta kieto |
guerta/guerte f. |
גן, גינה, גן ציבורי, פארק; גן ירק |
garden, public garden, park; vegetable garden |
Guerta i ija ande la vizina |
En la guerta krese lo ke no kere el bahchavan |
En la guerta grande yevate el sesto chiko |
Ya esta la guerta, komo la turka muerta |
Ya konose rozas de mi guerta |
Mar i guerta, ke non ay buelta |
guerto m. |
גן, גינה; גן ירק |
garden; vegetable garden |
Entro en el guerto de Eden |
gueso m. |
עצם, גרם; כף נעליים (עשויה עצם) |
bone; shoe spoon (made of bone) |
Gueso ke te kayo en parte, yevatelo kon grande arte |
Ya me toko el kochio al gueso |
En gueso de marfil ay ke ronyir |
La alguenga no tiene gueso, ma kevranta al gueso |
Luenga tierna rompe el gueso |
Gueso ajeno no se aze tu gueso, i si lo keres azer no akesha |
guevo m. |
ביצה; אשך |
egg; testicle |
El guevo del gayo |
Guevo ke mostra puntiko de kolorado, ten tino ke el komerlo es muy defendido |
Dar el guevo sin la yema |
Al riko, i el gayo le echa guevos - al prove ni la gayna |
Nainda no salio de la kashka del guevo |
Al guevo meter aza |
Kada uno echa un guevo a la oya |
'Sta el guevo a la punta |
Echa otro guevo a la oya ke akel salio kaldudo |
gusto m. |
טעם; רצון, תיאבון; הנאה, אושר, תענוג, סיפוק; נטיה, חוש טעם |
taste; desire, appetite; pleasure, happiness, satisfaction; tendency, sense of taste |
Vestir a uzo, komer a gusto |
Si non tienes ganas de reir non tienes el gusto de bivir |
guzaneado adj. |
מתולע, שורץ תולעים, מלא רימה |
wormy, infested with worms, full of maggots |
La pera alavada sale guzaneada |
guzano m. |
תולעת |
worm |
La mansana ermoza se la koma el guzano |
Desnudo komo el guzano |
El ke es solo guzano de livro por seguro el no es muy savido |
haftoná (ebr.) |
מכות, מלקות, הלקאה |
beatings, flogging |
Dizi ke no es la mana, las yevaresh haltona # |
haham (ebr.) m. & adj. (pl. hahamim) |
חכם, ידען, למדן, מלומד; רב ספרדי |
smart, knowledgeable, learned; Sephardic rabbi |
Por onde kere el haham abolta la ujika |
El haham no djuzga sin saver de las dos partes |
Kada uno haham en su ofisio |
Ni el riko vinido de prove, ni haham vinido de amares |
Aze kualo el haham dize, ma no kualo el haham aze |
El Dio ke mos guadre de medio haham i de medio doktor |
Tu haham, yo merkader, mejor esta en el legen |
Haham i merkader, alegria di la mujer. |
Kamina senyor haham ke todo lodo esta |
Bueno avla (darsha) el sinyor haham ma no ay kien ke lo oiga |
hal (t.) m. |
מצב, מצב העניינים; צרה, מצב אומלל |
state, state of affairs; trouble, miserable condition |
Persona ke aze gran mal, se topa en muy negro hal (T.) |
halva (t.) adj. |
מדוכא, תשוש, חש ברע |
depressed, exhausted, feeling bad |
Pan fresko kon kezo, pan bayat kon halva, pan duru kon buru i pan yelado kon salado |
hamín (ebr.) m. |
חמין |
cholent (meat stew) |
El hamin i el yerno komo te sale |
hamor/a (ebr.) n. |
חמור/אתון, בהשאלה: טיפש, אוויל, חסר דעת, שוטה |
donkey, metaphorically: stupid, foolish, ignorant |
Vos sinyor yo sinyor ken le va dizir keda hamor |
Arekojer plata i oro, lazrando komo el hamor |
A lavar la kavesa del hamor si piedre la lishia i el shavon |
han (2) (ebr.) |
מר (פניה לאדם פשוט - קיצור של התואר ''חכם'') |
Mr. (address to a simple person - an abbreviation of the title ''Haham'') |
Ham Avram Aldoshas, ke tiene las bragas floshas |
Ham di mi ham, parienti di mi karkanyal |
Todo mi ganado para ham Merkado |
Arrekojo Shimshon para han Moshon |
Al azno, han azno |
hanino (ebr.) adj. |
בעל עור בהיר מאוד; חנני, בעל חן |
who has very fair skin; graceful |
Se enkanto hanino en medio del kamino |
hanuká (ebr.) f. |
חנוכה; תאריך רחוק, רחוק בזמן |
Hanukkah; a date far, far away in time |
De Hanuka kresa el dia kon una saltadura de gayo |
haragán n. & adj. |
עצל, עצלן, בטלן, נרפה |
lazy |
A la haragana, kuando l'alguja, kuando el dedal |
El mas haragan non es baragan |
Haragan en chiko, ladron en grande |
El haragan es konsejero |
Madre haragana kita la ija kovdisioza |
La madre asil, kita ija haragana |
Al haragan los malos pelos embarasan |
A la haragana, la noche le viene la gana |
haraganud/haraganut f. |
עצלנות, בטלנות, עצלות |
laziness |
El haraganut ermano de aniyut |
harif (ebr.) m. & adj. |
חריף (מזון); פיקח, חריף, שנון, ממולח, ערמומי |
spicy; clever, sharp, witty, shrewd, cunning |
Al harif le vijita la boveda |
El harif ke non muera |
hasbón (ebr.) m. |
חשבון |
reckoning |
Pesah - paras sin heshbon |
El ombre ke no yeva heshbon, el heshbon le sale de suyo |
hatuná (ebr.) f. |
חתונה |
wedding |
Yo le digo ke so haduna, eya me dize: ''Kuntos ijos tienes?'' |
haver (ebr.) m. (pl.: haverim/haveres) |
חבר, רע, עמית, שותף; חבר (בארגון) |
friend, colleague, partner; member (in an organization) |
No te agas haver kon dengunos solo kon tu mujer |
Abasha eskalon, toma mujer, suve eskalon, toma haver |
Kon onbre yeno de sensia i saver azete amigo, azete tu haver |
Keresh tener un vero amigo, toma haver un buen livro |
El ganar i el perder son haverim |
Deshame a mi, vate ande mi haver |
No djuzges a tu haver, asta ke no ayegas a su lugar |
Negro de mi, negro de mi haver |
Lo ke a ti no te agrada, a tu haver no le agas |
havransa (ebr.) f. |
חברה, התאגדות, שותפות |
company, incorporation, partnership |
La haveransa traye mucha ansia, al kavo del anyo sale treskilada |
hayim tovim! (ebr.) |
איחול בעקבות עיטוש: חיים טובים! |
Wishing following a sneeze: a good life! |
Ken melda arba veesrim sienpre topa hayim tovim |
hayir (t.) m. |
רווח, יתרון, תועלת, שימוש |
profit, advantage, benefit, use |
Si las tripas non puede inchir ke vale tefila sin hayir |
El doktor ke hayir non te da esparte presto tu sedaka |
De lu aruvado non si vei hair |
hayirsiz (t.) adj. |
בלתי מועיל, שאינו נושא רווח; שאינו אוהב לגמול טוב |
unhelpful, non-profit; Who does not like to reward others |
Es pelo hairsis |
hayre (t.) m. |
רווח, תועלת; אמצעי |
profit, benefit; a means |
Non topara hayre en kamea si bushkas refua por tu alma |
Buenas dotrinas de padre i madre les kresen en sus ijos muncho hayre |
De su patada verash hayre |
hayvan (t.) m. |
חיה; כינוי לשוטה או בעל הליכות גסות |
an animal; a nickname for a fool or having rude demeanor |
Pishkado komo - haiver no komo |
hazán (ebr.) m. |
חזן, פייטן |
cantor |
El ke kiere azerse hazan i moel tiene ke esperar el mashiah o goel |
El hazan yerra en la teva |
hazino m. |
חולה, פציינט |
sick, patient |
Hazino en mano |
Lus hazinos matan a lus sanus |
La kaza no save ni prove ni hazino |
Akudia a tu vizino i tu puedes kayer hazino |
El prove i el hazino, non tienin amigo |
El rey esta hazino, al vizir le echan las ayudas |
Hazino stuvites o hazino mirates? |
hazinura f. |
מחלה, חולי; נכות; דאגה, צרה, אובססיה; הרגל רע שקשה להגמל ממנו |
disease; disability; worry, trouble, obsession; a bad habit that is hard to get rid of |
La hazinura del iliterato es muy grande porke inyoransa presto i kolay se espande |
De todos males son guadrados, de hazinuras son sanados |
La viejes es una hazinura inkurable |
Esta hazinura ke se vaya a fondinas de la mar |
A hazinura larga, muerta segura |
hazné/haziné (t.) f. |
אוצר, בית אוצר; מאגר; מאגר מים |
treasure, treasure house; stock; reservoir |
No le abasta ni hazne del re |
hen (ebr.) m. |
חן, טוב טעם, חינניות; סדר, נוהג |
good taste, daisies; order, practice |
Mas vale el hen ke el bien |
Todo kon hen i kon grasia |
hodesh (ebr.) m. |
חודש |
a month |
Ke hodesh, ke rosh hodesh |
hohenta f. |
דרישה, תביעה; אמתלה, תואנה |
demand, claim; an excuse |
Despues de las kuarenta, kada dia una hohenta |
hohmá (ebr.) f. |
חכמה, בינה, תבונה, נסיון |
wisdom, understanding, reason, experience |
Tsedaka sin hohma es komo una muchacha siega |
hohombro m. |
מלפפון ארוך |
long cucumber |
El ke izo este hohombro se lo yeve al'ombro |
holera f. |
כולרה |
cholera |
Los ke tienen muncha emuna non les gustan tomar kolera |
Si estash sentiendo kolera presto melda libro de Tora |
holim- bikur holim (ebr.) |
ביקור חולים |
visiting the sick |
Mete tino en bikkur holim vala mas de maase tovim |
hushaná/hushuná - le vino hushaná (t.) |
הוא היה מרוצה, נהנה, בא לו לצחוק |
he was pleased, having fun, wanting to laugh |
Le vino hushuna al rey i le korto la kavesa |
i conj. |
ו-; גם, אפילו |
and-; also, even |
Al lado de un muerto - miter i a un bivo |
ida f. |
הליכה, יציאה, עזיבה, יציאה לדרך |
walking, leaving, setting off |
La ida esta en mi mano, la venida no se kuando |
Ida sin turnada |
A tus idas, mis venidas |
ignoransia cf. inyoransa |
|
|
Todas las melezinas (kuras) non puede kurar la ignoransia de un viejo |
igo m. |
תאנה |
fig |
Al rey le agrada igos |
El igo bueno se kome la graja |
igual adj. |
זהה, שווה, שווה ערך, שקול |
equal |
De akeos ke son igual non digas nin bien nin mal |
En ke dia es el mundo igual? Kuando kaye luvia sovre el kal |
Ni manias iguales ni vida sin males |
igualmente adv. |
באֹפֶן שווה, באותו אֹפֶן |
equally |
El riko i el povri, il fuerti i el flako, todos si van egualmente a la muerte (o a la fosa) |
ija f. |
בת, ילדה |
daughter, girl |
Kuando ija ay de kazar, el Dio tiena de mandar |
Ijas paresan a ermanas de padre |
Las ijas avlan kuando pisha la gayina (nunka) |
Madre haragana kita la ija kovdisioza |
La madre asil, kita ija haragana |
Tener kero una ija, galana i muy komplida, en el puevlo eskojida |
Ija de kazar, nave de enkargar |
Mira a la madre, toma a la ija |
Prime darles leche de madre i ija |
Para la ija premi un mazal - para el ijo dos |
La ija es amiga de la madre |
Guerta i ija ande la vizina |
Madre i ija por dar i tomar, son amigas |
El ke ijos e ijas tiene kon perros i gatos konsuegra |
La ija en la fasha, el anshuguar en la kasha |
Si es la mi ija venga en los mis brasos |
La ija i el Pesah nunka se atema |
'Sta muncha kayades, va naser una ija sfriyada |
Ben kah u-ven kah guay de la ija de Yiftah |
El ke tiene ija de kazar i no la kaza, se kaza sola |
ijiko m. |
ילדון, בן קטן |
a little boy |
Ijika kon kavesa de kalavasa dota godra kon mobilia ya basta |
ijo m. |
בן, ילד |
son, boy |
A ken el Dio no le da ijos, le da suvrinos |
El ijo del djudio, krese i enegrese |
El ke ijos e ijas tiene kon perros i gatos konsuegra |
Al ijo komo kreates, i al marido komo ambezates. |
Lus ijos de mis ijos, son dos vezes mis ijos |
Kuando s'enrikesa el ijo del ombre se la aza la kaza chika, la mojer feya |
Kien tiene ijos i ovejas, nunka le faltan keshas |
Ijo fuites, padre seras, lo ke izites te aran |
Entre la madre i la komadre lu piedren al ijo |
Ijos de engrandeser, fiero de mashkar |
Mis ijos kazados, mis males doblados |
Ijo pedo, vate tadre, torna presto |
Para la ija premi un mazal - para el ijo dos |
Fijos non tengo, nietos me yoran |
Mas vale ke yore el ijo de lo ke el padre |
Ken mi dio al padri, ke non mi de al ijo |
Un padre para diez ijos, no diez ijos para un padre |
El ken kria ijo no muere de afito |
Azno ijo d'un otro! |
Borachon ijo d'un otro |
Kuando da el padre al ijo, ariya el padre, ariya el ijo ; kuando da el ijo al padre, yora el ijo, yora el padre |
Venid padre, vos embezare a azer ijos |
Ken fue el padre, ke no seya (i) el ijo |
ilar v. |
טווה |
weave |
Non se rompe de delgado si non de godro i mal filado |
Tanto gana la ke bien fila komo la ke mal fila |
iletrado adj. |
בור, עם הארץ, חסר השכלה |
ignorant, uneducated |
La hazinura del iliterato es muy grande porke inyoransa presto i kolay se espande |
ilo m. |
חוט; להב (צד חותך של סכין/חרב) |
thread, wire; blade (cutting side of knife/sword) |
Ay barvas ke kada pelo es un ilo de oro, i ay barvas ke no sierven ni para eskova de alimpiar |
Si tomas de todos un iliko te lavoras un paltiko |
imajinasión f. |
דמיון, בדיון |
imagination |
Para el elevo es bendision kuando tokas su imajinasion |
Kuando el meoyo esta arto la imajinasion se eskapo |
imansiz (t.) m.& adj. |
כופר; אכזר, בלתי אנושי |
heretic; cruel, inhuman |
Para un dinsis se kere un imansis |
imortal adj. |
נצחי |
immortal |
La esperansa es inmortal, sienpre espera en el portal |
importansa f. |
חשיבות |
importance |
Uno no tiene importansa, dos ya es algo de koza, ma tres es una fuersa |
importar v. |
ייבא; היה חשוב |
to import; to be important |
El ke tiene azno en el ahir, no le emporta de kaminar a pie |
inat (t.) |
עקשנות, קשי עורף, קשיות עורף |
stubbornness |
Duro de entender, inat de piedra |
inatchí(t.) adj. |
עקשן, קשה עורף |
stubborn |
La ignoransia es (inadsi)[inatchi] |
inchir v. |
מילא, גדש; פיטם, הלעיט |
to fill, to pile up; to fatten, to feed |
Asenta kuliko - incha fuziko |
Inche kuvos vazia a la mar |
Ya enchites la mezuza de todos pekados |
Icho el oju al saku |
Ken tiene el ojo vazio, nunka el papo no inche |
Si las tripas non puede inchir ke vale tefila sin hayir |
Ninguno no inche la oya de otros |
inchirse v. refl. |
התמלא, התנפח, השמין, התפטם |
to fill up, to swell, to gain weight |
A poko poko se inche el papo de la gayna |
La bolsa del riko se vazia i la del prove no se inche |
De todas las palavras no se incha una kashka d'alviyana |
El ojo del bivo se incha kon un poko de tierra |
Gota a gota se inche la bota |
indiskreto adj. |
בלתי צנוע, קל דעת, בלתי דיסקרטי, שאינו שומר סוד |
immodest, frivolous, indiscreet, who does not keep a secret |
A ombre avlador i endiskreto no konfies tu sekreto |
indjenio m. |
זריזות, כשרון, מיומנות; כושר המצאה, תחבולה, תכסיס, המצאה |
agility, talent, skill; Ingenuity, trickery, invention |
Kien no tiene indjenio, de ambre se muere |
El mal trae el endjenio |
indjustedad f. |
אי צדק, עוול, עיוות הדין |
injustice, perversion of justice |
Las kavzas de las inigualidades son nasidas de las injustidades |
indolensia f. |
אפאתיה; בטלה, בטלנות, עצלות |
apathy; idleness, laziness |
Lo resiven porke esta bien vestido i lo envien por su indolensia |
iniervar v. |
עיצבן, הרגיז, הטריד |
to get on one's nerves, to irritate, to bother |
El ke djuga kartas kuando gana se va alegrando i kuando perde se va inyervando |
iniervarse v. refl. |
התעצבן, התרגז |
to be irritated, to become angry |
El ken no tiene kreyaturas va yorando se inyerva kon el Dio porke no le esta dando |
inieto m. |
נכד |
grandson |
La korona de los viejos es los inietos |
inklinar v. |
היטה, כופף, הרכין |
to incline |
Donde el korason inklina, ansi el pies kamina |
inkuravle adj. |
חשוך מרפא |
incurable |
La viejes es una hazinura inkurable |
La djuventud es kuravle, la viejes es inkuravle |
inspirar v. |
שאף רוח; השרה, נתן השראה |
to respire; to inspire |
Ken promete muncho no inspira konfiansa |
instruksión f. |
הוראה, השכלה, חינוך, הקניית דעת |
instruction |
La instruksion es el adornamiento del riko i la rikeza del povre |
Ombre ke bushka instruksion sienpre topa la satisfaksion |
Kale meter muncho tino en la instruksion, sin eya el ser es una abominasion |
La valor de una buena instruksion ke dezvelopa un meoyo avierto vale mas de todo oro en el mundo |
La vera instruksion es un majiko biervo, si la tomas kon buenas se aze tu siervo |
intelijensia f. |
שכל, בינה, מישכל, איטליגנציה |
intelligence |
Kon poka intelijensia non krese la konsiensia |
intelijente adj. |
נבון, בעל שכל, פיקח, חכם, אינטליגנטי |
intelligent |
Sin duda todos nasimus ignorante, el marifet es morir inteligente |
intolerensia cf. intoleransia |
|
|
Nada se muere i presto se revive komo la intolerensia |
invierno m. |
חורף |
winter |
Koje las flores del buen tiempo, ke presto yegara el invierno |
Amistad de yerno, sol de invierno |
El suegro kon el yerno - komo el sol de envierno |
Pensando al invierno no se goza del enverano |
Non deshes la viejes ke sea el invierno de tu vida. Azedlo vuestro bien rekolte. |
Ya greto el grajon, va venir invierno |
invitado n.& adj. |
מוזמן, קרוא, אורח |
invited |
Una viejes frankamente akseptada komo una segunda mosedad invitada |
inyoransa f. |
בורות, בערות, אי ידיעה |
ignorance |
Ke le falta la lanpa de ignoransia? Non tiene apagador |
La hazinura del iliterato es muy grande porke inyoransa presto i kolay se espande |
La ignoransia es (inadsi)[inatchi] |
inyorante/inyorente n.& adj. |
בור, בער, עם הארץ, חסר ידע, אנאלפבית |
ignorant |
El ignorante non tiene duda porke entiende poko de nada |
La masa del puevlo son ignorante ama dainda se kreen kontente |
Sin duda todos nasimus ignorante, el marifet es morir inteligente |
inyudo m. |
קֶשֶר |
bond |
La mi ija avansadera ata inyudos, la mi nuera gastadera echa algujas, echa filus |
ir v. |
הלך, ניגש אל, ביקר; כלה; חלף (זמן); פועל עזר לציון הווה מתמשך/עתיד; התאים |
to go, to approach, to visit; gone (time); auxiliary verb to indicate continuous present/future; to match |
El mez va i viene, korra komo el kavayo |
Ande eyos van, yo ya torno |
Aya vaya el ojo malo |
El bien va al bien, i el sisko a la karvonera |
Kien non save ke es gerra, nunka ke vaiga a eya |
Fue por lana i salio treskilado |
Lo ke kaye de mi mano, vayga a mi ermano |
Kien va sin yamar, no le dan logar |
Kuando los tuyos ian, los mios ya venian |
A la sivdad ke iras, komo veras aras |
El konsejo ido sienpre es perdido |
Di ke vash al hides? por ke va el mundo a la rovez |
Anda va la prenyada va kon su fatiga |
Ke azesh ke ya vine kedavos in buena ora ke ya me vo ir |
ira f. |
כעס, זעם, חימה, כעס גדול |
rage, anger, great anger |
Mujer pude dezir mentira sin mostrar ke esta en ira |
La kandela de la mentira el Dio amata kon su ira |
Ya vino kon ira i polvorina |
irse v. refl. |
הלך לו, יצא, נסע; נעלם לו, עבר לו (זמן, מחלה וכו'); נפטר, מת |
to go, to go out, to disappear, to pass (time, illness, etc.); to die |
Guay del ke se va (el ke se muere) |
Desha padre i madre, i vate kon el marido |
Disho la tizna a la karvunera vate mas ayi |
Lus kushinis si fueron, las fronias kedaron |
El ken se va a la gerra ayi no keda |
Al lado de lo seko se va i lo fresko |
Al deavlo se vaya, de chiko fin grande |
Nada vale di korrer si kali ir a tiempo |
Boz de perros no se va a los sielos |
Kuando entra vino se hue el tino |
A la mar si va, no topa agua |
Piojo, piojo, sale de mi, vate ande mi vizina |
Muncho ay, muncho se va |
Se fueron al mundo de la verdad |
El guerko ke se va es mijor del ke viene |
Kien tiene de azerte bien, o se muere, o se va por afuera |
ishtadelut (ebr.) m. |
מאמץ |
effort |
Pasate kon lo tuyo i no agas benim a dengunos |
ismaelita n.& adj. |
ישמעאלי, ערבי |
Ishmaelite, Arab |
Ken no da kon Israel, peka kon Ismael |
Ken no aze kon Yisrael, lo aga kon Yishmael |
Israel m. |
ישראל |
Israel |
La salvasion de Israel es kuando viene el Goel |
israelita n.& adj. |
יהודי |
Jew, Jewish |
Ken no da kon Israel, peka kon Ismael |
Ken no aze kon Yisrael, lo aga kon Yishmael |
janvié (fr.) m. |
ינואר |
January |
Janvier tiene la fama, Fevrier si pisha en la kama |
kacha (1) f. |
כריכה (של ספר); נדן; נרתיק משקפיים; ניצב (סכין) |
book cover; sheath; glasses case; handle (knife) |
Kacha kon punta |
kada adj. |
כל- |
all- |
En kada dedo un marafet |
En kada kaza ay avas las kualas son desmazaladas |
Kada uno enterro al padre komo kijo, Djoha lo enterro kon la pacha de afuera |
Kada dia kon su maravia |
Kada raton a su kanton |
Mas vale sufrir un dia ke kada dia |
Kada boka kere su sopa |
Kuando el oro avla a kada lengua akaya |
Yave de oro avre kada dolap |
'Sta kada kara una mansana |
Kada par kon su parigual |
Kada loko kon su tema |
Onra a kada uno i no maltrates a ninguno |
kadar (t.) adv. |
כמו, גדול כמו, באותה כמות, קרוב ל- |
as, as large as, in the same quantity, close to |
O kadar para o kadar boya |
kademsiz (t.) m. |
חסר מזל, ביש מזל; בהשאלה: אדם נבזה, מאוס, נתעב |
unlucky; (metaphorically:) despised/repulsive person |
El ke se aze vaftiz sin duvda es kademsiz |
kadena f. |
שרשרת, שלשלת; שרשרת ארועים הקשורים זה בזה |
chain; a chain of interrelated events |
Diez anyos in kadenas i no uno debasho de tierra |
kadenado (port.) m. |
מנעול, בריח, שרשרת |
lock, bolt, chain |
Para el ladron no ay puertas ventananas ni kavenado porke para el topa todo el remedio |
kagajón m. |
רעי, צואה; אדם יומרני ופחות ערך |
excrement; a pretentious and less valuable person |
Kagajones i membriyes son amariyos |
kagalón adj. |
עושה במכנסים; פחדן |
defecating in pants; coward |
El kagalon kita burla del pishalon |
kagar v. |
עשה צרכים גדולים, היתה לו פעולת מעיים |
to make great defecation, to have intestinal action |
El ke bive esperando, se muere en kagando |
kagarse v. refl. |
עשה במכנסיים; נהג במורך לב |
to defecate in pants; to behave cowardly |
Se kago i no se konsentio |
No mostres ande pishas ke utro va e se kaga |
kagón adj. |
אינו שולט בצרכיו; פחדן; מעמיד פני גיבור |
who does not control defecation; coward; who pretends to be a hero |
En kagon, en beratli |
Mansevo leon, kazado kagon |
kal (ebr.) m. |
בית כנסת (קהל) |
synagogue |
Keresh diskuvrir djudezmo kon alegria andadvos al kal kon prisa i lejeria |
Meter sefer n'el kal |
En ke dia es el mundo igual? Kuando kaye luvia sovre el kal |
kalavasa f. |
קישוא; דלעת |
zucchini; pumpkin |
Kalavasa por onde pasa non enbarasa |
Meoyo de prasa sale kalavasa |
Se avrio komo la flor de la kalavasa |
Ijika kon kavesa de kalavasa dota godra kon mobilia ya basta |
Kalavasa vazia no kaye a fondo |
kalavasudo adj. |
קרח |
bald |
El kalavasuzo es meoyudo |
kalavrina f. |
פגר, גוויה, נבלה |
carcass, corpse |
Deskorcha en la kaye tu kalavrina i no tengas de menester de la vizina |
kaldera f. |
קדירה, סיר עמוק, קלחת |
casserole, deep pot, cauldron |
En todas las kazas buyen lapas, i en la mia kalderadas |
kaldo m. |
רוטב; מרק |
sauce; soup |
No tata kaldo kon ninguno |
Unas paren, otras beven los kaldos |
Para nada, kaldo de avas |
kaldudo adj. |
מימי |
waterish |
Echa otro guevo a la oya ke akel salio kaldudo |
kale (catal.) conj. |
צריך ל-, יש צרך ל- |
there is need to |
Kale meter muncho tino en la instruksion, sin eya el ser es una abominasion |
Lo fiado kale ser pagado |
Nada vale di korrer si kali ir a tiempo |
Kale kerer al aboresido para ke te biva el kerido |
La novia kale ke amostre la (a)shugar. El gato esta (a)rriva de la kasha no lo save echar |
Kale komer para bivir i non bivir para komer |
Konviene o no konviene kale tomar la vida komo viene |
kaleja f. |
רחוב, סמטה; דרך |
street, alley; way |
El Dio mos guadre de pedo de vieja i de ayre de kaleja |
kaler (catal.) v. |
צריך, יש צרך, עליו ל- |
there is a need, he must |
Kale komer para bivir i non bivir para komer |
Para el mal i el bien, sehel kale tener |
kalma f. |
שקט, דומיה; שלווה, רוגע, מרגוע; מנוחה, הפוגה |
silence; peace, tranquility, relaxation; rest, respite |
El la kalma ke antesede a la tempestad |
kalsar v. |
הנעיל (נעלים) |
to put shoes on |
El komer i el bever a la savor tuya, el vestir i el kalsar a la savor de la djente |
kama f. |
מיטה, ערש, יצוע |
bed |
La kama es una roza, si non se durme se repoza |
Janvier tiene la fama, Fevrier si pisha en la kama |
Mas vale tener onor en plaza, ke kama dorada |
Kita fama buena, pishate en la kama |
Ni la meza metida, ni mujer en la kama |
Asigun el lavorador asi es el lavoro, i asigun la kama asi es el repozo |
Kama kurta - muerta liviana |
kameá(ebr.) m. |
קמע |
amulet |
Non topara hayre en kamea si bushkas refua por tu alma |
kaminar v. |
הלך, צעד, פסע, התהלך, טייל |
to walk, to go |
Kamina el karkanyal si ambeza il paladar |
Kaminando i avlando |
Kamina senyor haham ke todo lodo esta |
La geyna por kaminar muncho fue pedrida |
Los ke kaminan kon savios son bastante mazalozos |
Kien kamina por el sol, save el savor de la sombra |
Donde el korason inklina, ansi el pies kamina |
El soberbio i el arogante preferan kaminar adelante |
El ke tiene azno en el ahir, no le emporta de kaminar a pie |
Los ke kaminan en el kamino derecho tienen ke kaminar en kamino estrecho |
La amistad no aze muncho ruido kuando kamina |
Tener kavayo kaminar a pie |
Ken va dulchamente kamina kontente |
kamino m. |
דרך, נתיב, נתיבה, מסלול |
road, path, route |
Kuando sales a kamino ke ti afita |
Los ke kaminan en el kamino derecho tienen ke kaminar en kamino estrecho |
El kamino direcho es el mas kurtu |
Kaminos de lechi i miel, kaminos buenos |
Tomar los kaminos en las manos |
Todo 'sta el ojo en el kamino |
Kuando vas a salir a kamino non trokes de direksion |
Entre la posibilidad i la realidad puedes examinar el kamino de la verdad |
Il ke desha para manyana topa danyo en el kamino |
El ojo en el kamino lo tiene todo |
Azer kozas sin pensar es salir a kamino sin pensar |
kamiza f. |
כתונת, חולצה |
shirt |
Las kamizas suzias lavalas en kaza |
Marido no es kamiza de deznudar |
Lo ke toka a la kamiza, no toka al antiri |
Ke no te konfias ni a tu kamiza |
La kamiza es mas serka del palto |
kampana f. |
פעמון; אורלוגין; כינוי לדייקן |
bell; horologe; nickname for punctual person |
Garon de kampana |
kampo m. |
שדה, אחו; אזור כפרי; מחנה |
field, meadow; rural area; camp |
Kampo krio en mano del rey |
El Dio tiene kargo de la ormiga del kampo |
Asombro el kampo i lo desho por arkojer |
Las buenas al sistiko i las negras al kampiko |
Lo enteraron en el kampo del pezgado suenyo |
kamuflaje (fr.) m. |
הסוואה, כיסוי |
camouflage |
El medio onesto aze kamuflaje o enganyo para los ke avlan media o entera mentira. |
kandela f. |
נר |
candle |
Ya amato las kandelas |
De su kandela no ay ken se arelumbre |
Kandela de la kay eskurina de kaza |
Pan i kezo i dos kandelas |
La kandela de la mentira el Dio amata kon su ira |
En ke se le va la kandela del povre, en kontando los bienes del riko |
Avansa la luz, ensienda la kandela |
Kien vende el sol, merka la kandela |
Aze los diez dedos kandelas i ni uno no le arlumbra |
El sol non nesesita kandelas o lamparas |
Ni la novia, ni la semola, no las mires a la kandela |
Amata kandelas |
No ay kien se arelumbre de su kandela |
kandilar m. |
פמוט; נברשת |
candlestick; chandelier |
Buzeyo un yardan por azer un kandelar |
kansar v. |
עייף, ייגע, הלאה, הוגיע |
to tire, to weary |
El ke krio i non kansa |
kansarse v. refl. |
התעייף, התייגע, נלאה |
to get tired |
Si kores para ke kores i si te kansas para ke te kansas |
Ken muncho korre, presto se kansa |
kantar (1) m. |
שיר, שירה |
song, chanting |
Le gusta al azno su gritar komo al bilbil su kantar |
Il kaveyo i il kantar nu kaven in el anshuar, ma bien save ande estan |
Asigun es el kantar asi es el bailar |
kantar v. |
שר, זימר |
to sing |
No le kanta el gayiko |
Antes ke avles lashon 'hara kanta dos vezes la 'Hatikva |
Ni al kantador digas kanta ni al bevedor beve |
Kanta de dolor de korason |
Ken kanta a su duenyo espanta o de visto o de ansia |
El se lo kanta, el se lo baila |
Kada dia no kanta el gayiko |
El ke kanta mal no pensa |
Kuando kantamos todos oyen, kuando suspiramos todos fuyen |
Una mano sola no kanta i no yora |
Kanta el azno por morde del patron |
Ken bivi esperando, muere kantando |
Kanta gayiko para bueno |
Kanta manyera la ke no pario |
Ni al kantador digas kanta ni al bevedor beve |
En el mes de Genayo non kanta bien el gayo |
Kada gayo en su gayenero kanta |
Uyo gayos kantar, no save in ke luguar |
Ni gayos kantan, ni perros maoyan |
Avla kantando, te respondere baylando |
Siempre no kanta el gayiko |
Otro gayo me kantava, si... |
Al fin se kanta la gloria |
kántaro f. |
כד |
jug |
Tanto va el kantaro a la huente fin ke se ronpe |
kante m. |
שיר, לחן |
song, melody |
Por el kante se konose la ave |
kantidad/kantidá/kantitá f. |
כמות, סך |
quantity |
Kantidad de un pulgar, viene la alma a su lugar |
kantón m. |
פינה, זווית, קרן זווית; קנטון |
corner, angle; Canton |
Kada raton a su kanton |
kanyo m. |
ביצה, מדמנה, ביוב, טיט, רפש, בוץ, יוון, סחי, לכלוך, זוהמה, טינופת, טינוף, דומן; ביב |
swamp, sewage, clay, slime, mud, dirt, grime, filth; sewer |
Kanyo kon lodo |
Akeyos kanyos trayen en estos panyos |
Se va el oro i el aver, keda el kanyo a la pare |
Il garon es un kanyo rial, kuanto mas echas mas kave |
Kanyo del banyo |
kapachidad/kapachitá (it.) f. |
כשרון, כושר, כשירות, זריזות, מיומנות, יכולת; קיבולת |
talent, fitness, aptitude, agility, skill, ability; capacity |
Kien tienen la kapachidad de la alegria nunka piedren el tiempo kon muncha avlastina |
kapital m. |
קרן, הון יסוד, נכסים |
capital, primary capital, assets |
Kien poko kapital tiene, presto lo piedre |
kapitán m. |
קפיטן, סרן; ראש, מנהיג |
captain; head, leader |
Bandera vieja, onor de kapitan |
Ni meza sin pan, ni armada sin kapitan |
kapricho m. |
גחם, גחמה, קפריזה; עקשנות; קיבעון |
whim, caprice; stubbornness; fixation |
El kapriso es un triste visio |
kaptivar v. |
שבה לב, הקסים |
to captivate, to enchant |
Raton ke tiene un burako, presto lo kaptura el gato |
kara f. |
פנים, פרצוף, קלסתר; לחיים; גפת הנעל (החלק העליון של הנעל) |
face; cheeks; upper part of the shoe |
El Dio no kere karas, kere korasones |
Miralo la kara, le koneseras el korason |
Kara de luna |
Kara de pastel |
Kara de pepino |
Karas vemos, korasones no savemos |
De la kara si veya komo di korason tieni |
Kara de Zingano |
Una mano lava la otra i las dos lavan la kara |
Kara tuerta - ventura direcha |
El gato se 'sta lavando la kara - va kaer luvia/va venir djente |
El ke eskupe al sielo a la kara le kaye |
El bien i el mal en la kara se veen |
No ay mas falso ke la riza en la kara |
Fyel le korra [korre] por la kara |
A mal tiempo buena kara |
La kara le 'sta de siete alegrias |
Va venir tiempo, ke las karas se van azer komo los dipes de los tendjeres |
Kon la riza en la kara, la alma me amargo |
Mas vale verguenza in kara i no dolor in el alma |
Kien mete kara, toma marido |
Keres ver a la bien kazada, mirala en la kara |
Lo eskupieron en la kara, le paresio luvia |
Save la roza en ke kara apoza |
Ken ti vei - la kara si li amarga |
Esto mi es el ojo en la kara |
Tres pari, tres movi, i kon mi kara limpia sali |
Angusia de korason, kara de Zehir |
Mejor es verguensa en kara i no dolor del korason |
'Sta kada kara una mansana |
Vos de Fransia, yo de Aragon, mis ijos miran de kara al karvon, |
Kara alegre i un michon |
Yo i vos - kara de flor |
Tener kara de tisha beav |
karabalik (t.) m. |
המון; הרבה דברים/בני אדם בלתי רצויים |
lots; lots of unwanted things/people |
Buenas noches tio Hayim, mucho karabalik a la frente |
karakter m. |
אופי, צביון, טבע, מזג; אות/סימן כתיבה, סימני דפוס יצוקים |
character |
El mal karakter de kada ombre resta en su orguyo i nombre |
Mujer puede trokar kolor de su pelo ama nunka el karakter de su selo |
Buen korason aze buen karakter |
El karakter de un puevlo se konose en su temple |
karar (1) (t.) m. |
החלטה |
decision |
Ke karar ke seiga godra la gayna, ine tienes menester de la vizina |
Ke karar ke me den, guay de mi ke non tengo |
Para echos del Dio no ay ni kavo, ni karar |
Para el mazal non ay ni kavo ni karar |
No te endevdes mas del karar porke no puedes nunkua pagar |
Ke karar de ermoza es alguna este karar de bova es |
Todo lo ke vas azer bueno o negro azelo kon karar porke si pazates del grado te azen yorar |
karga f. |
משא, מטען, משקל, עומס; עול, נטל, מעמסה, חובה, שליחות |
freight, cargo, weight, load; burden, duty, mission |
Kazar por los bienes es tomar karga en reines |
kargar v. |
העמיס, הטעין, טען, שיגר חבילות; הטיל משימה |
to load, to send packages; to assign a task |
Si el mazal kale yir a bushkar, sapatos de fierro tienes de akargar |
kargo m. |
מטען; התחייבות, חובה |
cargo; commitment, obligation |
El Dio tiene kargo de la ormiga del kampo |
Kavayo de rey no alevanta kargo |
karidad m. |
צדקה, חסד, נדבה, גמילות חסדים |
charity |
Karidad bien entendida nunka esta eskondida |
La karedad siempre paga |
karkanyal m. |
עקב |
heel |
Ande mi pie, ande mi karkanyal |
Kamina el karkanyal si ambeza il paladar |
Ham di mi ham, parienti di mi karkanyal |
karne f. |
בשר |
meat |
Kaza i karne sin dara no ay |
Le 'sta komiendo las karnes |
Karne kruda no amostres ni a mal marido ni a mala suegra |
El ben-adam es de karne i de sangre |
La karne, de la unya no se esparte |
Ni senar sena de karne, ni estar kon vuestra madre |
Vino aze sangre, karne aze karne |
Pan de ayer, karne de oy, vino de un anyo azen al ombre sano |
Esperar del lovo karne |
Una fila de karne, una de kezo |
Es un pedaso de karne kon dos ojos |
Mucha karne i mal shabat |
Kuando el gato non ankalse la karne dize ki esta gulida |
karnero m. |
כבש, איל |
lamb, ram |
De un karnero no ay dos pelas |
karnudo adj. |
בשרני |
fleshy |
De ke sos karnudo, de dar kuenta al mundo |
Por un punto se aze el ombre karnudo |
karo adj. & adv. |
יקר; נדיר, בלתי מצוי; יקר ללב, יקיר; ביוקר |
expensive; Rare, uncommon; Dear to the heart, dear; dearly |
Ke es la koza muy muy klaro? La eksperensia es muy karo |
El ke save merkar barato i vender karo es un merkader muy zeki i raro |
Kuando se eskapa de un enemigo? Kuando lo azes tu muy karo amigo |
Lo barato es karo, i lo karo es barato |
karpuz (t.) m. |
אבטיח |
watermelon |
Al melon i a la mujer es liviano eskojer, al karpus i al ombre nunka |
Lo das enbasho salta komo el karpus |
karro m. |
מרכבה, עגלה; קרון; מכונית, אוטו; גלגל, אופן |
carriage, cart; wagon; car, automobile; wheel |
Karros untados kaminan i buenas samaras kayentan |
karta f. |
גלויה, איגרת, מכתב; כרטיס; קלף משחק |
postcard, letter; card; playing card |
Kayen barvas i favlen kartas |
Todo modo de karta i eya le aze bachka |
karvón m. |
פחם |
coal |
Vos de Fransia, yo de Aragon, mis ijos miran de kara al karvon, |
Preto karvon |
Todo karvon de una kolor |
Ni karvon ni lenya no esperes fin ke yela |
karvonera f. |
מחסן פחמים |
charcoal warehouse |
El bien va al bien, i el sisko a la karvonera |
De la tizna a la karvonera, es esfuegra i nuera |
Kita la tizna, mete la karvonera |
Disho la tizna a la karvunera vate mas ayi |
kasador m. |
צייד |
hunter |
Al mejor kazador se le fuye la lievre |
kasha (1) f. |
תיבה, ארגז, קופה, קופסא, מגירה |
box, crate, cash register, drawer |
La ija en la fasha, el anshuguar en la kasha |
El gato 'sta ensima la kasha komo se dize piss |
Saviduria sin eksperiensa komo una kasha vazia |
La vieja en kaza la djoya en la kasha |
Anke la verdad esta en kasha de yerro tiene ke salir a luz en muy poko tienpo |
De la kasha al kashon |
Mas vale un amigo in la plasa ke un dinero in la kasha |
kasher (ebr.) adj. |
ישר, הגון; כשר |
honest, decent; kosher |
Antes de komer, demanda si es kasher |
kashka f. |
קליפה; תרמיל (של אפונה וכו') |
shell, peel; pod (botany) |
De las kashkas a las nuezes |
De todas las palavras no se incha una kashka d'alviyana |
Nainda no salio de la kashka del guevo |
Un darush i un perush por una kashka di tarmuz |
kashko m. |
גולגולת; קרחת; קליפה, קרום |
skull; baldness; peel, membrane |
Kitate lo del kashko |
Dami mioyu, ti dare kashko |
kashón m. |
מגירה |
drawer |
De la kasha al kashon |
kasta f. |
כת, כיתה, מעמד, קסטה |
sect, caste |
Mujer ke es kasta, nunka enfastia |
De kastas vienen los reyes |
Si tu mujer es kasta non tienes ke deshar ma si eya non es kasta tienes ke pensar |
kastanya f. |
ערמון; בהשאלה: דבר פחות ערך |
chestnut; (metaphorically:) of less value |
Ay manias komo kastanyas |
Por una kastanya kita la pestanya |
kastigar v. |
ענש, העניש; ייסר, הוכיח |
|
Kuando kastigas a tu kriatura i se aze korlado, tien aftaha ke va (a) partir en pasos derechos |
kastigo m. |
עונש, גמול |
punishment, admonition |
El selo es un kastigo del sielo |
kastiyo m. |
טירה, ארמון |
castle, palace |
El bavajon aze kastiyos en el aire |
Dos muezis no azin kastiyo |
katar v. |
בחן, בדק; השקיף, הביט, שם לב |
to examine, to check, to observe, to look, to notice |
Ken bavas veye, barvas kata |
kavar v. |
חפר, עדר |
to dig, to shovel |
Kavar el pozo kon dedal |
kavayar v. |
רכב, דהר על סוס |
to ride |
El kavayo es del ke lo kavaya |
kavayero m. |
אביר, פרש; איש המעלה, בעל נימוסים |
knight; a man of virtue/with manners |
Ayer vakero i oy kavayero |
A kavayo nuevo, kavayero viejo |
kavayo m. |
סוס; קלף ה''נסיך'' |
horse; the "Prince" card |
Al kavayu sarnozo, la moshka li apoza |
El mas mejor kavayo nesesito freno |
Los dias korren komo el kavayo |
Negro a pie, negro a kavayo, negro si lo yevan por la mano |
Antes de merkar el kavayo, merko las nahchas |
Dientes de kavayo ke tenga, igine no le vo dar or azer esto |
El kavayo es del ke lo kavaya |
A kavayo nuevo, kavayero viejo |
Tener kavayo kaminar a pie |
Un kavayo de rasa araba mesmo flako es muncho mejor de un azno alto i gordo |
Kavayo de rey no alevanta kargo |
Serro la puerta despues del kavayo fuyido |
El amo durmiendo, el kavayo komiendo |
kavé (t.) m. |
קפה |
coffee |
Kav(a)[e]yiko d'alegria |
kaver v. |
יכול להכנס (יש לו מקום); התאים |
to have a seat/space; to match |
Onde ay bien kierer no kave mal kierer |
Kien bien se kere, en poko logar kave |
Ni prove ni malato non kave en mi plato |
Kuantos bukados kaven en la tripa i uno mas |
En el lodo no kave mancha |
kavesa f. |
ראש |
|
Kito la kavesa d'en algodones i la metio en punchones |
De la kavesa guele el pishkado |
Dos kavesas en un kavesal sin kidushim non va ver mazal |
Kavesas ki lavi, tinyozas mi salieron |
Los ke no tienen kavesas tienen pachas |
Mas vale ser kavesa de raton ke el mas grande kulo de leon |
La kavesa ti aromp[i]o - la palavra non |
Keto la kavesa del sako |
Korta kavesas i echa al tejado |
El ke unya de djuduyo toka, la kavesa se le korta |
Marido sin paras, ke si echa siniza a la kavesa |
Shavdo en la meza salado en la kavesa |
Munchos bienis, muncho dulor de kavesa |
No te burles del borracho, te viene a la kavesa |
Arrapa esta kavesa |
Ken tiena grandeza, se kaya de kavesa |
Le vino hushuna al rey i le korto la kavesa |
Alevanta kavesa de kulevro i no de ben-adam |
(Kanta)[konta] kavesas, mete bonetas |
Kon sus piedras en su kavesa |
Metida, korona de kavesa |
Kavesa de lenyo |
el derecho yeva kavesa rota |
A lavar la kavesa del hamor si piedre la lishia i el shavon |
kavesal m. |
כר, כרית |
pillow |
Si dizes kavezal o almoada, non te espantes, non va kostar nada |
Dos kavesas en un kavesal sin kidushim non va ver mazal |
Kumicha de kavesal, aze muncho mal |
Non dar infasio ni al kavisal |
kavesera f. |
מראשות; מנהיג, ראש, ראש כנופיה, מנהיג המרד; ראשות; כותרת נייר מכתבים; כר |
head-rest; leader, head, gang leader, rebel leader; leadership; stationery title; pillow |
Piedra desdechada - kavesera de meza |
Le kayo la kavesera |
kaveyo m. |
שער |
hair |
Il kaveyo i il kantar nu kaven in el anshuar, ma bien save ande estan |
La mojer tiene el kaveyo largo i el meoyo kurto |
No se viene a peinar a uno ke no tiene kaveyos |
La onor de la mojer es un kaveyo |
El meoyo es un kaveyo |
El mas chiko kaveyo aze su solombra |
kavo m. |
סוף, קץ, אחרית; קצה |
end ; edge |
Si Adar amostra su kavo, no desha ni arado ni ensembrado |
El ke al kavo keda a ravo asimeja |
Para todo ay kavo |
Nunka se arremango Chamandura, sino kavo de mez i rayo de luna |
Para echos del Dio no ay ni kavo, ni karar |
Para el mazal non ay ni kavo ni karar |
Al kavo de rato sos marido gato |
Al kavo de sien anyos todos seremos salvos |
Todo tiene kavo solamente una mujer |
La haveransa traye mucha ansia, al kavo del anyo sale treskilada |
kavod/kavó/kavot (ebr.) m. |
כבוד, יְקר, דרך ארץ |
honor, respect, dignity |
El kavod i la amistad, non se alkansan por la fuersa |
El kavod es de kien lo da, no de kien lo toma |
Keres empushar a los mazikim melda kon kavod los Ti'hilim |
Komer el kavod i el zahut |
kavra f. |
עז; כינוי לבעל זקן מדובלל |
goat; a nickname for a shaggy beard person |
La kavra ya esta embezada a echarse en el sereno |
Salto la kavra a la vinya, saltara i la kavrita |
kavza f. |
סיבה, טעם, גורם, מניע, עילה, נימוק, עניין |
cause |
Las kavzas de las inigualidades son nasidas de las injustidades |
Dizen ke kon la mujer enpeso el pekar ma por esta kauza onbre non va eskapar |
Kita la kavza, kita el pekado |
Las gezirot fuertes ke uvo a los sefaradim fue a kavza ke non meldaron el arbavesrim |
kavzar v. |
גרם, גרם ל-, הביא לידי |
to cause |
Kada ombre ke prekure de ser djusto i no kauze a ninguno danyo i dizgusto |
Una ora de neglijensa kavza un anyo de grande pena |
kayada f. |
שתיקה |
silence |
Madre fuye a las kayadas |
Mi boy a las kayadas mi yo a la meshkita |
kayadez/kayades f. |
שקט, דממה, שתיקה, דומיה, דמי |
silence, stillness, quiet |
Kayades Bulisu, ke es la salud |
La kayadez es mas grande dezdenyo |
'Sta muncha kayades, va naser una ija sfriyada |
Si la palavra es paras, la kayadez es oro |
La mijor repuesta es la kayadez |
kayado adj. |
שקט, דומם, שותק; שתקן |
quiet, still, silent; silent person |
Aguas kayadas son enganyozas |
El oro i el prenyado, no se keda kayado |
Azno kayado, por savio kontado |
Tanto yora la bien kazada, ke la mal kazada se keda kayada |
kayar v. |
השתיק, הטיל שקט; שתק, החריש |
to silence, to impose silence; to shut up |
Kien kaya otorga |
Kayen barvas i favlen kartas |
Oyir, ver i kayar |
Kaya mana, avlare yo |
Kaya mis vizinas ke al banyo me vo ir |
Mas vale kayar ke avlar |
kayarse v. refl. |
השתתק, שתק, החריש, נדם, דמם |
to shut up |
El perro grita grita, fine ke se kaya |
kaye f. |
רחוב; דרך, שביל |
street; road, path |
Mas save el loko en su kaza ke el segazo en la kaye |
Kuando el guerfano se va alegrar, las piedras de la kay se meten a yorar |
Chikos i grandes komo los djidios de la kaye |
Mofina de kaza, alegria de las kayes |
Alegria de la plasa, nuvlidad en kaza |
El ken se viste de otros en medio la kaye lo desvisten |
Guay guay asta la puerta de la kaye |
El Dio ke no de ni al perro de la kaye |
Kandela de la kay eskurina de kaza |
Espejiko de kaye |
Deskorcha en la kaye tu kalavrina i no tengas de menester de la vizina |
kayentar v. |
חימם, הסיק |
to heat |
La suegra kon la nuera, komo la samara vieja ke tiene pelo i non kalienta |
Karros untados kaminan i buenas samaras kayentan |
Vestidos emprestados no kalientan |
kayentarse v. refl. |
התחמם |
to warm oneself, to warm up |
Por la boka se keinta el orno |
kayente adj. |
חם, שיש לו חום, קודח, לוהט |
hot, feverish |
Koza de masa - en kaente |
Yo ke este kayente ke se riyan la djente |
Kayente komo el luz |
El fierro se bate en kaente |
kayentura f. |
חום, חום גבוה |
heat, high fever |
Una mujer mala es komo una soba rota, non da kalientura i muy muncho duman |
kayer/se v./v.refl. |
נפל; חל, ארע |
to fall; to fall on, to occur |
De las Frutas kaya la djembre |
Ke no kayas en manos de medko i de avokato |
Kochiyiko kayo, martiyiko se rompio |
Kayeron los anikos, kedaron los dedikos |
Fuyo de la peleya kayo en la gerra |
Lo ke kaye de mi mano, vayga a mi ermano |
Ke no traye el Dio a kayer in manos de kriyos |
Kien mucho suve, es para kaer |
En el ojo de la siega, kae la senteya |
Kien mucho eskoje, presto kaye |
Ken ti gueli, la naris li kai |
Kien al rio se kaye, i del kulevro se apanya |
La pera no kaya leshos del peraso |
In mano de madrasta ke no kayas |
Gueso ke te kayo en parte, yevatelo kon grande arte |
Mas vale kaer en un rio furiente, ke en bokas de la gente |
Ken no kayi, no se levanta |
Kayo del at al aznu |
Le kayo la kavesera |
Komio pan i sal, si kayo a la mar |
Ken tiena grandeza, se kaya de kavesa |
De grandeza se kaya a pedasos |
El gato se 'sta lavando la kara - va kaer luvia/va venir djente |
El ke eskupe al sielo a la kara le kaye |
En panyos finos kayen manchas |
El gato siempre kaye en pie |
Kalavasa vazia no kaye a fondo |
Al des.henado le kaye el bokado |
Mas deznudo kayi de la tripa de mi madre |
Vazo malo no kaye de la mano |
El mundo se mueve ma no kaye |
Dura mala en piedra kaye |
Sapatiko mi kayo al tijado |
Todos los ke van a la gerra no kayen |
Akudia a tu vizino i tu puedes kayer hazino |
Ande kaye la senteya? en el ojo de la siega |
Tanto dize ''amen'' asta ke le kayo el Talet |
Ande kaya la braza aya se kema |
Los dias de la semana kayeron en un sako |
Todo lo ke se va menear, kasi nunka se va kayer |
kaza f. |
בית, דירה; חדר |
house, apartment; a room |
Buena kaza, buena braza |
Ken de kaza fuye, a kaza viene |
La kaza i la lana, in la mano ke lada |
La kaza yena presto se aze la sena |
Las kamizas suzias lavalas en kaza |
Kandela de la kay eskurina de kaza |
La mujer mala mete la meza i abolta la kaza |
Ken ve el palasio del rey, derroka su kaza |
Kuando s'enrikesa el ijo del ombre se la aza la kaza chika, la mojer feya |
Manda para tres, ke l'otro kedo en kaza |
Mas save el loko en su kaza ke el segazo en la kaye |
Kuando la vieja dizeya - la kaza - pana si seka |
La vieja en kaza la djoya en la kasha |
Ke steiga en kaza, pan no demanda |
Ken muchas kriaturas tiene, ke no vaiga a la gerra, ke gerra tiene en kaza |
El mal avlar, bozeya kaza |
Mofina de kaza, alegria de las kayes |
Alegria de la plasa, nuvlidad en kaza |
En kada kaza ay avas las kualas son desmazaladas |
Kaza i karne sin dara no ay |
Marido en kaza dolor de keshada |
Ni kaza, ni morada, ni hastra enkan(e) |
El yerno en la kaza del esfuegro es liviano komo el salvado |
El kuento de kaza no lo kitas en el bazar |
Djoha gana kon los de kaza |
Kuanto keres bulisa, yevalo a kaza |
La mujer buena fragua su kaza, la mujer loka la derroka |
De ladron de kaza no te puedes guadrar |
Mas vale una loka en su kaza ke una sizuda en la plasa |
La butika traya kaza i la kaza no traya butika |
La kaza es un podzo |
Mas save el nesio en su almena, ke el savio en kaza ajena |
Bien giza la mi nuera kon la kaza yena |
Kaza mia, nido mio |
Kuando ay pletos en kaza no se rekoje ni la seniza |
Lo barato entinye la kaza de mi padre |
Vieja en kaza, droga en kaza ; viejo en kaza entrompezo kaza |
Kaza de ospides |
kazado adj. |
נשוי; ממולא (נאמר על פרי) |
married; stuffed (said about fruit) |
Dulse vida pasan los kazados, si son fieles i amados |
Keres ver a la bien kazada, mirala en la kara |
Tanto yora la bien kazada, ke la mal kazada se keda kayada |
Mis ijos kazados, mis males doblados |
Mansevo leon, kazado kagon |
Yerros de kazados ke no sepan vizindados |
La mujer kazada de la noche a la manyana |
Me olvidi ke era kazada, me komi la sena |
Si la mosa savia lo ke yeva la kazada, se kortava el pie i mano i kedava asolada |
kazal (port.) m. |
עיירה, כפר |
little town, village |
Kazal sin perros, kamina sin palo |
Al kazalito medio blahito |
kazamiento m. |
חתונה, נִשואים, כלולות |
marriage, wedding |
Kon buen komportamiento se alkansa buen kazamiento |
kazar v. |
חיתן, השיא; התחתן, נישא; מילא (הכין מְמֻלָּאִים) |
to marry off, to get married; to stuff |
Luvia i sol, kaza el guerko |
Djoha, antes de kazar merko la kuna |
Antes ke kazes mira lo ke azes |
Kien kiere kazar kon mosa ke no se aspere la vejesh |
Ija de kazar, nave de enkargar |
Ke kaza Sara - ke venga mi sera |
Kazo la tuerta, mitio el mundo en rebuelta |
Kaza a tu ija komo puedes, a tu ijo komo keres |
Siske aspero asta le viene el meoyo, estonses no kerira kazar |
Las bragas no se save atar, kazar se kera |
Ken si keri alegrar, si akodra de su kazar |
De dados i pedados Djoha kazo al ijo |
Tengo el mazal de spuzar i kazar |
Desde ke kazu, bukado dulse non komiu |
El ke pelea para kazar non tiene tienpo de espozar |
Gana de kazar no tenia, se kazo en dia de luvia |
Kuando ija ay de kazar, el Dio tiena de mandar |
El ke non ayego a kazar nunka fue guadrado de nazar |
De dia en dia, kaza mi tia |
El ke tiene ija de kazar i no la kaza, se kaza sola |
Kazar es la fuersa del amor |
kazarse v. refl. |
התחתן, נישא |
to get married |
Se kazo el guerko kon la bruja |
Ken se kaza kon amor siempre bive kon dolor |
El papa no se kaza, de kuentos se pasa |
ke? interog. |
מה? איזה? |
What? Which? |
Ke pensava i ke me salio? |
kedar v. |
נשאר, נותר; חדל, הפסיק; עצר |
to remain; to cease; to stop |
El ke se averguensa keda ambierto |
Ni kedesh, ni andesh |
Nada non keda eskondido adibasho de sielo |
Ke azesh ke ya vine kedavos in buena ora ke ya me vo ir |
Lo bueno ke le salga, lo malo ke le keda |
Manda para tres, ke l'otro kedo en kaza |
El ken al guerko vido su negro djesto le keda |
Ki azno kido sin kola? |
Donde uvo fuego, senizas kedan |
Mos komimos el buey, por los kuernos ke no kede |
Lo muncho paso lo poko kedo |
El rio pasa, la arena keda |
La roza se seka, la virtud keda |
No te eches al pozo kon la kuedra de otros kedas en el pozo |
El ken se va a la gerra ayi no keda |
Si me vites burli, si non, kon eyo me kedi |
Kido kon los mokos enkolgados |
La eskaramuza es komo luvia ke non keda |
El ke al kavo keda a ravo asimeja |
Kayeron los anikos, kedaron los dedikos |
Lus kushinis si fueron, las fronias kedaron |
A la vezina li incho el fuzo, a mi me keda el uzo |
El ke kaza por la moneda, eya se va, la mujer keda |
Moshe morio, Elokim kedo |
La sangre ke deve korrer no keda en la vena |
kedarse v. refl. |
חנה; נשאר, נותר, שהה; נעצר, חדל לנוע |
to camp; to remain, to stay; to stop, to stop moving |
Ken esparte se keda sin parte |
El oro i el prenyado, no se keda kayado |
El ke yoro por otros, se kedo sin ojos |
Guay de Ali, ke se kedo sin Fatma |
kedo adj. |
אדיש, פסיבי, אפטי; שלו, שקט, רגוע, שאנן, שווה נפש; מגושם, מסורבל; דומם, נייח, בלי תנועה |
indifferent, passive, apathetic; peaceful, quiet, calm, complacent; awkward; still, stationary, motionless |
Asprikos i diavlikos no estan kedikos |
kefí (ebr.) prep. |
כפי, בהתאם ל-, כמו |
as, according to |
Ken kefi aze lo topa |
Kefi va el djidio - ansi le ayuda el Dio |
Kada una miri la limpieza kifi li plazi kifi li pareska |
keilá (ebr.) f. |
בית כנסת; קהילה |
synagogue; community |
Dos djidios en tres ''killot'' |
kemar v. |
שרף, הבעיר, הדליק, העלה באש |
to burn, to light, to set on fire |
Kemar una kolcha por una pulga |
Si me madre no me kaza, yo le kemare la kaza |
El ke ve la barva del vizino kemar, mete la suya a arremojar |
Morenas ke kemaron Salonik |
kemarse v. refl. |
נכווה; חש להט;איבד ביתו/עסקו בשרפה; אכל עצמו, התחרט |
to be scalded; to lose his home/business in a fire; to eat himself, to regret |
Komo la lenya seka se kema la verde |
Ke se sta kemando? La barva de tu konyado |
Ken se kemo en la shorba, asopla en el yogurt |
Se kema komo una braza |
Por no tener el dinero se le kemo el kulo entero |
De dizir fuego, la boka no se kema |
Ande kaya la braza aya se kema |
No djuges kon el huego porke te kemas |
Kuando ay masha no se keman las manos |
La kaza del doliente se kema i no se siente |
ken pron. |
מי ש-, ש-, אשר, ה- |
who |
Ken aprometa en devda se meta |
Az bien i no mires kon kien |
De presion del Dio no ay ken fuiga |
No digas por ken votates porke todos se pelean keren partes |
Ken guadro, nunka dezeo |
Ken mal avla, mal oye |
Ken adelanta, akonanta |
Ken alma tiene, alma kreye |
Ansias tiena, ken a mi me tiena |
Ken madruga desayuna |
Ken muncho korre, presto se kansa |
Ken non tiene ke azer se toma kon la mujer |
Ken es el mediko, akel ke pasa los males |
A ken todo basta nada le manka |
A ken el Dio no le da ijos, le da suvrinos |
A ken Adonai yamo no s'enganyo |
kerensia f. |
חיבה, אהדה, אהבה, רוך, חסד |
affection, sympathy, love, tenderness, kindness |
Las ovras son kerensias |
kerensiozo adj. |
רך, נעים, מגלה חיבה, שופע חום, חביב, אוהד; אדיב, טוב לב |
soft, pleasant, affectionate, warm-hearted, kind, sympathetic; kind-hearted |
Los pasiensiozos son kerensiozos |
kerer v. |
רצה, חפץ; אהב, חיבב, אהד |
to want, to desire; to love, to like, to sympathize |
Kada boka kere su sopa |
De ''me keres'' a ''te kero'' ay grande diferensia |
El kerer es poder |
Ken todo kere, todo piedre |
Va onde te keren i no onde tu keres |
Kerami, ti kirire |
Beza mano ke keres ver kortada |
Kuanto keres bulisa, yevalo a kaza |
El ombre va asta onde puede, i no asta onde kiere |
Dinguno muere si Dio non kere |
Muncho te kero fin ke te fiero |
Kere saver el klavo i el burako |
El ke kere lo muncho piedre i lo poko |
Djoha no se kiria murir por mas sintir |
Ken kere la roza no mira la espina |
Ande ay bien kerer, no kave mal meter |
Muncho bien te kero, la bolsa no me tokes |
Kien aze lo ke kiere non aze lo ke deve |
Ken avla lo ke no deve, siente lo ke no kere |
El ke kere la kol kere i al deredor |
El ke no kere kuando puede, no puede kuando kere |
Lo ke kere la mujer i el Dio lo kere |
El ken mas tiene mas muncho kere |
Marido kero - presto lu kero |
De tanto ke te kero bien Moshiko, ke te kito el ojiko |
Asegun no keres mal para ti, no keres mal para tu kompanyero |
Az kuando puedes i no kuando keres |
No keras mal al de enfrente ke te vieni a ti |
Non azes al de enfrente, eso ke non keris ke te lu azin a ti |
El ojo kere ver bueno |
El ke bien te kere te aharva |
Mama yo non kero |
Muerete te kerere bien |
Kien mal te kiere te fara riir |
Ken te kere bien, te aze yorar |
kererse v. refl. |
צריך היה; דאג לעצמו |
should have; to take care of himself |
Kien bien se kere, en poko logar kave |
Las bragas no se save atar, kazar se kera |
Para un dinsis se kere un imansis |
Ken bien se keren - en poko lugar kaven |
kerido adj. |
יקיר, יקר, אהוב |
dear, beloved |
Por ti kirida yo ke no te alkansi |
Kale kerer al aboresido para ke te biva el kerido |
Si le merkas a tu mujer un aniyo al punto te yama kerido mio |
kesha f. |
תלונה, תרעומת, קובלנה |
complaint, resentment |
Kien tiene ijos i ovejas, nunka le faltan keshas |
Ni novia sin sejas, ni boda sin keshas |
keshada f. |
לסת; לחי |
jaw; cheek |
Marido en kaza dolor de keshada |
El Dio da barvas al ke no tiene keshadas |
kestión f. |
שאלה |
a question |
Nunka demandes una kistion sin saber la kontestasion |
ketatá (ebr.) f. |
קטטה, מריבה |
brawl, quarrel |
Kituba sin ketata no ay |
ketubá (ebr.) f. (pl. ketubót) |
כתובה; בהשאלה: מסמך ארוך ומייגע |
ketubah (Jew. marriage contract); (metaphorically :) A long and tedious document |
Marido vos kero kitar, emprezentame la ketuba |
kevradura f. |
שבר, בקע; קרע |
fracture (of a limb), hernia; rupture |
Ken nase kon ventura, ken kon potra i kevradura |
kevrar v. |
שבר; פשט רגל |
to break, to go bankrupt |
La alguenga no tiene gueso, ma kevranta al gueso |
Luenga tierna rompe el gueso |
Kuando el merkader kevra, bushka defteres viejos |
Ojo ke a de kevrar todo kere mirar |
kezo m. |
גבינה |
cheese |
Pan fresko kon kezo, pan bayat kon halva, pan duru kon buru i pan yelado kon salado |
Este pan para este kezo |
Pan i kezo i dos kandelas |
Ken se komio el kezo, los ratones |
Es pan i kezo |
Una fila de karne, una de kezo |
kidushim /kidushin (ebr.) m. pl. |
קידושין |
marriage |
Dos kavesas en un kavesal sin kidushim non va ver mazal |
kieto adj. |
שקט, רגוע, שלו |
quiet, calm, peaceful |
En kaza ke ay pleto, el guerko no esta kieto |
kintal m. |
מאה ק''ג (יש רושמים: 50 ק''ג) |
one hundred kg (according to others: 50 kg) |
Il mal entra kon kintales, no sale ni kon metikales |
kirbachada (f.) f. |
הצלפת שוט |
whiplash |
Kurbachadas en kulo ajeno no tuyen |
kitar v. |
הוציא, הסיר, סילק, השמיט, גרע, ניכה, הפחית, החסיר, חיסר, הפריש; גרש, נתן גט; עזב, יצא |
to take out, to remove, to omit, to deduct, to reduce, to set aside; to expel, to give a divorce; to leave |
Ken lo suyo kita al merkado, ken avla alto, ken avla basho |
La provesa no kita virtud, ni la rikeza la pone |
Kitar i no meter al fondo ayega |
De kitar i no meter si ve presto el dip |
Tres kozas kitan al ombre del mundo : riko mentirozo, povre gaviento, i viejo putanerio |
Dos kon uno le kitan del mundo |
Bokado grande engluta, palavra grande no kitas de boka |
Kon la kuchara te do el arroz, i kon el mango te kito el ojo |
Nunka kites avtaha en el Kriador, El es muestro Senyor, El es muestro Salvador |
Kita la fez de uno la mete a otro |
Kito la kavesa d'en algodones i la metio en punchones |
El kuento de kaza no lo kitas en el bazar |
Madre haragana kita la ija kovdisioza |
La madre asil, kita ija haragana |
La madre piadoza kita su ija mokoza |
Marido vos kero kitar, emprezentame la ketuba |
Lo kita de la barva, lo mete al mustacho |
Oy la mete, amanyana la kita |
Kita la tizna, mete la karvonera |
De tanto ke te kero bien Moshiko, ke te kito el ojiko |
El selo i el dezeyo kita a la persona del mundo |
Kita todo kulevras de la boka |
Kita todo perlas de la boka |
No keto dientes nainda |
Keto la kavesa del sako |
Una mala nochada, no la kita ni una semana |
Kita la para de la piedra |
Pari kolevros para ke me kiten los ojos |
El kagalon kita burla del pishalon |
Muncho la 'sta mirando, le va ketar la stampa |
La para kita loko al ben-adam |
Este mundo es un bonete, ken lo kita, ken lo mete |
Los kueros, kitan kueros, i metan kueros |
El ke no tiene ke azer, kita los ojos de la mujer |
Kita fama buena, pishate en la kama |
Sierne sierne, arina no kita |
Un loko kita sien |
Tanto kere el kuervo a la kuerva fin ke le kita los ojos |
Otro vendra ke de mi lugar me kitara |
kitarse v. refl. |
התגרש; השתחרר |
to divorce; to be released |
La gayna tanto se arraska el ojo, asta ke se lo kita |
La esperansa del Dio no se kita |
El ken mira al mundo se kita del mundo |
Kitate lo del kashko |
A Djoha le disheron ke se amoke, se kito la nariz |
Ken mucho se skarva, los ojos se kita |
klaredad f. |
קרן אור, נצנוץ, זוהר; הארה, בהירות, צלילות, זוך |
ray of light, twinkle, glow; enlightenment, clarity, purity |
In palasio skuro, klarida no entra |
Ni solombra sin klaredad ni ombre sin falsedad |
klaro adj. |
בהיר, נקי, טהור, זך, צח, שקוף; ברור, נראה לעין, ודאי |
bright, clean, pure, fresh, transparent; visible, sure |
No se puedi bivir d'amor i de agua klara |
Ke es la koza muy muy klaro? La eksperensia es muy karo |
Dicha klara komo la noche |
Vaigamos a la fuente klara |
Un baruh aba klaro i un chibuk tapado |
Lo klaro el Dio lo bendicho |
klavedón m. |
חוט זהב/כסף |
gold/silver thread |
Limon i klavedon |
klavo m. |
מסמר; ציפורן (תבלין) |
nail; clove (spice) |
Kere saver el klavo i el burako |
Ken tiene fierro korta klavo |
Tente klavo asta ke me pago |
kocho adj. |
בשל; מבושל, אפוי |
ripe; cooked, baked |
La vida es un biskocho, ken se lo koma krudo, ken se lo koma kocho |
Mi ijo kocho i rekocho novias a vente (i)ocho |
koda (it.) f. |
זנב; צמה, ''זנב סוס''; שובל; תור |
a tail; braid, ''horse tail''; trail; turn |
L'afero de la koda (Lo kojio por la kola) |
Le echo sal en la koda |
kodrero m. |
כבש, שה, טלה |
lamb, sheep |
Kada kudreri si inkolga de la pacha |
kojer v. |
אסף, לקט, ליקט, קבץ, קיבץ |
collect |
Koje las flores del buen tiempo, ke presto yegara el invierno |
El ke kojio agua kon sesto, en poko tienpo pierde fortuna presto |
kol m. |
כרוב |
cabbage |
El ke kere la kol kere i al deredor |
De koles i navos no de enshugan los platos |
Ken tiena muncho asafran, echa i a las koles |
Entre kol i kol, lechuga |
kola (2) f. |
תור, טור, שורה; זנב, אליה |
line, column, row; tail |
La kola del perro estuvo disiete anyos en la prensa i yene tuerta |
Ani kon kola |
Ki azno kido sin kola? |
Ken te disho osha, ke meneyes la kola |
El gato se vido kola i el se vido barva |
kolay (t.) adj. |
קל, נוח |
easy, comfortable |
Es muy kolay para prometer, es muy difisil el buen azer |
La hazinura del iliterato es muy grande porke inyoransa presto i kolay se espande |
kolcha f. |
שמיכה; ציפה (לכר/שמיכה) |
blanket; pillow-cover |
Kada uno se estira, al boy de su kolcha |
Kemar una kolcha por una pulga |
Verguensa de basho la kolcha |
Pleto entre marido i mujer, la kolcha tiene de venser |
kolchón m. |
מזרן; בהשאלה: אשה שאינה מקפידה על נקיון הגוף |
mattress; metaphorically: a woman who does not pay attention to the cleanliness of her body |
El shastre ke te kuzio los kolchones ke te kuzga los botones |
kolor f. |
צבע, גון |
color |
No mi mires la kolor, mirame la savor |
Zimbula i Flor, todas dos de una kolor |
Los malos kristianos mos dan munchas dolores, boyadea judezmo kon pretas kolores |
La mentira se viste de mil kolores |
Ni todos komen a una savor ni todos visten a una kolor |
Mujer puede trokar kolor de su pelo ama nunka el karakter de su selo |
Todo karvon de una kolor |
kolorado adj. |
אדום, ארגמן, שני; צבעוני |
red, crimson; colorful |
Ya vino el de la vara blanka i kolorada |
Il kolorado kon el vedri le va bueno (=Il kolorado kon el preto es maskara) |
Non tengas fiuzia en bavajadas mete mientes ! Son mentiras koloradas |
Guevo ke mostra puntiko de kolorado, ten tino ke el komerlo es muy defendido |
komandar v. |
פקד, ציווה, הורה; הזמין; שלח; היה בעלים של |
to command, to instruct; to order; to send; to be the owner of |
Komande a la alaha te mande |
komer v. |
אכל, סעד; גרד, איכל |
to eat, to dine; to scratch, to corrode |
Ken mucho eskoje, el podrido kome |
Kale komer para bivir i non bivir para komer |
Kome bokado grande palavra grande no avles |
Antes de komer, demanda si es kasher |
El ke kome i pensa mete dos vezes la meza |
El ke kome poko nunka sale loko |
Komer por no morir |
Pan kortado se koma kon savor |
La vida es un biskocho, ken se lo koma krudo, ken se lo koma kocho |
Desde ke kazu, bukado dulse non komiu |
Komida velada no la kome kual siker barva |
Mazal basho el ke tenga ke rovar para komer |
Komio pan i sal, si kayo a la mar |
Ni ajo komi, ni la boka me fiede |
El amo durmiendo, el kavayo komiendo |
Ata al gato kuando kome |
Kome poko toma (maso)[moso] |
Ni todos komen a una savor ni todos visten a una kolor |
Amanyana la noche komeremos la burreka |
El ke mucho pensa, sin komer se echa |
El meskino despues de komer le da frio |
Vestir a uzo, komer a gusto |
Boka de leon ke te koma i no ojo de ben-adam |
El ke giza viernes kome Shabat |
El komer i el arraskar es al empesar |
Bien de mi padri sto komiendo |
El komer si no engordese bien parese |
Pishkado komo - haiver no komo |
Komites no komites, en la meza estuvitas |
Si tu amigo es de miel, no lo komas entero |
Ya me komio la miga i el meoyo |
La komio komo el pan blanko |
El eskaso todo lo ke kome lo aze biskocho |
Kome la uva i non demandes de ke parra es |
En el luguar ke komes no enbatakes |
Kon los suyos, komer i bever de enfrente |
En el plato ke komio, eskupio |
Ermuzuras ni si komen ni si guadran |
El ojo kome mas muncho ke la boka |
Komi, komi - a mi sta kumiendo pur arientro |
Avla kon ken komes i no kon ken riyes |
Poko komer, salud para el puerpo |
Ken tiena ambre, venga i koma |
El apetit vieni en komiendo |
Le 'sta komiendo las karnes |
Pena muncho kome poko |
Komio el ratonado |
Komer el kavod i el zahut |
Ya va ver al gato kumer pipino |
komercho (it.) m. |
מכס, הנהלת המכס; מסחר |
customs, customs administration; trade |
Ken fuye de un komercho paga dos |
komerse v. refl. |
אכל; אוכל, נאכל |
to eat; to be eaten, to be consumed, to decay |
La mansana ermoza se la koma el guzano |
El ke paya el peshe adelantado se lo kome fedido |
Mos komimos el buey, por los kuernos ke no kede |
Ken se komio el kezo, los ratones |
Ande se kome la mala sena? Ande ay ijos de tres maneras |
El azno trae la paja i el se lo kome |
El loko gasta, el sezudo se lo kome |
La pera buena se la kome el puerko |
Me olvidi ke era kazada, me komi la sena |
De la ermozura no se unta, ni se kome |
komida f. |
ארוחה, סעודה; אוכל, מאכל |
meal, feast; food |
Komida velada no la kome kual siker barva |
El estudio es siempre ambriento, sin su komida non es kontento |
La komida es una malatia, eskapa por la noche, torna por el dia |
komido adj. |
אכול, בלוי; שבע, שאכל לשבעה |
eaten, worn out; satiated, who ate to his heart's content |
Lo komido por lo servido |
Lo komido i lo kagado es ulvidado |
komo adv. |
כמו, בדומה ל-, כפי ש-; בערך, כ- |
like, similar to, as roughly, about |
Desnudo komo el guzano |
El gato 'sta ensima la kasha komo se dize piss |
De la kara si veya komo di korason tieni |
Komo el arvuli, ansi i la estiya |
Los dias korren komo el kavayo |
La verdad va ensima, komo la azeite |
La vida es komo la solombra pasada |
Le 'sta akesheyando komo la moshka en la leche |
Le va komo la moshka en la lechi |
Komo azi, ansina ki topa |
La boka le va komo el kulo de la patika |
Kon la mujer bive komo el gato i el perro |
Mirada i velada komo la reina |
Ni bovo ni loko, ni uno komo el |
Alto komo el pino |
Komo el amo i el moso |
Komo es el arvole, es i el fruto |
El hamin i el yerno komo te sale |
Desnudo komo el guzano |
La kriatura es komo la levadura ...... |
Komo la pishada del gameo |
Se kema komo una braza |
El dia nuvlozo se va komo el fumo |
Derecho komo el gancho |
Kayente komo el luz |
Dulse komo la miel |
Ma el ombre bolto komo el vino en la bota |
Achakozo komo el djudio en viernes |
Tanto gana la ke bien fila komo la ke mal fila |
Zeris i fatigas, punchan komo las urtigas |
El ombre es komo una solombra |
Amargo komo la fiel |
A la sivdad ke iras, komo veras aras |
Tiene punchones en el komo-se-yama |
kompanía/nya f. |
קהל, קהילה, עדה, חברותא |
community, congregation, fellowship |
Kon travajo i alegria se topa buena kompanya |
Dame al gato por kompanya |
kompanyero m. |
חבר, רע, עמית |
friend, colleague |
Asegun no keres mal para ti, no keres mal para tu kompanyero |
Non a mejor mesajero ke un vero kompanyero |
Ama a tu konpanyero komo te amas a ti mezmo |
komplimento/komplimiento m. |
מחמאה, שבח, ברכה, איחול; ביצוע, הגשמה; הגעה לגיל מצוות |
compliment, praise, blessing, wish; performance, fulfillment; reaching the age of mitzvah |
No agas munchos konplimentos porke te yaman el grande berber ke arapa a todos |
komponer v. |
חיבר, הרכיב, יצר, ערך, סידר; תיקן |
to compose, to assemble, to create, to edit, to arrange; to fix |
Las vidas komponen vinyas |
komportamiento m. |
התנהגות |
behavior |
Kien son enemigos del adelantamiento? Akeyos ke soportan mal komportamiento |
Kon buen komportamiento se alkansa buen kazamiento |
komprar v. |
קנה |
to buy |
Non kompres kozas sin alavarlo, non vendes kozas sin despresiarlo |
kon prep. |
עם, ב- |
with, in- |
Anda va la prenyada va kon su fatiga |
Es un pedaso de karne kon dos ojos |
Komer pan i sal, ma kon salud |
Biva la gayina, biva kon la pipita |
Mazal no se merka kon paras |
Meoyo kon paras no se merka |
Se torno kon los mokos enkolgando |
Muntanya kon muntanya non se enkontran, persona kon persona se enkontra |
Lo ke vee kon el ojo apunta kon el dedo |
Kavar el pozo kon dedal |
Mirame kon ojo, te mirare kon dos |
Kiere aferrar el sielo kon las manos |
Apega el dia kon la noche |
Djoha gana kon los de kaza |
Kacha kon punta |
Kon el (eya) es kon el punto i la vezne |
El rey es kon la djente |
Ke te rias kon el guerko |
Ni el savio kon su saveduria |
El siego kon el kosho |
Ani kon kola |
Mas vale pan kon amor ke gayina kon dolor |
Kon parientes d'enfrente |
kondjá (t.) f. |
ורד; ניצן |
rose; bud |
La kondja s'amurcha, ma la vertu keda |
Se avrio komo la kondja |
konducho m. |
לפתן, כל מה שנאכל בפת |
everything that is spread on the bread |
Onde no ay konducho, entra pan mucho |
konfiar v. |
הפקיד ביד, מסר, מסר דברים אישיים; בטח ב-, סמך על |
to entrust, to hand over, to hand over personal things; to trust in, to rely on |
A ombre avlador i endiskreto no konfies tu sekreto |
konfiarse v. refl. |
בטח |
to trust |
Ke no te konfias ni a tu kamiza |
konfiensa f. |
אמון; בטחון, וודאות |
trust; security, certainty |
In ningun ombri ki non tengas konfiensa |
Ken promete muncho no inspira konfiansa |
konfit/e m. |
סוכריה, שקד מסוכר, בונבון |
candy, candied almond, bonbon |
En la gerra no se esparten konfites |
A los aznos konfites |
konfortar v. |
ניחם, סעד, עודד |
to comfort |
Kon una mano no se da palmas ama kon dos se pueden konfortar almas |
konoser v. |
הכיר, ידע, זיהה, למד |
to know, to know, to recognize, to learn |
Ken non konose avuelo, mankura de muncho bueno |
El ke no konose su iskritura ez un azno di la natura |
Ya konose rozas de mi guerta |
Ni te vidi, ni te konosi |
Mas vale un malo konosido ke un bueno por konoser |
Fachas vemos, korasones no konosemos |
Al Dio no lo vemos, de sensia lo konosemos |
A la persona komo la konoses? Segun tu korason |
Ondi non mi konosiran - novio mi daran |
konoserse v. refl. |
ניכר, הוכר, זוהה |
to be recognized, to be identified |
El baragan se konose en ora de gerra, el savio en ora de ravia |
La kriatura i la moshka en enverano se konosen |
El melon i el ombre nunka se konosen |
El karakter de un puevlo se konose en su temple |
Por el kante se konose la ave |
Por sus frutas se konose el arvol |
La persona en pleito se konose |
La plata se konose kon el fuego, ala mujer kon la plata, el ombre kon la mujer |
konosido adj. |
מוכר, מפורסם, ידוע, בעל שם |
known, famous, well-known, renowned |
Estonses es el bien konesido, kuando es perdido |
Mas vale un malo konosido ke un bueno por konoser |
konseja f. |
מעשיה, סיפור |
a tale, a story |
La konseja es konsejo |
El lovo i la oveja siempre en la misma konseja |
Es podzo de konsejas |
konsejero n. |
יועץ |
advisor, counsellor |
El konsejero da konsejo para mal |
El haragan es konsejero |
konsejo m. |
עצה |
advice |
Konsejo de mintirozo dengunos no toman |
El konsejo ido sienpre es perdido |
Konsejo de perro viejo |
El konsejo de todos tomo, ma el mio no desho |
Los anyos son para el konsejo, las aksiones para el mansevo |
Eskucha a los viejos, saven dar buen konsejo |
A nuevas nesesidades, nuevos konsejos |
El savio muda konsejo, el nesio sienpre dize ''no'' |
Aunke seas savio i viejo nunka desdenyes el buen konsejo |
La konseja es konsejo |
Al tiempo el konsejo |
konsensia f. |
מצפון, הכרה, תודעה |
conscience |
Sin la pasiensia no ay konsiensa |
Kon poka intelijensia non krese la konsiensia |
konsensiozo adj. |
רציני, קפדני; בעל מצפון |
serious, strict; conscientious |
El mundo pertenese al pasiensozo, tambien a el ombre ke es konsienzudo |
konsentirse v. refl. |
נוכח לדעת, הרגיש, חש |
to be convinced, to feel, to sense |
Non mi demandas ke anyos tengo - dimandami komo mi konsiento |
Ken es el mazalozo akel ke se konsiente orozo |
Se kago i no se konsentio |
konsiderasión f. |
הערכה, כבוד; התחשבות, חשיבה, עיון |
consideration |
Los ke muncho kreen en superstision non saven el biervo konsiderasion |
konsolarse v. refl. |
התנחם, התנחם מאבלו; התענג; קיבל סיפוק מלא |
to be comforted; to be relished; to received full satisfaction |
Me konsolo ke no so solo |
konsuegrar v. |
בא בקשרי מחותנות |
to become relative by marriage |
Kien konsuegra kon parientes, apreta los dientes |
El ke ijos e ijas tiene kon perros i gatos konsuegra |
konsuegro m. |
מחותן |
the father of son or daughter in-law |
Porke Adam salio muy mazalozo? Non tenia menester de konsuegro |
konsuelo m. |
ניחומים, תנחומים |
condolences |
Sospecho i selo no dan konsuelo |
kontado adj. |
חשוב, ראוי לציון, נכבד, מפורסם; נחשב; ספור |
important, noteworthy, respectable, famous; considered; counted |
Ni kontado ni fiado |
De lo kontado se lo yeva el gato |
Todos ombres ke sienpre kieren dezear son pokos i kontados ke pueden artar |
Palos kontados no duelen |
Las avas kontadas nunka son rovadas |
Azno kayado, por savio kontado |
kontado m. |
נדוניה, נדן, מוהר |
dowry |
Anshugar i kontado te puedo dar la vintura es a ti a buskar |
kontajiozo adj. |
מידבק (מחלה) |
contagious |
El djugar maytap es kontajiozo |
kontante adj. & m. |
מזומנים, מזומן; נדוניה, נדן, מוהר |
cash; dowry |
Ashugar i kontante, todo delantre |
kontar v. |
סיפר; ספר, חישב; הביא בחשבון, החשיב, כלל; סמך על |
to tell; to count, to calculate; to take into account, to consider, to include; to count on |
Solo las paras si kontan - non lus anyos |
En bueno kontarlo |
(Kanta)[konta] kavesas, mete bonetas |
Non kontes muncho sovre este mundo mortal, nunka vas a saver kuando viene tu mazal |
Los males tuyos no kontes a ninguno, al enimigo lo alegraras |
En ke se le va la kandela del povre, en kontando los bienes del riko |
Djoha se fue al banyo, topo de kontar un anyo |
El ke beve vino non konta vazos |
Aspera muerto, vos kontare un buen kuento |
Si tu enemigo es una ormiga, kontalo komo un gameyo |
Il ki si mete a bever nu konta los vazoz |
Sat no tengo ma oras konto |
kontenerse v. refl. |
התפאר, התגאה, התרברב, השתחץ; התאפק, החזיק עצמו |
to brag, to be proud; to hold back |
Ombre en lo ke te kontienes tanto sobervio tienes. Tu fin es polvo i tierra |
kontentar v. |
השביע, השביע רצון, גרם קורת רוח |
satisfy |
Si tu pan no me arto tu palavra me kontento |
kontentarse v. |
הסתפק ב-, השלים עם; היה שבע רצון |
to settle for, to put up with; to be satisfied |
Kontentate kon la parte ke te dio el Dio |
Kontentate di lo tuyo i no demandis nada di otr'uno |
Ken es el riko? El ke se kontenta kon su parte |
kontente (port.) adj. |
מרוצה, שבע רצון |
satisfied |
Seremos kontentes kon lo kue tenemos |
La masa del puevlo son ignorante ama dainda se kreen kontente |
El ke mira a la djente nunka va bivir kontente |
Akel se yama alegre i kontente. el ke tiene plazer de el prospero de el de enfrente |
Ken va dulchamente kamina kontente |
El estudio es siempre ambriento, sin su komida non es kontento |
kontentez f. |
שביעות רצון; הסכמה |
satisfaction; agreement |
El pleites no tiene amigos ni el dezeozo tiene kontentes |
kontestasión f. |
ערעור, הטלת ספק; פולמוס, ויכוח |
appeal, doubt; polemic, argument |
Nunka demandes una kistion sin saber la kontestasion |
kontigo prep. |
אתך |
with you |
Antes de tener katilik kon tu amigo, demanda al Dio Santo ke este kontigo |
Kuando el Dio esta kontigo no te espantes de tu enemigo |
kontinuar v. |
המשיך, נמשך, התמיד |
to continue |
El ke kontinua su feo uzos desha lo seguro por lo dubdozos |
kontra prep. |
נגד, כנגד, בנגוד ל-, לעומת |
against, contrary to, vs |
Si uno se engrandese kon bovedad non ay serum kontra esta enfermedad |
konvenir v. |
בא לידי הסכם, הסכים; התאים, הלם; היה בעל עניין |
to come to an agreement, to agree; to fit, ; to be interested |
Konviene o no konviene kale tomar la vida komo viene |
konversasión f. |
שיחה |
conversation |
Si entras kon algunos en konversasion pensa bueno lo ke vas avlar |
korasón m. |
לב, לבב, ליבה; מרכז |
heart, core; center |
De la kara si veya komo di korason tieni |
Korason alegre nunka se envejese |
Buen korason aze buen karakter |
Korason de kresiano |
Korason del rey en mano del Dio |
'Stamos en un korason |
Si lo meten al sol, se le ve el korason |
Asukar en la boka non ayuda si tu korason es amargo |
Lagrima en el ojo, sinyal de buen korason |
Kanta de dolor de korason |
Luvia i sol alegra el korason |
Tiene padre padrasto, madre madrasta, i ninguno de korason |
A la persona komo la konoses? Segun tu korason |
Mejor es verguensa en kara i no dolor del korason |
Ojos ke no ven, korason ke no dezeya |
Ermozura enganya los korasones de los mansevos ama el dinero i fama sonbaya los bovos |
Lo ke boka non puede avlar el korason ya puede pensar |
Karas vemos, korasones no savemos |
Non mi miras la kara, mirami el korason |
Al sol ki lu metas, el korason si li veya |
Abata la tierra, abata el korason |
Los kurasones son espejos |
Leshos de vista, leshos de korason |
Donde el korason inklina, ansi el pies kamina |
Angusia de korason, kara de Zehir |
El Dio no kere karas, kere korasones |
Miralo la kara, le koneseras el korason |
En korason amargozo, no entra ni riza ni gozo |
Si puerpo i korason no estan aunados orasiones ke azes no salen venturozos |
Tripa vaziya, korason sin alegriya |
Bokita de miel, korason de fiel |
kordero cf. kodrero |
|
|
Korderiko es, ya se kozera |
korelado adj. |
אדום, ארגמן, שני; אדמוני, אדום-שער, ג'ינג'י |
red, crimson; red-haired, ginger |
Alta i gorda ke me krie el Dio, blanka i korelada ya me ago yo |
korkova f. |
חטוטרת, גבנון; דבשת |
hump |
Ninguno veye su korkova |
Bienes de mi padre tapan mis korkovas |
Dar i tomar sale korkova |
El gameyo no mira a su korkova |
korlado adj. |
אדום |
red |
Kuando kastigas a tu kriatura i se aze korlado, tien aftaha ke va (a) partir en pasos derechos |
korona f. |
כתר, נזר, עטרה, זר; כתר לשן |
crown, garland; dental crown |
Metida, korona de kavesa |
La korona de los viejos es los inietos |
Maravia ke el re tiene korona |
Una roza no aze korona i un pashariko no traye la primavera |
korredor adj. |
מלא מרץ, אנרגטי, חולה עבודה |
full of vigor, energetic |
Si korredor sosh, korre kon mi |
korrer m. |
זרימה, שטף, זרם; מרוץ |
flow, flux, current; race |
Los dias korren komo el kavayo |
Nada vale di korrer si kali ir a tiempo |
Korra kuando non ti korra |
Korro, korro, en mi lugar me topo |
Si ya korre, porke korres?, si no korre, porke [no] korres? |
Ande korrio, egine va korrer |
El ke korre muncho presto se kaye |
El persigo perro save korrer sin yerro |
Le 'sta koriendo piedra i pidrisko |
Fyel le korra [korre] por la kara |
El mez va i viene, korra komo el kavayo |
Si korredor sosh, korre kon mi |
La sangre ke deve korrer no keda en la vena |
Agua ke no as de bever, deshala korrer |
kortado adj. |
חתוך; נימול |
cut; circumcised |
Beza mano ke keres ver kortada |
Pan kortado se koma kon savor |
Kuando tu ias onde el maestro del pie kortado, yo ya estava tornado |
kortar v. |
גזר, חתך, כרת, קיצר; שבר, הפסיק, אסר; סיפר (תספורת) |
to cut, to shorten; to break, to stop, to forbid; to cut hair |
Ken korta pan no ve Ganeden ni Giinam |
Antes ke te la kortan, kortala tu |
Ti korto las palavras - te korto lus males |
El amigo ke non sirve i el kuchiyo ke non korta, ke se pierdan poko importa |
Korta la Amida por dizir ke vos erguela la tripa |
Si botika avrites kortate todos dos pies |
Le vino hushuna al rey i le korto la kavesa |
Korta kavesas i echa al tejado |
Ken tiene fierro korta klavo |
Sola lo korto - sola lo kuzio |
Sien vezes mezura una vez korta |
Vizina, kiresh pita? Si non kiresh non la kurtare. |
Uno korta la roza, otro se la goza |
kortarse v. refl. |
נחתך, נגזר; נפסק; נקרש |
to cut; to cease; to congeal |
Eya si lu korta i eya si lu kuza |
El ke unya de djudyo toka, la kavesa se le korta |
korte f. |
חצר; חצר המלך, אנשי החצר; בית משפט; חוד, להב; חתך; בד גזור לבגד; גזרה; חיזור |
yard; the king's court, the courtiers; court; point, blade; cut; cloth cut for clothing; courtship |
Dos mezuzas i un korte |
kortina f. |
וילון, וילון מיטה, פרגוד, מס; פרוכת |
curtain, bed curtain, screen |
Aserra la kortina, la farsa ya termino |
kosfuegrar v. |
בא בקשרי חיתון, השתדך |
to become relative by marriage |
El ke no kere kos.huegrar demanda mucha ashugar |
kosfuegro m. |
מחותן |
the father of son or daughter in-law |
Topadura de kos.huegras |
koshín (port.) m. |
כר; כינוי לאדם שמן |
pillow; a nickname for a fat person |
Lus kushinis si fueron, las fronias kedaron |
kosho adj. & m. |
צולע, פיסח, חיגר, נכה |
lame, crippled |
Mas vale kojo ke de muerto |
La siensia sin relijion es kosha, la relijion sin siensia es siega |
Moso del pie kosho |
Espantate del rosho, del kosho e del ke avla flosho |
El siego kon el kosho |
Mas presto se koje al mentirozo si no al kosho |
kostar v. |
עלה, מחירו היה |
to cost |
Si dizes kavezal o almoada, non te espantes, non va kostar nada |
kosuegro m. |
מחותן |
the father of son or daughter in-law |
Para ke se vaya a'n mal, ke se lo koma la kosuegra |
Ajikos i sevoyikas, senyora konsuegra |
kovdisiar v. |
שאף ל-, חמד, חשק |
to aspire to, to covet |
Ija mia Delisia, ke todo lo ke veye kovdisia |
kovdisiozo adj. |
חושק, מתאווה ל-, משתוקק ל-, נכסף |
lust for, yearn for |
Madre haragana kita la ija kovdisioza |
kovdo m. |
מרפק; אמה - מידת אורך |
elbow; a cubit - a measure of length |
Majar sal kon el kovdo |
Muerte de la mujer, dolor de kovdo |
kovijar v. |
כיסה, עטף |
to cover, to wrap |
Por yerro di mediko la tierra lu kovija |
kovrar v. |
גבה; קיבל, רכש; קיבל בחזרה; השיג, זכה ל- |
to collect; to receive, to acquire; to get back; to achieve |
Kovra buena fama i echate a durmir |
Ken empresta a amigo, se kovra inimigo |
koza f. |
דבר, חפץ, דבר מה, עניין |
a thing, an object, something, matter |
Ke es la koza muy muy klaro? La eksperensia es muy karo |
La djoya es una koza ke a la fea aze ermoza |
Uno no tiene importansa, dos ya es algo de koza, ma tres es una fuersa |
El ombre ke nunka duda, non sabe koza alguna |
Koza de masa en kaente |
A dipasho del sielo non ay koza mueva |
kozerse v. refl. |
בושל, נאפה; התבשל; הבשיל |
to be baked; to be cooked; to ripen |
Korderiko es, ya se kozera |
kozina f. |
מטבח; (איסטנבול: שרותים) |
kitchen; (Istanbul: toilets) |
La kozina es negra vizina |
Non va a la kuzina - va ende la vezina |
kozinar v. |
בישל |
to cook |
L'alkuza i el lugar m'ambizaron a mi a kuzinar |
kreador m. |
יוצר, בורא |
creator |
Bendicho el Kreador, ke tala ermozura kreo |
Nunka kites avtaha en el Kriador, El es muestro Senyor, El es muestro Salvador |
krear v. |
יצר, עיצב; המציא |
to create; to invent |
Kriar una kriatura, krear un mundo |
kreensa/kreensia f. |
אמונה, אמון |
faith, trust |
Prisipio de sensia es de tener kreensa |
kreer v. |
האמין; סבר, הניח |
to believe; to suppose |
Ken in kresianos kreya, kon eyos ke se muera |
Kreer i esperar es la vida alargar |
Kuando lo vere, me lo kreere |
Si no lo kreyes ande lo veres |
Ma ken te diga lo ke no puede ser, no lo kreyas |
Los ke muncho kreen en superstision non saven el biervo konsiderasion |
El arto no kree al ambriento |
Ken en el Dio kreya, nunka s'enganya (o se despera) |
Ken alma tiene, alma kreye |
kreerse v. refl. |
האמין; חשב עצמו |
to believe; to consider himself |
Al ombri non devis de kreyerti |
Tanto ke me lo kero, ke no me lo kreyo |
kreser v. |
גדל, צמח, צמח לגובה, התארך; גידל; הגדיל, האריך |
to grow, to grow to height, to extend; to grow; to increase, to extend |
Kresen los kriyos, kresen lus dertis |
De Hanuka kresa el dia kon una saltadura de gayo |
Kreser palos, para ke vos aharven |
Ken pario ke mesha, ken kresio ke tesha |
Ande el pie del djidio peza, yerva no kresa |
Le kresio en la punta de la naris |
Buenas dotrinas de padre i madre les kresen en sus ijos muncho hayre |
No krese la almora fin ke no viene la ora |
Desde ke nasio tinya le kresio |
Prejuisios son komo las malas yervas, kresen en abundansia i son danyozas |
El ijo del djudio, krese i enegrese |
Kresi el dia - kresi el frio |
Me kresio una espina i no me do gozar |
De mano a mano kreska un palmo |
En la guerta krese lo ke no kere el bahchavan |
Kon poka intelijensia non krese la konsiensia |
Fuimos del prishil, mos kresio en la nariz |
Onde no lo sembras, ayi krese |
La prudensia krese sensia |
Savemos ke el arvol krese kada dia ama non puedemos detekter su suvida |
Ken aze bien a todos, mas le krese la rikeza |
Una madre krese dies, un padre- ni uno |
kriador m. |
בורא, יוצר |
creator |
Kuando estas sufriendo i estas en dolor ten tino en la grandeza de muestro Kriador |
kriar v. |
ברא, יצר; הניק; גידל (ילדים) |
to create; to breastfeed; to raise (children) |
El ken kria ijo no muere de afito |
El ke krio i non kansa |
Bendicho el Dio ke me kriyo ombre i no mujer |
Bendicho el Kreador, ke tala ermozura kreo |
Kampo krio en mano del rey |
La ke kria ni arta ni limpia |
Persona reglada no se va ver nunka kriada |
Al ijo komo kreates, i al marido komo ambezates. |
Komo el Dio la krio, mas por eya no se turno |
De ke pari i kreyi, mi papo no arti |
Kriar una kriatura, krear un mundo |
kriatura f. |
תינוק, ילדון; יונק, ינוקא; אדם חסר נסיון |
a baby, a child, suckling; an inexperienced person |
La kriatura bolta komo el vino en la bota |
Mujer sin kriaturas, arbol sin frutas |
Ken muchas kriaturas tiene, ke no vaiga a la gerra, ke gerra tiene en kaza |
La kriatura es komo la levadura ...... |
La kriatura i la moshka en enverano se konosen |
La kriatura si no yora no le dan la teta |
El ken no tiene kreyaturas va yorando se inyerva kon el Dio porke no le esta dando |
Ke no salga deskuviertura lo ke mama la kriatura |
Una madre mala alechadera puede entosigar su kriatura |
Ken ti izo la masadura? El ken ti miro a la kriatura |
La mas grande amargura es solo por su kriatura |
La kriatura i la masadura siempre keren koviertura |
Kuando kastigas a tu kriatura i se aze korlado, tien aftaha ke va (a) partir en pasos derechos |
krío m. |
תינוק, יונק, עולל; תקופת ההנקה; תקופת חינוכו וגידולו של ילד קטן; אופן הטיפול בתינוק |
baby, nursing infant; raising a baby; the period of breastfeeding and caring for the baby; the way of raising a baby |
Ken no tiene krios, tiene una dolor, ken tiene, tiene munchas |
Ke no traye el Dio a kayer in manos de kriyos |
Kriyos chikos, ansias chikas ; kriyos grandes, ansias grandes |
Kuando los kriyos son chikos es mashkar fierro |
Krios kriar, mas fuerte es ke fierro mashkar |
Kresen los kriyos, kresen lus dertis |
kristiano m. |
נוצרי |
Christian |
Ken in kresianos kreya, kon eyos ke se muera |
Korason de kresiano |
krudo adj. |
חי, לא בשל, בוסר, נא, לא מבושל; גולמי, בלתי מעובד; גס רוח |
raw, unripe, uncooked; raw, unprocessed; rude |
El ombre sezudo nunka es muy krudo |
Karne kruda no amostres ni a mal marido ni a mala suegra |
La vida es un biskocho, ken se lo koma krudo, ken se lo koma kocho |
kual /kuala? kualos?/kualas |
מי/מה זה?, מי/מה זו?, מי/מה אלה? |
who/what is this?, who/what are these? |
En kada kaza ay avas las kualas son desmazaladas |
Te amostrare de kual palo se aze la kuchara |
kualker/kualkier cf. kualseker |
|
|
Milizina de kualker ansia es la pasensia i la toleransia |
kualo ? interog. |
מה? איזה? |
what? which? |
Para kualo deves de azer esto todo, anochi nasio? |
Para kualo tiene menester munchas paras kuando no las puedes eskapar |
Dinguno no save kualo ay in la oya, mas de la kuchara ke la minea |
Aze kualo el haham dize, ma no kualo el haham aze |
Kualo azen los Sheres? Toman dos mujeres! |
kualseker adj. |
לא חשוב איזה/מה/מי/ כמה, יהיה אשר יהיה, כלשהו, איזשהו |
it doesn't matter which/what/who/how much, whatever, any |
Komida velada no la kome kual siker barva |
kuando adv. |
כאשר, כש- |
when |
Kuando ay dar sos bueno |
Az kuando puedes i no kuando keres |
Di kuando sos novia? Di dia i medio |
En Tiria, kuando no ay pishkado, se pasan sin pishkado ! |
Las ijas avlan kuando pisha la gayina (nunka) |
El ke no kere kuando puede, no puede kuando kere |
Kuando la puerta del riko se aserra, la del Dio se avre |
Kuando el mansevo se va por lo veinte se aze un leon fuerte |
La ida esta en mi mano, la venida no se kuando |
El arvoliko s'enderecha kuando es mansevo |
Kuando no se bare viene djente |
Kuando aze luvia a todos toka |
En Purim los gastes son lo ke son ma kuando viene la Paskua ay gastes |
El pleito se puede terminar kuando no de deshan arraviar |
Para kualo tiene menester munchas paras kuando no las puedes eskapar |
La salvasion de Israel es kuando viene el Goel |
Ata al gato kuando kome |
En ke dia es el mundo igual? Kuando kaye luvia sovre el kal |
Gameo por una para es muncho kuando no esta la para |
Para el elevo es bendision kuando tokas su imajinasion |
Ken tiene guadrado dolores kuando abashan les toma dolores |
Erash maridu bueno, kuandu viniash yeno |
Kuandu si arapan las moshkas |
Kuando todo todo, kuando nada nada |
El ke djuga kartas kuando gana se va alegrando i kuando perde se va inyervando |
Ke korres kuando no te korre |
Guay de el y guay de su alma kuando a su mujer enganya |
Kuando por durera, kuando por shushulera |
Kuando ay amores nuevos se olvidan de los viejos |
Kuando el Dio esta kontigo no te espantes de tu enemigo |
Kuando el riko emprovese, komo el prove kuando enrikese |
Kuando bive el mundo kuando bivo yo |
Kuando el gato no sta, los ratones baylan |
A la haragana, kuando l'alguja, kuando el dedal |
Kuando ay masha no se keman las manos |
Kuando lo vere, me lo kreere |
Kuando los tuyos ian, los mios ya venian |
kuanto/kuantos/kuantas adv. |
כמה |
how many, how much? |
Kuantos bukados kaven en la tripa i uno mas |
Kuantos pare Mama, tantos kere Tata |
Il garon es un kanyo rial, kuanto mas echas mas kave |
Kuanto keres bulisa, yevalo a kaza |
Kuanto es ermoza la mansevez, tanto es tripiada la vejez |
kuarenta num. |
ארבעים |
forty |
Despues de las kuarenta, kada dia una hohenta |
kuatro num. |
ארבע, ארבעה |
four |
El ke tiene kuatro i gasta sinko, no tiene menester bolsa |
Onde komen kuatro komen sinko |
Al marido bueno un kuerno, al malo tres i kuatro. |
Moneda ekonomizada vale kuatro vezes ganada |
Kon este ke vo i mato tres me manka para kuatro |
Dos i dos azen kuatro |
kuchara f. |
כף |
tablespoon |
Kon la kuchara te do el arroz, i kon el mango te kito el ojo |
Dinguno no save kualo ay in la oya, mas de la kuchara ke la minea |
Te amostrare de kual palo se aze la kuchara |
Va a Stambol por una kuchara de arroz |
kuchiyada f. |
דקירה, דקירת סכין; צלקת, שריטה; פגיעה בכבוד |
stabbing; scar, scratch; insult |
Mas presto pasan malas kuchiyadas ke malas palavradas |
Mas duele la palavra del amigo ke la kuchiyada del enemigo |
kuchiyo/kuchío m. |
סכין |
knife |
Kochiyiko kayo, martiyiko se rompio |
Ya me toko el kochio al gueso |
El kochiyo del djidio apresta para mal (se korto) |
El amigo ke non sirve i el kuchiyo ke non korta, ke se pierdan poko importa |
Al fierrero kuchiyo de maredo |
kudiado m. |
דאגה, טיפול |
care |
Kudiado ke desho Malkuna, ke djuro de no bivir |
kudurearse (t.) v. |
השתולל,השתגע, התמלא זעם; עבר גבולות המוסר והצניעות |
to go berserk, to be mad, to be filled with rage; to cross the boundaries of morality and modesty |
Se kudreyo komo el perro |
kuduz/kudús (t.) adj. |
פראי; כעסן, עצבני, זועם, ''נדלק'' מהר; חולה בכלבת |
wild; angry, irritable, furious, ''turns on'' quickly; sick with rabies |
'Sta un perro kudus |
kuedra f. |
חבל, מיתר, רצועה, מיתר של כלי נגינה |
rope, string, strap, string of a musical instrument |
Kada uno trave la kuedra para onde el |
Al enforkado le trava la kuedra |
En kaza del enforkado no se avla por kuedra |
No te eches al pozo kon la kuedra de otros kedas en el pozo |
kuenta f. |
חשבון; חרוז |
account; bead |
De ke sos karnudo, de dar kuenta al mundo |
Pari, mujer, ke la kuenta esta djusta |
kuento m. |
חשבון, סכום, כמות, רווח; סִפּוּר |
account, amount, quantity, profit; story |
Ken non tiene kuento, siempre va avierto |
El kuento de kaza no lo kitas en el bazar |
No agas kuento del denfrente porke te azen i a ti |
Aspera muerto, vos kontare un buen kuento |
Ken no tiene ojo en dengunos i se va kon kuento tiene vida arepozada |
El papa no se kaza, de kuentos se pasa |
kuerno m. |
קרן, שופר |
horn, shofar |
Mos komimos el buey, por los kuernos ke no kede |
Al marido bueno un kuerno, al malo tres i kuatro. |
Las mulas fueron a buskar kuernos, vinieron sin orejas |
A la vejes, kuernos de pes |
kuero m. |
עור |
skin |
Los kueros, kitan kueros, i metan kueros |
Bolsa sin dinero yamalo kuero |
kuerpo m. |
גוף |
body |
La salud del kuerpo se fragua en el estomago |
Yoran kuerpos por vestidos i vestidos por kuerpos |
El kuerpo ke pena la alma, y la alma va penar al kuerpo |
La limpieza del kuerpo amuestra la limpieza de la alma |
kuervo m. |
עורב |
crow |
Tanto kere el kuervo a la kuerva fin ke le kita los ojos |
Suerte de topar un kuervo blanko es mas fasil de rovar un banko |
kuidado cf. kudiado |
|
|
El ke tiene kuidado por lo ke puede suseder es muy sezudo en lo ke tiene ke azer |
kuidar v. |
דאג, טיפל |
to take care of |
Kien se kuido su madre no la enguayo |
kulevra f. |
נחש, צפע, אפעה |
a snake, a viper, an adder |
Kita todo kulevras de la boka |
kulevro m. |
נחש |
a snake |
Kien al rio se kaye, i del kulevro se apanya |
Alevanta kavesa de kulevro i no de ben-adam |
Pari kolevros para ke me kiten los ojos |
La amistad del kulevro |
La paz del kolevro |
Pezando sovre un kolevro - el kolevro se enkorvo |
Si al kolevro keres matar, a la kavesa tienes de le dar |
kuliko m. |
עכוזון, עכוז קטן |
small buttock |
Asenta kuliko - incha fuziko |
Apritadiko i enkojidiko, i un paliko en el kuliko. |
Todo tieni Uriko, asta panaris al kuliko |
kulo m. |
עכוז, שת, אחוריים, ישבן |
buttocks |
Dos kulos en una braga |
Dos kulos disnudos, solo por el banyo sierven |
Buen dulor di kulu |
La boka le va komo el kulo de la patika |
Li dieron un kulo de pipino |
Del kulo al pulso |
Mas vale ser kavesa de raton ke el mas grande kulo de leon |
Kurbachadas en kulo ajeno no tuyen |
Arrastate kon tu kulo i non asperes de ninguno |
El amor es una dolor de kulo ke no desha durmir a dengunos |
Se arkojeron dos kulos desnudos |
Por no tener el dinero se le kemo el kulo entero |
Dichozo kulo ke no pedo |
Sien ke le den en el kulo, yene duro, yene duro |
Tiene kulo puntudo |
Ken mucho se aboko, el kulo se amuestra |
Aharva kulo ke no pedo |
Ken mucha manteka tiene i el kulo se unta |
kulpa f. |
אשמה, אשם; עבירה, חטא, עוון |
guilt; offense, sin, iniquity |
Si negra es la kulpa, mas negra es la deskulpa |
El ladron no tiene la kulpa, sino el ke desho la puerta avierta |
kulpar v. |
חטא, אשם, היה אשם |
to sin, to be guilty |
Non es el ombre ke lo kulpa sino la mujer ke lo bushka |
kumadre f. |
מיילדת |
midwife |
Lo vo mandar por la komadre |
Entre la madre i la komadre lu piedren al ijo |
kumar (t.) m. |
הימור, הימור בסיכון גבוה, משחק הימורים, משחק בקוביה |
bet, high risk bet, gambling game, dice game |
Ken perye en el kumar gana en el amor |
kumardjí (t.) m. |
מהמר, קלפן; אדם הנכנס לסיכונים |
gambler; a person who takes risks |
En la kaza del kumarchi poko tura la alegria |
kumicha f. |
(צורה נלעגת:) בכי, יפחה |
(mocking form:) cry |
Kumicha de kavesal, aze muncho mal |
kumplido adj. |
משכיל מאוד, מלומד; שלם, מושלם, גמור, מלא |
very educated, learned; complete, perfect, finished |
Bogo de banyo kumplido |
En este mundo non ay bien komplido |
Non ay bien komplido, ni mal atimado |
kuna f. |
עריסה, ערש, ערסל, נדנדה; צלחת חרסינה עמוקה וגדולה |
cradle, hammock, swing; deep porcelain plate |
Djoha, antes de kazar merko la kuna |
Lo ke se aprende en la kuna nunka se piedre i sienpre dura |
kunyado m. |
גיס |
brother in law |
Salada i espinaka senyora konyada |
Ni esfuegra, ni kunyada, ni vizina aireyada |
Ke se sta kemando? La barva de tu konyado |
kura f. |
תרופה, סם מרפא; טיפול הניתן לחולה; דייטה לחולה; שיטת ריפוי; פתרון, תקנה; אחריות |
medicine, medicinal drug; treatment provided to the patient; a diet for the patient; healing method; solution, regulation; responsibility |
Kura dulse no ay |
Es mas fasil de kurar un bovo ke topar kura para un loko |
kurar v. |
ריפא, טיפל ב-, דאג ל-; כבש בחומץ/במלח תחת השמש |
to cure, to take care of; to pickle in vinegar/salt under the sun |
El tiempo kura todas las dolores |
Si non lo puedes kurar lo tienes ke endurar |
El mas abil mediko solo kura kon tienpo |
Todas las melezinas (kuras) non puede kurar la ignoransia de un viejo |
kurarse v. refl. |
התרפא, טופל רפואית; העמיס על עצמו דאגה/אחריות |
to be cured, to be treated medically; To burden oneself with concern/responsibility |
Segun el tiempo se kura el yenso |
La vieja porke tura, porke se kura |
Munchas feridas fasil se kuran, feas palavras non se olvidan |
kuravle adj. |
ניתן לריפוי |
curable |
La djuventud es kuravle, la viejes es inkuravle |
kurto adj. |
קצר, תמציתי; חולף, בן חלוף, רגעי, ארעי; ביישן, חסר עוז |
short, concise; transient, transitory, momentary, ephemeral; shy, lacks courage |
La mojer tiene el kaveyo largo i el meoyo kurto |
El kamino direcho es el mas kurtu |
Kurto le aremos fin a la demanyana |
Kama kurta - muerta liviana |
A la mentira los pies son kurtos |
kutí (t.) m. |
קופסה |
box |
Kuti sovre kuti, mania de djueri |
kuviertura f. |
עטיפה; כִּסּוּי גוף; כִּסּוּי כספי |
cover; body covering; financial coverage |
La kriatura i la masadura siempre keren koviertura |
kuvo m. |
דלי |
pail |
Inche kuvos vazia a la mar |
kuvrir v. |
כיסה, זרה, פיזר על; הטריד |
to cover, to sprinkle; to bother |
Mama i devantal kuvren mucho mal |
kuzina cf. kozina |
|
|
Ken luze kon la kuzina, non luze kon la vizina |
Echo el ojo a la kuzina |
kuzir v. |
תפר |
to sew |
Sola lo korto - sola lo kuzio |
El shastre ke te kuzio los kolchones ke te kuzga los botones |
Todos saven kuzir samara, ma los pelos embarazan |
kuzirse v. refl. |
תפר לעצמו |
to sew to himself |
Eya si lu korta i eya si lu kuza |
kyutuk (t.) m. |
קורה |
rafter |
El ke es kyutuk no piedre soluk |
lado m. |
צד; צד הגוף |
side; body side |
Al lado de un muerto - miter i a un bivo |
No desha lados de riir |
Keres matar al savio metele un bovo al lado |
A perro alokado no estesh ir al lado |
Al lado de lo seko se va i lo fresko |
Lo de enfrente gole, lo de al lado fiede |
ladrar v. |
נבח; השמיע קללות ואיומים |
to bark; to utter curses and threats |
El perro ke ladra no modri |
ladrón m. & adj. |
גנב, גזלן, פורץ; נוכל, רמאי |
thief, robber, burglar; swindler |
Lo ke keda del ladron se lo kome el endevino |
Kuando el ladron entra a la mishka a rovar el paamon, ya save onde skonderlo |
De ladron de kaza no te puedes guadrar |
El ladron no tiene la kulpa, sino el ke desho la puerta avierta |
Para el ladron no ay puertas ventanas ni kavenado porke para el topa todo el remedio |
Para el ladron no ay yave |
El doktor non puede dar preskripsion para el bovo i el ladron |
Akuzar al ke non aruvo, azes mas grande pikado del ladron ke non es ladron |
Tanto grita el ladron asta ke se akaya el patron |
Haragan en chiko, ladron en grande |
Antes ke me yames ladron, te yamare putaniero |
El ke arrova ael ladron, siete anyos de perdon |
El ke merka del ladron en tienpo lo aze su patron |
Al prove un fuego i un ladron |
Se tan ladron sospechador |
Ladron ke save rovar save enganyar |
Al ladron neeman |
ladronisio m. |
גניבה, פריצה; רמאות, הונאה |
theft, burglary; cheating, fraud |
Kuando ay negreguras, ladronisio, teror, matansinas, pletos de ermanos, mismo en kipur el Dio no mos perdona |
lágrima f. |
דמעה; טיפה |
tear; drop |
La lagrima fina no la vee ni la vizina |
Lagrima en el ojo, sinyal de buen korason |
Maldision de bivda, lagrimas de guerfanos no aparan a bueno |
Sus lagrimas no van a kayer en basho |
lak/laka f. |
לכה, ציפוי מבהיק |
varnish, glossy coating |
A damla, a damla, si azi un lak |
lakirdí/lakerdí m. (t.) |
שיחה, פטפוט; נושא; מעשיה |
conversation, chatter; topic; tale |
Lakirdi de mar, por tierra |
lamber v. |
ליקק, לחך |
to lick |
Vino a lamber i se topo lambido |
lambido adj. |
שכחש, שרזה; הרוס, מותש |
who became thin; ruined, exhausted |
Vino a lamber i se topo lambido |
lampa (gr.) f. |
מנורה, פנס |
lamp, flashlight |
El povre sin pasiensia es komo una lanpa sin azeite |
Ke le falta la lanpa de ignoransia? Non tiene apagador |
El sol non nesesita kandelas o lamparas |
lana f. |
צמר |
wool |
Fue por lana i salio treskilado |
La kaza i la lana, in la mano ke lada |
landre/landra (2) f. |
דבר (מגיפה) |
plague |
Komo viejo malo ke landres vo se aga |
lapa (t.) f. |
אספלנית; דייסה, דייסת אורז |
poultice; porridge, rice porridge |
En todas las kazas buyen lapas, i en la mia kalderadas |
largo adj. |
ארוך; רחוק; נדיב לב |
long; far away; generous |
Largo komo la haftara de Tishabeav |
Pasensia, piojo ke la noche es larga |
La noche es larga a la dolor ke se vela |
La mojer tiene el kaveyo largo i el meoyo kurto |
A hazinura larga, muerta segura |
lashón (ebr.) m. |
לשון, שפה, עברית, לשון הקודש |
language, Hebrew, the holy language |
Guay de djente ke avlan lashon 'hara kon sus bokas espanden avoda zara |
Orejas ke resiven lashon 'hara se las komen kon buensas i sin shaka |
Antes ke avles lashon 'hara kanta dos vezes la 'Hatikva |
lavado adj. |
הרוס, חשוף לסכנה חמורה; מכובס |
ruined, exposed to grave danger; laundered |
Dia de luvia el lavado no enshuga |
lavar v. |
רחץ, כיבס |
to wash |
Agua no topi, de la tierra me lavi |
Las kamizas suzias lavalas en kaza |
Una mano lava la otra i las dos lavan la kara |
Kavesas ki lavi, tinyozas mi salieron |
A lavar la kavesa del hamor si piedre la lishia i el shavon |
Vate a lavar ke es tadre de viernes |
lavarse v. refl. |
התרחץ |
to wash up |
El gato se 'sta lavando la kara - va kaer luvia/va venir djente |
lavio m. |
שפה (שפתים) |
lip |
Kuando te asentas delantre de savios ten tino i no avres presto los lavios |
lavor f. |
עבודה, יצירה |
work, creation |
Lavor echa, dinero aspera |
El dia vee la lavor de la noche i se rii |
Lavor ke aya, ke salud no manka |
lavorador/dera adj. & n. |
חרוץ, שקדן; פועל, עובד |
diligent; worker |
Asigun el lavorador asi es el lavoro, i asigun la kama asi es el repozo |
lavorar v. |
עבד; פעל, תיפקד |
to work; to act, to function |
Si lavoras por pan bayat todo va salir muy sakat |
La gana ke tengo de bailar, tienes tu de lavorar |
Sin lavorar por tu porvenir es muy yuch de topar tu avenir |
lavoro (it.) m. |
עבודה, עמל, יגיעה; עסק, עיסוק; תפקיד, משימה; מוצר מעובד היטב, מוצר אמנותי |
work, toil; business, occupation; role, task; a well-made product, an artistic product |
Asigun el lavorador asi es el lavoro, i asigun la kama asi es el repozo |
lavrar v. |
רקם; עבד את האדמה |
to embroider; to work in farming |
Durmi mi novia, aze nalgones, el ashugar lo lavren los ratones |
Lavra mi vizina la loka i yo la sezuda la miro en la boka |
lazdrar v. |
עמל, יגע, התייגע, עבד קשה, התאמץ; עבד במסירות ודיוק |
to toil, to work hard, to make an effort; to work with dedication and precision |
El Bendicho disho: ''Ken lazra alkansa del mas al manko'' |
Arekojer plata i oro, lazrando komo el hamor |
leche f. |
חלב |
milk |
Il ke te dio leche te dio fyel, il ke te dio piernas ti dio miel |
Despues de peshe, tosigo es la leche |
Le 'sta akesheyando komo la moshka en la leche |
Prime darles leche de madre i ija |
Kaminos de lechi i miel, kaminos buenos |
Es komo la vaka, ke da muncha leche, ma da el tepene i la vierte toda |
Su ermozura es, la leche i la sangre |
lechuga f. |
חסה, מרור |
lettuce, maror - bitter herb |
Entre kol i kol, lechuga |
legén (t.) m. |
קערה, לגין, גיגית |
bowl, basin |
Tu haham, yo merkader, mejor esta en el legen |
Te kero bien komo el dip del legen |
lejería f. |
זריזות; מחסן לבנים |
agility; underwear warehouse |
Keresh diskuvrir djudezmo kon alegria andadvos al kal kon prisa i lejeria |
lejítimo adj. |
חוקי, כשר, מוצדק, לגיטימי |
legitimate |
La voluntad del puevlo es la unika fundasion lejitima del kualkier govierno |
lenya f. |
עץ (חומר), עץ הסקה; חבטות, מלקות; יער |
wood (material), firewood; beatings, whippings; forest |
Lenya sin fumo no ay |
Komo la lenya seka se kema la verde |
Ni karvon ni lenya no esperes fin ke yela |
lenyo m. |
בול עץ; בהשאלה: טיפש, אטום ראש |
log; metaphorically: stupid |
Kavesa de lenyo |
león m. |
אריה, לביא, ארי; כינוי לאדם אמיץ לב |
lion; nickname for a brave person |
Leon ke esta dormiendo, no lo espertes |
Ojo de leon ke te koma, ojo de benadam ke no te vea |
El leon tiene piskueso godro porke se lo aze todo kon su mano |
Mas vale ser kavesa de raton ke el mas grande kulo de leon |
Kuando el mansevo se va por lo veinte se aze un leon fuerte |
El frio abate al leon |
Mansevo leon, kazado kagon |
Boka de leon ke te koma i no ojo de ben-adam |
Una patada de leon vale sien de pasharo |
lepra f. |
צרעת |
leprosy |
Todo tenia Moshiko, sarna i lepra i seranpioniko |
leshía f. |
כביסה, מים עם מלבין, מי אפר לכיבוס |
washing, water with bleach, ash water for washing |
A lavar la kavesa del hamor si piedre la lishia i el shavon |
leshos adv. |
רחוק, הרחק |
far |
Verte de leshos, golerte amber |
Mas vale bien de leshos i no mal de serka |
Leshos de mozos |
La pera no kaya leshos del peraso |
Leshos de vista, leshos de korason |
letra f. |
מכתב, איגרת; אות; כתב |
letter, epistle; letter; writing |
La letra kon sangre entra |
Si te tadran las letras de la posta demandale al postadji no te da repuesta |
letrado adj. |
יודע ספר, מלומד |
literate, scholar |
Ken es el puro i verdadero letrado, el ke pensa i mete tino en estudio |
levadura f. |
שמרים, שאור |
yeast |
Por poka levadura se bozea la masadura |
La kriatura es komo la levadura ...... |
ley (1) f. |
מטבע רומני |
Romanian currency |
El ke en la Ley non topa savor, en su mujer non deskuvre amor |
Si tienes grande grande fe en Gan Eden meldaras Ley |
Kon meldar la Ley proviene la fe |
Muevos rees, muevas le(e)s |
Es podzo de ley |
lichonchear v. |
החניף; הנעים |
to flatter; to sweeten |
Savios ke saven bien lisonjear, azen amigos i saven ganar |
lievre/lievro m. |
ארנב, ארנבת |
rabbit |
Al mejor kazador se le fuye la lievre |
lijero adj. |
זריז; פועל בלי לחשוב; שטחי |
agile; acts without thinking; superficial |
Lijera por arraviar i mas lejera por afalagar |
Mi ija leshera enyudo i tejera |
limón m. |
לימון |
lemon |
Limon e agua de mar |
Limon i klavedon |
limpieza f. |
נקיון, זכות, צחות; חטאת |
cleanliness |
Kada una miri la limpieza kifi li plazi kifi li pareska |
La limpieza es media rikeza |
La limpieza del kuerpo amuestra la limpieza de la alma |
limpio adj. |
נקי, טהור, זך, צח |
clean, pure, clear, fresh |
Tres pari, tres movi, i kon mi kara limpia sali |
Ser bueno i linpio es komo tomar exempio dinyo |
lindo adj. |
יפה, נאה; נחמד; חינני; הדור; מקסים |
beautiful, handsome; nice; graceful; elegant; charming |
Ni linda ke mata ni feya ke espanta |
lingua f. |
שפה, לשון; לשון (אבר בפה) |
language; tongue |
La lengua de la esperansa onde esta? Onde se topa avtaha i feuzia |
La lingua aze i la lingua dezaze |
A la mujer kaida, atale la lingua |
Kuando el oro avla a kada lengua akaya |
lira f. |
נבל (כלי נגינה); לירה (מטבע) |
lira (musical instrument); lira (currency) |
La repuesta en su ora vale mil liras |
lisho adj. |
חלק, שעיע; בלי מכשול; חלקלק |
smooth; without obstacle; slippery |
Enriva lisho lisho, adebasho medra i pisho |
livianez/a f. |
קלות, קלילות |
lightness |
Livianez, afuera el meoyo |
Vejes kon livianes |
liviano adj. |
קל, נוח, זריז; שטחי |
easy, convenient, quick; superficial |
Kama kurta - muerta liviana |
El yerno en la kaza del esfuegro es liviano komo el salvado |
El muerto save todo, mi palavra levyana enriva d'el |
Al melon i a la mujer es liviano eskojer, al karpus i al ombre nunka |
livro m. |
ספר |
book |
Keresh tener un vero amigo, toma haver un buen livro |
El ke es solo guzano de livro por seguro el no es muy savido |
Un buen livro es una luz eterna, non se amata, siempre arelumbra |
lodo m. |
בוץ, רפש, טיט; בהשאלה: אדם חסר מוסר, חסר אופי |
mud, slush, clay; metaphorically: a person without morals/without character |
Si avlas lo derecho sos arondjado den lodo en lodo |
En el lodo no kave mancha |
Oro toka, lodo se le aze |
Para ke se azan lodos, para ke pizan todos |
Avlar poko es oro, avlar muncho es lodo |
Kanyo kon lodo |
Akeyos polvos trusheron estos lodos |
Las manos tokan oro, tokan i lodo |
El ke mira i piza en el lodo toda la djente saven ke es bovo |
Kamina senyor haham ke todo lodo esta |
loko m. & adj. |
משוגע, מטורף, חולה נפש; שוטה, אויל; של טרוף, שגעוני |
crazy, insane, mentally ill; fool; of a frenzy, crazy |
Kien es la loka? La ke se alava kon su boka |
Es loko de atar |
Lokos i bovos a la timarana |
El loko la echa, el savio la yeva |
El loko fuye del borracho |
Mas vale una loka en su kaza ke una sizuda en la plasa |
Mas ay lokos, mas se embelikan |
El loko da, el meoyudo toma |
La mujer loka por la vista pierde la toka |
Arrekujer mokus de trenta i un loko |
Es mas fasil de kurar un bovo ke topar kura para un loko |
El ke kome poko nunka sale loko |
El meoyo de la mujer es poko, ma ken no lo toma es loko |
Mijor un sezudo ke te aharve, ke un loko ke te abedigue |
La ke kita bavas de su boka por seguro es muy muy loka |
La para kita loko al ben-adam |
La mujer buena fragua su kaza, la mujer loka la derroka |
Lokos penan, savios si lo gozan |
Lavra mi vizina la loka i yo la sezuda la miro en la boka |
Se aza del bovo i del loko |
Ken demanda poko es loko |
Al bovo i al loko asegun le da |
Mas save el loko en su kaza ke el segazo en la kaye |
Ni bovo ni loko, ni uno komo el |
Roto kon rotas, puntos de lokos |
Un loko demanda lo ke siete savios no responden |
Siempre al loko le eskurre el moko |
El loko gasta, el sezudo se lo kome |
Un loko kita sien |
Si el loko no era mio yo me lo riera |
I al loko le paresa |
Kada loko kon su tema |
El borracho i el loko lo dize todo |
La kriatura i el loko avlan todo la verdad |
lokura f. |
שגעון, טרוף, איוולת, סכלות |
madness, frenzy, folly |
Ni lokura ni dingun mal |
Pensar i no saver es una rama de la lokura |
londje (port.) adv. |
הרחק, במרחקים |
far, far away |
Londje de mi un palmo makar a mi ermano |
Mejor es sien muertes de londje i no una de serka |
lovo v. |
זאב |
wolf |
Era lovo si izo moshka |
El lovo i la oveja siempre en la misma konseja |
El lovo izo una bodika, todo para su tripika |
El lovo puede trokar su mirada ma non puede trokar su manya |
Lovo troka su samara ama nunka su natura |
Si el mundo fue echo por bovos porke no mos devoran los lovos |
Enkomendar las ovejas al lovo |
Solo se enkasho en la boka del lovo |
Kuando el lovo mostra dientes non penses ke esta riente |
Esperar del lovo karne |
luego adv. |
אז, תכף ומיד, סמוך אחר כך; אחר כך, אחרי כן |
immediately, soon after; then, after that |
Si un siego gia otro siego, al abizmo van luego |
luenga f. |
לשון |
tongue |
Mi vini kon la luenga sudada |
lugar m. |
מקום, אתר, מושב, איזור; תפקיד |
place, site, seat, area; role |
Otro vendra ke de mi lugar me kitara |
En el luguar ke komes no enbatakes |
El Dio mos de bien i lugar ande meter |
Troka de lugar, troka de mazal |
No djuzges a tu haver, asta ke no ayegas a su lugar |
Ken bien se kere en poko luguar kave |
Kantidad de un pulgar, viene la alma a su lugar |
El ke viene sin yamar, no le dan lugar |
Antes de juzgar al de enfrente, metete en su lugar |
Deshadme entrar, me are lugar |
Uyo gayos kantar, no save in ke luguar |
El buey lo eskorno, al mas buen lugar lo echo |
Ni sal, ni lugar ande echar |
L'alkuza i el lugar m'ambizaron a mi a kuzinar |
Korro, korro, en mi lugar me topo |
lumbre f. |
אש, להבה |
fire, flame |
La kaza sin ombre, estufa sin lunbre |
No tokes lumbre en Shabat |
luna f. |
ירח, לבנה, סהר; ראי, מראה; שהרון, סהרון |
moon, crescent; mirror; lunar |
Nunka se arremango Chamandura, sino kavo de mez i rayo de luna |
Dime senyor, por ke la yaman luna de miel? Por ke los otros son amargos komo la yel |
Kara de luna |
lunar m. |
ירח במילואו; אור הירח; עור בסיס הציפורן; נקודת חן, שומה |
full moon; moonlight; nail base skin; a mole |
Se echo al lunar |
lunes m. |
יום שני |
Monday |
De lunes a martes, pokos son los artes |
luvia f. |
גשם, מטר; כינוי לשפע |
rain; a nickname for abundance |
Luvia de bovos |
Kuando ay luvia aze friyo |
Luvia i sol, kaza el guerko |
Se murio en dia de luvia, los sielos lo yoran |
Kuando aze luvia los sielos yoran, la tierra riye |
Luvia i sol alegra el korason |
Luvia i timpesta se yevo el arado i sembrado |
Kuando aze luvia a todos toka |
Ni luvia sin truenos, ni parto sin dolores |
El gato se 'sta lavando la kara - va kaer luvia/va venir djente |
En ke dia es el mundo igual? Kuando kaye luvia sovre el kal |
Lo eskupieron en la kara, le paresio luvia |
Gana de kazar no tenia, se kazo en dia de luvia |
Ni el mundo sin luvia, ni la luvia sin el mundo |
Dospues de mi muerte, luvia i tempesta |
El amojado no se espanta de la luvia |
El dia de las siete luvias |
La eskaramuza es komo luvia ke non keda |
Dia de luvia el lavado no enshuga |
el molinario pensa ke solo por su molino aze luvia |
Despues de la luvia sale el sol |
El aire i la luvia arasto seko i vedre |
Una luvia kayo, ke s'avrieron los sielos |
Sol i luvia anyos de artura |
luz f. |
אור |
light |
Salio de kaza entre las dos luzes |
A la edad de 75 anyos se amato la ultima luz |
Anke la verdad esta en kasha de yerro tiene ke salir a luz en muy poko tienpo |
Kayente komo el luz |
Avansa la luz, ensienda la kandela |
Kien es el siego? El ke no kere ver luz |
Un buen livro es una luz eterna, non se amata, siempre arelumbra |
luzir v. |
האיר, זרח, הבריק, הבהיק, נצץ; ניצל נכסיו והפיק מהם תועלת; התלבש בטעם ודקדוק |
to shine, to sparkle; to utilize his assets and benefit from them; to dress with taste |
Mucho vale i poko luze |
Poko parir, muncho luzir |
ma (it./gr.) conj. |
אך, אבל, אולם |
but, however |
La alguenga no tiene gueso, ma kevranta al gueso |
Komer pan i sal, ma kon salud |
maasim tovim (ebr.) |
מעשים טובים |
good deeds |
Keres azer maasim tovim, melda diez salmos de te'hilim |
Si keres alargamiento de yisurim aleshate de los maasim tovim |
Kuando vazian bolsas por maasim tovim los buen proves se gozan en los moadim |
Mete tino en bikkur holim vala mas de maase tovim |
machukado adj. |
מעוך, מחוץ, כתוש, חבול; נכה, בעל מום |
crushed, bruised; disabled |
Ken mete la mano entre dos piedras, las kita machukada |
machukar v. |
כתש, כתת, שחק, מעך, דרס ברגליים, מחץ, פצע, הכאיב, חבל, היכה, דיכא; לעס |
to crush, to wear out, to trample, to injure, to hurt, to bruise, to strike, to oppress; to chew |
Machakar agua en la almirez |
madero m. |
קורה, עץ (חומר); כינוי לשוטה: ''בול עץ'' |
beam, wood (material); nickname for a fool: "Log" |
Al fierrero kuchiyo de maredo |
madrasta f. |
אם חורגת; חמות, חותנת; אם אכזרית |
step mother; mother-in-law; a cruel mother |
In mano de madrasta ke no kayas |
Madrasta? El nombre ya le basta |
Madrasta, di kulo ki si arasta |
Tiene padre padrasto, madre madrasta, i ninguno de korason |
madre f. |
אם, אמא; רחם; שמרים; מקור, מעיין |
mother; uterus; yeast; a spring |
Madre i ija por dar i tomar, son amigas |
Una madre krese dies, un padre- ni uno |
Entre la madre i la komadre lu piedren al ijo |
Ande no ay madre no ay ni padre |
Ken fuyo su madre no yoro |
Ni senar sena de karne, ni estar kon vuestra madre |
Ken bushka al padre, topa a la madre |
Matan a el padre i tornan por la madre |
El papu del padre ke se echo kon la madre |
La madre piadoza kita su ija mokoza |
Mi madre era roska, yo me muero de ambre |
La maldesion de padre i de madre non ankalsa |
Aki disho mi padre, aki disho mi madre |
Buenas dotrinas de padre i madre les kresen en sus ijos muncho hayre |
Desha padre i madre, i vate kon el marido |
Bendichas tripas de madre, ke esto parieron |
La madre del mudo entiende al mudo |
Il rey si icho kon mi madre, onde vamos a yir a shtikar |
La ermana de tu madre es dos vezes tu madre |
Kien se kuido su madre no la enguayo |
La ija es amiga de la madre |
Madre haragana kita la ija kovdisioza |
La madre asil, kita ija haragana |
La boka de madre maldize ma su pecho bendize |
Ken padre i madre mira, el Dio l'alarga la vida i la salu |
No ay amigo en el mundo mas ke la madre |
Amor de madre, ni la nieve lo faze enfriar |
Mira a la madre, toma a la ija |
Padre i madre es una vez |
La madre de las guayas |
No ay madre mas de la ke pare |
Madre fuye a las kayadas |
Prime darles leche de madre i ija |
Akeya madre ke pario kulevros yine demando por eyos |
madrugada f. |
שחר |
dawn |
La noche es komo la prinyada, no se save lo ke va trayer la madrugada |
madrugar v. |
השכים, נעור בשחר |
to get up early |
Mas vale al ke el Dio ayuda de el ke madruga |
Ken madruga desayuna |
Al ke bushka de matarte, madruga i matalo |
madurar v. |
הבשיל; בגר |
to ripen; come to age |
A la pera dura, el tiempo la madura |
maestra f. |
מורה; גננת; גן ילדים; אשה זריזת כפים; עקרת בית; אשת הבעלים |
teacher; kindergarten teacher; kindergarten; a quick-footed woman; housewife; the owner's wife |
Sinyora mestra, enfili la alguja, yo la vo travar |
maestro m. |
מנהל עבודה; מורה; אדם מיומן במקצועו, רב אמן; מנצח, מאסטרו |
foreman; teacher; a skilled person in his profession, master craftsman; conductor, maestro |
Uzates i seras maestro |
La ovra alava al maestro |
Kuando tu ias onde el maestro del pie kortado, yo ya estava tornado |
majar v. |
ריסק, מעך, כתש, כתת, שחק |
to crush, to wear out |
Majar sal kon el kovdo |
Si tu sos ajo, yo so piedra ke te majo |
májiko adj. |
מגי, בעל קסם, כישופי, של קסמים |
magic, magical |
La vera instruksion es un majiko biervo, si la tomas kon buenas se aze tu siervo |
makar (serb.-cro.) conj. |
אפילו ש-, למרות ש- |
even though- |
Londje de mi un palmo makar a mi ermano |
máksima f. |
אמרה, פתגם |
saying, proverb |
Los maksimas i proverbios en ves son muy mentrosos |
mal adj. |
רע, גרוע, מרושע |
bad, wicked |
A mal tiempo buena kara |
Mal pagador, buen rikavdador |
Non ay bien komplido, ni mal atimado |
Bien guadrado, mal bushkado |
Eskuzas de mal pagador |
El ke viste de mal panyo, dos vezes se viste al anyo |
El mal vizino ve la entrada i no la salida |
Mas vale solo ke mal akompanyado |
mal m. |
כאב, מכאוב; רע, רעה; חטא; מחלה; נזק; הרגל רע; רכילות, לשון הרע |
pain; bad, evil; sin; disease; damage; bad habit; gossip, slander |
De akeos ke son igual non digas nin bien nin mal |
No avles mal del dia, asta ke se aze medio dia |
Ken mal avla, ke s'arpyenta |
Il mal entra kon kintales, no sale ni kon metikales |
El ke mal pensa, para si se lo pensa |
Ken mal pensa - para si lu pensa |
No ay mal ke por bien no venga |
Yo i mis ijos no tengamos mal, el resto vaya de mal en mal |
Mal de todos non es mal |
Mal de muchos konsuelo de lokos |
Ande ay bien kerer, no kave mal meter |
Ken es el mediko, akel ke pasa los males |
A ken es de yorar al ke tinia bien i vino en mal |
El bien agudese, el mal entontese |
Detras del rey avlan mal |
Kien su mal enkuvrio, de eyo se murio |
El kochiyo del djidio apresta para mal (se korto) |
Mama i devantal kuvren mucho mal |
Ken no paso mar, no save lo ke es mal |
Ken mal avla, mal oye |
El sodro para mal oye |
El konsejero da konsejo para mal |
Asegun no keres mal para ti, no keres mal para tu kompanyero |
Mal ke se akava kon moneda no es mal |
Se apreta la tierra se aflosha el mal |
Apreta la tierra, apreta el mal |
El mal trae el endjenio |
Kumicha de kavesal, aze muncho mal |
Ni lokura ni dingun mal |
Guardate de ojo de ombre i de sirena de mal |
Mas vale bien de leshos i no mal de serka |
Mis ijos kazados, mis males doblados |
De todos males son guadrados, de hazinuras son sanados |
El bien i el mal en la kara se veen |
Mal de muchos, medio mal |
Donde viene el mal, non ay muncho mazal |
El ke kanta mal no pensa |
Azer bien, topar mal |
No agas mal al malo, ke mal no te vendra |
Disho me disho, ke mal maldicho |
El mal viene sin pensar |
La mansana el mal sana |
malanyo m. |
שנה מקוללת, שנה שחורה ואומללה |
a cursed year, a black and miserable year |
Malan[y]o basin de oro ke vierte sangre de otro |
malatía (it.) f. |
מחלה; מחלה כרונית |
disease; chronic disease |
La komida es una malatia, eskapa por la noche, torna por el dia |
malato (it.) adj. |
חולה, בעל בריאות רופפת; עומד לפני פשיטת רגל |
sick, in weak health; facing bankruptcy |
Ni prove ni malato non kave en mi plato |
malavlar v. |
הלך רכיל, דיבר לשון הרע, הוציא לעז, הוציא דיבה, הוציא שם רע |
to speak slanderously, to slander, to give a bad name |
El mal avlar, bozeya kaza |
malazedor/dera n. |
פושע, עבריין, רשע |
criminal, delinquent, evil |
Los malazedores nunka son muy povres |
maldezir/maldizir v. |
קילל, דיבר רעות |
to curse, to speak ill of |
La boka de madre maldize ma su pecho bendize |
Ni te maldigo ni te bendigo, bendicha sea la ora ke te lo digo |
Selebrasiones i bendizir i nunka maldizir |
maldicho adj. & m. |
ארור, מקולל |
cursed |
Disho me disho, ke mal maldicho |
Puevlo bindicho - puevlo maldicho |
Un onbre bendicho nunka es maldicho |
maldisión f. |
קללה, אלה; חרם, נידוי |
curse; excommunication |
La maldesion de padre i de madre non ankalsa |
Las maldisiones son komo los papeles, ken los echa los rekoje |
Maldision sin razon se va a su patron |
Maldision de bivda, lagrimas de guerfanos no aparan a bueno |
maledukado adj. |
בלתי מחונך, בעל חינוך גרוע |
uneducated, poorly educated |
Prove i mal edukado |
maler (fr.) m. |
צרה, אסון |
trouble, disaster |
Maler ki si skapa kun paras, non es maler |
malkerensia f. |
איבה, שנאה, עוינות, טינה |
enmity, hatred, hostility, resentment |
El ke guad(a)ra malkerensia kon tiempo piedre su sensia |
malo m. |
רשע, אדם מזיק, נוטה לעשות רע |
wicked, a harmful person, inclined to do evil |
No agas mal al malo, ke mal no te vendra |
Bueno viene de mano del bueno i malo viene de mano del malo |
Al haragan los malos pelos embarasan |
El bueno kon el malo i el malo kon todos |
El dinero aze lo malo bueno |
Komo viejo malo ke landres vo se aga |
Al malo tomalo de la mano |
Al malo nunka le manka el grano |
Menta el malo, apareja el palo |
Mas vale un malo konosido ke un bueno por konoser |
malo adj. |
רע, רשע, מרושע, רע לב, נבל, מנוול; גרוע; שובב, בלתי ממושמע |
bad, evil, wicked, evil-hearted, villain, rascal; bad; mischievous, undisciplined |
El ke non puede guardar el sekreto tiene meoyo malo i defekto |
Amostrate komo amigo en ora mala |
El Dio mos guadre de vizino malo i de aire de burako |
Los malos kristianos mos dan munchas dolores, Boyadea judezmo kon pretas kolores |
Guadra las paras para dia malo |
Al marido bueno un kuerno, al malo tres i kuatro. |
Ermano para dia malo |
Mas pasa malas kuchiyadas ke malas palavradas |
Aya vaya el ojo malo |
Fuyete de una ora mala, biviras mil anyos |
Basho i malo, shanmaz de los guerkos |
Lo bueno ke le salga, lo malo ke le keda |
Ande se kome la mala sena? Ande ay ijos de tres maneras |
Para el bueno todos son buenos, para el malo todos son malos |
El Dio nos guarde de ora mala |
malor (fr.) m. |
אירוע מצער, צרה, פורענות, אסון |
an unfortunate event, trouble, calamity, disaster |
Kuando el malor viene tomalo a pasensia |
El malor de unos aze el bonheur de otros |
malorozo (fr.) adj. |
אומלל, מסכן; עצוב |
unfortunate, poor; sad |
Malorozo, mas malorozo ay |
maltratar v. |
הציק ל-, עינה, התאכזר ל-, התעלל ב-, הטריד; גער ב- |
to harass, to torture, to be cruel to, to abuse; to scold at |
Onra a kada uno i no maltrates a ninguno |
mama/mamá(n) f. |
אמא |
mother |
Mama i devantal kuvren mucho mal |
Mama yo non kero |
A mi mama li amaha, a mi sinyor li ampaa |
mamante adj. |
יונק |
mammal, babe |
Chikitos i mamantes, el Dio alevantes |
mamar v. |
ינק, מצץ; היניק |
to suck; to breastfeed |
Dada i mamada, patron de mil puerkos |
Ke no salga deskuviertura lo ke mama la kriatura |
maná (gr.) f. |
אמא; סנדקית |
mother; godmother |
La mana esta debasho del alma |
Kaya mana, avlare yo |
Sale el alma i no la mana |
Sali, mana, peleare yo por vos |
mancha f. |
כתם, רבב; אות קלון |
a stain; stigma |
Guay de la mancha |
En panyos finos kayen manchas |
En el lodo no kave mancha |
El nasido kon mancha nunka se adova |
Ni mujer sin mancha ni ombre sin tacha |
mandado adj. |
שלוח |
sent out |
Una ida, dos mandados |
No ay mijor mandado del ke lo aze kon su mano |
mandar v. |
שלח, שיגר; פקד, ציווה, הורה; הזמין |
to send, to dispatch; to command, to instruct; to order |
Kon sestos no mandan de los sielos |
Manda para tres, ke l'otro kedo en kaza |
Kien manda platos, resive supieras |
Melda kon saviduria tu tefila i el Senyor Dio te mandara beraha |
Kuando ija ay de kazar, el Dio tiena de mandar |
Komande a la alaha te mande |
Kien anda, el Dio le manda |
Lo vo mandar por la komadre |
Mi moso manda mi moso |
manear/se cf. menear/se v. |
|
|
Antes de suvir al azno no maneyes los pies |
manejar v. |
נהג, נהל, הדריך |
to drive, to manage, to guide |
La mujer ke non save manejar por seguro non save menear |
manera f. |
אופן, דרך, שיטה; צורה, תבנית; נימוס, גינונים; כפפה |
manner, way, method; form, pattern; etiquette, manners; glove |
Ande se kome la mala sena? Ande ay ijos de tres maneras |
Avlo la novia de mala manera, entinyo toda la parentera |
El Dio da moldes i maneras |
manga (1) f. |
שרוול |
sleeve |
Este es otro par de mangas |
La aferran por la manga, se fuye por la falda |
mango m. |
ידית (של כלי), ניצב; ננס, נמוך קומה; קטין; אדם פחות ערך |
handle (of a tool); dwarf, short in stature; minor; a less valuable person |
El tiempo es el pusat ke el onbre resive, pasiensia es el mango para los ke persive |
Kon la kuchara te do el arroz, i kon el mango te kito el ojo |
mania f. |
שגעון לדבר אחד, בולמוס, הרגל רע; טיב |
mania, binge, bad habit; quality |
El lovo puede trokar su mirada ma non puede trokar su manya |
Ni manias iguales ni vida sin males |
Ay manias komo kastanyas |
maniya/manía f. |
צמיד, שרשרת ליד |
bracelet |
Kien tiene maniyas mete, ken no, mira de enfrente |
Kuti sovre kuti, mania de djueri |
El marido la desho kon maniyas de oro |
mankar (it./fr.) v. |
חסר, היה חסר; שגה, החטיא; נעדר; לא קיים (את החובה) |
to lack, to be lacking; to err, to miss; to be absent; not fulfill (the duty) |
Si paz en kaza manka, el chorro de amor manka |
Al malo nunka le manka el grano |
En la kaza del gvir, nunka manka un basin |
Pasteliko i banyo no manken todo el anyo |
Lavor ke aya, ke salud no manka |
Kon este ke vo i mato tres me manka para kuatro |
Los ke kieren azer todo presto le van a mankar bastante senso |
El ke esta sin blanka, todo todo le manka |
A ken todo basta nada le manka |
manko adj. |
לקוי, פגום, חסר; עני, חסר כל |
defective, lacking; poor, destitute |
Non puedes apartar de preto a blanko si del arba veesrim estas manko |
El Bendicho disho: ''Ken lazra alkansa del mas al manko'' |
Un bukado manko - una lus mas |
mankura f. |
כתם, רבב; חסרון, מום, פגם, משגה; תעלול, סטיה מדרך הישר; אשמה |
a stain; defect, deformity, flaw; trick, deviation from the straight path |
Ken non konose avuelo, mankura de muncho bueno |
Si te okupas muncho en el pareser te vas a engrandeser mankura de ser |
mano f. |
יד |
hand |
Las manos azen i el Dio ayuda |
Dar kon las manos, tomar kon los pieses |
Lu kue azi la mano siedra, non deve de saver la derecha |
Salga de mi mano vaiga a mi ermano |
Una mano lava la otra i las dos lavan la kara |
Bueno viene de mano del bueno i malo viene de mano del malo |
Kon una mano no se da palmas ama kon dos se pueden konfortar almas |
La mano pezo no tiene |
Munchas manos en un plato presto lo meten de boka abasho |
El Dio ke mos de de su mano l'ancha |
Kuando las manos no tokan, las paredes lo echan |
Tiene manos largas |
Negro a pie, negro a kavayo, negro si lo yevan por la mano |
Ke no traye el Dio a kayer in manos de kriyos |
Kiere aferrar el sielo kon las manos |
Arroja la piedra i eskondre la mano |
Dale ke le daras, guay ke de si no ay, de su mano no ay |
El leon tiene piskueso godro porke se lo aze todo kon su mano |
Mosas i mansevos tovajas de manos |
El Dio aharva kon una mano, apeyada kon la otra |
Korason del rey en mano del Dio |
Echa el pelisko i skonda la mano |
Pleito de ermanos, alhenia de manos |
Kuando ay masha no se keman las manos |
Entre ermanos no metes manos |
El ke no tiene ermano, no tiene ni pie ni mano |
El ken se aharva kon sus manos ke no yore |
Ijos i aziendas no se azen kon manos ajenas |
La kaza i la lana, in la mano ke lada |
In mano de madrasta ke no kayas |
Al malo tomalo de la mano |
Purim, Purim lanu, Pesah en la mano |
El sielo no se tapa kon la mano |
Ke tura el pie i la mano |
Vazo malo no kaye de la mano |
Damos i damos kon la pendola en la mano |
Le dan el pie kiere i la mano |
Ke te des de pieses i de manos |
La rikeza 'sta en manos del Dio |
El Dio no aharva kon dos manos |
Ken mete la mano entre dos piedras, las kita machukada |
Lo ke azes kon tu mano, no lo aze ni tu ermano |
Bendichas manos, ke esto azieron |
Beza mano ke keres ver kortada |
Ke no kayas en manos de medko i de avokato |
No ay mijor mandado del ke lo aze kon su mano |
Los dedos de la mano no son todos los mezmos |
Alevanta la mano ke te pika el gayo |
Kampo krio en mano del rey |
Tomar los kaminos en las manos |
La ida esta en mi mano, la venida no se kuando |
Hazino en mano |
Tiene manos de oro |
Onde van los piezes, van las manos |
Pie kon pie, mano kon mano |
De mano a mano kreska un palmo |
Una mano de un gato alevanta un buen plato |
Una mano sola no kanta i no yora |
dame la mano |
manovrar v. |
הפעיל, הניע, השתמש ב- |
to operate, to drive, to use |
Sin maniovrar non puedes ganar |
mansana f. |
תפוח |
an apple |
La mansana ermoza se la koma el guzano |
'Sta kada kara una mansana |
La mansana el mal sana |
Mas vale la piedra del amigo ke la mansana del enemigo |
La pera espera, la mansana es mas sana |
mansevez/mansevés f. |
נעורים, עלומים |
youth |
Goza la mansevez ke en la vejez la soba i el minder |
La mansevez es una vez, el ke no se la goza, bovo es |
En pensando a la vejes no gozamos de la manseves |
Asombra a la manseves para ke arkojas a la vejes |
Gozate de tu manseves - porke non saves komo de vejes te aspera |
Kuanto es ermoza la mansevez, tanto es tripiada la vejez |
mansevo m. |
בחור, עלם; רווק |
lad; bachelor |
Mansevo leon, kazado kagon |
El mansevo por no saver, el viejo por no poder, deshan las kozas perder |
Kuando el mansevo se va por lo veinte se aze un leon fuerte |
Komer kon viejos i dormir kon mansevos |
Los anyos son para el konsejo, las aksiones para el mansevo |
El mansevo por dolor, el viejo por onor |
Ermozura enganya los korasones de los mansevos ama el dinero i fama sonbaya los bovos |
El arvoliko s'enderecha kuando es mansevo |
Mosas i mansevos tovajas de manos |
manteka f. |
חמאה |
butter |
Ken mucha manteka tiene i el kulo se unta |
mantel m. |
מפה |
tablecloth |
Toda la boda de manteles |
mantener v. |
כִּלְכֵּל, פִּרְנֵס, החזיק, תמך כלכלית, קיים, זן, האכיל |
to maintain |
Un dia mantiene un anyo i un anyo no mantiene un dia |
Ni dar ni aver, ni mujer de mantener |
mantenerse v. refl. |
התקיים, התפרנס, ניזון |
to support oneself, to earn a living |
Mantente kon onor i no asperes de otro favor |
manto m. |
גלימה, מעיל |
cloak, coat |
el deznudo sin manto tiene muncho espanto |
Debasho de mi manto, al rey mato |
manya (port.) f. |
נוהג, הרגל רע |
bad habit |
Manyas no se trokan |
manyana f. |
בוקר, שחרית |
morning |
La mujer kazada de la noche a la manyana |
Non des ninguna desizion presto, espera fin manyana |
La manyana koma komo rey, a medio dia komo persona, la noche komo el ultimo prove |
Il ke desha para manyana topa danyo en el kamino |
De la manyana se ve el buen dia |
manyera f. |
עקרה |
barren woman |
Kanta manyera la ke no pario |
manzía/manziya f. |
עצב, אומללות |
sadness, unhappiness |
Kuando la bolsa esta vazia non vash a topar munch[a] manziya |
La rikeza kon falsia, se akava kon manziya |
El ke bushka panasea es pekado i manzia |
mar f. |
ים |
sea |
El ke a la mar se echa, de la espada se dentiene |
Mar i guerta, ke non ay buelta |
Ken no paso mar, no save lo ke es mal |
A la mar, un poko de agua |
Anke la vida es una mar deskonosida semos destinados para navigarla kada dia |
Muestra Santa Biblia dainda es mar deskonosida |
Komio pan i sal, si kayo a la mar |
Aze bueno i echalo a la mar |
Echar sal a la mar |
Kuando la mar se esparte, en rios se aze |
Esta hazinura ke se vaya a fondinas de la mar |
Limon e agua de mar |
El peshkado esta en la mar aki azemos el bazar |
Echa tu pan a la mar, un dia lo toparas |
Lakirdi de mar, por tierra |
A la mar si va, no topa agua |
Vaziando la mar kon una dedal |
marafet (t.) m. |
דבר פלא, קסם, מקסם, דבר יפה שנוצר בכשרון ידיים |
a wonder, a charm, a beautiful thing created by skillful hands |
El ke save sohbet save el marifet |
Bivir un dia mas - ambizar un marafet mas |
En kada dedo un marafet |
Sin duda todos nasimus ignorante, el marifet es morir inteligente |
maravía/maraviya f. |
פלא, נפלאות |
wonder, wonders |
Kada dia kon su maravia |
Bivir dias para ver maraviyas |
Geinam en vida ke en muerte non es maraviya |
Kada dia kon su maravia |
Kien no a visto a Seviya nunka a visto maraviya |
Maravia ke el re tiene korona |
Algun dia va ver la maravia |
marear v. |
סִחְרֵר, גרם סחרחורת, בִּלְבֵּל |
whirling; dizziness |
El sol me marea, el aire me shashea |
marfil m. |
שן, שנהב |
ivory |
De oro i de marfin siempre tiene ke dizir |
En gueso de marfil ay ke ronyir |
Ashuguar de oro i de marfil le yeve, kon todo mi esfuegra tuvo ke dezir |
marido m. |
בעל, בן זוג |
husband, spouse |
El marido es el mas amigo i el mas enemigo |
Erash maridu bueno, kuandu viniash yeno |
Los maridos ke veyan en el chukal |
El marido la desho kon maniyas de oro |
Marido dolor de oyido |
Kien mete kara, toma marido |
Marido en kaza dolor de keshada |
El marido ke a su mujer non tiene respekto, por seguro este onbre tiene grande defekto |
Marido sin paras, ke si echa siniza a la kavesa |
Kuando el marido se azi riko - la mujer se azi feya |
Ken marido ay di servir, la noche no ay dormir |
Ke sea marido, ke sea en tapitiko |
Mi marido en la yelada i yo tambien |
Desha padre i madre, i vate kon el marido |
Karne kruda no amostres ni a mal marido ni a mala suegra |
Marido vos kero kitar, emprezentame la ketuba |
No te agas sensero kon la mujer de tu amigo se sela el marido |
Marido viejo si echas a la kama paresi a un gato |
Al ijo komo kreates, i al marido komo ambezates. |
Al marido sigun lo kuizatis, al ijo sigun lo ambizatis |
De vez ke vengo yeno, so marido bueno |
Marido no es kamiza de deznudar |
La palavra buena del marido ingodra por el oido, la negra entrekese i no parese. |
Marido kero - presto lu kero |
Pie kon pie, marido en la forka |
Al marido bueno un kuerno, al malo tres i kuatro. |
Pleto entre marido i mujer, la kolcha tiene de venser |
Al kavo de rato sos marido gato |
Ken no kreye a la bivda, ke le se aga el marido viajador |
marina f. |
מארינה, ימיה; צי; תבנית אפיה; נטיה לחשיבות עצמית ומנופחת |
marina; fleet; baking tray; tendency to inflated self-importance |
Aires de marina |
marinero m. |
מלח, ימאי, יורד ים |
a sailor, a seafarer |
Kuando muncho marineros salen afuera, guarda tu ija debasho la eskalera |
Boy di griyo ma boz de marinero |
markar v. |
סימן, התווה אות/תו |
to mark, to outline a mark |
Ken marka lo ke no le preme, vendera lo ke tiene |
martes m. |
יום שלישי |
Tuesday |
Deke martes i no un dia mas antes |
Martes, la semana se esparte |
De lunes a martes, pokos son los artes |
martiyar/martíar v. |
היכה בפטיש, הלם |
to hit with a hammer, to pound |
Oro marteado arelumbra |
martiyo/martío m. |
פטיש, מקבת |
hammer |
Kochiyiko kayo, martiyiko se rompio |
mas adv. |
יותר, עוד |
more |
Mas vale un amigo ke parientes i primo |
Una vezina buena, vali mas de una ermana |
Kuantos bukados kaven en la tripa i uno mas |
La mujer i la sardina mas chika, mas fina |
El ojo kome mas muncho ke la boka |
Peza el oro, peza el plombo, peza el ombre mas ke todo |
Aunke sien amigos non es muncho, un enemigo es mas de muncho |
Guadra il saman i al tiempo valdra mas |
No ay amigo en el mundo mas ke la madre |
Despartio Djoha, para si lo mas |
Mas vale el hen ke el bien |
La kayadez es mas grande dezdenyo |
El marido es el mas amigo i el mas enemigo |
Mas tokan dientes ke parientes |
Mas deznudo kayi de la tripa de mi madre |
El ombra yeva mas ke la piedra |
Bivir un dia mas - ambizar un marafet mas |
Mas da el duro ke el deznudo |
Djoha no se kiria murir por mas sintir |
El kamino direcho es el mas kurtu |
La persona yeva mas ke el fierro |
Kien sale el mas savio? El ke non avla muncho |
Ken muncho yora akel mas tiene |
La buen eksperiensa vale mas de la siensia |
Kuanto mas alto me veyo, mas alto kero ser |
El mas haragan non es baragan |
No me mates aki, matame mas ayi |
Un anyo mas, un meyoyo mas |
Al tinyoziko un graniko mas |
Malorozo, mas malorozo ay |
Kada uno es el mas buen mediko para si |
Ken aria ultimo, aria mas bueno |
Mas ay lokos, mas se embelikan |
El Bendicho disho: ''Ken lazra alkansa del mas al manko'' |
Komo el Dio la krio, mas por eya no se turno |
Una ora mas i kon repozo |
Una dolor mas i un ijo |
masa f. |
בצק, עיסה; מסה; כמות גדולה, המון; טבע, אופי; (אצל פושט רגל:) יתרת הנכסים |
Dough, pulp; mass; a large amount, a lot; nature, character; (In the case of a bankrupt:) the remaining assets |
La masa i el ninyo en tamuz i av tienen frio |
La masa del puevlo son ignorante ama dainda se kreen kontente |
Finyite masa ki muchacha te amasa |
El yeva la masa al orno |
Lus lokus i bovos yevan la masa al orno |
Koza de masa en kaente |
masá (ebr.) f. |
מצה |
Matzah |
Kada koza en su tiempo, i la masa en Pesah |
masadura f. |
בצק, עיסה מוכנה לאפיה |
dough, dough ready for baking |
Ken ti izo la masadura? El ken ti miro a la kriatura |
Por poka levadura se bozea la masadura |
La kriatura i la masadura siempre keren koviertura |
masapán m. |
מרציפן |
marzipan |
Es punto de masapan, avlar i pezar |
masha/mashá (t.) f. |
צבת, מלקחיים |
pliers, tongs |
Kuando ay masha no se keman las manos |
mashal (ebr.) m. |
משל |
parable |
Mashal mentirozo non ay |
mashiah (ebr.) m. |
משיח |
Messiah |
Ke venga el Mashiah, ke no sea en muestros dias |
El ke kiere azerse hazan i moel tiene ke esperar el mashiah o goel |
mashkar v. |
לעס |
to chew |
Es mashkar fierro in esta yeda |
Ijos de engrandeser, fiero de mashkar |
Aki me enkasho, mindrugos mashko |
Mejor es ke te vean arraskando ke no mashkando |
maskarear/se (t.) v./v. refl. |
היתל, לעג, שם ללעג; שם עצמו ללעג |
to mock/to put oneself to mockery |
El mal avlar si no entinye, maskarea |
matansina/matasina f. |
טבח, הרג, רצח, קטל, הריגה |
massacre, killing, murder |
Kuando ay negreguras, ladronisio, teror, matansinas, pletos de ermanos, mismo en kipur el Dio no mos perdona |
matar v. |
הרג, המית; הטריד, הפריע |
to kill; to bother, to disturb |
No me mates aki, matame mas ayi |
Ken te kere matar, madruga matalo |
No te mato mujer, si no te apreto a la pare |
Keres matar al savio metele un bovo al lado |
Debasho de mi manto, al rey mato |
Ni linda ke mata ni feya ke espanta |
Akel ke mata i a el lo matan |
La moshka no mata, ma bulanderea |
Al ke bushka de matarte, madruga i matalo |
Kon este ke vo i mato tres me manka para kuatro |
Doktor de mata sanos |
Lus hazinos matan a lus sanus |
Mesheriko mata tres |
matarse v. refl. |
התאבד, המית עצמו; השתדל מאוד; להתעייף עד מוות |
to commit suicide, to kill oneself; to try very hard; to get tired to death |
Matavos i no vos peleyesh |
Ken se mata kon sus manos, no merese ser yorado |
mauyar v. |
נאנח, גנח, נאנק, ילל, יבב, נהם, זעק |
to sigh, to moan, to wail, to whimper, to growl, to cry out |
Ni gayos kantan, ni perros maoyan |
maymón/maymún (t.) m. |
קוף; בדחן |
monkey; joker |
Ija i pustalona i feya a la maimona |
La persona asemeja a la mayimona |
maytap (t.) m. |
שחוק, לגלוג, לעג, לצון, משובה, אירוניה; זיקוקין די נור |
laughter, mockery, mischief, irony; fireworks |
El djugar maytap es kontajiozo |
mazal (ebr.) m. |
מזל, גורל; מזל ברקיע |
luck, fate; star |
Kada koza kon su mazal, asta el sefer tora de la alaha |
Kuando mazal no ay, ventura ke buska? |
Mazal basho el ke tenga ke rovar para komer |
Kuando non ay mazal, ya si vei del dia de naser |
Se durma el mazal |
Kuando non tienis mazal - ya ti puedes enfurkar i nada non ti va ayudar |
Del mazal no se puede fuir |
Para el mazal non ay ni kavo ni karar |
Mazal no se merka kon paras |
Mazal de perro |
Mazal tapado |
Az bien i aleshate de mal si keresh bivir kon buen mazal |
Kuando mas resta la pera en el peral, mas espera su buen mazal |
Ken s'alvanta de manyana, se l'espierta el mazal |
Donde viene el mal, non ay muncho mazal |
Dos kavesas en un kavesal sin kidushim non va ver mazal |
Non kontes muncho sovre este mundo mortal, nunka vas a saver kuando viene tu mazal |
Troka el kazal, troka el mazal |
El dormiendo, su mazal despierto |
El primer mazal no se fuya |
Para la ija premi un mazal - para el ijo dos |
Ken nase kon mazal i ventura, i ken kon podra i kevradura |
Ken kun mazal i ventura - ken kun potra uno ensima de otro |
Si el mazal kale yir a bushkar, sapatos de fierro tienes de akargar |
Ten mazal bueno i echate a durmir |
Tengo el mazal de spuzar i kazar |
El mazal de la feya, la ermoza lo dezeya |
Ken buen mazal tiene nunka lo piedre |
mazalozo (ebr.) adj. |
בעל מזל, בר מזל, ממוזל |
lucky |
Ken es el mazalozo akel ke se konsiente orozo |
Porke Adam salio muy mazalozo? Non tenia menester de konsuegro |
En Misrayim ken tiene un ojo es mazalozo |
Los ke kaminan kon savios son bastante mazalozos |
mazik (ebr.) m. |
מזיק |
harmful; demon |
Keres empushar a los mazikim melda kon kavod los Ti'hilim |
meanadjí/meanedjí (t.) m. |
בעל בית מרזח, בעל מסבאה, מוזג |
tavern owner, bartender |
Kada meyanadji alava a su vino |
mecha f. |
פתילה, פתיל; נר רפואי; תלתל, קווצת שער |
wick; medical candle; a curl, a strand of hair |
Una mechika tengo, agora la ago |
mechón m. |
פתילה עבה; קווצת שער בולטת (שלא במקומה) |
thick wick; a prominent strand of hair (out of place) |
Kara alegre i un michon |
medida f. |
מידה, קב; אמצעי, צעד |
a measure,; means |
Gozo sin medida akorta la vida |
médiko m. |
רופא |
doctor, physician |
Ken es el mediko, akel ke pasa los males |
Onor'al mediko antes ke lo tenga diminester |
Ande no ay medko, ke no bivas |
Kada uno es el mas buen mediko para si |
Ke no kayas en manos de medko i de avokato |
El Dio ke mos guarde de medkus i de indivinas |
El mas abil mediko solo kura kon tienpo |
Yerro del mediko, veluntad del Patron del mundo |
Por yerro di mediko la tierra lu kovija |
El mas buen mediko es la natura, el tiempo i la pasensia |
Onde el sol no entra, ayi el mediko entra |
medio/ia adj. |
חצי-, מחצית- |
half- |
Media mentira es mentira entera |
Pan i pan i medio pan i la novia sin desayunar |
El medio onesto aze kamuflaje o enganyo para los ke avlan media o entera mentira. |
Di kuando sos novia? Di dia i medio |
El Dio ke mos guadre de medio haham i de medio doktor |
La shaka es media verdad |
Mal de muchos, medio mal |
Pekado atorgado, medio perdonado |
El pikado aturgado es medio pekado |
Al kazalito medio blahito |
La limpieza es media rikeza |
Kuando topas un medio bovo, toparas un entero bovo |
medio m. |
חצי; אמצע; סביבה |
half; middle; surrounding |
Yo le vo kitar las mintiras en medio |
El ken se viste de otros en medio la kaye lo desvisten |
mediodía m. |
צהרים, צהרי היום |
noon |
No avles mal del dia, asta ke se aze medio dia |
La manyana koma komo rey, a medio dia komo persona, la noche komo el ultimo prove |
medra f. |
צואה |
feces, excrement |
Enriva lisho lisho, adebasho medra i pisho |
Kon pasensia dezaze la piedra, sin pasensia todo es medra |
Si komes medra de un adivino, piedres vuestro meoyo i tu tino |
meldahón m. |
מרבה בקריאה, תולעת ספרים |
a person who reads a lot, bookworm |
El muncho meldahon tiene el ojo a kada mujer ke ve en el balkon |
meldar v. |
קרא; למד; הגה בתורה; התפלל |
to read; to learn; to study the Torah; to pray |
Ken melda arba veesrim sienpre topa hayim tovim |
Kon meldar la Ley proviene la fe |
Melda kon saviduria tu tefila i el Senyor Dio te mandara beraha |
Onbres ke no saven meldar ke echen su bien a la mar |
Los ke dezean muncho bivir tienen ke meldar i eskrivir |
Si tienes grande grande fe en Gan Eden meldaras Ley |
Keres empushar a los mazikim melda kon kavod los Ti'hilim |
Keres azer maasim tovim, melda diez salmos de te'hilim |
Las gezirot fuertes ke uvo a los sefaradim fue a kavza ke non meldaron el arbavesrim |
Si estash sentiendo kolera presto melda libro de Tora |
melezina f. |
תרופה, סם מרפא |
medicine, medicinal drug |
Melizina para el borracho tiene ke bever muncho gazpacho |
Non a melezina en dingun kamea |
Espina por milizina |
Todas las melezinas (kuras) non puede kurar la ignoransia de un viejo |
El pan de la vezina es melezina |
El Dio da la yaga, da i la melizina |
En sus aldas, melizina |
Milizina de kualker ansia es la pasensia i la toleransia |
melón (1) m. |
מלון |
melon |
El melon i el ombre nunka se konosen |
Al melon i a la mujer es liviano eskojer, al karpus i al ombre nunka |
memoria f. |
זכרון, זכר |
memory |
el emprestador tiene mejor memoria ke el devdor |
menajera f. |
עקרת בית |
housewife |
Ken es tu anjelo es tu menajera |
mendrugos m. pl. |
פתותי לחם יבשים |
dry flakes of bread |
Aki me enkasho, mindrugos mashko |
meneado adj. |
טָרוף, מנוענע |
shaked |
Ava entravada, mujer maneada |
menear v. |
זז, נע, התנועע; הזיז, הניד, הניע, נענע, זעזע, הרעיד, טלטל, ערבב |
to move, to wiggle; to move, to shake, to stir |
Ken te disho osha, ke meneyes la kola |
Todo lo ke se va menear, kasi nunka se va kayer |
Si non viene la ora non se menea la oja |
La mujer ke non save manejar por seguro non save menear |
Ken la miel meneya, algo se le apega |
menester m. |
צורך, נחיצות, הכרח, כורח |
need, necessity |
El ke tiene kuatro i gasta sinko, no tiene menester bolsa |
Ke karar ke seiga godra la gayna, ine tienes menester de la vizina |
Arremediate kon lo tuyo i no tengash menester a ninguno |
Onor'al mediko antes ke lo tenga diminester |
Porke Adam salio muy mazalozo? Non tenia menester de konsuegro |
Para kualo tiene menester munchas paras kuando no las puedes eskapar |
El ke esta muncho siklet tiene menester de muabet |
Povredad tiene menester de muncho, ama la avarisia kiere todo |
Deskorcha en la kaye tu kalavrina i no tengas de menester de la vizina |
menesterozo adj. & m. |
נצרך, עני, אביון; שזקוקים לו, שצריכים אותו |
poor, destitute; who is needed |
Si ayudas a los menesterozos de los sielos tienes todo bueno |
menguar v. |
חסר, פחת; החסיר, הפחית, הקטין; הפחית עיניים (בסריגה) |
to lessen, to diminish; to subtract, to reduce; to reduce eyes (in knitting) |
Azer sedaka nunka mengua la bolsa |
menor adj. & m. |
קטין, צעיר, קטן, פרח (קדט) |
minor, young, small, cadet |
Ken se mete kon su onor - deviene muy menor |
menospresiar v. |
הוקיע, ביזה, השפיל, בייש, השמיץ, הוציא לעז, גינה, הקל בערך, זלזל, בז ל- |
to denounce, to despise, to humiliate, to shame, to defame, to vilify, to condemn, to belittle, to scorn |
Non menospresies la eksperiensia porke es la madre de la sensia |
Ken save sirvir Avoda Zara el diavlo lo menospresiara |
mentar v. |
ביטא, ציטט, הזכיר, איזכר; ביטא את שם השם; העליב, קילל; הרעים, פוצץ |
to express, to quote, to mention, to mention; pronounce the name of God; to insult, to curse; to blow up |
Menta al bueno, apareja el bermuelo |
Menta el malo, apareja el palo |
mentir v. |
כיזב, שיקר, רימה |
to lie, to cheat |
Niegar i mentir i la verdad dezmentir |
mentira f. |
שקר, רמיה, תרמית, כזב |
lie, deception, fraud, falsehood |
La mentira sale komo l'azeyte enriva del agua |
Para ti mentiras, para mi verdad |
El medio onesto aze kamuflaje o enganyo para los ke avlan media o entera mentira. |
Kieres pasar bien kon tu vezina? Toma vedra, azela me[n]tira |
Non tengas fiuzia en bavajadas mete mientes ! Son mentiras koloradas |
La kandela de la mentira el Dio amata kon su ira |
Mujer pude dezir mentira sin mostrar ke esta en ira |
La mejor mentira es dezir la verdad |
Media mentira es mentira entera |
La mentira se viste de mil kolores |
Ken yora en mintiras ke yore en verdad |
A la mentira los pies son kurtos |
La mentira tiene kurta tira |
mentirozo m. & adj. |
שקרן, כזבן, רמאי |
liar |
Si sosh mentirozo, seas memoriozo |
Tres kozas kitan al ombre del mundo: riko mentirozo, povre gaviento, i viejo putaniero |
Los maksimas i proverbios en ves son muy mentrosos |
Mashal mentirozo non ay |
Konsejo de mintirozo dengunos no toman |
Al mentirozo un sarnudo le es ayudo |
Mas presto se koje al mentirozo si no al kosho |
meoyo m. |
מוח, שכל, חכמה; מצח |
brain, mind, wisdom; forehead |
Kuando el meoyo esta arto la imajinasion se eskapo |
El meoyo aze, el meoyo dezaze |
Dami mioyu, ti dare kashko |
El meoyo es un kaveyo |
Livianez, afuera el meoyo |
El meoyo de la mujer es poko, ma ken no lo toma es loko |
Meoyo kon paras no se merka |
Ken no tiene meoyo, ke tenga piezes |
Los meoyos salieron a la plaza, kada uno eskojo el suyo |
Le va vinir el mioyo, kuando le va vinir la salud a mi vava |
Si en raki gastas dinero sos ombre bovo sin meoyo |
La valor de una buena instruksion ke dezvelopa un meoyo avierto vale mas de todo oro en el mundo |
El talmid ke abandona su estudio le falta meoyo i non es sezudo |
Siske aspero asta le viene el meoyo, estonses no kerira kazar |
La mojer tiene el kaveyo largo i el meoyo kurto |
El ke non puede guardar el sekreto tiene meoyo malo i defekto |
El Dio ke guadr(a)[e] el meoyo del ben-adam |
Ya me komio la miga i el meoyo |
Ya me se izo el meoyo agua |
Tiena meoyo de graja |
Meoyo de prasa sale kalavasa |
Si komes medra de un adivino, piedres vuestro meoyo i tu tino |
Un anyo mas, un meyoyo mas |
meoyudo adj. & m. |
בעל מוח, פיקח, נבון, בר דעת, בעל שכל ישר |
having a brain, smart, intelligent, sensible, having common sense |
El meoyado lo pensa, el borracho lo dize |
El loko da, el meoyudo toma |
El kalavasuzo es meoyudo |
mereser v. |
היה ראוי ל- |
to be worthy of |
El ken emprezenta sus bienes en vida merese apiedregado |
El ke da la erensia en vida, merese palos |
Kuandu uno bushka mas de lo ke merese, pierdi i akeyu ke li davan |
Ombre akavidado no merese penas |
Ken mete pas entre marido i mujer, merese garredon |
merkader m. |
סוחר, איש עסקים |
merchant, businessman |
Tu haham, yo merkader, mejor esta en el legen |
Kuando el merkader kevra, bushka defteres viejos |
El Dio ke nos guadre de merkader nuevo i de puta vieja |
Orejas di merkader |
El merkader prudente sienpre es muy saviente |
Merkader de la yaga ke siempre piedre i nunka gana |
El ke save merkar barato i vender karo es un merkader muy zeki i raro |
Haham i merkader, alegria di la mujer. |
merkado adj. |
כינוי המוסף כסגולה לשמו של ילד שאחיו נפטרו בילדותם |
acquired - a nickname added as a virtue to the name of a child whose siblings died in childhood |
Vinagre debalde es mas dulse de miel merkada |
Todo mi ganado para ham Merkado |
merkado m. |
שוק; סחורה שנקנתה בשוק, קניות |
market; goods bought in the market, shopping |
Ken lo suyo kita al merkado, ken avla alto, ken avla basho |
merkar v. |
קנה, רכש |
to buy, to acquire |
El ke save merkar barato i vender karo es un merkader muy zeki i raro |
Antes de merkar el kavayo, merko las nahchas |
El ke merka del ladron en tienpo lo aze su patron |
Kuando merkas zerzavat ke sean freskas i non bayat |
Los examinan todo de serka, muncho miran ama muy poko merka |
Kien vende el sol, merka la kandela |
Djoha, antes de kazar merko la kuna |
Vendio la kaza por mirkar ravana |
merkarse v. refl. |
נקנה, נרכש |
to be bought, to be acquired |
Salud no se venda ni se merka |
Meoyo kon paras no se merka |
Mazal no se merka kon paras |
mesajero m. |
שליח, רץ, בלדר |
messenger, courier |
Non a mejor mesajero ke un vero kompanyero |
mesher v. |
נדנד, ניענע, טלטל, עִרְסֵל |
to rock, to shake, to cradle |
Ken pario ke mesha, ken kresio ke tesha |
mesheriko (port.) m. |
רכילות |
slander, gossip |
Mesheriko mata tres |
meshkita f. |
מסגד |
mosque |
Kuando el ladron entra a la mishka a rovar el paamon, ya save onde skonderlo |
La novia eskondida, la bos en la meshkita |
Mi boy a las kayadas mi yo a la meshkita |
meskino adj. |
עני, נצרך, מסכן; קמצן, צר עין |
poor, needy, wretch; stingy, narrow-minded |
El meskino despues de komer le da frio |
Aya vayas meskino, seyas de vanda de la mujer i no de el marido |
mesklado adj. |
מעורב, מעורבב |
mixed |
Para vuestra ija ke kere estar prenyada ajo mesklado fino kon vieja tiralanya |
mesklarse v. refl. |
התערבב, התמזג; התערב בענייני האחר |
to mix, to merge; to interfere in another's affairs |
Non te meskles en echos de ningunos |
meter v. |
שם, הניח, הציב, קבע; השקיע (כסף) |
to put, to place; to invest (money) |
Kale meter muncho tino en la instruksion, sin eya el ser es una abominasion |
Al lado de un muerto - miter i a un bivo |
meterse v. refl. |
לבש; החל |
to wear; to begin |
Kuando el guerfano se va alegrar, las piedras de la kay se meten a yorar |
Antes de juzgar al de enfrente, metete en su lugar |
Ken aprometa en devda se meta |
Djoha le dieron chorva, se metio a yorar |
metikal (t.) m. |
מידת משקל תורכית |
Turkish weight measure |
Il mal entra kon kintales, no sale ni kon metikales |
metikulozo adj. |
קפדן, קפדני, זהיר, דייקן, נוקדן |
meticulous |
Onbre metikulozo rara ves es savrozo |
mez m. |
חודש |
a month |
El mez va i viene, korra komo el kavayo |
En el mes de Genayo non kanta bien el gayo |
meza f. |
שולחן |
table |
Komites no komites, en la meza estuvitas |
Ni la meza metida, ni mujer en la kama |
Ni meza sin pan, ni armada sin kapitan |
El ke kome i pensa mete dos vezes la meza |
Vende bamias, vende mirindjenas i no esperes a mezas ajenas |
La novia por grandeza, se suvio a la meza |
Alma buena, meza puesta |
Piedra desdechada - kavesera de meza |
Shavdo en la meza salado en la kavesa |
Adurado tiene la meza de no alevantar ambriento |
La mujer mala mete la meza i abolta la kaza |
mezurar (fr.) v. |
מדד, העריך |
to measure, to estimate |
Sien vezes mezura una vez korta |
mezuzá (ebr.) f. |
מזוזה |
mezuzah |
Dos mezuzas i un korte |
Arrova pitas, beza mezozot |
Ya enchites la mezuza de todos pekados |
mi/mis adj. pos. |
שלי |
my |
Ken si pisho en mis bragas? |
Ande mi pie, ande mi karkanyal |
Lus ijos de mis ijos, son dos vezes mis ijos |
mi pron. pers. |
אותי, לי |
me |
Guay de mi sin mi |
Negro de mi, negro de mi haver |
miedo m. |
פחד |
fear |
Por miedo de pashariko no ensembrar trigo |
El ke gana emprimero, gana kon miedo |
El miedo guarda la vinya |
Miedo tendre i malo sere |
Te espantas de demandar? Tienes miedo de estudiar |
miel f./m. |
דבש |
honey |
Miel en la boka guarda la bolsa |
Mucha miel da dolor de vientre |
Muncha miel bulandrea |
Si tu amigo es de miel, no lo komas entero |
Ni su miel, ni su fyel |
Non te kero ni tu miel - ni tu fyel |
Bokita de miel, korason de fiel |
Ken la miel meneya, algo se le apega |
Ken toka miel se chupa los dedos |
Dime senyor, por ke la yaman luna de miel? Por ke los otros son amargos komo la yel |
Vinagre debalde es mas dulse de miel merkada |
Il ke te dio leche te dio fyel, il ke te dio piernas ti dio miel |
Dulse komo la miel |
Kaminos de lechi i miel, kaminos buenos |
En tu boka miel, en mi kaza bien i alegria |
Ken te dio pachas, te dio mieles |
Tu boka ke kome miel |
Es pasa de miel |
Mas muchas moshkas se topan en la miel de lo ke en el vinagre |
miente f. |
דעה, הבנה, כוונה; זכרון |
opinion, understanding, intention; memory |
Non tengas fiuzia en bavajadas mete mientes ! Son mentiras koloradas |
mierkoles m. |
יום רביעי |
Wednesday |
Ni mierkoles sin sol, ni novia sin amor |
miga f. |
פירור, פתות, תוך הלחם |
crumbs, the inside of the bread |
Dami migas ti dare amigas |
Ande ay migas, ay amigas |
Ya me komio la miga i el meoyo |
mijor adj. |
טוב יותר, עדיף |
better |
El mejor de los dados es no djugarlos |
La mejor mentira es dezir la verdad |
La mijor palavra es la ke no se avla |
La mijor repuesta es la kayadez |
Mijor un sezudo ke te aharve, ke un loko ke te abedigue |
No ay mejor espejo ke un amigo viejo |
El mas mejor kavayo nesesito freno |
No ay mijor mandado del ke lo aze kon su mano |
De lo bueno i lo mejor |
el emprestador tiene mejor memoria ke el devdor |
Al espejo me rendi, vide ke no ay mejor de mi |
El guerko ke se va es mijor del ke viene |
mil ke conj. |
אף על פי ש-, אפילו אם |
although -, even if |
Mil muertes i no un selo |
Fuyete de una ora mala, biviras mil anyos |
Dada i mamada, patron de mil puerkos |
La repuesta en su ora vale mil dukados |
Mil penserios no pagan una devda |
La mentira se viste de mil kolores |
Patron de mil puerkos |
minder (t.) m. |
ספה תורכית, דרגש, מזרן |
Turkish sofa, mattress |
Goza la mansevez ke en la vejez la soba i el minder |
mío/míos adj. pos. |
שלי |
my |
Lo mio mio, e lo tuyo mio |
Kaza mia, nido mio |
Si el loko no era mio yo me lo riera |
miope adj. |
קצר רואי |
myopic |
Los ke son muy miop todo echan al chop |
mirada f. |
מבט |
look, gaze |
Mirada i velada komo la reina |
El lovo puede trokar su mirada ma non puede trokar su manya |
mirar v. |
הסתכל, הביט, צפה, השקיף; השגיח, נתן דעתו; שקל; ריפא, טיפל ב- |
to look, to watch, to overlook; to supervise; to consider; to cure, to treat |
Muncho la 'sta mirando, le va ketar la stampa |
Az bien i no mires kon kien |
Ken mira a la djenti, non bive kontente |
Mira a la madre, toma a la ija |
El ken mira al mundo se kita del mundo |
Mirame kon ojo, te mirare kon dos |
La gayna beve agua mira al sielo |
Ni la novia, ni la semola, no las mires a la kandela |
Ken padre i madre mira, el Dio l'alarga la vida i la salu |
Kien tiene maniyas mete, ken no mira de enfrente |
Mujer fea non le plase mirar en el espejo |
Keres ver a la bien kazada, mirala en la kara |
El gameyo no mira a su korkova |
No mi mires la kolor, mirame la savor |
Aze bueno i no mires ke es ajeno |
Antes ke kazes mira lo ke azes |
Ken kere la roza no mira la espina |
Ken ti izo la masadura? El ken ti miro a la kriatura |
El eskaso mira uno, se le va sien i uno |
Hazino stuvites o hazino mirates? |
Ojo ke a de kevrar todo kere mirar |
mishirikón (port.) adj. |
הולך רכיל, מוסר, מלשין |
a gossip, informer |
Al misherikon no le keda pipita en la boka |
mishpahá (ebr.) f. |
משפחה, בני הבית, צאצאים; ייחוס, אבות |
family, household members, descendants; ancestors |
Tahi, taha, una mizma mishpaha |
Mistrayim (ebr.) f. |
מצרים |
Egypt |
En Misrayim ken tiene un ojo es mazalozo |
mizmo adj |
שווה, דומה; אותו עצמו |
equal, similar |
El lovo i la oveja siempre en la misma konseja |
Ninguno es buen servidor sino ke por si mizmo |
Los dedos de la mano no son todos los mezmos |
Tahi, taha, una mizma mishpaha |
Todo lo muncho es danyozo mizmo paras munchas |
Ama a tu konpanyero komo te amas a ti mezmo |
moabet (t.) m. |
שיחה, פטפוט |
conversation, chatter |
El ke esta muncho siklet tiene menester de muabet |
moadim (ebr.) m. pl. |
מועדים, חגים |
holidays |
Kuando vazian bolsas por maasim tovim los buen proves se gozan en los moadim |
mobilia f. |
רהיט, ריהוט, רהיטים |
furniture |
Ijika kon kaveza de kalavasa dota godra kon mobilia ya basta |
modo m. |
אופן, דרך, שיטה, צורה, נוהג, סוג, מין |
mode |
Todo komo todo i la novia a su modo. |
Todos de una vientre, kada uno a su modo |
Todo modo de detenimiento es por bien |
Todo modo de karta i eya le aze bachka |
modre (port.)- por modre de |
בגלל, כי |
because |
Esta pita i arroz paramorde vos |
modrer v. |
נשך; גרם פצע/חתך; נשא רווח; הבין |
to bite; to cause a wound/cut; to carry profits; to understand |
Perro ke va modrer no amostra los dientes |
El perro ke ladra no modri |
moel (ebr.) m. |
מוהל |
circumciser |
El ke kiere azerse hazan i moel tiene ke esperar el mashiah o goel |
mofina f. |
טירדה, דכדוך, עצבות |
sadness, depression |
Mofina de kaza, alegria de las kayes |
mojado adj. |
רטוב, לח |
wet, humid |
Batido kon pishtimal mojado |
moko m. |
ליחת האף, ריר אף |
nasal mucus |
Ken bavas inbia, mokos arisiva |
Se torno kon los mokos enkolgando |
Kada moko para su paladar es dulse |
Siempre al loko le eskurre el moko |
Arrekujer mokus de trenta i un loko |
mokozo m. & adj. |
זב חוטם; כינוי לאדם טיפש ושחצן |
snotty; a nickname for a stupid and arrogant person |
El ken no tiene a la ermoza beza a la mokoza |
La madre piadoza kita su ija mokoza |
Onbre ke es sospechoso tiene meoyo mokoso |
molde m. |
אמצעי |
means |
El Dio da moldes i maneras |
moler v. |
טחן; עיכל |
to grind; to digest |
Aguas pasadas no molen molino |
Dos piedras pontudas no molen trigo (o molino) |
molinero m. |
טוחן, טחן (בטחנת קמח) |
miller |
el molinario pensa ke solo por su molino aze luvia |
molino m. |
טחנה, מטחנה; כינוי לפטפטן |
mill, grinder; a nickname for a chatterbox |
Aguas pasadas no molen molino |
Una paja detiene un molino |
el molinario pensa ke solo por su molino aze luvia |
momento m. |
רגע; זמן, הזדמנות |
moment; time, opportunity |
La alegria en el momento de rekoltar vale muncho mas ke en el momento de senbrar |
Aprovecharon los ratones el momento ke el gato de kaza estuvo absento |
moneda f. |
כסף, מטבע, מטבעות; הון |
money, currency, coins; fortune |
Moneda ekonomizada vale kuatro vezes ganada |
El ke kaza por la moneda, eya se va, la mujer keda |
El tienpo es moneda si las tienes muy pronta |
Mal ke se akava kon moneda no es mal |
montanya f. |
הר |
mountain |
Muntanya kon muntanya non se enkontran, persona kon persona se enkontra |
Pashariko de montanyas |
La mojer onorada, en la punta de la montanya |
Draga de siete muntanyas |
montés/montez adj. |
הררי; בן הרים, פראי |
mountainous; mountain dweller, wild |
Salta komo el gayo montes |
monturo (port.) m. |
גל אשפה; בור שפכים, בור מחלחל |
trash heap; sewage pit, seepage pit |
La foja kon el monturo |
morada f. |
בית, דירה, מגורים, מקום מגורים, דיור, אכסון |
house, apartment, residential, place of residence, housing |
Ni kaza, ni morada, ni hastra enkan(e) |
morador/dera n. |
תושב, דייר |
resident, tenant |
Antes ke se alevante el patron, se alevanta el morador |
morde- para morde |
בגלל, כי |
because |
Onra al azno paramor de su patron |
morenika v. |
שחומה, חומה, ברונטית |
swarthy, brown, brunette |
Morenika kon savor |
moreno adj. |
שזוף, שחום, שחרחר, חום |
tanned, swarthy |
Morenas ke kemaron Salonik |
Sin bolsa yena, ni ruvia ni morena |
mortaja f. |
תכריכים |
shrouds |
De la faja asta la mortaja |
mortal adj. |
קטלני, מועד לפורענות, גורם למוות; בן תמותה, בן אנוש |
deadly, causing death; a mortal, a human |
Non kontes muncho sovre este mundo mortal, nunka vas a saver kuando viene tu mazal |
mos pron. pers. |
אותנו; לנו; מאתנו; את עצמנו |
us; from us; ourselves |
El Dio mos de bien i lugar ande meter |
La tierra muestra ke no mos falte |
mosa f. |
עלמה, בחורה; עוזרת-בית, משרתת |
maiden, girl; housekeeper, servant |
Mosas i mansevos tovajas de manos |
Onde ay mosas ay i rozas |
Kien kiere kazar kon mosa ke no se aspere la vejesh |
Si la mosa savia lo ke yeva la kazada, se kortava el pie i mano i kedava asolada |
mosedad f. |
בתולין; עלומים, נעורים; מעשי עלומים |
virginity; youth; youth deeds |
Munchos ombres de mosedad non pensan en adversidad |
Una viejes frankamente akseptada komo una segunda mosedad invitada |
moshka f. |
זבוב |
fly |
La moshka no mata, ma bulanderea |
Mas muchas moshkas se topan en la miel de lo ke en el vinagre |
En boka serrada no entra moshka |
Kon pulgas se echa, kon moshkas se alevanta |
Guadrado de ayin ara, de ojo malo, i de pitme de moshka |
Al kavayu sarnozo, la moshka li apoza |
Era lovo si izo moshka |
La kriatura i la moshka en enverano se konosen |
Kuandu si arapan las moshkas |
Le 'sta akesheyando komo la moshka en la leche |
moshkito m. |
יתוש; זבובון |
mosquito; little fly |
Por una moshkita se bozea i se gomita |
moso m. |
משרת, נער (משרת); עלם, בחור |
servant, boy (servant); lad, guy |
Kome poko toma moso |
Mi moso tiene moso, mi amo 28 |
Moso i gayo, solo un anyo |
Mi moso manda mi moso |
Ke moso va pedrer mi amo por un poko de agua |
Komo el amo i el moso |
El moso bueno se yeva a la ija del amo |
Moso del pie kosho |
mostrar v. |
הראה, הורה, הצביע, הציג, גילה, הסביר, הדגים, הוכיח |
to show, to instruct, to indicate, to present, to discover, to explain, to demonstrate, to prove |
No mostres ande pishas ke utro va e se kaga |
mover v. |
ילדה טרם זמן, הפילה (עשתה הפלה); הניע, הזיז |
to give birth prematurely, to miscarry (to have an abortion); to move |
Tres pari, tres movi, i kon mi kara limpia sali |
moverse v. refl. |
התנועע, זז, עבר ממקום למקום, עקר עצמו ל- |
to move, to move from place to place, to move oneself to |
El mundo se mueve ma no kaye |
movito m. |
נֶפֶל; זַחַל |
abortive; larva |
Kuando no savemos por ken yorar, yoramos a los movitos de bedahen |
mozos/mozas pr. pers. |
אנחנו |
we |
Eyos tengan bien i mozos tambien |
Ken sosh vos ke paresesh a muzos |
Leshos de mozos |
mozotros/mozotras pr. pers. |
אנחנו |
we |
Ke nuestros djidios esten bien i nosotros tambien |
muchacha f. |
עלמה; משרתת |
maiden; maid |
Mochacha por las orejas |
Finyite masa ki muchacha te amasa |
Tsedaka sin hohma es komo una muchacha siega |
muchiguar v. |
הרבה, הגדיל, הגדיל את הכמות; נמצא בשפע |
to multiply, to increase, to increase the quantity; to be found in abundance |
El ke muchigua su sensia save muchiguar pasiensia |
mudo m. & adj. |
אילם, דומם |
mute, still, silent |
La madre del mudo entiende al mudo |
Un mudo i un tartamudo no se dan a entender |
El ke se topa deznudo tiene razon de ser mudo |
El peshkado es mudo siendo no tiene (rea) polmon |
muela f. |
אבן ריחיים; שן טוחנת |
millstone; molar tooth |
El ke tiene elmuera, tiene dolor de muela |
muerte f. |
מוות, מיתה, פטירה |
death |
No ay muerte sin achake |
Muerta dulsi no ay |
La muerte es la mas grande echa de la vida |
Mejor es sien muertes de londje i no una de serka |
Muerte i mal suerte |
Asta la muerte vida es fuerte |
Muerte de la mujer, dolor de kovdo |
Geinam en vida ke en muerte non es maraviya |
Echarse a parir es echarse a la muerta |
Dospues de mi muerte, luvia i tempesta |
Mil muertes i no un selo |
La muerte no es una vengansa ma es una buena eskombransa |
Hazinura de tura muerte segura |
Vida sin salud, la muerte es mas dulse |
muerto m. & adj. |
מת, חלל, נפטר |
dead, passed away |
A la muerta i a la aogada aza los echos |
El muerto no aze el echo del bivo |
El muerto no save nada, todo es para el ojo del bivo |
El muerto save todo, mi palavra levyana enriva d'el |
Los muertos i idos tienen pokos amigos |
Por el muerto se avla solo bueno |
Ni para bivos onrar, ni para muertos abidugar |
Meter enriva d'un muerto, un bivo |
Ya esta la guerta, komo la turka muerta |
Aspera muerto, vos kontare un buen kuento |
Rey muerto, rey puesto |
Mas vale kojo ke de muerto |
Al lado de un muerto - miter i a un bivo |
muestro/muestros adj. pos. |
שלנו |
our |
Ke venga el Mashiah, ke no sea en muestros dias |
Dotrina de muestra Torah enaltese la emuna |
La tierra muestra ke no mos falte |
Ke nuestros djidios esten bien i nosotros tambien |
muevo adj. |
חדש, חדיש; מתחיל, ירוק, טירון |
new, modern; beginner, green, novice |
Muevos rees, muevas le(e)s |
Aspera azno a la yerva mueva |
A kavayo nuevo, kavayero viejo |
A dipasho del sielo non ay koza mueva |
Kuando ay amores nuevos se olvidan de los viejos |
Djuha no se iva a ichar sin sehura mueva |
A nuevas nesesidades, nuevos konsejos |
Eskova mueva barri bueno |
El Dio ke te guadre de muevo riko |
Panderiko muevo, tres dias a la pader |
El Dio ke nos guadre de merkader nuevo i de puta vieja |
muez f. |
אגוז |
nut |
Dos muezis no azin kastiyo |
De las kashkas a las nuezes |
La muez no parti, ama los dientes arrompi |
mujer f. |
אשה, בת זוג, בת לוויה, רעיה, חברה |
wife, partner, companion |
Kon la mujer bive komo el gato i el perro |
Lo ke kere la mujer i el Dio lo kere |
Muerte de la mujer, dolor de kovdo |
Dizen ke kon la mujer enpeso el pekar ma por esta kauza onbre non va eskapar |
En la mujer ermoza de tu vezino vale la pena de tener mucho tino |
Dos mujeres i una oka azen bazar |
Mujer fea non le plase mirar en el espejo |
La mojer tiene el kaveyo largo i el meoyo kurto |
Mujer sin kriaturas, arvol sin frutas |
Pleto entre marido i mujer, la kolcha tiene de venser |
El ke en la Ley non topa savor, en su mujer non deskuvre amor |
Abasha eskalon, toma mujer, suve eskalon, toma haver |
Bendicho el Dio ke me kriyo ombre i no mujer |
La plata se konose kon el fuego, ala mujer kon la plata, el ombre kon la mujer |
La mujer ke non save manejar por seguro non save menear |
El ombre goza el nombre i la mujer pierde el saver |
Haham i merkader, alegria di la mujer. |
Mujer ke es kasta, nunka enfastia |
La mojer onorada, en la punta de la montanya |
El ke no tiene ke azer, kita los ojos de la mujer |
Si keres ke la mujer yore, deshala prove |
El muncho meldahon tiene el ojo a kada mujer ke ve en el balkon |
La bota yena, la mujer borracha |
Ni dar ni haver, ni mujer de mantener |
Guay de el y guay de su alma kuando a su mujer enganya |
Kuando el marido se azi riko - la mujer se azi feya |
Ava entravada, mujer maneada |
No te agas haver kon dengunos solo kon tu mujer |
La mujer aze, la mujer dezaze |
Ken tiene la mujer ermoza ke no vaiga a la boda |
Una famiya sin mujer, una familya sin fener |
Todo tiene kavo solamente una mujer |
Puedo i no puedo kon mi mujer me tomo |
No te mato mujer, si no te apreto a la pare |
La primera mujer es eskova - la segunda reyna |
Ni la meza metida, ni mujer en la kama |
La onor de la mojer es un kaveyo |
El meoyo de la mujer es poko, ma ken no lo toma es loko |
El marido ke a su mujer non tiene respekto, por seguro este onbre tiene grande defekto |
Dinguna mujer revela su edad |
Kualo azen los Sheres? Toman dos mujeres! |
Ni mulk en Turkia, ni mujer de Romania |
Porke la yaman mujer? Porke save bien tesher |
En vitrinas no mires kon tu mujer te avri el portofolio sin kerer |
Mujer pude dezir mentira sin mostrar ke esta en ira |
La mujer i la sardina mas chika, mas fina |
Una mujer mala es komo una soba rota, non da kalientura i muy muncho duman |
Una mujer pompoza nunka sale savroza |
La mujer loka por la vista pierde la toka |
Ni novia sin velo, ni mujer sin selo |
Una mujer pompoza i un ombre gastador |
La mujer guarda el sekreto ke no save |
mujerika f. |
שם חיבה לרעיה |
an affectionate name for his wife |
Ken no siente a su mujerika, se tuerse la orejika |
mula f. |
פירדה; כינוי לטיפש |
mule; a nickname for a fool |
Las mulas fueron a buskar kuernos, vinieron sin orejas |
Se durme ensima de la mula |
mulk/mulkye (t.) m. |
בעלות; נכסי קרקע, נכסי דלא ניידי, בניין, נחלה |
ownership; land assets, immovable assets, building, estate |
Ni mulk en Turkia, ni mujer de Romania |
muncho adj. |
מאוד, רב |
highly, much |
Mal de muchos, medio mal |
Ande ves muncha djente no te enkashes |
El muncho ir entrar i salir kon el vizino a la fin sale pletos |
Lo muncho paso lo poko kedo |
Ken bushka lo muncho piedre i lo poko |
La mujer kon pokas palavras non avla munchas bavajadas |
Ken non konose avuelo, mankura de muncho bueno |
Muncho vino es danyozo, un pokito es savrozo |
Melizina para el borracho tiene ke bever muncho gazpacho |
El poko avlar es oro, lo muncho es lodo |
Munchas amigavlas i amistad salin pur la naris |
Munchos bienis, muncho dulor de kavesa |
Muncho bien te kero, la bolsa no me tokes |
Kon muncha tefila balda la gezira |
Donde viene el mal, non ay muncho mazal |
Ken no tiene krios, tiene una dolor, ken tiene, tiene munchas |
Ken izo uno, izo munchos |
Muchos pokos azen un mucho |
muncho adv. |
הרבה, רב |
considerably, a lot, much |
Ken mucho durme poko ambeza |
Muncho avlar, muncho yerrar |
Muncho ay, muncho se va |
Kuando muncho eskurese es para amaneser |
El ken mas tiene mas muncho kere |
Amokate novia, ni poko ni muncho |
El ke le plaze muncho bever nunka se puede enrikeser |
El ke es prudente amostra grasia, el ke es muncho prudente efastia |
Una pader rota tura mas muncho de una sana |
El kantaro roto tura mas muncho del rezio |
Avla poko pensa muncho |
Avla poko i siente muncho |
Gana poko en vendiendo mucho |
Muncho la 'sta mirando, le va ketar la stampa |
Povredad tiene menester de muncho, ama la avarisia kiere todo |
El ojo kome mas muncho ke la boka |
El muncho pensar no sale a bueno |
Aunke sien amigos non es muncho, un enemigo es mas de muncho |
Muncho te kero fin ke te fiero |
Mucho vale i poko luze |
El padre del novio trusho muncho |
Embeza muncho i avla poko |
El ke mucho pensa, sin komer se echa |
La geyna por kaminar muncho fue pedrida |
Kien mucho suve, es para kaer |
Poko avlar, muncho azer |
Ken muncho pensa no alkansa a Yerushalayim |
Yo do poko, de los sielos - muncho |
Ken muncho korre, presto se kansa |
El ke korre muncho presto se kaye |
No le digas al loko ni mucho ni poko |
mundado adj. |
מקולף, מקוצץ |
peeled, chopped |
'Skojo todo peras mundadas |
mundo m. |
עולם, תבל; כל הבריות |
world; all the people |
Keres ver el mundo atras miralo adelantre |
En este mundo non ay bien komplido |
Bienes son d'este mundo |
El mundo es shuflete, ken lo tanye, i ken lo siente |
Ni el mundo sin luvia, ni la luvia sin el mundo |
El mundo pertenese al pasiensozo, tambien a el ombre ke es konsienzudo |
El selo i el dezeyo kita a la persona del mundo |
Di ke vash al hides? por ke va el mundo a la rovez |
Dike vash aruves - ke el mundo va atravers |
Este mundo es un bonete, ken lo kita, ken lo mete |
Todo pasa por este mundo, guay onde pasa |
No ay amigo en el mundo mas ke la madre |
De ke sos karnudo, de dar kuenta al mundo |
Pasa punto, pasa mundo |
El espartio de este mundo |
Se fueron al mundo de la verdad |
El ken mira al mundo se kita del mundo |
Tres kozas kitan al ombre del mundo : riko mentirozo, povre gaviento, i viejo putaniero |
Yirme por estos mundos endelantre |
In bueno mundiko stamos, ma no mo lo stamos gozando |
Dos kon uno le kitan del mundo |
Mis ermanos, mis keridos lo ke vas tan akorrido en este mundo falso |
El mundo se mueve ma no kaye |
Kuando bive el mundo kuando bivo yo |
murir/murirse v./v.refl. |
מת, נפטר |
to die, to pass away |
Anke Faro muestro amigo murio, dainda se akodra el buen djudio |
No muera bruja si no desha bru[s]ha |
Moshe morio, Elokim kedo |
Mi enimigo me veye murir, ke de todo mal me vera salir |
Djoha no se kiria murir por mas sintir |
El ken kria ijo no muere de afito |
El ke bive esperando, se muere en kagando |
Ken bivi esperando, muere kantando |
Kien su mal enkuvrio, de eyo se murio |
El ke bive kon esperansa, muere kon shushulera |
Ken in kresianos kreya, kon eyos ke se muera |
Kien negro nase, negro muere |
Kien tronco nasio, tronco murio |
Mi madre era roska, yo me muero de ambre |
Dinguno muere si Dio non kere |
Muera la gaina, muera kon su pipita |
Azno, no muere de tikia |
El harif ke non muera |
Komer por no morir |
Muerete te kerere bien |
Nada se muere i presto se revive komo la intolerensia |
Ke bive el riko, para ke non se muere el prove |
Se murio en dia de luvia, los sielos lo yoran |
Kien no tiene indjenio, de ambre se muere |
Kien tiene de azerte bien, o se muere, o se va por afuera |
Kuando ya estavamos un shabat sin tasa, se murio el azno de la vizina |
El ke te va azer bien o se muere o se va de la sivda |
mursá (ebr.) m. |
מורסה; כיעור; אדם/דבר מה בלתי נעים ומעורר גועל |
abscess; ugliness; an unpleasant and disgusting person/thing |
Un bulto de mursa |
musafir (t.) m. |
אורח/ת |
guest |
Pishkadu i musafir por dos dias, el treser se guelen |
mustacho m. |
שפם |
mustache |
Lo kita de la barva, lo mete al mustacho |
mutra (gr.) f. |
פנים זועפות, מצב רוח רע |
sullen face, bad mood |
Si la kara mutra vas azer non kero ke agas mi plazer |
muy adv. |
מאוד, ביותר |
very |
Kon los grandes non peleo, me plaze estar muy rezio |
El merkader prudente sienpre es muy saviente |
Ken de todos es amigo es muy prove o muy riko |
Anke tienes kuatro pares de ojos, es muy muy dificil de ver piojos |
Ke es la koza muy muy klaro? La eksperensia es muy karo |
La novia muy apresurada, el sonete no me agrada |
nada pron. |
מאומה, מאום, שום דבר, לא כלום |
nothing |
Kien no arriesga nada non puede tener nada |
Nada no engrandese la persona en ojos de enfrente kuanto una grande desgrasia ke le arriva |
Para nada, kaldo de avas |
Ken nada no save, nada no tiene |
Uno i nada es todo nada |
Nada non keda eskondido adibasho de sielo |
Nada non se azi sin ke venga la ora del Dio |
Si dizes kavezal o almoada, non te espantes, non va kostar nada |
Kuando non tienis mazal - ya ti puedes enfurkar i nada non ti va ayudar |
El ignorante non tiene duda porke entiende poko de nada |
Tomates enprestado i no pagas mas no resives nada |
Los del novio son lo ke son, los de la novia no son nada |
Sin sudar non si ankalsa nada |
Kuando todo todo, kuando nada nada |
El muerto no save nada, todo es para el ojo del bivo |
Kontentate di lo tuyo i no demandis nada di otr'uno |
nadar v. |
שחה; שט, צף |
to swim; to sail, to float |
Este mundo es redondo, kien no save nadar se va al ondo |
nalchá (t.) f. |
פרסת סוס, פרסת מגף |
a horse's hoof, a boot's hoof |
Las alchas antes del kavayo |
Antes de merkar el kavayo, merko las nahchas |
nalga f. |
ירך, עכוז |
hip, buttock |
Durmi mi novia, aze nalgones, el ashugar lo lavren los ratones |
nariz f. |
אף, חוטם |
nose |
A Djoha le disheron ke se amoke, se kito la nariz |
Le disheron ki si amoka, si kito la nariz |
Fuimos del prishil, mos kresio en la nariz |
Munchas amigavlas i amistad salin pur la naris |
Le kresio en la punta de la naris |
Ken ti gueli, la naris li kai |
Ken de mi gueli si intuzega |
El amor es komo ablilris, entra por la boka, sale por la naris |
Skorido por la nariz |
naser/naserse v. |
נולד; בקע, בצבץ |
to be born; to hatch, to emerge |
Ken nase kon mazal i ventura, i ken kon podra i kevradura |
Ken negro nasio, nunka no se endiricho |
Nasen los ombres, nasen dolores |
La persona nase kon yoros ama lo enteran kon chorros |
Solo, ken no se nasio, no se muere |
Todos nasidos son para murir |
Ija ermoza sin ventura nunka ayege a naser |
Ijo, de kuanto tu nasites, me armates traision |
Si nasites en Adar non te toka el nazar |
Para kualo deves de azer esto todo, anochi nasio? |
Kuando non ay mazal, ya si vei del dia de naser |
'Sta muncha kayades, va naser una ija sfriyada |
Kien negro nase, negro muere |
Kien tronco nasio, tronco murio |
Del dia ke nasio tinya le kresio |
nasido adj. |
יליד, נולד ב- |
native, born in |
El nasido kon mancha nunka se adova |
Nasido de noche de viernes |
Al rizin nasido i en el enverano le aze frio |
nasión f. |
אומה, לאום, עם |
a nation, a people |
Sedaka i bienfizensia enaltese a la nasion |
natura f. |
טבע; אופי, טבע, מהות |
nature; character, nature, essence |
Lovo troka su samara ama nunka su natura |
El ke no konose su iskritura ez un azno di la natura |
El uzo es segunda natura |
El mas buen mediko es la natura, el tiempo i la pasensia |
nave f. |
אניה, ספינה, כלי שיט |
a ship, a vessel |
Ija de kazar, nave de enkargar |
navigar cf. navegar |
|
|
Anke la vida es una mar deskonosida semos destinados para navigarla kada dia |
navo m. |
לפת |
turnip |
De koles i navos no de enshugan los platos |
nazar (t.) m. |
עין הרע, גורל רע |
evil eye, bad fate |
Si nasites en Adar non te toka el nazar |
El ke non ayego a kazar nunka fue guadrado de nazar |
neemán (ebr.) adj. |
ישר, הגון |
honest, decent |
Al ladron neeman |
neglijensa/neglijensia f. |
הזנחה, רשלנות, הקלת ראש |
negligence |
Una ora de neglijensa kavza un anyo de grande pena |
negra f. |
זונה |
whore |
Si negra Hana, mas negra su ermana |
negregura f. |
רֶשַע, רשעות, רוע לב, רעה |
wickedness, malice, evil |
Kuando ay negreguras, ladronisio, teror, matansinas, pletos de ermanos, mismo en kipur el Dio no mos perdona |
La negregura, al pareser se le veya |
negro m. & adj. |
רשע; רע, גרוע, כעור, מכוער, מזיק; מלוכלך; שחור |
wicked; bad, ugly, harmful; dirty; black |
Lo ke se aze kon las buenas, no se aze kon las negras |
nel (en el) adv. |
בתוך |
inside |
Meter sefer n'el kal |
nes (ebr.) m. |
נס, פלא |
a miracle, a wonder |
Nes para ke salga otra vez |
nesesidad/nesesitá f. |
צורך, הכרח, כורח |
necessity |
A nuevas nesesidades, nuevos konsejos |
nesesitar v. |
הצטרך |
to need |
El mas mejor kavayo nesesito freno |
El sol non nesesita kandelas o lamparas |
nesio m. |
טיפש, שוטה |
stupid, fool |
El ke pensa ke alkanso la sensia es nesio |
El savio muda konsejo, el nesio sienpre dize ''no'' |
A palavras nesia, oidos sordo |
Ravia en los nesios es topada |
Mas save el nesio en su almena, ke el savio en kaza ajena |
ni conj. |
לא זה, גם לא, אף לא |
not that, not even, not at all |
Ni ajo komi, ni la boka me fiede |
De akeos ke son igual non digas nin bien nin mal |
Non ay bien komplido, ni mal atimado |
Ken no entiende avla ajena, no entiende ni la suya |
Ni al kantador digas kanta ni al bevedor beve |
Ken korta pan no ve Ganeden ni Giinam |
Ni al riko dever, ni al prove prometer |
Vites al azno? ni preto ni blanko |
El ke no tiene ermano, no tiene ni pie ni mano |
Ermuzuras ni si komen ni si guadran |
Esfuegra ni de barro buena |
Ni la meza metida, ni mujer en la kama |
Lo olvidado, ni agradecido ni pagado |
Ande no ay madre no ay ni padre |
Amokate novia, ni poko ni muncho |
La kaza no save ni prove ni hazino |
Ni kedesh, ni andesh |
Ni kontado ni fiado |
Ni primera, ni prostera |
Ni el riko kon su rikeza, ni el barragan kon su barragania |
A boda ni bavtizado, nunka vayas sin ser yamado |
nido m. |
קן |
nest |
Ni ave sin nido, ni gozo komplido |
Kaza mia, nido mio |
Poko a poko el pasharo aze su nido |
niegar v. |
שלל, הכחיש; סרב, מאן; כפר ב-; הסתיר, שמר בסוד |
to deny; to refuse; to hide, to keep secret |
Kuando uno avla la verdad nunka lo va pueder enyegar |
Niegar una falta es azer otra peor |
Niegar i mentir i la verdad dezmentir |
nieto m. |
נכד |
grandson |
Fijos non tengo, nietos me yoran |
nievar v. |
ירד שלג |
to snow |
Buena es la nieve ke en su ora nieva |
nieve f. |
שלג |
snow |
Anyo de nieves, anyo de bienes |
Amor de madre, ni la nieve lo faze enfriar |
Dezea la prenyada nieve tostada |
Blanko komo la nieve |
Buena es la nieve ke en su ora nieva |
ningún/a adj. |
אף (אחד) |
no[body] |
Lo ke no se aze en la boda no se aze en ninguna ora |
In ningun ombri ki non tengas konfiensa |
ninguno pr. indef. |
אף אחד; אדם חסר ערך |
nobody; a worthless person |
Ninguno ke no aspera de otro |
Ninguno es buen servidor sino ke por si mizmo |
Arremediate kon lo tuyo i no tengash menester a ninguno |
Arrastate kon tu kulo i non asperes de ninguno |
Onra a kada uno i no maltrates a ninguno |
Los males tuyos no kontes a ninguno, al enimigo lo alegraras |
No tata kaldo kon ninguno |
De dota i ashugar ninguno se enrikesio |
Tiene padre padrasto, madre madrasta, i ninguno de korason |
Ninguno veye su korkova |
ninyo m. |
ילד, ילדון |
child, little boy |
La masa i el ninyo en tamuz i av tienen frio |
no adv. |
לא, לאו |
no |
Boka ke dize no, dize si |
Kon un no se eskapa, kon un si se enkampa |
nochada f. |
ליל, נשף, מסיבת לילה, ערב תרבות/שירה וכו' |
night, ball, night party, cultural/singing evening, etc. |
Segun la dolor ez la nochada |
'Stan unas nochadas, en bien empleyadas |
Una mala nochada, no la kita ni una semana |
Se azieron una nochadas/noches d'un anyo |
noche f. |
לילה, ליל |
night |
La noche es larga a la dolor ke se vela |
La noche es paridera |
De noche te vengo a ver, ke de dia non puede ser |
Nasido de noche de viernes |
El dia avla avagar, la noche mira atras |
Apega el dia kon la noche |
Arrazgo el gato la noche de la boda |
Ken marido ay di servir, la noche no ay dormir |
Pasensia, piojo ke la noche es larga |
Dicha klara komo la noche |
Amanyana la noche komeremos la burreka |
El dia vee la lavor de la noche i se rii |
La noche es komo la prinyada, no se save lo ke va trayer la madrugada |
A la haragana, la noche le viene la gana |
La mujer kazada de la noche a la manyana |
nombrar v. |
קרא שם, קרא בשם, נתן שם, כינה, נקב בשם; ציטט, ציין, העלה זכר |
to call a name, to give a name; to quote, to mention |
Te nombrimos ! Ke te nombran kon bueno o kon salud |
nombre m. |
שם, שם פרטי |
name |
El mal karakter de kada ombre resta en su orguyo i nombre |
El ombre goza el nombre i la mujer pierde el saver |
Madrasta? El nombre ya le basta |
Madrasta, di kulo ki si arasta |
Si ves al ombre pregunta por su nombre |
El nombre le abasta, la vanidad lo arrasta |
novio/via n. |
חתן/כלה; ארוס/ארוסה |
bride/groom; fianc? |
Durmi mi novia, aze nalgones, el ashugar lo lavren los ratones |
La novia por se engrasiar icho un pediko |
La novia por grandeza, se suvio a la meza |
Novios i novias peshkires de meza |
Ni novia sin sejas, ni boda sin keshas |
Ni la novia, ni la semola, no las mires a la kandela |
Buena es la novia siega de un ojo |
La novia de las siete tachas |
Ni mierkoles sin sol, ni novia sin amor |
Muncho trusho el padre de la novia |
Novia chika, novia grande, talamo kere |
Pan i pan i medio pan i la novia sin desayunar |
Di kuando sos novia? Di dia i medio |
Amokate novia, ni poko ni muncho |
Mi ijo kocho i rekocho novias a vente (i)ocho |
La novia eskondida, la bos en la meshkita |
La novia kale ke amostre la (a)shugar, el gato esta arriva de la kasha no lo save echar |
Avlo la novia de mala manera, entinyo toda la parentera |
La novia muy apresurada, el sonete no me agrada |
Ni novia sin velo, ni mujer sin selo |
Los del novio son lo ke son, los de la novia no son nada |
Todo komo todo i la novia a su modo. |
Ondi non mi konosiran - novio mi daran |
El padre del novio trusho muncho |
Novios i novias peshkires de meza |
Novio kero, presto lo kero |
nudo cf. deznudo |
|
|
Para asigurar tu prenyez kon alegria, aze i desaze nueve nudos kada dia |
nuera f. |
כלה (אשת הבן) |
daughter-in-law |
La nuera bare lo ke la suegra veyi |
De la tizna a la karvonera, es esfuegra i nuera |
A vos vo lo digo eshuegra vos entendelo esnuera |
A ti te digo ija - intienda mi nuera |
Entre la es.huegra i la nuera deshan la kaza sin barer |
Kuando estan en pas la suegra i la nuera? Kuando el azniko suve la eskalera |
La mi ija avansadera ata inyudos, la mi nuera gastadera echa algujas, echa filus |
La suegra kon la nuera, komo la samara vieja ke tiene pelo i non kalienta |
Bueno la mi nuera giza, guay de la azete i la arina |
Bien giza la mi nuera kon la kaza yena |
Regoldea la mi nuera kon la tripa yena |
nunka adv. |
אף פעם, בשום אופן, לעולם לא |
never, no way |
Buen abogado nunka es barato |
El ombre ke nunka duda, non sabe koza alguna |
Ken en el Dio kreya, nunka s'enganya (o se despera) |
Kien no a visto a Seviya nunka a visto maraviya |
En azer bien nunka se piedre |
Merkader de la yaga ke siempre piedre i nunka gana |
El avaro sienpre tiene dezeo ama nunka esta muy satisfecho |
Las avas kontadas nunka son rovadas |
Raposas de las vezinas nunka komen las gayinas |
El nasido kon mancha nunka se adova |
Ija ermoza sin ventura nunka ayege a naser |
Amigos viejos, nunka se azen enimigos |
El ke mira a la djente nunka va bivir kontente |
Ken negro nasio, nunka no se endiricho |
Muncho amor i dinero nunka esta enkuvierto |
El ke le plaze muncho bever nunka se puede enrikeser |
Karidad bien entendida nunka esta eskondida |
Kien tiene ijos i ovejas, nunka le faltan keshas |
El ke non ayego a kazar nunka fue guadrado de nazar |
El melon i el ombre nunka se konosen |
Selebrasiones i bendizir i nunka maldizir |
En la kaza del gvir, nunka manka un basin |
Kuando uno avla la verdad nunka lo va pueder enyegar |
Lo ke se aprende en la kuna nunka se piedre i sienpre dura |
El ke kome poko nunka sale loko |
Los ke siempre son sekeozos por la sensia nunka se deshan sonbair de la verguensa |
Ken bien ama, nunka olvida |
Amigo nunka provado, nunka es muy alavado |
Mujer ke es kasta, nunka enfastia |
Ken solo djugo, nunka se inganyo |
Kien non save ke es gerra, nunka ke vaiga a eya |
Ken guadro, nunka dezeo |
El ombre sezudo nunka es muy krudo |
Los malazedores nunka son muy povres |
El pedante nunka es buen profesor |
El sospechador nunka tiene repozo porke en todo lo todo es dudozo |
El ambisiozo i el enviozo no tiene nunka ripozo |
El piadozo nunka tieni ripozo |
Kien no save de avuelo nunka save de lo bueno |
Mas vale tadre ke nunka |
Al malo nunka le manka el grano |
El ke es buen pagador, nunka sale devdor |
Korason alegre nunka se envejese |
Una mujer pompoza nunka sale savroza |
A boda ni bavtizado, nunka vayas sin ser yamado |
La ija i el Pesah nunka se atema |
Todo lo ke se va menear, kasi nunka se va kayer |
Ken buen mazal tiene nunka lo piedre |
No te endevdes mas del karar porke no puedes nunkua pagar |
nuvlado adj. |
מעונן; מעורפל, עמום |
cloudy; foggy, dim |
Dia nuvlado, dia bolado |
nuvlozo adj. |
מעונן |
cloudy |
El dia nuvlozo se va komo el fumo |
nyudo m. |
קשר |
knot |
Ken no ata al nyudiko pierde el puntiko |
ochenta adj. |
שמונים |
eighty |
Da los ochos a los ochenta |
ofisio m. |
מקצוע, עיסוק, מלאכה; משרד |
profession, occupation, craft; office |
De bien i de visio perdi el ofisio |
Ken es tu enemigo - el de tu ufisio |
Kada uno haham en su ofisio |
oído m. |
אוזן; חוש שמיעה, אבר שמיעה |
ear; sense of hearing, organ of hearing |
Aze un oyido puerta, uno ventana |
Te 'stan komiendo los oyidos |
A palavras nesia, oidos sordo |
Marido dolor de oyido |
De tu boka a los oyidos del Dio |
Le entro por un oyido, le salio por el otro |
Kuando uno avla, serra tu boka i avre tus oidos |
I las paderes tienen uyidos |
oír v. |
שמע, הקשיב, האזין; ציית |
to hear, to listen; to obey |
Ken mal avla, mal oye |
Kuando kantamos todos oyen, kuando suspiramos todos fuyen |
El sodro oya para mal |
Oyir, ver i kayar |
No es lo ke vesh, sino lo ke oysh |
Oiga tu oreja lo ke dize tu boka |
oja f. |
עלה, טרף; דף |
leaf; page |
La saviduria es fruta, la poezia es oja |
El haham abolta la oja por ande la kere |
Abolta la oja |
La foja kon el monturo |
Kien pasensia terna, de la oja del arvol vestira |
ojika f. |
דף, עלון |
page, leaflet |
Por onde kere el haham abolta la ujika |
ojiko m. |
עין קטנה; כביסה מהירה ושטחית |
small eye; quick and superficial washing |
Es de los ojikos embasho |
De tanto ke te kero bien Moshiko, ke te kito el ojiko |
'Spantate de los ojikos d'enbasho |
ojo m. |
עין |
eye |
El ojo ve, l'alma dezeya |
Lo ke vee kon el ojo apunta kon el dedo |
El ojo del bivo se incha kon un poko de tierra |
El oju del benadam non si incha kon nada, se incha solu kun poko de tiera |
Todo es para el ojo del bivo |
Mi ojo ke no te aga danyo |
Ken no tiene ojo en dengunos i se va kon kuento tiene vida arepozada |
Ke no tengas el ojo en el d'enfrente |
El ken tiene un ojo entre los siegos es rey |
El ojo en el kamino lo tiene todo |
'l es el ojo de la kara |
Esto mi es el ojo en la kara |
El ojo kere ver bueno |
El ojo kome mas muncho ke la boka |
Los ojos pedri, las pestanyas vo buskar |
Le echo sal en los ojos |
En el ojo de la siega, kae la senteya |
No tengas ojo en otro te tiene en lo tuyo |
Ojos ke no ven, korason ke no dezeya |
Lo ke mi ojo no veye, mi korason no yora |
Tener ojo grande en todo no traye bueno |
Boka de leon ke te koma i no ojo de ben-adam |
El muerto no save nada, todo es para el ojo del bivo |
Kon la kuchara te do el arroz, i kon el mango te kito el ojo |
El ke yoro por otros, se kedo sin ojos |
Ojo de leon ke te koma, ojo de benadam ke no te vea |
Buena es la novia siega de un ojo |
La gayna tanto se arraska el ojo, asta ke se lo kita |
El ke no tiene ke azer, kita los ojos de la mujer |
Ojo preto vate tadre, vente presto - Ojo preto vente tadre, vate presto |
Ande kaye la senteya? en el ojo de la siega |
Ken mucho se skarva, los ojos se kita |
Las mujeres yoran kon un ojo i rien kon el otro |
'Sta asperando kon ojos de papel |
Icho el oju al saku |
Mirame kon ojo, te mirare kon dos |
Aya vaya el ojo malo |
Guadrado de ayin ara, de ojo malo, i de pitme de moshka |
El muncho meldahon tiene el ojo a kada mujer ke ve en el balkon |
Anke tienes kuatro pares de ojos, es muy muy dificil de ver piojos |
Lagrima en el ojo, sinyal de buen korason |
Serrar los ojos por sienpre |
No komas delantre de todos porke te tienen ojo en todo |
Los ke serran los ojos, van a topar piojos |
Ojo preto de kaza |
Siego kon ojos |
Ojo vazio |
El bueno de ojo sera bendicho |
Guardate de ojo de ombre i de sirena de mal |
Mas vale un ojo de sol ke un siento de shavon |
El ojo mas ambriento de la tripa |
El ojo es el espejo de la alma |
Echo el ojo a la kuzina |
En Misrayim ken tiene un ojo es mazalozo |
El ojo kere ver su parte |
Tiene ojo burakado |
Mi ojo no se enganya |
Es un pedaso de karne kon dos ojos |
oka f. |
אווז |
goose |
Dos mujeres i una oka azen bazar |
okuparse v. refl. |
התעסק |
to occupy oneself |
Si te okupas muncho en el pareser te vas a engrandeser mankura de ser |
olgansa/olgansia f. |
נופש, מנוחה, עֹנֶג |
rest, pleasure |
De mi patata no tengas olgansa |
oliva f. |
זית |
olive |
Oliva i azeituna, todo es una |
olvidadizo m. |
שכחן, כפוי טובה |
forgetful, ungrateful |
El oro es olvidadizo |
olvidado adj. |
שכוח, נשכח |
forgotten |
Lo olvidado, ni agradecido ni pagado |
Lo komido i lo kagado es ulvidado |
Todo lo pasado es olvidado |
El amigo prove es presto ulvidado |
olvidar/olvidarse v./v. refl. |
שכח, נשה |
to forget |
Ken bien ama, nunka olvida |
Me olvidi ke era kazada, me komi la sena |
Kuando ay amores nuevos se olvidan de los viejos |
olvidozo adj. |
שכחן |
forgetful |
El Dio es tadrozo ma no es olvidozo |
ombligo m. |
טבור |
navel |
Amigo fin al umbligo |
ombre m. |
בן אדם, אדם, אנוש, איש, גבר |
male, human being, person, man |
El ombre va asta onde puede, i no asta onde kiere |
Este ombre es derecho, los derechos stan aya adebasho |
El ombre detra del dedo no se eskonde |
Al ombri non devis de kreyerti |
La kaza sin ombre, estufa sin lunbre |
El ombre goza el nombre i la mujer pierde el saver |
Ma el ombre bolto komo el vino en la bota |
Munchos ombres de mosedad non pensan en adversidad |
Kon onbre yeno de sensia i saver azete amigo, azete tu haver |
La plata se konose kon el fuego, ala mujer kon la plata, el ombre kon la mujer |
Peza el oro, peza el plombo, peza el ombre mas ke todo |
El ombre yeva mas ke la piedra |
Bendicho el Dio ke me kriyo ombre i no mujer |
Ombres vemos, ma korason no savemos |
El ke dezea azerse onbre tiene ke amostrarse komo onbre |
Nasen los ombres, nasen dolores |
Kuando s'enrikesa el ijo del ombre se la aza la kaza chika, la mojer feya |
El melon i el ombre nunka se konosen |
La vida eterna pertenese al ombre ke bive en el prezente |
El mal karakter de kada ombre resta en su orguyo i nombre |
Ni solombra sin klaredad ni ombre sin falsedad |
El ombre es komo una solombra |
Ni mujer sin mancha ni ombre sin tacha |
ombro m. |
כתף |
shoulder |
El ke izo este hohombro se lo yeve al'ombro |
onde adv. |
איפה, היכן; אצל, במקום ש- |
where; at |
Onde estan las barajas, onde estan las negras faltas |
Kalavasa por onde pasa non enbarasa |
Desha dezear tu pie onde tu vizino |
Kada uno trave la kuedra para onde el |
El ombre va asta onde puede, i no asta onde kiere |
Onde no lo sembras, ayi krese |
Ni el rey fin ondi keri sino fin ondi puedi |
Onde non te yaman non te metas |
Onde ay mosas ay i rozas |
Onde va el re kon su pie |
No se puede sakar nada de onde no ay |
ondo adj. |
עמוק |
deep |
Este mundo es redondo, kien no save nadar se va al ondo |
onesto adj. |
ישר, הגון |
honest |
El medio onesto aze kamuflaje o enganyo para los ke avlan media o entera mentira. |
onor f. |
כבוד |
honor |
Da onor ke te den onor |
La onor de la mojer es un kaveyo |
Bandera vieja, onor de kapitan |
El mansevo por dolor, el viejo por onor |
Mas vale tener onor en plaza, ke kama dorada |
Mas vale tener onor en la plasa de lo ke paras en la kasha |
Los panyos dan onores |
Mantente kon onor i no asperes de otro favor |
Ken se mete kon su onor - deviene muy menor |
onorado adj. |
מכובד |
honorable |
La mojer onorada, en la punta de la montanya |
Para ser onrado ay ke onrar |
La viuda onrada, su puerta es serrada |
onorar v. |
כיבד, הוקיר |
to respect, to esteem |
Onora para ke te onoren |
Temprano o tadre onora tu padre |
onra f. |
כבוד, הוקרה; יוקרה |
respect, recognition; prestige |
Dame la onra, komete la boda |
El travajo no dezonra sino da provecho i onra |
onrar v. |
כיבד, הוקיר |
to honor |
Onra a kada uno i no maltrates a ninguno |
Ni para bivos onrar, ni para muertos abidugar |
Beyata el aspriko ke onra a su senyor |
Kien barvas ve, barvas onra |
Para ser onrado ay ke onrar |
ora (2) f. |
שעה |
hour |
Buenas oras tengan los gevirim |
Fuyete de una ora mala, biviras mil anyos |
El Dio nos guarde de ora mala |
La ora de la pishada, fragua la privada |
En ora de pleto - non se da bonbones |
En ora de tu ravia ten pasensia |
Ken es el baragan el ke aze pasensia en la ora de su ravia |
Ombre malo ten la ora en tu mano |
Ke azesh ke ya vine kedavos in buena ora ke ya me vo ir |
Ni te maldigo ni te bendigo, bendicha sea la ora ke te lo digo |
Lo ke no se aze en la boda no se aze en ninguna ora |
El baragan se konose ne ora de gerra, el savio en ora de ravia |
No krese la almora fin ke no viene la ora |
Sat no tengo ma oras konto |
Las palavras en su ora, valen mil dukados |
Nada non se azi sin ke venga la ora del Dio |
La angustia a su ora |
A la ora del chay nos deskalsamos |
Ora ay para todo |
Una ora de neglijensa kavza un anyo de grande pena |
Amostrate komo amigo en ora mala |
Si todo viene en su ora tienes ke espantarte de la bora |
Buena es la nieve ke en su ora nieva |
Una ora mas i kon repozo |
orar v. |
ביטא, איחל |
to express, to wish |
Ojos ke yoran bien no oran |
orasión f. |
תפילה |
prayer |
Si puerpo i korason no estan aunados orasiones ke azes no salen venturozos |
oreja f. |
אוזן |
ear |
Oiga tu oreja lo ke dize tu boka |
Tieni urejas de taushan |
Las mulas fueron a buskar kuernos, vinieron sin orejas |
Mochacha por las orejas |
Buen pie, buena oreja, siman de buena bestia |
Ken no siente a su mujerika, se tuerse la orejika |
Lo echo detras de la oreja |
Orejas di merkader |
orgolio m. |
גאווה, התנשאות, התרברבות, יוהרה, יהירות, שחצנות, שחץ |
pride, haughtiness, boasting, arrogance, arrogance |
El mal karakter de kada ombre resta en su orguyo i nombre |
oriya f. |
חוף, גדה; שפה, קצה, שוליים |
beach, shore; rim, edge, margin |
Kien no save enadar no se pasea por la uria de la mar |
ormiga f. |
נמלה |
ant |
Si tu enemigo es una ormiga, kontalo komo un gameyo |
El Dio tiene kargo de la ormiga del kampo |
No piza urmigas |
orno m. |
תנור, כבשן, כור |
oven, furnace, reactor |
El yeva la masa al orno |
Lus grandes yevan la pita al orno |
Lus lokus i bovos yevan la masa al orno |
Por la boka se keinta el orno |
Tengo las pitas en el orno |
oro m. |
זהב, פז |
gold |
Tiene manos de oro |
El oro i el prenyado, no se keda kayado |
De oro i de marfin siempre tiene ke dizir |
La saviduria i la prudensia gana oro kon la eksperiensia |
Boka dulsi, djenti di oro |
El marido la desho kon maniyas de oro |
Si la palavra es paras, la kayadez es oro |
Se va el oro i el aver, keda el kanyo a la pare |
Arekojer plata i oro, lazrando komo el hamor |
Avlar poko es oro, avlar muncho es lodo |
Malan[y]o basin de oro ke vierte sangre de otro |
Oro marteado arelumbra |
Todo lo ke briya no es oro |
Azno, kon oro alkansa todo |
Las manos tokan oro, tokan i lodo |
Las manos son de oro i de lodo |
Li mitieron diente de oro |
Peza el oro, peza el plombo, peza el ombre mas ke todo |
Oro toka, lodo se le aze |
Kuando el oro avla a kada lengua akaya |
El oro es olvidadizo |
Oro es - ke oro vale |
Yave de oro avre kada dolap |
Ashuguar de oro i de marfil le yeve, kon todo mi esfuegra tuvo ke dezir |
orozo (fr.) adj. |
מאושר, ברוך, בר מזל |
happy |
Ken es el mazalozo akel ke se konsiente orozo |
ortiga f. |
סירפד, חרול |
nettle |
Zeris i fatigas, punchan komo las urtigas |
En enfloreser la ortiga, ya puncha komo enemiga |
otobus m. |
אוטובוס |
bus |
Si te asentas en el otobus a lado de una ermoza no la mires muncho es punchonoza |
otro adj. |
אחר, שונה, נבדל |
other |
Ken de otro aspera, se despera |
Echa otro guevo a la oya ke akel salio kaldudo |
Arremenda tu panyo, lu yevaz otro un anyo, arremendalo otra vez, lo yevaz otro un mez |
Abolta tu panyo - tura otro un anyo |
El Dio aharva kon una mano, apeyada kon la otra |
El Dio da a unos - para ke apiadan a otrus |
Le entro por un oyido, le salio por el otro |
El ken se viste de otros en medio la kaye lo desvisten |
Nes para ke salga otra vez |
La uva se empretese de ver la una a la otra |
Lo ke otro vistio a mi poko me turo |
Aharva otra puerta |
Azno ijo d'un otro! |
Borachon ijo d'un otro |
El ke guadra, para otros guadra |
El malor de unos aze el bonheur de otros |
Este es otro par de mangas |
El ke de otros espera, se dezespera |
El ke yoro por otros, se kedo sin ojos |
Korason, espejo di otro |
Los kurasones son espejos |
Falso, ijo d'otro |
otrun/o adj. |
נוסף, עוד אחד |
one more |
Kontentate di lo tuyo i no demandis nada di otr'uno |
ovedesiente adj. |
ממושמע, צייתן |
obedient |
Ama a tu patria i tu re, i sey obediente a tu le |
oveja f. |
כבשה |
sheep |
Oveja maha teta lo suyo i lo ajeno |
Enkomendar las ovejas al lovo |
Kien tiene ijos i ovejas, nunka le faltan keshas |
El lovo i la oveja siempre en la misma konseja |
ovra f. |
יצירה, עבודה, מעשה, מפעל; ארגון, אגודה; קופה |
creation, work, act, enterprise; organization, association; cash register |
Las ovras son kerensias |
Kada uno es ijo de sus ovras |
La ovra alava al maestro |
ovrar v. |
פעל, יצר, עבד |
to act, to create, to work |
El ke pensa bien i ovra prontamente, todo su vida va estar muy kontente |
oy adv. |
היום |
today |
Oy la mete, amanyana la kita |
Oy para mi, amanyana para ti |
Un punto oy, uno amanyana |
Echo de oy no lo deshes para manyana |
Asembra oy, para ke arikojes amanyana |
oya f. |
סיר, קערה, קדרה; כור היתוך |
pot, bowl, cauldron; melting pot |
Dinguno no save kualo ay in la oya, mas de la kuchara ke la minea |
A la papona no le buye la oya |
Kada uno echa un guevo a la oya |
Ninguno no inche la oya de otros |
Onde la oya sona algo ay |
Kada oya kere su sopa |
Echa otro guevo a la oya ke akel salio kaldudo |
Oya de muchos no buye |
oyir cf. oír |
|
|
Ken bate la puerta oye su repuesta |
El ken chafteya la puerta oye su repuesta |
pacha f. |
איזון (במשחק), פיפטי פיפטי |
balance (in a game), fifty fifty |
Tiene pachas de guma |
Ken te dio pachas, te dio mieles |
Tiene pachas largas |
Kada karnero por su pacha s'enkolga |
Kada uno enterro al padre komo kijo, Djoha lo enterro kon la pacha de afuera |
Los ke no tienen kavesas tienen pachas |
El ke no tiene mioyu, tieni pachas |
padrasto/padrastro m. |
אב חורג; אב הנוהג כאב חורג |
stepfather; a father who acts as a stepfather |
Tiene padre padrasto, madre madrasta, i ninguno de korason |
padre m. |
אב, אבא |
father |
Ken mi dio al padri, ke non mi de al ijo |
Kuando da el padre al ijo, rie el padre i rie el ijo; kuando da el ijo al padre, yora el padre, yora el ijo |
Venid padre, vos embezare a azer ijos |
Ken fue el padre, ke no seya (i) el ijo |
Ken padre i madre mira, el Dio l'alarga la vida i la salu |
Padre i madre es una vez |
El padre del novio trusho muncho |
Matan a el padre i tornan por la madre |
Ijas paresan a ermanas de padre |
Temprano o tadre onora tu padre |
De lo barato s'emprovesio mi padre |
Ijo fuites, padre seras, lo ke izites te aran |
Mas vale ke yore el ijo de lo ke el padre |
Bien de mi padri sto komiendo |
La maldesion de padre i de madre non ankalsa |
Aki disho mi padre, aki disho mi madre |
Buenas dotrinas de padre i madre les kresen en sus ijos muncho hayre |
Desha padre i madre, i vate kon el marido |
Ande no ay madre no ay ni padre |
Muncho trusho el padre de la novia |
La rikeza de tu padre parti no vale |
En los brasos de su padre, en pechos de su madre, komo la roza kuando se avre ansi asemeja el ombre |
Bienes de mi padre tapan mis korkovas |
Ken bushka al padre, topa a la madre |
El papu del padre |
Un padre para diez ijos, no diez ijos para un padre |
El papu del padre ke se echo kon la madre |
paga f. |
שכר, תשלום, משכורת, תגמול, גמול, תמורה, פרעון |
salary, payment, reward, recompense, return, repayment |
Buen amigo i mala paga |
Kuando azis bundad a la djenti non asperis paga |
Kada su paga desha su pataka |
pagador/dera n. |
שלם, גזבר; משלם |
cashier, treasurer; paying |
Del mal pagador, afilu piedras |
Mal pagador, buen rikavdador |
El ke es buen pagador, nunka sale devdor |
El buen pagador es patron de bolsa ajena |
Eskuzas de mal pagador |
pagar v. |
שילם, פרע, פרע את החשבון, שילם שכר ל- |
to pay, to pay off, to pay off the bill, to pay wages to |
El ke paga - chufla |
Kien paga sus devdas, se enrikese |
Lo ke pagas esto resives |
El Dio no paga en Shabat |
Pagado non ay in esti mundo - lo kue azis estu topas |
No te endevdes mas del karar porke no puedes nunkua pagar |
Tomates enprestado i no pagas mas no resives nada |
Lo fiado es dos vezes pagado |
Ken fuye de un komercho paga dos |
Lo olvidado, ni agradecido ni pagado |
Paga lo ke deves saves lo ke tienes |
Lo fiado kale ser pagado |
La karedad siempre paga |
Tente klavo asta ke me pago |
Mil penserios no pagan una devda |
Djustos pagan por pekadores |
Lo ke izo el fierrero ke lo page el teshidor |
paja f. |
חציר, שחת, קש, תבן; קשית; כינוי לאוכל תפל וחסר טעם |
hay, straw; a nickname for bland and tasteless food |
Fuego i baraja no se amatan kon paja |
El azno trae la paja i el se lo kome |
El aogado se apanya de la paja |
Aznu enkargado de paja |
Una paja detiene un molino |
paladar m. |
חיך |
palate |
Kamina el karkanyal si ambeza il paladar |
Kada moko para su paladar es dulse |
Kada uno avla a savor de su paladar |
palasio m. |
ארמון, טירה, פלטין; היכל, דביר |
palace |
In palasio skuro, klarida no entra |
Mas vale kaza estrecha ande reina la alegria ke un palasio ancho ande yoran |
Ken ve el palasio del rey, derroka su kaza |
palavra f. |
מילה, דיבור, כשרון הדיבור; שפה; מונח |
word, speech, eloquence; language; term |
Palavra dulse avre puertas de fierro |
Kon buenas se avren las puertas de fierro, kon malas ni de palo |
Mi palavra leviana ensima d'el |
La palavra buena del marido ingodra por el oido, la negra entrekese i no parese. |
A palavras nesia, oidos sordo |
Las palavras en su ora, valen mil dukados |
Si la palavra es paras, la kayadez es oro |
Una palavra, una parsandata |
Buenas palavras son valutozas |
Munchas feridas fasil se kuran, feas palavras non se olvidan |
Bokado grande engluta, palavra grande no kitas de boka |
Al entendedor, pokas palavras |
La kavesa ti aromp[i]o - la palavra non |
Mas duele la palavra del amigo ke la kuchiyada del enemigo |
La mijor palavra es la ke no se avla |
Al benadam la palavra, azno el palo |
El muerto save todo, mi palavra levyana enriva d'el |
De todas las palavras no se incha una kashka d'alviyana |
La mujer kon pokas palavras non avla munchas bavajadas |
Salud es una chika palavrika |
Si tu pan no me arto tu palavra me kontento |
palavrada f. |
עלבון, קללה |
an insult, a curse |
Mas pasa malas kuchiyadas ke malas palavradas |
paliko m. |
מקלון, קנה, גבעול; אטב, מקל כביסה |
small stick, reed, stalk; clothespin |
Apritadiko i enkojidiko, i un paliko en el kuliko. |
El paliko vedre se endirecha |
Adova paliko - se aze ermoziko |
palma f. |
כף יד; דקל, תומר, תמר |
palm, hand; date palm |
Kon una mano no se da palmas ama kon dos se pueden konfortar almas |
Meter la alma en la palma |
Eskrito esta en la palma lo ke tiene de yevar l'alma |
palmo m. |
טפח |
hand breadth |
De el al Dio, un palmo |
De mano a mano kreska un palmo |
Londje de mi un palmo makar a mi ermano |
palo m. |
מקל, אלה, מטה, מוט, כלונס; עץ (החומר) |
a stick, a club, a staff, a pole, a stake; wood (the material) |
Palos kontados no duelen |
El palo salio de Gan Eden |
El palo salio de Geinam para enderechar al benadam |
Al benadam la palavra, azno el palo |
El ke da la erensia en vida, merese palos |
En kazal sin perros, la djente va sin palos |
Menta el malo, apareja el palo |
Kreser palos, para ke vos aharven |
Lu akulio kon siete palus i galechas |
Te amostrare de kual palo se aze la kuchara |
palomba/paloma f. |
יונה |
pigeon |
Si a tu ventana yega una palomba avrila kon repozo i dile ke entra |
palto (t./gr.) m. |
מעיל |
Coat |
Si tomas de todos un iliko te lavoras un paltiko |
La kamiza es mas serka del palto |
pan m. |
לחם, פת |
bread |
Mas vale pan kon amor ke gayina kon dolor |
Pan i kezo kon savor, i non gayna kon dolor |
La komio komo el pan blanko |
Buena komo el pan |
Pan de ayer, karne de oy, vino de un anyo azen al ombre sano |
Este pan para este kezo |
Es pan i kezo |
Echa tu pan a la mar, un dia lo toparas |
Mi pan i mi peshkadiko |
Komio pan i sal, si kayo a la mar |
Komer pan i sal, ma kon salud |
El pan de la vezina es melezina |
Pan i kezo i dos kandelas |
El amor es dulse ma kon pan |
Ni meza sin pan, ni armada sin kapitan |
Si lavoras por pan bayat todo va salir muy sakat |
Onde no ay konducho, entra pan mucho |
Ken korta pan no ve Ganeden ni Giinam |
Ke steiga en kaza, pan no demanda |
Zingano ke vido pan |
Si tu pan no me arto tu palavra me kontento |
Pan i panderiko |
Un pan en el pecho, ni arto ni ambierto |
Un buen proverbio es pan provecho |
La pasensia es pan i sensia |
panarís/panariz m. |
מורסה, פארונקל; אבעבועה בקצה החוטם |
abscess; blister on the tip of the snout |
Todo tieni Uriko, asta panaris al kuliko |
Mas vale parir i no un panaris |
pandakley (gr.) m. |
אדם פסימי הרוטן ומתלונן בלי הרף |
a pessimistic person who grumbles and complains constantly |
Ande va la panda va kon sus dolores |
pandero m. |
תוף מרים, טמבורין |
Miriam drum, tambourine |
Panderiko muevo, tres dias a la pader |
Kien tiene dinero sona el pandero |
Pan i panderiko |
panyo m. |
בד, ארג, אריג; לבוש |
fabric; clothing |
En panyos finos kayen manchas |
Los panyos dan onores |
El ke viste de mal panyo, dos vezes se viste al anyo |
Arremenda tu panyo, lu yevaz otro un anyo, arremendalo otra vez, lo yevaz otro un mez |
Abolta tu panyo - tura otro un anyo |
Akeyos kanyos trayen en estos panyos |
papa m. |
אפיפיור |
Pope |
El papa no se kaza, de kuentos se pasa |
papá m. |
אבא |
father |
Si mi papa si murio las mintiras non si yivo |
papel m. |
נייר; שטר כסף |
paper; money banknote |
'Sta asperando kon ojos de papel |
Las maldisiones son komo los papeles, ken los echa los rekoje |
No ay mejor testigo ke el papel eskrito |
No ay ni tinta ni papel lo kue yevo |
papeliko m. |
פיסת נייר; ברפואה עממית: אבקת תרופה ארוזה בפיסת נייר |
piece of paper; in folk medicine: medicinal powder |
Un papiliko es un sataniko |
papo m. |
זפק, מוראה; קיבה |
goiter; stomach |
Uno en papo, otro debasho el sovako |
Di kuando pari i lichi, mi papu no enchi |
A poko poko se inche el papo de la gayna |
A papo ke keres, a boka ke demandas |
Ken tiene el ojo vazio, nunka el papo no inche |
papón/o adj. |
לקקן, זללן, גרגרן |
a glutton |
A la papona no le buye la oya |
papú (gr.) m. |
סבא; ישיש |
grandfather; old man |
El papu del padre |
El papu del padre ke se echo kon la madre |
par adj. |
זוגי; שווה, שווה ערך |
dual; equal, equivalent |
Este es otro par de mangas |
Pares i nunes son suyas |
Anke tienes kuatro pares de ojos, es muy muy dificil de ver piojos |
Kada par kon su parigual |
para prep. |
בשביל, למען, כדי ש-, ל-, לכיוון, לקראת |
for, in order to, to, towards |
Echo de oy no lo deshes para manyana |
El ke pelea para kazar non tiene tienpo de espozar |
El konsejero da konsejo para mal |
Asegun no keres mal para ti, no keres mal para tu kompanyero |
Azno batal provecho para el vizindado |
Echar la fez para pelear |
Este pan para este kezo |
Echa el pese chiko para aferar el grande |
Asembra palos para ke te aharven |
Asembra oy, para ke arikojes amanyana |
El selo se dio para los ermanos |
El sodro para mal oye |
Ken mal pensa - para si lu pensa |
El viejo non se kere murir, para mas ver mas sentir |
Del tejado para ariva es suyo |
Dame alas para bolar |
Ermano para dia malo |
Arrekojo Shimshon para han Moshon |
Kien mucho suve, es para kaer |
Los anyos son para el konsejo, las aksiones para el mansevo |
Despartio Djoha, para si lo mas |
Poko avlar - salud para el puerpo |
Ver i riir - poko avlar - salud para el puerpo |
Aharva al azno para ke entiende el patron |
Bivir dias para ver maraviyas |
El ke guadra, para otros guadra |
Manda para tres, ke l'otro kedo en kaza |
Ni para bivos onrar, ni para muertos abidugar |
Kon este ke vo i mato tres me manka para kuatro |
Il ke desha para manyana topa danyo en el kamino |
Mazal basho el ke tenga ke rovar para komer |
Poko komer, salud para el puerpo |
Mas poko saver - salud para el puerpo |
Kuando muncho eskurese es para amaneser |
Para nada, kaldo de avas |
La rikeza de tu padre para ti no vale |
Guadra las paras para dia malo |
Kada moko para su paladar es dulse |
Nes para ke salga otra vez |
Marido sin paras, ke si echa siniza a la kavesa |
Kada uno trave la kuedra para onde el |
Ke bive el riko, para ke non se muere el prove |
Kanta gayiko para bueno |
pará (t.) f. |
מטבע עות'מני; כסף |
Ottoman coin; money |
La para kita loko al ben-adam |
Guadra las paras para dia malo |
Kita la para de la piedra |
Las paras van ande las paras |
La para va i viene |
Mal de paras no es mal |
Ke se riigan de mi punto i no de mi para |
Si la palavra es paras, la kayadez es oro |
Meoyo kon paras no se merka |
Gameo por una para es muncho kuando no esta la para |
Bela ke se eskapa kon paras, no es bela |
paradizo (it.) m. |
גן עדן; כינוי למקום נעים ומלא קסם |
paradise; nickname for a pleasant and magical place |
Empeso su viaje eterno a el paraiso |
pardón (fr.) f. |
סליחה, מחילה, כפרה |
forgiveness, atonement |
Ni peka ni demanda pardon |
pared/paré m. |
קיר, כותל |
wall |
No avlas muncho ke las paredes tienen oyido |
Una pader rota tura mas muncho de una sana |
El kantaro roto tura mas muncho del rezio |
Antes ke me yamen burracho, me apego a la pare |
No te mato mujer, si no te apreto a la pare |
Kuando las manos no tokan, las paredes lo echan |
Panderiko muevo, tres dias a la pader |
Todos s'aferran kon la pader basha |
Se va el oro i el aver, keda el kanyo a la pare |
Ken buena pader tiene, buenu se arima |
parentera f. |
הקרובים, בני המשפחה |
relatives, family members |
Avlo la novia de mala manera, entinyo toda la parentera |
pareser m. |
מראה, הופעה; עמדה, דעה, שיפוט |
appearance; position, opinion, judgment |
Si te okupas muncho en el pareser te vas a engrandeser mankura de ser |
Lo bueno i lo negro se veya al pareser |
pareser/se v. |
דמה, נדמה, נראה כ-; הופיע |
to resemble, to appear as; to appear |
Ken sosh vos ke paresesh a muzos |
La palavra buena del marido ingodra por el oido, la negra entrekese i no parese. |
Marido viejo si echas a la kama paresi a un gato |
Kada una miri la limpieza kifi li plazi kifi li pareska |
Anke todo en siendo chiko parese linpio, el elefante aun ke es grande es suzio |
Ijas paresan a ermanas de padre |
El komer si no engordese bien parese |
La gayna del vizino le parese pato |
I al loko le paresa |
Kada uno e uno a los suyos parese |
Lo eskupieron en la kara, le paresio luvia |
El viejo le parese el mundo mal echo, el djoven ve el mundo kon muncho prometa |
parida f. |
יולדת |
giving birth |
Il tiempo i la parida es in un punto aribulvida |
paridera f. |
יולדת, ולדנית |
giving birth, often gives birth |
La noche es paridera |
pariente m. |
קרוב, קרוב משפחה; מקורב |
relative, close relative; close friend |
Kon parientes ke no tengas dar i aver |
Kon parientes d'enfrente |
Parientes i ajos, ensembralos ralos |
Mas vale dientes ke parientes |
Mas vale un amigo ke parientes i primo |
Una vezina buena, vali mas de una ermana |
Dientes akonantan parientes |
Ham di mi ham, parienti di mi karkanyal |
Kien konsuegra kon parientes, apreta los dientes |
Mas vale ajenos ke parientes |
parigual adj. |
דומה, תואם, בן זוג, כפיל |
similar, compatible, partner, stuntman |
Kada par kon su parigual |
parir v. |
הוליד/ילדה |
to give birth |
Tres pari, tres movi, i kon mi kara limpia sali |
La vezina pario, a mi me se apego |
Lo ke non pari non biva |
No ay ken se duele mas de la ke pare |
Kien no pario, no se dolorio |
De kuando pari mi papo no enchi |
Pari kolevros para ke me kiten los ojos |
Poko parir, muncho luzir |
No ay madre mas de la ke pare |
Mas vale parir i no un panaris |
Bendichas tripas de madre, ke esto parieron |
Akeya madre ke pario kulevros yine demando por eyos |
Una madri pario kulevra - ine se abulto pur eya |
Al ke el Dio le kere bien, la perra le pare puerkos |
Unas paren, otras beven los kaldos |
Lo ke pare la gata - gatikos |
Kanta manyera ke no pario |
Ken pario ke mesha, ken kresio ke tesha |
Echarse a parir es echarse a la muerta |
parra (2) f. |
גפן |
vine |
Kome la uva i non demandes de ke parra es |
pars(h)andata (ebr.) f. |
רשימה ארוכה חסרת טעם; מכתב גדוש פרטים |
a long, pointless list; a letter full of details |
Una palavra, una parsandata |
parte f. |
מנה, חלק; אזור; צד |
portion, part; area; side |
El ojo kere ver su parte |
Djoha no piedre parte |
Kada koza tiene dos partes |
El haham no djuzga sin saver de las dos partes |
No digas por ken votates porke todos se pelean keren partes |
Gueso ke te kayo en parte, yevatelo kon grande arte |
Ken esparte se keda sin parte |
Kual es el riko el ke se akontenta kon su parte |
Kontentate kon la parte ke te dio el Dio |
parto m. |
לידה |
birth |
Ni luvia sin truenos, ni parto sin dolores |
parvenir/se (fr.) v./v. refl. |
הגיע ל-, הצליח ל- |
to reach, to succeed in |
Sin sufrir no ay ni parvenir, ni avenir |
Sin lavorar por tu porvenir es muy yuch de topar tu avenir |
pasa f. |
צימוק |
raisin |
Es pasa de miel |
pasada f. |
מעבר; שכחה |
passage; oblivion |
Prime dar de pasadas |
pasadía f. |
חיים, אורח חיים, תקופת חיים; תקופה קשה בחיים; מאורעות היום |
life, lifestyle, period of life; difficult period in life; current events |
No alaves al dia antes de su pasadia |
pasado adj. |
שחלף, שעבר |
that passed |
Aguas pasadas no molen molino |
Todo lo pasado es olvidado |
Por lu pasado no ay rimediu |
La vida es komo la solombra pasada |
pasar v. |
עבר, חלף, חצה; בילה |
to pass, to pass by, to cross; to spend time |
Kieres pasar bien kon tu vezina? Toma vedra, azela me[n]tira |
Pasa punto, pasa mundo |
Lo ke pase - pase; lo ke tengo de pasar no se |
El apio por ande pasa no embarasa |
Ken finye i amasa todo pasa |
Ken es el mediko, akel ke pasa los males |
Mas presto pasan malas kuchiyadas ke malas palavradas |
Kalavasa por onde pasa non enbarasa |
Mas fuerte es de pensar ke de lo pasar |
El rio pasa, la arena keda |
Si pasas un aksidente i kedas bivo dizen tiene azete de bivir |
Todo pasa por este mundo, guay onde pasa |
Lo muncho paso lo poko kedo |
Ken no paso mar, no save lo ke es mal |
El amor aze pasar il tiempo i el tiempo aze pasar il amor |
No ay savio mas del ke lo pasa |
pasarse v. refl. |
קרה, התרחש; הלך לו, הסתדר |
to happen, to occur; t went well for him |
El papa no se kaza, de kuentos se pasa |
En Tiria, kuando no ay pishkado, se pasan sin pishkado ! |
pasearse v. refl. |
התהלך, הלך לטיול, טייל, שוטט, הלך בטל, טייל להנאתו |
to walk, to go for a walk, to stroll, to wander, to walk idly, to stroll for pleasure |
Kien no save enadar no se pasea por la uria de la mar |
pasensia f. |
סבלנות, אורך רוח |
patience |
La pasensia dama kere bien rijida, porke es una koza ke toka la vida |
Kon pasensia dezaze la piedra, sin pasensia todo es medra |
Azer la pasensia del guerko |
Kien pasensia terna, de la oja del arvol vestira |
Kon pasensia i penar - alkansas tu vida salvar |
Pasensia, piojo ke la noche es larga |
Para el bien se kere sensia, i para el mal pasensia |
El mas buen mediko es la natura, el tiempo i la pasensia |
En ora de tu ravia ten pasensia |
Ken es el baragan el ke aze pasensia en la ora de su ravia |
Kuando el malor viene tomalo a pasensia |
El ke muchigua su sensia save muchiguar pasiensia |
Yeno de sensia ma sin pasensia |
La fin de la pasensia es la salvasion |
El povre sin pasiensia es komo una lanpa sin azeite |
La pasensia es pan i sensia |
Si keres salvar del sospecho, ten pasensia i veras lo derecho |
La sensia i la pasensia abate al enimigo |
Sin la pasiensia no ay konsiensa |
pasensiozo adj. |
סבלן, סבלני |
patient |
Los pasiensiozos son kerensiozos |
El mundo pertenese al pasiensozo, tambien a el ombre ke es konsienzudo |
paseo m. |
טיול, מסע; טיילת |
trip, journey; promenade |
Banyo solo, paseyo kon djente |
pashariko m. |
ציפור קטנה; דרור הבית, אנקור; כינוי לבחורה פזיזה ושטחית |
a small bird; a house sparrow; a nickname for a reckless and superficial girl |
Pashariko de montanyas |
Por miedo de pashariko no ensembrar trigo |
Una roza no aze korona i un pashariko no traye la primavera |
pásharo/pasharó m. |
ציפור, עוף |
bird |
Una patada de leon vale sien de pasharo |
Poko a poko el pasharo aze su nido |
pasión f. |
סבל, כאב, מכאוב, ייסורים; תשוקה עזה, תאווה, חשק, להיטות |
suffering, pain, anguish; intense desire, lust, desire, eagerness |
Mejor yantar de verdura i sin pasion ke bue(y) engordado kon aborrision |
paskua f. |
פסח; חג |
Passover; holiday |
En Purim los gastes son lo ke son ma kuando viene la Paskua ay gastes |
paso (1) m. |
צעד, שעל; מידת צעד; הליך; תוקף; שם טוב, יוקרה; זכות מעבר, כרטיס מנוי בתחבורה ציבורית |
step; measure of step; procedure; validity; good name, prestige; right of passage, public transportation pass |
Kuando kastigas a tu kriatura i se aze korlado, tien aftaha ke va (a) partir en pasos derechos |
Az el paso sigun el pie |
pastel m. |
בצק, עיסה; פשטידה; פסטל, ציור בצבעי פסטל |
dough; pie; pastel, pastel painting |
Pasteliko i banyo no manken todo el anyo |
Kara de pastel |
pasuk (ebr.) m. |
פסוק |
verse |
Entre pasuk i piedras |
patada f. |
עקבות; בעיטה; נקישת עקבים; צעד, שעל; רקיעה |
footsteps; kick; click of heels; step; stamping with feet |
Una patada de leon vale sien de pasharo |
De su patada verash hayre |
pataka (t.) f. |
מטבע עות'מני |
Ottoman coin |
Kada su paga desha su pataka |
patata f. |
תפוח אדמה |
potato |
De mi patata no tengas olgansa |
patika f. |
ברווזה |
duck |
La boka le va komo el kulo de la patika |
patlear/patleyar (t.) v. |
פוצץ, ניפץ; התבקע, התפוצץ; ירה |
to blow up, to shatter; to burst, to explode; to shoot |
'Sta un friyo ke la piedra patleya |
La piedra patlea, l'alma no |
pato m. |
ברווז |
Duck |
La gayna del vizino le parese pato |
Gato por pato |
Pato enkantado |
De gato a pato |
pátria f. |
מולדת |
homeland |
Ama a tu patria i tu re, i sey obediente a tu le |
patrón m. |
אדון; מעביד, מעסיק, בוס; בעלים; תומך |
patron |
El ke es patron de gaava en tiempo piedre su atslaha |
Patron de mil puerkos |
Ditenti buton, asta ke te vas ande el patron |
Aharva al azno para ke entiende el patron |
El ke merka del ladron en tienpo lo aze su patron |
Dada i mamada, patron de mil puerkos |
Maldision sin razon se va a su patron |
El buen pagador es patron de bolsas ajenas |
Antes ke se alevante el patron, se alevanta el morador |
Onra al azno paramor de su patron |
Yerro del mediko, veluntad del Patron del mundo |
A la gayna del patron no se dize kish |
pavor m. |
אימה, בעתה, פחד |
horror, anguish, fear |
Los bienes ke azen por pavor non tienen dorada nin valor |
paz f. |
שלום |
peace |
Kuando estan en pas la suegra i la nuera? Kuando el azniko suve la eskalera |
Entre la pas i la gerra, guay del ken la yeva |
Un buen pleito trae una buena paz |
La paz del kolevro |
Ken mete pas entre marido i mujer, merese garredon |
Si paz en kaza manka, el chorro de amor manka |
Si paz no existe, se pasa la vida triste |
pazí/pazil (t.) m. |
תרד, תרד ההרים |
spinach, mountain spinach |
A Siluan pazil |
pecho m. |
שד, דד, חזה, חיק; חזיה גברית |
breast, chest, bosom; waistcoat |
Un pan en el pecho, ni arto ni ambierto |
La boka de madre maldize ma su pecho bendize |
En los brasos de su padre, en pechos de su madre, komo la roza kuando se avre ansi asemeja el ombre |
pedador m. |
עכוז, ישבן, אחוריים |
buttocks |
De dados i pedados Djoha kazo al ijo |
pedant/e adj. |
נוקדן, נקרן, פדנט |
pedant |
El pedante nunka es buen profesor |
pedar/pedarse v./v. refl. |
נפח, נתן נפיחה |
to fart |
Aharva kulo ke no pedo |
Dichozo kulo ke no pedo |
pedaso m. |
חתיכה, נתח, חלק, מנה, שבר |
piece, chunk, portion, fraction |
Es un pedaso de karne kon dos ojos |
Toma un pidaso di pan, echalo a la mar, un dia lo toparas |
De grandeza se kaya a pedasos |
pedo m. |
נפיחה |
fart |
Ijo pedo, vate tadre, torna presto |
El Dio mos guadre de pedo de vieja i de ayre de kaleja |
El kien se eskonde detras de un dedo non puede eskonder detras de un pedo |
La novia por se engrasiar icho un pediko |
pedrer v. |
איבד |
to lose |
El ke guad(a)ra malkerensia kon tiempo piedre su sensia |
Merkader de la yaga ke siempre piedre i nunka gana |
Kien poko kapital tiene, presto lo piedre |
Ken perye en el kumar gana en el amor |
Entre la madre i la komadre lu piedren al ijo |
Entri la madre i la komadri dierun al kriu en basho |
De bien i de visio perdi el ofisio |
Ken todo kere, todo piedre |
Ken buen mazal tiene nunka lo piedre |
Ke moso va pedrer mi amo por un poko de agua |
El ganar i el perder son haverim |
El ke es kyutuk no piedre soluk |
Los ojos pedri, las pestanyas vo buskar |
El ke kere lo muncho piedre i lo poko |
Djoha no piedre parte |
Avlad la verdad, perded la amistad |
pedrerse v. refl. |
תעה, איבד דרכו, הלך לאיבוד; איבד כל כספו; איבד שמו וכבודו |
to go astray, to lose one's way, to get lost; to lose all one's money; to lose one's name and honor |
Amigo ke no sirve i kuchiyo ke no korta i ke si piedri, no importa |
Lo ke se aprende en la kuna nunka se piedre i sienpre dura |
En azer bien nunka se piedre |
pedrido adj. |
אבוד; שאיבד דרכו; מופסד |
lost |
La geyna por kaminar muncho fue pedrida |
Lo deshado es pedrido |
Estonses es el bien konesido, kuando es perdido |
El ke esta vendido sin dubio es perdido |
El konsejo ido sienpre es perdido |
Guay del ke va detras de lo perdido |
pedrisko m. |
ברד |
hail |
Le 'sta koriendo piedra i pidrisko |
peinar v. |
סירק |
to comb |
El ke tieni barva ya topa penye para pinyarla |
No se viene a peinar a uno ke no tiene kaveyos |
peine m. |
מסרק |
comb |
El ke tieni barva ya topa penye para pinyarla |
pekado m. |
חטא, עוון |
sin,crime |
Pekado en su alma |
Fuye del pekado, no entres en arriva |
Kita la kavza, kita el pekado |
Para ke no kayas en pekado |
Si tu non puedes los pekados rezistir, akonanta ke nasimos para sufrir |
Si tu keres aremendar tus pekados akodrate de las leyes enkomendados |
Ya enchites la mezuza de todos pekados |
El ke bushka panasea es pekado i manzia |
Pekado atorgado, medio perdonado |
Akuzar al ke non aruvo, azes mas grande pikado del ladron ke non es ladron |
pekador/dera n. |
חוטא; עבריין |
sinner; criminal |
Pagan djustos por pekadores |
pekar v. |
חטא, עבר עבירה |
to sin, to commit a crime |
Ni peka ni demanda pardon |
Ken no da kon Israel, peka kon Ismael |
Tienes de komer, no, tienes de pekar, si |
La puerta avierta i el djusto peka |
Dizen ke kon la mujer enpeso el pekar ma por esta kauza onbre non va eskapar |
pekenyo adj. |
קטן, זעיר, דל ערך |
small, tiny, of little value |
La flor mas pekenya mira, i el poder de el Dio admira |
pela f. |
קילוף; מריטת שער; נשירת שער |
peeling; hair plucking; hair loss |
De un karnero no ay dos pelas |
pelado adj. |
מקולף; מסופר, מגולח, שגילח שערו; קרח |
peeled; shaved; bald |
Moshiko pelado |
pelea f. |
קרב, מערכה, מלחמה, התכתשות |
battle, war, quarrel |
Fuyo de la peleya kayo en la gerra |
pelear v. |
נאבק, נלחם; רב |
to struggle, to fight; to quarrel |
El ke pelea para kazar non tiene tienpo de espozar |
Sali, mana, peleare yo por vos |
De onde sos, de onde venis, vengamos a pelear |
Echar la fez para pelear |
No digas por ken votates porke todos se pelean keren partes |
Matavos i no vos peleyesh |
Un bueno i un negro no peleyan |
Kon los grandes non peleo, me plaze estar muy rezio |
pelishko m. |
צביטה |
pinching |
Echa el pelisko i skonda la mano |
pelo (1) m. |
עצירת חלב אצל מינקת |
breaking of milk in a nursing mother |
Es pelo hairsis |
La suegra kon la nuera, komo la samara vieja ke tiene pelo i non kalienta |
Todos saven kuzir samara, ma los pelos embarazan |
Al haragan los malos pelos embarasan |
Mujer puede trokar kolor de su pelo ama nunka el karakter de su selo |
Ay barvas ke kada pelo es un ilo de oro, i ay barvas ke no sierven ni para eskova de alimpiar |
Arrankar un pelo del puerko |
De un guerko, un pelo |
pena (1) f. |
מאמץ, טורח; צער, עצב, סבל, מכאוב, ענות, ענות; עונש |
effort, trouble; sorrow, sadness, suffering, pain, torment; punishment |
La pena del guerko |
En la mujer ermoza de tu vezino vale la pena de tener mucho tino |
Una ora de neglijensa kavza un anyo de grande pena |
Ombre akavidado no merese penas |
penar v. |
התאמץ, עמל; הכאיב, עינה |
to strive; to hurt, to torment |
Pena muncho kome poko |
Ken pena muncho todo la reviene |
Lokos penan, savios si lo gozan |
El kuerpo ke pena la alma, y la alma va penar al kuerpo |
Kon pasensia i penar - alkansas tu vida salvar |
péndola f. |
עט, עט נובע |
pen, fountain pen |
Damos i damos kon la pendola en la mano |
pendón m. |
נס, דגל |
flag |
Para mi pendon no ay komandon |
pensador m. |
חושב, הוגה, פילוסוף |
thinker, philosopher |
No seyas la Hana pensadora |
pensar/se v./v. refl. |
חשב, הרהר, הגה, העלה על הדעת; דאג |
to think, to ponder; to worry |
Ken muncho pensa no alkansa a Yerushalayim |
Lo ke pensa el amigo vaya al enemigo |
Pensar i avlar |
Antis ki agas, pensalo dos vezis |
Todo lo ke vas azer pensalo bueno i despues pasa a la ovra (Aranban) |
El ke pensa bien i ovra prontamente, todo su vida va estar muy kontente |
Pensando al invierno no se goza del enverano |
El mal viene sin pensar |
El ke mucho pensa, sin komer se echa |
Pensa lo negro, ke te venga lo bueno |
Ke pensava i ke me salio? |
El muncho pensar no sale a bueno |
En pensando a la vejes no gozamos de la manseves |
Ken es el puro i verdadero letrado, el ke pensa i mete tino en estudio |
Kuando el lovo mostra dientes non penses ke esta riente |
El ke pensa ke alkanso la sensia es nesio |
Lo ke boka non puede avlar el korason ya puede pensar |
Munchos ombres de mosedad non pensan en adversidad |
Avlar sin pensar es tirar sin apuntar |
El ke non save dubdar tanbien non save pensar |
Avla poko pensa muncho |
El ke kanta mal no pensa |
Antes de avlar pensa lo kue digas |
El meoyado lo pensa, el borracho lo dize |
El ke kome i pensa mete dos vezes la meza |
El dia ke no esperi vino el ke no pensi |
Si entras kon algunos en konversasion pensa bueno lo ke vas avlar |
Azer kozas sin pensar es salir a kamino sin pensar |
Pensar i no saver es una rama de la lokura |
Mas fuerte es de pensar ke de lo pasar |
El ke mal pensa, para si se lo pensa |
penserio m. |
דאגה; מחשבה |
worry; thought |
Mil penserios no pagan una devda |
peor adj. & adv. |
יותר גרוע, רע יותר |
worse |
Roga por este senyor ke no mos venga otro peor |
Niegar una falta es azer otra peor |
pepino m. |
מלפפון; (בקוביה: ) המספר אחת |
cucumber; (on a dice:) the number one |
Se alevantaron los pipinos i aharvaron al bahchavan |
Al bustandji no le puedes vender pepinos |
Kara de pepino |
Pepino varakli |
Ya va ver al gato kumer pipino |
Asombraron pipinos i salieron ravanos |
Li dieron un kulo de pipino |
pepita (2) f. |
מחלת עופות (יבלת/גידול על הלשון) |
fowl disease (wart on the tongue) |
Biva la gayina, biva kon la pipita |
pera f. |
אגס |
Pear |
La pera alavada sale guzaneada |
La pera no aspera |
La pera espera, la mansana es mas sana |
La pera no kaya leshos del peraso |
'Skojo todo peras mundadas |
Ken espera - koma la pera |
La pera buena se la kome el puerko |
A la pera dura, el tiempo la madura |
Kuando mas resta la pera en el peral, mas espera su buen mazal |
peral m. |
עץ אגס |
pear tree |
La pera no kaya leshos del peraso |
Kuando mas resta la pera en el peral, mas espera su buen mazal |
perdón m. |
סליחה, מחילה |
forgiveness, pardon |
El ke arrova ael ladron, siete anyos de perdon |
Si perdonar no kijeres, del Dio perdon no asperes |
perdonansa f. |
מחילה, סליחה |
forgiveness, pardon |
El ke demanda perdonansa no se espanta de verguensa |
perdonar v. |
סלח, מחל |
to forgive, to pardon |
Errar es umano i perdonar es divino |
Pekado atorgado, medio perdonado |
El pikado aturgado es medio pekado |
Si perdonar no kijeres, del Dio perdon no asperes |
pereshil m. |
פטרוזיליה |
parsley |
Fuimos del prishil, mos kresio en la nariz |
períkolo/kulo (it.) m. |
סכנה, סיכון |
danger, risk |
Kuando la vida esta en perikolo la valor del shabat es eskondido |
perkurar/se v./v. refl. |
התאמץ, השתדל, ניסה, טיפל ב- |
to strive, to endeavor, to try, to treat |
Perkura ayudarte a ti mesmo, i nunka dekolges de dinguno |
Kada ombre ke prekure de ser djusto i no kauze a ninguno danyo i dizgusto |
perla f. |
פנינה, מרגלית |
pearl |
Kita todo perlas de la boka |
Vender perlas a los bahehavanes |
permanente adj. |
קבוע, מתמשך, מתמיד |
permanent |
Palavras eskritas son permanente, ma palavras avladas son volante |
perra f. |
כלבה; בחורה זריזה היודעת להסתדר בחיים; אשה מופקרת |
bitch; a quick-witted girl who knows how to get by in life; a promiscuous woman |
Al ke el Dio le kere bien, la perra le pare puerkos |
perro m. |
כלב |
dog |
El perro es amigo del ben-adam, el gato es enemigo |
El perro no fuye de la boda |
Dingun perro no se fuye de la boda |
El Dio no kera perros gavyentos |
El perro grita grita, fine ke se kaya |
El Dio ke no de ni al perro de la kaye |
'Sta un perro kudus |
El perro ke ladra no modri |
Madre ser, perro ser |
Kon la mujer bive komo el gato i el perro |
Perro ke va modrer no amostra los dientes |
El ke ijos e ijas tiene kon perros i gatos konsuegra |
Ni gayos kantan, ni perros maoyan |
Por dinero balia el perro |
Konsejo de perro viejo |
Kazal sin perros, kamina sin palo |
El persigo perro save korrer sin yerro |
La kola del perro estuvo disiete anyos en la prensa i yene tuerta |
Boz de perros no se va a los sielos |
Mazal de perro |
A perro alokado no estesh ir al lado |
Se kudreyo komo el perro |
persivir v. |
הבחין, תפס, הבין, קלט, השיג |
To perceive |
El tiempo es el pusat ke el onbre resive, pasiensia es el mango para los ke persive |
persona f. |
בן אדם, איש |
person |
La persona asemeja a la mayimona |
Lo kel Dio azi, la persona no lo dizazi |
Persona ke aze gran mal, se topa en muy negro hal (T.) |
La persona en pleito se konose |
El selo i el dezeyo kita a la persona del mundo |
La manyana koma komo rey, a medio dia komo persona, la noche komo el ultimo prove |
La persona yeva mas ke el fierro |
Nada no engrandese la persona en ojos de enfrente kuanto una grande desgrasia ke le arriva |
Muntanya kon muntanya non se enkontran, persona kon persona se enkontra |
A la persona komo la konoses? Segun tu korason |
Lo ke la persona aze di negro, il Dio lo dizaze |
Persona reglada no se va ver nunka kriada |
perteneser v. |
היה ראוי ל-; היה שייך ל- |
to be worthy of; to belong to |
El mundo pertenese al pasiensozo, tambien a el ombre ke es konsienzudo |
perush (ebr.) m. |
פירוש, באור |
commentary |
Un darush i un perush por una kashka di tarmuz |
Pésah/Pesa (ebr.) m. |
פסח |
Passover |
Purim, Purim lanu, Pesah en la mano |
Kada koza en su tiempo, i la masa en Pesah |
La ija i el Pesah nunka se atema |
Pesah - paras sin heshbon |
peshe (port.) m. |
דג |
fish |
El ke paya el peshe adelantado se lo kome fedido |
Echa el pese chiko para aferar el grande |
Despues de peshe, tosigo es la leche |
peshkado m. |
דג |
fish |
El peshkado grande engluta al chiko |
El peshkado esta en la mar aki azemos el bazar |
Peshkado bivo |
De la kavesa guele el pishkado |
Pishkadu i musafir por dos dias, el treser se guelen |
Pishkado komo - haiver no komo |
En Tiria, kuando no ay pishkado, se pasan sin pishkado ! |
Mi pan i mi peshkadiko |
El peshkado es mudo siendo no tiene (rea) polmon |
peshkesh /peshkish (t.) m. |
מתנה; מתנה הניתנת לבנאים עם יציקת הגג; מתנה לכלה ביום חתונתה |
a gift; a gift given to the builders when the roof is poured; a gift to the bride on her wedding day |
I al re le save el peshkesh ser estimado |
peskerir v. |
חקר, ביקש, חיפש |
to investigate, to ask, to search |
Novios i novias peshkires de meza |
peskueso m. |
עורף, מפרקת, צואר |
nape, neck |
El leon tiene piskueso godro porke se lo aze todo kon su mano |
pestanya f. |
ריס; אישון, בבת עין |
eyelash; pupil |
Los ojos pedri, las pestanyas vo buskar |
Por una kastanya kita la pestanya |
pez m. |
זפת |
tar |
A la vejes, kuernos de pes |
pezar (1) v. |
שקל |
to weigh |
Peza djusto i amezura djusto |
Peza el oro, peza el plombo, peza el ombre mas ke todo |
Ande el pie del djidio peza, yerva no kresa |
Es punto de masapan, avlar i pezar |
pezeta f. |
מטבע ספרדי |
Spanish currency |
Amor i pezates (pezetas) i fuersa en las bragetas |
pezgado adj. |
כבד, כבד משקל, מעיק; כבד תנועה, מגושם; בלתי נסבל בשל פדנטיות; מטומטם, טיפש; חמוּר |
heavy, weighty, oppressive; cumbersome, clumsy; unbearable due to pedantry; stupid; severe |
Lo enteraron en el kampo del pezgado suenyo |
pezo m. |
מאזנים, משקל; משקולת |
scales, weight; sinker |
La mano pezo no tiene |
piadad f. |
רחמים, רחמנות, חמלה, חסד; חסידות |
mercy, compassion, kindness; piety |
Ke se avra las puertas de las piadades |
piadozo adj. |
רחום, רחמן, חסוד, בעל צדקה, נדיב לב, חנון |
compassionate, merciful, pious, charitable, generous, kind-hearted |
La madre piadoza kita su ija mokoza |
El piadozo nunka tieni ripozo |
pie m. |
רגל; מידת רגל |
foot; foot size |
Besimana tova los pies a la falaka |
Le dan el pie kiere i la mano |
Ke te des de pieses i de manos |
Onde van los piezes, van las manos |
Pie kon pie, mano kon mano |
Buen pie, buena oreja, siman de buena bestia |
Meta dos piezes en un sapato i la ventura va bushkala |
Lo ke aze los piezes no aze el telefon |
El ke tiene azno en el ahir, no le emporta de kaminar a pie |
Si botika avrites kortate todos dos pies |
El gato siempre kaye en pie |
Dar kon las manos, tomar kon los pieses |
Desha dezear tu pie onde tu vizino |
Es chopar los dedos de los piezes |
Pie kon pie, marido en la forka |
Ande el pie del djidio peza, yerva no kresa |
Fuyo a pie deskalso |
Tener kavayo kaminar a pie |
Ande mi pie, ande mi karkanyal |
Negro a pie, negro a kavayo, negro si lo yevan por la mano |
A la mentira los pies son kurtos |
El ke no tiene ermano, no tiene ni pie ni mano |
Ke tura el pie i la mano |
Onde va el re kon su pie |
Dos pies en un sapato |
Az el paso sigun el pie |
Ken no tiene meoyo, ke tenga piezes |
Asta ke alevantes un pie el otro se yeva el gato |
Esta durmiendo en pies |
Kuando tu ias onde el maestro del pie kortado, yo ya estava tornado |
Moso del pie kosho |
Sako vaziyo no se esta en pies |
piedra f. |
אבן; חומר קשה מאוד; אבן מצבה, מצבה |
stone; very hard material; tombstone, gravestone |
Kita la para de la piedra |
Mas vale la piedra del amigo ke la mansana del enemigo |
Kon sus piedras en su kavesa |
Le 'sta koriendo piedra i pidrisko |
Dos piedras pontudas no molen trigo (o molino) |
Ken mete la mano entre dos piedras, las kita machukada |
Piedra arondjada no se torna atras |
Duro de entender, inat de piedra |
Das al vidro guay del vidro, das a la piedra guay de la piedra |
Piedra desdechada - kavesera de meza |
Kuando el guerfano se va alegrar, las piedras de la kay se meten a yorar |
Kon pasensia dezaze la piedra, sin pasensia todo es medra |
Arrondjo siete piedras |
Del mal pagador, afilu piedras |
La piedra patlea, l'alma no |
Entre pasuk i piedras |
Arroja la piedra i eskondre la mano |
Del amigo te viena la piedra mas grande |
El ombra yeva mas ke la piedra |
Ken tiene tejado de vidro no echa piedra a su vezino |
Agua de pozo, piedra en pozo |
Si tu sos ajo, yo so piedra ke te majo |
Dura mala en piedra kaye |
pierna f. |
שוק, ירך |
leg (below the knee), thigh |
Il ke te dio leche te dio fyel, il ke te dio piernas ti dio miel |
pika f. |
רשעות, טינה, איבה; ''פיק'' בקלפים |
malice, resentment, enmity; "spades" in cards |
Alevanta la mano ke te pika el gayo |
pikarse v. refl. |
נדקר; נפגע |
to be pricked; to be hurt |
Ken se pika - ajos kome |
piko m. |
מידת אורך: טפח; מקור (של עוף); מקב, מעדר |
length measure: palm; beak (of a bird); hoe |
El povre i el riko se amezuran kon un piko |
pila f. |
כיור; שוקת; ערימה |
sink; trough; pile |
Lu mitio pur tapon di pila |
pilar m. |
עמוד |
pillar |
Indriva di fuego meter pilares |
pimienta f. |
פלפל |
pepper |
La pemienta preta la koman los reyes |
pino m. |
שיא, פסגה, צמרת; אורן |
peak, summit, top; pine |
Alto komo el pino |
pinyón m. |
גרגר תירס; צנובר |
corn kernel; acorn |
Tiene boka de pinyon |
piojo m. |
כינה |
lice |
Piojo, piojo, sale de mi, vate ande mi vizina |
Se 'spandio komo el piojo en la tinya |
Anke tienes kuatro pares de ojos, es muy muy difisil de ver piojos |
Los ke serran los ojos, van a topar piojos |
Pasensia, piojo ke la noche es larga |
pishada f. |
הטלת מים, השתנה |
peeing |
Komo la pishada del gameo |
La ora de la pishada, fragua la privada |
pishado adj. |
מוכתם בשתן |
stained with urine |
El ke s'echa kon chikos s'alevanta pishado |
pishalón m. |
משתין, עושה במכנסיים |
peeing in pants |
El kagalon kita burla del pishalon |
pishar v. |
השתין, הטיל מימיו |
to pee |
Pisha d'en alto |
Ande pishas no amostres |
Janvier tiene la fama, février si pisha en la kama |
No mostres ande pishas ke utro va e se kaga |
Las ijas avlan kuando pisha la gayina (nunka) |
Disho i pisho |
pisharse v. refl. |
עשה במכנסיים, הרטיב את המיטה |
to pee in pants |
Ken si pisho en mis bragas? |
Kita fama buena, pishate en la kama |
pisho m. |
שתן; זרזיף, טפטוף |
urine; trickle, drip |
Pisho de bivdas |
Enriva lisho lisho, adebasho medra i pisho |
pishón m. & adj. |
שעושה במכנסיים, ילד המרטיב במיטה; אדם שאינו עומד בהבטחותיו |
wetting one's pants, a child who wets the bed; a person who does not keep his promises |
El sol alumbra a las ermozas i a las pishonas |
pishtamal/pishtimal (t.) m. |
מגבת רחצה גדולה, חלוק רחצה |
large bath towel, bathrobe |
Batido kon pishtimal mojado |
pita (gr.) f. |
פיתה |
flat Arab bread |
Vizina, kiresh pita? Si non kiresh non la kurtare. |
Tengo las pitas en el orno |
Arrova pitas, beza mezozot |
Esta pita i arroz paramorde vos |
pizar v. |
דרך, דרס, רמס, בטש, מעך; השיג גבול; כתש; ניצב על |
to step on, to run over, to trample, to crush; to encroach; to stand on |
El ke mira i piza en el lodo toda la djente saven ke es bovo |
No piza urmigas |
No se pize en tavla churuk |
Pezando sovre un kolevro - el kolevro se enkorvo |
Para ke se azan lodos, para ke pizan todos |
plasa f. |
כיכר; כיכר השוק, שוק |
square; market square, market |
Feya en fasha - ermoza en plasa |
Mas vale una loka en su kaza ke una sizuda en la plasa |
Mas vale tener onor en plasa, ke kama dorada |
Mas vale tener onor en la plasa de lo ke paras en la kasha |
Mas vale un amigo in la plasa ke un dinero in la kasha |
Los meoyos salieron a la plasa, kada uno eskojo el suyo |
plata f. |
כסף; הון; סכו''ם מכסף |
money; capital; silverware |
La plata se konose kon el fuego, ala mujer kon la plata, el ombre kon la mujer |
Mas vale una buena fama ke un sako de plata |
Arekojer plata i oro, lazrando komo el hamor |
platear v. |
הכסיף, ציפה בציפוי כסף |
to silver-plate |
Palavras buenas avladas son palavras plateadas |
platiko m. |
צלחת קטנה, קערונת; שי של צלחת ממתקים/פירות; משלוח מנות |
small plate, bowl; gift of a plate of sweets/fruits; delivery of dishes |
Ande van platikos boltan chanakitas |
Despues de Purim, platikos |
plato m. |
צלחת, מגש; מנה; שי פירות/ממתקים/פרחים הנשלח לרגל ארוע |
a plate, tray; a dish; of fruit/candy/flowers sent on the occasion of an event |
En el plato ke komio, eskupio |
De koles i navos no de enshugan los platos |
Ni prove ni malato non kave en mi plato |
Yo arto, mis ijos artos, levantad los platos |
Una mano de un gato alevanta un buen plato |
Munchas manos en un plato presto lo meten de boka abasho |
Kien manda platos, resive supieras |
Ken embia platikos, arsiva platikos |
Al ruido de los platos vienen los gatos |
plazer m. |
עונג, תענוג, הנאה, עדנה; טובה, חסד |
pleasure, delight, enjoyment, grace; goodness, kindness |
Si la kara mutra vas azer non kero ke agas mi plazer |
plazer v. |
מצא חן, נשא חן, נעם, ערב |
to be liked, to be favored |
El ke le plaze muncho bever nunka se puede enrikeser |
Mujer fea non le plaze mirar en el espejo |
plazerse v. refl. |
נהנה; מצא חן הדדית |
to enjoy; to find mutual liking |
Kon los grandes non peleo, me plaze estar muy rezio |
pleito m. |
מריבה, ריב, מחלוקת, קטטה, תגרה, סכסוך, מדון |
quarrel, dispute, confrontation, argument |
Pleito de ermanos, alhenia de manos |
Kuando ay pletos en kaza no se rekoje ni la seniza |
El pleito se puede terminar kuando no de deshan arraviar |
El muncho ir entrar i salir kon el vizino a la fin sale pletos |
Kuando ay negreguras, ladronisio, teror, matansinas, pletos de ermanos, mismo en kipur el Dio no mos perdona |
En ora de pleto - non se da bonbones |
Shabat kon pletos i desrepozado aunke de mucha karne i peshe artado |
Mas vale un mal arreglo que un pleito ganado |
La persona en pleito se konose |
Del pleto el djuzgador gana |
Pleto entre marido i mujer, la kolcha tiene de venser |
Un buen pleito trae una buena paz |
En kaza ke ay pleto, el guerko no esta kieto |
pletez m. & adj. |
איש ריב, איש מדון, שוחר מדון, קנטרן, רגזן, אלים |
quarrelsome, irritable, angry, violent |
El pleites no tiene amigos ni el dezeozo tiene kontentes |
plomo m. |
עופרת; כדור יריה; טרדן, טרחן |
lead; bullet; troublesome |
Peza el oro, peza el plombo, peza el ombre mas ke todo |
Un plomo vazio espanta dos personas |
poder m. |
יכולת, סמכות, יפוי כח, עצמה, כוח, שלטון; רווחה, מצב כלכלי טוב, אמצעים כלכליים |
ability, authority, power, strength, rule; well-being, good financial situation, financial means |
La flor mas pekenya mira, i el poder de el Dio admira |
podjo m. |
באר; בור |
well; pit |
La kaza es un podzo |
No digas d'este podso no bevo agua, si no ke t'aogas |
Podzo sin fondo |
Un poko de agua al podzo |
poezía f. |
שירה |
poetry |
La saviduria es fruta, la poezia es oja |
pokito m. |
כמות מועטה, קומץ |
a small amount, a handful |
Muncho vino es danyozo, un pokito es savrozo |
poko adj. |
מועט |
little |
Poko ma dulsi |
Muchos pokos azen un mucho |
No le digas al loko ni mucho ni poko |
Los examinan todo de serka, muncho miran ama muy poko merka |
Ke moso va pedrer mi amo por un poko de agua |
El ojo del bivo se incha kon un poko de tierra |
De lunes a martes, pokos son los artes |
La mujer kon pokas palavras non avla munchas bavajadas |
El ke kojio agua kon sesto, en poko tienpo pierde fortuna presto |
Lo muncho paso lo poko kedo |
Non dimandas muncho, para ki non piedras i lu poko |
Ken bushka lo muncho piedre i lo poko |
El meoyo de la mujer es poko, ma ken no lo toma es loko |
Los muertos i idos tienen pokos amigos |
A poka barva, verguensa |
Muchos son los amigos, pokos son los eskojidos |
Kien bien se kere, en poko logar kave |
Yo do poko, de los sielos - muncho |
Al entendedor, pokas palavras |
Kien poko kapital tiene, presto lo piedre |
En la kaza del kumarchi poko tura la alegria |
Gana poko en vendiendo mucho |
Ken bien se kere en poko luguar kave |
A la mar, un poko de agua |
Kon poka intelijensia non krese la konsiensia |
poko adv. |
מעט |
few |
Avlar poko es oro, avlar muncho es lodo |
Poko komer, salud para el puerpo |
Mas poko saver - salud para el puerpo |
Poko a poko el pasharo aze su nido |
Poko saver, poko mal tener |
Poko mal avlar - poko mal tiner |
Poko sintir - poko mal tiner |
Kome poko toma (maso)[moso] |
Lo ke otro vistio a mi poko me turo |
Mucho vale i poko luze |
El ignorante non tiene duda porke entiende poko de nada |
Amokate novia, ni poko ni muncho |
Embeza muncho i avla poko |
Ken mucho durme poko ambeza |
Mujer, aire i ventura en un estado poko tura |
Ken demanda poko es loko |
El ke kome poko nunka sale loko |
Avla poko pensa muncho |
Kien mucho avla, poko vale |
Poko avlar, muncho azer |
Poko avlar - salud para el puerpo |
polvo m. |
אבק, עפר; אבקה; קמח |
dust; powder; flour |
Abatido komo el polvo |
Ombre en lo ke te kontienes tanto sobervio tienes. Tu fin es polvo i tierra |
Akeyos polvos trusheron estos lodos |
polvorin/a f. |
אבק רב, ענן אבק |
a lot of dust, a dust cloud |
Ya vino kon ira i polvorina |
pompozo adj. |
מפואר, הדור, מרשים, חגיגי; צעקני, פומפוזי, מנופח, מדבר גבוהה גבוהה, בעל סגנון נשגב |
magnificent, elegant, impressive, festive; flashy, pompous, ostentatious, high-flown, having a lofty style |
Una mujer pompoza i un ombre gastador |
Una mujer pompoza nunka sale savroza |
En prove, en pompozo |
Gastador i pompozo non traye dia bueno |
poner v. |
שם, הניח; הניח הנחה, דמיין |
to put; to assume, to imagine |
Rey muerto, rey puesto |
La provesa no kita virtud, ni la rikeza la pone |
por prep. |
בתור; מחמת, בגלל; בשביל, בעבור, כדי, למען; בעד, מבעד ל-, דרך; באמצעות; למשך, במשך; ב-, בתוך |
as; because of; for, in order to, for the sake of; in favor of, through; by means of; for, during; in, within |
El mansevo por dolor, el viejo por onor |
Kalavasa por onde pasa non enbarasa |
El kavod i la amistad, non se alkansan por la fuersa |
Mas vale un malo konosido ke un bueno por konoser |
Le entro por un oyido, le salio por el otro |
Lo echas por la puerta, entra por la ventana |
Gameo por una para es muncho kuando no esta la para |
Lijera por arraviar i mas lejera por afalagar |
El ke no es venturozo por si no puede azer venturozos a los otros |
Dame al gato por kompanya |
El apio por ande pasa no embarasa |
La aferran por la manga, se fuye por la falda |
Matan a el padre i tornan por la madre |
Kuando no savemos por ken yorar, yoramos a los movitos de bedahen |
Kemar una kolcha por una pulga |
Azno kayado, por savio kontado |
Lakirdi de mar, por tierra |
Komi, komi - a mi sta kumiendo pur arientro |
Lo komido por lo servido |
Lo vo mandar por la komadre |
No ay mal ke por bien no venga |
No es d'echar a por aya |
Espina por milizina |
Komer por no morir |
Mochacha por las orejas |
Gato por pato |
Ketana por sehora |
Kien kamina por el sol, save el savor de la sombra |
porke conj. & adv. |
מפני ש- |
because- |
Lo resiven porke esta bien vestido i lo envien por su indolensia |
El sospechador nunka tiene repozo porke en todo lo todo es dudozo |
No djuges kon el huego porke te kemas |
La pasensia dama kere bien rijida, porke es una koza ke toka la vida |
Gozate de tu manseves - porke non saves komo de vejes te aspera |
No agas kuento del denfrente porke te azen i a ti |
La vieja porke tura, porke se kura |
portal m. |
סף, מפתן |
threshold |
La esperansa es inmortal, sienpre espera en el portal |
posibilidad/posibilitá/posibilidat f. |
יכולת, חלופה, אפשרות |
ability, alternative, possibility |
Entre la posibilidad i la realidad puedes examinar el kamino de la verdad |
posta (1) (it./t.) f. |
דואר; משימה (לזמן מוגדר); ניידת, רכב להסעת עצירים, משלוח |
mail; mission (for a specified time); mobile, vehicle for transporting prisoners, delivery |
Si te tadran las letras de la posta demandale al postadji no te da repuesta |
postadjí (t.) m. |
דוור |
postman |
Si te tadran las letras de la posta demandale al postadji no te da repuesta |
posto (it.) m. |
תפקיד, משרה; מקום, מושב |
position, office; place, seat |
A Sharon lo keren arondjar porke de su posto se keren aprovechar |
potra f. |
זפקת, בלוטה נפוחה; שבר, פקע |
strumosis, swollen gland; hernia |
Ken nase kon ventura, ken kon potra i kevradura |
povre adj. & n. |
עני, מסכן |
poor |
El povre sin pasiensia es komo una lanpa sin azeite |
Guay del povre i de su dia preto |
Dos povres en una puerta no se pueden ver |
El povre i el riko se amezuran kon un piko |
La instruksion es el adornamiento del riko i la rikeza del povre |
El riko te saluda kon respekto, el povre te saluda ambriento |
Los malazedores nunka son muy povres |
En ke se le va la kandela del povre, en kontando los bienes del riko |
El riko i el povri, il fuerti i el flako, todos si van egualmente a la muerte (o a la fosa) |
Povre i gaviento |
poyiko m. |
אפרוחון; כינוי לבחורה צעירה וצנומה |
chick; nickname for a young, skinny girl |
Un poyiko - para la boda de Mushiko |
poyo m. |
אפרוח, תרנגול צעיר; רווח גדול; אדם חיוני ואמיץ; הולם לב |
chick, young rooster; great profit; vital and brave person; heart-pounding |
Los poyos ambezan a las gayinas |
pozo m. |
באר, בור |
well, pit |
Non dizes, ke de este pozo non vas a bever agua |
En pozo ke bevites agua, no eskupas |
Es podzo de konsejas |
No te eches al pozo kon la kuedra de otros kedas en el pozo |
Es podzo de ley |
Kavar el pozo kon dedal |
Agua de pozo, piedra en pozo |
Pozo ke non ay repozo |
pranga (t.) f. |
בית סוהר, בית כלא, מחנה מעצר, תא כלא; שלשלאות לרגליים |
prison, jail, detention camp, prison cell; leg chains |
Mas vale mil anyos en la pranga i no un punto en la tierra |
prasa (t.) f. |
כרשה, כרתי, פראסה |
leek |
Meoyo de prasa sale kalavasa |
preferir/prefierir v. |
העדיף |
to prefer |
El soberbio i el arogante preferan kaminar adelante |
pregonero m. |
כרוז |
announcer |
El ken tiene panariz en el dedo se aze pregonero |
pregunta f. |
שאלה, בקשה |
question, request |
Si ves al ombre pregunta por su nombre |
preguntar v. |
שאל, חקר, ברר, הציג שאלות; שאל בשלום |
to ask, to investigate, to inquire, to pose questions; to ask in peace |
Ken pregunta no yerra |
El ke se espanta preguntar tanbien se espanta de dubdar |
prejudisio m. |
משפט קדום, חריצת דין מראש |
pre-judgment |
Prejuisios son komo las malas yervas, kresen en abundansia i son danyozas |
prekante m. |
לחש |
spell |
En prekantos no tengas avtaha solo en Dio vas topar terufa |
premir v. |
נצרך, נזקק ל-, השתוקק ל- |
to be in need of, to crave, to yearn for |
Para la ija premi un mazal - para el ijo dos |
Kuando das regalo non premi spues ki regretas |
prensa f. |
עתונות; אנשי העתונות; מכבש דפוס |
press; pressmen; printing press |
La kola del perro estuvo disiete anyos en la prensa i yene tuerta |
prenyada adj. & f. |
הרה ללדת; אשה הרה |
pregnant; pregnant woman |
Sta prenyada, sta l'alma yena |
Anda va la prenyada va kon su fatiga |
Para vuestra ija ke kere estar prenyada ajo mesklado fino kon vieja tiralanya |
La noche es komo la prinyada, no se save lo ke va trayer la madrugada |
Dezea la prenyada nieve tostada |
prenyado m. |
הריון |
pregnancy |
El oro i el prenyado, no se keda kayado |
prenyez f. |
הריון |
pregnancy |
Para asigurar tu prenyez kon alegria, aze i desaze nueve nudos kada dia |
preparar v. |
הכין, הכשיר |
to prepare |
Anke non puedemos trokar lo ke paso, puedemos preparar para el futuro |
presión f. |
לחץ, לחיצה, כפיה |
pressure, pressing, coercion |
De presion del Dio no ay ken fuiga |
presipio m. |
התחלה, ראשית, תחילה |
beginning |
Prisipio de sensia es de tener kreensa |
preskripsión f. |
הוראה, מצווה; מתכון, מרשם |
instruction, commandment; recipe, prescription |
El doktor non puede dar preskripsion para el bovo i el ladron |
presto adv. |
מהר, חיש, מיד, בקרוב; מוקדם |
quickly, immediately, soon; early |
Presto se rije la boda en la kaza de el riko |
Las paras presto se esparzen ma muy fuerte se rekojen |
Los ke kieren azer todo presto le van a mankar bastante senso |
Novio kero, presto lo kero |
Koje las flores del buen tiempo, ke presto yegara el invierno |
De kitar i no meter si ve presto el dip |
Ijo pedo, vate tadre, torna presto |
Kien poko kapital tiene, presto lo piedre |
El doktor ke hayir non te da esparte presto tu sedaka |
El amigo prove es presto ulvidado |
Nada se muere i presto se revive komo la intolerensia |
Ken amanese presto, s'esbarasa presto |
Non des ninguna desizion presto, espera fin manyana |
Kien mucho eskoje, presto kaye |
Ojo preto vate tadre, vente presto - Ojo preto vente tadre, vate presto |
El ke se arravia presto siempre es el perdio |
El ke save soletrar, presto save silabar |
Mas presto se koje al mentirozo si no al kosho |
Ken muncho korre, presto se kansa |
El ke korre muncho presto se kaye |
La kaza yena presto se aze la sena |
Marido kero - presto lu kero |
Munchas manos en un plato presto lo meten de boka abasho |
Raton ke tiene un burako, presto lo kaptura el gato |
presurozo adj. |
דחוף; מהיר, זריז, נחפז; שאוהב לפעול מהר ובלי לחכות |
urgent; quick, agile, hasty; who likes to act quickly and without waiting |
Non seas presurozo por responder |
preto adj. & m. |
שחור; כושי; אומלל, עצוב, אבל; אדם אלים |
black; unhappy, sad, mourning; violent person |
La pemienta preta la koman los reyes |
Preto karvon |
Ojo preto de kaza |
Los malos kristianos mos dan munchas dolores, boyadea judezmo kon pretas kolores |
Ojo preto vate tadre, vente presto - Ojo preto vente tadre, vate presto |
El banyo tiene djura ke al preto no aze blanko |
Non puedes apartar de preto a blanko si del arba veesrim estas manko |
Vites al azno, ni preto ni blanko |
Guay del povre i de su dia preto |
El prove veye todo preto |
Paras blankas para dias pretos |
Sisionera preta |
Il kolorado kon el preto es maskara |
prezente adj. |
נוכחי, נוכח |
present |
La vida eterna pertenese al ombre ke bive en el prezente |
primavera f. |
אביב |
spring |
Una roza no aze korona i un pashariko no traye la primavera |
prime adv. |
יש צורך ב-, צריך ל- |
there is a need for |
Prime darles leche de madre i ija |
Prime dar de pasadas |
primer (it.) v. |
היה זקוק ל-, היה צריך |
to need |
Ken marka lo ke no le preme, vendera lo ke tiene |
primer/primero adj. |
ראשון, התחלתי |
first, the beginning |
El primer mazal no se fuya |
La primera mujer es eskova - la segunda reyna |
Ni primera, ni prostera |
En primero pinchate tu i despues pincha al de enfrente |
Sanidad, primero di todo |
primo adj. & m. |
ראשון, ראשון במעלה, מעולה |
prime, first, foremost, excellent |
Primo amor todo dolor |
primo m. |
דודן, בן דוד |
cousin |
Mas vale un amigo ke parientes i primo |
prisa f. |
חפזון, פזיזות, מהירות |
haste, recklessness, speed |
Keresh diskuvrir djudezmo kon alegria andadvos al kal kon prisa i lejeria |
En prisa nos vemos, marido bezemos |
privada f. |
שירותים, בית כסא, בית שימוש; אדם גס ולא ישר; דבר דוחה ומעורר גועל |
toilet; a rude and dishonest person; something repulsive and disgusting |
La ora de la pishada, fragua la privada |
profesor m. |
מורה, מרצה; פרופסור |
teacher, lecturer; professor |
El elevo demanda, el profesor aklara |
El pedante nunka es buen profesor |
Los torpes profesores embezan lo ke saven, profesores sesudos saven lo ke anbezan |
prokurar v. |
סיפק, המציא |
to provide |
La ventura para akel ke la prokura |
prometa f. |
הבטחה; נדר |
promise; vow |
El viejo le parese el mundo mal echo, el djoven ve el mundo kon muncho prometa |
prometer v. |
הבטיח; נדר; הועיד, יעד |
to promise; to vow; to appoint, to designate |
Uno es prometer, otro es azer |
Mas vale no prometer ke prometer i no dar |
Ken promete muncho no inspira konfiansa |
Ni al riko dever, ni al prove prometer |
Es muy kolay para prometer, es muy difisil el buen azer |
prontamente adv. |
בנכונות; בזריזות |
with readiness; with agility |
El ke pensa bien i ovra prontamente, todo su vida va estar muy kontente |
pronto adj. |
מוכן, נכון; מהיר, זריז |
ready; quick, agile |
El tienpo es moneda si las tienes muy pronta |
próspero m. |
הצלחה, שגשוג |
prosperity, success |
El mas prospero del ombre es adovar sus yerros |
Akel se yama alegre i kontente, el ke tiene plazer de el prospero de el de enfrente |
prostela (gr.) f. |
סינר |
apron |
Adam i Eva perdieron la prostela , agora tienen ke bailar la taranteya |
prostero adj. |
אחרון |
last |
Ni primera, ni prostera |
prove n. & adj. |
עני, רש; מסכן |
poor, miserable |
El prove i el hazino, non tienin amigo |
Ni prove ni malato non kave en mi plato |
En prove, en pompozo |
El prove veye todo preto |
Novio prove non ay |
Ke bive el riko, para ke non se muere el prove |
Al riko, i el gayo le echa guevos - al prove ni la gayna |
La bolsa del riko se vazia i la del prove no se inche |
Kuando vazian bolsas por maasim tovim los buen proves se gozan en los moadim |
Kuando el riko s'emprovesa es komo el prove s'enrikesa |
Si keres ke la mujer yore, deshala prove |
Ni al riko dever, ni al prove prometer |
Al riko kon salud, al prove: donde te vino? |
Ni el riko vinido de prove, ni haham vinido de amares |
La kaza no save ni prove ni hazino |
El amigo prove es presto ulvidado |
Ken de todos es amigo es muy prove o muy riko |
Prove i mal edukado |
I en la chanta del prove se puede topar un juvayer |
provecho m. |
רווח, תועלת, הנאה, יתרון; יעילות; הקלה, הרווחה |
profit, benefit, pleasure, advantage; efficiency; relief, welfare |
Para lo echo no ay provecho |
Azno batal provecho para el vizindado |
Un buen proverbio es pan provecho |
El travajo no dezonra sino da provecho i onra |
provechozo adj. |
יעיל, מועיל, בעל תועלת, שימושי; מרגיע, מקל, מעלה מרפא |
effective, beneficial, useful; soothing, alleviating, healing |
El estudio provechozo i ventajozo az enfloreser la emuna del relijiozo |
provedad f. |
עניות, דלות, אביונות, ריש, חוסר כל, מחסור, דחקות, מסכנות |
poverty, destitution, want, shortage, distress |
Povredad tiene menester de muncho, ama la avarisia kiere todo |
La provesa no kita virtud, ni la rikeza la pone |
Ken es eskarso le viene la povresa |
provenir v. |
בא מ-, יצא, נבע מ- |
to come from, to emerge from, to emanate from |
Kon meldar la Ley proviene la fe |
proverb/proverbio/proverbo m. |
משל, פתגם |
proverb |
Los maksimas i proverbios en ves son muy mentrosos |
Un buen proverbio es pan provecho |
prudensia f. |
זהירות, מתינות, תבונה |
caution, moderation, wisdom |
La prudensia krese sensia |
La saviduria i la prudensia gana oro kon la eksperiensia |
prudente adj. |
זהיר, מתון, נבון |
cautious, moderate, prudent |
El ke es prudente amostra grasia, el ke es muncho prudente efastia |
El merkader prudente sienpre es muy saviente |
pudrido adj. |
רקוב, נרקב, מקולקל, נשחת, אכול תולעים, מתולע |
rotten, putrefied, spoiled, ruined, worm-eaten |
Mas vale kayido ke non pudrido |
Kuando vas a buziar tanit, non lu buzeiis kun ravano pudrido |
Ken mucho eskoje, el podrido kome |
pueder v. |
יכול, היה מסוגל, היה בעל יכולת |
can, to be able, to be capable |
Lo ke boka non puede avlar el korason ya puede pensar |
Ma ken te diga lo ke no puede ser, no lo kreyas |
Puedo i no puedo kon mi mujer me tomo |
Akudia a tu vizino i tu puedes kayer hazino |
Anshugar i kontado te puedo dar la vintura es a ti a buskar |
El amor i la ambision puede traer la traision |
El ombre va asta onde puede, i no asta onde kiere |
El mansevo por no saver, el viejo por no poder, deshan las kozas perder |
Az kuando puedes i no kuando keres |
De ladron de kaza no te puedes guadrar |
Ni el rey fin ondi keri sino fin ondi puedi |
Amar i saver no puede ser |
Dos povres en una puerta no se pueden ver |
Ken se puede enkuvrir del Dio? El bovo dize, solo yo, solo yo |
El ke no kere kuando puede, no puede kuando kere |
El doktor non puede dar preskripsion para el bovo i el ladron |
Anke non puedemos trokar lo ke paso, puedemos preparar para el futuro |
El kerer es poder |
puederse v. refl. |
ניתן ל-, אפשר |
to be possible to |
De el Dio i del vezino, no se puede enkuvrir |
Del mazal no se puede fuir |
puerko m. |
חזיר; ''חזיר'' - כינוי לנבל; כינוי לאדם שמן ודוחה |
pig; ''pig'' - nickname for a villain; nickname for a fat and disgusting person |
La pera buena se la kome el puerko |
Arrankar un pelo del puerko |
Patron de mil puerkos |
Al ke el Dio le kere bien, la perra le pare puerkos |
Dada i mamada, patron de mil puerkos |
puerpo m. |
גוף |
body |
Poko komer, salud para el puerpo |
Mas poko saver - salud para el puerpo |
Poko avlar - salud para el puerpo |
Si puerpo i korason no estan aunados orasiones ke azes no salen venturozos |
puerta f. |
דלת, שער, פתח |
door, gate, opening |
Oy no tengo ke azer; 'sto s'en puerta en puerta, porke mi suegra 'sta muerta |
Entro pur la puerta - salio por la vintana |
'Sta de la puerta a la ventana |
El ladron no tiene la kulpa, sino el ke desho la puerta avierta |
La ambre i el frio traen a la puerta del enemigo |
Palavra dulse avre puertas de fierro |
Kon buenas se avren las puertas de fierro, kon malas ni de palo |
Boka dulse avre puerta serrada |
La viuda onrada, su puerta es serrada |
Despues ke la bivda se emprenya, serra la puerta |
El ke viene despues de mi ke serre la puerta |
Puerta avierta i mujer deskuidada |
A tu enemigo no le seres todas las puertas |
Lo echas por la puerta, entra por la ventana |
Guay guay asta la puerta de la kaye |
Aharva otra puerta |
Ken bate la puerta oye su repuesta |
Ke se avra las puertas de las piadades |
Dos povres en una puerta no se pueden ver |
Kuando la puerta del riko se aserra, la del Dio se avre |
Aze un oyido puerta, uno ventana |
Para el ladron no ay puertas ventananas ni kavenado porke para el topa todo el remedio |
Para el ladron no ay yave |
La puerta avierta i el djusto peka |
Serra tu puerta alava a tu vezino |
Despues del kavayo fuido, serrar la puerta |
puesto cf. posto |
|
|
Alma buena, meza puesta |
puevlo m. |
עם, גוי; ציבור |
people, gentile; public |
Puevlo bindicho - puevlo maldicho |
En Israel tanto ay de komer, ke el puevlo se engodra sin kerer |
La voluntad del puevlo es la unika fundasion lejitima del kualkier govierno |
La masa del puevlo son ignorante ama dainda se kreen kontente |
Tener kero una ija, galana i muy komplida, en el puevlo eskojida |
El karakter de un puevlo se konose en su temple |
pujar v. |
הוסיף, הגדיל; התייקר; גדל, התווסף |
to add, to increase; to become more expensive; to grow, to be added |
Pujo el azno, aminguo el semer |
pulga (1) f. |
פרעוש |
flea |
Kon pulgas se echa, kon moshkas se alevanta |
Aze de una pulga un gameyo |
Se izo komo una pulga |
Kemar una kolcha por una pulga |
Asi bivan mis pulgas |
pulgar m. |
אגודל, בוהן |
thumb, toe |
Kantidad de un pulgar, viene la alma a su lugar |
pulmón m. |
ריאה |
lung |
El peshkado es mudo siendo no tiene (rea) polmon |
pulso m. |
דופק, פעימה; פרק היד |
pulse; wrist |
Del kulo al pulso |
Tiene puso roto |
punchar v. |
דקר, עקץ, נעץ; פתח מורסה להוצאת המוגלה; גרם כאב עם מכשיר חד; ''דקר'', השמיע רמז פוגע |
to prick, to stick; to open an abscess to drain pus; to cause pain with a sharp instrument; to make an offensive allusion |
Zeris i fatigas, punchan komo las urtigas |
En primero pinchate tu i despues pincha al de enfrente |
En enfloreser la ortiga, ya puncha komo enemiga |
puncharse v. refl. |
נדקר, נעקץ |
to be stabbed, to be stung |
En primero pinchate tu i despues pincha al de enfrente |
punchón m. |
קוץ, עוקץ, שבב שננעץ בעור; מצפון רע; בהשאלה: חשד מנקר; ביקורת קשה; מרצע |
a thorn, a sting, a splinter stuck in the skin; a bad conscience; figuratively: a piercing suspicion; harsh criticism; an awl |
Tiene punchones en el komo-se-yama |
Kito la kavesa d'en algodones i la metio en punchones |
Non ay roza sin punchon |
punchonozo/punchonioso adj. |
קוצני; חריף; (משקה) מוגז; דקדקני, נוקרן |
prickly; spicy; (drink) carbonated; meticulous |
Si te asentas en el otobus a lado de una ermoza no la mires muncho es punchonoza |
punta f. |
קצה, סוף, פסגה; נקודה; כף |
edge, end, peak; point; cape |
Kacha kon punta |
La mojer onorada, en la punta de la montanya |
Le kresio en la punta de la naris |
'Sta el guevo a la punta |
puntiko m. |
נקודה זעירה; דגש |
tiny dot; emphasis |
Ken no ata al nyudiko pierde el puntiko |
Guevo ke mostra puntiko de kolorado, ten tino ke el komerlo es muy defendido |
punto (1) m. |
הוד, פאר; גינוני טכס |
grandeur, splendor; ceremonial formalities |
Ken de mi punto reira, mi aspro no vera |
Ke se riigan de mi punto i no de mi para |
Kon el (eya) es kon el punto i la vezne |
Roto kon rotas, puntos de lokos |
punto (2) m. |
רגע, דקה; נקודה; סימן פיסוק; רגישות יתר, נוחות להשפעה; תפר, תפר כירורגי; נקודה לדיון; מידת אורך (ס''מ) |
moment, minute; period; punctuation mark; hypersensitivity, ease of influence; suture, surgical suture; point for discussion; measure of length (cm) |
Sinko puntos d'alegria, sien anyos de mala vida |
Es punto de masapan, avlar i pezar |
Mas vale mil anyos en la pranga i no un punto en la tierra |
Il tiempo i la parida es in un punto aribulvida |
Pasa punto, pasa mundo |
Un punto oy, uno amanyana |
Si le merkas a tu mujer un aniyo al punto te yama kerido mio |
Por un punto se aze el ombre karnudo |
puntudo adj. |
מחודד, חד, שנון; דייקני |
pointed, sharp, witty; punctual |
Dos piedras pontudas no molen trigo (o molino) |
Tiene kulo puntudo |
Purim (ebr.) m. |
פורים |
Purim |
En Purim los gastes son lo ke son ma kuando viene la Paskua ay gastes |
Purim, Purim lanu, Pesah en la mano |
Despues de Purim, platikos |
puro adj. |
טהור, זך, נקי, צלול, בהיר, ברור, צח, שקוף |
pure |
Ken es el puro i verdadero letrado, el ke pensa i mete tino en estudio |
pusat (t.) m. |
מכשיר; נשק |
device; weapon |
El tiempo es el pusat ke el onbre resive, pasiensia es el mango para los ke persive |
pustal (t.) m. |
נעל תורכית מחודדת |
pointed turkish shoe |
Ija i pustalona i feya a la maimona |
puta f. |
זונה, פרוצה, יצאנית, נפקנית |
whore, prostitute |
El Dio ke nos guadre de merkader nuevo i de puta vieja |
putanyero m. |
רועה זונות; שטוף זימה |
pimp; awash in lewdness |
Tres kozas kitan al ombre del mundo : riko mentirozo, povre gaviento, i viejo putanerio |
Antes ke me yames ladron, te yamare putaniero |
rakí (t.) m. |
יי''ש, עראק |
|
Si en raki gastas dinero sos ombre bovo sin meoyo |
rama f. |
ענף, בד; סניף; ענף (מקצועי וכו') |
|
Azeme bien la kama i tapame kon una rama |
Pensar i no saver es una rama de la lokura |
rapoza/o f./m. |
שועל; אדם ערום, ערמומי כשועל |
|
Raposas de las vezinas nunka komen las gayinas |
raro adj. |
נדיר, יקר המציאות; דליל, קלוש |
|
Onbre metikulozo rara ves es savrozo |
Parientes i ajos, ensembralos ralos |
rasa f. |
גזע; יוחסין |
|
Un kavayo de rasa araba mesmo flako es muncho mejor de un azno alto i gordo |
ratón m. |
עכבר; חולדה |
|
Raton ke tiene un burako, presto lo kaptura el gato |
'Sta un ratoniko embutido |
Durmi mi novia, aze nalgones, el ashugar lo lavren los ratones |
Bushkando un sapato, topi un raton |
El gato no aferra raton sino ke por su razon |
Ken se komio el kezo? los ratones |
Kuando el gato no sta, los ratones baylan |
Mas vale ser kavesa de raton ke el mas grande kulo de leon |
Kada raton a su kanton |
Aprovecharon los ratones el momento ke el gato de kaza estuvo absento |
Un raton ke kaya, se skalavra |
ratonado adj. |
אכול, מכורסם, אכול בידי עכברים |
|
Komio el ratonado |
ravaniko m. |
צנונית; כִּנוּי לעלם צר אופקים |
|
Pan para komer no ay, ravanikos para regoldar |
rávano m. |
צנון, לפת; בהשאלה: בור, בער, עם הארץ |
|
Asombraron pipinos i salieron ravanos |
Kuando vas a buziar tanit, non lu buzeiis kun ravano pudrido |
Vendio la kaza por mirkar ravana |
ravia f. |
כעס, רוגז, חרון, זעם, זעף, חימה |
|
En ora de tu ravia ten pasensia |
Ken es el baragan el ke aze pasensia en la ora de su ravia |
Espantate de la ravia es tosigo en la alma |
Ravia en los nesios es topada |
ravo m. |
זנב, קצה; זנב ירק, סוג של לפת |
|
El ke al kavo keda a ravo asimeja |
ravudo adj. |
בעל זנב, מזונב |
|
El arador ravudo i lo arado barvudo |
rayo m. |
קרן; ברק; מגררת, פומפיה; משוף; חישור (בגלגל); כינוי לאדם המטריד בדרישות/עצות |
|
Nunka se arremango Chamandura, sino kavo de mez i rayo de luna |
razimo m. |
אשכול, אשכול ענבים |
|
Si saveis lo ke tengo en la alda, vos do un rasimo |
razón f. |
שכל, תבונה; טעם, סיבה, נימוק, הצדקה, הוכחה; יכולת חשיבה, הגיוניות |
|
El gato no aferra raton sino ke por su razon |
El ke se topa deznudo tiene razon de ser mudo |
Maldision sin razon se va a su patron |
real adj. |
מלכותי; מציאותי |
|
Il garon es un kanyo rial, kuanto mas echas mas kave |
realidad/realitá f. |
מציאות |
|
Entre la posibilidad i la realidad puedes examinar el kamino de la verdad |
rebuelta f. |
התקוממות, מרד, מרי, מרידה, הפיכה, מהפכה; בלבול, סכסוך; מהומה |
|
Kazo ala tuerta, mitio il mundo in ribuelta |
redondo adj. |
עגול, עגלגל |
|
Este mundo es redondo, kien no save nadar se va al ondo |
refuá (ebr.) f. |
ריפוי, החלמה, הבראה; תרופה |
|
Non topara hayre en kamea si bushkas refua por tu alma |
refuzar (fr.) v. |
סירב, מאן |
|
Onbres ke non pueden muncho dar kon savor tienen ke refuzar |
regalo m. |
מתנה, שי, מתן, דורון |
|
Kuando das regalo non premi spues ki regretas |
Regalo non si da regalo |
reglado adj. |
בדוק, מדוייק; מסודר, בעל הרגלי סדר וחסכון; פועל במתינות; משורטט, מקווקו |
|
Persona reglada no se va ver nunka kriada |
Ombre reglado nunka lo veras vengado |
regoldar/regoldear v. |
גיהק |
|
Regoldea la mi nuera kon la tripa yena |
Pan para komer no ay, ravanikos para regoldar |
regretar (fr.) v. |
התחרט; הצטער על, נעצב |
|
Kuando das regalo non premi spues ki regretas |
reina f. |
מלכה |
|
La primera mujer es eskova - la segunda reina |
Mirada i velada komo la reina |
reinar v. |
מלך, משל, שלט על |
|
Mas vale kaza estrecha ande reina la alegria ke un palasio ancho ande yoran |
reine f. |
כִּלְיָה |
|
Kazar por los bienes es tomar karga en reines |
rejión f. |
אזור, נפה, חבל, מחוז, גליל |
|
Non se enkontro mas en la rejion de los bivos |
rekavdador m. |
גובה |
|
Mal pagador, buen rikavdador |
rekerido adj. |
דרוש, נדרש |
|
Un fiel marido es bien rekerido |
rekojer cf. arrekojer |
|
|
Las maldisiones son komo los papeles, ken los echa los rekoje |
rekolta (fr.) f. |
קציר, אסיף, יבול |
|
Non deshes la viejes ke sea el invierno de tu vida. Azedlo vuestro bien rekolte. |
rekoltar (fr.) v. |
קצר, אסף, ליקט |
|
La alegria en el momento de rekoltar vale muncho mas ke en el momento de senbrar |
rekordarse v. refl. |
נזכר |
|
Kuando la vieja se kere alegrar, se rekorda de su ajugar |
rekordo m. |
זכר |
|
Los dias pasan komo la solombra i el rikordo keda asta la tomba |
relijión/religión f. |
דת, אמונה |
|
La siensia sin relijion es kosha, la relijion sin siensia es siega |
relijiozo adj. & m. |
דתי; ''כלי קודש'' |
|
El estudio provechozo i ventajozo az enfloreser la emuna del relijiozo |
remediar v. |
ריפא, תיקן, הסדיר |
|
Si non puedes remediar mete tino de aguantar |
remedio m. |
תרופה, מרפא; פתרון, תקנה, תיקון, מוצא, תקווה, אמצעי, עזרה |
|
Para el ladron no ay puertas ventananas ni kavenado porke para el topa todo el remedio |
Por lu pasado no ay rimediu |
renderse/rendirse (fr.) v. refl. |
השתעבד, התמסר לאויב, מסר עצמו לאויב, נכנע, ''הרים ידים''; התעייף, התייגע; הלך ל-, נסע ל-; נתן לעצמו |
|
Al espejo me rendi, vide ke no ay mejor de mi |
repozado adj. |
שלו, שקט, שוקט, רוגע, רגוע, נינוח, שאנן |
|
Kuando tu travajo es terminado vash estar alegre i repozado |
repozarse v. refl. |
נח, נפש, התרגע, נרגע |
|
La kama es una roza, si non se durme se repoza |
repozo m. |
שלווה, מנוחה, רוגע, מרגוע, שקט, שאננות, הפוגה; מתינות, שיקול דעת |
|
Una ora mas i kon repozo |
Pozo ke non ay repozo |
Onde ay muncho repozo non se topa el selozo |
Asigun el lavorador asi es el lavoro, i asigun la kama asi es el repozo |
El sospechador nunka tiene repozo porke en todo lo todo es dudozo |
El ambisiozo i el enviozo no tiene nunka ripozo |
El piadozo nunka tieni ripozo |
El onbre muy selozo non bive kon repozo |
I el viejo su fue a su eterno repozo |
Si a tu ventana yega una palomba avrila kon repozo i dile ke entra |
repuesta f. |
תשובה, מענה |
|
La repuesta en su ora vale mil dukados |
Non ay buena repuesta para bova demanda |
La mijor repuesta es la kayadez |
resivir v. |
קיבל, ערך קבלת פנים/מסיבה; יילד, קיבל את היילוד |
|
Lo resiven porke esta bien vestido i lo envien por su indolensia |
Ken bavas inbia, mokos arisiva |
Kien manda platos, resive supieras |
Ken embia platikos, arsiva platikos |
Orejas ke resiven lashon hara se las komen kon buensas i sin shaka |
Lo ke dan del sielo, ke lo resiva la tierra |
Tomates enprestado i no pagas mas no resives nada |
El tiempo es el pusat ke el onbre resive, pasiensia es el mango para los ke persive |
Lo ke pagas esto resives |
respektar (fr.)/respetar v. |
כיבד, הוקיר, העריך, העריץ |
|
Respekta al chiko para ke respekte al grande |
respekto (fr.)/respeto m. |
הערכה, הוקרה, כבוד, כבוד עצמי, יראת כבוד, הערצה, התחשבות |
|
El marido ke a su mujer non tiene respekto, por seguro este onbre tiene grande defekto |
El riko te saluda kon respekto, el povre te saluda ambriento |
responder v. |
השיב, ענה |
|
Un loko demanda lo ke siete savios no responden |
Avla kantando, te respondere baylando |
Non seas presurozo por responder |
respuesta f. |
תשובה, מענה, תגובה |
|
Ken bate la puerta, oye su respuesta |
resta/reste f. |
מחרוזת (שומים, בצלים וכו') |
|
Meteme en resta ke so ajo de testa |
restar/restarse (fr.) v./. refl. |
השתייר; נשאר, נותר, עצר, עמד מלכת |
|
Kuando mas resta la pera en el peral, mas espera su buen mazal |
El mal karakter de kada ombre resta en su orguyo i nombre |
resto m. |
שארית, מותר, יתרה, עודף, שיור, שריד |
|
Yo i mis ijos no tengamos mal, el resto vaya de mal en mal |
revelar v. |
גילה, הראה, הודיע, הסיר הלוט, גילה לעין כל |
|
Dinguna mujer revela su edad |
revenir (fr.) v. |
חזר, שב; התאים; השתווה בערכו ל-; הגיע לו; עלה (כסף) |
|
Ken pena muncho todo la reviene |
rey m. |
מלך |
|
El re va asta onde puede i no asta (onde) kere |
El rey es kon la djente |
Il rey si icho kon mi madre, onde vamos a yir a shtikar |
Ken a dos reyes sierve, a uno enganya |
El rey esta hazino, al vizir le echan las ayudas |
Rey muerto, rey puesto |
Onde va el re kon su pie |
El rey un yeshil de yaprak |
El ken tiene un ojo entre los siegos es rey |
Kampo krio en mano del rey |
Debasho de mi manto, al rey mato |
No le abasta ni hazne del re |
Maravia ke el re tiene korona |
Detras del rey avlan mal |
Ken ve el palasio del rey, derroka su kaza |
Muevos rees, muevas le(e)s |
Korason del rey en mano del Dio |
La manyana koma komo rey, a medio dia komo persona, la noche komo el ultimo prove |
La pemienta preta la koman los reyes |
Se bolo el sinyor rey |
De kastas vienen los reyes |
Al rey le agrada igos |
Kavayo de rey no alevanta kargo |
rezín adv. |
לא מכבר, לא מזמן, זה אך, זה מקרוב |
|
Al rizin nasido i en el enverano le aze frio |
rezio adj. |
חסון, חזק, יציב, מוצק; בריא |
|
Kon los grandes non peleo, me plaze estar muy rezio |
Si tu keres un puerpo rezio i sano kuando te vas arraviar toma un banyo |
rezistir v. |
התנגד, החזיק מעמד, עמד בפני |
|
Si tu non puedes los pekados rezistir, akonanta ke nasimos para sufrir |
riente adj. |
חייכני, עליז |
|
Kuando el lovo mostra dientes non penses ke esta riente |
riir v. |
צחק |
|
Ke te rias kon el guerko |
Kien mal te kiere te fara riir |
Al friyir veresh el riir |
Las mujeres yoran kon un ojo i rien kon el otro |
Kuando aze luvia los sielos yoran, la tierra riye |
Si non tienes ganas de reir non tienes el gusto de bivir |
El dia vee la lavor de la noche i se rii |
Kuando da el padre al ijo, rie el padre i rie el ijo; kuando da el ijo al padre, yora el padre, yora el ijo |
Avla kon ken komes i no kon ken riyes |
Yo ke este kayente ke se riyan la djente |
Si el loko no era mio yo me lo riera |
Ken de mi punto reira, mi aspro no vera |
No desha lados de riir |
No todos yoran en un dia, ni todos riyen en un dia |
Avlar i riir |
riirse v. refl. |
הצטחק, צחק |
|
Ke se riigan de mi punto i no de mi para |
rijir v. |
אירגן, ניהל, סידר, ערך, התקין, טיפל ב-; סיפק, נתן; רחץ את המת; הכין אוכל, בישל |
|
Lo ke es por bien ke mos rijga el Dio |
La pasensia dama kere bien rijida, porke es una koza ke toka la vida |
rijirse v. refl. |
התנהג; התנהל; הביא סדר בחייו |
|
Presto se rije la boda en la kaza de el riko |
rikeza f. |
עושר, הון, רכוש; שפע |
|
No ay mas grande rikeza de la salud |
La rikeza kon falsia, se akava kon manziya |
Ken aze bien a todos, mas le krese la rikeza |
La rikeza 'sta en manos del Dio |
La rikeza de tu padre parti no vale |
La instruksion es el adornamiento del riko i la rikeza del povre |
Ni el riko kon su rikeza, ni el barragan kon su barragania |
La barka es grande, la rikeza es grande |
La limpieza es media rikeza |
La rikeza es un fumo; la grandeza nada vale, porke la terrivle muerte siempre vindikara |
La proveza no kita virtud, ni la rikeza la pone |
riko adj. & m. |
עשיר, אמיד; שופע; מוצלח, יפה |
|
Ni al riko dever, ni al prove prometer |
Kuando el riko s'emprovesa es komo el prove s'enrikesa |
Al riko, i el gayo le echa guevos - al prove ni la gayna |
Kual es el riko el ke se akontenta kon su parte |
El Dio ke te guadre de muevo riko |
El riko i el povri, il fuerti i el flako, todos si van egualmente a la muerte (o a la fosa) |
Ni el riko vinido de prove, ni haham vinido de amares |
Al riko kon salud, al prove: donde te vino? |
Kien tiene kuatro i gasta sinko nunka se puede toparse riko |
El riko te saluda kon respekto, el povre te saluda ambriento |
En ke se le va la kandela del povre, en kontando los bienes del riko |
Ken de todos es amigo es muy prove o muy riko |
Presto se rije la boda en la kaza de el riko |
La instruksion es el adornamiento del riko i la rikeza del povre |
Kuando la puerta del riko se aserra, la del Dio se avre |
El povre i el riko se amezuran kon un piko |
Guadrate de djudio riko, de grego buracho i de turko prove |
Kuando el marido se azi riko - la mujer se azi feya |
Ke bive el riko, para ke non se muere el prove |
El tiempo es un riko trezoro |
La bolsa del riko se vazia i la del prove no se inche |
Asta ke al riko le viene la gana, al povre le sale la alma |
Ni el riko kon su rikeza, ni el barragan kon su barragania |
río m. |
נהר, נחל, פלג |
|
De los rios fuertes no es d'espantar |
Kien al rio se kaye, i del kulevro se apanya |
El rio pasa, la arena keda |
Mas vale kaer en un rio furiente, ke en bokas de la gente |
Kuando la mar se esparte, en rios se aze |
riza f. |
צחוק |
|
En korason amargozo, no entra ni riza ni gozo |
Riza sin ansya |
Riza a la boveda |
Kon la riza en la kara, la alma me amargo |
No ay mas falso ke la riza en la kara |
rogar v. |
ביקש, הפציר, התחנן, הפגיע, התפלל |
|
Va ande te rogan i no ande te ronjan |
Rogame tres ke dos no kero |
Roga por este senyor ke no mos venga otro peor |
rogativa f. |
תחינה, תפילה, תחנון, בקשה |
|
No atagantes al Sinyor del Mundo kon munchas rogativas ten tino ke ya las sintio todas, |
romana f. |
מאזנים, משקל, פלס; אשה מכוערת |
|
Tomo el top i la romana |
Romanía f. |
רומניה |
|
Ni mulk en Turkia, ni mujer de Romania |
romperse v. refl. |
נשבר; שבר, קרע; נקע את הירך |
|
Tanto va el kantaro a la fuente asta ke se rompe |
La kavesa ti aromp[i]o - la palavra non |
Non se rompe de delgado si non de godro i mal filado |
Ke te se arompa el vazo |
Kochiyiko kayo, martiyiko se rompio |
ronyer (fr.) v. |
כרסם, כסס |
|
En gueso de marfil ay ke ronyir |
rosh-hodesh (ebr.) |
ראש חודש |
|
Ke hodesh, ke rosh hodesh |
rosho adj. |
אדמוני |
|
Espantate del rosho, del kosho e del ke avla flosho |
roska f. |
צנים, עוגה יבשה, כעך |
|
Mi madre era roska, yo me muero de ambre |
roto adj. |
שבור, מקולקל |
|
Todo lo roto, afuera de lo deskuzido |
Ande entra la dota, la vida non es rota |
El sapatero yeva el sapato roto |
el derecho yeva kavesa rota |
Doblas i saraguelas rotos |
Una mujer mala es komo una soba rota, non da kalientura i muy muncho duman |
Una pader rota tura mas muncho de una sana |
El kantaro roto tura mas muncho del rezio |
Roto kon rotas, puntos de lokos |
Tiene puso roto |
rovar v. |
גנב, גזל |
|
Suerte de topar un kuervo blanko es mas fasil de rovar un banko |
Las avas kontadas nunka son rovadas |
Mazal basho el ke tenga ke rovar para komer |
Kuando el ladron entra a la mishka a rovar el paamon, ya save onde skonderlo |
Verguensa es de rovar i dar atras |
roza f. |
ורד, שושנה; פרח |
|
Si enkontras una ermoza te parese una roza |
Uno korta la roza, otro se la goza |
Save la roza en ke kara apoza |
Ken kere la roza no mira la espina |
Non ay roza sin punchon |
Al azno vistieron rozas, echo la boka i se las kumio |
Ya konose rozas de mi guerta |
Onde ay mosas ay i rozas |
La kama es una roza, si non se durme se repoza |
De la roza sale el espino |
Una roza no aze korona i un pashariko no traye la primavera |
La roza se seka, la virtud keda |
La mujer i la roza fiske la afreskas te tura ermoza |
En los brasos de su padre, en pechos de su madre, komo la roza kuando se avre ansi asemeja el ombre |
rueda f. |
גלגל; חוג |
|
El mundo esta en dos ruelas, dar i tomar |
ruido m. |
רעש, המולה, שאון; שקשוק, קרקוש; שמועה |
|
La amistad no aze muncho ruido kuando kamina |
Al ruido de los platos vienen los gatos |
ruír v. |
הרעיש, הקים רעש |
|
Ambeza en yorando, ruyeras en ganando |
ruvio adj. |
אדמוני, אדמדם, אדום שער, ג'ינג'י; בלונדיני |
|
Sin bolsa yena, ni ruvia ni morena |
saat (t.) m. |
שעה; שעון |
hour; clock |
Sat no tengo ma oras konto |
safrán m. |
כרכום, זעפרן |
Turmeric, saffron |
Amarilio safran |
sakar v. |
הוציא, הסיר, הוריד, סילק |
Removed, removed, lowered, eliminated |
No se puede sakar nada de onde no ay |
sakat (t.) m. & adj. |
פגום; נכה, בעל מום, קיטע |
Damaged; disabled, deformed, mutilated |
Si lavoras por pan bayat todo va salir muy sakat |
sakito m. |
שקית; צרור |
Bag; bundle |
Buena palavrika me tenesh, ma al sakito vos iresh |
sako m. |
שק; מעיל קצר, וסט, מותניה |
Sack; short coat, vest, waistcoat |
Lo echo al sako |
Icho el oju al saku |
El sako vazio, en piez no se esta |
Los dias de la semana kayeron en un sako |
Keto la kavesa del sako |
Mas vale una buena fama ke un sako de plata |
sakudir v. |
נענע, זעזע, טלטל, ניער; איבק, ניקה באופן יסודי |
Shake, shock, jolt, shake; dust, clean thoroughly |
Vamos sakodir el arvoliko |
sakudirse v. refl. |
התנענע, הזדעזע, התנער |
Shaken, shaken, shaken off |
Kuando el farinero se sakudo la barva, le sale una bogocha |
sal f. |
מלח |
salt |
Pan i sal i boka dulsi |
Le echo sal en la koda |
Ni sal, ni lugar ande echar |
Majar sal kon el kovdo |
Le echo sal en los ojos |
Komio pan i sal, si kayo a la mar |
Komer pan i sal, ma kon salud |
Pan kon sal i sal kon savor |
Echar sal a la mar |
salado adj. |
מלוח; כבוש במלח; יקר |
Salty; Pickled in salt; Expensive |
Shavdo en la meza salado en la kavesa |
salata (fr.) f. |
חסה |
lettuce |
Salada i espinaka senyora konyada |
salida f. |
יציאה, מוצא; יציאה לבילוי; תירוץ; מוצאי; הוצאה; יציאת קיבה, צואה |
Exit, exit; going out for fun; excuse; exit; exit; stomach exit, feces |
El mal vizino ve la entrada i no la salida |
No s'entienda ni la entrada ni la salida |
salir v. |
יצא מ-, עזב את; יצא לבילוי |
left, left; went out for a walk |
Ke pensava i ke me salio? |
Munchas amigavlas i amistad salin pur la naris |
Il mal entra kon kintales, no sale ni kon metikales |
La mentira sale komo l'azeyte enriva del agua |
Los meoyos salieron a la plaza, kada uno eskojo el suyo |
Una mujer pompoza nunka sale savroza |
El ke kome poko nunka sale loko |
Anke la verdad esta en kasha de yerro tiene ke salir a luz en muy poko tienpo |
Kien entra al banyo, sin sudar no sale |
Dar i tomar sale korkova |
Lo ke sale del diente ya lo saven toda la djente |
Ke no salga deskuviertura lo ke mama la kriatura |
Kuando vas a salir a kamino non trokes de direksion |
Kavesas ki lavi, tinyozas mi salieron |
La pera alavada sale guzaneada |
Kien sale el mas savio? El ke non avla muncho |
La muncha enmelor sale a fedor |
Entro pur la puerta - salio por la vintana |
Fue por lana i salio treskilado |
Meoyo de prasa sale kalavasa |
Nes para ke salga otra vez |
Le entro por un oyido, le salio por el otro |
Asombraron pipinos i salieron ravanos |
El muncho ir entrar i salir kon el vizino a la fin sale pletos |
Al sol le diza: ''Sale, ke salire'' |
El amor es komo ablilris, entra por la boka, sale por la naris |
Kuando sales a kamino ke ti afita |
Lo bueno ke le salga, lo malo ke le keda |
De la roza sale el espino |
No seas fuziozo ke sales danyozo |
El palo salio de Gan Eden |
Mi enimigo me veye murir, ke de todo mal me vera salir |
El palo salio de Geinam para enderechar al benadam |
Nainda no salio de la kashka del guevo |
El muncho pensar no sale a bueno |
Piojo, piojo, sale de mi, vate ande mi vizina |
Grio salti de mi, vati andi mi vizina |
Despues de la luvia sale el sol |
salmo m. |
מזמור (תהילים) |
Psalm (Psalms) |
Keres azer maasim tovim, melda diez salmos de te'hilim |
saltadura f. |
רסיס, שבב |
Shard, chip |
De Hanuka kresa el dia kon una saltadura de gayo |
saltar v. |
קפץ, דילג, ניתר, זינק, התפרץ; פוצץ; קפץ לביקור; נבהל |
Jumped, skipped, leaped, sprang, burst out; exploded; popped in for a visit; spooked |
Salta el gayo del teshado |
Lo das enbasho salta komo el karpus |
Salta komo el gayo montes |
Salto la kavra a la vinya, saltara i la kavrita |
salud/salut/salú f. |
בריאות |
health |
No ay mas grande rikeza de la salud |
La salud del kuerpo se fragua en el estomago |
Vida sin salud, la muerte es mas dulse |
Salud es una chika palavrika |
Kon vida i salud todo se aze |
Ken padre i madre mira, el Dio l'alarga la vida i la salu |
Komer pan i sal, ma kon salud |
Poko komer, salud para el puerpo |
Mas poko saver - salud para el puerpo |
Le va vinir el mioyo, kuando le va vinir la salud a mi vava |
Kayades Bulisu, ke es la salud |
Lavor ke aya, ke salud no manka |
Al riko kon salud, al prove: donde te vino? |
Te nombrimos ! Ke te nombran kon bueno o kon salud |
Non ay grande virtud ke la mas buena salud |
Poko avlar - salud para el puerpo |
saludar v. |
ברך לשלום, דרש בשלום |
Greet in peace, pray in peace |
El riko te saluda kon respekto, el povre te saluda ambriento |
Ay dar, ay saludar |
salvado m. |
סובין; נסורת; קשקשים בראש |
Bran; sawdust; dandruff on the head |
El yerno en la kaza del esfuegro es liviano komo el salvado |
salvador/dera n. |
גואל, מציל, מושיע |
Redeemer, rescuer, savior |
Nunka kites avtaha en el Kriador, El es muestro Senyor, El es muestro Salvador |
salvar v. |
הציל, הושיע, גאל |
Save, savior, redeem |
Kon pasensia i penar - alkansas tu vida salvar |
Si keres salvar del sospecho, ten pasensia i veras lo derecho |
salvasión f. |
הצלה, תשועה, ישע, גאולה |
Salvation, salvation, deliverance, redemption |
La salvasion de Israel es kuando viene el Goel |
La fin de la pasensia es la salvasion |
salvo adj. |
שלם, בריא ושלם; נושע |
Whole, healthy and whole; saved |
Al kavo de sien anyos todos seremos salvos |
sam (ebr.) m. |
סם, רעל, ארס |
Drug, poison, venom |
Si bushkas a topar el sam hayim az tus buen echas leshem shamayim |
samán (t.) m. |
קש, שחת |
Straw, hay |
Guadra il saman i al tiempo valdra mas |
samara f. |
פרווה |
Fur |
Lovo troka su samara ama nunka su natura |
Karros untados kaminan i buenas samaras kayentan |
La suegra kon la nuera, komo la samara vieja ke tiene pelo i non kalienta |
Todos saven kuzir samara, ma los pelos embarazan |
samarero m. |
פרוון, עושה פרוות |
Furrier, furrier |
De Shavuot se vista el amorero i se deznuda el samarero |
Kuando se vista el amorero, se desvista el samarero |
samarón m. |
מעיל פרווה קצר |
Short fur coat |
Non te kites el samaron si non viene shavuot |
sanar v. |
הבריא, ריפא |
Healed, healed |
De todos males son guadrados, de hazinuras son sanados |
La mansana el mal sana |
sanedad f. |
בריאות |
health |
Sanidad, primero di todo |
sangre f. |
דם; קרבה משפחתית |
Blood; family relationship |
La sangre no se aza agua |
Ya me bivio la sangre |
Su ermozura es, la leche i la sangre |
Malan[y]o basin de oro ke vierte sangre de otro |
El ben-adam es de karne i de sangre |
La letra kon sangre entra |
Vino aze sangre, karne aze karne |
La sangre ke deve korrer no keda en la vena |
sano adj. |
בריא, שלם; טוב/יפה לבריאות, מבריא |
Healthy, whole; good/beautiful for health, wholesome |
Pan de ayer, karne de oy, vino de un anyo azen al ombre sano |
Una pader rota tura mas muncho de una sana |
La pera espera, la mansana es mas sana |
Doktor de mata sanos |
Lus hazinos matan a lus sanus |
Si tu keres un puerpo rezio i sano kuando te vas arraviar toma un banyo |
santo adj. & m. |
קדוש |
holy |
Antes de tener katilik kon tu amigo, demanda al Dio Santo ke este kontigo |
sapatero m. |
סנדלר |
shoemaker |
El sapatero yeva el sapato roto |
sapato m. |
נעל בית, אנפילאה, דרדס; נעל |
Slipper, anphilea, smurf; shoe |
Sapatiko mi kayo al tijado |
No es ni el sapato suyo |
Alma deskansada, arrondjada kon sapatos |
Si el mazal kale yir a bushkar, sapatos de fierro tienes de akargar |
El sapatero yeva el sapato roto |
Dos pies en un sapato |
Bushkando un sapato, topi un raton |
Meta dos piezes en un sapato i la ventura va bushkala |
Kada uno save adonde le apreta el sapatu |
saraguelos m. pl. |
לבנים, בגדים תחתוניים |
Underwear, undergarments |
Doblas i saraguelas rotos |
sarampión f. |
חצבת |
measles |
No yames a tu ija ''Bella'', asta ke no kita sarampion i via |
Todo tenia Moshiko, sarna i lepra i seranpioniko |
sardinya (port.) f. |
סרדין |
sardine |
La mujer i la sardina mas chika, mas fina |
sarna f. |
גרדת, שחין, גרב; כינוי לאדם טורדני בבקשותיו ודרישותיו המופרזות |
Scabies, boils, scabies; a nickname for a person who is annoying with his excessive requests and demands |
Todo tenia Moshiko, sarna i lepra i seranpioniko |
sarnozo adj. |
מוכה שחין, חולה גרדת/גרב, נגוע; מזוהם; אדם פחות ערך ומנופח |
Stricken with boils, scabies/scabies, infected; contaminated; a less valuable and inflated person |
Al kavayu sarnozo, la moshka li apoza |
sarnudar v. |
התעטש |
Sneezed |
Mas vale sudar ke sarnudar |
sarnudo m. |
עיטוש, עטישה, התעטשות |
Sneezing, stuffiness, sneezing |
Al mentirozo un sarnudo le es ayudo |
satán (ebr.) m. |
שטן, שד; מלאך המוות |
Satan, demon; angel of death |
El guerko lo yeve, el satan lo arraste |
El papiliko es un sataniko |
satisfaksión f. |
סיפוק, קורת רוח |
Satisfaction, contentment |
Ombre ke bushka instruksion sienpre topa la satisfaksion |
satisfecho adj. |
שבע רצון |
satisfied |
El avaro sienpre tiene dezeo ama nunka esta muy satisfecho |
saver m. |
ידע, הבנה, שכל, דעה |
Knowledge, understanding, intellect, opinion |
El ombre goza el nombre i la mujer pierde el saver |
saver v. |
ידע, היה מלומד, הכיר |
Knew, was learned, was familiar with |
Ken no paso mar, no save lo ke es mal |
Dinguno no save kualo ay in la oya, mas de la kuchara ke la minea |
Mas save el loko en su kaza ke el segazo en la kaye |
Sekreto ke sea, ke todos lo sepan |
El ke non save dubdar tanbien non save pensar |
Kuando no savemos por ken yorar, yoramos a los movitos de bedahen |
La ida esta en mi mano, la venida no se kuando |
La mujer ke non save manejar por seguro non save menear |
Los torpes profesores embezan lo ke saven, profesores sesudos saven lo ke anbezan |
El ke mira i piza en el lodo toda la djente saven ke es bovo |
Lu kue azi la mano siedra, non deve de saver la derecha |
Karas vemos, korasones no savemos |
Ladron ke save rovar save enganyar |
El ke save soletrar, presto save silabar |
Yerros de kazados ke no sepan vizindados |
Save la roza en ke kara apoza |
Kien no save de avuelo nunka save de lo bueno |
El ke mete tino en anoiologia save el fondo de la sabiduria |
Kere saver el klavo i el burako |
El haham no djuzga sin saver de las dos partes |
Lo ke sale del diente ya lo saven toda la djente |
Ken no tuvo i tiene, no save komo se lo detiene |
El ke save sohbet save el marifet |
La mujer guarda el sekreto ke no save |
Paga lo ke deves saves lo ke tienes |
Amar i saver no puede ser |
Ken nada no save, nada no tiene |
El mansevo por no saver, el viejo por no poder, deshan las kozas perder |
Poko saver, poko mal tener |
Pensar i no saver es una rama de la lokura |
savido adj. |
בקי, ידען, למדן, נבון |
Knowledgeable, knowledgeable, learned, wise |
El ke es solo guzano de livro por seguro el no es muy savido |
saviduría f. |
חוכמה, נסיון, ידע, ידענות |
Wisdom, experience, knowledge, expertise |
Un ser sin muncho saviduria kree muncho en echizeria |
Saviduria sin eksperiensa komo una kasha vazia |
La saviduria i la prudensia gana oro kon la eksperiensia |
El ke mete tino en anoiologia save el fondo de la sabiduria |
Ni el savio kon su saveduria |
Melda kon saviduria tu tefila i el Senyor Dio te mandara beraha |
En tienpo de la gerra non ay saviduria |
La saviduria es fruta, la poezia es oja |
saviente cf. asaventado |
|
|
El merkader prudente sienpre es muy saviente |
savio m. |
חכם, מלומד, ידען, למדן |
Wise, learned, knowledgeable, learned |
Ken es el savio el ke ve lo ke va akonteser |
Kien sale el mas savio? El ke non avla muncho |
Lokos penan, savios si lo gozan |
El savio muda konsejo, el nesio sienpre dize ''no'' |
No ay savio mas del ke lo pasa |
Ni el savio kon su saveduria |
El baragan se konose en ora de gerra, el savio en ora de ravia |
Azno kayado, por savio kontado |
Un loko demanda lo ke siete savios no responden |
Kuando te asentas delantre de savios ten tino i no avres presto los lavios |
Aunke seas savio i viejo nunka desdenyes el buen konsejo |
El loko la echa, el savio la yeva |
Los ke kaminan kon savios son bastante mazalozos |
Keres matar al savio metele un bovo al lado |
Mas save el nesio en su almena, ke el savio en kaza ajena |
savor f. |
טעם; עונג; רושם, קסם |
Taste; pleasure; impression, charm |
Kada uno avla a savor de su paladar |
Pan kon sal i sal kon savor |
Ni todos komen a una savor ni todos visten a una kolor |
El ke en la Ley non topa savor, en su mujer non deskuvre amor |
Morenika kon savor |
Pan kortado se koma kon savor |
No mi mires la kolor, mirame la savor |
Kien kamina por el sol, save el savor de la sombra |
El komer i el bever a la savor tuya, el vestir i el kalsar a la savor de la djente |
savrozo adj. |
טעים, ערב לחיך, מענג, נעים, חינני |
Delicious, pleasing to the palate, delightful, pleasant, graceful |
Muncho vino es danyozo, un pokito es savrozo |
Onbre metikulozo rara ves es savrozo |
Aguas rovadas son savrozas |
Una mujer pompoza nunka sale savroza |
sedaká (ebr.) f. |
צדקה, נדבה, חסד |
Charity, alms, kindness |
La sedaka abalda la gezira |
La tsedaka eskapa a la persona de la muerte |
El ke non da sedaka del todo por seguro es atavanado |
El doktor ke hayir non te da esparte presto tu sedaka |
Ken demanda sedaka no se echa sin senar |
Sedaka i bienfizensia enaltese a la nasion |
Azer sedaka nunka mengua la bolsa |
sefardí/sefaradí (ebr.) m. & adj. |
יהודי ספרדי |
Sephardic Jew |
Las gezirot fuertes ke uvo a los sefaradim fue a kavza ke non meldaron el arbavesrim |
sefer/sefer torá (ebr.) m. |
ספר תורה |
Torah scroll |
Meter sefer n'el kal |
Kada koza kon su mazal, asta el sefer tora de la alaha |
segazón m. |
קציר, עת הקציר |
Harvest, harvest time |
Mas save el loko en su kaza ke el segazo en la kaye |
según prep. |
כפי, לפי, בהתאם ל- |
As, according to, in accordance with |
Segun el tiempo se kura el yenso |
A la persona komo la konoses? Segun tu korason |
Segun la dolor es la nochada |
Az el paso sigun el pie |
segundo adj. |
שני |
other |
La primera mujer es eskova - la segunda reyna |
Una vez engrasia, la sigunda enfasia, la tresera desgrasia |
El uzo es segunda natura |
seguro adj. & adv. |
בטוח, מובטח, ודאי |
Safe, guaranteed, certain |
El marido ke a su mujer non tiene respekto, por seguro este onbre tiene grande defekto |
El ke es solo guzano de livro por seguro el no es muy savido |
A hazinura larga, muerta segura |
El ke non da sedaka del todo por seguro es atavanado |
La ke kita bavas de su boka por seguro es muy muy loka |
La mujer ke non save manejar por seguro non save menear |
Si en kazados no ay amor de tura, no tienen vida segura |
sehel (ebr.) m. |
שכל, תבונה, חכמה, שיקול דעת |
Intelligence, wisdom, wisdom, judgment |
Para el mal i el bien, sehel kale tener |
Si la bovedad mus pasa el ''sehel'' para ke se kere |
Un danyo - un sehel |
sehorá (ebr.) f. |
מרה שחורה, עגמה, צער |
Black bile, gloom, sorrow |
Ketana por sehora |
Djuha no se iva a ichar sin sehura mueva |
seja f. |
גבה |
eyebrow |
Ni novia sin sejas, ni boda sin keshas |
Non te sombayes de ermoza tetas, ten tino tanbien en las sejas pretas |
sekarse v. refl. |
התייבש, יבש, הוביש, חרב; השתעמם |
Dried up, dried up, withered, withered; became bored |
Kuando la vieja dizeya - la kaza - pana si seka |
La roza se seka, la virtud keda |
sekiozo/sekiyozo adj. |
צמֵא |
thirst |
Los ke siempre son sekeozos por la sensia nunka se deshan sonbair de la verguensa |
seko adj. |
יבש, צחיח |
Dry, arid |
El aire i la luvia arasto seko i vedre |
Al lado de lo seko se va i lo fresko |
Komo la lenya seka se kema la verde |
sekreto adj. |
חשאי, סודי, חבוי, נסתר |
Secret, confidential, hidden, concealed |
Non des sekreto atu amigo porke itu amigo se lo dize asu amigo |
Sekretos de dos, sekreto de Dio, sekreto de tres, sekreto de todos |
No deskuvras sekretos de tu alma ni kon tu ermana |
A ombre avlador i endiskreto no konfies tu sekreto |
El ke non puede guardar el sekreto tiene meoyo malo i defekto |
Si tienes un sekreto no lo deskuvras se inche el mundo entero |
La mujer guarda el sekreto ke no save |
Sekreto ke sea, ke todos lo sepan |
selar/selarse v./v. refl. |
קינא ב-, התקנא ב- |
Jealous of, jealous of |
No te agas sensero kon la mujer de tu amigo se sela el marido |
selebrasión f. |
חגיגה |
celebration |
Selebrasiones i bendizir i nunka maldizir |
selo m. |
קנאה |
jealousy |
El selo se dio para los ermanos |
El selo i el dezeyo kita a la persona del mundo |
Mujer puede trokar kolor de su pelo ama nunka el karakter de su selo |
Ni novia sin velo, ni mujer sin selo |
Mil muertes i no un selo |
El selo es un kastigo del sielo |
Sospecho i selo no dan konsuelo |
selozo adj. |
מקנא, קנאי |
Envious, jealous |
El onbre muy selozo non bive kon repozo |
Perro selozo |
Onde ay muncho repozo non se topa el selozo |
semana f. |
שבוע |
week |
Viste Hudara lo de shabat en simana |
Martes, la semana se esparte |
Una mala nochada, no la kita ni una semana |
Los dias de la semana kayeron en un sako |
sembrado m. |
מזרע, אדמה זרועה |
From seed, sown soil |
Luvia i timpesta se yevo el arado i sembrado |
sembrar v. |
זרע, שתל, נטע |
Seed, seedling, plant |
Onde no lo sembras, ayi krese |
La alegria en el momento de rekoltar vale muncho mas ke en el momento de senbrar |
semer (t.) m. |
מרדעת, אוכף; אמתחת |
A saddle, a saddle; a saddlebag |
Pujo el azno, aminguo el semer |
sémola f. |
סולת, קמח מובחר; גריסים |
Semolina, fine flour; groats |
Ni la novia, ni la semola, no las mires a la kandela |
sena f. |
ארוחת ערב, סעודה, ארוחה |
Dinner, supper, meal |
Ken de otros espera, negra sena sena |
La kaza yena presto se aze la sena |
Me olvidi ke era kazada, me komi la sena |
Ande se kome la mala sena? Ande ay ijos de tres maneras |
Ni senar sena de karne, ni estar kon vuestra madre |
senar v. |
אכל ארוחת ערב, סעד ליבו |
Ate dinner, feasted his heart out |
Ni senar sena de karne, ni estar kon vuestra madre |
Ken demanda sedaka no se echa sin senar |
Ken de otros espera, negra sena sena |
seniza f. |
אפר, רמץ |
Ash, ashes |
Kuando ay pletos en kaza no se rekoje ni la seniza |
Donde uvo fuego, senizas kedan |
Avansa la seniza i gasta la arina |
Marido sin paras, ke si echa siniza a la kavesa |
sensia f. |
מדע, השכלה; ידע, דעת, תבונה |
Science, education; knowledge, intelligence, wisdom |
La siensia sin relijion es kosha, la relijion sin siensia es siega |
Kon onbre yeno de sensia i saver azete amigo, azete tu haver |
Al Dio no lo vemos, de sensia lo konosemos |
Non menospresies la eksperiensia porke es la madre de la sensia |
La pasensia es pan i sensia |
La prudensia krese sensia |
Los ke enbabukan en la sensia de astrolojia biven vida de torpeza i en el mundo fantazia |
La buen eksperiensa vale mas de la siensia |
Los ke siempre son sekeozos por la sensia nunka se deshan sonbair de la verguensa |
El ke muchigua su sensia save muchiguar pasiensia |
Para el bien se kere sensia, i para el mal pasensia |
La sensia i la pasensia abate al enimigo |
El ke guad(a)ra malkerensia kon tiempo piedre su sensia |
El ke pensa ke alkanso la sensia es nesio |
Prisipio de sensia es de tener kreensa |
Yeno de sensia ma sin pasensia |
senso (it.) m. |
חוש; משמעות, הוראה; מניע, סיבה, מטרה; כיוון; שכל ישר |
Sense; meaning, instruction; motive, reason, purpose; direction; common sense |
Los ke kieren azer todo presto le van a mankar bastante senso |
senteya f. |
ניצוץ, זיק, גץ |
Spark, gleam, spark |
Ande kaye la senteya? en el ojo de la siega |
sentir v. |
חש, הרגיש; שמע, הקשיב, האזין; שמע בקול; הבין; הריח, רחרח |
felt, felt; heard, listened, listened; heard aloud; understood; smelled, sniffed |
El viejo non se kere murir, para mas ver mas sentir |
No atagantes al Sinyor del Mundo kon munchas rogativas ten tino ke ya las sintio todas, |
Ken no siente a su mujerika, se tuerse la orejika |
El mundo es shuflete, ken lo tanye, i ken lo siente |
Avla poko i siente muncho |
Ken avla lo ke no deve, siente lo ke no kere |
Djoha no se kiria murir por mas sintir |
No ay mas sodro ke el ke no kere sintir i no ay mas siego ke el ke no kere ver |
De los mios dezir i no sentir |
sentirse v. refl. |
נשמע; הורגש; חש עצמו |
Heard; felt; felt oneself |
El ke no se siente no viene de buena djente |
La kaza del doliente se kema i no se siente |
senyal m. |
סימן, אות |
Sign, signal |
Lagrima en el ojo, sinyal de buen korason |
senyor m. |
אדון, מר; פניה לאב או אדם נכבד ומבוגר; בעל הבית; כינוי לאבות האומה |
Sir, Mr.; address to a father or a respected and elderly person; the owner of the house; title for the fathers of the nation |
Beyata el aspriko ke onra a su senyor |
Se bolo el sinyor rey |
Roga por este senyor ke no mos venga otro peor |
Bien darsa el sinyor haham, si ay ken ki lu entienda |
Vos sinyor yo sinyor ken le va dizir keda hamor |
A mi mama li amaha, a mi sinyor li ampaa |
senyora f. |
גברת |
madam |
Sinyora mestra, enfili la alguja, yo la vo travar |
ser v. |
היה, התקיים |
Was, took place |
Madre ke no seyga |
Amar i saver no puede ser |
Darsha mi ijo ke sea en tisha be-av |
Ken sosh vos ke paresesh a muzos |
Ma ken te diga lo ke no puede ser, no lo kreyas |
Dime ken frekuentas te dire ken sos |
Kuando la puerta del riko se aserra, la del Dio se avre |
sereno m. |
טללי בוקר, אגלי טל בוקר על זגוגית החלון (משמשים בתרופות ביתיות) |
Morning dew, morning dewdrops on window glass (used in home remedies) |
La kavra ya esta embezada a echarse en el sereno |
Ayunas i al sereno |
serka adv. |
קרוב ל-, לקראת, בערך |
Close to, towards, approximately |
Mas vale bien de leshos i no mal de serka |
Los examinan todo de serka, muncho miran ama muy poko merka |
Mejor es sien muertes de londje i no una de serka |
La kamiza es mas serka del palto |
serner/sernir v. |
ניפה, כבר; סרק ביסודיות |
Nipa, already; thoroughly scanned |
Sierne sierne, arina no kita |
serom m. |
נסיוב |
serum |
Si uno se engrandese kon bovedad non ay serum kontra esta enfermedad |
serrado adj. |
סגור, נעול; משונן (כמשור); קמצן, קפוץ יד; ערל, לא נימול |
Closed, locked; serrated (as a saw); stingy, stingy; uncircumcised, uncircumcised |
Boka dulse avre puerta serrada |
La viuda onrada, su puerta es serrada |
En boka serrada no entra moshka |
serrar v. |
סגר, נעל, חסם, רכס, פרף |
closure, lock, barrier, ridge, ridge |
Aserra la kortina, la farsa ya termino |
Los ke serran los ojos, van a topar piojos |
Serra tu puerta alava a tu vezino |
Despues del kavayo fuido, serrar la puerta |
Serraron el defter de su vida |
Despues ke la bivda se emprenya, serra la puerta |
El ke viene despues de mi ke serre la puerta |
A tu enemigo no le seres todas las puertas |
Serrar los ojos por sienpre |
serrarse v. refl. |
נסגר |
Closed |
Asta ke disho belibizes se serro el charshi |
servidor/dera m. |
משרת/ת, מלצר/ית |
Maid, waiter |
Ninguno es buen servidor sino ke por si mizmo |
servir v. |
שירת, היה משרת, שימש כ-; עבד (עבודת אלילים) |
Served, was a servant, served as; slave (idolatry) |
Ken save sirvir Avoda Zara el diavlo lo menospresiara |
Dos kulos disnudos, solo por el banyo sierven |
Ken a dos reyes sierve, a uno enganya |
Amigo ke no sirve i kuchiyo ke no korta i ke si piedri, no importa |
Ken marido ay di servir, la noche no ay dormir |
Lo komido por lo servido |
sesh num. |
שש, שישה |
Six, six |
Levantarse a sesh, echarse a diez, aze bivir el onbre diez vezes diez |
sesión f. |
ישיבה, כנס ; קדחת חוזרת |
Meeting, conference; recurring fever |
Sisionera preta |
sesto adj. |
השישי |
The sixth |
Las buenas al sistiko i las negras al kampiko |
Kon sestos no mandan de los sielos |
En la guerta grande yevate el sesto chiko |
Por kontra a la guerta chika yevate el sesto grande |
El ke kojio agua kon sesto, en poko tienpo pierde fortuna presto |
A vinya grande sesto chiko |
sevada f. |
שעורה; סובין |
Barley; bran |
Mas vale sevada de su tierra, ke trigo de tierra ajena |
sevoya f. |
בצל; כינוי לתורכי |
Onion; nickname for a Turk |
Ajikos i sevoyikas, senyora konsuegra |
sezudo adj. |
בעל מוח, בעל שכל ישר, פיקח, חריף, בר דעת, חכם, נבון |
Brainy, common sense, clever, sharp, intelligent, wise, intelligent |
El ombre sezudo nunka es muy krudo |
El talmid ke abandona su estudio le falta meoyo i non es sezudo |
Lavra mi vizina la loka i yo la sezuda la miro en la boka |
Los torpes profesores embezan lo ke saven, profesores sesudos saven lo ke anbezan |
El ke tiene kuidado por lo ke puede suseder es muy sezudo en lo ke tiene ke azer |
Mas vale una loka en su kaza ke una sizuda en la plasa |
Mijor un sezudo ke te aharve, ke un loko ke te abedigue |
Las anyadas no azen sezudos, eyas non azen ke viejos |
El loko gasta, el sezudo se lo kome |
shabat/shabad (ebr.) f. |
שבת |
Sabbath |
Ni shabat es, ni el dukado esta en basho |
Kuando ya estavamos un shabat sin tasa, se murio el azno de la vizina |
Kuando la vida esta en perikolo la valor del shabat es eskondido |
El ke giza viernes kome Shabat |
El Dio no paga en Shabat |
No tokes lumbre en Shabat |
Siete vezes de keda en bonora, shabat de tornaboda |
Mucha karne i mal shabat |
Shabat i Yom Tov es solo al djidio |
Shabat kon pletos i desrepozado aunke de mucha karne i peshe artado |
Viste Hudara lo de shabat en simana |
shaká (2) (t.) f. |
בדיחה, מהתלה; טריק |
Joke, prank; trick |
La shaka es media verdad |
La shaka de tu vava |
Orejas ke resiven lashon hara se las komen kon buensas i sin shaka |
shal/shale/shalí (fr.) m. |
צעיף גדול, סודר מצמר קשמיר |
Large, structured cashmere scarf |
El shal i el baile i la boka al aire |
shalom! (ebr.) interj. |
שלום (הברכה) |
Peace (greeting) |
Sin shalom viene torpedad, kon shalom se aserka la verdad |
sharlatanía f. |
נוכלות, רמאות, שרלטניות |
Fraud, deceit, charlatanry |
Ekonomia i sharlatania - mul en Sofia |
shashear (t.) v. |
סיחרר, גרם סחרחורת; הדהים, הבעית |
dizzy, caused dizziness; stunned, troubled |
El sol me marea, el aire me shashea |
shastre m. |
חייט |
Tailor |
Si te demandan ke echo azes, respondele shastre en pies, saka en botika, tanyedor en bet ahayim |
Haduyon i enshartator es el nuestro shastre |
El shastre ke te kuzio los kolchones ke te kuzga los botones |
shavdo adj. |
תפל, חסר טעם |
Bland, tasteless |
Shavdo en la meza salado en la kavesa |
shavón m. |
סבון, בורית |
Soap, wick |
A lavar la kavesa del hamor si piedre la lishia i el shavon |
Mas vale un ojo de sol ke un siento de shavon |
Shavuot (ebr.) |
שבועות (חג) |
Shavuot (holiday) |
De Shavuot se vista el amorero i se deznuda el samarero |
Non te kites el samaron si non viene shavuot |
shemitá (ebr.) f. |
שמיטה, שנת שמיטה |
Shmita, Shmita year |
A la shemita una vez |
shushunera /shushulera f. |
שלשול |
diarrhea |
El ke bive kon esperansa, muere kon shushulera |
Kuando por durera, kuando por shushulera |
si adv. |
כן |
yes |
Boka ke dize no, dize si |
Kon un no se eskapa, kon un si se enkampa |
si conj. |
אם, לו, אילו |
If, if, if |
Si a tu ventana yega una palomba avrila kon repozo i dile ke entra |
Si Adar amostra su kavo, no desha ni arado ni ensembrado |
Si ya korre, porke korres?, si no korre, porke [no] korres? |
Si botika avrites kortate todos dos pies |
Si negra es la kulpa, mas negra es la deskulpa |
La kriatura si no yora no le dan la teta |
si pron. pers. |
(לאחר מילת יחס) עצמו/ה/ם/ן; עצמך/כם/כן (בנימוס) |
(after a preposition) oneself/himself/himself/yourself (politely) |
Es de si al Dio |
El ke mal pensa, para si se lo pensa |
El ke no es venturozo por si no puede azer venturozos a los otros |
Despartio Djoha, para si lo mas |
siedra (1) f. |
שמאל |
left |
Lo echa a la eskierda, le sale a la derecha |
Lo kue aze la mano derecha, la siedra ke no sepa/veyga |
siego m. & adj. |
עיוור, סגי נהור |
Blind, Segi Nehor |
El amor es siego |
El siego kon el kosho |
Kien es el siego? El ke no kere ver luz |
Ande kaye la senteya? en el ojo de la siega |
La siensia sin relijion es kosha, la relijion sin siensia es siega |
Tsedaka sin hohma es komo una muchacha siega |
El ken tiene un ojo entre los siegos es rey |
No ay mas sodro ke el ke no kere sintir i no ay mas siego ke el ke no kere ver |
Buena es la novia siega de un ojo |
Si el korason es siego, lo ke vale el ojo avierto |
Si un siego gia otro siego, al abizmo van luego |
Siego kon ojos |
sielo m. |
שמים, רקיע |
Heaven, firmament |
Yo do poko, de los sielos - muncho |
El Dio de los sielos ke solos non mos desha |
El sielo no se tapa kon la mano |
Non tapis el sielo kon sidazu |
Lo ke dan del sielo, ke lo resiva la tierra |
Yora el sielo, yora la tierra |
Nada non keda eskondido adibasho de sielo |
Boz de perros no se va a los sielos |
La gayna beve agua mira al sielo |
Fue demandado en la yeshiva de los sielos |
El selo es un kastigo del sielo |
Kon sestos no mandan de los sielos |
Una luvia kayo, ke s'avrieron los sielos |
El ke eskupe al sielo a la kara le kaye |
Kiere aferrar el sielo kon las manos |
La diferensia es de los sielos a la tierra |
Se murio en dia de luvia, los sielos lo yoran |
Kuando aze luvia los sielos yoran, la tierra riye |
A dipasho del sielo non ay koza mueva |
siempre adv. |
תמיד, בכל עת |
Always, at any time |
El merkader prudente sienpre es muy saviente |
Ken se kaza kon amor siempre bive kon dolor |
El lovo i la oveja siempre en la misma konseja |
Ken melda arba veesrim sienpre topa hayim tovim |
El ke se arravia presto siempre es el perdio |
Lo bueno i lo ermozo siempre es valutozo |
Serrar los ojos por sienpre |
El avaro sienpre tiene dezeo ama nunka esta muy satisfecho |
El gato siempre kaye en pie |
De oro i de marfin siempre tiene ke dizir |
La karedad siempre paga |
En demandas de djustisia avla siempre la verdad |
sien num. |
מאה |
century |
Aunke sien amigos non es muncho, un enemigo es mas de muncho |
Sien ke le den en el kulo, yene duro, yene duro |
El eskaso mira uno, se le va sien i uno |
Un loko kita sien |
Una patada de leon vale sien de pasharo |
siendo prep. |
היות ש-, מאחר ש- |
Since, since, since |
Anke todo en siendo chiko parese linpio, el elefante aun ke es grande es suzio |
siento num. |
מאה |
century |
Mas vale un ojo de sol ke un siento de shavon |
siervo (2) m. |
עבד, משרת |
Slave, servant |
La vera instruksion es un majiko biervo, si la tomas kon buenas se aze tu siervo |
siete num. |
שבע, שבעה |
Seven, seven |
La kara le 'sta de siete alegrias |
La mojer tiene siete almas, ma la una ke no le salga |
El dia de las siete luvias |
Siete vezes de keda en bonora, shabat de tornaboda |
Lu akulio kon siete palus i galechas |
El ke arrova ael ladron, siete anyos de perdon |
Draga de siete muntanyas |
Arrondjo siete piedras |
La novia de las siete tachas |
Un loko demanda lo ke siete savios no responden |
siklet (t.) m. |
עוגמת נפש, חרדה; משקל, ערך, חשיבות |
anguish, anxiety; weight, value, importance |
El ke esta muncho siklet tiene menester de muabet |
silabar v. |
קרא הברות |
Read syllables |
El ke save soletrar, presto save silabar |
simán (ebr.) m. |
סימן, אות, תסמין, סמל |
Sign, signal, symptom, symbol |
Buen pie, buena oreja, siman de buena bestia |
Besimana tova los pies a la falaka |
sin prep. |
בלי, בלא, ללא |
Without, without, without |
Nada non se azi sin ke venga la ora del Dio |
El povre sin pasiensia es komo una lanpa sin azeite |
El ke yoro por otros, se kedo sin ojos |
Ni luvia sin truenos, ni parto sin dolores |
Mujer sin kriaturas, arbol sin frutas |
Kituba sin ketata no ay |
Maldision sin razon se va a su patron |
Ni el mundo sin luvia, ni la luvia sin el mundo |
Dar el guevo sin la yema |
Kien va sin yamar, no le dan logar |
Ki azno kido sin kola? |
Bolsa sin dinero yamalo kuero |
Guay de Ali, ke se kedo sin Fatma |
No ay muerte sin achake |
El ke viene sin yamar, no le dan lugar |
Djuha no se iva a ichar sin sehura mueva |
Non ay roza sin punchon |
Ida sin turnada |
Ni ave sin nido, ni gozo komplido |
Sin sufrir no ay ni parvenir, ni avenir |
Podzo sin fondo |
Guay de mi sin mi |
sinagoga f. |
בית כנסת |
Synagogue |
Si keres saver el fondo del judaismo ten tino ke la skola i sinagoga es uno |
sinko num. |
חמש, חמישה |
Five, five |
Sinko puntos d'alegria, sien anyos de mala vida |
El ke tiene kuatro i gasta sinko, no tiene menester bolsa |
Kien tiene kuatro i gasta sinko nunka se puede toparse riko |
Onde komen kuatro komen sinko |
sino/sinón conj. |
אלא |
But |
No es lo ke vesh, sino lo ke oysh |
Nunka se arremango Chamandura, sino kavo de mez i rayo de luna |
El gato no aferra raton sino ke por su razon |
Non avles a ningunos kon gritos i grandeza sin non kon anavut (Aranban) |
Ninguno es buen servidor sino ke por si mizmo |
El ladron no tiene la kulpa, sino el ke desho la puerta avierta |
Non es el ombre ke lo kulpa sino la mujer ke lo bushka |
El travajo no dezonra sino da provecho i onra |
El amor no es djuete, sino ke une alfinete |
sinsero adj. |
כן, גלוי לב |
Yes, frankly. |
No te agas sensero kon la mujer de tu amigo se sela el marido |
sirá (t./gr.) f. |
תור, טור, שורה, סדר |
Queue, column, row, order |
Ke kaza Sara - ke venga mi sera |
sirena f. |
בת הים, בתולת הים; צופר, סירנה |
Mermaid, sea maiden; horn, siren |
Guardate de ojo de ombre i de sirena de mal |
sisko m. |
אבק פחם |
Slack |
El bien va al bien, i el sisko a la karvonera |
sivdad f. |
עיר, קרת, כרך |
City, Keret, Vol. |
El ke te va azer bien o se muere o se va de la sivda |
A la sivdad ke iras, komo veras aras |
siyero m. |
מחסן, מאגר, אוצר |
Warehouse, repository, treasury |
Ken tiene un amigo vero, tiene un siyero |
soba (t.) |
תנור חימום, מחתת גחלים |
Heater, charcoal burner |
La soba es la gradinika del envierno |
Una mujer mala es komo una soba rota, non da kalientura i muy muncho duman |
Goza la mansevez ke en la vejez la soba i el minder |
sobervia f. |
להט, התלהטות; גאווה, שחצנות; פאר, הוד, תפארת; כעס, זעם, התקפת כעס; זדון |
Passion, ardor; pride, arrogance; splendor, majesty, splendor; anger, rage, fit of anger; malice |
Ombre en lo ke te kontienes tanto sobervio tienes. Tu fin es polvo i tierra |
sobervio adj. |
גאוותן, רברבן, יהיר; נשגב, מרומם, נישא, מפואר |
Proud, boastful, arrogant; lofty, exalted, lofty, magnificent |
El soberbio i el arogante preferan kaminar adelante |
sodro m. & adj. |
חרש; מטושטש, לא ברור |
Dull; blurry, unclear |
El sodro para mal oye |
No ay mas sodro ke el ke no kere sintir i no ay mas siego ke el ke no kere ver |
Sorda seya la mala ora |
A palavras nesia, oidos sordo |
sofá (t.) f. |
ספה; מיטה |
Sofa; bed |
Djoha en medio de la sofa |
sohbet- azer sohbet i lakirdi (t.) |
פיטפט, ליהג, הרבה להג |
Chatter, chatter, lots of chatter |
El ke save sohbet save el marifet |
sokorrer v. |
עזר, הושיע |
Help, save |
Los estafadores nunka son sokorredores |
sol m. |
שמש, חמה; אור השמש, חום השמש |
Sun, heat; sunlight, heat of the sun |
El sol alumbra a las ermozas i a las pishonas |
Al sol le diza: ''Sale, ke salire'' |
El sol me marea, el aire me shashea |
Al sol ki lu metas, el korason si li veya |
El sol non nesesita kandelas o lamparas |
Kien kamina por el sol, save el savor de la sombra |
Despues de la luvia sale el sol |
Luvia i sol, kaza el guerko |
Amistad de yerno, sol de invierno |
El suegro kon el yerno - komo el sol de envierno |
Luvia i sol alegra el korason |
Kien vende el sol, merka la kandela |
Ni mierkoles sin sol, ni novia sin amor |
Sol i luvia anyos de artura |
Onde el sol no entra, ayi el mediko entra |
Mas vale un ojo de sol ke un siento de shavon |
solamente adv. |
רק, אך, בלבד |
Only, but, only |
Todo tiene kavo solamente una mujer |
soletrar v. |
כָּתַב כתיבה רהוטה |
Write fluent writing |
El ke save soletrar, presto save silabar |
solo adv. |
רק, בלבד, לבד |
Only, solely, alone |
En prekantos no tengas avtaha solo en Dio vas topar terufa |
El ke es solo guzano de livro por seguro el no es muy savido |
Ken se puede enkuvrir del Dio? El bovo dize, solo yo, solo yo |
El Dio me guarde de mis amigos, de mis enemigos me bekleyo solo |
El mas abil mediko solo kura kon tienpo |
No te agas haver kon dengunos solo kon tu mujer |
Moso i gayo, solo un anyo |
Por el muerto se avla solo bueno |
solo adj. |
בודד, מבודד, גלמוד |
Lonely, isolated, solitary |
El Dio de los sielos ke solos non mos desha |
Banyo solo, paseyo kon djente |
Bien venido seas mal, si vienes solo |
Ken solo djugo, nunka se inganyo |
Mas vale solo ke mal akompanyado |
Me konsolo ke no so solo |
Un lenyo solo ni amata ni ensiende |
solombra f. |
צל; מחסה |
Shade; shelter |
El ombre es komo una solombra |
Kien kamina por el sol, save el savor de la sombra |
El mas chiko kaveyo aze su solombra |
La vida es komo la solombra pasada |
Ni solombra sin klaredad ni ombre sin falsedad |
Los dias pasan komo la solombra i el rikordo keda asta la tomba |
soluk (t.) cf. suluk |
|
|
El ke es kyutuk no piedre soluk |
sombayedor/sombaidor/dera n.& adj. |
מפתה, משיא, מסית; מקסים, מושך |
Alluring, alluring, inciting; charming, attractive |
Tambien el tiempo es sombaidor |
sombayer/sombaer/sombayir v. |
פיתה, שידל, השיא, הסית; הקסים, משך לב |
Tempted, enticed, enticed, incited; charmed, attracted |
Non te sombayes de ermoza tetas, ten tino tanbien en las sejas pretas |
Ermozura enganya los korasones de los mansevos ama el dinero i fama sonbaya los bovos |
somportar v. |
סבל, נשא, נשא משא |
Bear, bear, bear a burden |
Ken no sumporta enimigo, no merese amigo |
Kien son enemigos del adelantamiento? Akeyos ke soportan mal komportamiento |
sonar v. |
צלצל, הדהד; ניגן בכלי נגינה |
Ring, resonate; play a musical instrument |
Onde la oya sona algo ay |
Kien tiene dinero sona el pandero |
sonet m. |
צלצול; רשרוש |
Ringing; rustling |
La novia muy apresurada, el sonete no me agrada |
sorver v. |
גמע, גמא, גמע ברעש, מצץ; שאף, הריח, רחרח; כרסם; נחלש בשל פעילות יתר מינית |
Swallow, gulp, gulp noisily, suck; inhale, smell, sniff; gnaw; weaken due to sexual overactivity |
Sorver ke seya, bavas ke seya |
sosialista/o m. & adj. |
סוציאליסט, סוציאליסטי |
Socialist, socialist |
El ke es sosialista tiene ermoza vista |
sospechador m. |
חושד, חשדן |
Suspicious, suspicious |
Se tan ladron sospechador |
El sospechador nunka tiene repozo porke en todo lo todo es dudozo |
sospecho/sospejo m. |
חשד |
suspicion |
Si keres salvar del sospecho, ten pasensia i veras lo derecho |
Sospecho i selo no dan konsuelo |
sospechozo adj. |
חשדן; חשוד |
Suspicious; suspicious |
Onbre ke es sospechoso tiene meoyo mokoso |
sospirar v. |
נאנח, גנח |
Sigh, groan |
Kuando kantamos todos oyen, kuando suspiramos todos fuyen |
sovako m. |
בית השחי |
armpit |
Uno en papo, otro debasho el sovako |
sovrar v. |
עלה על, עבר על; היה מיותר |
Surpassed, exceeded; was unnecessary |
Lo ke sovra del ladron al endivino |
sovre prep. |
על, מעל, על גבי; בקשר ל- בענין |
On, above, on top of; in relation to - in the matter of |
Djoha sovre el azno |
Kuti sovre kuti, mania de djueri |
sovrino m. |
אחיין; בן דוד |
nephew; cousin |
A ken el Dio no le da ijos, le da suvrinos |
soy (t.) m. |
מקור, מוצא, גזע |
Origin, lineage, race |
Te troko el soy |
Perro ke seya, de soy ke seya |
stambulí (t.) m. & adj. |
תושב איסטנבול, איסטנבולי |
Resident of Istanbul, Istanbulite |
El ke es yavani, no es istamboli |
su adj. pos |
שלו; שלך (בנימוס) |
His; yours (politely) |
El ke merka del ladron en tienpo lo aze su patron |
Kon sus piedras en su kavesa |
El Dio ke mos de de su mano l'ancha |
sudado adj. |
מזיע, מכוסה זיעה |
Sweaty, covered in sweat |
Mi vini kon la luenga sudada |
sudar /sudarse v. |
הזיע; נרגע |
Sweat; Relax |
Mas vale sudar ke sarnudar |
Kien entra al banyo, sin sudar no sale |
Sin sudar non si ankalsa nada |
suegra f. |
חמות, חותנת |
Mother-in-law, mother-in-law |
La suegra kon la nuera, komo la samara vieja ke tiene pelo i non kalienta |
Karne kruda no amostres ni a mal marido ni a mala suegra |
La nuera bare lo ke la suegra veyi |
Kuando estan en pas la suegra i la nuera? Kuando el azniko suve la eskalera |
Oy no tengo ke azer; 'sto s'en puerta en puerta, porke mi suegra 'sta muerta |
suegro m. |
חם, חותן |
Warm, father-in-law |
El suegro kon el yerno - komo el sol de envierno |
suenyo m. |
חלום; שינה |
Dream; sleep |
Lo enteraron en el kampo del pezgado suenyo |
suerte f. |
גורל, מזל |
Fate, luck |
Muerte i mal suerte |
Suerte de topar un kuervo blanko es mas fasil de rovar un banko |
sufrir v. |
סבל, התייסר; עבר, ספג |
Suffered, suffered; went through, endured |
Kuando estas sufriendo i estas en dolor ten tino en la grandeza de muestro Kriador |
Mas vale sufrir un dia ke kada dia |
Sin sufrir no ay ni parvenir, ni avenir |
Si tu non puedes los pekados rezistir, akonanta ke nasimos para sufrir |
Kuando todos estan durmiendo, dingunos estan sufriendo |
suká (ebr.) f. |
סוכה |
succah |
Ken me metio gisha en mi suka |
Djoha ke metio en mi suka |
supa f. |
מרק |
soup |
Kada boka kere su sopa |
Kada oya kere su sopa |
superstisión f. |
אמונת הבל, אמונה תפלה |
Vain belief, superstition |
Los ke muncho kreen en superstision non saven el biervo konsiderasion |
supiera (fr.) f. |
קערת מרק |
Soup bowl |
Kien manda platos, resive supieras |
Ken embia platikos, arsiva platikos |
suseder v. |
בא אחרי, ירש; קרה |
Came after, succeeded, followed ; happened |
El ke tiene kuidado por lo ke puede suseder es muy sezudo en lo ke tiene ke azer |
suvida f. |
עלייה |
Aliyah |
Savemos ke el arvol krese kada dia ama non puedemos detekter su suvida |
suvir v. |
עלה, טיפס, העפיל; העלה |
Ascended, climbed, ascended; raised |
Kien mucho suve, es para kaer |
Antes de suvir al azno no maneyes los pies |
suvirse f. refl. |
עלה; התרגז, זעם, קצף |
rose; got angry, furious, furious |
La novia por grandeza, se suvio a la meza |
suyo adj. pos. |
שלו |
his |
Ken lo suyo kita al merkado, ken avla alto, ken avla basho |
Kon los suyos, komer i bever de enfrente |
Kada uno e uno a los suyos parese |
El ke ve la barva del vizino kemar, mete la suya a arremojar |
Djoha yevava bogos al banyo, los suyos los dava a yevar |
Ken no entiende avla ajena, no entiende ni la suya |
Los meoyos salieron a la plaza, kada uno eskojo el suyo |
Del tejado para ariva es suyo |
Pares i nunes son suyas |
El ombre ke no yeva heshbon, el heshbon le sale de suyo |
No es ni el sapato suyo |
suzio adj. |
מלוכלך, מזוהם, מטונף; ''מלוכלך'' - נבל |
Dirty, polluted, filthy; ''dirty'' - slang |
Las kamizas suzias lavalas en kaza |
tacha f. |
מגרעת, חסרון, פגם; (רפואה:) תוצאה/פגם בגוף הנותרים אחרי מחלה |
defect, deficiency; (medicine:) a result/defect in the body remaining after an illness |
Ni mujer sin mancha ni ombre sin tacha |
La novia de las siete tachas |
tadre adv. |
מאוחר |
late |
Ojo preto vate tadre, vente presto - Ojo preto vente tadre, vate presto |
Nunka no es tadri |
Ijo pedo, vate tadre, torna presto |
Mas vale tadre ke nunka |
Temprano o tadre onora tu padre |
tadre f. |
ערב |
evening |
Vate a lavar ke es tadre de viernes |
tadrozo adj. |
מאוחר |
late |
El Dio es tadrozo ma no es olvidozo |
taha/tahat (ebr.) m. |
עכוז, שת, אחוריים, ישבן |
buttocks, backside |
Tahi, taha, una mizma mishpaha |
taksar v. |
הטיל מס, מיסה, קבע שיעור המס; גזר, קבע, החליט |
to impose a tax, to set the tax rate; to decree, to determine, to decide |
Taksan d'abasho, taksan d'ariva |
tal/a adj. |
כזה/כזאת; זהה ל-, דומה ל- |
such; identical to, similar to |
Bendicho el Kreador, ke tala ermozura kreo |
tálamo m. |
חופה; אפיריון, כס הכבוד של הכלה אחר הקידושין |
canopy; canopy, the bride's throne of honor after the consecration |
Todos se vayan anpalar, ki yo al talamon mi vo asentar. |
Novia chika, novia grande, talamo kere |
talet/talé (ebr.) m. |
טלית |
tallit |
Tanto dize ''amen'' asta ke le kayo el Talet |
talmid (ebr.) m. |
תלמיד |
student |
Talmidim ke se asentan en los pies de los savios biven vida dulse |
también adv. |
גם; חוץ מזה, מלבד זאת; אף לא (במשפטי שלילה) |
also; besides that; neither (in negative sentences) |
Eyos tengan bien i mozos tambien |
El mundo pertenese al pasiensozo, tambien a el ombre ke es konsienzudo |
Ke nuestros djidios esten bien i nosotros tambien |
Mi vezino tenga bien, i yo tambien |
El ke se espanta preguntar tanbien se espanta de dubdar |
Mi marido en la yelada i yo tambien |
El ke non save dubdar tanbien non save pensar |
Tambien el tiempo es sombaidor |
tamuz (ebr.) m. |
תמוז |
Tammuz (10th month in Heb. year) |
La masa i el ninyo en tamuz i av tienen frio |
taní/tanid (ebr.) m. |
תענית, צום |
fasting |
Kuando vas a buziar tanit, non lu buzeiis kun ravano pudrido |
tanto adj. |
כה הרבה |
so much |
Kuantos pare Mama, tantos kere Tata |
tanto adv. |
כל כך, כה, עד כדי כך; באותה מידה, אותה כמות |
so much, to that extent; to the same extent, the same amount |
Tanto grita el ladron asta ke se akaya el patron |
De tanto ke te kero bien Moshiko, ke te kito el ojiko |
En Israel tanto ay de komer, ke el puevlo se engodra sin kerer |
La gayna tanto se arraska el ojo, asta ke se lo kita |
Yagas untadas ya duelen ma no tanto |
Tanto dize ''amen'' asta ke le kayo el Talet |
Tanto va el kantaro a la fuente asta ke se rompe |
Tanto ke me lo kero, ke no me lo kreyo |
Tanto tienes, tanto vales |
Tanto yora la bien kazada, ke la mal kazada se keda kayada |
Tanto kere el kuervo a la kuerva fin ke le kita los ojos |
Tanto gana la ke bien fila komo la ke mal fila |
Kuanto es ermoza la mansevez, tanto es tripiada la vejez |
tanyedor/dera n. |
נגן, מוסיקאי |
player, musician |
Si te demandan ke echo azes, respondele shastre en pies, saka en botika, tanyedor en bet ahayim |
tanyer v. |
ניגן |
to play |
El mundo es shuflete, ken lo tanye, i ken lo siente |
Si das el aspriko, tane el chufletiko |
tapado adj. |
סתום, אטום, מכוסה |
closed, sealed, covered |
Un baruh aba klaro i un chibuk tapado |
Mazal tapado |
tapar v. |
סתם, חסם, אטם, כיסה; עמעם, האפיל על |
to block, to seal, to cover; to dim, to overshadow |
Azeme bien la kama i tapame kon una rama |
Si la boka li van a tapar, por no se onde va avlar |
Bienes de mi padre tapan mis korkovas |
El mas fuerte ombre tapa la tierra |
Non tapis el sielo kon sidazu |
taparse v. refl. |
התכסה, כיסה |
to be covered, to cover |
El sielo no se tapa kon la mano |
tapetiko m. |
שטיחון, מרבד, טפט |
rug, carpet, wallpaper |
Ke sea marido, ke sea en tapitiko |
tapón m. |
פקק, מגופה, מכסה; כיסוי, שמיכה |
cork, bung, lid; cover, blanket |
Lu mitio pur tapon di pila |
tarantela (it.) f. |
ריקוד סוער ומסתחרר; תנועה סבובית מהירה ומסחררת |
a turbulent whirling dance; a rapid dizzying circular movement |
Adam i Eva perdieron la prostela , agora tienen ke bailar la taranteya |
tartamudo adj. |
עילג, מגמגם, גמגמן |
stammerer, stutterer |
Un mudo i un tartamudo no se dan a entender |
tasa f. |
ספל, כוס, בזיך |
mug, cup, dish |
Kuando ya estavamos un shabat sin tasa, se murio el azno de la vizina |
tash! interj. |
(בלשון ילדים:) הנה הוא! |
(in children's language:) here he is! |
Ke haver de Kara tash? |
taushán (t.) m. |
ארנב, ארנבון; פרוות ארנב |
rabbit, hare; rabbit fur |
Tieni urejas de taushan |
tavla f. |
לוח, קרש, עץ (חומר), משטח; מדף; מגש; אחת מאבני ''חמש אבנים'' |
board, plank, wood (material), surface; shelf; tray; one of the ''five stones'' |
No se pize en tavla churuk |
tavlado m. |
קרש, מדף; רצפת עץ |
plank, shelf; wooden floor |
Kita la kara, mete al tavlado |
tayarinas/tayerinas f. pl. |
אטריות מעשה בית |
homemade noodles |
La vieja kon sus tarayinas |
tefilá (ebr.) f. |
תפילה, שחרית |
prayer, morning prayer |
Kon muncha tefila balda la gezira |
Melda kon saviduria tu tefila i el Senyor Dio te mandara beraha |
Si las tripas non puede inchir ke vale tefila sin hayir |
tefsín (t.) m. |
מגש, טס; תבנית פח לאפיה |
tray, plate; tin baking pan |
Sho i mo i tifsin burakado |
tefter (t.) m. |
מחברת, פנקס; סך מכירות באשראי |
notebook, ledger; total sales on credit |
Serraron el defter de su vida |
Kuando el merkader kevra, bushka defteres viejos |
teilim (ebr.) m. pl. |
תהילים |
psalms |
Keres empushar a los mazikim melda kon kavod los Ti'hilim |
Keres azer maasim tovim, melda diez salmos de te'hilim |
tejado m. |
גג, תקרה |
roof, ceiling |
Salta el gayo del teshado |
Del tejado para ariva es suyo |
Sapatiko mi kayo al tijado |
Korta kavesas i echa al tejado |
Ken tiene tejado de vidro no echa piedra a su vezino |
telefón (fr./t.) m. |
טלפון |
phone |
Lo ke aze los piezes no aze el telefon |
tema m. |
נושא |
theme |
Kada loko kon su tema |
tembel (t.) m. |
עצלן, טמבל |
lazy, stupid |
Onbre ke gana Nobel nunka puede ser tenbel |
tempesta (it.)/tempestad f. |
סופה, סער |
storm |
Dospues de mi muerte, luvia i tempesta |
El la kalma ke antesede a la tempestad |
Luvia i timpesta se yevo el arado i sembrado |
templo m. |
מקדש, היכל, דביר; בית כנסת |
temple, hall, sanctuary; synagogue |
El karakter de un puevlo se konose en su temple |
temprano adv. |
מוקדם, מוקדם מהרגיל |
early, earlier than usual |
Ken temprano kazo i komio, no se arrepintio |
Temprano o tadre onora tu padre |
Una golondrina venida temprano no anunsia al enverano |
tendjeré (t.) m. |
סיר, קדרה; ''צנצנת'' - תם, שוטה, טיפש |
pot, cauldron; ''jar'' - innocent, fool, stupid |
Va venir tiempo, ke las karas se van azer komo los dipes de los tendjeres |
tener v. |
היה לו/יש לו, החזיק, הכיל; התנגד, עמד בפני |
to have; to resist |
Ken no tiene kualo azer kita los ojos de la mujer |
Mas vale tener onor en plaza, ke kama dorada |
Mas vale tener onor en la plasa de lo ke paras en la kasha |
Arremediate kon lo tuyo i no tengash menester a ninguno |
Kuando ija ay de kazar, el Dio tiena de mandar |
De la kara si veya komo di korason tieni |
Kien pasensia terna, de la oja del arvol vestira |
Buenas oras tengan los gevirim |
Ham Avram Aldoshas, ke tiene las bragas floshas |
Paga lo ke deves saves lo ke tienes |
El ke tiene elmuera, tiene dolor de muela |
Ken no tiene la ermoza, beza la mokoza |
Kien no tiene indjenio, de ambre se muere |
Ken no tiene krios, tiene una dolor, ken tiene, tiene munchas |
Ijos no tengo, inietos mi yoran |
El ojo en el kamino lo tiene todo |
En ora de tu ravia ten pasensia |
Ken es el baragan el ke aze pasensia en la ora de su ravia |
Kon parientes ke no tengas dar i aver |
El prove i el hazino, non tienin amigo |
Eyos tengan bien i mozos tambien |
Ken muncho yora akel mas tiene |
El otro anyo tinia un gameo, este anyo tengo dos |
No komas delantre de todos porke te tienen ojo en todo |
Dientes de kavayo ke tenga, igine no le vo dar or azer esto |
Ken tiena ambre, venga i koma |
Ken avla bueno, bueno ke tenga |
Ken no tiene dientes, tiene djindjivres |
Esto tengo - esto vendo |
La mano pezo no tiene |
Ken no tiene meoyo, ke tenga piezes |
Mi moso tiene moso, mi amo 28 |
Kien no arriesga nada non puede tener nada |
Ken nada no save, nada no tiene |
Ke no tengas el ojo en el d'enfrente |
Para el mal i el bien, sehel kale tener |
Buen zahou tengas |
Ken tiene buen vizino se anbeza buen dotrino |
El guerko no tiene lo ke azer |
A ken es de yorar al ke tinia bien i vino en mal |
Ansias tiena, ken a mi me tiena |
El ken mas tiene mas muncho kere |
Ken no tuvo i tiene, no save komo se lo detiene |
El ke tiene es devdor al ke no tiene |
No tengas ojo en otro te tiene en lo tuyo |
tepené (t.) m. |
בעיטה |
kick |
Es komo la vaka, ke da muncha leche, ma da el tepene i la vierte toda |
terminar v. |
גמר, סיים, השלים |
to finish, to complete |
Aserra la kortina, la farsa ya termino |
Kuando tu travajo es terminado vash estar alegre i repozado |
El pleito se puede terminar kuando no de deshan arraviar |
terminarse v. refl. |
נגמר, הסתיים, נשלם |
to be finished, to be done. |
Se termino la animasion |
terrivle adj. |
נורא, איום, מבעית, מפחיד, מטיל אימה |
terrible, horrific, frightening, terrifying |
La rikeza es un fumo; la grandeza nada vale, porke la terrivle muerte siempre vindikara |
terufá (ebr.) f. |
תרופה, מרפא |
medicine, cure |
En prekantos no tengas avtaha solo en Dio vas topar terufa |
teshedor/dera m. |
אורג, גרדי; מטליא אריגים; בהשאלה: אדם מצליח בעסקים |
weaver; clothworker; in a figurative sense: a person who is successful in business |
Lo ke izo el fierrero ke lo page el teshidor |
tesher v. |
ארג; איחה/הטליא אריג/בגד/ גרב; הקים עסק, ארג תכניות |
to weave; to patch fabric/garment/sock; to start a business, to weave plans |
Ke te vale ermozo bastidor si non puedes teshar un buen amor |
Porke la yaman mujer? Porke save bien tesher |
Ken pario ke mesha, ken kresio ke tesha |
testa (it.) f. |
ראש |
head |
Meteme en resta ke so ajo de testa |
Ken empresta pierde la testa |
testigo/testiguo m. |
עד |
witness |
No ay mejor testigo ke el papel eskrito |
teta f. |
שד, דד; פטמה |
breast, nipple |
La kriatura si no yora no le dan la teta |
Non te sombayes de ermoza tetas, ten tino tanbien en las sejas pretas |
Oveja maha teta lo suyo i lo ajeno |
tevá (ebr.) |
תיבה (ביכ''נ), דוכן |
ark (in synagogue), stand |
El hazan yerra en la teva |
tía f. |
דודה, דודה גדולה; שם המשמש בפניה לאשה מבוגרת במקרה של קרבה או לאשה משכבה עממית |
aunt, great aunt; a name used to address an older woman in the case of kinship or a woman from the common people |
Lo ke disho mi tia kon su demazia |
De dia en dia, kaza mi tia |
tiempo m. |
זמן, עת, מועד, תקופה, שהות, ארכה; מזג אוויר |
time, season, date, period, duration; weather |
El tiempo aze i el tiempo desaze |
El mas abil mediko solo kura kon tienpo |
El tiempo es el pusat ke el onbre resive, pasiensia es el mango para los ke persive |
El ke pelea para kazar non tiene tienpo de espozar |
El ke es patron de gaava en tiempo piedre su atslaha |
Kien tienen la kapachidad de la alegria nunka piedren el tiempo kon muncha avlastina |
El amor aze pasar il tiempo i el tiempo aze pasar il amor |
El ke merka del ladron en tienpo lo aze su patron |
Koje las flores del buen tiempo, ke presto yegara el invierno |
El ke guad(a)ra malkerensia kon tiempo piedre su sensia |
Nada vale di korrer si kali ir a tiempo |
Segun el tiempo se kura el yenso |
Al tiempo el konsejo |
A la pera dura, el tiempo la madura |
El mas buen mediko es la natura, el tiempo i la pasensia |
El tiempo es un riko trezoro |
A mal tiempo buena kara |
Tambien el tiempo es sombaidor |
Guadra il saman i al tiempo valdra mas |
tierra f. |
ארץ, קרקע; אדמה, עפר, אבק; רצפה; ארץ, מדינה, כדור הארץ |
land, ground; earth, soil, dust; floor; country, globe |
Ke se unda adebasho la tierra |
La tierra muestra ke no mos falte |
Diez anyos in kadenas i no uno debasho de tierra |
El ojo del bivo se incha kon un poko de tierra |
Kuando aze luvia los sielos yoran, la tierra riye |
Mas vale mil anyos en la pranga i no un punto en la tierra |
Ombre en lo ke te kontienes tanto sobervio tienes. Tu fin es polvo i tierra |
Lakirdi de mar, por tierra |
Por yerro di mediko la tierra lu kovija |
Amaha la tierra, amaha la duelor |
La diferensia es de los sielos a la tierra |
El mas fuerte ombre tapa la tierra |
Abata la tierra, abata el korason |
Apreta la tierra, apreta el mal |
Lo ke dan del sielo, ke lo resiva la tierra |
Mas vale sevada de su tierra, ke trigo de tierra ajena |
Agua no topi, de la tierra me lavi |
Yora el sielo, yora la tierra |
tijera f. |
מספריים; מסוע (להסטת פסי רכבת) |
scissors; conveyor (for shifting railway tracks) |
Mi ija leshera enyudo i tejera |
tikía f. |
שחפת; רזון גדול, שחיפות |
tuberculosis; great thinness, emaciation |
Azno, no muere de tikia |
timbaraná (t.) f. |
בית משוגעים |
madhouse |
Lokos i bovos a la timarana |
tinaja f. |
כד, לגין, כד גדול למים |
jug, large jug for water |
El vinagre fuerte aze danyo a su tinaja |
Agro huerte se aze danyo de si para si |
tino (1) m. |
קדירה, כד, גיגית |
cauldron, jug, tub |
Mete tino en bikkur holim vala mas de maase tovim |
Los ke meten tino en sortero, kreen bastante en agorero |
Guevo ke mostra puntiko de kolorado, ten tino ke el komerlo es muy defendido |
En la mujer ermoza de tu vezino vale la pena de tener mucho tino |
Kale meter muncho tino en la instruksion, sin eya el ser es una abominasion |
Kuando entra vino se hue el tino |
Antes de azer las demandas, ten tino en todas las vandas |
El ke mete tino en anoiologia save el fondo de la sabiduria |
Kada uno en su tino tiene algun espino |
Tiene tino de gato |
Kuando te asentas delantre de savios ten tino i no avres presto los lavios |
No atagantes al Sinyor del Mundo kon munchas rogativas ten tino ke ya las sintio todas, |
Si keres saver el fondo del judaismo ten tino ke la skola i sinagoga es uno |
tinta f. |
דיו; ''דיו'' - כינוי לשיכור שאינו יכול לעמוד על רגליו |
ink; ''ink'' - a nickname for a drunk who can't stand on his feet |
No ay ni tinta ni papel lo kue yevo |
tinya f. |
שחין, נתק, גזזת; זוהמה; חוב ישן |
ringworm; dirt; old debt |
Del dia ke nasio tinya le kresio |
Se 'spandio komo el piojo en la tinya |
tinyozo n. & adj. |
מוכה שחין, מחוטט; אדם היוצא מכליו כדי לקבל אורחיו בסבר פנים ובתשומת לב מירבית |
a person who is stricken with ringworm; a person who goes out of his way to receive his guests with the utmost hospitality and attention |
Al tinyozo un grano mas |
Es tinyozo ma es venturozo |
Kavesas ki lavi, tinyozas mi salieron |
tío m. |
דוד, דוד גדול (אחי הסבא); שם הניתן בפניה לאדם מקורב או מפשוטי עם |
uncle, great uncle (grandfather's brother); a name given to a close person or commoner |
Buenas noches tio Hayim, mucho karabalik a la frente |
tira f. |
רצועה, רצועת בד, חיתול; סחבה |
strip, cloth strip, diaper; rag |
La mentira tiene kurta tira |
tiralanya f. |
עכביש; קורי עכביש |
spider; cobweb |
Para vuestra ija ke kere estar prenyada ajo mesklado fino kon vieja tiralanya |
Aferarse de las tiralanias |
tirar v. |
ירה, קלע; זרק, השליך; הדפיס, הדפיס מהדורה; לקח, משך, קיבל |
to shoot; to throw, threw; to print edition; to take, to pull, to receive |
Avlar sin pensar es tirar sin apuntar |
tishabeav (ebr.) m. |
תשעה באב |
Tisha b'av |
Tener kara de tisha beav |
Largo komo la haftara de Tishabeav |
Ke age darshar, ke sega en Tesha beav |
Darsha mi ijo ke sea en tisha be-av |
Nunka Djoha bezo la mano, kuando ya la bezo en Tisha be-av |
tizna f. |
פיח |
soot |
Kita la tizna, mete la karvonera |
De la tizna a la karvonera, es esfuegra i nuera |
Disho la tizna a la karvunera vate mas ayi |
todo adj. & adv. |
כל- |
all- |
De todos males son guadrados, de hazinuras son sanados |
De todas las palavras no se incha una kashka d'alviyana |
Todo pasa por este mundo, guay onde pasa |
Azno, kon oro alkansa todo |
No komas delantre de todos porke te tienen ojo en todo |
El eskaso todo lo ke kome lo aze biskocho |
Kita todo kulevras de la boka |
Los ke son muy miop todo echan al chop |
Kita todo perlas de la boka |
El prove veye todo preto |
Ken finye i amasa todo pasa |
El ke esta sin blanka, todo todo le manka |
Todo komo todo i la novia a su modo. |
Ken todo kere, todo piedre |
El ke non da sedaka del todo por seguro es atavanado |
Los examinan todo de serka, muncho miran ama muy poko merka |
Todo lo ke briya no es oro |
Ashuguar de oro i de marfil le yeve, kon todo mi esfuegra tuvo ke dezir |
A ken todo basta nada le manka |
Todo lo muncho es danyozo mizmo paras munchas |
todo m. |
הכל |
everything |
Desha todo i andavos al banyo |
Deshi todu vati a la kama |
Ashugar i kontante, todo delantre |
El muerto no save nada, todo es para el ojo del bivo |
El bueno kon el malo i el malo kon todos |
Mal de todos non es mal |
Kuando todo todo, kuando nada nada |
El boi i la oveja, todos la mesma konseja |
Sekretos de dos, sekreto de Dio, sekreto de tres, sekreto de todos |
Todos se vayan anpalar, ki yo al talamon mi vo asentar. |
Kon vida i salud todo se aze |
Sekreto ke sea, ke todos lo sepan |
Kuando aze luvia a todos toka |
Kuando kantamos todos oyen, kuando suspiramos todos fuyen |
toka f. |
טורבן, מצנפת, שביס; אריג לשביס |
turban, bonnet; cloth for turban |
La mujer loka por la vista pierde la toka |
tokar v. |
נגע, מישש; נגע ללב; העליב; ניגן על כלי נגינה; ''סחב'', גנב גניבה קטנה |
to touch, to feel; to touch the heart; to insult; to play a musical instrument; ''carry away'' - a small theft |
Mas tokan dientes ke parientes |
Lo ke toka a la kamiza, no toka al antiri |
Las manos tokan oro, tokan i lodo |
Para el elevo es bendision kuando tokas su imajinasion |
Amigos i ermanos saremos, ma a la bolsa no tokaremos |
El ke unya de djuduyo toka, la kavesa se le korta |
Kuando aze luvia a todos toka |
Ya me toko el kochio al gueso |
Oro toka, lodo se le aze |
No tokes lumbre en Shabat |
La vejez, si la vesh en basho, no la tokesh |
Ken toka miel se chupa los dedos |
Muncho bien te kero, la bolsa no me tokes |
Kuando las manos no tokan, las paredes lo echan |
Ken de la alma sale, a la alma toka |
Si nasites en Adar non te toka el nazar |
toleransia/tolerensia f. |
סובלנות, טולרנסיה |
tolerance |
Milizina de kualker ansia es la pasensia i la toleransia |
tomar v. |
לקח, נטל; תפס; לקח אשה/לקחה בעל - התחתן/נה; קיבל; קנה |
to take; to catch; to take a wife/a husband - to marry; to receive; to buy |
En tomar i dar es fasil de yerrar |
A Moshon tomi, a Moshon deshi, a Moshon me lo vo tomar |
Es d'el tomar |
Konsejo de tu kompanyero toma i el de tu korason no deshes |
El konsejo de todos tomo, ma el mio no desho |
Madre i ija por dar i tomar, son amigas |
El meoyo de la mujer es poko, ma ken no lo toma es loko |
Ken tiene guadrado dolores kuando abashan les toma dolores |
Konsejo de mintirozo dengunos no toman |
Kien mete kara, toma marido |
El loko da, el meoyudo toma |
Mira a la madre, toma a la ija |
Abasha eskalon, toma mujer, suve eskalon, toma haver |
Dar kon las manos, tomar kon los pieses |
Ande la da, ande la toma |
Los anyos ke da el Dio, no los toma atras |
Tomame kuando me veyes i no kuando mi bushkas |
Donde las dan, las toman |
Kualo azen los Sheres? Toman dos mujeres! |
Dar i tomar sale korkova |
Al malo tomalo de la mano |
Kome poko toma (maso)[moso] |
Kuando el malor viene tomalo a pasensia |
El mundo esta en dos ruelas, dar i tomar |
Estas dadas son tumadas |
El Dio la dio, el Dio la tomo |
Tomar los kaminos en las manos |
tomarse v. refl. |
החשיב עצמו; לקח לעצמו; נתפס; נישאו |
to consider oneself; to take for himself; to be caught; to be married |
Ken non tiene ke azer se toma kon la mujer |
Puedo i no puedo kon mi mujer me tomo |
tomat m. |
עגבניה |
tomato |
L'agrada tomates i no l'agrada datiles |
tomba f. |
קבר, קבורה; מצבה |
grave, burial; tombstone |
Los dias pasan komo la solombra i el rikordo keda asta la tomba |
top (t.) m. & adj. |
כדור, כדור בד, כדור נייר; גליל/חבילה (של בד/של חוטים); גוּלה; פגז; חידוד לא מוצלח; מגושם |
ball, ball of cloth, ball of paper; roll/package (of cloth/of threads); pellet; shell; unsuccessful wit; clumsy |
Tomo el top i la romana |
topadura f. |
מציאה, מציאה מחדש; מציאת תירוץ |
finding, reinventing; finding an excuse |
Topadura de kos-huegras |
topar v. |
מצא, גילה, מצא שוב |
to find, to discover, to find again |
A la mar si va, no topa agua |
Kuando topas un medio bovo, toparas un entero bovo |
Echa tu pan a la mar, un dia lo toparas |
Ken melda arba veesrim sienpre topa hayim tovim |
Azer bien, topar mal |
Ken bushka al padre, topa a la madre |
Kuando la bolsa esta vazia non vash a topar munch[a] manziya |
Toma un pidaso di pan, echalo a la mar, un dia lo toparas |
Los ke serran los ojos, van a topar piojos |
Bushkando un sapato, topi un raton |
Ken kefi aze lo topa |
Djoha se fue al banyo, topo de kontar un anyo |
Komo azi, ansina ki topa |
El ke tieni barva ya topa penye para pinyarla |
El ke en la Ley non topa savor, en su mujer non deskuvre amor |
Agua no topi, de la tierra me lavi |
Ken bien aze, bien topa |
toparse v. |
נמצא (להמצא), מצא עצמו, נתקל ב-, נוכח |
to be found, to find oneself, to encounter |
El ke se topa deznudo tiene razon de ser mudo ; el deznudo sin manto tiene muncho espanto |
Kien tiene kuatro i gasta sinko nunka se puede toparse riko |
La lengua de la esperansa onde esta? Onde se topa avtaha i feuzia |
I en la chanta del prove se puede topar un juvayer |
Persona ke aze gran mal, se topa en muy negro hal |
Kon travajo i alegria se topa buena kompanya |
Korro, korro, en mi lugar me topo |
Onde ay muncho repozo non se topa el selozo |
Mas muchas moshkas se topan en la miel de lo ke en el vinagre |
torá (ebr.) f. |
תורה |
torah |
Dotrina de muestra Torah enaltese la emuna |
Kada koza kon su mazal, asta el sefer tora de la alaha |
tornaboda adj. |
אדם קל דעת |
a frivolous person |
Siete vezes de keda en bonora, shabat de tornaboda |
tornada f. |
חזרה, שיבה; הלוך רוח, ביטוי הגיגים |
return; mood, expression of thoughts |
Ida sin turnada |
tornar v. |
סובב, סבב, הפך, פנה, השתנה; חזר; החזיר |
to turn, to revolve, to change oneself; to return; to return |
Komo el Dio la krio, mas por eya no se turno |
Vaya i no torne mas |
Kuando tu ias onde el maestro del pie kortado, yo ya estava tornado |
Ande eyos van, yo ya torno |
La komida es una malatia, eskapa por la noche, torna por el dia |
Matan a el padre i tornan por la madre |
tornarse v. refl. |
הפנה, הסב; שב בחזרה |
to turn; to return back |
Se torno kon los mokos enkolgando |
Piedra arondjada no se torna atras |
torpe n. & adj. |
טיפש, אויל, חסר דעת, קשה הבנה, שוטה, מטומטם; מגושם, כבד תנועה, חסר כשרון, בעל ידיים שמאליות, נרפה |
stupid, foolish, mindless, hard to understand, dumb; clumsy, slow-witted, untalented, left-handed, lazy |
Los torpes profesores embezan lo ke saven, profesores sesudos saven lo ke anbezan |
torpedad f. |
קשי הבנה, טפשות, אטימות שכל; מעשה סכלות, מעשה של טמטום מוח |
stupidity, dullness of mind; an act of foolishness, an act of mental stupidity |
Sin shalom viene torpedad, kon shalom se aserka la verdad |
torpez/a f. |
טמטום, איוולת, טפשות, כבדות, חוסר כשרון, חוסר זריזות, כבדות תפיסה |
stupidity, folly, heaviness, lack of talent, lack of agility, heaviness of perception |
Los ke enbabukan en la sensia de astrolojia biven vida de torpeza i en el mundo fantazia |
tos/tose f. |
שיעול |
cough |
D'ayi li dio la tos a la gayina |
La tose i el azno no se puede (e)skonder |
tósigo m. |
רעל, ארס |
poison, venom |
Poko tosigo no entosega |
Espantate de la ravia es tosigo en la alma |
Despues de peshe, tosigo es la leche |
Mucha mujer i gozo es tosigo danyozo |
tostado adj. |
קלוי, צלוי |
roasted |
Dezea la prenyada nieve tostada |
tovaja f. |
מגבת; מפית שולחן |
towel; table napkin |
Mosas i mansevos tovajas de manos |
traer v. |
הביא, לקח איתו, הוליך; גרם |
to bring, to take with him, to lead; to cause |
Ijo ganador, yeva tres, trae dos |
Ke no traye el Dio a kayer in manos de kriyos |
Muncho trusho el padre de la novia |
Kon buena djente lo digo, uno yevaron, uno trosheron |
Gastador i pompozo non traye dia bueno |
La noche es komo la prinyada, no se save lo ke va trayer la madrugada |
La ambre i el frio traen a la puerta del enemigo |
La butika traya kaza i la kaza no traya butika |
Akeyos polvos trusheron estos lodos |
El mal trae el endjenio |
El azno trae la paja i el se lo kome |
El amor i la ambision puede traer la traision |
traisión f. |
בגידה, הפרת אמונים, בגד, פשע |
betrayal, crime |
El amor i la ambision puede traer la traision |
Ijo, de kuanto tu nasites, me armates traision |
tramuz m. |
תורמוס |
lupine |
Un darush i un perush por una kashka di tarmuz |
travajo m. |
עבודה, עמל, יגיעה; יצירה |
work, labor, toil; creation |
Kon travajo i alegria se topa buena kompanya |
Kuando tu travajo es terminado vash estar alegre i repozado |
El travajo no dezonra sino da provecho i onra |
travar v. |
משך, הוציא, גרר, סחב, הוציא, משך (כסף), משך (בקסם); דמה ל-; סבל |
to pull, to bring out, to drag, to carry, to pull (money), to pull (by magic); to resemble; to suffer |
Sinyora mestra, enfili la alguja, yo la vo travar |
Kada uno trave la kuedra para onde el |
Al enforkado le trava la kuedra |
tredje num. |
שלושה עשר, שלוש עשרה |
thirteen |
Ainda esta in sus tredjes |
trenta num. |
שלושים |
thirty |
Esta vistidu a la trenta i una alfineti |
Arrekujer mokus de trenta i un loko |
tres num. |
שלוש, שלושה |
three |
Mi vezina me dezonoro una vez, i yo dos i tres |
Ande se kome la mala sena? Ande ay ijos de tres maneras |
Manda para tres, ke l'otro kedo en kaza |
Sekretos de dos, sekreto de Dio, sekreto de tres, sekreto de todos |
Dos djidios en tres ''killot'' |
treskilado adj. |
מסופר, שנגזז (גז) |
cut (hair), shorn |
La haveransa traye mucha ansia, al kavo del anyo sale treskilada |
Fue por lana i salio treskilado |
trezoro (fr.) m. |
אוצר, מטמון; ''אוצר'' (שם חיבה) |
treasure, hoard; ''treasure'' (nickname) |
El tiempo es un riko trezoro |
trigo m. |
תבואה, דגן, חיטה |
grain, cereal, wheat |
Por miedo de pashariko no ensembrar trigo |
Dos piedras pontudas no molen trigo (o molino) |
Mas vale sevada de su tierra, ke trigo de tierra ajena |
tripa f. |
מעי; בטן, כרס |
intestine; stomach, belly |
Si las tripas non puede inchir ke vale tefila sin hayir |
Mas deznudo kayi de la tripa de mi madre |
Tiene tripas buenas |
Djoha izo una bodika, todo para su tripika |
Kuantos bukados kaven en la tripa i uno mas |
El dia bueno echalo a la tripa |
Korta la Amida por dizir ke vos erguela la tripa |
Bendichas tripas de madre, ke esto parieron |
El ojo mas ambriento de la tripa |
El lovo izo una bodika, todo para su tripika |
Tripa vaziya, korason sin alegriya |
Regoldea la mi nuera kon la tripa yena |
triste adj. |
עצוב, נוגה, עגום, קודר |
sad, mournful, gloomy |
Si paz no existe, se pasa la vida triste |
El kapriso es un triste visio |
trokar v. |
החליף, המיר, שינה, חידש; סילף, פגם |
to replace, to convert, to change, to renew; to distort, to flaw |
Mujer puede trokar kolor de su pelo ama nunka el karakter de su selo |
Anke non puedemos trokar lo ke paso, puedemos preparar para el futuro |
Kuando vas a salir a kamino non trokes de direksion |
Troka de lugar, troka de mazal |
Troka el kazal, troka el mazal |
El lovo puede trokar su mirada ma non puede trokar su manya |
Lovo troka su samara ama nunka su natura |
trokarse v. refl. |
השתנה, התחלף; החליף בגדים |
to be changed; to change clothes |
Manyas no se trokan |
Te troko el soy |
troncho m. |
קלח, ליבת החסה; כינוי לטיפש, אויל, חסר דעת, מטומטם, אויל משריש, טיפש מטופש, ''בול עץ'' |
head (cabbage), cob (corn), the core of lettuce; nickname for a fool, an idiot, a ''log of wood'' |
Avleme mi padre i yo troncho ke troncho |
Kien troncho nasio, troncho murio |
trueno m. |
רעם |
thunder |
Ni luvia sin truenos, ni parto sin dolores |
tsadik (ebr.) m. |
צדיק |
righteous |
Tsadik, es kada uno en sus ojos |
tsedaká (ebr.) f. |
צדקה |
charity |
Tsedaka sin hohma es komo una muchacha siega |
tu/s adj. poss. |
שלך/שלכם/ן |
yours |
Ken t'aharvo? Tu boka |
Lo ke azes kon tu mano, no lo aze ni tu ermano |
tu pron. pers. |
אתה/את |
you |
Alevanta tu, me asentare yo |
Antes ke te la kortan, kortala tu |
tuerserse v. refl. |
התעוות (גם מוסרית) |
to be distorted, to be perverted |
Ken no siente a su mujerika, se tuerse la orejika |
tuerto adj. |
מעוות, עקום, מסולף; פוזל |
distorted, crooked; squinter |
El ke tuerto nase nunka s'enderecha |
Kara tuerta - ventura direcha |
La kola del perro estuvo disiete anyos en la prensa i yene tuerta |
Arvole tuerto nunkua se enderecha |
Kazo ala tuerta, mitio il mundo in ribuelta |
Asentate tuerto i avla derecho |
tura f. |
משך, משך זמן |
duration, duration of time |
Si en kazados no ay amor de tura, no tienen vida segura |
Hazinura de tura muerte segura |
turar v. |
ארך, נמשך, נותר, נשאר, החזיק מעמד, התקיים |
to last, to remain |
La vieja porke tura, porke se kura |
Ke tura el pie i la mano |
Poko me tures |
Lo ke se aprende en la kuna nunka se piedre i sienpre dura |
Mujer, ayre i ventura en un estado poko tura |
En la kaza del kumarchi poko tura la alegria |
Una pader rota tura mas muncho de una sana |
El kantaro roto tura mas muncho del rezio |
La mujer i la roza fiske la afreskas te tura ermoza |
Lo ke otro vistio a mi poko me turo |
Turkía f. |
תורכיה |
Turkey |
Ni mulk en Turkia, ni mujer de Romania |
turko m. & adj. |
תורכי; תורכית |
Turkish; Turkish |
Guadrate de djudio riko, de grego buracho i de turko prove |
Me arrepenti de blaho a turko |
Ya esta la guerta, komo la turka muerta |
Ya va venir el Turkito por la fez |
tuyir v. |
הכאיב, לחץ, גרם כאב; לחץ כספית; שיתק, הטיל מום, קטע, הקשה (את האברים); חבל |
to hurt, to press, to cause pain; to press financially; to paralyze, to mutilate, to cut off, to stiffen (the limbs); to wound |
Kurbachadas en kulo ajeno no tuyen |
tuyo/tuya/s pron. |
שלך/שלכם/ן (כינוי קניין אחרי שם עצם) |
yours (possessive pronoun after a noun) |
De los tuyos - d'enfrente |
Kuando los tuyos ian, los mios ya venian |
Lo mio mio, e lo tuyo mio |
Arremediate kon lo tuyo i no tengash menester a ninguno |
Mira el echo tuyo i no avles mal por ninguno |
último adj. |
אחרון, קיצוני; סופי, מוחלט |
last, extreme; final, absolute |
Ken aria ultimo, aria mas bueno |
La manyana koma komo rey, a medio dia komo persona, la noche komo el ultimo prove |
A la edad de 75 anyos se amato la ultima luz |
umano adj. |
אנושי, הומני; נדיב, רחום |
humane; generous, compassionate |
Errar es umano i perdonar es divino |
umildansa f. |
ענווה, ענוותנות, שפלות ברך |
humility |
Tu avla seya kon umildansa, en tu enimigo no dezeyes vengansa |
umo m. |
עשן |
smoke |
Lenya sin fumo no ay |
La rikeza es un fumo; la grandeza nada vale, porke la terrivle muerte siempre vindikara |
Fumo es la fin de todas las lazerias |
un/una adj. |
תווית מסתמת; אחד/אחת |
objective label; one |
Todos a una sin dolor ninguna |
La uva se empretese de ver la una a la otra |
Ni bovo ni loko, ni uno komo el |
El Dio da a unos - para ke apiadan a otrus |
Kita la fez de uno la mete a otro |
El malor de unos aze el bonheur de otros |
undirse v. refl. |
טבע, הטביע את עצמו |
to be drowned, to drown oneself |
Ke se unda adebasho la tierra |
uno/una num. |
אחד/אחת |
one |
Arrekujer mokus de trenta i un loko |
Azer la una en dos |
Ken izo uno, izo munchos |
Dos kulos en una braga |
untado adj. |
משוח; שקיבל שוחד (ש''מרחו'' את ידו) |
anointed; who received a bribe |
Karros untados kaminan i buenas samaras kayentan |
Yagas untadas ya duelen ma no tanto |
untarse v. refl. |
נמשח; התמרח |
to be anointed; to be smeared |
Ken mucha manteka tiene i el kulo se unta |
De la ermozura no se unta, ni se kome |
unya f. |
ציפורן |
nail |
El ke unya de djuduyo toka, la kavesa se le korta |
La karne, de la unya no se esparte |
uva f. |
ענב, ענבים |
grape, grapes |
La uva se empretese de ver la una a la otra |
Kome la uva i non demandes de ke parra es |
uzarse v. refl. |
היה נהוג; התרגל, רכש הרגל, הרגיל עצמו |
to be customary; to get used to, to acquire the habit |
Lo ke se uza no se eskuza |
Uzate a azer lo bueno i puedes venser lo negro |
uzo m. |
מנהג, נוהג, הרגל; שימוש |
custom, practice, habit; usage |
El uzo es segunda natura |
El ke kontinua su feo uzos desha lo seguro por lo dubdozos |
A la vezina li incho el fuzo, a mi me keda el uzo |
Vestir a uzo, komer a gusto |
vaka f. |
פרה |
cow |
Es komo la vaka, ke da muncha leche, ma da el tepene i la vierte toda |
vakero m. |
רועה בקר, בוקר |
cattle herder |
Ayer vakero i oy kavayero |
valer v. |
היה שווה, עלה; היה יעיל, היה בעל תועלת |
to be worth it; to be effective, to be beneficial. |
Mas vale bien de leshos i no mal de serka |
El azer e no valer |
Ke te vale ermozo bastidor si non puedes teshar un buen amor |
Mas vale kaer en un rio furiente, ke en bokas de la gente |
La alegria en el momento de rekoltar vale muncho mas ke en el momento de senbrar |
Mas vale mil anyos en la pranga i no un punto en la tierra |
Mas vale un amigo ke parientes i primo |
Una vezina buena, vali mas de una ermana |
Mas vale la piedra del amigo ke la mansana del enemigo |
Mas vale sevada de su tierra, ke trigo de tierra ajena |
Nada vale di korrer si kali ir a tiempo |
Mete tino en bikkur holim vala mas de maase tovim |
Mas vale un ojo de sol ke un siento de shavon |
La buen eksperiensa vale mas de la siensia |
La rikeza de tu padre parti no vale |
Las palavras en su ora, valen mil dukados |
Moneda ekonomizada vale kuatro vezes ganada |
Guadra il saman i al tiempo valdra mas |
Mas vale el hen ke el bien |
La repuesta en su ora vale mil dukados |
Mas vale ajenos ke parientes |
Mas vale akolantado ke deseado |
Kien mucho avla, poko vale |
Mas vale parir i no un panaris |
Mas vale kayido ke non pudrido |
Mas vale sudar ke sarnudar |
Mas vale tadre ke nunka |
Mucho vale i poko luze |
La estreya ke le valga |
Si non tienis grosh - non valis grosh |
valor m. |
ערך, שווי; תוקף של תעודה; בבנקאות: יום ערך; גבורה |
value, worth; validity of a certificate; in banking: value day; valor |
La valor de una buena instruksion ke dezvelopa un meoyo avierto vale mas de todo oro en el mundo |
Kuando la vida esta en perikolo la valor del shabat es eskondido |
Los bienes ke azen por pavor non tienen dorada nin valor |
valutozo/valudozo adj. |
בעל ערך, יקר |
valuable, expensive |
Lo bueno i lo ermozo siempre es valutozo |
Buenas palavras son valutozas |
vanda f. |
צד, עבר, מקום |
side, place |
Antes de azer las demandas, ten tino en todas las vandas |
Aya vayas meskino, seyas de vanda de la mujer i no de el marido |
vanedad/vanidad f. |
הבל, הבלות; יהירות, התיהרות, התפארות בדברי שוא |
vanity; arrogance, boasting in vain things |
El nombre le abasta, la vanidad lo arrasta |
vano adj. |
ריק, ריקא, איש ריק ונבוב, יהיר, רברבן, שחצן; טפל, של שוא/הבל/סרק |
empty, vain, an empty and vain person, arrogant, boastful, arrogant; careless |
Una vida sin esperanza es nada, vazia, i vana |
Si te das a kozas vanas non puedes bivir kon ganas |
vara f. |
מוט, מקל, מטה, שבט, שרביט, חוטר; מחיקה, קו מחיקה |
rod, stick, staff, scepter, wand; erasure, erasure line |
Ya vino el de la vara blanka i kolorada |
Aras i varas i negras fadas |
varaklí (t.) adj. |
מוזהב |
gilded |
Pepino varakli |
vavá (gr.) f. |
סבתא; זקנה בלה |
grandma; old woman |
Le va vinir el mioyo, kuando le va vinir la salud a mi vava |
La shaka de tu vava |
vazía f. |
דיבור שנזרק לאוויר כדי ''לדוג'' מידע |
speech thrown into the air to "fish" for information |
Echar una vazia, aferar una yena |
vaziar v. |
שפך, הגיר, הערה; יצק; רוקן, הריק |
to pour; to empty |
La mujer destruidera, vazia del marido la faldikera |
Kuando vazian bolsas por maasim tovim los buen proves se gozan en los moadim |
Vaziando la mar kon una dedal |
Inche kuvos vazia a la mar |
vaziarse (pop.) v. refl. |
התרוקן; התרברב, התפאר, השמיע דברי רהב; הלך לשירותים, סבל משלשול; רזה, הדלדל |
to be emptied; to brag, to boast, to speak boastfully; to go to the bathroom, to suffer from diarrhea; to become thin |
La bolsa del riko se vazia i la del prove no se inche |
vazío adj. |
ריק, פנוי (מקום); ריקא, איש ריק ונבוב; חסר ערך, שאין בו ממש |
empty, vacant (space); an empty and hollow person; worthless, devoid of substance |
Ojo vazio |
Ken tiene el ojo vazio, nunka el papo no inche |
Kalavasa vazia no kaye a fondo |
Sako vaziyo no se esta en pies |
Kuando la bolsa esta vazia non vash a topar munch[a] manziya |
Un ombre sin amigo es un ombre vazio |
Un plomo vazio espanta dos personas |
Saviduria sin eksperiensa komo una kasha vazia |
Tripa vaziya, korason sin alegriya |
Una vazia i otra burakada |
Si avlas egzajerado te yaman un vazio |
vazo m. |
כוס; אגרטל |
cup; vase |
Ijos i vazos no son nunka muchos |
El ke beve vino non kota vazos |
Vazo malo no kaye de la mano |
Ke te se arompa el vazo |
vedre adj. |
ירוק; לא בשל, בוסרי; טירון; טיפש, חסר דעה והשכלה; שפניו הוריקו |
green; unripe, immature; novice; stupid, lacking in opinion and education; whose face has turned green |
El aire i la luvia arasto seko i vedre |
Komo la lenya seka se kema la verde |
Il kolorado kon el vedri le va bueno |
El paliko vedre se endirecha |
vedrura f. |
צמחיה, צומח, ירק, דשא; ירקות, עלים ירוקים המשמשים בסלט; טחב, ירוֹקה, ירוקת |
vegetation, green, grass; vegetables, green leaves used in salad; moss, greenness |
Mejor yantar de verdura i sin pasion ke bue(y) engordado kon aborrision |
vejés/vejez f. |
זיקנה |
old age |
La vejez, si la vesh en basho, no la tokesh |
Una viejes frankamente akseptada komo una segunda mosedad invitada |
A la vejes, kuernos de pes |
Gozate de tu manseves - porke non saves komo de vejes te aspera |
Asombra a la manseves para ke arkojas a la vejes |
En pensando a la vejes no gozamos de la manseves |
Goza la mansevez ke en la vejez la soba i el minder |
Vejes kon livianes |
Lo bueno se kera para la vejes |
Kien kiere kazar kon mosa ke no se aspere la vejesh |
Vejes, no me la alaves |
La viejes es una hazinura inkurable |
Non deshes la viejes ke sea el invierno de tu vida. Azedlo vuestro bien rekolte. |
La djuventud es kuravle, la viejes es inkuravle |
velada f. |
ליל שימורים |
watch night |
Mirada i velada komo la reina |
velado adj. |
מעולף, מולט, לוטה, מכוסה |
overwhelmed, overturned, covered |
Komida velada no la kome kual siker barva |
velar v. |
היה ער, שמר כל הלילה, עמד על המשמר, השגיח על מישהו; ציעף, כיסה בצעיף |
to stay awake, to keep watch all night, to stand guard, to watch over someone; to cover, to cover with a scarf |
La noche es larga a la dolor ke se vela |
velo m. |
צעיף, רדיד, רעלה, הינומה, לוט (הסיר את הלוט) |
veil |
Ni novia sin velo, ni mujer sin selo |
Alvanta el velo, i veras en lo kue t'emborujas |
Ya keto el velo |
veluntad f. |
רצון |
desire |
Pan i kezo i buena voluntad |
Yerro del mediko, veluntad del Patron del mundo |
Ya basta le veluntad ke keris azer bundat |
vena f. |
וריד, עורק (של שיש, עץ); רובד; מצב רוח, שגעון חולף |
vein, artery (of marble, wood); layer; mood, passing madness |
La sangre ke deve korrer no keda en la vena |
vender v. |
מכר |
to sale |
Vendio la kaza por mirkar ravana |
Kien vende el sol, merka la kandela |
El ke save merkar barato i vender karo es un merkader muy zeki i raro |
Gana poko en vendiendo mucho |
Ken marka lo ke no le preme, vendera lo ke tiene |
Esto tengo - esto vendo |
Vender perlas a los bahehavanes |
venderse v. refl. |
נמכר (להמכר); בגד, מכר עצמו |
to be sold; to betray, to sale himself |
Salud no se venda ni se merka |
vendido adj. |
מכור, מסור, נכנע, צייתן |
sold, devoted, submissive, obedient |
El ke esta vendido sin dubio es perdido |
vengansa f. |
נקמה, פעולת גמול |
revenge, act of retaliation |
Muerte no es vengansa |
Tu avla seya kon umildansa, en tu enimigo no dezeyes vengansa |
La muerte no es una vengansa ma es una buena eskombransa |
vengar v. |
נקם |
to revenge |
Ombre reglado nunka lo veras vengado |
venida f. |
ביאה, כניסה, הופעה |
arrival, entrance, appearance |
La ida esta en mi mano, la venida no se kuando |
A tus idas, mis venidas |
Esta venida tenga ermanos |
venir v. |
בא, הגיע; התאים; היה לה מחזור |
to come, to arrive; to suit; to have her period |
El dia ke no esperi vino el ke no pensi |
Dalelde a Sara, ke venga mi sira |
A ken es de yorar al ke tinia bien i vino en mal |
El mez va i viene, korra komo el kavayo |
La salvasion de Israel es kuando viene el Goel |
De vez ke vengo yeno, so marido bueno |
Al riko kon salud, al prove: donde te vino? |
No te burles del borracho, te viene a la kavesa |
El ke viene despues de mi ke serre la puerta |
Lo ke ves enfrente es fasil, lo ke va a venir es defisil |
El guerko ke se va es mijor del ke viene |
A la haragana, la noche le viene la gana |
No ay mal ke por bien no venga |
Kuando el malor viene tomalo a pasensia |
Ke venga el Mashiah, ke no sea en muestros dias |
De noche te vengo a ver, ke de dia non puede ser |
Kuando los tuyos ian, los mios ya venian |
La piedra grande viena del amigo |
Pensa lo negro, ke te venga lo bueno |
Asta ke al riko le viene la gana, al povre le sale la alma |
Al ruido de los platos vienen los gatos |
Konviene o no konviene kale tomar la vida komo viene |
Kuando no se bare viene djente |
Nada non se azi sin ke venga la ora del Dio |
Ke azesh ke ya vine kedavos in buena ora ke ya me vo ir |
Kien esta mijor eskoje, venga uno se la anoje |
El apetit vieni en komiendo |
No keras mal al de enfrente ke te vieni a ti |
Non azes al de enfrente, eso ke non keris ke te lu azin a ti |
Ken de kaza fuye, a kaza viene |
Ke kaza Sara - ke venga mi sera |
No agas mal al malo, ke mal no te vendra |
Si es la mi ija venga en los mis brasos |
Le va vinir el mioyo, kuando le va vinir la salud a mi vava |
Dulse me vengash |
venirse v. refl. |
הגיע; טרף חלבון עד שעשהו סמיך |
to arrive; to blend protein until it becomes thick |
No se viene a peinar a uno ke no tiene kaveyos |
Mi vini kon la luenga sudada |
venser v. |
ניצח, הכריע, גבר; ריסן, הבליג |
to conquer, to overcome, to prevail; to restrain, to restrain oneself |
Pleto entre marido i mujer, la kolcha tiene de venser |
Si el korason fuera de azero no lo vensia el dinero |
Uzate a azer lo bueno i puedes venser lo negro |
ventana f. |
חלון, צוהר |
window, skylight |
Lo echas por la puerta, entra por la ventana |
Aze un oyido puerta, uno ventana |
Entro pur la puerta - salio por la vintana |
'Sta de la puerta a la ventana |
Si a tu ventana yega una palomba avrila kon repozo i dile ke entra |
Para el ladron no ay puertas ventananas ni kavenado porke para el topa todo el remedio |
vente num. |
עשרים |
twenty |
Kuando el mansevo se va por lo veinte se aze un leon fuerte |
ventura f. |
מזל, אושר; מציאת בעל |
luck, happiness; finding a husband |
La ventura para akel ke la prokura |
Mujer, aire i ventura en un estado poko tura |
Ken nase kon ventura, ken kon potra i kevradura |
Meta dos piezes en un sapato i la ventura va bushkala |
Anshugar i kontado te puedo dar la vintura es a ti a buskar |
Kara tuerta - ventura direcha |
Ija ermoza sin ventura nunka ayege a naser |
Kuando mazal no ay, ventura ke bushka? |
venturozo adj. |
מאושר, בר מזל |
happy, fortunate |
El ke no es venturozo por si no puede azer venturozos a los otros |
Si puerpo i korason no estan aunados orasiones ke azes no salen venturozos |
Es tinyozo ma es venturozo |
ver v. |
ראה, הסתכל; בחן, שפט, העריך |
to see, to look; to examine, to judge, to evaluate |
Al Dio no lo vemos, de sensia lo konosemos |
Vites al azno, ni preto ni blanko |
El ken al guerko vido su negro djesto le keda |
Ojo de leon ke te koma, ojo de benadam ke no te vea |
El dia vee la lavor de la noche i se rii |
Beza mano ke keres ver kortada |
Bivir dias para ver maraviyas |
El viejo non se kere murir, para mas ver mas sentir |
Algun dia va ver la maravia |
Keres ver a la bien kazada, mirala en la kara |
Ande ves muncha djente no te enkashes |
Keres ver el mundo atras miralo adelantre |
Mi enimigo me veye murir, ke de todo mal me vera salir |
La nuera bare lo ke la suegra veyi |
Dos povres en una puerta no se pueden ver |
Ken de mi punto reira, mi aspro no vera |
A la sivdad ke iras, komo veras aras |
No ay mas sodro ke el ke no kere sintir i no ay mas siego ke el ke no kere ver |
El ojo kere ver bueno |
El ojo ve, l'alma dezeya |
Alvanta el velo, i veras en lo kue t'emborujas |
El prove veye todo preto |
Ken ti vei - la kara si li amarga |
Kien barvas ve, barvas onra |
Oyir, ver i kayar |
Los maridos ke veyan en el chukal |
Kien no a visto a Seviya nunka a visto maraviya |
Ken es el savio el ke ve lo ke va akonteser |
Kien es el siego? El ke no kere ver luz |
No es lo ke vesh, sino lo ke oysh |
Zingano ke vido pan |
Al gameo ke le vites derecho |
De noche te vengo a ver, ke de dia non puede ser |
Al friyir veresh el riir |
De su patada verash hayre |
Ojos ke no ven, korason ke no dezeya |
Lo ke mi ojo no veye, mi korason no yora |
Karas vemos, korasones no savemos |
Kuando lo vere, me lo kreere |
Ninguno veye su korkova |
Tomame kuando me veyes i no kuando mi bushkas |
Ni te vidi, ni te konosi |
Si no lo kreyes ande lo veres |
El ojo kere ver su parte |
verdad f. |
אמת |
truth |
La verdad va ensima, komo la azeite |
Anke la verdad esta en kasha de yerro tiene ke salir a luz en muy poko tienpo |
Se fueron al mundo de la verdad |
Todas las verdades no se dizen |
Entre la posibilidad i la realidad puedes examinar el kamino de la verdad |
Kieres pasar bien kon tu vezina? Toma vedra, azela me[n]tira |
La mejor mentira es dezir la verdad |
Sin shalom viene torpedad, kon shalom se aserka la verdad |
La shaka es media verdad |
Ken yora en mintiras ke yore en verdad |
En demandas de djustisia avla siempre la verdad |
Kuando uno avla la verdad nunka lo va pueder enyegar |
Avlad la verdad, perded la amistad |
Para ti mentiras, para mi verdad |
Niegar i mentir i la verdad dezmentir |
verdadero adj. |
אמיתי, נכון, נאמן, כן, מקורי, ממשי |
real, true, faithful, original, actual |
Ken es el puro i verdadero letrado, el ke pensa i mete tino en estudio |
Topas la verdadera bienaventuranza kuando deskubres en el Dio la esperanza |
verguensa f. |
בושה, בושת, בושת פנים, חרפה, כלימה, בזיון; ביישנות, צניעות; האברים האינטימיים בגוף |
shame, disgrace; shyness, modesty; the intimate parts of the body |
A poka barva, verguensa |
El ke demanda perdonansa no se espanta de verguensa |
Los ke siempre son sekeozos por la sensia nunka se deshan sonbair de la verguensa |
Verguensa de basho la kolcha |
Verguensa es de rovar i dar atras |
Mas vale verguenza in kara i no dolor in el alma |
verguensozo adj. |
ביישן, בוש, נכלם, מבוייש; מביש |
shy, embarrassed, ashamed; shameful |
El ijo del djidio golozo i verguesozo |
vero adj. |
אמיתי, נכון, מקורי, נאמן |
true, original, faithful |
Keresh tener un vero amigo, toma haver un buen livro |
Ken tiene un amigo vero, tiene un siyero |
La vera instruksion es un majiko biervo, si la tomas kon buenas se aze tu siervo |
Non a mejor mesajero ke un vero kompanyero |
verse v. refl. |
ראה עצמו, נראה, השתקף; התראה |
to see himself, to be seen, to be reflected; to see each other |
De kitar i no meter si ve presto el dip |
Kuando non ay mazal, ya si vei del dia de naser |
Al sol ki lu metas, el korason si li veya |
De lu aruvado non si vei hair |
De la manyana se ve el buen dia |
La negregura, al pareser se le veya |
Lo bueno i lo negro se veya al pareser |
Lo ke la vieja keria, entre esfuenyos se lo via |
De la kara si veya komo di korason tieni |
Kuanto mas alto me veyo, mas alto kero ser |
verter v. |
שפך, הריק, יצק, הגיר, הערה |
to pour, to empty |
Malan[y]o basin de oro ke vierte sangre de otro |
Es komo la vaka, ke da muncha leche, ma da el tepene i la vierte toda |
Bever una bota i no verter una gota |
vertud f. |
מעלה; טוהר מידות, יושר, מוסריות, יושרה |
virtue; purity, honesty, morality, integrity |
La provesa no kita virtud, ni la rikeza la pone |
Non ay grande virtud ke la mas buena salud |
La roza se seka, la virtud keda |
vestido m. |
בגד, לבוש, מלבוש, חליפה; שמלה; מעיל לספר תורה |
garment, clothing, attire, suit; dress; torah scroll coat |
Yoran kuerpos por vestidos i vestidos por kuerpos |
vestir v. |
הלביש; נהג ללבוש |
to wear; used to wear |
Vestir a uzo, komer a gusto |
Kien pasensia terna, de la oja del arvol vestira |
Ken no save vistir braga los chikures le azen yagas |
Lo ke otro vistio a mi poko me turo |
Esta vistidu a la trenta i una alfineti |
Lo resiven porke esta bien vestido i lo envien por su indolensia |
Ken amario vistio - su ermozura se astrivio |
Ni todos komen a una savor ni todos visten a una kolor |
Al azno vistieron rozas, echo la boka i se las kumio |
vestirse v. refl. |
התלבש, לבש |
to get dressed, to wear |
El ke viste de mal panyo, dos vezes se viste al anyo |
De Shavuot se vista el amorero i se deznuda el samarero |
El ken se viste de otros en medio la kaye lo desvisten |
La mentira se viste de mil kolores |
El ke viste de mal panyo, dos vezes se viste al anyo |
Kuando se vista el amorero, se desvista el samarero |
vez f. |
פעם |
time |
De vez ke vengo yeno, so marido bueno |
Siete vezes de keda en bonora, shabat de tornaboda |
Nes para ke salga otra vez |
Antes ke avles lashon 'hara kanta dos vezes la 'Hatikva |
Levantarse a sesh, echarse a diez, aze bivir el onbre diez vezes diez |
El ke kome i pensa mete dos vezes la meza |
El ke viste de mal panyo, dos vezes se viste al anyo |
La ermana de tu madre es dos vezes tu madre |
Lus ijos de mis ijos, son dos vezes mis ijos |
Antis ki agas, pensalo dos vezis |
Padre i madre es una vez |
Algunas vezes es bueno de jugar komo el bovo |
Lo fiado es dos vezes pagado |
La mansevez es una vez, el ke no se la goza, bovo es |
Mi vezina me dezonoro una vez, i yo dos i tres |
A la shemita una vez |
vezindado m. |
שכונה, סביבה; יחסי שכנות; השכנים |
neighborhood, environment; neighborly relations; neighbors |
Yerros de kazados ke no sepan vizindados |
Azno batal provecho para el vizindado |
vezino m. |
שכן |
neighbor |
El pan de la vezina es melezina |
Mi vezino tenga bien, i yo tambien |
Kien tiene buen vezino, tiene buen destino |
De el Dio i del vezino, no se puede enkuvrir |
Ken tiene tejado de vidro no echa piedra a su vezino |
Guerta i ija ande la vizina |
Serra tu puerta alava a tu vezino |
En la mujer ermoza de tu vezino vale la pena de tener mucho tino |
Kieres pasar bien kon tu vezina? Toma vedra, azela me[n]tira |
La vezina pario, a mi me se apego |
Raposas de las vezinas nunka komen las gayinas |
Grio salti de mi, vati andi mi vizina |
El mal vizino ve la entrada i no la salida |
El Dio mos guadre de vizino malo i de aire de burako |
Desha dezear tu pie onde tu vizino |
El muncho ir entrar i salir kon el vizino a la fin sale pletos |
Kuando ya estavamos un shabat sin tasa, se murio el azno de la vizina |
La gayna del vizino le parese pato |
I mas godra ke seya la gayina, puede tener de minister de la vizina |
Ni esfuegra, ni kunyada, ni vizina aireyada |
Piojo, piojo, sale de mi, vate ande mi vizina |
La kozina es negra vizina |
La lagrima fina no la vee ni la vizina |
Agradese mis vizinas ke ago kon mis gaynas |
El ke ve la barva del vizino kemar, mete la suya a arremojar |
Lavra mi vizina la loka i yo la sezuda la miro en la boka |
Ken luze kon la kuzina, non luze kon la vizina |
A la vezina li incho el fuzo, a mi me keda el uzo |
Akudia a tu vizino i tu puedes kayer hazino |
Guay del malo i su vizino alado |
vezir (t.) m. |
וזיר, שר |
vizier, minister |
El rey esta hazino, al vizir le echan las ayudas |
vezné (t.) m. |
חלון קופאי; מאזניים; איזון |
cashier's window; scales; balance |
Kon el (eya) es kon el punto i la vezne |
viajador/dera n. |
נוסע |
passenger |
Ken no kreye a la bivda, ke le se aga el marido viajador |
Kada ombre es un viajero, dezeozo de amontinyar dinero |
viaje m. |
נסיעה, מסע, טיול |
travel, journey, trip |
Empeso su viaje eterno a el paraiso |
vida (t.) f. |
בורג |
screw |
Anke la vida es una mar deskonosida semos destinados para navigarla kada dia |
Kuando la vida esta en perikolo la valor del shabat es eskondido |
La vida eterna pertenese al ombre ke bive en el prezente |
La pasensia dama kere bien rijida, porke es una koza ke toka la vida |
Sinko puntos d'alegria, sien anyos de mala vida |
La vida es un biskocho, ken se lo koma krudo, ken se lo koma kocho |
El ke pensa bien i ovra prontamente, todo su vida va estar muy kontente |
Kon pasensia i penar - alkansas tu vida salvar |
La muerte es la mas grande echa de la vida |
El ken emprezenta sus bienes en vida merese apiedregado |
Ande entra la dota, la vida non es rota |
Asta la muerte vida es fuerte |
El ke da la erensia en vida, merese palos |
Geinam en vida ke en muerte non es maraviya |
Serraron el defter de su vida |
Kon vida i salud todo se aze |
La vida es komo la solombra pasada |
Dulse vida pasan los kazados, si son fieles i amados |
Si paz no existe, se pasa la vida triste |
Kreer i esperar es la vida alargar |
Konviene o no konviene kale tomar la vida komo viene |
vidro m. |
זכוכית, זגוגית |
glass |
Das al vidro guay del vidro, das a la piedra guay de la piedra |
Ken tiene tejado de vidro no echa piedra a su vezino |
viejo m. & adj. |
זקן, בא בימים; ישן, ישן נושן, עתיק; בלה, משומש |
old, out of date; ancient; worn, used |
El Dio ke nos guadre de merkader nuevo i de puta vieja |
El Dio mos guadre de pedo de vieja i de ayre de kaleja |
Bandera vieja, onor de kapitan |
El viejo non se kere murir, para mas ver mas sentir |
Lo ke me dan ya es viejo |
Kuando la vieja dizeya - la kaza - pana si seka |
Lo ke la vieja keria, entre esfuenyos se lo via |
Marido viejo si echas a la kama paresi a un gato |
Komo viejo malo ke landres vo se aga |
La vieja porke tura, porke se kura |
Viejo malo |
Kuando ay amores nuevos se olvidan de los viejos |
Kuando el merkader kevra, bushka defteres viejos |
Aunke seas savio i viejo nunka desdenyes el buen konsejo |
Kuando la vieja se kere alegrar, se rekorda de su ajugar |
La vieja en kaza la djoya en la kasha |
A kavayo nuevo, kavayero viejo |
Las anyadas no azen sezudos, eyas non azen ke viejos |
I el viejo su fue a su eterno repozo |
No ay mejor espejo ke un amigo viejo |
La korona de los viejos es los inietos |
Eskucha a los viejos, saven dar buen konsejo |
Amigos viejos, nunka se azen enimigos |
El mansevo por dolor, el viejo por onor |
Konsejo de perro viejo |
Es botezika vieja |
Komer kon viejos i dormir kon mansevos |
El viejo le parese el mundo mal echo, el djoven ve el mundo kon muncho prometa |
Vieja en kaza, droga en kaza ; viejo en kaza entrompezo kaza |
El mansevo por no saver, el viejo por no poder, deshan las kozas perder |
vientre f. |
בטן, כרס |
stomach, belly |
Todos de una vientre, kada uno a su modo |
Mucha miel da dolor de vientre |
viernes m. |
יום שישי |
Friday |
Vate a lavar ke es tadre de viernes |
El ke giza viernes kome Shabat |
Nasido de noche de viernes |
Achakozo komo el djudio en viernes |
vijitar v. |
ביקר |
to visit |
Al harif le vijita la boveda |
El Dio lo echo i no lo vijito |
Le vijito la boveda |
vinagre m. |
חומץ |
vinegar |
El vinagre fuerte aze danyo a su tinaja |
Mas muchas moshkas se topan en la miel de lo ke en el vinagre |
Vinagre debalde es mas dulse de miel merkada |
vindikar v. |
נקם, נפרע מ-; הגן, לימד זכות על |
to avenge; to protect, to defend |
La rikeza es un fumo; la grandeza nada vale, porke la terrivle muerte siempre vindikara |
vino m. |
יין |
wine |
Muncho vino es danyozo, un pokito es savrozo |
Buen vino en negra bota |
La kriatura bolta komo el vino en la bota |
El bostezo va de boka en boka komo el vino de bota en bota |
El ke beve vino non kota vazos |
Kada meyanadji alava a su vino |
El buen vino asta la fiesta |
Kuando entra vino se hue el tino |
Vino aze sangre, karne aze karne |
vinya f. |
גפן, כרם |
vine, vineyard |
Salto la kavra a la vinya, saltara i la kavrita |
El miedo guarda la vinya |
Las vidas komponen vinyas |
A vinya grande sesto chiko |
visio (1) m. |
עונג, תענוג, סיפוק |
pleasure, enjoyment, satisfaction |
De bien i de visio perdi el ofisio |
El kapriso es un triste visio |
vista f. |
ראיה, ראות, חוש הראיה; מראה, נוף; תחזית, פרספקטיבה; דעה, השקפה; ארון זכוכית; החלק הנראה לעין |
sight, visibility, sense of sight; appearance, view; outlook, perspective; opinion, view; glass case; the visible part |
El ke es sosialista tiene ermoza vista |
Leshos de vista, leshos de korason |
La mujer loka por la vista pierde la toka |
vitrina f. |
חלון ראווה, תיבת זכוכית, חלון תצוגה, ויטרינה |
showcase, glass box, display window, |
En vitrinas no mires kon tu mujer te avri el portofolio sin kerer |
viudo (2) m. |
אלמן |
widower |
La viuda onrada, su puerta es serrada |
volán/volante adj. |
מעופף, נייד, לא קבוע |
flying, mobile, not fixed |
Palavras eskritas son permanente, ma palavras avladas son volante |
voluntad cf. veluntad |
|
|
La voluntad del puevlo es la unika fundasion lejitima del kualkier govierno |
vos pron. |
אתם/אתן; אתה/את בפניה של נימוס רב |
'you' in a very polite address |
Arroz - m'ichare kon vos |
A vos vo lo digo eshuegra vos entendelo esnuera |
votar v. |
הצביע |
to vote |
No digas por ken votates porke todos se pelean keren partes |
vuestro/tra, (pl.) vuestros/ras adj. |
שלכם/שלכן |
yours |
Para vuestra ija ke kere estar prenyada ajo mesklado fino kon vieja tiralanya |
Ni senar sena de karne, ni estar kon vuestra madre |
ya adv. |
כבר |
already |
Yagas untadas ya duelen ma no tanto |
Madrasta? El nombre ya le basta |
Chiko fue, ya se amato |
Lo ke me dan ya es viejo |
Si ya korre, porke korres?, si no korre, porke [no] korres? |
ya! interj. |
בוודאי!, בהחלט! |
certainly!, definitely! |
Ken dize no, dize ya |
yaga f. |
פצע, חבּוּרה, נגע, כיב, מורסה, אבעבועה; גלד |
wound, bruise, lesion, ulcer, abscess, boil; scab |
El Dio da la yaga, da i la melizina |
Yagas untadas ya duelen ma no tanto |
Ken no save vistir braga los chikures le azen yagas |
Merkader de la yaga ke siempre piedre i nunka gana |
yagur (1) (bulg.) m. |
יוגורט |
yogurt |
Ken dize ke su yegurt es agro |
Ken se kemo en la shorba, asopla en el yogurt |
yakishear (t.) v. |
התאים, הלם |
to match, to fit |
Gueso ajeno no se aze tu gueso, i si lo keres azer no akeshea |
Le 'sta akesheyando komo la moshka en la leche |
yamar v. |
קרא, קרא ל-, זימן, הזמין; נתן שם, קרא שם, כינה |
to call, to summon, to invite; to name, to nickname |
Antes ke me yamen burracho, me apego a la pare |
Antes ke me yames ladron, te yamare putaniero |
Onde non te yaman non te metas |
El ke viene sin yamar, no le dan lugar |
Bolsa sin dinero yamalo kuero |
Nu lu yames a tu yerno, yerno, si no le metes el aniyo al dedo |
A boda ni bavtizado, nunka vayas sin ser yamado |
A ken Adonai yamo no s'enganyo |
Dime senyor, por ke la yaman luna de miel? Por ke los otros son amargos komo la yel |
yamarse v. refl. |
נקרא |
to be called |
Akel se yama alegre i kontente. el ke tiene plazer de el prospero de el de enfrente |
yantar/yentar v. |
אכל לשובע, אכל כהלכה |
to eat to his heart's content, to eat properly. |
Mejor yantar de verdura i sin pasion ke bue(y) engordado kon aborrision |
yaprak (t.) |
עלים/עלי גפן ממולאים |
stuffed vine leaves |
El rey un yeshil de yaprak |
yardán (t.) m. |
ענק, רביד, מחרוזת, שרשרת |
necklace |
Buzeyo un yardan por azer un kandelar |
yave f. |
מפתח |
key |
Savemos ke ay yave en kada kaza tanbien a yave en korazon de mujer |
Yave de oro avre kada dolap |
yegar v. |
הגיע, קרב; זכה ל-, הגיע ל- |
to arrive, to approach; to reach |
Si a tu ventana yega una palomba avrila kon repozo i dile ke entra |
yelada f. |
תקופת הקור הגדול |
the great cold period |
Mi marido en la yelada i yo tambien |
yelar v. |
קרר, צינן; התקרר (מזג האוויר) |
to cool, to cool down; to cool down (the weather) |
Ni karvon ni lenya no esperes fin ke yela |
yema f. |
חלמון; לובן העין |
yolk; white of the eye |
Dar el guevo sin la yema |
yené (t.) prep. |
למרות זאת, אף על פי כן, למרות ש-, על אף; שוב |
nevertheless, even though, despite; again |
Ande korrio, egine va korrer |
Ke karar ke seiga godra la gayna, ine tienes menester de la vizina |
Dientes de kavayo ke tenga, igine no le vo dar or azer esto |
La kola del perro estuvo disiete anyos en la prensa i yene tuerta |
Sien ke le den en el kulo, yene duro, yene duro |
Akeya madre ke pario kulevros yine demando por eyos |
yeno adj. |
מלא, גדוש |
full, overflowing |
La kaza yena presto se aze la sena |
Erash maridu bueno, kuandu viniash yeno |
Sin bolsa yena, ni ruvia ni morena |
Echar una vazia, aferar una yena |
Bueno giza mi elmuera kon la alkuza yena |
Sta prenyada, sta l'alma yena |
De vez ke vengo yeno, so marido bueno |
La bota yena, la mujer borracha |
Kon onbre yeno de sensia i saver azete amigo, azete tu haver |
Yeno de sensia ma sin pasensia |
yenso m. |
אריג, בד פשתן, ארג כותנה; אריג דק (בטיסט); כתונת תחתונה לנשים |
woven fabric, linen fabric, cotton fabric; thin fabric (batiste); women's undershirt |
Segun el tiempo se kura el yenso |
yerno m. |
חתן |
son-in-law |
Nu lu yames a tu yerno, yerno, si no le metes el aniyo al dedo |
El yerno en la kaza del esfuegro es liviano komo el salvado |
El hamin i el yerno komo te sale |
Amistad de yerno, sol de invierno |
El suegro kon el yerno - komo el sol de envierno |
yerrar v. |
הטעה |
to mislead |
Errar es umano i perdonar es divino |
En tomar i dar es fasil de yerrar |
Muncho avlar, muncho yerrar |
El hazan yerra en la teva |
Ken pregunta no yerra |
yerro (1) m. |
שגיאה, טעות, משגה, שיבוש |
error, mistake, disruption |
Por yerro di mediko la tierra lu kovija |
El persigo perro save korrer sin yerro |
El mas prospero del ombre es adovar sus yerros |
Yerros de kazados ke no sepan vizindados |
Yerro del mediko, veluntad del Patron del mundo |
Anke la verdad esta en kasha de yerro tiene ke salir a luz en muy poko tienpo |
yerva f. |
עשב, דשא; טחב |
grass; moss |
Ande el pie del djidio peza, yerva no kresa |
Aspera azno a la yerva mueva |
Prejuisios son komo las malas yervas, kresen en abundansia i son danyozas |
yeshivá (ebr.) f. |
ישיבה (מקום לימוד); ישיבה, הסבה |
yeshiva (rabbinical college); sitting |
Fue demandado en la yeshiva de los sielos |
yesurim (ebr.) m. pl. |
סבל, ייסורים |
suffering, agony |
Si keres alargamiento de yisurim aleshate de los maasim tovim |
yevar/yevarse v./v. refl. |
לקח, נטל, נשא, הביא; ''סחב'', גנב, גזל; הוביל, הוליך, נהג, העביר; נשא; לבש; הכיל; סבל, התיסר |
to take, to carry, to bring; to steal, to rob; to lead, to drive, to convey; to wear; to contain; to suffer |
El ke izo este hohombro se lo yeve al'ombro |
El yeva la masa al orno |
Lus grandes yevan la pita al orno |
Lus lokus i bovos yevan la masa al orno |
El loko la echa, el savio la yeva |
Ijo ganador, yeva tres, trae dos |
Djoha yevava bogos al banyo, los suyos los dava a yevar |
Kien mal yeva, bien espera |
La persona yeva mas ke el fierro |
El ombre yeva mas ke la piedra |
Kuanto keres bulisa, yevalo a kaza |
Negro a pie, negro a kavayo, negro si lo yevan por la mano |
el derecho yeva kavesa rota |
Eskrito esta en la palma lo ke tiene de yevar l'alma |
Abolta tu panyo - tura otro un anyo |
Kon buena djente lo digo, uno yevaron, uno trosheron |
El ombre ke no yeva heshbon, el heshbon le sale de suyo |
No ay ni tinta ni papel lo kue yevo |
Dizi ke no es la mana, las yevaresh haltona # |
El sapatero yeva el sapato roto |
El guerko lo yeve, el satan lo arraste |
Mal yevando i bien esperando |
Si mi papa si murio las mintiras non si yivo |
Luvia i timpesta se yevo el arado i sembrado |
Gueso ke te kayo en parte, yevatelo kon grande arte |
En la guerta grande yevate el sesto chiko |
Asta ke alevantes un pie el otro se yeva el gato |
De lo kontado se lo yeva el gato |
El moso bueno se yeva a la ija del amo |
Aire, yevate esta arina! |
yo pron. pers. |
אני |
I |
Ken se puede enkuvrir del Dio? El bovo dize, solo yo, solo yo |
Kaya mana, avlare yo |
Mi marido en la yelada i yo tambien |
Mi vezina me dezonoro una vez, i yo dos i tres |
Kuando bive el mundo kuando bivo yo |
Mi vezino tenga bien, i yo tambien |
Alevanta tu, me asentare yo |
yom tov (ebr.) m. |
יום טוב. חג |
good day. holiday |
Shabat i Yom Tov es solo al djidio |
yorar v. |
בכה |
to cry |
Ken muncho yora akel mas tiene |
Se murio en dia de luvia, los sielos lo yoran |
Si keres ke la mujer yore, deshala prove |
Ken te kere bien, te aze yorar |
Ken yora en mintiras ke yore en verdad |
El ke yoro por otros, se kedo sin ojos |
Mas vale ke yore el ijo de lo ke el padre |
No todos yoran en un dia, ni todos riyen en un dia |
Kuando da el padre al ijo, rie el padre i rie el ijo; kuando da el ijo al padre, yora el padre, yora el ijo |
Tanto yora la bien kazada, ke la mal kazada se keda kayada |
La kriatura si no yora no le dan la teta |
Kuando aze luvia los sielos yoran, la tierra riye |
Djoha le dieron chorva, se metio a yorar |
Se dio al daul de yorar |
Yora el sielo, yora la tierra |
Yoran kuerpos por vestidos i vestidos por kuerpos |
Ken fuyo su madre no yoro |
Ambeza en yorando, ruyeras en ganando |
Fijos non tengo, nietos me yoran |
El ken no tiene kreyaturas va yorando se inyerva kon el Dio porke no le esta dando |
Una mano sola no kanta i no yora |
Las mujeres yoran kon un ojo i rien kon el otro |
Kuando no savemos por ken yorar, yoramos a los movitos de bedahen |
Ken se mata kon sus manos, no merese ser yorado |
A ken es de yorar al ke tinia bien i vino en mal |
yoro m. |
בכי, נהי, הי |
cry |
La persona nase kon yoros ama lo enteran kon chorros |
yuch (t.) adv. |
בקושי |
barely |
Sin lavorar por tu porvenir es muy yuch de topar tu avenir |
zahú/zahud (ebr.) m. |
זכות; מצווה; חסד; כבוד, יוקרה; גמול |
merit; commandment; kindness; honor, prestige; reward |
Buen zahou tengas |
Komer el kavod i el zahut |
Zehut avot no se atema |
zarzavat/azarzavá (t.) f. |
ירק, ירקות |
vegetable |
Kuando merkas zerzavat ke sean freskas i non bayat |
zer (t.) m. |
ירוקת; מרירות, זעם, כעס |
green; bitterness, rage, anger |
Zeris i fatigas, punchan komo las urtigas |
zihir (t.) m. |
רעל, ארס |
poison, venom |
Angusia de korason, kara de Zehir |
zíngano/zinganó (t.) m. |
צועני |
gipsy |
Zingano ke vido pan |
Kara de Zingano |