חזרה לדף הראשי של מכון מעלה אדומים tornar a la pajina prinsipal
del Instituto
חזרה לדף הראשי של אוצר הלשון הספניולית tornar a la pajina prinsipal del Trezoro
|
אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה – המילון המקיף ההיסטורי מילון המובאות: פתגמים לפי סדר אלפביתי |
|
Trezoro
de la Lengua Djudeoespanyola (ladino) a traves de las
Epokas - Diksionario amplio istoriko
Diksionario de sitasiones: Refranes Segun el orden alfabetiko |
|
a prep. |
ל-, אל, ב- |
to, unto, in, at. |
|
Akel ke mata i a el lo matan |
|
abaldar v. |
ביטל; הפך מישהו לבעל מום/נכה, שיתק; ביטל גזירה |
cancel, make cripple, mutilate, paralyse, abolish a decree. |
|
La sedaka abalda la gezira |
|
abandonar v. |
עזב, נטש, זנח; הזניח, הפקיר; ויתר על; דחה; התפטר, הסתלק |
leave, abandon, desert, forsake; cast off, neglect; forfeit; reject; resign, leave. |
|
El talmid ke abandona su estudio le falta meoyo i non es sezudo |
|
abashada f. |
נזלת, הצטננות, התקררות; ירידה, מורד, מדרון, שיפוע, שֵׁפֵל |
catarrh, catching a cold, cooling; descent, drop slope, incline, slant; worthless, despicable |
|
Kada asuvida tiene su abashada |
|
abashar v. |
ירד, פחת; הוריד, הפחית, הנמיך; העמיק (בשאלה/נושא) |
decline, descend, come down, to be reduced, to be lessened; lower, reduce, diminish; to deepen, to go deeper |
|
Abasha eskalon, toma mujer, suve eskalon, toma haver |
|
El tiempo es una eskalera: el uno asuve i el otro abasha |
|
abasho adv. |
מטה, למטה |
down, downward |
|
Munchas manos en un plato presto lo meten de boka abasho |
|
Taksan d'abasho, taksan d'ariva |
|
Si keres afalagarte mira siempre mas abasho di ti |
|
abastar v. |
הספיק |
to be sufficient |
|
No le abasta ni hazne del re |
|
Madrasta? El nombre ya le basta |
|
El nombre le abasta, la vanidad lo arrasta |
|
A ken todo basta nada le manka |
|
Ijika kon kavesa de kalavasa dota godra kon mobilia ya basta |
|
Ya basta la veluntad ke keris azer bundat |
|
abasteser v. |
סיפק, כילכל, צייד |
supply, to provide for, to feed and clothe, to equip |
|
Abastese sopa para tanta arremo boka |
|
abatido adj. |
מדוכא, מדוכדך, מוכה (גם נפשית), נדכא; קודר, עגום, נוגֶה; מיוגע; המום, נדהם |
depressed, to be down, beaten (also mentaly), despondent, humiliated; dark, gloomy, bleak, sad, melancholy, doleful; exhausted; shocked, stunned, astonished, amazed |
|
Abatido komo el polvo |
|
abatir v. |
דיכא, השפיל העיק על; פגע ב- הלם, היכה, המם; הפיל, הפיל ארצה, מיגר; התיש; פחת |
to depress, oppress, humiliate, to press on; to harm something/someone, to beat, to strike, to hit, to stun, to shock; to drop, to drop down, eradicate; to wear out, exhaust; decline |
|
Abata la tierra, abata el korason |
|
La sensia i la pasensia abate al enimigo |
|
El frio abate al leon |
|
abediguar v. |
תמך, סעד, סייע, חיזק; החיה |
to support, take care of, to nurse, to help, assist, strengthen; resuscitate, revive |
|
Mijor un sezudo ke te aharve, ke un loko ke te abedigue |
|
Ni para bivos onrar, ni para muertos abidugar |
|
abil adj. |
מוכשר, זריז, מיומן, מנוסה, כשיר |
talented, trained, skilled, experienced, fit, qualified, quick |
|
El mas abil mediko solo kura kon tienpo |
|
abismo m. |
תהום |
abyss, chasm |
|
Si un siego gia otro siego, al abizmo van luego |
|
abogador/abogado m. |
עורך דין, פרקליט, סניגור |
lawyer, attorney, defence attorney |
|
Buen abogado nunka es barato |
|
abokar v. |
היטה, כפף, הרכין |
to tilt, to bend, to bow, to bend down |
|
Ken mucho se aboko, el kulo se amuestra |
|
aboltar v. |
סובב, הקיף; הפך; חזר, שב, הלך בחזרה; החזיר; הפנה; החליף; השתנה |
to turn, to spin, to surround; to turn over an object; to return, to come back, go back; return an object; refer; replace; to become changed |
|
Abolta la oja |
|
Ande van platikos boltan chanakitas |
|
Ma el ombre bolto komo el vino en la bota |
|
La mujer mala mete la meza i abolta la kaza |
|
La kriatura bolta komo el vino en la bota |
|
Por onde kere el haham abolta la ujika |
|
abominasión f. |
תועבה |
abomination |
|
Kale meter muncho tino en la instruksion, sin eya el ser es una abominasion |
|
abondansa/abondansia f. |
שפע, שפעה, ריבוי |
abundance, plenty, opulence, multitude |
|
Prejuisios son komo las malas yervas, kresen en abundansia i son danyozas |
|
aborreser v. |
שנא, תעב, בחל ב-, מאס |
hate, loath, despise, to abhor, detest |
|
Lo ke aborresi, akeyo enkampi |
|
La gava el Dio la aborrese |
|
aborresido adj. |
מתועב, שנוא, משוקץ |
despicable, hated |
|
Kale kerer al aboresido para ke te biva el kerido |
|
aborresión f. |
שנאה, איבה, טינה, מיאוס |
hate, animosity, grudge, resentment, abomination, repulsiveness |
|
Mejor yantar de verdura i sin pasion ke bue(y) engordado kon aborrision |
|
absente adj. |
נעדר, חסר, נפקד |
missing, absent |
|
Aprovecharon los ratones el momento ke el gato de kaza estuvo absento |
|
achake m. |
תירוץ, אמתלה, תואנה; סיבה, גורם |
excuse, pretext; cause, reason |
|
No ay muerte sin achake |
|
achakozo adj. |
עדין, שביר, רופף; שבריאותו רופפת, חשוף למחלות; מבקש תרוצים; מועד לגנוב, לעשות מעשים לא ראויים, אינו ראוי לאמון, יש לנהוג בו זהירות |
gentle, delicate, fragile, loose; that suffers from unstable health, exposed to diseases; looks for excuses; prone to theft or to inappropriate deeds, unworthy of trust, needs to be handled with caution/ prudence |
|
Achakozo komo el djudio en viernes |
|
adar (ebr.) m. |
אדר, חודש אדר |
adar (Jewish month) |
|
Si Adar amostra su kavo, no desha ni arado ni ensembrado |
|
Si nasites en Adar non te toka el nazar |
|
adelantado adj. |
מתקדם, מתקדם בדעותיו; מוקדם; כשרוני |
advanced, advanced in his opinions; early; talented, skillful |
|
El ke paga el peshe adelantado se lo kome fedido |
|
adelantamiento m. |
התקדמות, קידמה, שיפור, קידום; הקדמה, ראית הנולד |
advancement, progress, improvement, promotion; to be early ,foresight |
|
Kien son enemigos del adelantamiento? Akeyos ke soportan mal komportamiento |
|
Si dezeash saver lo ke es adelantamiento vate a la skola i alkansas akumpimiento |
|
adelantar v. |
התקדם, השתפר; הקדים, קידם |
to advance, to progress, improve |
|
Ken adelanta, akonanta |
|
adelantre adv. |
קדימה, לפנים, הלאה |
forward, in front, further on, onward |
|
El soberbio i el arogante preferan kaminar adelante |
|
Keres ver el mundo atras miralo adelantre |
|
adientro prep. |
ב- |
in, at |
|
Komi, komi - a mi sta kumiendo pur arientro |
|
adjuntarse v. refl. |
הצטרף; התכנס, התקבץ; התחבר, התאחד, התלכד, התאחה, התמזג, התווסף |
to join with; to be assembled; to become connected, to become linked, to become unified, to be joined together, to become merged, to become united, to be added |
|
Djuntate kon los buenos seras uno de eyos |
|
adjustarse v. refl. |
התווסף |
to be added |
|
Se adjusto el pie a la banketa |
|
admirar (fr.) v. |
העריץ, הוקיר, התפעל מ-; התבונן |
admire, appreciate, to be impressed with; to look, to watch |
|
La flor mas pekenya mira, i el poder de el Dio admira |
|
adormeser v. |
הרדים; נמנם |
to put to sleep; to take a nap, to doze |
|
El Dio ni durma, ni adormesa |
|
adornamiento m. |
קישוט, ייפוי, נוי |
adornment, decoration, decorating, to beautify, ornament |
|
La instruksion es el adornamiento del riko i la rikeza del povre |
|
adovar v. |
תיקן, שיקם, הטליא; השכין שלום, השלים (בין שני בני ריב) |
to repair, rehabilitate, to patch; to make peace, to make peace between two people |
|
Adova paliko - se aze ermoziko |
|
El mas prospero del ombre es adovar sus yerros |
|
adovarse v. refl. |
הסתדר |
to manage (with a situation), to work out (a situation) |
|
El nasido kon mancha nunka se adova |
|
Si kada uno por si se amejorava en premero, seguro ke se adovava el mundo entero |
|
adversidad/adversitá f. |
יריבות, ניגוד; צרה, פורענות |
rivalry, contrast; trouble, calamity |
|
Munchos ombres de mosedad non pensan en adversidad |
|
afalagar v. |
הרגיע, ניחם, ריצה, השקיט; נתן סיפוק |
to calm, console, appease, to please; to give satisfaction |
|
Lijera por arraviar i mas lejera por afalagar |
|
afalagarse v. refl. |
התנחם; הגיעו לידי הסכמה |
to be consoled; to come to an agreement |
|
Si keres afalagarte mira siempre mas abasho di ti |
|
aferrar v. |
תפס, אחז, החזיק; תפס (שכלית), הבין; הגיע |
catch, hold; comprehend; to arrive |
|
La aferran por la manga, se fuye por la falda |
|
Echa el pese chiko para aferar el grande |
|
Echar una vazia, aferar una yena |
|
El gato no aferra raton sino ke por su razon |
|
L'afero de la koda (Lo kojio por la kola) |
|
Kiere aferrar el sielo kon las manos |
|
aferrarse v. refl. |
נתפס, נאחז; התאהב; התעמת עם; ''תפס'' מחלה |
to be caught, to clutch at; to fall inlove; to confront; to 'catch' a disease |
|
Todos s'aferran kon la pader basha |
|
Aferarse de las tiralanias |
|
afilú (ebr.) conj. |
אפילו |
even if |
|
Del mal pagador, afilu piedras |
|
afinarse v. refl. |
התעדן; כחש, סבל מתת תזונה; הרעיב עצמו - מקמצנות/מתוך רצון לרזות |
to become refine; to become very skiny, to suffer from malnutrition; to starve oneself on purpose |
|
A la vezina lo ke se le afina |
|
afitar/afitarse v./v. refl. |
קרה (מקרה נדיר, יוצא דופן), התרחש; גרם עצירות |
happen (rare occurrence), occur; to cause constipation |
|
Kuando sales a kamino ke ti afita |
|
afito m. |
מקרה; קלקול קיבה; עצירות (סלוניקי); צרה, בעיה |
occurrence; gastroenteritis; constipation (saloniki); trouble, problem |
|
El ken kria ijo no muere de afito |
|
aflosharse v. refl. |
התרופף, נחלש, התרפה, נעשה רפוי, דעך; הפיג מתיחותו |
to become loose, to become weak, to become feeble, die out; to relieve tension |
|
Se apreta la tierra se aflosha el mal |
|
afreskar v. |
רענן, קרר; התקרר, נעשה קר; התרענן |
refresh, to cool; to be cooled, to become cold; to become refreshed |
|
La mujer i la roza fiske la afreskas te tura ermoza |
|
aftará (ebr.) f. |
הפטרה |
haftarah |
|
Largo komo la haftara de Tishabeav |
|
afuera adv. |
בחוץ; חו"ל; בהשאלה: בבית הקברות |
out; abroad; in lending; at the cemetery |
|
Kien tiene de azerte bien, o se muere, o se va por afuera |
|
Kada uno enterro al padre komo kijo, Djoha lo enterro kon la pacha de afuera |
|
Livianez, afuera el meoyo |
|
Kuando muncho marineros salen afuera, guarda tu ija debasho la eskalera |
|
Dulses son las damas, ma afuera de sus kazas |
|
Afuera de esto, la botika entera |
|
Todo tiene la bien kazada, afuera de kaza |
|
Todo lo nuevo es bueno i ermozo afuera del vino i del amigo |
|
Ken de afuera vendra, de kaza te echara |
|
Todo lo roto, afuera de lo deskuzido |
|
agizar (fr.) v. |
השחיז, חידד |
sharpen |
|
Fierro kon fierro se aguza |
|
agora adv. |
עכשיו, כעת, עתה |
now |
|
Adam i Eva perdieron la prostela, agora tienen ke bailar la taranteya |
|
agorero m. |
מגיד עתידות |
fortuneteller |
|
Los ke meten tino en sortero, kreen bastante en agorero |
|
agradar/se v./v. refl. |
נשא חן, מצא חן |
to please, to be liked |
|
L'agrada tomates i no l'agrada datiles |
|
Al rey le agrada igos |
|
Lo ke a ti no te agrada, a tu haver no le agas |
|
La novia muy apresurada, el sonete no me agrada |
|
agradeser v. |
הודה |
thank |
|
Agradese mis vizinas ke ago kon mis gaynas |
|
Tres kozas fuertes : Echar i no durmir, azer i no agradeser, esperar i no venir |
|
agradesido adj. |
אסיר תודה; שהתקבל ברצון, שזוכה להכרת תודה |
grateful; that was received willingly, that receives gratitude |
|
Lo olvidado, ni agradecido ni pagado |
|
agro adj. |
חמוץ; כינוי לאדם מחוספס, רגזן, מחמיץ פנים, ממורמר |
sour; a nickname for a person who is rough, bad-tempered, bitter |
|
Ken dize ke su yegurt es agro |
|
agua f. |
מים |
water |
|
La gayna beve agua mira al sielo |
|
El ke kojio agua kon sesto, en poko tienpo pierde fortuna presto |
|
Ke moso va pedrer mi amo por un poko de agua |
|
La mentira sale komo l'azeyte enriva del agua |
|
Non dizes, ke de este pozo non vas a bever agua |
|
A la mar si va, no topa agua |
|
Aguas rovadas son savrozas |
|
Este arroz areyeva muncha agua |
|
Aguas kayadas son enganyozas |
|
Machakar agua en la almirez |
|
La sangre no se aza agua |
|
No se puedi bivir d'amor i de agua klara |
|
Limon e agua de mar |
|
Ya me se izo el meoyo agua |
|
Agua ke no as de bever, deshala korrer |
|
Un poko de agua al podzo |
|
Agua de pozo, piedra en pozo |
|
Agua no topi, de la tierra me lavi |
|
A la mar, un poko de agua |
|
Aguas pasadas no molen molino |
|
agudeser v. |
חידד, השחיז, ליטש; החכים |
to sharpen, to polish; to become wise |
|
El bien agudese, el mal entontese |
|
aguentar v. |
הרטיב, לחלח |
to wet, to moisten |
|
Si non puedes remediar mete tino de aguantar |
|
ahadut/ahadud (ebr.) m. |
אחדות, איחוד, סולידריות |
unity, solidarity |
|
Ande ay ahadu ay beraha |
|
aharvado (ebr.) adj. |
חבוט, מוכה; מקולקל, רקוב; מוכה כלכלית |
beaten; spoiled, rotten; financialy beaten |
|
'Sta aharvada del filek |
|
Fierro aharvado arlumbra |
|
aharvar (ebr.) v. |
היכה, הלקה, חבט, עינה; צלצל, דפק |
to hit, to beat, to torture; to ring, to knock |
|
Ken t'aharvo? Tu boka |
|
En aharvando al fierro se deviene fierero |
|
El ke bien te kere te aharva |
|
Aharva kulo ke no pedo |
|
El Dio no aharva kon dos manos |
|
Aharva otra puerta |
|
Te dan toma, te aharvan fuyi |
|
Asembra palos para ke te aharven |
|
Se alevantaron los pipinos i aharvaron al bahchavan |
|
Mijor un sezudo ke te aharve, ke un loko ke te abedigue |
|
El Dio aharva kon una mano, apeyada kon la otra |
|
Aharva al azno para ke entiende el patron |
|
aharvarse (ebr.) v. refl. |
היכה עצמו |
to hit oneself |
|
El ken se aharva kon sus manos ke no yore |
|
ahir (t.) m. |
אורווה, דיר; כינוי למקום מזוהם וחסר סדר |
stable, sty; a nickname for a place that is filthy and messy |
|
La djente kon la djente e los aznos en el ahir |
|
El ke tiene azno en el ahir, no le emporta de kaminar a pie |
|
aínda adv. |
עוד, עדיין; בכל זאת |
still, yet; nontheless |
|
Fuyo, ke nainda sta fuyendo |
|
Ainda esta in sus tredjes |
|
aire m. |
רוח, אוויר, הבל, דברים בטלים; מנגינה, נעימה, לחן; מראה, דמיון |
wind, air, steam, idle things; tune, melody; appearance, similarity |
|
El aire i la luvia arasto seko i vedre |
|
Aires de marina |
|
Aire, yevate esta arina! |
|
Mujer, ayre i ventura en un estado poko tura |
|
El shal i el baile i la boka al aire |
|
El Dio mos guadre de vizino malo i de aire de burako |
|
El Dio mos guadre de pedo de vieja i de ayre de kaleja |
|
El sol me marea, el aire me shashea |
|
El bavajon aze kastiyos en el aire |
|
La madre es madre, que lo demas es aire |
|
Al loko i al aire dales kaye |
|
aireada f. |
אוורור מהיר, חשיפה קצרה למשב רוח; דמיון |
quick ventilation, short exposure to a gust of wind;similarity |
|
Ni esfuegra, ni kunyada, ni vizina aireyada |
|
ajeno n. & adj. |
זר, נוכרי |
alien, foreign |
|
Mas save el nesio en su almena, ke el savio en kaza ajena |
|
Mas vale ajenos ke parientes |
|
Buen pagador, patron in bolsa ajena |
|
Mas vale sevada de su tierra, ke trigo de tierra ajena |
|
Oveja maha teta lo suyo i lo ajeno |
|
Vende bamias, vende mirindjenas i no esperes a mezas ajenas |
|
Ken no entiende avla ajena, no entiende ni la suya |
|
Kurbachadas en kulo ajeno no tuyen |
|
Aze bueno i no mires ke es ajeno |
|
Ijos i aziendas no se azen kon manos ajenas |
|
Ni ijos ni aziendas, no se azen por manos ajenas |
|
Gueso ajeno no se aze tu gueso, i si lo keres azer no akesha |
|
ajo m. |
שום |
garlic |
|
Ni ajo komi, ni la boka me fiede |
|
Parientes i ajos, ensembralos ralos |
|
Si tu sos ajo, yo so piedra ke te majo |
|
Ajikos i sevoyikas, senyora konsuegra |
|
Para vuestra ija ke kere estar prenyada ajo mesklado fino kon vieja tiralanya |
|
Ken se pika - ajos kome |
|
Al ajo no puedes azer almendras |
|
Ajo dulse no ay |
|
Meteme en resta ke so ajo de testa |
|
akarrear v. |
משך, סחב, סחף, גרר; הוביל, הסיע, העביר, הביא, סיפק; גרם, הוליד, יצר, חולל |
to pull, to drag, to carry; to transport, to move, bring, to supply; to cause, to bring to life, create |
|
Non avles kozas ke non saves porke akareas danyo |
|
akavado (de) adj. |
זה עתה הסתיים/נגמר |
just now ended |
|
Ni bien djusto, ni mal akavado |
|
akavar v. |
סיים, כילה, גמר; חפר; הרעיב |
to finish, consume; dig; starve |
|
Mal ke se akava kon moneda no es mal |
|
akavarse v. refl. |
הסתיים; התייגע; הותש מרעב |
to end; to toil, to become tired; to be exhausted with hunger |
|
La rikeza kon falsia, se akava kon manziya |
|
Lo ke no se empesa no se akava |
|
akavidado adj. |
זהיר, מתון |
careful, cautious, prudent, moderate |
|
Ombre akavidado no merese penas |
|
akavidozo adj. |
זהיר |
careful, cautious, prudent |
|
El akavidozo no merese pena |
|
akayar v. |
השתיק, השקיט, הרגיע |
to silence, to calm |
|
Tanto grita el ladron asta ke se akaya el patron |
|
Kuando el oro avla a kada lengua akaya |
|
akel pron. dem. |
ההוא |
that, that one |
|
Echa otro guevo a la oya ke akel salio kaldudo |
|
Ken es el mazalozo akel ke se konsiente orozo |
|
Ken muncho yora akel mas tiene |
|
La ventura para akel ke la prokura |
|
Akel ke mata i a el lo matan |
|
Ken es el mediko, akel ke pasa los males |
|
akeya /akeyas pron. dem. |
ההיא/ההן |
that one/ those (female) |
|
Akeya madre ke pario kulevros yine demando por eyos |
|
akeyo pron. dem. |
הדבר ההוא; ''מה שמו'' (כאשר חסרה המילה המתאימה) |
that thing; 'what's his name' (when you can't find the right word) |
|
Kuandu uno bushka mas de lo ke merese, pierdi i akeyu ke li davan |
|
Kien son enemigos del adelantamiento? Akeyos ke soportan mal komportamiento |
|
Lo ke aborresi, akeyo enkampi |
|
akeyos pron. dem. |
ההם |
those (male) |
|
De akeos ke son igual non digas nin bien nin mal |
|
aki adv. |
כאן, פה |
here |
|
El peshkado esta en la mar aki azemos el bazar |
|
Aki disho mi padre, aki disho mi madre |
|
Aki te meto, a el guerko te enkomendo |
|
akistar v. |
רכש, השיג, קיבל; זכה; הרוויח |
acquire, to get, receive; to win; to gain |
|
No dezeyes lo ke akistar no puedes |
|
aklarar v. |
האיר; הבהיר, הסביר, באר |
illuminate; make clear, explain, interpret |
|
El elevo demanda, el profesor aklara |
|
akodrarse v. refl. |
נזכר, העלה בזכרונו |
to be reminded of', to recall |
|
Anke Faro muestro amigo murio, dainda se akodra el buen djudio |
|
Si tu keres aremendar tus pekados akodrate de las leyes enkomendados |
|
Ken si keri alegrar, si akodra de su kazar |
|
akompanyado adj. |
מלווה; רדוף, מכושף |
escorted; chased, haunted, enchanted |
|
Mas vale solo ke mal akompanyado |
|
Mijor es estar abandonada de kualo mal akompanyada |
|
akonantado adj. |
בעל הקדימות |
the one that has priority/ precedence |
|
Mas vale akolantado ke deseado |
|
akonantar v. |
הקדים, היה בעל הקדימות, היתה לו זכות בכורה; ידו היתה על העליונה |
to precede, to have priority/precedence; to have the upper hand |
|
Ken adelanta, akonanta |
|
Dientes akonantan parientes |
|
Si tu non puedes los pekados rezistir, akonanta ke nasimos para sufrir |
|
akonsejador/dera n. |
יועץ |
advisor |
|
El tiempo es el mas buen akonsejador |
|
akonteser v. |
קרה, התרחש |
happen, occur |
|
Lo ke tiene de akonteser, tiene mucha fuersa |
|
Ken es el savio el ke ve lo ke va akonteser |
|
akorrido adj. |
נחפז, אץ, רץ |
hasty, rash, in a hurry, running |
|
Mis ermanos, mis keridos lo ke vas tan akorrido en este mundo falso |
|
akseptar v. |
הסכים, קיבל, נעתר, נענה |
to consent, accept, grant, comply |
|
Una viejes frankamente akseptada komo una segunda mosedad invitada |
|
aksidente m. |
תאונה |
accident |
|
Si pasas un aksidente i kedas bivo dizen tiene azete de bivir |
|
aksión f. |
פעולה, עשיה; מניה |
action, doing; stock |
|
Los anyos son para el konsejo, las aksiones para el mansevo |
|
Ken a otros ayuda son bendichas sus aksiones |
|
akudir v. |
עזר ל-, סייע ל-, בא לעזרה, נחלץ לעזרה, חש לעזרה, הציל |
to help a-, to assist a-, to come to the rescue, to hurry to someone's aid, to save |
|
Akudia a tu vizino i tu puedes kayer hazino |
|
akuliar v. |
חבט בעכוז |
to beat someone's buttocks |
|
Lu akulio kon siete palus i galechas |
|
akumplimiento m. |
ביצוע, הגשמה |
execution, realization, fulfillment |
|
Si dezeash saver lo ke es adelantamiento vate a la skola i alkansas akumpimiento |
|
akurtar v. |
קיצר, צמצם, תמצת; חתך |
shorten, reduce, summarize; to cut |
|
Gozo sin medida akorta la vida |
|
akuzar v. |
האשים; אישר קבלה |
to accuse; to confirm reception |
|
El ke se eskuza se akuza |
|
Akuzar al ke non aruvo, azes mas grande pikado del ladron ke non es ladron |
|
al (a el) prep. |
אל, ל- |
to |
|
Kitar i no meter al fondo ayega |
|
Lo ke pensa el amigo vaya al enemigo |
|
Del kulo al pulso |
|
De el al Dio, un palmo |
|
ala f. |
כנף; סנפיר |
wing; fin |
|
Dame alas para bolar |
|
alado prep. |
ליד, על יד, סמוך ל- |
beside, near, close to, nearby, by the- |
|
Guay del malo i su vizino alado |
|
alahá (ebr.) f. |
היכל, ארון קודש; הלכה |
palace, temple, torah ark; jewish religious laws |
|
Kada koza kon su mazal, asta el sefer tora de la alaha |
|
Komande a la alaha te mande |
|
alargamiento m. |
הארכה, ארכה |
elongation, prolongation, extension |
|
Si keres alargamiento de yisurim aleshate de los maasim tovim |
|
alargar v. |
האריך; השהה, משך את הזמן |
to lengthen, prolong; to delay, to stall |
|
Ken padre i madre mira, el Dio l'alarga la vida i la salu |
|
Kreer i esperar es la vida alargar |
|
alarovez adv. |
להפך, היפוכו של דבר |
on the contrary, just the opposite |
|
Di ke vash al hides? por ke va el mundo a la rovez |
|
Dike vash aruves - ke el mundo va atravers |
|
alavado adj. |
מהולל; מפורסם |
praised; famous |
|
Amigo nunka provado, nunka es muy alavado |
|
La pera alavada sale guzaneada |
|
alavar v. |
שיבח, הילל, פאר |
to praise, glorify, to adorn |
|
Vejes, no me la alaves |
|
Serra tu puerta alava a tu vezino |
|
Non kompres kozas sin alavarlo, non vendes kozas sin despresiarlo |
|
La ovra alava al maestro |
|
Kada meyanadji alava a su vino |
|
alavarse v. refl. |
התרברב, התפאר |
boast, brag, to be proud |
|
Dizen el ke se alava es azno |
|
Kien es la loka? La ke se alava kon su boka |
|
alda f. |
צד, שולים, כנף בגד |
side, fringe, tha margin of a garment |
|
En sus aldas, melizina |
|
La aferran por la manga, se fuye por la falda |
|
aldikera f. |
כיס, ארנק |
pocket, purse |
|
Non lu kero - metamelo en la aldikera |
|
La mujer destruidera, vazia del marido la faldikera |
|
alechadera f. |
מינקת |
wet nurse |
|
Una madre mala alechadera puede entosigar su kriatura |
|
alegrar v. |
שימח |
to make happy |
|
Ken si keri alegrar, si akodra de su kazar |
|
Kuando la vieja se kere alegrar, se rekorda de su ajugar |
|
Los males tuyos no kontes a ninguno, al enimigo lo alegraras |
|
El ke djuga kartas kuando gana se va alegrando i kuando perde se va inyervando |
|
Luvia i sol alegra el korason |
|
alegrarse v. refl. |
שמח, עָלַז |
to be happy, to be cheerful |
|
Kuando el guerfano se va alegrar, las piedras de la kay se meten a yorar |
|
alegre adj. |
שמח, עליז, תוסס, מאושר |
happy, joyous, cheerful, lively, |
|
Kuando tu travajo es terminado vash estar alegre i repozado |
|
Ten feuzia en el porvenir te aze alegre, puedes reir |
|
Kara alegre i un michon |
|
Akel se yama alegre i kontente. el ke tiene plazer de el prospero de el de enfrente |
|
Korason alegre nunka se envejese |
|
alegría f. |
שמחה, גיל, חדווה, עליזות,ששון, צהלה |
happiness, cheerfulness, gladness, joyous cry |
|
La alegria en el momento de rekoltar vale muncho mas ke en el momento de senbrar |
|
Ke amaneske el dia kon bien i alegria |
|
En la kaza del kumarchi poko tura la alegria |
|
En tu boka miel, en mi kaza bien i alegria |
|
Mofina de kaza, alegria de las kayes |
|
Alegria de la plasa, nuvlidad en kaza |
|
Tripa vaziya, korason sin alegriya |
|
Haham i merkader, alegria di la mujer. |
|
Para asigurar tu prenyez kon alegria, aze i desaze nueve nudos kada dia |
|
Sinko puntos d'alegria, sien anyos de mala vida |
|
La kara le 'sta de siete alegrias |
|
Kien tienen la kapachidad de la alegria nunka piedren el tiempo kon muncha avlastina |
|
Kon travajo i alegria se topa buena kompanya |
|
Kav(a)[e]yiko d'alegria |
|
Si keres bivir kon gozo i alegria fuye de ojo malo i echizeria |
|
alesharse v. refl. |
התרחק, נסוג, שמר מרחק מ- |
to move away from, to become farther away, to retreat, to keep away from- |
|
Si keres alargamiento de yisurim aleshate de los maasim tovim |
|
Az bien i aleshate de mal si keresh bivir kon buen mazal |
|
alevantar v |
הרים, הקים, העלה, זקף, הגביה, הניף; קומם, המריד; שיקם; העתיק; אסר |
to lift, to raise, elevate, to swing; cause to rebel; to rehabilitate; to forbid |
|
Alevanta tu, me asentare yo |
|
Alevanta kavesa de kulevro i no de ben-adam |
|
Alevanta la mano ke te pika el gayo |
|
Asta ke alevantes un pie el otro se yeva el gato |
|
Alvanta el velo, i veras en lo kue t'emborujas |
|
Kavayo de rey no alevanta kargo |
|
Yo arto, mis ijos artos, levantad los platos |
|
Una mano de un gato alevanta un buen plato |
|
Adurado tiene la meza de no alevantar ambriento |
|
alevantarse v. refl. |
קם, התרומם; קם ממיטתו; מרד, התמרד; הפסיק; (על השמש/היום:) זרח; סמר; יצא לדרך |
to rise, to rise up; to rise from bed; to rebel; to stop; to rise (the sun / the day); stiffen, bristle (hair, fur, feathers); to go out |
|
Ken no kayi, no se levanta |
|
Ken s'alvanta de manyana, se l'espierta el mazal |
|
Antes ke se alevante el patron, se alevanta el morador |
|
Se alevantaron los pipinos i aharvaron al bahchavan |
|
Ni al chiko digas echate - ni al grande alevantate |
|
Kon pulgas se echa, kon moshkas se alevanta |
|
Levantarse a sesh, echarse a diez, aze bivir el onbre diez vezes diez |
|
No l'arrogas ke se le alvanta el gajo |
|
El ke s'echa kon chikos s'alevanta pishado |
|
alfinete (port.) m. |
סיכה; דבר פחות ערך; אטב |
pin; a low valued object; clip |
|
El amor no es djuete, sino ke une alfinete |
|
Esta vistidu a la trenta i una alfineti |
|
algo m. |
משהו, דבר מה; מעט |
something; few, a little |
|
Ken la miel meneya, algo se le apega |
|
Onde la oya sona algo ay |
|
Uno no tiene importansa, dos ya es algo de koza, ma tres es una fuersa |
|
algodón m. |
צמר גפן, כותנה; ריפוד |
cotton wool, cotton; padding, upholstery |
|
Kito la kavesa d'en algodones i la metio en punchones |
|
alguenga f. |
לשון (בפה) |
tongue |
|
La alguenga no tiene gueso, ma kevranta al gueso |
|
Luenga tierna rompe el gueso |
|
alguja f. |
מחט; סיכת קישוט |
needle; ornament pin |
|
La mi ija avansadera ata inyudos, la mi nuera gastadera echa algujas, echa filus |
|
Sinyora mestra, enfili la alguja, yo la vo travar |
|
A la haragana, kuando l'alguja, kuando el dedal |
|
algún adj. |
איזשהו |
whatever, whichever, any |
|
Si ves algunas feyas no keres ver ni una de eyas |
|
Algunas vezes es bueno de jugar komo el bovo |
|
Algun dia va ver la maravia |
|
Kada uno en su tino tiene algun espino |
|
alguno pron. |
מישהו |
somebody, someone, anybody |
|
Ke karar de ermoza es alguna este karar de bova es |
|
alhenya f. |
חינה, כופר (צבע אדום) |
henna (dye), red color |
|
Pleito de ermanos, alhenia de manos |
|
alhidez f. |
עולם מוזר |
a strange world |
|
Di ke vash al hides? por ke va el mundo a la rovez |
|
alimpiar v. |
ניקה, טיהר, מרק; ''גילח'' ממישהו את כל רכושו |
to clean, cleans, to spruce; to steal away all of somebody's possession |
|
La ke kria ni arta ni limpia |
|
Ay barvas ke kada pelo es un ilo de oro, i ay barvas ke no sierven ni para eskova de alimpiar |
|
alkansar v. |
השיג, הגיע ל-; הספיק; הצליח |
achieve, to reach to-; to reach in time; to succeed |
|
Si al Dio no lo vemos, kon sensia lo alkansamos |
|
La maldesion de padre i de madre non ankalsa |
|
Kada uno estira la mano, fine ande le alkansa |
|
El ke pensa ke alkanso la sensia es nesio |
|
Azno, kon oro alkansa todo |
|
Kon pasensia i penar - alkansas tu vida salvar |
|
Kuando el gato non ankalse la karne dize ki esta gulida |
|
El Bendicho disho: ''Ken lazra alkansa del mas al manko'' |
|
Ken muncho pensa no alkansa a Yerushalayim |
|
Por ti kirida yo ke no te alkansi |
|
alkansarse v. refl. |
הושג |
achieved |
|
El kavod i la amistad, non se alkansan por la fuersa |
|
Kon buen komportamiento se alkansa buen kazamiento |
|
Sin sudar non si ankalsa nada |
|
alkuza f. |
פך, כד שמן, אסוך; ''שערה'' בעין |
can, container, oil can; sty(in eye) |
|
L'alkuza i el lugar m'ambizaron a mi a kuzinar |
|
Bueno giza mi elmuera kon la alkuza yena |
|
alma f. |
נשמה, נפש |
soul, spirit, mind |
|
Alma buena, meza puesta |
|
Alma deskansada, arrondjada kon sapatos |
|
Fin ke va i viene, alma tiene |
|
Ken alma tiene, alma kreye |
|
Guay de el y guay de su alma kuando a su mujer enganya |
|
Sale el alma i no la mana |
|
Meter la alma en la palma |
|
Ken de la alma sale, a la alma toka |
|
Asta ke al riko le viene la gana, al povre le sale la alma |
|
Kon una mano no se da palmas ama kon dos se pueden konfortar almas |
|
Eskrito esta en la palma lo ke tiene de yevar l'alma |
|
Espantate de la ravia es tosigo en la alma |
|
Non topara hayre en kamea si bushkas refua por tu alma |
|
Mas vale verguenza in kara i no dolor in el alma |
|
Kantidad de un pulgar, viene la alma a su lugar |
|
El kuerpo ke pena la alma, y la alma va penar al kuerpo |
|
La limpieza del kuerpo amuestra la limpieza de la alma |
|
La mana esta debasho del alma |
|
El ojo es el espejo de la alma |
|
La piedra patlea, l'alma no |
|
El ojo ve, l'alma dezeya |
|
Sta prenyada, sta l'alma yena |
|
Pekado en su alma |
|
La mujer tieni siete almas |
|
Kon la riza en la kara, la alma me amargo |
|
No deskuvras sekretos de tu alma ni kon tu ermana |
|
almena f. |
שֵׁן חוֹמָה |
the tooth of a wall |
|
Mas save el nesio en su almena, ke el savio en kaza ajena |
|
almendra f. |
שקד; טבעת דמוית שקד |
almond; almond-like ring |
|
Al ajo no puedes azer almendras |
|
almirez m. |
מכתש קטן, מדוכה; בסיס, אדן |
amall crater, mortar; base |
|
Machakar agua en la almirez |
|
almoada f. |
כר, כרית; ציפה לכרית |
cushion, pillow; pillow cover |
|
Si dizes kavezal o almoada, non te espantes, non va kostar nada |
|
alokado adj. |
שנטרפה עליו דעתו, מעורער,מטורף; נבעת, נדהם, מבוהל |
that became mad, crazy; frightened, astonished, frightened |
|
A perro alokado no estesh ir al lado |
|
alto adj. |
גבוה, רם, נישא, מרומם, תמיר |
high, supreme, lofty |
|
Ay altas i bashas |
|
Ken lo suyo kita al merkado, ken avla alto, ken avla basho |
|
Alta i gorda ke me krie el Dio, blanka i korelada ya me ago yo |
|
Aze los echos uno en alto, uno en basho |
|
Pisha d'en alto |
|
Alto komo el pino |
|
Kuanto mas alto me veyo, mas alto kero ser |
|
alviyanero/alviyano m. |
עץ לוז |
nut tree |
|
Melizina para el borracho tiene ke bever muncho gazpacho |
|
ama/amá (t.) conj. |
אך, אבל, אולם |
but, however |
|
Povredad tiene menester de muncho, ama la avarisia kiere todo |
|
Lovo troka su samara ama nunka su natura |
|
Di la burla no se eskapa ama si enkampa |
|
La persona nase kon yoros ama lo enteran kon chorros |
|
amaares (ebr.) n. |
עם הארץ, בור, בער |
ignorante, fool |
|
Ni el riko vinido de prove, ni haham vinido de amares |
|
amado m. & adj. |
אהוב |
beloved |
|
Dulse vida pasan los kazados, si son fieles i amados |
|
amahar (arab.) v. |
שיכך, ריפא, הרגיע, השקיט כאב, ריכך; נרגע, נחלש, שכך (הכאב); החליש חריפות הבצל |
to lessen, to cure, to calm, to stop pain, to soften; to become calm, to be weakend, subside; to reduce the pungency of an onion |
|
Amaha la tierra, amaha la duelor |
|
Oveja maha teta lo suyo i lo ajeno |
|
A mi mama li amaha, a mi sinyor li ampaa |
|
amaneser m. |
שחר, הנץ החמה |
dawn, break of dawn |
|
Ke amaneske el dia kon bien i alegria |
|
Ken amanese presto, s'esbarasa presto |
|
Kuando muncho eskurese es para amaneser |
|
amanyana/aminyana adv. |
מחר |
tomorrow |
|
Amanyana la noche komeremos la burreka |
|
Asembra oy, para ke arikojes amanyana |
|
Echo de oy no lo deshes para manyana |
|
Oy la mete, amanyana la kita |
|
Oy para mi, amanyana para ti |
|
Un punto oy, uno amanyana |
|
amar v. |
אהב |
to love |
|
Ama a tu konpanyero komo te amas a ti mezmo |
|
Ken bien ama, nunka olvida |
|
Amar i saver no puede ser |
|
amargarse v. refl. |
הפך מריר; חש מרירות |
to become bitter; to feel\sense bitterness |
|
Ken ti vei - la kara si li amarga |
|
Si todo lo ke veyo no ago, me amargo |
|
Kon la riza en la kara, la alma me amargo |
|
amargo adj. |
מר, מריר; עגום; זריז, מוכשר, ערום; כינוי לקפה |
bitter; melancholic; quick, talented, crafty, cunning; a nickname for coffee |
|
Asukar en la boka non ayuda si tu korason es amargo |
|
Dime senyor, por ke la yaman luna de miel? Por ke los otros son amargos komo la yel |
|
Ken amargo englutio - dulse non skupio |
|
Amargo komo la fiel |
|
amargozo adj. |
בעל טעם מריר |
that has a bitter taste |
|
En korason amargozo, no entra ni riza ni gozo |
|
amargura f. |
מרירות; עצב, עוגמה; מרור |
bitterness |
|
La mas grande amargura es solo por su kriatura |
|
amariyo adj. |
צהוב |
yellow |
|
Ken amario vistio - su ermozura se astrivio |
|
Kagajones i membriyes son amariyos |
|
Amarilio safran |
|
amasar v. |
לש |
to knead |
|
Finyite masa ki muchacha te amasa |
|
Ken finye i amasa todo pasa |
|
amatar v. |
כיבה; הרגיע; מחץ בין האצבעות |
extinguish, to put out; to calm; to crush between the fingers |
|
Ni amata ni asiende |
|
Amata kandelas |
|
Un lenyo solo ni amata ni ensiende |
|
La kandela de la mentira el Dio amata kon su ira |
|
Ya amato las kandelas |
|
amatarse v. refl. |
כבה |
to go out, to be extinguished |
|
Un buen livro es una luz eterna, non se amata, siempre arelumbra |
|
Fuego i baraja no se amatan kon paja |
|
A la edad de 75 anyos se amato la ultima luz |
|
Chiko fue, ya se amato |
|
amber (t.) m. |
פרח בעל ניחוח ענבר |
a flower with a scent of amber |
|
Verte de leshos, golerte amber |
|
ambezado adj. |
משכיל, מחונך, מלומד, בעל השכלה; מורגל ב-, מלומד ב-; שנלמד; מורגל |
educated, scholarly, well-bred; accustomed to-, educated in-, that was learned; accustomed |
|
No aze el ke puede, sino el ke esta embezado |
|
La kavra ya esta embezada a echarse en el sereno |
|
ambezar v. |
לימד, הורה; למד |
teach, instruct; study, learn |
|
Embeza muncho i avla poko |
|
Ambeza en yorando, ruyeras en ganando |
|
Bivir un dia mas - ambizar una koza mas |
|
Los torpes profesores embezan lo ke saven, profesores sesudos saven lo ke anbezan |
|
L'alkuza i el lugar m'ambizaron a mi a kuzinar |
|
Al ijo komo kreates, i al marido komo ambezates. |
|
Al marido sigun lo kuizatis, al ijo sigun lo ambizatis |
|
Ken mucho durme poko ambeza |
|
Los poyos ambezan a las gayinas |
|
ambezarse v. refl. |
למד |
study, learn |
|
Ken tiene buen vizino se anbeza buen dotrino |
|
Kamina el karkanyal si ambeza il paladar |
|
ambierto/ambiento adj. |
רעב, מזה רעב |
hungry, starving |
|
Un pan en el pecho, ni arto ni ambierto |
|
Ken esta arto non entiyende de ambiyerto |
|
El ke se averguensa keda ambierto |
|
ambisión f. |
שאיפה, אמביציה |
aspiration, ambition |
|
El amor i la ambision puede traer la traision |
|
ambisiozo adj. |
שאפתן, שאפתני, אמביציוזי; עקשן, קשה עורף |
ambitious; stubborn |
|
El ambisiozo i el enviozo no tiene nunka ripozo |
|
ambre f. |
רעב, כפן; בולמוס, רעבון |
hunger, famine, starvation; ravenous hunger, ravenousness |
|
La ambre i el frio traen a la puerta del enemigo |
|
Ken tiena ambre, venga i koma |
|
Mi padre era roska - yo mi muero del ambre |
|
Bet-ahayim de ambre no ay |
|
Kien no tiene indjenio, de ambre se muere |
|
ambriento /e adj. |
רעֵב |
hungry |
|
El riko te saluda kon respekto, el povre te saluda ambriento |
|
El arto no kree al ambriento |
|
Adurado tiene la meza de no alevantar ambriento |
|
El estudio es siempre ambriento, sin su komida non es kontento |
|
El ojo mas ambriento de la tripa |
|
amejor(e)arse v. refl. |
השתפר |
to be improved |
|
Si kada uno por si se amejorava en premero, seguro ke se adovava el mundo entero |
|
amén! (ebr.) m. |
אמן! |
amen! amen to that! |
|
Non dize amen debaldes |
|
Tanto dize ''amen'' asta ke le kayo el Talet |
|
amenguar v. |
הפחית, פיחת, המעיט, הוריד, הנמיך, דילל, החליש, השפיל; פחת, התמעט |
reduce, to decrease, to lower down, dilute, weaken, humiliate; to be reduced, to be be diminished |
|
Pujo el azno, aminguo el semer |
|
amezurar (fr.) v. |
מדד; ניסה |
to measure; to try |
|
El povre i el riko se amezuran kon un piko |
|
Peza djusto i amezura djusto |
|
amidá (ebr.) f. |
(תפילת) עמידה, תפילת שמונה עשרה |
amidah (prayer) |
|
Korta la Amida por dizir ke vos erguela la tripa |
|
amigavle adj. |
ידידותי |
friendly |
|
Munchas amigavlas i amistad salin pur la naris |
|
amigo m. |
חבר, רע, עמית, ידיד |
friend, companion, comrade |
|
Antes de tener katilik kon tu amigo, demanda al Dio Santo ke este kontigo |
|
El Dio me guarde de mis amigos, de mis enemigos me bekleyo solo |
|
Amigo enganyado, enemigo doblado |
|
Amigos i ermanos saremos, ma a la bolsa no tokaremos |
|
La ija es amiga de la madre |
|
No ay amigo en el mundo mas ke la madre |
|
Del amigo te viena la piedra mas grande |
|
Mas vale un amigo in la plasa ke un dinero in la kasha |
|
Muchos son los amigos, pokos son los eskojidos |
|
Ken de todos es amigo es muy prove o muy riko |
|
Amigo ke no sirve i kuchiyo ke no korta i ke si piedri, no importa |
|
Amigos viejos, nunka se azen enimigos |
|
Madre i ija por dar i tomar, son amigas |
|
Kon onbre yeno de sensia i saver azete amigo, azete tu haver |
|
Kuando se eskapa de un enemigo? Kuando lo azes tu muy karo amigo |
|
La piedra grande viena del amigo |
|
Mas duele la palavra del amigo ke la kuchiyada del enemigo |
|
No ay mejor espejo ke un amigo viejo |
|
El prove i el hazino, non tienin amigo |
|
Ande ay migas, ay amigas |
|
No te espantes de tu inimigo, espantate de tu amigo |
|
Dami migas ti dare amigas |
|
Los muertos i idos tienen pokos amigos |
|
El perro es amigo del ben-adam, el gato es enemigo |
|
El pleites no tiene amigos ni el dezeozo tiene kontentes |
|
Lo ke pensa el amigo vaya al enemigo |
|
El marido es el mas amigo i el mas enemigo |
|
Keresh tener un vero amigo, toma haver un buen livro |
|
Ken empresta a amigo, se kovra inimigo |
|
Mas vale la piedra del amigo ke la mansana del enemigo |
|
Anke Faro muestro amigo murio, dainda se akodra el buen djudio |
|
Mas vale un amigo ke parientes i primo |
|
No te agas sensero kon la mujer de tu amigo se sela el marido |
|
Non des sekreto atu amigo porke itu amigo se lo dize asu amigo |
|
Amigo fin al umbligo |
|
Amigo nunka provado, nunka es muy alavado |
|
El amigo prove es presto ulvidado |
|
Un ombre sin amigo es un ombre vazio |
|
Amostrate komo amigo en ora mala |
|
Ken tiene un amigo vero, tiene un siyero |
|
amistad/amistá f. |
ידידות, רעות, חיבה |
friendship, companion, fondness, affection |
|
La amistad no aze muncho ruido kuando kamina |
|
El kavod i la amistad, non se alkansan por la fuersa |
|
Munchas amigavlas i amistad salin pur la naris |
|
La amistad del kulevro |
|
Amistad de yerno, sol de invierno |
|
Avlad la verdad, perded la amistad |
|
amo m. |
אדון, בעלים, בעל הבית |
master, mister, master of the house |
|
Komo el amo i el moso |
|
Ke moso va pedrer mi amo por un poko de agua |
|
Mi moso tiene moso, mi amo 28 |
|
El moso bueno se yeva a la ija del amo |
|
El amo durmiendo, el kavayo komiendo |
|
amojado adj. |
רטוב, לח |
wet, moist |
|
El amojado no se espanta de la luvia |
|
amokarse v. refl. |
גרף את חטמו |
to wipe oneself's nose with a lot of noise |
|
A Djoha le disheron ke se amoke, se kito la nariz |
|
Le disheron ki si amoka, si kito la nariz |
|
Amokate novia, ni poko ni muncho |
|
amontonar v. |
צבר, ערם, גיבב; אסף, קבץ,קיבץ, אגר; חסך כסף; צבר הון |
to accumulate, to stack, to pile; to collect, to group, to store; to save money; parlay |
|
Kada ombre es un viajero, dezeozo de amontinyar dinero |
|
amor m. (Sal.)/f. (Izm./Ist.) |
אהבה,חיבה; אהוב |
love, fondness; beloved, sweetheart |
|
No se puedi bivir d'amor i de agua klara |
|
Muncho amor i dinero nunka esta enkuvierto |
|
Amor de madre, ni la nieve lo faze enfriar |
|
El amor aze pasar il tiempo i el tiempo aze pasar il amor |
|
El amor i la ambision puede traer la traision |
|
Ke te vale ermozo bastidor si non puedes teshar un buen amor |
|
El amor no es djuete, sino ke une alfinete |
|
Ni mierkoles sin sol, ni novia sin amor |
|
Ni vieja sin dolor, ni ija sin amor |
|
Ken perye en el kumar gana en el amor |
|
El amor es dulse ma kon pan |
|
Primo amor todo dolor |
|
Mas vale pan kon amor ke gayina kon dolor |
|
Kazar es la fuersa del amor |
|
Kuando ay amores nuevos se olvidan de los viejos |
|
Ken se kaza kon amor siempre bive kon dolor |
|
Padre i madre desharas, kon tu amor te iras |
|
El amor es siego |
|
Amor i pezates (pezetas) i fuersa en las bragetas |
|
Si paz en kaza manka, el chorro de amor manka |
|
No ay amor feo |
|
amora f. |
תות (פרי) |
strawberry |
|
No krese la almora fin ke no viene la ora |
|
amorero m. |
עץ תות |
strawberry tree |
|
Kuando se vista el amorero, se desvista el samarero |
|
De Shavuot se vista el amorero i se deznuda el samarero |
|
amostrar v. |
הראה; הוכיח |
to show; to prove |
|
Te amostrare de kual palo se aze la kuchara |
|
Mujer pude dezir mentira sin mostrar ke esta en ira |
|
La novia kale ke amostre la (a)shugar. El gato esta (a)rriva de la kasha no lo save echar |
|
Karne kruda no amostres ni a mal marido ni a mala suegra |
|
Ande pishas no amostres |
|
Kuando el lovo mostra dientes non penses ke esta riente |
|
Perro ke va modrer no amostra los dientes |
|
El ke es prudente amostra grasia, el ke es muncho prudente efastia |
|
amostrarse v. refl. |
הופיע, הראה עצמו;העמיד פנים |
to appear; to show oneself; pretend |
|
Amostrate komo amigo en ora mala |
|
Ken mucho se aboko, el kulo se amuestra |
|
El ke dezea azerse onbre tiene ke amostrarse komo onbre |
|
amurcharse v. refl. |
כמש, קמל, נבל, בָּלָה |
to wilt, to wither, to fade, to be be worn out |
|
La kondja s'amurcha, ma la vertu keda |
|
anavá (ebr.) f. |
ענווה, צניעות |
humility, modesty |
|
Non avles a ningunos kon gritos i grandeza sin non kon anavut (Aranban) |
|
ancho adj. |
רחב; נח לבריות |
wide; affable, nice |
|
Mas vale kaza estrecha ande reina la alegria ke un palasio ancho ande yoran |
|
El Dio ke mos de de su mano l'ancha |
|
andar m. (port.) |
קומה בבית, דירה; הליכה |
floor in house, apartment; walk |
|
Kien anda, el Dio le manda |
|
Desha todo i andavos al banyo |
|
Ni kedesh, ni andesh |
|
ande/andi adv. |
איפה, היכן? לאן?; אצל |
where?; at |
|
Ande ay bien kerer, no kave mal meter |
|
Ande la da, ande la toma |
|
Ande eyos van, yo ya torno |
|
Anda va la prenyada va kon su fatiga |
|
Ande ay migas, ay amigas |
|
Ande mi pie, ande mi karkanyal |
|
Ande entra la dota, la vida non es rota |
|
Ande kaye la senteya? en el ojo de la siega |
|
Ditenti buton, asta ke te vas ande el patron |
|
El haham abolta la oja por ande la kere |
|
Ni sal, ni lugar ande echar |
|
Mas vale kaza estrecha ande reina la alegria ke un palasio ancho ande yoran |
|
Deshame a mi, vate ande mi haver |
|
Ande korrio, egine va korrer |
|
Ande no ay medko, ke no bivas |
|
Ande pishas no amostres |
|
Kada uno estira la mano, fine ande le alkansa |
|
No mostres ande pishas ke utro va e se kaga |
|
El apio por ande pasa no embarasa |
|
Ande ay ahadu ay beraha |
|
Ande ay franses, no ay fez |
|
Guerta i ija ande la vizina |
|
andjélo /ánjel/ándjel/ándjeli/ándjel |
מלאך |
angel |
|
Ken es tu anjelo es tu menajera |
|
angustia f. |
תוגה, צער, יגון, עצב, דאבה; מחנק; גועל, דחייה, רצון להקיא; בוז |
grief, sorrow, sadness; choking; disgust, rejection, desire to vomit; contempt |
|
Angusia de korason, kara de Zehir |
|
La angustia a su ora |
|
aní (ebr.) m. & adj. |
עני, דל, רש, דלפון;רעב ללחם |
poor; hungry for bread |
|
Ani kon kola |
|
animasión f. |
חייות, פעילות, מרץ |
vitality, activity, energy, vigor |
|
Se termino la animasion |
|
aniyo m. |
טבעת |
a ring |
|
Kayeron los anikos, kedaron los dedikos |
|
Nu lu yames a tu yerno, yerno, si no le metes el aniyo al dedo |
|
Si le merkas a tu mujer un aniyo al punto te yama kerido mio |
|
aniyut/aniyud/aniyú (ebr.) m. |
עוני, דלות, מחסור, עניות |
poverty |
|
El haraganut ermano de aniyut |
|
anke (it.) prep. |
למרות ש-; הגם ש-, נוסף לכך, יתירה מזאת; אף על פי כן, בכל זאת |
despite of; moreover, add to that; nevertheless, in spite of |
|
Anke Faro muestro amigo murio, dainda se akodra el buen djudio |
|
Anke non puedemos trokar lo ke paso, puedemos preparar para el futuro |
|
anoche adv. |
אמש, הלילה שעבר |
last night |
|
Para kualo deves de azer esto todo, anochi nasio? |
|
anojarse (port.) v. refl. |
התרגז, התכעס; נעלב |
to get angry, to get mad; to be insulted |
|
Kien esta mijor eskoje, venga uno se la anoje |
|
Ken bien esta i mejor eskoje, kuando viene el mal ke no se anoje |
|
El ke bien esta i mal diskoje, mal le venga i no se enoje |
|
anshugar m. |
נדוניה |
dowry |
|
Anshugar i kontado te puedo dar la vintura es a ti a buskar |
|
Il kaveyo i il kantar nu kaven in el anshuar, ma bien save ande estan |
|
La ija en la fasha, el anshuguar en la kasha |
|
ansí adv. |
כך, ככה |
so, like that, thus |
|
Donde el korason inklina, ansi el pies kamina |
|
Kefi va el djidio - ansi le ayuda el Dio |
|
Komo el arvuli, ansi i la estiya |
|
ansia f. |
צער, סבל, ענות; דאגה, חרדה; קמצנות, אהבת בצע |
grief, suffering; concern, anxiety; stinginess, greed |
|
Ansias dubladas |
|
Riza sin ansya |
|
Ansias tiena, ken a mi me tiena |
|
Ken kanta a su duenyo espanta o de visto o de ansia |
|
Kriyos chikos, ansias chikas ; kriyos grandes, ansias grandes |
|
Famiya grande, ansias grandes |
|
La haveransa traye mucha ansia, al kavo del anyo sale treskilada |
|
Milizina de kualker ansia es la pasensia i la toleransia |
|
ansina/ansine/ansín adv. |
כך, ככה |
so, like that, thus |
|
Komo azi, ansina ki topa |
|
antarí/antirí (t.) m. |
גלימת גבר ואשה חסרת שרוולים; כתונת לילה גברית |
a man's or woman's gown with no sleeve; a man's night gown |
|
Lo ke toka a la kamiza, no toka al antiri |
|
antes adv. |
קודם, פעם, לפני כן |
beforehand, first, once |
|
Antes de azer las demandas, ten tino en todas las vandas |
|
Antes ke avles lashon 'hara kanta dos vezes la 'Hatikva |
|
Antes ke me yamen burracho, me apego a la pare |
|
Antes ke se alevante el patron, se alevanta el morador |
|
Antes ke kazes mira lo ke azes |
|
Antes ke te kazes, mira bien lo ke azes |
|
Djoha, antes de kazar merko la kuna |
|
Antes de komer, demanda si es kasher |
|
Deke martes i no un dia mas antes |
|
Antes de merkar el kavayo, merko las nahchas |
|
Antes ke me yames ladron, te yamare putaniero |
|
Antes de avlar pensa lo kue digas |
|
Antes ke te la kortan, kortala tu |
|
Las alchas antes del kavayo |
|
Onor'al mediko antes ke lo tenga diminester |
|
Antes de juzgar al de enfrente, metete en su lugar |
|
Antes de suvir al azno no maneyes los pies |
|
Topate luguar antes ke eskureska |
|
anteseder v. |
הקדים (את), קדם ל |
precede to |
|
El la kalma ke antesede a la tempestad |
|
anunsiar v. |
הודיע, הצהיר, הכריז, בישר |
announce |
|
Una golondrina venida temprano no anunsia al enverano |
|
anyada f. |
תקופת השנה, יום השנה; משכורת שנתית |
a period in a year, anniversary; yearly salary |
|
Las anyadas no azen sezudos, eyas non azen ke viejos |
|
anyo m. |
שנה |
year |
|
Los anyos ke da el Dio, no los toma atras |
|
El otro anyo tinia un gameo, este anyo tengo dos |
|
Non mi demandas ke anyos tengo - dimandami komo mi konsiento |
|
Los anyos son para el konsejo, las aksiones para el mansevo |
|
Mas vale mil anyos en la pranga i no un punto en la tierra |
|
Arremenda tu panyo, lu yevaz otro un anyo, arremendalo otra vez, lo yevaz otro un mez |
|
Abolta tu panyo - tura otro un anyo |
|
Pan de ayer, karne de oy, vino de un anyo azen al ombre sano |
|
Moso i gayo, solo un anyo |
|
Pasteliko i banyo no manken todo el anyo |
|
Djoha se fue al banyo, topo de kontar un anyo |
|
Fuy de una ora mala biviras mil anyos |
|
Sinko puntos d'alegria, sien anyos de mala vida |
|
A la edad de 75 anyos se amato la ultima luz |
|
Diez anyos in kadenas i no uno debasho de tierra |
|
Solo las paras si kontan - non lus anyos |
|
Una ora de neglijensa kavza un anyo de grande pena |
|
Un dia mantiene un anyo i un anyo no mantiene un dia |
|
Un anyo mas, un meyoyo mas |
|
El ke arrova ael ladron, siete anyos de perdon |
|
aogado m. |
טבוע, טובע; חנוק |
drowned, drowning; choked |
|
El aogado se apanya de la paja |
|
A la muerta i a la aogada aza los echos |
|
aogarse v. refl. |
טבע, נחנק, השתנק |
to drown, to be suffocated |
|
No digas d'este podso no bevo agua, si no ke t'aogas |
|
aospid(i)o m. |
אורח |
guest |
|
Kaza de ospides |
|
apagar v. |
השקיט, שיכך, הרגיע, שבר צמאאו רעב, כיבה |
to silence, to appease, pacify, to calm, to stop pain or hunger, extinguish, put out |
|
Ke le falta la lanpa de ignoransia? Non tiene apagador |
|
apanyarse v. refl. |
נתפס; נאחז ב-, דבקב-; נפל בפח; הוציא המרצע מן השק, נאסף |
to be caught; to hold on to-; to fall into a trap (metaphorical); to expose a secret, to reveal the truth, to be gathered |
|
Kien al rio se kaye, i del kulevro se apanya |
|
El aogado se apanya de la paja |
|
aparar v. |
הציג, הראה בפומבי; חידד (עפרון) |
to display, to show in public; to sharpen (a pencil) |
|
Aparate Hasday, ke te vo spozar |
|
Maldision de bivda, lagrimas de guerfanos no aparan a bueno |
|
aparejar /aparijar v. |
הכין, ערך, התקין |
prepare, to set, to set up |
|
Menta el malo, apareja el palo |
|
Menta al bueno, apareja el bermuelo |
|
aparejarse v. refl. |
התכונן, הכין עצמו; הציג עצמו; מישמש ובא |
to prepare oneself, to get ready; to present oneself; to be upcoming, to be approaching |
|
Si vos keresh aparejarvos para kunplir maase tovim asitiguavos tienpo de me |
|
aparientar v. |
לבוא בקשרי משפחה, להתחתן ב- |
to enter family ties, to get married in- |
|
Ken ijos i ijas tiene i kon el re aparienta |
|
apartar v. |
הפריש, הבדיל, שמר בצד, הקדיש; הפריד, הבחין; ניתק, הרחיק; גישש באפילה; חסך |
to set aside, secrete, distinguish, dedicate; separate; to cut off, to distance; to feel your way in the dark; save (money, food) |
|
Non puedes apartar de preto a blanko si del arba veesrim estas manko |
|
aparte adv. |
לחוד, בנבדל, בנפרד |
separately, individually |
|
El guerko ke lo arrape i ke lo meta de aparte |
|
Embezalo arte i metelo aparte |
|
apedreado adj. |
נסקל, שנרגם באבנים; שהוקע ע''י דעת הקהל |
to be stoned; to be harshly criticized by public opinion |
|
El ken emprezenta sus bienes en vida merese apiedregado |
|
apegar v. |
הדביק, איחה; הדביק במחלה; סטר |
to stick/glue, to join together; to infect with a disease; to slap |
|
Apega el dia kon la noche |
|
apegarse v. refl. |
נדבק; דבק ב-, נקשר ל-; נדבק (שאריות אוכל לסיר) |
to be stuck, to be glued; to stick/cling to-, to be connected to-; to be stuck (food leftover) |
|
Ken la miel meneya, algo se le apega |
|
Antes ke me yamen burracho, me apego a la pare |
|
La vezina pario, a mi me se apego |
|
apetite/apetito/apetit m. |
תאבון, חשק, התאווּת; כשרון, נטיה; יֵצֶר |
appetite, crave for, longing, lust; talent, inclination; impulse, instinct |
|
El apetit vieni en komiendo |
|
apiadar v. |
נחלץ לעזרה, סייע ל-, עזר ל- |
to come to the rescue, to aid/ assist to-, to help to- |
|
El Dio aharva kon una mano, apeyada kon la otra |
|
El Dio da a unos - para ke apiadan a otrus |
|
apio m. |
סלרי, כרפס |
celery, parsley |
|
El apio por ande pasa no embarasa |
|
apozar v. |
שם, קבע, הציב, הניח; נח, קבע מקומו, ישב, התישב; עצר, עיכב; עצר את ההתקדמות; שאב, שאב מים מהבור |
to put, determine, to set, to place; to rest, to sit, to settle down; to stop, to delay; to stop progress; to pump, to draw water from a well |
|
Ayinara ke non mos apoze |
|
Save la roza en ke kara apoza |
|
aprender v. |
למד |
learn, study |
|
Lo ke se aprende en la kuna nunka se piedre i sienpre dura |
|
aprestar v. |
הועיל, היה לתועלת |
to benefit, to be useful |
|
El kochiyo del djidio apresta para mal (se korto) |
|
apresurado adj. |
זריז; נחפז, ממהר, בהול;מזורז; חסר סבלנות, חסר מנוחה; נכון ל- |
quick; rash, hasty, in a hurry, urgent; expedited; impatient, restless; ready to- |
|
La novia muy apresurada, el sonete no me agrada |
|
apretadiko adj. |
חסכן, קמצן, קפוץ יד |
frugal, thrifty, stingy |
|
Apritadiko i enkojidiko, i un paliko en el kuliko. |
|
apretar v. |
הידק, לחץ, דחק; בלם; הכביד על, העיק; הפעיל לחץ, הכריח, כפה; איית; לחץ, עינה, נגש, דיכא, הכניע; הטריד; גרר, החזיק בכח |
to fasten together, tighten, to press; to stop, curb, restrain; to be a burden on, to distress; to apply pressure, to force; to spell; to pressure, to torture, oppress, to subdue; to bother, harass; drag, tow, to hold by force |
|
Kada uno save adonde le apreta el sapatu |
|
Apreta la tierra, apreta el mal |
|
Kien konsuegra kon parientes, apreta los dientes |
|
No te mato mujer, si no te apreto a la pare |
|
aprometer v. |
הבטיח; הציע |
to promise; to offer |
|
Kien apromete, en deuda se mete |
|
aprovado f. |
אישור (תקציב/חוק) |
approval (budget/law) |
|
Amigo nunka provado, nunka es muy alavado |
|
aprovechar v. |
הפיק תועלת, ניצל; הועיל, היה לתועלת, סייע |
to make use, to use, to take avantage of; to be beneficial, to be useful, assist |
|
Aprovecharon los ratones el momento ke el gato de kaza estuvo absento |
|
aprovecharse v. refl. |
הפיק תועלת; הרוויח, זכה ב-; נהנה מ-, ניצל, השתמש ב- |
to make use; to earn, to win a-; to enjoy a-, to use, to use a- |
|
A Sharon lo keren arondjar porke de su posto se keren aprovechar |
|
apuntado adj. |
נעוץ; מוקע; שהעליבוהו; שמראים עליו באצבע מאשימה; מסומן |
inserted; denounced; that was insulted; that is pointed at with a blaming finger; marked |
|
Apuntado kon el dedo |
|
apuntar v. |
הצביע; כיוון (רובה וכו'); הדגיש; ניקד; עקב אחר הקריאה בעזרת ''יד''; הפנה תשומת לב ל-; קבע, הצמיד, נעץ בסיכה; רמז; הופיע, הנץ; תיקן |
to point at; direct, to aim; emphasize; to punctuate; to follow the reading (torah) to direct oneself's attention to-; to set, attach, to stab with a pin; to hint; appear; to fix |
|
Lo ke vee kon el ojo apunta kon el dedo |
|
Avlar sin pensar es tirar sin apuntar |
|
apurarse v. refl. |
התרכז; התאדה; נחלש; דאג; נעצב; הראה חוסר סבלנות; הצטמק |
concentrate; to be evaporated; to be weakened; to worry; to become sad; to demonstrate impatience; become shrivelled |
|
Ken se apura no bive vida segura |
|
ara f. |
מזבח |
altar |
|
Aras i varas i negras fadas |
|
árabo m. & adj. |
ערבי; ערבית |
arab; arabic |
|
Un kavayo de rasa araba mesmo flako es muncho mejor de un azno alto i gordo |
|
arado m. |
חריש; אדמה חרושה |
plowing; plowed ground |
|
Si Adar amostra su kavo, no desha ni arado ni ensembrado |
|
El arador ravudo i lo arado barvudo |
|
Luvia i timpesta se yevo el arado i sembrado |
|
arador m. |
חורש (אדמה), עובד אדמה |
plower, land worker |
|
El arador ravudo i lo arado barvudo |
|
aranjarse (fr.) v. refl. |
הסתגל, הסתדר; הגיע להסכם |
to become adjusted, to settle down; to reach an agreement |
|
Todo se aranja kon boka buena |
|
arbá ve esrim/estrim/strí (ebr.) |
תנ''ך |
bible |
|
Non puedes apartar de preto a blanko si del arba veesrim estas manko |
|
Ken melda arba veesrim sienpre topa hayim tovim |
|
Las gezirot fuertes ke uvo a los sefaradim fue a kavza ke non meldaron el arbavesrim |
|
arena f. |
חול; אבן בכליות; זירה |
sand; kidney stone; arena |
|
El rio pasa, la arena keda |
|
arina f. |
קמח |
flour |
|
Avansa la seniza i gasta la arina |
|
Bueno la mi nuera giza, guay de la azete i la arina |
|
Aire, yevate esta arina! |
|
Sierne sierne, arina no kita |
|
arinero m. |
טחן, טוחן |
miller |
|
Kuando el farinero se sakudo la barva, le sale una bogocha |
|
arkoiris m. |
קשת בענן |
rainbow |
|
Tiene boka de iris |
|
armada f. |
חיל, צבא, ארמדה, אוגדה |
army, division(army), armada |
|
Ni meza sin pan, ni armada sin kapitan |
|
armar v. |
חימש, צייד; טען את הנשק; ביצר |
to arm, equip; to load a weapon; to fortify |
|
Ijo, de kuanto tu nasites, me armates traision |
|
arrankar v. |
עקר, עקר מן השורש; קטף, תלש בכח, קרע, שבר |
to uproot; to pick, to detach/pluck with force, to tear, to break |
|
Arrankar un pelo del puerko |
|
arrapar v. |
גילח, סיפר (תספורת); שעמם |
to shave, to cut hair; to bore |
|
Arrapa esta kavesa |
|
No agas munchos konplimentos porke te yaman el grande berber ke arapa a todos |
|
El guerko ke lo arrape i ke lo meta de aparte |
|
Arrapar a Yambol |
|
arraparse v. refl. |
הסתפר, התגלח, הסתרק |
to have a haircut, to get shaved, to comb oneself |
|
Si te vas al berber por araparte no le avles muncho porke no puedes eskapar kon el |
|
Kuandu si arapan las moshkas |
|
arraskar v. |
גירד |
to scratch |
|
El komer i el arraskar es al empesar |
|
Mejor es ke te vean arraskando ke no mashkando |
|
No te arraskes onde no te kome |
|
arraskarse v. refl. |
התגרד; התרפס, התחנף למישהו |
to scratch oneself; to grovel, to flatter |
|
La gayna tanto se arraska el ojo, asta ke se lo kita |
|
arrastar (port.) v. |
גרר, סחב, סחף, משך אחריו; נשרך, נהג בעצלתים; החריב, הרס |
to drag, carrie, to pull after oneself; to trail behind, to walk very slow, to act lazy; to ruin |
|
El aire i la luvia arasto seko i vedre |
|
El guerko lo yeve, el satan lo arraste |
|
El nombre le abasta, la vanidad lo arrasta |
|
arrastarse (port.) v. refl. |
זחל, התרפס, השתרך, הלך בכבדות, נסחב, נגרר |
crawl, grovel, to trudge, to walk slowly, to be carried, to be draged |
|
Arrastate kon tu kulo i non asperes de ninguno |
|
arraviar v. |
הכעיס, הרגיז; לא עמד בדבריו; סירב לשלם חובו אחרי הפסד במשחק |
to anger; to not stand behind your words; to refuse to pay a debt after losing a game |
|
El pleito se puede terminar kuando no de deshan arraviar |
|
Si tu keres un puerpo (kuerpo) resio i sano kuando te vas araviar (rabiar) toma un banyo |
|
Lijera por arraviar i mas lejera por afalagar |
|
El ke se arravia presto siempre es el perdio |
|
arrazgar v. |
קרע, שיסע; בילה |
to tear, to tear to pieces; to wear out (material) |
|
Arrazgo el gato la noche de la boda |
|
arrebivirse v. refl. |
קם לתחיה; שמח; התגבר על ביישנותו |
to come back to life; to be happy; to get over being shy |
|
Nada se muere i presto se revive komo la intolerensia |
|
arrebolver v. |
הפך, בילבל; הזכיר, רמז; החיה מריבה ישנה; חש ברע; טילטל, נפנף |
to invert, to confuse; to mention, to hint; to bring back to life an old fight; to feel bad; to shake, to wave |
|
Il tiempo i la parida es in un punto aribulvida |
|
arreglamiento m. |
כוונון, תיאום, כינון, סדור, התקנה; הסדר ברוח טובה; תקנות |
adjustment, coordination, establishing, arranging, installation; settlement that is made 'in good spirit'; regulations |
|
Mas vale un mal arreglo que un pleito ganado |
|
arrekavdador/dera n. |
גובה, קופאי, גובהמסים |
collector(of money), cashier, tax collector |
|
Biva el buen devdor i el arekobdador |
|
arrekojer v. |
אסף, כינס, ריכז, קיבץ, קבץ, צבר, ליקט; הקהיל; הלביש, כיסה; מיזגאוויר החדר; נתקף התכווצויות בפה |
gather, assemble, collect, concentrate, accumulate; to assemble people; to dress, to cover; to air-condition a room; to have spasms in the mouth |
|
Arekojer plata i oro, lazrando komo el hamor |
|
Arrekojo Shimshon para han Moshon |
|
Asembra oy, para ke arikojes amanyana |
|
Asombro el kampo i lo desho por arkojer |
|
Kuando ay pletos en kaza no se rekoje ni la seniza |
|
Asombra a la manseves para ke arkojas a la vejes |
|
Lo kue arresombras, esto arrekojes |
|
Arrekujer mokus de trenta i un loko |
|
arrekojerse v. refl. |
הצטבר; התלבש; הלך הביתה; התחתן; נאסף |
to be piled up; to dress; to go home; to get married; to be assembled, to be gathered |
|
Se arkojeron dos kulos desnudos |
|
Las paras presto se esparzen ma muy fuerte se rekojen |
|
arrelumbrar/se v./v.refl. |
האיר, הבהיר, זהר, קרן; שפך אור; הואר; שימח |
to light up, illuminate, brighten, to glow, to shine; to throw light; to be lighted; to make happy |
|
Aze los diez dedos kandelas i ni uno no le arlumbra |
|
Fierro aharvado arlumbra |
|
De su kandela no ay ken se arelumbre |
|
Oro marteado arelumbra |
|
Un buen livro es una luz eterna, non se amata, siempre arelumbra |
|
El sol alumbra a las ermozas i a las pishonas |
|
arremangar v. |
הפשיל שרוולים |
to roll up your sleeves |
|
Nunka se arremango Chamandura, sino kavo de mez i rayo de luna |
|
arremediarse v. refl. |
הסתדר, ניצל, מצא תקנה, מצא פתרון; עשה שימוש ב-, הסתדר במה שיש (בהעדר כלים) |
to manage, to be saved, to find a solution;to make use of-, to make do (with the absence of tools) |
|
Arremediate kon lo tuyo i no tengash menester a ninguno |
|
arremendar v. |
תיקן, הטליא, איחה; בסיפור: השלמת פרטים לעשותו יפה ואמין |
to fix, to patch, mend; in a story: to complete details in order to make it more aesthetic and reliable |
|
Si tu keres aremendar tus pekados akodrate de las leyes enkomendados |
|
Arremenda tu panyo, lu yevaz otro un anyo, arremendalo otra vez, lo yevaz otro un mez |
|
arremojar v. |
הרטיב, הטביל, לחלח, ריכך במים |
to wet, to dip, to moisten, to soften with water |
|
El ke ve la barva del vizino kemar, mete la suya a arremojar |
|
arrempushar v. |
דחף בכוח, הדף; דירבן; דחה; דחה (דבר לא רצוי); הסיט/הזיז דבר מה ממקומו בדחיפה; בלע (דמעות צחוק) |
to push, ward off; goad; reject; to move something from its place by pushing; to swallow (tears of laughter) |
|
Un mal arrepusha l'otro |
|
arrepentirse v. refl. |
התחרט, ניחם (על), חזר בו מהבטחתו/התחייבותו; סרב, ויתר |
to regret, to go back on oneself's promise or commitment; to refuse, to give up |
|
Ken mal avla, ke s'arpyenta |
|
Me arrepenti de blaho a turko |
|
Ken temprano kazo i komio, no se arrepintio |
|
arrepozado adj. |
שקט, רגוע, רוגע |
quiet, calm |
|
Ken no tiene ojo en dengunos i se va kon kuento tiene vida arepozada |
|
arreyevar v. |
סבל, עבר סבל; השלים עם; הכיל |
to suffer, to go through suffering; to make up with; to contain |
|
Este arroz areyeva muncha agua |
|
arrimarse v. refl. |
נשען; חסה, מצא מחסה/מקלט זמני; הכין עצמו למנוחה קצרה |
to lean; to find temporary shelter; to prepare himself for a short rest |
|
Ken buena pader tiene, buenu se arima |
|
arrimo m. |
משען, משענת, תמך; תמיכה, סיוע; מקלט; תומך |
backrest, support; assistance; shelter; supporter |
|
Abastese sopa para tanta arremo boka |
|
arrirskarse v. refl. |
העז, הסתכן, לקח סיכון |
to dare, to take a risk |
|
Kien no arriesga nada non puede tener nada |
|
arriva adv. |
למעלה |
above |
|
Del tejado para ariva es suyo |
|
Taksan d'abasho, taksan d'ariva |
|
Fuye del pekado, no entres en arriva |
|
arrivar v. |
הגיע; עגן; הצליח; קרה |
to arrive; to dock; to succeed; to happen |
|
Nada no engrandese la persona en ojos de enfrente kuanto una grande desgrasia ke le arriva |
|
arrogante adj. |
יהיר, שחצן |
arrogant |
|
El soberbio i el arogante preferan kaminar adelante |
|
arrogar v. |
הפציר, התחנן, הפגיע, ביקש, התפלל |
to plead, to beg, to ask, to pray |
|
No l'arrogas ke se le alvanta el gajo |
|
arrojado adj. |
מושלך, זרוק; גולה, מגורש, מורחק, מסולק, מוחרם, מנודה; זנוח, דחוי |
discarded, drop; exiled, expelled, confiscated, ostracized; abandoned, rejected |
|
Piedra arondjada no se torna atras |
|
arrojar v. |
גרש, סילק; הדף, זרק, יידה, השליך, הטיל, דחה; פלט; גרש; שתה בלי להשתכר; פיטר |
to expel, to remove; to repel, to throw, to cast, to reject; to emit; to drink without getting drunk; to fire |
|
A Sharon lo keren arondjar porke de su posto se keren aprovechar |
|
Arroja la piedra i eskondre la mano |
|
Arrondjo siete piedras |
|
Alma deskansada, arrondjada kon sapatos |
|
Si avlas lo derecho sos arondjado den lodo en lodo |
|
Va ande te rogan i no ande te ronjan |
|
arromper cf. romper |
|
|
|
La muez no parti, ama los dientes arrompi |
|
arrovado adj. |
גנוב |
stolen |
|
De lu aruvado non si vei hair |
|
Aguas rovadas son savrozas |
|
arrovar v. |
גנב, חטף, הונה, רימה, גזל |
to steal, to snatch, to deceive, to cheat, to rob |
|
El ke arrova ael ladron, siete anyos de perdon |
|
Arrova pitas, beza mezozot |
|
Ladron ke save rovar save enganyar |
|
arroz m. |
אורז |
rice |
|
Este arroz areyeva muncha agua |
|
Arroz - m'ichare kon vos |
|
Kon la kuchara te do el arroz, i kon el mango te kito el ojo |
|
Esta pita i arroz paramorde vos |
|
Va a Stambol por una kuchara de arroz |
|
artado adj. |
שָׂבֵעַ |
|
|
Shabat kon pletos i desrepozado aunke de mucha karne i peshe artado |
|
artar v. |
השביע; השביע רצון |
to satiate; satisfy |
|
De ke pari i kreyi, mi papo no arti |
|
La ke kria ni arta ni limpia |
|
Si tu pan no me arto tu palavra me kontento |
|
arte m. |
אמנות; נכל, הונאה; ערמה |
art, craftsmanship; scam, fraud, deception; cunning; |
|
Gueso ke te kayo en parte, yevatelo kon grande arte |
|
De lunes a martes, pokos son los artes |
|
Embezalo arte i metelo aparte |
|
arto adj. |
שָּׁבֵעַ |
satiated |
|
El arto no kree al ambriento |
|
Yo arto, mis ijos artos, levantad los platos |
|
Kuando el meoyo esta arto la imajinasion se eskapo |
|
Un pan en el pecho, ni arto ni ambierto |
|
artura f. |
שׂובע, רוויה |
saturation |
|
Sol i luvia anyos de artura |
|
árvol m. |
עץ, אילן |
tree |
|
Savemos ke el arvol krese kada dia ama non puedemos detekter su suvida |
|
Arvole tuerto, no se enderecha |
|
Kien pasensia terna, de la oja del arvol vestira |
|
Mujer sin kriaturas, arvol sin frutas |
|
Por sus frutas se konose el arvol |
|
Komo es el arvole, es i el fruto |
|
árvole/arvolé cf. árvol |
|
|
|
Komo el arvuli, ansi i la estiya |
|
arvoliko m. |
שיח, עץ רך |
shrub |
|
El arvoliko s'enderecha kuando es mansevo |
|
Vamos sakodir el arvoliko |
|
asafrán m. |
זעפרן, כרכום |
saffron, crocus |
|
Ken tiena muncho asafran, echa i a las koles |
|
asegún prep. |
לפי, כמו, בדיוק כמו, בו ברגע ש- |
according to, like, just like, just at the moment that |
|
Asegun no keres mal para ti, no keres mal para tu kompanyero |
|
Al bovo i al loko asegun le da |
|
Asigun el lavorador asi es el lavoro, i asigun la kama asi es el repozo |
|
Asigun es el kantar asi es el bailar |
|
asegurar v. |
הבטיח, ביסס, חיזק; אישר; נתן אחריות (למכשיר) |
to ensure, to establish, to strengthen; to approve; to give a warranty (for a device) |
|
Para asigurar tu prenyez kon alegria, aze i desaze nueve nudos kada dia |
|
asembrar v. |
זָרַע; פיזר דברים על כל עבר, זרע מהומה |
to sow; to scatter things everywhere, to sow turmoil |
|
Lo kue arresombras, esto arrekojes |
|
Asombro el kampo i lo desho por arkojer |
|
Asombra a la manseves para ke arkojas a la vejes |
|
Asembra oy, para ke arikojes amanyana |
|
Asembra palos para ke te aharven |
|
Asombraron pipinos i salieron ravanos |
|
asemejar v. |
דמה ל-; השווה; הופיע |
to be similar to; to compare; to appeare |
|
En los brasos de su padre, en pechos de su madre, komo la roza kuando se avre ansi asemeja el ombre |
|
El ke al kavo keda a ravo asimeja |
|
Un guerko asemeja al otro |
|
La persona asemeja a la mayimona |
|
asender (port.) v. |
הדליק; בהשאלה: נתן השראה, הלהיב |
to turn on; to inspire, to excite |
|
Ni amata ni asiende |
|
asentar v. |
הושיב, יישב; ארגן; חיבר (שיר, סיפור); הותיר משקע |
to sit, to settle; to organize; to compose (song, story); to leave a residue |
|
Asentimos i barrimos |
|
Asenta kuliko - incha fuziko |
|
Todos se vayan anpalar, ki yo al talamon mi vo asentar. |
|
Barir i asentar |
|
asentarse v. refl. |
ישב, התיישב; התיישב בכל כובד משקלו; שקע בשל כובד משקלו; נפל על הכסא; פשט רגל |
to sit down; to sit in all his weight; to sink due to his weight; to fall on the chair; to go bankrupt |
|
Asentate tuerto i avla derecho |
|
Alevanta tu, me asentare yo |
|
aserkarse v. refl. |
התקרב, ניגש אל, הגיעאל; הראה דמיון כלשהו |
to get closer, to aproach, to reach to; to show some resemblance |
|
Sin shalom viene torpedad, kon shalom se aserka la verdad |
|
asertar v. |
אישר, אימת, אישרר, חיזק, בִּסֵּס;הבטיח, טען, הצהיר, קבע, הבהיר |
to confirm, to verify, to strengthen, to establish; to promise, to argue, to declare, to determine, to clarify |
|
El Dio de asertar i no eskojer |
|
ashugar m. |
נדן, נדוניה, מערכת לבוש לכלה |
dowry, bridal attire |
|
Ashugar i kontante, todo delantre |
|
Kuando la vieja se kere alegrar, se rekorda de su ajugar |
|
El ke no kere kos.huegrar demanda mucha ashugar |
|
Durmi mi novia, aze nalgones, el ashugar lo lavren los ratones |
|
De dota i ashugar ninguno se enrikesio |
|
Ashuguar de oro i de marfil le yeve, kon todo mi esfuegra tuvo ke dezir |
|
asi (t.) m. |
מורד, מתקומם, קושר |
rebel |
|
Asi bivan mis pulgas |
|
asinyalado adj. |
מסומן, מועד לפורענות, ביש מזל; חשוד; נתון תחת השגחה; מצולק |
marked, prone to disaster, unlucky; suspect; Under supervision; scarred |
|
El Dio ke mos guadre de asinyalado |
|
asitiguar v. |
יעד, ייעד, קבע |
to designate, to determine |
|
Si vos keresh aparejarvos para kunplir maase tovim asitiguavos tienpo de me |
|
aslahá (ebr.) f. |
הצלחה |
success |
|
El ke es patron de gaava en tiempo piedre su atslaha |
|
asoplar v. |
נשב, נשף, אוורר |
to blow, to exhale, to ventilate |
|
Ken se kemo en la shorba, asopla en el yogurt |
|
asperar v. |
חיכה, המתין, ציפה; קיווה |
to wait; to hope |
|
Siske aspero asta le viene el meoyo, estonses no kerira kazar |
|
Aspera azno a la yerva mueva |
|
Aspera muerto, vos kontare un buen kuento |
|
Ken aspera kome la pera |
|
Gozate de tu manseves - porke non saves komo de vejes te aspera |
|
Kuando azis bundad a la djenti non asperis paga |
|
Lavor echa, dinero aspera |
|
Mantente kon onor i no asperes de otro favor |
|
Arrastate kon tu kulo i non asperes de ninguno |
|
'Sta asperando kon ojos de papel |
|
Ken de otro aspera, se despera |
|
Ninguno ke no aspera de otro |
|
La pera no aspera |
|
asperarse v. refl. |
ציפה ל-, חש מראש |
to expect, to feel in advance |
|
Kien kiere kazar kon mosa ke no se aspere la vejesh |
|
aspriko m. |
פרוטה, מטבע פחות ערך (אספרו קטן); נדבה |
a penny, a less-valuable currency (a small aspro); handout |
|
Beyata el aspriko ke onra a su senyor |
|
aspro adj. |
מחוספס, גס, חד, בעל טעם גס |
rough, coarse, sharp, with a coarse taste |
|
Si das el aspriko, tane el chufletiko |
|
Asprikos i diavlikos no estan kedikos |
|
Ken de mi punto reira, mi aspro no vera |
|
asta prep. |
עד, עד ל- |
until |
|
Guay guay asta la puerta de la kaye |
|
Asta ke al riko le viene la gana, al povre le sale la alma |
|
Asta ke alevantes un pie el otro se yeva el gato |
|
Asta la muerte vida es fuerte |
|
No djuzges a tu haver, asta ke no ayegas a su lugar |
|
El buen vino asta la fiesta |
|
No avles mal del dia, asta ke se aze medio dia |
|
De la faja asta la mortaja |
|
Ditenti buton, asta ke te vas ande el patron |
|
El ombre va asta onde puede, i no asta onde kiere |
|
El benadam arriva asta onde puede ma no asta ande kiere |
|
Kada koza kon su mazal, asta el sefer tora de la alaha |
|
No yames a tu ija ''Bella'', asta ke no kita sarampion i via |
|
De boka a boka va asta Roma |
|
Los dias pasan komo la solombra i el rikordo keda asta la tomba |
|
Tente klavo asta ke me pago |
|
Siske aspero asta le viene el meoyo, estonses no kerira kazar |
|
El re va asta onde puede i no asta (onde) kere |
|
astrolojía f. |
אסטרולוגיה |
astrology |
|
Los ke enbabukan en la sensia de astrolojia biven vida de torpeza i en el mundo fantazia |
|
astuto adj. |
ערום, ערמומי; בעל תושיה, תחבולן |
shrewd, cunning; resourceful |
|
Kontame, Muza, del ombre astuto k'estuvo errando |
|
asukar v. |
המתיק, שם סוכר ב- |
to sweeten, to put sugar in |
|
Asukar en la boka non ayuda si tu korason es amargo |
|
asuvida f. |
עליה, טיפוס; מקום תלול, מדרון, שיפוע, דרך תלולה |
ascent; steep place, slope, steep road |
|
Kada asuvida tiene su abashada |
|
asuvir v. |
טיפס, עלה; העלה |
to climb, to rose; to bring up |
|
El tiempo es una eskalera: el uno asuve i el otro abasha |
|
atagantar v. |
הטריד, הטריח, הפריע; ייגע, שעמם; עורר גועל, גרם בחילה |
to bother, to disturb; to tire, to bore; to cause nausea |
|
No atagantes al Sinyor del Mundo kon munchas rogativas ten tino ke ya las sintio todas, |
|
atar v. |
קשר, חיבר, צרף, אגד, איגד; סגר עיסקה; סמך על, נתן אמון ב- |
to bind, to connect, to attach; to close a deal; to rely on, to trust in |
|
Kien bien ata, bien dezata |
|
Ata al gato kuando kome |
|
A la mujer kaida, atale la lingua |
|
Ken no ata al nyudiko pierde el puntiko |
|
Las bragas no se save atar, kazar se kera |
|
Es loko de atar |
|
atavanado adj. |
משוגע, מטורף, חסר לו בורג, הראש בעננים; טיפש, שוטה |
crazy, missing a screw, head in the clouds; stupid, fool |
|
El ke non da sedaka del todo por seguro es atavanado |
|
atemado adj. |
חסר אונים, אפס כוח (שרוי באפיסת כוחות); הרוס, מושמד, מוכה |
|
|
Non ay bien komplido, ni mal atimado |
|
atemar v. |
התיש, ייגע, הוציא את הנשמה; כילה, השמיד, איבד |
to exhaust, to tire, to take out the soul; to destroy, to bring loss |
|
Ande se ateman los buenos dias |
|
Zehut avot no se atema |
|
atemarse v. refl. |
נבעת, נחרד, התייגע; כלה, נשמד; התאבד |
to be terrified, to be bored; to, destroy; to commit suicide |
|
La ija i el Pesah nunka se atema |
|
atorgar v. |
הודה, הכיר ב-; התוודה; הצהיר; הבטיח; נעתר |
to admit, to recognize in; to confes; to declare; to promise; to agree |
|
Pekado atorgado, medio perdonado |
|
Kien kaya otorga |
|
atrás adv. |
אחורה, מאחורי; מלפני (זמן), אחרי |
back, behind; before (time), after |
|
El dia avla avagar, la noche mira atras |
|
Piedra arondjada no se torna atras |
|
Verguensa es de rovar i dar atras |
|
Keres ver el mundo atras miralo adelantre |
|
Los anyos ke da el Dio, no los toma atras |
|
Si tu bolsika esta sin paras adio amigo vate atras |
|
atrivirse v. refl. |
העז, נאזר עוז; התחצף; הסתכן; החליט, קיבל החלטה; סמך על, בטח ב- |
to dare ; to be rude; to risk; to decide, to make a decision; to trust, to trust in |
|
Ken amario vistio - su ermozura se astrivio |
|
augurarse v. refl. |
איחל לעצמו |
to wish for himself |
|
Se augura al naser i no ayegare a ser |
|
aún conj. |
למרות, בלי להתחשב ב- |
although, regardless of |
|
Shabat kon pletos i desrepozado aunke de mucha karne i peshe artado |
|
aunado adj. |
מאוחד; מאחד, מייחד; בהסכמה עם |
united; unifying; agreed with |
|
Si puerpo i korason no estan aunados orasiones ke azes no salen venturozos |
|
aunamiento m. |
איחוד, התאחדות; איחוד, האחדה; אחדות, אחידות; תמימות דעים, אחדות דעות, פה אחד |
union, association; unification; Unity, uniformity; consensus, unanimous |
|
El bien aunamiento aze entiendemento |
|
aunke cf. aún ke |
|
|
|
Aunke seas savio i viejo nunka desdenyes el buen konsejo |
|
Aunke sien amigos non es muncho, un enemigo es mas de muncho |
|
av (ebr.) m. |
אב; נשיא, יו''ר |
father; president, chairman |
|
La masa i el ninyo en tamuz i av tienen frio |
|
ava f. |
שעועית, פול; פריחה מגרדת |
peans; itchy rash |
|
Ava entravada, mujer maneada |
|
Las avas kontadas nunka son rovadas |
|
Para nada, kaldo de avas |
|
Mejor de nada - kaldo de avas |
|
En kada kaza ay avas las kualas son desmazaladas |
|
avagar adv. |
לאט, בנחת, בשקט, במתינות |
slowly, calmly, quietly, in moderation |
|
El dia avla avagar, la noche mira atras |
|
avansador/dera adj. |
חסכן; חוסך |
economical; saver |
|
La mi ija avansadera ata inyudos, la mi nuera gastadera echa algujas, echa filus |
|
avansar v. |
התקדם, קידם; השתפר; חסך |
to advance; to improve; to save |
|
Avansa la luz, ensienda la kandela |
|
Avansa la seniza i gasta la arina |
|
El eskarzo piensa de avansar tres, gasta kuatro |
|
avanso m. |
קדימה, דמי קדימה; התקדמות, קדימות, עדיפות; הצלחה; הדבקה, האצה |
forward, earnest (advance) money; progress, priority; success; adhesion, acceleration |
|
El avanso aze buen bilanso |
|
avarisia f. |
קמצנות, צייקנות |
stinginess |
|
Povredad tiene menester de muncho, ama la avarisia kiere todo |
|
avaro adj. |
קמצן, צייקן, כילי |
stingy, miser |
|
El avaro sienpre tiene dezeo ama nunka esta muy satisfecho |
|
ave f. |
עוף; כינוי לאדם חסר יוזמה, כבד ומסורבל |
fowl; a nickname for an uninitiated, heavy and cumbersome person |
|
Por el kante se konose la ave |
|
Ni ave sin nido, ni gozo komplido |
|
avenir (fr.) m. |
עתיד; חזות, סיכוי |
future; appearance, chance |
|
Sin sufrir no ay ni parvenir, ni avenir |
|
Sin lavorar por tu porvenir es muy yuch de topar tu avenir |
|
Ten feuzia en el porvenir te aze alegre, puedes reir |
|
aver (ebr.) m. |
אוויר, רוח; אווירה, אטמוספירה; אקלים, מזג אוויר, סבר פנים |
air, wind; atmosphere; climate, weather, hospitality |
|
Se va el oro i el aver, keda el kanyo a la pare |
|
Esta bolando en los averes |
|
aver v. |
היה (יש), היה לו, הכיל, היה ל-, התקיים, קרה |
to have, to contain, to exist, to happen |
|
Kon parientes ke no tengas dar i aver |
|
Ken marido ay di servir, la noche no ay dormir |
|
Ande ay franses, no ay fez |
|
Ande no ay madre no ay ni padre |
|
Mar i guerta ki no ay buelta |
|
Dale ke le daras, guay ke de si no ay, de su mano no ay |
|
Kituba sin ketata no ay |
|
Ajo dulse no ay |
|
Ay altas i bashas |
|
Ande no ay banyo, no ay danyo |
|
Bet-ahayim de ambre no ay |
|
Ay dar, ay saludar |
|
Emprestimo bueno no ay |
|
Kura dulse no ay |
|
Lenya sin fumo no ay |
|
Malorozo, mas malorozo ay |
|
Mashal mentirozo non ay |
|
Muerta dulsi no ay |
|
Muncho ay, muncho se va |
|
Ande ay bien kerer, no kave mal meter |
|
Kuando mazal no ay, ventura ke buska? |
|
Kuando ay dar sos bueno |
|
Kuando ay luvia aze friyo |
|
Ande ay ahadu ay beraha |
|
Lavor ke aya, ke salud no manka |
|
averguensar v. |
בִּיֵּשׁ, השפיל, פגע בכבוד, העליב, ביזה |
to put to shame, to humiliate, to offend, to insult, to despise |
|
El ke se averguensa keda ambierto |
|
aviana f. |
אילסר, אגוז קטן |
hazelnut, a small nut |
|
De todas las palavras no se incha una kashka d'alviyana |
|
avierto adj. |
פתוח, חשוף, פרוץ; מפולפל, גס, בלתי צנוע, נהנתני; ישר, נוהג בפתיחות, נבון, בהיר, זריז, פעיל |
open, exposed, burst; peppery, rude, immodest, hedonistic; honest, open-minded, intelligent, bright, agile, active |
|
Puerta avierta i mujer deskuidada |
|
Si el korason es siego, lo ke vale el ojo avierto |
|
El ladron no tiene la kulpa, sino el ke desho la puerta avierta |
|
La valor de una buena instruksion ke dezvelopa un meoyo avierto vale mas de todo oro en el mundo |
|
La puerta avierta i el djusto peka |
|
Ken non tiene kuento, siempre va avierto |
|
avla f. |
דיבור, דבר; נאום, הרצאה, דרשה, שיחה (ברדיו, בציבור), כושר דיבור |
speech, lecture, sermon, conversation (on the radio, in public); speaking ability |
|
Ken no entiende avla ajena, no entiende ni la suya |
|
Tu avla seya kon umildansa, en tu enimigo no dezeyes vengansa |
|
avlador/dera m. |
מרצה; דברן; מליץ יושר |
lecturer; talker; advocate |
|
A ombre avlador i endiskreto no konfies tu sekreto |
|
avlar v. |
דיבר, הירצה, שוחח, החל בשיחה |
to talk, to lecture, to converse, to start a conversation |
|
Ken avla bueno, bueno ke tenga |
|
Avla kantando, te respondere baylando |
|
Avla kon ken komes i no kon ken riyes |
|
Antes ke avles lashon 'hara kanta dos vezes la 'Hatikva |
|
No avles mal del dia, asta ke se aze medio dia |
|
Antes de avlar pensa lo kue digas |
|
Avla poko pensa muncho |
|
Avla poko i siente muncho |
|
Kien mucho avla, poko vale |
|
Avlar i riir |
|
Kuando uno avla la verdad nunka lo va pueder enyegar |
|
Avlad la verdad, perded la amistad |
|
Kome bokado grande palavra grande no avles |
|
Las ijas avlan kuando pisha la gayina (nunka) |
|
La noche mira detras, el dia avla vagar |
|
La mujer kon pokas palavras non avla munchas bavajadas |
|
Kayen barvas i favlen kartas |
|
Detras del rey avlan mal |
|
Es punto de masapan, avlar i pezar |
|
Embeza muncho i avla poko |
|
En demandas de djustisia avla siempre la verdad |
|
Kaya mana, avlare yo |
|
Kada uno avla a savor de su paladar |
|
Ken mal avla, ke s'arpyenta |
|
El dia avla avagar, la noche mira atras |
|
Ken mal avla, mal oye |
|
Lo ke boka non puede avlar el korason ya puede pensar |
|
Kien sale el mas savio? El ke non avla muncho |
|
Poko avlar, muncho azer |
|
El poko avlar es oro, lo muncho es lodo |
|
Muncho avlar, muncho yerrar |
|
Boka tiene i no avla |
|
El borracho avla a su kerer |
|
Kaminando i avlando |
|
Mas vale kayar ke avlar |
|
Pensar i avlar |
|
Avlar sin pensar es tirar sin apuntar |
|
Poko avlar - salud para el puerpo |
|
avlarse v. refl. |
דובר |
to be spoken |
|
En kaza del enforkado no se avla por kuedra |
|
La mijor palavra es la ke no se avla |
|
Por el muerto se avla solo bueno |
|
avlastina f. |
פיטפוט, להג, מילמול, פטפטנות; דברי הבל; רכילות, דברי רכיל, לעז, לשון הרע |
chatter, murmur; nonsense; gossip, slander |
|
Kien tienen la kapachidad de la alegria nunka piedren el tiempo kon muncha avlastina |
|
avodazara (ebr.) f. |
עבודה זרה |
idolatry |
|
Guay de djente ke ablan lashon hara kon sus bokas espanden avoda zara |
|
Ken save sirvir Avoda Zara el diavlo lo menospresiara |
|
avokato m. |
עורך דין, פרקליט, סניגור; מייצג מישהו (נאמר באופן שלילי) |
attorney, defense attorney; represents someone (said negatively) |
|
Ke no kayas en manos de medko i de avokato |
|
avot (ebr.) m. pl. |
אבות |
patriarchs |
|
Zehut avot no se atema |
|
avrir v. |
פתח, פקח, חלץ פקק, נתן סם משלשל |
to open, to inspect, to extract cork, to give a laxative drug |
|
Yave de oro avre kada dolap |
|
Palavra dulse avre puertas de fierro |
|
Boka dulse avre puerta serrada |
|
avrirse v. refl. |
נפתח; הנץ; פתח עצמו, התוודה, גילה ליבו; קרע, פרם; התגבר על ביישנותו |
to be opened; to bloom; to open himself, to confess, to reveal his heart; to rupture; to overcome his shyness |
|
Kon buenas se avren las puertas de fierro, kon malas ni de palo |
|
Se avrio komo la flor de la kalavasa |
|
Ke se avra las puertas de las piadades |
|
Kuando la puerta del riko se aserra, la del Dio se avre |
|
Una luvia kayo, ke s'avrieron los sielos |
|
Boka kon boka, s'avre la gola |
|
Se avrio komo la kondja |
|
avtahá (ebr.) f. |
בטחון; תקווה; ביטוח |
confidence; hope; insurance |
|
Nunka kites avtaha en el Kriador, El es muestro Senyor, El es muestro Salvador |
|
La lengua de la esperansa onde esta? Onde se topa avtaha i feuzia |
|
En prekantos no tengas avtaha solo en Dio vas topar terufa |
|
Kuando kastigas a tu kriatura i se aze korlado, tien aftaha ke va (a) partir en pasos derechos |
|
avuelo/a n. |
סב/סבא, סבתא |
grandpa/grandma |
|
Kien no save de avuelo nunka save de lo bueno |
|
ayá adv. |
שם, שמה |
there |
|
Aya vaya el ojo malo |
|
No es d'echar a por aya |
|
Ande kaya la braza aya se kema |
|
Este ombre es derecho, los derechos stan aya adebasho |
|
ayegar v. |
הגיע, התקרב; הגיע להשג, השיג, הצליח; הקריב קרבן; זכה לראות |
to reach, to approach; to achieve, to succeed; to make a sacrifice; to get to see |
|
El ke non ayego a kazar nunka fue guadrado de nazar |
|
Kitar i no meter al fondo ayega |
|
No djuzges a tu haver, asta ke no ayegas a su lugar |
|
Ija ermoza sin ventura nunka ayege a naser |
|
Se augura al naser i no ayegare a ser |
|
ayer adv. |
אתמול, ביום אחר שעבר |
yesterday |
|
Pan de ayer, karne de oy, vino de un anyo azen al ombre sano |
|
ayí/aí adv. |
שם, שמה |
there |
|
D'ayi li dio la tos a la gayina |
|
Disho la tizna a la karvunera vate mas ayi |
|
El ken se va a la gerra ayi no keda |
|
No me mates aki, matame mas ayi |
|
aynará (ebr.) |
עין הרע, עין רעה; השפעת עין הרע |
the evil eye; the effect of the evil eye |
|
Guadrado de ayin ara, de ojo malo, i de pitme de moshka |
|
Ayn a-ra ke no me apoze |
|
De ayn a-ra ke mos guadre el Dio |
|
ayuda f. |
חוקן; עזרה, סיוע, תמיכה, סעד |
enema; help, assistance, support, relief |
|
El rey esta hazino, al vizir le echan las ayudas |
|
ayudar v. |
עזר, סייע, תמך, סעד, הושיט יד |
to help, to assist, to support |
|
Ayudate, te ayudare |
|
Ken a otros ayuda son bendichas sus aksiones |
|
El Dio diza : Ayudate, te ayudare ; guadrate, te guadrare |
|
Si ayudas a los menesterozos de los sielos tienes todo bueno |
|
Si non te puedes ayudar de ti para ti, non te puedes ayudar del todo |
|
Si ayudas a tu padre i a tu madre te ayudan de los sielos |
|
Kefi va el djidio - ansi le ayuda el Dio |
|
Las manos azen i el Dio ayuda |
|
Kuando non tienis mazal - ya ti puedes enfurkar i nada non ti va ayudar |
|
Asukar en la boka non ayuda si tu korason es amargo |
|
Mas vale al ke el Dio ayuda de el ke madruga |
|
ayudarse v. refl. |
נעזר |
to be helped |
|
Perkura ayudarte a ti mesmo, i nunka dekolges de dinguno |
|
Ayudate, te ayudare |
|
ayudo m. |
תמיכה, סיוע, סעד, עזר; מענק |
support, assistance, relief; grant |
|
Al mentirozo un sarnudo le es ayudo |
|
ayunar v. |
צם, התענה, ישב בתענית |
to fast |
|
Ayunas i al sereno |
|
aza f. |
ידית (של ספל או סירּ); גרזן |
handle (of cup or pot) |
|
Al guevo meter aza |
|
azeite m. |
שמן |
oil |
|
El povre sin pasiensia es komo una lanpa sin azeite |
|
La verdad va ensima, komo la azeite |
|
La mentira sale komo l'azeyte enriva del agua |
|
Si pasas un aksidente i kedas bivo dizen tiene azete de bivir |
|
Bueno la mi nuera giza, guay de la azete i la arina |
|
azeituna f. |
זית (הפרי) |
olive (the fruit) |
|
Oliva i azeituna, todo es una |
|
azer v. |
עשה, יצר; עזר, סייע, הושיט עזרה |
to make, to create; to help, to assist |
|
Kien aze lo ke kiere non aze lo ke deve |
|
La mujer aze, la mujer dezaze |
|
El dizir i el azer son dos |
|
Aze bueno i echalo a la mar |
|
Aze kualo el haham dize, ma no kualo el haham aze |
|
Lo ke azes kon tu mano, no lo aze ni tu ermano |
|
Ken bien aze, bien topa |
|
Antes de azer las demandas, ten tino en todas las vandas |
|
El peshkado esta en la mar aki azemos el bazar |
|
El amor aze pasar il tiempo i el tiempo aze pasar il amor |
|
Komo azi, ansina ki topa |
|
Bendichas manos, ke esto azieron |
|
Azer bien, topar mal |
|
Ke age darshar, ke sega en Tesha beav |
|
Aze una buendad i echala a la mar |
|
El ke izo este hohombro se lo yeve al'ombro |
|
Es muy kolay para prometer, es muy difisil el buen azer |
|
Az kuando puedes i no kuando keres |
|
El ke tiene kuidado por lo ke puede suseder es muy sezudo en lo ke tiene ke azer |
|
A la muerta i a la aogada aza los echos |
|
Dos mujeres i una oka azen bazar |
|
Poko avlar, muncho azer |
|
El ke no es venturozo por si no puede azer venturozos a los otros |
|
Antes ke kazes mira lo ke azes |
|
Kuando ay luvia aze friyo |
|
Lo ke la persona aze di negro, il Dio lo dizaze |
|
Dos i dos azen kuatro |
|
Aze echos embatakados |
|
El guerko no tiene lo ke azer |
|
Ijo fuites, padre seras, lo ke izites te aran |
|
Dos muezis no azin kastiyo |
|
Mi ojo ke no te aga danyo |
|
Lo ke aze los piezes no aze el telefon |
|
Aze de una pulga un gameyo |
|
Ken izo uno, izo munchos |
|
Az bien i no mires kon kien |
|
La boka aze, la boka dezaze |
|
La lingua aze i la lingua dezaze |
|
El meoyo aze, el meoyo dezaze |
|
Lo kel Dio azi, la persona no lo dizazi |
|
El tiempo aze i el tiempo desaze |
|
Las manos azen i el Dio ayuda |
|
Ken kefi aze lo topa |
|
Todo lo ke vas azer pensalo bueno i despues pasa a la ovra (Aranban) |
|
Lo ke aze Djoha, aze i dezaze |
|
Uno es prometer, otro es azer |
|
El azer e no valer |
|
A ke otro aze asi se desaze |
|
El muerto no aze el echo del bivo |
|
Ken non tiene ke azer se toma kon la mujer |
|
azero m. |
פלדה |
steel |
|
Si el korason fuera de azero no lo vensia el dinero |
|
azerse v. refl. |
נעשה, הפך ל-, היה ל-; העמיד פנים, עשה עצמו; הבשיל, השלים בישולו; מת |
to become; to pretend, to make himself; to ripen, to complete its ripening; to die |
|
Se aza del bovo i del loko |
|
El ke se aze vaftiz sin duvda es kademsiz |
|
El ke kiere azerse hazan i moel tiene ke esperar el mashiah o goel |
|
Kuando el marido se azi riko - la mujer se azi feya |
|
Nada non se azi sin ke venga la ora del Dio |
|
Amigos viejos, nunka se azen enimigos |
|
Adova paliko - se aze ermoziko |
|
Lo ke no se aze en la boda no se aze en ninguna ora |
|
Kon vida i salud todo se aze |
|
Komo viejo malo ke landres vo se aga |
|
A damla, a damla, si azi un lak |
|
Era lovo si izo moshka |
|
La sangre no se aza agua |
|
azienda f. |
רכוש, הון, עושר, נכסים, נחלה |
property, capital, wealth, assets, estate |
|
Ni ijos ni aziendas, no se azen por manos ajenas |
|
azniko m. |
עַיִר, חמור קטן |
donkey-foal, little donkey |
|
Kuando estan en pas la suegra i la nuera? Kuando el azniko suve la eskalera |
|
azno m. |
חמור |
donkey |
|
El ke tiene azno en el ahir, no le emporta de kaminar a pie |
|
Azno batal provecho para el vizindado |
|
Al azno, han azno |
|
Azno ijo d'un otro! |
|
Kayo del at al aznu |
|
Azno kayado, por savio kontado |
|
Ki azno kido sin kola? |
|
A los aznos konfites |
|
Azno, no muere de tikia |
|
Azno, kon oro alkansa todo |
|
Vites al azno, ni preto ni blanko |
|
Pujo el azno, aminguo el semer |
|
El azno trae la paja i el se lo kome |
|
El ke no konose su iskritura ez un azno di la natura |
|
Al benadam la palavra, azno el palo |
|
Kuando ya estavamos un shabat sin tasa, se murio el azno de la vizina |
|
La djente kon la djente e los aznos en el ahir |
|
Le gusta al azno su gritar komo al bilbil su kantar |
|
Aznu enkargado de paja |
|
Aspera azno a la yerva mueva |
|
Dizen el ke se alava es azno |
|
Djoha sovre el azno |
|
La tose i el azno no se puede (e)skonder |
|
Onra al azno paramor de su patron |
|
Al azno vistieron rozas, echo la boka i se las kumio |
|
Antes de suvir al azno no maneyes los pies |
|
Aharva al azno para ke entiende el patron |
|
bachka f. |
סוג של משחק קלפים |
kind of a card game |
|
Todo modo de karta i eya le aze bachka |
|
baftiz/baftizmo m. |
טבילה (נוצרית), הטבלה |
baptism |
|
El ke se aze vaftiz sin duvda es kademsiz |
|
baftizado adj. |
שהוטבל |
who was baptized |
|
A boda ni bavtizado, nunka vayas sin ser yamado |
|
bahchaván (t.) m. |
גנן |
gardener |
|
Se alevantaron los pipinos i aharvaron al bahchavan |
|
En la guerta krese lo ke no kere el bahchavan |
|
bailar v. |
רקד, חולל |
to dance |
|
Kon la para baila el guerko |
|
Avla kantando, te respondere baylando |
|
Kuando el gato no sta, los ratones baylan |
|
El se lo kanta, el se lo baila |
|
Asigun es el kantar asi es el bailar |
|
La gana ke tengo de bailar, tienes tu de lavorar |
|
Por dinero balia el perro |
|
baile m. |
ריקוד, מחול |
dance |
|
El shal i el baile i la boka al aire |
|
baldar v. |
ביטל; ביטל גזירה; שבר; הפסיק, עצר; עשה לבלתי חוקי, ביטל חוקיות |
to cancel; to undo shear; to break; to stop; To make illegal, to invalidate |
|
Kon muncha tefila balda la gezira |
|
baldes adv. |
בחינם, חינם אין כסף |
free without paying, free |
|
Ver a la bula de baldes |
|
balkón m. |
מרפסת, גזוזטרא |
balcony |
|
El muncho meldahon tiene el ojo a kada mujer ke ve en el balkon |
|
bamya (t.) f. |
במיה; כנוי לאדם רך ואפטי; כינוי לשקר גדול |
okra; a nickname for a soft and apathetic person; a nickname for a big lie |
|
Vende bamias, vende mirindjenas i no esperes a mezas ajenas |
|
bandiera f. |
דגל, נס |
a flag |
|
Bandera vieja, onor de kapitan |
|
banketa f. |
שרפרף, ספסל; סיבוב במשחק קלפים |
stool, bench; a round of card game |
|
Se adjusto el pie a la banketa |
|
banko m. |
ספסל, מושב; שולחן משרדי |
bench, seat; office desk |
|
Suerte de topar un kuervo blanko es mas fasil de rovar un banko |
|
banyo m. |
אמבט, אמבטיה, מרחץ; רחצה; חדר אמבטיה; עיר מרחצאות |
bath; bathing; bathroom; city of baths |
|
Ande no ay banyo, no ay danyo |
|
El banyo tiene djura ke al preto no aze blanko |
|
Kien entra al banyo, sin sudar no sale |
|
Banyo solo, paseyo kon djente |
|
Djoha se fue al banyo, topo de kontar un anyo |
|
Dos kulos disnudos, solo por el banyo sierven |
|
Djoha yevava bogos al banyo, los suyos los dava a yevar |
|
Desha todo i andavos al banyo |
|
Bogo de banyo kumplido |
|
Pasteliko i banyo no manken todo el anyo |
|
Kanyo del banyo |
|
Kaya mis vizinas ke al banyo me vo ir |
|
baraja f. |
סכסוך, קטטה, מריבה; בלבול |
conflict, quarrel; confusion |
|
Fuego i baraja no se amatan kon paja |
|
Onde estan las barajas, onde estan las negras faltas |
|
barato adj. |
זול |
cheap |
|
De lo barato s'emprovesio mi padre |
|
Lo barato es karo, i lo karo es barato |
|
Buen abogado nunka es barato |
|
El ke save merkar barato i vender karo es un merkader muy zeki i raro |
|
Lo barato entinye la kaza de mi padre |
|
barka f. |
סירה |
boat |
|
La barka es grande, la rikeza es grande |
|
barminam/án! (aram.) interj. |
בר מינן!, חס וחלילה! לרוע המזל! לא עלינו! |
God forbid! Unfortunately! Not on us! |
|
Dente negra, de los de barminan |
|
barragán n. & adj. |
גיבור, אמיץ; חזק, חסון; גברי; מי שמפגין את שריריו (אירוני), בעל כוח |
hero, brave; strong, sturdy; male; who demonstrates his muscles (ironically), has power |
|
El mas haragan non es baragan |
|
El baragan se konose en ora de gerra, el savio en ora de ravia |
|
Ni el riko kon su rikeza, ni el barragan kon su barragania |
|
barrer v. |
טאטא |
to sweep |
|
Kuando no se bare viene djente |
|
Barir i asentar |
|
El dia ke no se barra vienen djente |
|
Entre la es.huegra i la nuera deshan la kaza sin barer |
|
Eskova mueva barri bueno |
|
La nuera bare lo ke la suegra veyi |
|
Asentimos i barrimos |
|
barro m. |
טיט, בוץ, חומר (חימר) |
clay, mud |
|
Esfuegra ni de barro buena |
|
baruh abá! (ebr.) interj. |
ברוך הבא! |
Welcome! |
|
Un baruh aba klaro i un chibuk tapado |
|
barva f. |
סנטר; זקן |
chin; beard |
|
El Dio da barvas al ke no tiene keshadas |
|
Lo kita de la barva, lo mete al mustacho |
|
Kien barvas ve, barvas onra |
|
Ay barvas ke kada pelo es un ilo de oro, i ay barvas ke no sierven ni para eskova de alimpiar |
|
El ke tieni barva ya topa penye para pinyarla |
|
El ke ve la barva del vizino kemar, mete la suya a arremojar |
|
Pasatelo por la barva |
|
Komida velada no la kome kual siker barva |
|
Kuando el farinero se sakudo la barva, le sale una bogocha |
|
A poka barva, verguensa |
|
Kayen barvas i favlen kartas |
|
El gato se vido kola i el se vido barva |
|
Ken bavas veye, barvas kata |
|
Ke se sta kemando? La barva de tu konyado |
|
barvudo adj. |
מזוקן, עבדקן; מטבע של 20 פרנק זהב שעליו דמותו של נפוליאון השלישי |
bearded, thick-bearded person; a coin of 20 francs of gold bearing the figure of Napoleon III |
|
El arador ravudo i lo arado barvudo |
|
basho m. |
אדם שפל |
a mean person |
|
Basho i malo, shanmaz de los guerkos |
|
basho adj. & adv. |
נמוך; שטוח; שפל, בזוי, נבזה, נקלה; מרמה נמוכה, מאיכות ירודה |
low; flat; mean, contemptible, despicable; of low level, of poor quality |
|
Ken lo suyo kita al merkado, ken avla alto, ken avla basho |
|
Todos s'aferran kon la pader basha |
|
Aze los echos uno en alto, uno en basho |
|
Ay altas i bashas |
|
Mazal basho el ke tenga ke rovar para komer |
|
De enbasho en basho |
|
basín m. |
סיר לילה; אגן, כלי עמוק |
potty; basin, deep vessel |
|
En la kaza del gvir, nunka manka un basin |
|
Malan[y]o basin de oro ke vierte sangre de otro |
|
bastante adj. |
מספיק, די, למדי, מאוד |
enough, quite, very |
|
Los ke kieren azer todo presto le van a mankar bastante senso |
|
bastante adv. |
מספיק, די, למדי |
enough, quite |
|
Los ke meten tino en sortero, kreen bastante en agorero |
|
Los ke kaminan kon savios son bastante mazalozos |
|
bastidor m. |
מסגרת רקמה |
embroidery frame |
|
Ke te vale ermozo bastidor si non puedes teshar un buen amor |
|
batal (ebr.) adj. |
בטל, חסר מעש, בלתי פעיל; חסר תעסוקה, מובטל; בטלן, הולך בטל, מתבטל; פנוי |
idle, inactive; lacking employment; idle person, vacant |
|
Azno batal provecho para el vizindado |
|
batido adj. |
מנוצח, מוכה, כתוש |
defeated, beaten, crushed |
|
Batido kon pishtimal mojado |
|
batir m. |
כעס, חרדה, מצב רוח עכור, רעידה מרוב כעס/חרדה, אי שקט פנימי |
anger, anxiety, turbid mood, trembling from anger/anxiety, inner restlessness |
|
Ken bate la puerta, oye su respuesta |
|
batirse v. refl. |
שבר לעצמו; היכה לעצמו |
hit himself |
|
El fierro se bate en kaente |
|
bava f. |
ריר, רוק; בהשאלה: דברי הבל, שטויות |
saliva; figuratively: nonsense |
|
Ken bavas veye, barvas kata |
|
La ke kita bavas de su boka por seguro es muy muy loka |
|
Enbia mokos, resive bavas |
|
Sorver ke seya, bavas ke seya |
|
bavajada f. |
שטות, הבל, דבר הבל, ריק, הבלות, עניין של מה בכך, דבר פעוט; (המונית:) כינוי לאבר הזכרי |
nonsense, vanity, emptiness, trivial matter, petty thing; (vulgar:) a nickname for the male organ |
|
Non tengas fiuzia en bavajadas mete mientes ! Son mentiras koloradas |
|
La mujer kon pokas palavras non avla munchas bavajadas |
|
bavajón m. |
בטלן, אדם הפולט שטויות ודברים חסרי ערך |
an idler, a person who emits nonsense and worthless things |
|
El bavajon aze kastiyos en el aire |
|
bayat (t.) adj. |
ישן נושן, מיושן, לא בתוקף; שעבר זמנו (נאמר על מזון לא טרי: לחם, בשר, גבינה) |
old fashioned, outdated, out of date; outdated (said about not fresh food: bread, meat, cheese) |
|
Pan fresko kon kezo, pan bayat kon halva, pan duru kon buru i pan yelado kon salado |
|
Kuando merkas zerzavat ke sean freskas i non bayat |
|
Si lavoras por pan bayat todo va salir muy sakat |
|
bazar m. |
שוק, יריד, בזאר, יריד אזורי; עמידה על המיקח |
market, fair, bazaar, regional fair; bargaining |
|
El peshkado esta en la mar aki azemos el bazar |
|
El kuento de kaza no lo kitas en el bazar |
|
Dos mujeres i una oka azen bazar |
|
beata f. |
אושר, עונג, נועם |
happiness, pleasure, pleasantness |
|
Beyata el aspriko ke onra a su senyor |
|
bedahayim/betahayim (ebr.) m. |
בית קברות, בית החיים, בית עלמין |
cemetery, |
|
Kuando no savemos por ken yorar, yoramos a los movitos de bedahen |
|
Shastre en pies saka en putika tanyedor en bet-ahayim |
|
Si te demandan ke echo azes, respondele shastre en pies, saka en botika, tanyedor en bet ahayim |
|
Bet-ahayim de ambre no ay |
|
beklearse (t.) v. refl. |
נשמר, נזהר |
to be guarded, to beware |
|
El Dio me guarde de mis amigos, de mis enemigos me bekleyo solo |
|
bela (it.) adj. |
יָפָה |
beautiful |
|
Bela ke se eskapa kon paras, no es bela |
|
bembriyo m. |
חבוש |
quince |
|
Kagajones i membriyes son amariyos |
|
ben kah uven kah (ebr.) |
בין כך ובין כך, בכל אופן, מכל מקום |
either way, anyway |
|
Ben kah u-ven kah guay de la ija de Yiftah |
|
benadam (ebr.) m. |
בן אדם, אדם, איש,גבר; ''בן אדם'' - אדם בעל יושרה; אף אחד |
man; "benadam" - a person with integrity; nobody |
|
El mal non van pur lus dalis - van pur lus binadames |
|
Boka de leon ke te koma i no ojo de ben-adam |
|
El palo salio de Geinam para enderechar al benadam |
|
La para kita loko al ben-adam |
|
El perro es amigo del ben-adam, el gato es enemigo |
|
Ojo de leon ke te koma, ojo de benadam ke no te vea |
|
El Dio ke guadr(a)[e] el meoyo del ben-adam |
|
Al benadam la palavra, azno el palo |
|
Alevanta kavesa de kulevro i no de ben-adam |
|
El ben-adam es de karne i de sangre |
|
bendezir v. |
ברך, שיבח, הילל |
to bless, to praise |
|
La boka de madre maldize ma su pecho bendize |
|
En lo ke estamos, bendigamos |
|
Ni te maldigo ni te bendigo, bendicha sea la ora ke te lo digo |
|
Lo klaro el Dio lo bendicho |
|
Bivir i bendizir |
|
Selebrasiones i bendizir i nunka maldizir |
|
bendicho adj. |
ברוך, מבורך, מקודש |
blessed, sacred |
|
Bendicho el Dio ke me kriyo ombre i no mujer |
|
Bendicho el Kreador, ke tala ermozura kreo |
|
Bendichas manos, ke esto azieron |
|
Bendichas tripas de madre, ke esto parieron |
|
Ni te maldigo ni te bendigo, bendicha sea la ora ke te lo digo |
|
Puevlo bindicho - puevlo maldicho |
|
Ken a otros ayuda son bendichas sus aksiones |
|
El bueno de ojo sera bendicho |
|
Un onbre bendicho nunka es maldicho |
|
bendisión f. |
ברכה |
blessing |
|
Para el elevo es bendision kuando tokas su imajinasion |
|
berahá (ebr.) f. |
ברכה |
blessing |
|
Melda kon saviduria tu tefila i el Senyor Dio te mandara beraha |
|
Ande ay ahadu ay beraha |
|
El Dio ke te meta la braha |
|
beratlí (t.) adj. & n. |
מי שנהנה מחסות זרה (קפיטולציה) במשטר העות'מני; עומד על זכויותיו ללא פחד; עז פנים, חצוף |
those who enjoy foreign protection (capitulation) in the Ottoman regime; stands up for his rights without fear; , cheeky |
|
En kagon, en beratli |
|
berber (t.) m. |
ספר, גלב, עושה תגלחות; טרדן |
barber; nuisance |
|
No agas munchos konplimentos porke te yaman el grande berber ke arapa a todos |
|
Si te vas al berber por araparte no le avles muncho porke no puedes eskapar kon el |
|
berbil (t.) m. |
זמיר; כינוי לילד יפה |
nightingale; a nickname for a beautiful child |
|
Le gusta al azno su gritar komo al bilbil su kantar |
|
berendjena f. |
חציל |
eggplant |
|
Vende bamias, vende mirindjenas i no esperes a mezas ajenas |
|
bestia f. |
חיה, בעל חיים, בהמה; חיית טרף; כינוי לאדם גס ותוקפני |
animal, beast; a beast of prey; a nickname for a rude and aggressive person |
|
Buen pie, buena oreja, siman de buena bestia |
|
bevedor/dera n. |
שתיין |
drunkard |
|
Ni al kantador digas kanta ni al bevedor beve |
|
bever v. |
שתה, לגם, גמע; רימה, הערים; נתן אמון ב- |
to drink, to sip; to deceive; to trust in |
|
Il ki si mete a bever nu konta los vazoz |
|
El ke beve vin non kota vazos |
|
No digas d'este podso no bevo agua, si no ke t'aogas |
|
Ni al kantador digas kanta ni al bevedor beve |
|
Kon los suyos, komer i bever de enfrente |
|
Melizina para el borracho tiene ke bever muncho gazpacho |
|
Unas paren, otras beven los kaldos |
|
Agua ke no as de bever, deshala korrer |
|
En pozo ke bevites agua, no eskupas |
|
El ke le plaze muncho bever nunka se puede enrikeser |
|
Ya me bivio la sangre |
|
Bever una bota i no verter una gota |
|
bezar v. |
נישק, נשק; התאים (זה לזה), התחבר היטב |
to kiss; to match (to each other), to connect well |
|
Beza mano ke keres ver kortada |
|
Nunka Djoha bezo la mano, kuando ya la bezo en Tisha be-av |
|
Arrova pitas, beza mezozot |
|
Ken no tiene la ermoza, beza la mokoza |
|
bezo m. |
נשיקה |
kiss |
|
Pan i kezo i un bezo |
|
Bíblia f. |
תנ''ך |
Bible |
|
Muestra Santa Biblia dainda es mar deskonosida |
|
bien m. |
רכוש, עושר, הון, ברכה; טוב; יתרון |
property, wealth, capital, blessing; goodness ; advantage |
|
Non ay bien komplido, ni mal atimado |
|
El bien agudese, el mal entontese |
|
Az bien i aleshate de mal si keresh bivir kon buen mazal |
|
Munchos bienis, muncho dulor de kavesa |
|
El bien i el mal en la kara se veen |
|
Azer bien, topar mal |
|
El ke te va azer bien o se muere o se va de la sivda |
|
Bien de mi padri sto komiendo |
|
Bienes de mi padre tapan mis korkovas |
|
El bien va al bien, i el sisko a la karvonera |
|
En tu boka miel, en mi kaza bien i alegria |
|
Ke amaneske el dia kon bien i alegria |
|
Aze bien i echalo a la mar |
|
Az bien i no mires kon kien |
|
De akeos ke son igual non digas nin bien nin mal |
|
El Dio mos de bien i lugar ande meter |
|
En ke se le va la kandela del povre, en kontando los bienes del riko |
|
Mas vale bien de leshos i no mal de serka |
|
Eyos tengan bien i mozos tambien |
|
No ay mal ke por bien no venga |
|
Lo ke es por bien ke mos rijga el Dio |
|
En este mundo non ay bien komplido |
|
De bien i de visio perdi el ofisio |
|
Mas vale el hen ke el bien |
|
El ken emprezenta sus bienes en vida merese apiedregado |
|
Mi vezino tenga bien, i yo tambien |
|
Tener bien i lugar onde meter |
|
Bienes son d'este mundo |
|
A ken es de yorar al ke tinia bien i vino en mal |
|
bien adv. |
היטב, מאוד, למדי; חוץ מזה |
well, very, quite; beside that |
|
Ken bien se kere en poko luguar kave |
|
Bien darsa el sinyor haham, si ay ken ki lu entienda |
|
Bien guadrado, mal bushkado |
|
Karidad bien entendida nunka esta eskondida |
|
Il kaveyo i il kantar nu kaven in el anshuar, ma bien save ande estan |
|
En el mes de Genayo non kanta bien el gayo |
|
Kien bien ata, bien dezata |
|
Kieres pasar bien kon tu vezina? Toma vedra, azela me[n]tira |
|
El ke pensa bien i ovra prontamente, todo su vida va estar muy kontente |
|
bienaventurado adj. & m. |
אשרי; מאושר, ברוך, בר מזל; תם, באירוניה: טיפש |
happy, blessed, lucky; innocent, (in irony:) stupid |
|
Sokrat se topava bienaventurado kon todos sus bienes estava kontentado |
|
bienaventuransa f. |
אושר, ברכה |
happiness, blessing |
|
Topas la verdadera bienaventuranza kuando deskubres en el Dio la esperanza |
|
bienfezensia (fr.) f. |
גמילות חסד, צדקה |
charitable giving |
|
Sedaka i bienfizensia enaltese a la nasion |
|
bienvenido! adj. |
רצוי; ברוך הבא! |
desirable; Welcome! |
|
Bien venido seas mal, si vienes solo |
|
biervo m. |
מילה |
word |
|
La vera instruksion es un majiko biervo, si la tomas kon buenas se aze tu siervo |
|
bilancho (it.) m. |
מאזן |
balance |
|
El avanso aze buen bilanso |
|
bilibiz/bilibizes (t.) m. pl. |
גרגרי חימצה (חומוס) קלופים וקלויים |
peeled and roasted chickpeas |
|
Asta ke disho belibizes se serro el charshi |
|
birmuelo m. |
לביבה, סופגניה; מאפה חלבון ביצה; מאפה לפסח; רקיק |
pancake, donut; egg white pastry; pastry for Passover; wafer |
|
Menta al bueno, apareja el bermuelo |
|
biskocho m. |
תופין, רקיק, כעך |
wafer, cake |
|
La vida es un biskocho, ken se lo koma krudo, ken se lo koma kocho |
|
El eskaso todo lo ke kome lo aze biskocho |
|
bivdo/a n. |
אלמן/אלמנה |
widower/widow |
|
Despues ke la bivda se emprenya, serra la puerta |
|
Maldision de bivda, lagrimas de guerfanos no aparan a bueno |
|
Ken no kreye a la bivda, ke le se aga el marido viajador |
|
Pisho de bivdas |
|
Yoran las bivdas, yoran las bien kasadas |
|
bivir v. |
חי, התקיים, גר; ניהל חיי הוללות |
to live, to exist; to lead a life of debauchery |
|
Bivir i bendizir |
|
Biva el buen devdor i el arekobdador |
|
Bivir i deshar bivir |
|
Bivir un dia mas - ambizar una koza mas |
|
El ke bive kon esperansa, muere kon shushulera |
|
El ke bive esperando, se muere en kagando |
|
Biva la gayina, biva kon la pipita |
|
Kuando bive el mundo kuando bivo yo |
|
Ke bive el riko, para ke non se muere el prove |
|
Fuy de una ora mala biviras mil anyos |
|
Ken se kaza kon amor siempre bive kon dolor |
|
El ke mira a la djente nunka va bivir kontente |
|
Ken mira a la djenti, non bive kontente |
|
La vida eterna pertenese al ombre ke bive en el prezente |
|
No se puedi bivir d'amor i de agua klara |
|
Si non tienes ganas de reir non tienes el gusto de bivir |
|
Kale kerer al aboresido para ke te biva el kerido |
|
Az bien i aleshate de mal si keresh bivir kon buen mazal |
|
Kudiado ke desho Malkuna, ke djuro de no bivir |
|
Ande no ay medko, ke no bivas |
|
Kon la mujer bive komo el gato i el perro |
|
Ken bivi esperando, muere kantando |
|
El viejo kere bivir para ver i sintir |
|
Asi bivan mis pulgas |
|
El onbre muy selozo non bive kon repozo |
|
Lo ke non pari non biva |
|
Bivir dias para ver maraviyas |
|
Kale komer para bivir i non bivir para komer |
|
Los ke dezean muncho bivir tienen ke meldar i eskrivir |
|
bivo adj. |
חי, מלא חיים; ער, ערני; תוסס,שובב, עליז, זריז; פיקח, מבריק; בוהק |
alive, full of life; alert; lively, playful, cheerful, agile; clever, brilliant; shiny |
|
El muerto no save nada, todo es para el ojo del bivo |
|
Al lado de un muerto - miter i a un bivo |
|
El muerto no aze el echo del bivo |
|
Non se enkontro mas en la rejion de los bivos |
|
El ojo del bivo se incha kon un poko de tierra |
|
Ni para bivos onrar, ni para muertos abidugar |
|
Todo es para el ojo del bivo |
|
blaho adj. & n. |
ולאכי, רומני; גוי |
Wallachian, Romanian |
|
Al kazalito medio blahito |
|
Me arrepenti de blaho a turko |
|
blanko m. |
פחם (בלשון סגי נהור : ''לבן'');''לבנים'' ''אספרוס'' - כסף |
coal; aspro: the smallest Turkish currency, penny |
|
El ke esta sin blanka, todo todo le manka |
|
blanko adj. |
לבן, צח, צחור |
white |
|
Paras blankas para dias pretos |
|
El banyo tiene djura ke al preto no aze blanko |
|
Non puedes apartar de preto a blanko si del arba veesrim estas manko |
|
Vites al azno, ni preto ni blanko |
|
Ya vino el de la vara blanka i kolorada |
|
Alta i gorda ke me krie el Dio, blanka i korelada ya me ago yo |
|
La komio komo el pan blanko |
|
Blanko komo la nieve |
|
boda f. |
חתונה; בהשאלה: דבר מה בלתי נעים |
wedding; a nickname for something unpleasant |
|
Lo ke no se aze en la boda no se aze en ninguna ora |
|
Arrazgo el gato la noche de la boda |
|
Ni novia sin sejas, ni boda sin keshas |
|
Dingun perro no se fuye de la boda |
|
Ken tiene la mujer ermoza ke no vaiga a la boda |
|
Presto se rije la boda en la kaza de el riko |
|
Dame la onra, komete la boda |
|
Toda la boda de manteles |
|
A boda ni bavtizado, nunka vayas sin ser yamado |
|
Un poyiko - para la boda de Mushiko |
|
bogchá (t.) m. |
חבילה, צרור; חבילת מגבות ושאר צרכי מרחץ; חבילת בגדים ישנים; עטיפת/מעטפת החבילה |
package, bundle; a package of towels and other bathing necessities; a package of old clothes; package cover |
|
Kuando el farinero se sakudo la barva, le sale una bogocha |
|
bogo/bogó (t.) m. |
צרור, חבילה; עכוז (אחוריים) |
bundle, package; buttocks (back) |
|
Bogo de banyo kumplido |
|
Djoha yevava bogos al banyo, los suyos los dava a yevar |
|
boka f. |
פה, לוע |
mouth, muzzle |
|
De boka a boka va asta Roma |
|
Boka despipitada |
|
Boka ke dize no, dize si |
|
Boka dulse avre puerta serrada |
|
Boka dulsi, djenti di oro |
|
Dame una boka en prestado |
|
Kada boka kere su sopa |
|
Boka de leon ke te koma i no ojo de ben-adam |
|
La boka de madre maldize ma su pecho bendize |
|
En tu boka miel, en mi kaza bien i alegria |
|
El amor es komo ablilris, entra por la boka, sale por la naris |
|
De tu boka a los oyidos del Dio |
|
Kuando uno avla, serra tu boka i avre tus oidos |
|
En boka serrada no entra moshka |
|
Mas vale kaer en un rio furiente, ke en bokas de la gente |
|
Munchas manos en un plato presto lo meten de boka abasho |
|
Abastese sopa para tanta arremo boka |
|
El ojo kome mas muncho ke la boka |
|
Al azno vistieron rozas, echo la boka i se las kumio |
|
La boka le va komo el kulo de la patika |
|
Bokita de miel, korason de fiel |
|
Guay de djente ke ablan lashon hara kon sus bokas espanden avoda zara |
|
Boka kon boka, s'avre la gola |
|
Por la boka se keinta el orno |
|
Kien es la loka? La ke se alava kon su boka |
|
Al misherikon no le keda pipita en la boka |
|
Asukar en la boka non ayuda si tu korason es amargo |
|
Miel en la boka guarda la bolsa |
|
Ni ajo komi, ni la boka me fiede |
|
De dizir fuego, la boka no se kema |
|
Kita todo kulevras de la boka |
|
Kita todo perlas de la boka |
|
La ke kita bavas de su boka por seguro es muy muy loka |
|
Ken t'aharvo? Tu boka |
|
El bostezo va de boka en boka komo el vino de bota en bota |
|
Boka tiene i no avla |
|
La boka aze, la boka dezaze |
|
Tu boka ke kome miel |
|
No eches la boka al negro |
|
El shal i el baile i la boka al aire |
|
Solo se enkasho en la boka del lovo |
|
A papo ke keres, a boka ke demandas |
|
Todo se aranja kon boka buena |
|
Tiene boka de iris |
|
Tiene boka de pinyon |
|
bokado m. |
נתח, ביס; שוחד; הצטננות |
slice, bite; bribe; cold |
|
Un bokado, un dukado |
|
Bokado grande engluta, palavra grande no kitas de boka |
|
Desde ke kazu, bukado dulse non komiu |
|
Al des.henado le kaye el bokado |
|
Kome bokado grande palavra grande no avles |
|
Kuantos bukados kaven en la tripa i uno mas |
|
Un bukado manko - una lus mas |
|
bolado adj. |
שאיבד את ראשו, נואש; נפעם משמחה |
who lost his head, desperate; excited by joy |
|
Dia nuvlado, dia bolado |
|
bolar v. |
עף, טס, ריחף, עופף, פרח; נמלט במהירות; נפטר (באירוניה) |
to fly, to hover; to escape quickly; to die (ironically) |
|
Esta bolando en los averes |
|
Dame alas para bolar |
|
bolarse v. refl. |
התעופף; הסתלק במהירות, נעלם במהירות |
to fly; to get away quickly, to disappear quickly |
|
Se bolo el sinyor rey |
|
bolsa f. |
שק, שקית; ארנק, חריט; תיק, אמתחת; גביע נייר; פגם בבגד, גזרה פגומה |
sack; wallet, basket; paper cup; defect in garment, damaged cut |
|
Si tu bolsika esta sin paras adio amigo vate atras |
|
Bolsa sin dinero yamalo kuero |
|
La bolsa del riko se vazia i la del prove no se inche |
|
Muncho bien te kero, la bolsa no me tokes |
|
Kuando la bolsa esta vazia non vash a topar munch[a] manziya |
|
El ke tiene kuatro i gasta sinko, no tiene menester bolsa |
|
Buen pagador, patron in bolsa ajena |
|
Miel en la boka guarda la bolsa |
|
Amigos i ermanos saremos, ma a la bolsa no tokaremos |
|
Kuando vazian bolsas por maasim tovim los buen proves se gozan en los moadim |
|
Azer sedaka nunka mengua la bolsa |
|
Sin bolsa yena, ni ruvia ni morena |
|
bonbón (fr.) m. |
סוכריה; ילדה/בחורה חיננית, נעימה, אלגנטית; משהו יפה |
candy; a graceful, pleasant, elegant girl/lass; something beautiful |
|
En ora de pleto - non se da bonbones |
|
bonete m. |
מגבעת, מצנפת; מצנפת רבנים |
hat, bonnet; rabbinical bonnet |
|
Este mundo es un bonete, ken lo kita, ken lo mete |
|
(Kanta)[konta] kavesas, mete bonetas |
|
bonora f. |
שעה טובה |
a good time |
|
Siete vezes de keda en bonora, shabat de tornaboda |
|
bora (gr.) f. |
סערה; כעס אלים |
a storm; violent anger |
|
Si todo viene en su ora tienes ke espantarte de la bora |
|
boreka (t.) f. |
בורקה, סוג מאפה במילוי גבינה, בשר, חצילים וכו' |
type of pastry filled with cheese, meat, eggplant, etc. |
|
Amanyana la noche komeremos la burreka |
|
borracho adj. & n. |
שתוי, שיכור, מבוסם |
drunk |
|
El borracho avla a su kerer |
|
Guadrate de djudio riko, de grego buracho i de turko prove |
|
La bota yena, la mujer borracha |
|
El meoyado lo pensa, el borracho lo dize |
|
El loko fuye del borracho |
|
Antes ke me yamen burracho, me apego a la pare |
|
Melizina para el borracho tiene ke bever muncho gazpacho |
|
No te burles del borracho, te viene a la kavesa |
|
El borracho i el loko lo dize todo |
|
borrachón adj. |
אלכוהוליסט, שיכור, שתיין |
alcoholic, drunk |
|
Borachon ijo d'un otro |
|
bostandjí (t.) m. |
בעל הבוסתן, בעל גן הירק |
the owner of the vegetable garden |
|
Al bustandji no le puedes vender pepinos |
|
bostejo m. |
פיהוק |
yawn |
|
El bostezo va de boka en boka komo el vino de bota en bota |
|
bota f. |
מגף; גיגית, חבית, תיבת לחם, אגן, אמבט; רחצה באמבט; חנות גדולה |
boot; tub, barrel, bread box, basin; bathing in the bath; great store |
|
La bota yena, la mujer borracha |
|
Ma el ombre bolto komo el vino en la bota |
|
El bostezo va de boka en boka komo el vino de bota en bota |
|
Buen vino en negra bota |
|
La kriatura bolta komo el vino en la bota |
|
Gota a gota se inche la bota |
|
Bever una bota i no verter una gota |
|
botón m. |
כפתור; ניצה, כפתור-פרח |
button; bud |
|
El shastre ke te kuzio los kolchones ke te kuzga los botones |
|
Ditenti buton, asta ke te vas ande el patron |
|
bovedad /bovedá f. |
טפשות, אווילות, טמטום, חוסר דעת; איוולת |
stupidity, folly, ignorance; foolishness |
|
Le vijito la boveda |
|
Al harif le vijita la boveda |
|
Riza a la boveda |
|
Si uno se engrandese kon bovedad non ay serum kontra esta enfermedad |
|
Si la bovedad mus pasa el ''sehel'' para ke se kere |
|
bovo m. & adj. |
טיפש, אוויל, פתי, תם, חסר דעת, מטומטם, שוטה, רפה שכל |
stupid, foolish, gullible, ignorant, dumb, weak-minded |
|
Ke karar de ermoza es alguna este karar de bova es |
|
Si el mundo fue echo por bovos porke no mos devoran los lovos |
|
Ni bovo ni loko, ni uno komo el |
|
El ke mira i piza en el lodo toda la djente saven ke es bovo |
|
Keres matar al savio metele un bovo al lado |
|
El doktor non puede dar preskripsion para el bovo i el ladron |
|
La mansevez es una vez, el ke no se la goza, bovo es |
|
Kuando topas un medio bovo, toparas un entero bovo |
|
Es mas fasil de kurar un bovo ke topar kura para un loko |
|
Ken se puede enkuvrir del Dio? El bovo dize, solo yo, solo yo |
|
Non ay buena repuesta para bova demanda |
|
Lokos i bovos a la timarana |
|
Luvia de bovos |
|
Al bovo i al loko asegun le da |
|
Algunas vezes es bueno de jugar komo el bovo |
|
Si en raki gastas dinero sos ombre bovo sin meoyo |
|
Se aza del bovo i del loko |
|
boy (t.) m. |
גובה; מידה, גודל, ממד, שעור, קומה; גיל |
height; size, rate; age |
|
Boy di griyo ma boz de marinero |
|
Mi boy a las kayadas mi yo a la meshkita |
|
Kada uno se estira, al boy de su kolcha |
|
Chiko de boy - grande de aferedji |
|
boyá/boya (t.) |
צבע; איפור; עצב, סבל, יגון, צער |
color; makeup; sadness, suffering, grief, sorrow |
|
O kadar para o kadar boya |
|
boyadear (t.) v. |
צבע, סייד, כיסה בצבע; הכתים; שינה דעה; גרם סבל |
to paint, to whitewash, to cover with paint; to stain; to change his mind; cause suffering |
|
Los malos kristianos mos dan munchas dolores, boyadean judezmo kon pretas kolores |
|
boz f. |
קול, קול בהצבעה, צליל, טון |
voice, vote, sound, tone; tune |
|
Boz de perros no se va a los sielos |
|
Boz de griyo, boz de marinero |
|
La novia eskondida, la bos en la meshkita |
|
bozdear (t.) v. |
קילקל, השחית, בילה |
to spoil, to corrupt, to spend |
|
Por poka levadura se bozea la masadura |
|
Por una moshkita se bozea i se gomita |
|
Buzeyo un yardan por azer un kandelar |
|
El mal avlar, bozeya kaza |
|
Kuando vas a buziar tanit, non lu buzeiis kun ravano pudrido |
|
braga/bragas f./f. pl. |
תחתונים, תחתונים ארוכים, מכנסיים תחתונים רחבים לגבר |
underwear, long underwear, wide underwear for men |
|
Las bragas no se save atar, kazar se kera |
|
Ken no save vistir braga los chikures le azen yagas |
|
Ham Avram Aldoshas, ke tiene las bragas floshas |
|
Dos kulos en una braga |
|
Ken si pisho en mis bragas? |
|
brageta f. |
פתח מכנסים, ''חנות''; תחתונים עם קישורים בקרסוליים |
the opening in the trousers'; underwear with ankle straps |
|
Amor i pezates (pezetas) i fuersa en las bragetas |
|
braso m. |
זרוע; ענף, סמוכה |
arm; branch |
|
En los brasos de su padre, en pechos de su madre, komo la roza kuando se avre ansi asemeja el ombre |
|
Si datis la mano, ti toman i el braso |
|
Si es la mi ija venga en los mis brasos |
|
braza f. |
גחלת, גחלים |
burning coals |
|
Ande kaya la braza aya se kema |
|
Kon chika braza se ensiende una kaza |
|
Se kema komo una braza |
|
Buena kaza, buena braza |
|
En kada kaza ay una braza |
|
briyar v. |
זהר, הבהיק, הבריק, התנוצץ, נצץ; הצליח כלכלית, חי ברווחה, זרח מעושר/סיפוק/רווחה (גם באירוניה); תאם |
to glow, to shine, to sparkle; to be financially successful, to live in well-being, to shine out of wealth/satisfaction/well-being (even in irony); to match |
|
Todo lo ke briya no es oro |
|
brusha f. |
מכשפה, ''מכשפה'', מרשעת, אשה דוחה במראיה |
witch, "witch", vicious, repulsive woman |
|
No muera bruja si no desha bru[s]ha |
|
Se kazo el guerko kon la bruja |
|
buen adj. |
טוב (צורה הנאמרת לפני השם) |
good .. (form used before a noun) |
|
El buen vino asta la fiesta |
|
Lagrima en el ojo, sinyal de buen korason |
|
El buen pagador es patron de bolsas ajenas |
|
Keresh tener un vero amigo, toma haver un buen livro |
|
Aspera muerto, vos kontare un buen kuento |
|
Az bien i aleshate de mal si keresh bivir kon buen mazal |
|
Eskucha a los viejos, saven dar buen konsejo |
|
El ke es buen pagador, nunka sale devdor |
|
El pedante nunka es buen profesor |
|
Buen vino en negra bota |
|
Buen abogado nunka es barato |
|
Buen korason aze buen karakter |
|
Kien tiene buen vezino, tiene buen destino |
|
Biva el buen devdor i el arekobdador |
|
Devda, buen dia no espera |
|
Mal pagador, buen rikavdador |
|
Ken tiene buen vizino se anbeza buen dotrino |
|
Buen zahou tengas |
|
buenas f. pl. |
'טובות'' |
favors |
|
Lo ke se aze kon las buenas, no se aze kon las negras |
|
buendad /buendá f. |
טוב לב, נדיבות לב, חמלה, אדיבות; תמימות; טובה, מעשה חסד |
kindness, generosity, compassion, ; innocence; favor, an act of kindness |
|
Kuando azis bundad a la djenti non asperis paga |
|
Si non puedis azer bundat, a lu menos kita palavra buena de la boka |
|
Ya basta le veluntad ke keris azer bundat |
|
bueno adj. |
טוב, טוב לב, נדיב לב, רחום, נעים, ישר |
good, kind-hearted, generous-hearted, compassionate, pleasant, honest |
|
Kon buena djente lo digo, uno yevaron, uno trosheron |
|
De vez ke vengo yeno, so marido bueno |
|
Kuando ay dar sos bueno |
|
El dinero aze lo malo bueno |
|
Kada uno es el mas bueno mediko de si para si |
|
Emprestimo bueno no ay |
|
Erash maridu bueno, kuandu viniash yeno |
|
Al marido bueno un kuerno, al malo tres i kuatro. |
|
La pera buena se la kome el puerko |
|
Non ay buena repuesta para bova demanda |
|
Para el bueno todos son buenos, para el malo todos son malos |
|
Buena es la novia siega de un ojo |
|
Pensa lo negro, ke te venga lo bueno |
|
Esfuegra ni de barro buena |
|
Ande se ateman los buenos dias |
|
Buena kaza, buena braza |
|
El ke no se siente no viene de buena djente |
|
Kovra buena fama i echate a durmir |
|
Buenas oras tengan los gevirim |
|
Alma buena, meza puesta |
|
El dia bueno echalo a la tripa |
|
Buena komo el pan |
|
bueno adv. |
היטב, בסדר |
well, okay |
|
Il kolorado kon el vedri le va bueno (=Il kolorado kon el preto es maskara) |
|
Ken aria ultimo, aria mas bueno |
|
Algunas vezes es bueno de jugar komo el bovo |
|
bueno m. |
טוּב, טוּב לב; טובה |
kindness; favor |
|
De lo bueno i lo mejor |
|
Kien no save de avuelo nunka save de lo bueno |
|
Kanta gayiko para bueno |
|
El ojo kere ver bueno |
|
El muncho pensar no sale a bueno |
|
Bueno viene de mano del bueno i malo viene de mano del malo |
|
Ken avla bueno, bueno ke tenga |
|
En bueno kontarlo |
|
El bueno kon el malo i el malo kon todos |
|
Aze bueno i no mires ke es ajeno |
|
Azi bueno, para ki topas bueno |
|
Ken non konose avuelo, mankura de muncho bueno |
|
Aze bueno i echalo a la mar |
|
Mas vale un malo konosido ke un bueno por konoser |
|
Kamina kon buenos i te aras uno de eyos |
|
buey m. |
שור |
bull, ox |
|
El buey lo eskorno, al mas buen lugar lo echo |
|
El boi i la oveja, todos la mesma konseja |
|
Mejor yantar de verdura i sin pasion ke bue(y) engordado kon aborrision |
|
Mos komimos el buey, por los kuernos ke no kede |
|
bula (bulg.) f. |
אשה מבוגרת בת העם; גברת, בעלת הבית; גיסה; אחות גדולה; באירוניה: דודה; גברת, מטרוניתה |
an older woman of the people; the landlady; sister in law; big sister; In irony: aunt; Madam |
|
Ver a la bula de baldes |
|
bulanderear (t.) v. |
עורר בחילה/סלידה, הבחיל; העכיר; בילבל, עורר חשד, זעזע |
to provoke nausea; to confuse, to arouse suspicion, to shock |
|
La moshka no mata, ma bulanderea |
|
bulisa f. |
גברת, מטרונית, אשה כבודה, גברת; בעלת בית זקנה, אשה מבוגרת; רעיה |
lady, honorable woman; landlady, elderly woman; wife |
|
Kuanto keres bulisa, yevalo a kaza |
|
Kayades Bulisu, ke es la salud |
|
bulto m. |
תפיחה, גוש; גידול; גוף בעל קווי מתאר מטושטשים; דבר מה גס, מכוער, מכוער למראה |
swelling, lump; tumor ; a body with blurred contours; something rough, ugly, ugly looking |
|
Un bulto de chimineya |
|
Un bulto de mursa |
|
burakado (port.) adj. |
מנוקב, מחורר |
perforated |
|
Una vazia i otra burakada |
|
Sho i mo i tifsin burakado |
|
Tiene ojo burakado |
|
burako (port.) m. |
חור, נקב, חריר; פתח |
hole, perforation, pinhole; opening |
|
Ken se mete al burako, siente su negro fado |
|
El Dio mos guadre de vizino malo i de aire de burako |
|
Raton ke tiene un burako, presto lo kaptura el gato |
|
Kere saver el klavo i el burako |
|
burla f. |
צחוק, שחוק, לעג, משובה, לגלוג, לצון |
laughter, ridicule |
|
Di la burla no se eskapa ama si enkampa |
|
El kagalon kita burla del pishalon |
|
burlar v. |
לעג, לגלג, צחק ל-; פלירטט |
to mock, to laugh at; to flirt |
|
Si me vites burli, si non, kon eyo me kedi |
|
burlarse v. refl. |
התבדח, הלעיג על, לעג ל-, שם ללעג, התלוצץ, חמד לצון |
to joke, to mock, to make fun of |
|
No te burles del borracho, te viene a la kavesa |
|
bushka f. |
חיפוש |
search |
|
Kuando mazal no ay, ventura ke buska? |
|
bushkar v. |
חיפש, ביקש |
to seek |
|
Al ke bushka de matarte, madruga i matalo |
|
Kuandu uno bushka mas de lo ke merese, pierdi i akeyu ke li davan |
|
Ken bushka al padre, topa a la madre |
|
El ke bushka panasea es pekado i manzia |
|
Bushkando un sapato, topi un raton |
|
Tomame kuando me veyes i no kuando mi bushkas |
|
Meta dos piezes en un sapato i la ventura va bushkala |
|
Bien guadrado, mal bushkado |
|
Kuando el merkader kevra, bushka defteres viejos |
|
Non es el ombre ke lo kulpa sino la mujer ke lo bushka |
|
Si el mazal kale yir a bushkar, sapatos de fierro tienes de akargar |
|
Anshugar i kontado te puedo dar la vintura es a ti a buskar |
|
Los ojos pedri, las pestanyas vo buskar |
|
Las mulas fueron a buskar kuernos, vinieron sin orejas |
|
butika f. |
חנות |
shop |
|
Si botika avrites kortate todos dos pies |
|
La butika traya kaza i la kaza no traya butika |
|
Shastre en pies saka en putika tanyedor en bet-ahayim |
|
Si te demandan ke echo azes, respondele shastre en pies, saka en botika, tanyedor en bet ahayim |
|
Afuera de esto, la botika entera |
|
buyir v. |
רתח; הרתיח; בהשאלה על מעיים: בעבע (גזים) |
to boil |
|
Oya de muchos no buye |
|
En todas las kazas buyen lapas, i en la mia kalderadas |
|
A la papona no le buye la oya |
|
chamur/chamura (t.) m./f. |
בוץ; כינוי לאדם בלתי נעים ווכחן, אדם פחות ערך |
mud; a nickname for an unpleasant and argumentative person, a man of less value |
|
En el chamur ke lus est[r]uyas |
|
chanakita (t.) f. |
קערונת, קערה קטנה |
small bowl |
|
Ande van platikos boltan chanakitas |
|
chanta (t.) f. |
תיק, סל, ילקוט, מזוודה קטנה, תיק יד, תיק קניות |
bag, basket, schoolbag, small briefcase, handbag, shopping bag |
|
I en la chanta del prove se puede topar un juvayer |
|
charshí (t.) m. |
שוק, יריד, בזר, רובע המסחר |
market; marketplace; bazaar; commercial district |
|
Asta ke disho belibizes se serro el charshi |
|
chay (t.) m. |
תה; נהר |
tea; river |
|
A la ora del chay nos deskalsamos |
|
cheminea f. |
ארובה; אדם המעשן בלי הרף |
chimney; a man who smokes constantly |
|
Un bulto de chimineya |
|
chibuk (t.) m. |
מקטרת; נרגילה; פומית לסגריה; טבק |
pipe; narghile; cigarette mouthpiece; tobacco |
|
Un baruh aba klaro i un chibuk tapado |
|
chikito m. |
עולל, תינוק, ילד קטן |
babe, suckling infant, little boy |
|
Chikitos i mamantes, el Dio alevantes |
|
chiko adj. |
קטן |
small |
|
El ke s'echa kon chikos s'alevanta pishado |
|
Chiko fue, ya se amato |
|
Chiko de boy - grande de aferedji |
|
Ni al chiko digas echate - ni al grande alevantate |
|
Chikos i grandes komo los djidios de la kaye |
|
Anke todo en siendo chiko parese linpio, el elefante aun ke es grande es suzio |
|
Kuando s'enrikesa el ijo del ombre se la aza la kaza chika, la mojer feya |
|
La mujer i la sardina mas chika, mas fina |
|
El peshkado grande engluta al chiko |
|
A vinya grande sesto chiko |
|
En la guerta grande yevate el sesto chiko |
|
Por kontra a la guerta chika yevate el sesto grande |
|
Kon chika braza se ensiende una kaza |
|
Novia chika, novia grande, talamo kere |
|
Kriyos chikos, ansias chikas ; kriyos grandes, ansias grandes |
|
Respekta al chiko para ke respekte al grande |
|
Al deavlo se vaya, de chiko fin grande |
|
Haragan en chiko, ladron en grande |
|
Kuando los kriyos son chikos es mashkar fierro |
|
Echa el pese chiko para aferar el grande |
|
El mas chiko kaveyo aze su solombra |
|
chikur (t.) |
שרוך נעל, שרוך תחתונים; סוג של מאפה ספירלי |
shoelace, underwear lanyard |
|
Ken no save vistir braga los chikures le azen yagas |
|
chivayer (t.) m. |
אבן יקרה |
precious stone, jewel |
|
I en la chanta del prove se puede topar un juvayer |
|
chokal m. |
סיר לילה |
chamber pot, bedpan |
|
Los maridos ke veyan en el chukal |
|
chop (t.) m. |
זבל, אשפה; קש ותבן; העלאת גורל (במשיכת קני קש) |
garbage; straw; lottery by pulling straw canes |
|
Los ke son muy miop todo echan al chop |
|
chorbá (t.) f. |
מרק, מרק אורז |
soup, rice soup |
|
Djoha le dieron chorva, se metio a yorar |
|
Ken se kemo en la shorba, asopla en el yogurt |
|
chorro m. |
זרם, שטף, זרם מים; פריצה פתאומית ועזה של נוזלים |
current, flow, current of water; a sudden and violent burst of fluids |
|
La persona nase kon yoros ama lo enteran kon chorros |
|
Si paz en kaza manka, el chorro de amor manka |
|
chuflar v. |
שרק, צפצף; שתה מלוא לוגמיו |
to whistle, to twitter; to drink his full sip |
|
El ke paga - chufla |
|
chuflete/chuflet m. |
משרוקית, צפצפה |
whistle, flute; pipe |
|
Si das el aspriko, tane el chufletiko |
|
El mundo es shuflete, ken lo tanye, i ken lo siente |
|
chufletiko m. |
משרוקית קטנה |
a small whistle |
|
Si das el aspriko, tane el chufletiko |
|
chupar v. |
מצץ, ליקק, לקק; לגם משקה אלכוהולי ברוב חשק; נישק |
suck, lick; sip an alcoholic beverage with the most desire; kiss |
|
Es chopar los dedos de los piezes |
|
Ken toka miel se chupa los dedos |
|
churuk (t.) adj. |
רקוב, רעוע; נכה, בעל מום, קיטע |
rotten, rickety; disabled, handicapped, amputated |
|
No se pize en tavla churuk |
|
dada f. |
מכה,סטירה, חבטה, דפיקה |
blow, slap, thump, knock |
|
Estas dadas son tumadas |
|
dado m. |
קובית משחק; מתנה, נדבה; אצבע |
dice; gift, alms; finger |
|
De dados i pedados Djoha kazo al ijo |
|
El mejor de los dados es no djugarlos |
|
dainda (port.) adv. |
עדיין; עוד, עוד יותר |
still; even more |
|
Nainda no salio de la kashka del guevo |
|
Anke Faro muestro amigo murio, dainda se akodra el buen djudio |
|
La masa del puevlo son ignorante ama dainda se kreen kontente |
|
Muestra Santa Biblia dainda es mar deskonosida |
|
No keto dientes nainda |
|
dama f. |
גברת, גבירה; אבן משחק בדמקה; מלכה במשחק שחמט/קלפים |
lady; game-stone in checkers; a queen in a game of chess/cards |
|
Dulses son las damas, ma afuera de sus kazas |
|
La pasensia dama kere bien rijida, porke es una koza ke toka la vida |
|
damlá (t.) f. |
טיפה, נטף; צינית (שם של מחלה); שבץ לב, שיתוק |
drop; stroke, paralysis |
|
A damla, a damla, si azi un lak |
|
dantisto m. |
רופא שיניים |
dentist |
|
A ken li dueli el dienti si va al dantis |
|
danyo m. |
נזק, הרס, פגיעה; כעס, רוגז, מצב רוח רע; שגעון חולף, זרות, מוזרות, אקסצנטריות |
damage, destruction, injury; Anger, resentment, bad mood; a transient madness, alienation, strangeness, eccentricity |
|
El vinagre fuerte aze danyo a su tinaja |
|
Agro huerte se aze danyo de si para si |
|
Ande no ay banyo, no ay danyo |
|
Mi ojo ke no te aga danyo |
|
Il ke desha para manyana topa danyo en el kamino |
|
Non avles kozas ke non saves porke akareas danyo |
|
Un danyo - un sehel |
|
Kada ombre ke prekure de ser djusto i no kauze a ninguno danyo i dizgusto |
|
danyozo adj. |
מזיק, מועד לפורענות; נוטה להתקלקל |
harmful, prone to disaster; tends to spoil |
|
Prejuisios son komo las malas yervas, kresen en abundansia i son danyozas |
|
No seas fuziozo ke sales danyozo |
|
Mucha mujer i gozo es tosigo danyozo |
|
Muncho vino es danyozo, un pokito es savrozo |
|
Todo lo muncho es danyozo mizmo paras munchas |
|
dar v. |
נתן, העניק, מסר; תרם, נדב; צלצל; הכה; התרחב (בגד, נעל); (כאשר מופיע שם אחרי הפועל:) גרם, עשה |
to give, to bestow; to donate; to ring; to strike; to expand (garment, shoe); (when appears after the verb :) to cause, to do |
|
Dame godrura te dare ermozura |
|
Gudruras ke me de el Dio, ermoza me ago yo |
|
Dale ke le daras, guay ke de si no ay, de su mano no ay |
|
Ay dar, ay saludar |
|
El Dio la dio, el Dio la tomo |
|
Dalelde a Sara, ke venga mi sira |
|
Kuanto mi dash por yir i vinir |
|
Ken da poko, da de la alma |
|
Dientes de kavayo ke tenga, igine no le vo dar or azer esto |
|
El konsejero da konsejo para mal |
|
El ke non da sedaka del todo por seguro es atavanado |
|
Djoha yevava bogos al banyo, los suyos los dava a yevar |
|
Dame alas para bolar |
|
El Dio da barvas al ke no tiene keshadas |
|
Kuandu uno bushka mas de lo ke merese, pierdi i akeyu ke li davan |
|
Mas da el duro ke el deznudo |
|
Lo das enbasho salta komo el karpus |
|
Dame al gato por kompanya |
|
Dar el guevo sin la yema |
|
Ni dar ni haver, ni mujer de mantener |
|
Kontentate kon la parte ke te dio el Dio |
|
El ken no tiene kreyaturas va yorando se inyerva kon el Dio porke no le esta dando |
|
El loko da, el meoyudo toma |
|
Das al vidro guay del vidro, das a la piedra guay de la piedra |
|
El ke viene sin yamar, no le dan lugar |
|
D'ayi li dio la tos a la gayina |
|
Ken no da kon Israel, peka kon Ismael |
|
Madre i ija por dar i tomar, son amigas |
|
Dame una boka en prestado |
|
Ke karar ke me den, guay de mi ke non tengo |
|
El kavod es de kien lo da, no de kien lo toma |
|
Dami mioyu, ti dare kashko |
|
Ken te dio pachas, te dio mieles |
|
Ken mi dio al padri, ke non mi de al ijo |
|
Damos i damos kon la pendola en la mano |
|
El Dio ke no de ni al perro de la kaye |
|
Le dan el pie kiere i la mano |
|
El Dio da la yaga, da i la melizina |
|
Dami migas ti dare amigas |
|
Kon parientes ke no tengas dar i aver |
|
En tomar i dar es fasil de yerrar |
|
Dar kon las manos, tomar kon los pieses |
|
Ande la da, ande la toma |
|
Donde las dan, las toman |
|
Lo ke me dan ya es viejo |
|
Da onor ke te den onor |
|
Mas vale no prometer ke prometer i no dar |
|
Dar i tomar sale korkova |
|
El mundo esta en dos ruelas, dar i tomar |
|
Kuando ay dar sos bueno |
|
dara (t.) f. |
שקלא וטריא במשפט; עטיפה |
legal negotiations; cover |
|
Kaza i karne sin dara no ay |
|
darsar (ebr.) v. |
נשא דרשה, דרש, נאם, הרצה; נזף ב- |
to deliver a sermon, to give a speech, to lecture; reprimand |
|
Ke age darshar, ke sega en Tesha beav |
|
Darsha mi ijo ke sea en tisha be-av |
|
Bueno darsha el haham kuando ay ken lo oiga |
|
darse v. refl. |
התמסר, הקדיש עצמו |
to dedicate oneself, to devote oneself |
|
Se dio al daul de yorar |
|
En ora de pleto - non se da bonbones |
|
Kon una mano no se da palmas ama kon dos se pueden konfortar almas |
|
Ke te des de pieses i de manos |
|
El selo se dio para los ermanos |
|
darush (ebr.) m. |
דרשה |
sermon |
|
Un darush i un perush por una kashka di tarmuz |
|
dátile m. |
תמר (פרי) |
a date (the fruit) |
|
L'agrada tomates i no l'agrada datiles |
|
daul (t.) m. |
תוף |
drum |
|
Se dio al daul de yorar |
|
debaldes adj. |
חינם אין כסף |
free with no money |
|
Vinagre debalde es mas dulse de miel merkada |
|
debaldes adv. |
בחינם, חינם אין כסף |
free with no money |
|
Non dize amen debaldes |
|
debasho adv./prep. |
מתחת, תחת |
under |
|
Debasho de mi manto, al rey mato |
|
Diez anyos in kadenas i no uno debasho de tierra |
|
Este ombre es derecho, los derechos stan aya adebasho |
|
A dipasho del sielo non ay koza mueva |
|
Kuando muncho marineros salen afuera, guarda tu ija debasho la eskalera |
|
Enriva lisho lisho, adebasho medra i pisho |
|
Nada non keda eskondido adibasho de sielo |
|
La mana esta debasho del alma |
|
Ke se unda adebasho la tierra |
|
Uno en papo, otro debasho el sovako |
|
dedal/didal m. |
אצבעון |
thimble |
|
Vaziando la mar kon una dedal |
|
Kavar el pozo kon dedal |
|
A la haragana, kuando l'alguja, kuando el dedal |
|
dediko m. |
אצבע קטנה |
little finger |
|
Kayeron los anikos, kedaron los dedikos |
|
dedo m. |
אצבע; כל דבר בעל צורת אצבע/ממדי אצבע |
finger; anything with a finger shape/finger dimensions |
|
Apuntado kon el dedo |
|
Lus dedos de las manos non son de la mezma largor |
|
Ken toka miel se chupa los dedos |
|
El ombre detra del dedo no se eskonde |
|
Lo ke vee kon el ojo apunta kon el dedo |
|
Nu lu yames a tu yerno, yerno, si no le metes el aniyo al dedo |
|
Aze los diez dedos kandelas i ni uno no le arlumbra |
|
En kada dedo un marafet |
|
Es chopar los dedos de los piezes |
|
El ken tiene panariz en el dedo se aze pregonero |
|
defekto m. |
פגם, מגרעת, חסרון, ליקוי, מום, חסר, פגימה |
defect, drawback |
|
Ken por seguro son los mas savios? Los ke non eskonden sus defektos |
|
El ke non puede guardar el sekreto tiene meoyo malo i defekto |
|
El marido ke a su mujer non tiene respekto, por seguro este onbre tiene grande defekto |
|
defendido adj. |
אסור, מנוע ; מוגן |
forbidden; protected |
|
Guevo ke mostra puntiko de kolorado, ten tino ke el komerlo es muy defendido |
|
deke interog. |
למה, מדוע |
why |
|
Di ke vash al hides? por ke va el mundo a la rovez |
|
Deke martes i no un dia mas antes |
|
dekolgar v. |
היה תלוי ב-; תלה ב- |
to be dependent, to depend on |
|
Perkura ayudarte a ti mesmo, i nunka dekolges de dinguno |
|
del prep. |
של, מ- |
of, from |
|
Kitate lo del kashko |
|
delantre adv. & prep. |
לפני, מול, נוכח, בפני; קדימה, לפנים; בהשוואה ל- |
before, opposite, forward; compared to- |
|
No komas delantre de todos porke te tienen ojo en todo |
|
Ashugar i kontante, todo delantre |
|
Kuando te asentas delantre de savios ten tino i no avres presto los lavios |
|
delgado adj. |
דק, צנום, רזה, דקיק; עדין, רך; חריף |
thin, slender; delicate, soft; sharp |
|
Non se rompe de delgado si non de godro i mal filado |
|
demanda f. |
בקשה, שאלה, משאלה; דרישה, תביעה, הפצרה; ביקוש; עתירה, עצומה |
request, question, wish; demand, claim, pleading; Demand; petition |
|
Non ay buena repuesta para bova demanda |
|
Antes de azer las demandas, ten tino en todas las vandas |
|
En demandas de djustisia avla siempre la verdad |
|
demandar v. |
שאל, ביקש, דרש, תבע, ביקש במפגיע |
to ask, to demand |
|
Te espantas de demandar? Tienes miedo de estudiar |
|
Ke steiga en kaza, pan no demanda |
|
El ke demanda perdonansa no se espanta de verguensa |
|
Ken demanda poko es loko |
|
Ken demanda sedaka no se echa sin senar |
|
Fue demandado en la yeshiva de los sielos |
|
Demandando, demandando se va fin Estambul |
|
Akeya madre ke pario kulevros yine demando por eyos |
|
Kontentate di lo tuyo i no demandis nada di otr'uno |
|
Kome la uva i non demandes de ke parra es |
|
A papo ke keres, a boka ke demandas |
|
El ke no kere kos.huegrar demanda mucha ashugar |
|
Antes de komer, demanda si es kasher |
|
Ni peka ni demanda pardon |
|
El elevo demanda, el profesor aklara |
|
Antes de tener katilik kon tu amigo, demanda al Dio Santo ke este kontigo |
|
Un loko demanda lo ke siete savios no responden |
|
demanyana adv. |
בבוקר, מוקדם בבוקר; בוקר; מחר בבוקר |
in the morning, early in the morning; morning; tomorrow morning |
|
Kurto le aremos fin a la demanyana |
|
Ken s'alvanta demanyana, se l'espierta el mazal |
|
demás adv. |
בנוסף ל-, חוץ מ- |
in addition to, except |
|
La madre es madre, que lo demas es aire |
|
demazía f. |
עודף, כמות עודפת, מעל הנדרש, יתרה |
excess, excess amount, over required, remainder |
|
Lo ke disho mi tia kon su demazia |
|
denegreser v. |
השחיר, הקדיר; השחיר (נעשה שחור) |
to blacken, to darken; turned black |
|
El ijo del djudio, krese i enegrese |
|
depedrerse v. refl. |
הלך לאיבוד, איבד דרכו; נעלם; מת, נהרס, אבד; התבולל |
to get lost, to lose his way; to disappeare; to die, to be destroyed; to assimilate |
|
Si se detadre non se depiedre |
|
derecha (la) f. |
ימין, צד ימין; יד ימין |
right, right side; right hand |
|
Lo echa a la eskierda, le sale a la derecha |
|
derecho adj. |
ישר, צדיק, נקי כפים, הגון, כן, תם לב; ישר, זקוף, ניצב, אנכי; ימני |
honest, righteous, decent, sincere; straight, upright, perpendicular, vertical; rightist |
|
Derecho komo el gancho |
|
Si keres salvar del sospecho, ten pasensia i veras lo derecho |
|
Este ombre es derecho, los derechos stan aya adebasho |
|
Kara tuerta - ventura direcha |
|
Los ke kaminan en el kamino derecho tienen ke kaminar en kamino estrecho |
|
Lo kue aze la mano derecha, la siedra ke no sepa/veyga |
|
derecho adv. |
הישר, בקו ישר, למישרין |
in a straight line, directly |
|
Asentate tuerto i avla derecho |
|
derecho m. |
חוק, משפט, חוקה; משפטים (לימודי); מה שצודק והוגן; זכות |
law, constitution; law studies; what is just and fair; rights |
|
el derecho yeva kavesa rota |
|
deredor (1) cf. derredor adj. |
|
|
|
El ke kere la kol kere i al deredor |
|
derrokar v. |
הרס, ניתץ, החריב, השמיד, איבד, השם; דירדר, הפיל; אימלל, גרם אסון |
to destroy, to smash; to deteriorate, to overthrow; to make unhappy, to cause disaster |
|
La mujer buena fragua su kaza, la mujer loka la derroka |
|
Ken ve el palasio del rey, derroka su kaza |
|
dert (t.) m. |
עצב, דאגה |
sadness, worry |
|
Kresen los kriyos, kresen lus dertis |
|
desbarasarse v. refl. |
נפטר מ-, |
to get rid of |
|
Ken amanese presto, s'esbarasa presto |
|
desde prep. |
מאז.., למן, מ-, מן |
since ... , from ? |
|
Desde ke kazu, bukado dulse non komiu |
|
Desde ke nasio tinya le kresio |
|
desdechar v. |
בז ל-, זלזל ב- |
to despise |
|
Piedra desdechada - kavesera de meza |
|
desdenyar v. |
זילזל ב-, בז ל- |
to despise |
|
Aunke seas savio i viejo nunka desdenyes el buen konsejo |
|
desfortunado adj. |
חסר מזל, אומלל, מסכן |
unlucky, miserable, poor |
|
El mas disfortunado es el desokupado |
|
desfriado adj. |
מצונן, מקורר |
chilled |
|
'Sta muncha kayades, va naser una ija sfriyada |
|
desfriar v. |
קרר, צינן |
to cool |
|
Amor de madre, ni la nieve lo faze enfriar |
|
desgrasia f. |
אסון, פורענות, מכה (מכות מצרים), צרה; אומללות; תאונה חמורה; תועבה |
disaster, calamity, plague (plagues of Egypt), tribulation; unhappiness; serious accident; abomination |
|
Nada no engrandese la persona en ojos de enfrente kuanto una grande desgrasia ke le arriva |
|
desgrasiar v. |
כיער, נטל את החן; אמלל |
to make ugly, to take out the grace; to make miserable |
|
Una vez engrasia, la sigunda enfasia, la tresera desgrasia |
|
desgusto m. |
גועל, בחילה, מיאוס, קבס, מורת רוח |
disgust, nausea, resentment |
|
Kada ombre ke prekure de ser djusto i no kauze a ninguno danyo i dizgusto |
|
deshado adj. |
שהשאירוהו, שעזבוהו; גָרוּש |
who was left; divorcee |
|
Lo deshado es pedrido |
|
Todo deshado i non gozado es pedrido |
|
deshar v. |
עזב, השאיר, נטש, זנח, הזניח; ויתר על, מסר, נכנע, נתן ל-; עזב מקום עבודה, התפטר; הוריש, ציווה, הנחיל |
to leave, to abandon, to neglect; to give up, to deliver, to submit, to give to; to leave a job, to resign; to bequeath |
|
El ke kontinua su feo uzos desha lo seguro por lo dubdozos |
|
Il ke desha para manyana topa danyo en el kamino |
|
Padre i madre desharas, kon tu amor te iras |
|
Desha todo i andavos al banyo |
|
Deshi todu vati a la kama |
|
Desha dezear tu pie onde tu vizino |
|
Deshadme entrar, me are lugar |
|
Deshame a mi, vate ande mi haver |
|
Desha padre i madre, i vate kon el marido |
|
El pleito se puede terminar kuando no de deshan arraviar |
|
Entre la es.huegra i la nuera deshan la kaza sin barer |
|
Kudiado ke desho Malkuna, ke djuro de no bivir |
|
El echo de oy non si desha para amanyana |
|
Asombro el kampo i lo desho por arkojer |
|
El amor es una dolor de kulo ke no desha durmir a dengunos |
|
El konsejo de todos tomo, ma el mio no desho |
|
Agua ke no as de bever, deshala korrer |
|
No desha lados de riir |
|
No muera bruja si no desha bru[s]ha |
|
El Dio de los sielos ke solos non mos desha |
|
El marido la desho kon maniyas de oro |
|
Si keres ke la mujer yore, deshala prove |
|
Bivir i deshar bivir |
|
A Moshon tomi, a Moshon deshi, a Moshon me lo vo tomar |
|
des.henado (ebr.) adj. |
חסר חן; פרוע, בלתי מסודר, מעוות; לא יוצלח; חוצפן |
graceless; wild, disorderly, distorted; unsuccessful; insolent |
|
Al des.henado le kaye el bokado |
|
desizión f. |
החלטה |
a decision |
|
Non des ninguna desizion presto, espera fin manyana |
|
deskaído adj. |
מי שנפל/שהודח/ שנושל/שירד מנכסיו/מגדולתו, מנוון; שהגיע מועד פרעונו; בלה, עזוב, מוזנח; רעוע, מתמוטט |
who fell/who was deposed/who was dispossessed/ who lost his possessions/his greatness, degenerate; abandoned, neglected; shaky, collapsing |
|
Mas vale kayido ke non pudrido |
|
deskalsarse v. refl. |
חלץ את נעליו |
to take off his shoes |
|
A la ora del chay nos deskalsamos |
|
deskalso adj. |
יחף, חלוץ נעל, ערום רגל |
barefoot |
|
Fuyo a pie deskalso |
|
Si djuras en falso, muereras deskalso |
|
deskansar v. |
הרגיע; החליף מישהו בעבודה כדי לתת לו לנוח |
to calm, to pacify; to replace someone at work to let him rest |
|
Alma deskansada, arrondjada kon sapatos |
|
deskojer v. |
בחר, ברר, מיין |
to choose, to select, to sort |
|
El ke bien esta i mal diskoje, mal le venga i no se enoje |
|
deskonosido adj. |
בלתי מוכר, אלמוני |
unfamiliar, anonymous |
|
Muestra Santa Biblia dainda es mar deskonosida |
|
Anke la vida es una mar deskonosida semos destinados para navigarla kada dia |
|
deskorchar v. |
פשט את העור; דרש מחיר מופרז; הפשיט מישהו מנכסיו |
to strip the skin; to demand excessive price; to strip someone of their property |
|
Deskorcha en la kaye tu kalavrina i no tengas de menester de la vizina |
|
deskornar v. |
חתך את הקרנים; נגח, פצע בקרניו |
to cut the horns; to strike with its horns, to injure with its horns |
|
El buey lo eskorno, al mas buen lugar lo echo |
|
deskuidada f. |
אשה הרה שאינה חשה עדיין את דאגות האמהות |
a pregnant woman who does not yet feel the worries of motherhood |
|
Puerta avierta i mujer deskuidada |
|
deskulpa f. |
התנצלות, הצדקה |
apology, justification |
|
Si negra es la kulpa, mas negra es la deskulpa |
|
deskuvrir v. |
גילה, הסיר הלוט, גילה לעין כל, חשף, מצא |
to discover, to unveil, to reveal to all, to reveal, to find |
|
Keresh diskuvrir djudezmo kon alegria andadvos al kal kon prisa i lejeria |
|
No deskuvras sekretos de tu alma ni kon tu ermana |
|
El ke en la Ley non topa savor, en su mujer non deskuvre amor |
|
Si tienes un sekreto no lo deskuvras se inche el mundo entero |
|
deskuzido adj. |
פרום, קטוע |
unstitched |
|
Todo lo roto, afuera de lo deskuzido |
|
desmazalado (ebr.) cf. dezmazalado |
|
|
|
En kada kaza ay avas las kualas son desmazaladas |
|
desnudo adj. |
ערום, חשוף; חסר אמצעים |
naked, exposed; poor, resourceless |
|
Se arkojeron dos kulos desnudos |
|
Dos kulos disnudos, solo por el banyo sierven |
|
despartir v. |
הפריד, חילק, פילג; הקצה, הפיץ, שיווק |
to separate, to divide; to assign, to distribute, to market |
|
Despartio Djoha, para si lo mas |
|
despepitado adj. |
שהסירו מלשונו (עוף) את הגידול (קשנת הלשון); פטפטן גדול |
that the tumor was removed from its tongue (chicken); great chatter |
|
Boka despipitada |
|
despertar v. |
העיר, עורר; משך תשומת לב, פקח עיני |
to awaken, to arouse; to draw attention, to open the eyes of .. |
|
Ken s'alvanta de manyana, se l'espierta el mazal |
|
Leon ke esta dormiendo, no lo espertes |
|
despierto adj. |
ער, נעור; זהיר, עומד על המשמר; נבון, בעל תושיה |
awake; careful, vigilant; wise, resourceful |
|
El dormiendo, su mazal despierto |
|
despresiar v. |
הפחית בערך, הקל בערך, זלזל, בז, זלזל ב-, הפחית ערך |
to reduce/diminish value, to belittle, to despise |
|
Non kompres kozas sin alavarlo, non vendes kozas sin despresiarlo |
|
después prep. |
אחר כך, אחרי; נוסף ל- |
then, after; in addition to- |
|
Despues de la luvia sale el sol |
|
Dospues de mi muerte, luvia i tempesta |
|
Despues de peshe, tosigo es la leche |
|
Despues de Purim, platikos |
|
El ke viene despues de mi ke serre la puerta |
|
En primero pinchate tu i despues pincha al de enfrente |
|
Despues de las kuarenta, kada dia una hohenta |
|
El meskino despues de komer le da frio |
|
Despues del kavayo fuido, serrar la puerta |
|
Al mezkino, despues de komer faze frio |
|
desrepozado adj. |
מוטרד, לא חש בטוב, לא חש נוח |
troubled, not feeling well, not feeling comfortable |
|
Shabat kon pletos i desrepozado aunke de mucha karne i peshe artado |
|
destinado adj. |
מיועד, יעוד |
destined for |
|
Anke la vida es una mar deskonosida semos destinados para navigarla kada dia |
|
destino m. |
גורל, יעד, גזרת הגורל |
fate, destination, destiny |
|
Kien tiene buen vezino, tiene buen destino |
|
destruidor/dera m. & adj. |
הרסני, מְהָרֵס, מחבל, משחית, מחריב |
destructive, corrupting |
|
La mujer destruidera, vazia del marido la faldikera |
|
desvainado adj. |
שלוף, שנשלף מנדנו |
pulled out, pulled out of uts sheath |
|
Espada desvainada |
|
desvestir v. |
הפשיט, הסיר בגדי |
to undress, to remove clothes |
|
El ken se viste de otros en medio la kaye lo desvisten |
|
desvestirse v. refl. |
התפשט, הסיר בגדיו |
to ndress, to remove his clothes |
|
Kuando se vista el amorero, se desvista el samarero |
|
detadrarse v. refl. |
התעכב, התאחר |
to linger, to be late |
|
Si se detadre non se depiedre |
|
detener v. |
עיכב; החזיק ב-, תפס, ריסן, בלם, חסם, עצר |
to delay; to hold, to grab, to restrain, to brake, to stop |
|
Una paja detiene un molino |
|
El ken a la mar se kaye, de la espada se dentiene |
|
detenerse v. refl. |
התעכב, השתהה, נעצר; התאפק, ריסן עצמו, שלט ברוחו; נמנע; בזבז זמנו; החזיק עצמו ל-, נהג בגאווה/יהירות |
to linger, to stop; to restrain himself, to control his spirit; to avoid; to waste his time; to cosider himself as, to behave with pride/arrogance |
|
Ken no tuvo i tiene, no save komo se lo detiene |
|
Ditenti buton, asta ke te vas ande el patron |
|
detenimiento m. |
מעצור, עיכוב, עצירה, השתהות, התעכבות |
stopping, delaying |
|
Todo modo de detenimiento es por bien |
|
detrás prep. |
אחרי, מאחורי; לפי, כפי, בהתאם ל- |
after, behind; according to, as |
|
Lo echo detras de la oreja |
|
Detras del rey avlan mal |
|
El ombre detra del dedo no se eskonde |
|
La noche mira detras, el dia avla vagar |
|
Enganyado adetras de lo enganyado |
|
Guay del ke va detras de lo perdido |
|
Detras de 'he va vav |
|
devantal m. |
סינור, מטלית ששמים על החזה כדי לשמור על נקיון הבגד |
apron, a cloth that is placed on the chest to keep the garment clean |
|
Mama i devantal kuvren mucho mal |
|
devda f. |
חוב; חובה |
debt; duty |
|
Devda, buen dia no espera |
|
Mil penserios no pagan una devda |
|
Kien paga sus devdas, se enrikese |
|
Kien apromete, en deuda se mete |
|
devdor n. & adj. |
חייב, בעל חוב |
a debtor |
|
El ke tiene es devdor al ke no tiene |
|
Biva el buen devdor i el arekobdador |
|
el emprestador tiene mejor memoria ke el devdor |
|
El ke es buen pagador, nunka sale devdor |
|
devenir/se (fr.) v./v. refl. |
הפך ל-, היה ל-, נעשה |
to become |
|
Ken se mete kon su onor - deviene muy menor |
|
En aharvando al fierro se deviene fierero |
|
dever/se v. |
היה חייב/מחוייב, חב; היה צריך |
to be obligated, to be in debt |
|
Paga lo ke deves saves lo ke tienes |
|
Ken avla lo ke no deve, siente lo ke no kere |
|
Kien aze lo ke kiere non aze lo ke deve |
|
La sangre ke deve korrer no keda en la vena |
|
Al ombri non devis de kreyerti |
|
Para kualo deves de azer esto todo, anochi nasio? |
|
Ni al riko dever, ni al prove prometer |
|
devorar v. |
טרף, בלע |
to devour, to swallow |
|
Si el mundo fue echo por bovos porke no mos devoran los lovos |
|
dezatado adj. |
מותר (שהתירוהו), משוחרר, משולח רסן; משוחרר מהתחייבות |
untied, loose, unrestrained; released from commitment |
|
Eskova desatada mujer dezordenada |
|
dezatar v. |
התיר (קשר), פיתח, שילח רסן;שחרר מהתחייבות |
to untie, to unrestrain; to release from commitment |
|
Kien bien ata, bien dezata |
|
dezayunar v. |
אכל ארוחת בוקר, סעד |
to eat breakfast, to dine |
|
Ken madruga desayuna |
|
Pan i pan i medio pan i la novia sin desayunar |
|
dezazer v. |
התיר, הרס, השחית, פרק, פורר,בילה, שחק, המיס |
to unleash, to destroy, to corrupt, to dismantle, to dissolve |
|
A ke otro aze asi se desaze |
|
Lo ke aze Djoha, aze i dezaze |
|
Lo ke la persona aze di negro, il Dio lo dizaze |
|
La boka aze, la boka dezaze |
|
La lingua aze i la lingua dezaze |
|
El meoyo aze, el meoyo dezaze |
|
Lo kel Dio azi, la persona no lo dizazi |
|
El tiempo aze i el tiempo desaze |
|
La mujer aze, la mujer dezaze |
|
Kon pasensia dezaze la piedra, sin pasensia todo es medra |
|
dezdenyo m. |
זלזול, בוז, שאט נפש; שחצנות, יהירות |
contempt, disgust; arrogance |
|
La kayadez es mas grande dezdenyo |
|
dezeado adj. |
רצוי, נחשק |
desirable |
|
Mas vale akolantado ke deseado |
|
dezear v. |
איחל; חשק, רצה מאוד |
to wish; to desire, to want very much |
|
No dezeyes lo ke akistar no puedes |
|
Los ke dezean muncho bivir tienen ke meldar i eskrivir |
|
El ke dezea azerse onbre tiene ke amostrarse komo onbre |
|
Dezea la prenyada nieve tostada |
|
Ken guadro, nunka dezeo |
|
El mazal de la feya, la ermoza lo dezeya |
|
Ojos ke no ven, korason ke no dezeya |
|
El ojo ve, l'alma dezeya |
|
Kuando la vieja dizeya - la kaza - pana si seka |
|
Desha dezear tu pie onde tu vizino |
|
Ken gano, non dezeo |
|
Todos ombres ke sienpre kieren dezear son pokos i kontados ke pueden artar |
|
dezeo m. |
רצון, חפץ, חשק, תשוקה, שאיפה, התאוות; הדבר הנחשק; איחול |
desire, lust, aspiration; the coveted thing; best wishes |
|
El avaro sienpre tiene dezeo ama nunka esta muy satisfecho |
|
El selo i el dezeyo kita a la persona del mundo |
|
dezeozo adj. & m. |
רוצה, חומד, חושק, משתוקק, מתאווה, נכסף; אביון |
wants, covetes, desires, longs for, lusts for; pauper |
|
El pleites no tiene amigos ni el dezeozo tiene kontentes |
|
Kada ombre es un viajero, dezeozo de amontinyar dinero |
|
dezesperarse v. refl. |
התייאש |
to give up, to despair |
|
El ke de otros espera, se dezespera |
|
dezigualdad f. |
חוסר שוויון, חוסר שוויוניות, שוני |
inequality, difference |
|
Las kavzas de las inigualidades son nasidas de las injustidades |
|
dezir v. |
אמר, הגיד, ניסח, הביע, ביטא (בכתב או בעל פה), דיקלם, פקד; היטיב עם |
to say, to formulate, to express (in writing or orally), to recite, to command; To do good with |
|
Ken dize no, dize ya |
|
Disho i pisho |
|
De los mios dezir i no sentir |
|
Dimelo i te lo dire |
|
Ni al chiko digas echate - ni al grande alevantate |
|
Kuando el gato non ankalse la karne dize ki esta gulida |
|
Disho la tizna a la karvunera vate mas ayi |
|
Mujer pude dezir mentira sin mostrar ke esta en ira |
|
Antes de avlar pensa lo kue digas |
|
Aze kualo el haham dize, ma no kualo el haham aze |
|
De dizir fuego, la boka no se kema |
|
El meoyado lo pensa, el borracho lo dize |
|
La mejor mentira es dezir la verdad |
|
Lo ke disho mi tia kon su demazia |
|
El dizir i el azer son dos |
|
Boka ke dize no, dize si |
|
Al sol le diza: ''Sale, ke salire'' |
|
Dime ken frekuentas te dire ken sos |
|
Aki disho mi padre, aki disho mi madre |
|
A Djoha le disheron ke se amoke, se kito la nariz |
|
dezirse v. refl. |
נאמר, אמר לעצמו |
to be said, to say to oneself |
|
El gato 'sta ensima la kasha komo se dize piss |
|
A la gayna del patron no se dize kish |
|
dezmentir v. |
ניתק, עקר ממקומו, הזיז בכוח; הכחיש, הזים, הפריך |
to disconnect, to displace, to move by force; to deny, to refute |
|
Niegar i mentir i la verdad dezmentir |
|
deznudar cf. desnudar |
|
|
|
De Shavuot se vista el amorero i se deznuda el samarero |
|
Marido no es kamiza de deznudar |
|
deznudo cf. desnudo |
|
|
|
Mas deznudo kayi de la tripa de mi madre |
|
Mas da el duro ke el deznudo |
|
El ke se topa deznudo tiene razon de ser mudo ; el deznudo sin manto tiene muncho espanto |
|
dezokupado adj. |
בטל, חסר מעש, חסר פעולה; פנוי (מקום) |
idle, inactive; available (place) |
|
El mas disfortunado es el desokupado |
|
dezonorar v. |
חילל, ביזה, בייש, פגע בכבוד |
to desecrate, to despise, to shame, to hurt dignity |
|
Mi vezina me dezonoro una vez, i yo dos i tres |
|
dezonrar v. |
הוציא שם רע, קילל, ביזה |
to defame, to curse, to despise |
|
El travajo no dezonra sino da provecho i onra |
|
dezordonado adj. |
מבולבל, חסר סדר |
confused, disordered |
|
Eskova desatada mujer dezordenada |
|
dezvelopar (fr.) cf. desvelopar |
|
|
|
La valor de una buena instruksion ke dezvelopa un meoyo avierto vale mas de todo oro en el mundo |
|
día m. |
יום, יממה |
day |
|
El dia avla avagar, la noche mira atras |
|
El dia bueno echalo a la tripa |
|
Kresi el dia - kresi el frio |
|
En ke dia es el mundo igual? Kuando kaye luvia sovre el kal |
|
De dia en dia, kaza mi tia |
|
Dia de luvia el lavado no enshuga |
|
Del dia ke nasio tinya le kresio |
|
Los dias de la semana kayeron en un sako |
|
El dia vee la lavor de la noche i se rii |
|
La komida es una malatia, eskapa por la noche, torna por el dia |
|
Gana de kazar no tenia, se kazo en dia de luvia |
|
El dia nuvlozo se va komo el fumo |
|
Deke martes i no un dia mas antes |
|
Devda, buen dia no espera |
|
Despues de las kuarenta, kada dia una hohenta |
|
Guadra las paras para dia malo |
|
Ermano para dia malo |
|
Di kuando sos novia? Di dia i medio |
|
Echa tu pan a la mar, un dia lo toparas |
|
Ke venga el Mashiah, ke no sea en muestros dias |
|
De noche te vengo a ver, ke de dia non puede ser |
|
Dia nuvlado, dia bolado |
|
Guay del povre i de su dia preto |
|
El dia de las siete luvias |
|
Mas vale sufrir un dia ke kada dia |
|
No todos yoran en un dia, ni todos riyen en un dia |
|
Ke amaneske el dia kon bien i alegria |
|
Ande se ateman los buenos dias |
|
Kada dia kon su maravia |
|
Los dias korren komo el kavayo |
|
Apega el dia kon la noche |
|
Bivir un dia mas - ambizar una koza mas |
|
Kuando non ay mazal, ya si vei del dia de naser |
|
Bivir dias para ver maraviyas |
|
De Hanuka kresa el dia kon una saltadura de gayo |
|
El buen dia se ve de la manyana |
|
No alaves al dia antes de su pasadia |
|
Gastador i pompozo non traye dia bueno |
|
Un dia mantiene un anyo i un anyo no mantiene un dia |
|
Algun dia va ver la maravia |
|
diamante m. |
יהלום; כלי לחיתוך זכוכית |
diamond; glass cutting tool |
|
Un ijo muy estudiante es komo un diamante |
|
diavlo m. |
שטן, שד, מזיק; אדם ערום/פיקח חסר מצפון |
devil, demon, harmful; an unscrupulous smart man |
|
Asprikos i diavlikos no estan kedikos |
|
Ken save sirvir Avoda Zara el diavlo lo menospresiara |
|
Al deavlo se vaya, de chiko fin grande |
|
dicha (2) f. |
מזל, אושר, גורל |
luck, happiness, destiny |
|
Dicha klara komo la noche |
|
dichozo adj. |
בעל מזל, בר מזל, ממוזל, מאושר |
lucky, happy |
|
Dichozo kulo ke no pedo |
|
diente m. |
שן |
tooth |
|
Dientes akonantan parientes |
|
Ken no tiene dientes, tiene djindjivres |
|
Lo ke sale del diente ya lo saven toda la djente |
|
Dientes de kavayo ke tenga, igine no le vo dar or azer esto |
|
Li mitieron diente de oro |
|
Kien konsuegra kon parientes, apreta los dientes |
|
Kuando el lovo mostra dientes non penses ke esta riente |
|
Perro ke va modrer no amostra los dientes |
|
A ken li dueli el dienti si va al dantis |
|
La muez no parti, ama los dientes arrompi |
|
No keto dientes nainda |
|
Mas tokan dientes ke parientes |
|
diez/dies num. |
עשר, עשרה |
ten |
|
Diez anyos in kadenas i no uno debasho de tierra |
|
Aze los diez dedos kandelas i ni uno no le arlumbra |
|
Levantarse a sesh, echarse a diez, aze bivir el onbre diez vezes diez |
|
Keres azer maasim tovim, melda diez salmos de te'hilim |
|
Un padre para diez ijos, no diez ijos para un padre |
|
diferensia f. |
הבדל, הפרש, שוני, פער; הבדלה, הבחנה; מחלוקת |
difference, gap; distinction; division of opinion |
|
La diferensia es de los sielos a la tierra |
|
De ''me keres'' a ''te kero'' ay grande diferensia |
|
difisil adj. & adv. |
קשה, בלתי נוח; עקשן, קשה עורף |
difficult, uncomfortable; stubborn |
|
Lo ke ves enfrente es fasil, lo ke va a venir es defisil |
|
Gastar dinero es fasil, ganarlas es muy difisil |
|
Anke tienes kuatro pares de ojos, es muy muy dificil de ver piojos |
|
Es muy kolay para prometer, es muy difisil el buen azer |
|
dinero m. |
כסף, מטבע; הון |
money, currency; fortune |
|
Por no tener el dinero se le kemo el kulo entero |
|
Kien tiene dinero sona el pandero |
|
Kada ombre es un viajero, dezeozo de amontinyar dinero |
|
Lavor echa, dinero aspera |
|
Mas vale un amigo in la plasa ke un dinero in la kasha |
|
Gastar dinero es fasil, ganarlas es muy difisil |
|
Muncho amor i dinero nunka esta enkuvierto |
|
Bolsa sin dinero yamalo kuero |
|
El dinero aze lo malo bueno |
|
Si en raki gastas dinero sos ombre bovo sin meoyo |
|
dingún adj. |
אף (אחד) |
no(body) |
|
Non a melezina en dingun kamea |
|
Ni lokura ni dingun mal |
|
Dinguna mujer revela su edad |
|
dinguno pron. ind. |
אף אחד |
nobody |
|
Dinguno muere si Dio non kere |
|
El amor es una dolor de kulo ke no desha durmir a dengunos |
|
Perkura ayudarte a ti mesmo, i nunka dekolges de dinguno |
|
Konsejo de mintirozo dengunos no toman |
|
Ken no tiene ojo en dengunos i se va kon kuento tiene vida arepozada |
|
No te agas haver kon dengunos solo kon tu mujer |
|
Kuando todos estan durmiendo, dingunos estan sufriendo |
|
Dinguno no save kualo ay in la oya, mas de la kuchara ke la minea |
|
dinsiz (t.) m. & adj. |
כופר, אתיאיסט; פורע חוק, עוול |
heretic, atheist; breaker of law |
|
Para un dinsis se kere un imansis |
|
dinyo adj. |
ראוי, נאות, נכבד; מאופק, רציני |
worthy, proper, honorable; restrained, serious |
|
Ser bueno i linpio es komo tomar exempio dinyo |
|
Dio m. |
אלוהים, אל; דבר מה אהוב מאוד ונערץ |
God; something very beloved and revered |
|
El Dio aharva kon una mano, apeyada kon la otra |
|
El Dio da a unos - para ke apiadan a otrus |
|
La kandela de la mentira el Dio amata kon su ira |
|
Kefi va el djidio - ansi le ayuda el Dio |
|
Kuando ija ay de kazar, el Dio tiena de mandar |
|
En prekantos no tengas avtaha solo en Dio vas topar terufa |
|
El Dio no aharva kon dos manos |
|
Korason del rey en mano del Dio |
|
Ken en el Dio kreya, nunka s'enganya (o se despera) |
|
De el Dio i del vizino non si puede eskonder nada |
|
Las manos azen i el Dio ayuda |
|
El Dio da barvas al ke no tiene keshadas |
|
Kontentate kon la parte ke te dio el Dio |
|
Dinguno muere si Dio non kere |
|
Kien anda, el Dio le manda |
|
El Dio diza : Ayudate, te ayudare ; guadrate, te guadrare |
|
De tu boka a los oyidos del Dio |
|
El Dio lo echo i no lo vijito |
|
Lo klaro el Dio lo bendicho |
|
El Dio ke te meta la braha |
|
Lo ke es por bien ke mos rijga el Dio |
|
La rikeza 'sta en manos del Dio |
|
El Dio es tadrozo ma no es olvidozo |
|
La gava el Dio la aborrese |
|
De el al Dio, un palmo |
|
De ayn a-ra ke mos guadre el Dio |
|
Ke no traye el Dio a kayer in manos de kriyos |
|
Lo ke kere la mujer i el Dio lo kere |
|
La esperansa del Dio no se kita |
|
Bendicho el Dio ke me kriyo ombre i no mujer |
|
Guadrate, i el Dio ke te guadre |
|
Es de si al Dio |
|
El Dio no paga en Shabat |
|
De presion del Dio no ay ken fuiga |
|
Al Dio no lo vemos, de sensia lo konosemos |
|
A ken el Dio no le da ijos, le da suvrinos |
|
dip (t.) m. |
תחתית, קרקעית, עומק, תהום |
bottom, depth, abyss |
|
De kitar i no meter si ve presto el dip |
|
Va venir tiempo, ke las karas se van azer komo los dipes de los tendjeres |
|
Te kero bien komo el dip del legen |
|
direksión f. |
כיוון; הנהלה, הנהגה; כתובת |
direction; management, leadership; address |
|
Kuando vas a salir a kamino non trokes de direksion |
|
diskuviertura f. |
עירום, מערומים |
nudity |
|
Ke no salga deskuviertura lo ke mama la kriatura |
|
divino adj. |
אלהי, שמימי, נעלה, כליל יופי |
divine, heavenly, sublime, utterly beautiful |
|
Errar es umano i perdonar es divino |
|
djenayo (it.) m. |
ינואר |
January |
|
En el mes de Genayo non kanta bien el gayo |
|
djendjivres m. pl. |
חניכיים |
gums |
|
Ken no tiene dientes, tiene djindjivres |
|
djente f. |
בריות, בני אדם; קרובים, משפחה רחבה |
human beings; relatives, extended family |
|
La djente kon la djente e los aznos en el ahir |
|
Banyo solo, paseyo kon djente |
|
Boka dulsi, djenti di oro |
|
En kazal sin perros, la djente va sin palos |
|
El ke mira i piza en el lodo toda la djente saven ke es bovo |
|
El ke no se siente no viene de buena djente |
|
Guay de djente ke avlan lashon hara kon sus bokas espanden avoda zara |
|
Ande ves muncha djente no te enkashes |
|
El rey es kon la djente |
|
El ke mira a la djente nunka va bivir kontente |
|
Kuando azis bundad a la djenti non asperis paga |
|
Yo ke este kayente ke se riyan la djente |
|
Lo ke sale del diente ya lo saven toda la djente |
|
El komer i el bever a la savor tuya, el vestir i el kalsar a la savor de la djente |
|
Kuando no se bare viene djente |
|
Kon buena djente lo digo, uno yevaron, uno trosheron |
|
djesto m. |
מחווה, ז'סטה |
gesture |
|
El ken al guerko vido su negro djesto le keda |
|
djornalisto m. |
עיתונאי |
journalist, reporter |
|
Si avlas komo un djurnalisto te dizen ke sos endevino |
|
djoven adj. & n. |
צעיר |
young, youngster |
|
El viejo le parese el mundo mal echo, el djoven ve el mundo kon muncho prometa |
|
djoventud (it.) f. |
נעורים, עלומים; נוער |
youth |
|
La djuventud es kuravle, la viejes es inkuravle |
|
djoya f. |
תכשיט, עדי; אוסף תכשיטי אשה |
jewel, Witness; a woman's jewelry collection |
|
La djoya es una koza ke a la fea aze ermoza |
|
La vieja en kaza la djoya en la kasha |
|
djoyero m. |
צורף, תכשיטאי |
jeweler |
|
Kuti sovre kuti, mania de djueri |
|
djudaízmo m. |
יהדות |
judaism |
|
Si keres saver el fondo del judaismo ten tino ke la skola i sinagoga es uno |
|
djudezmo m. |
יהדות, אמונה ומצוות היהדות, דבקות בדת היהודית; ספניולית, איספניולית, לאדינו, לשון יהודית |
judaism, faith and the commandments of judaism, adherence to the jewish religion; judeo-spanish |
|
Keresh diskuvrir djudezmo kon alegria andadvos al kal kon prisa i lejeria |
|
djudio m. & adj. |
יהודי |
jew, jewish |
|
Ke nuestros djidios esten bien i nosotros tambien |
|
Dos djidios en tres ''killot'' |
|
Chikos i grandes komo los djidios de la kaye |
|
Ande el pie del djidio peza, yerva no kresa |
|
Kefi va el djidio - ansi le ayuda el Dio |
|
El kochiyo del djidio apresta para mal (se korto) |
|
Shabat i Yom Tov es solo al djidio |
|
Djudio i djidio es todo uno |
|
El ijo del djidio golozo i verguesozo |
|
Guadrate de djudio riko, de grego buracho i de turko prove |
|
El ijo del djudio, krese i enegrese |
|
Achakozo komo el djudio en viernes |
|
El ke unya de djuduyo toka, la kavesa se le korta |
|
djugar v. |
שיחק, השתעשע, התבדר; ניגן על כלי נגינה; הימר, שיחק משחקי מזל; לגלג; נע, זע במקומו (יש לו ''שפיל'') |
to play, to have fun; play a musical instrument; to gamble, tp play games of chance; to mock; to move, to move in its place (it has a displacement space) |
|
No djuges kon el huego porke te kemas |
|
El ke djuga kartas kuando gana se va alegrando i kuando perde se va inyervando |
|
El djugar maytap es kontajiozo |
|
Ken solo djugo, nunka se inganyo |
|
Algunas vezes es bueno de jugar komo el bovo |
|
El mejor de los dados es no djugarlos |
|
djuget/djugete m. |
צעצוע, עצם כלשהו המשמש כצעצוע |
a toy, an object used as a toy |
|
El amor no es djuete, sino ke une alfinete |
|
djura f. |
נדר, שבועה, אלה |
vow, oath |
|
Si djuras en falso, muereras deskalso |
|
El banyo tiene djura ke al preto no aze blanko |
|
djurar v. |
נשבע |
to swear |
|
Kudiado ke desho Malkuna, ke djuro de no bivir |
|
djustisia f. |
צדק, יושר, הגינות |
justice, honesty, fairness |
|
En demandas de djustisia avla siempre la verdad |
|
djusto adj. |
צודק, חסר פניות, פנים, ישר, צדיק, הוגן, הגון; בעל מידה נכונה |
just ,correct, impartial, honest, righteous, fair, decent |
|
Ni bien djusto, ni mal akavado |
|
Pari, mujer, ke la kuenta esta djusta |
|
Kada ombre ke prekure de ser djusto i no kauze a ninguno danyo i dizgusto |
|
djusto adv. |
בדיוק |
exactly |
|
Peza djusto i amezura djusto |
|
djusto m. |
צדיק, מי שדבק במוסר ובצדק, בעל מידות טובות |
a righteous man, one who adheres to morals and justice, has good qualities |
|
Djustos pagan por pekadores |
|
La puerta avierta i el djusto peka |
|
djuzgador/dera n. |
שופט, דיין |
judge |
|
Del pleto el djuzgador gana |
|
djuzgar v. |
שפט, דן; העריך, ביקר; גינה |
to judge; to evaluate, to criticize; to condemn |
|
Antes de juzgar al de enfrente, metete en su lugar |
|
El haham no djuzga sin saver de las dos partes |
|
dobla f. |
דובלון (מטבע אוסטרי) |
Doblon (austrian currency) |
|
Doblas i saraguelas rotos |
|
doblado adj. |
כפול; מקופל, מכווץ |
double; folded, contracted |
|
Amigo enganyado, enemigo doblado |
|
Mis ijos kazados, mis males doblados |
|
Ansias dubladas |
|
doktor/resa m. |
רופא, רופאה |
doctor |
|
El doktor ke hayir non te da esparte presto tu sedaka |
|
Doktor de mata sanos |
|
El doktor non puede dar preskripsion para el bovo i el ladron |
|
El Dio ke mos guadre de medio haham i de medio doktor |
|
dolap (t.) m. |
ארון; בהשאלה: מעשה רמיה |
closet; a nickname for deception |
|
Yave de oro avre kada dolap |
|
doler v. |
חש כאב; חש יסורי מצפון, חש דאגה |
to feel pain; to feel the pangs of conscience, to feel worry |
|
A ken li dueli el dienti si va al dantis |
|
Mas duele la palavra del amigo ke la kuchiyada del enemigo |
|
Yagas untadas ya duelen ma no tanto |
|
Palos kontados no duelen |
|
No ay ken se duele mas de la ke pare |
|
doliente adj. |
סובל, חש ברע, מרגיש כאב ומתאנח |
suffers, feels bad, feels pain and sighs |
|
La kaza del doliente se kema i no se siente |
|
dolor f. & m. |
כאב, מכאוב, ייסורים; צער |
pain, ache, anguish; grief |
|
Ken tiene dolor en el dedo se aze pregonero |
|
El amor es una dolor de kulo ke no desha durmir a dengunos |
|
El mansevo por dolor, el viejo por onor |
|
Kada uno kun su dulor |
|
Ken se kaza kon amor siempre bive kon dolor |
|
Ni luvia sin truenos, ni parto sin dolores |
|
Mas vale pan kon amor ke gayina kon dolor |
|
Mas vale verguenza in kara i no dolor in el alma |
|
Marido en kaza dolor de keshada |
|
La noche es larga a la dolor ke se vela |
|
Nasen los ombres, nasen dolores |
|
Primo amor todo dolor |
|
Los malos kristianos mos dan munchas dolores, boyadean judezmo kon pretas kolores |
|
Kuando estas sufriendo i estas en dolor ten tino en la grandeza de muestro Kriador |
|
Munchos bienis, muncho dulor de kavesa |
|
Muerte de la mujer, dolor de kovdo |
|
Ken tiene guadrado dolores kuando abashan les toma dolores |
|
El ke tiene elmuera, tiene dolor de muela |
|
Ken no tiene krios, tiene una dolor, ken tiene, tiene munchas |
|
Marido dolor de oyido |
|
Amaha la tierra, amaha la duelor |
|
Kanta de dolor de korason |
|
Buen dulor di kulu |
|
El tiempo kura todas las dolores |
|
Ande va la panda va kon sus dolores |
|
Una dolor mas i un ijo |
|
Mejor es verguensa en kara i no dolor del korason |
|
Segun la dolor ez la nochada |
|
Mucha miel da dolor de vientre |
|
dolorear v. |
חש כאב |
to feel pain |
|
Kien no pario, no se dolorio |
|
donde adv. |
מאיפה, מנין; במקום ש-; אשר |
where, whence; instead of-; which |
|
Donde las dan, las toman |
|
Donde el korason inklina, ansi el pies kamina |
|
Donde viene el mal, non ay muncho mazal |
|
Donde uvo fuego, senizas kedan |
|
Al riko kon salud, al prove: donde te vino? |
|
dormir v. |
ישן, נם |
to sleep |
|
El dormiendo, su mazal despierto |
|
El amor es una dolor de kulo ke no desha durmir a dengunos |
|
Kovra buena fama i echate a durmir |
|
Tres kozas fuertes : Echar i no durmir, azer i no agradeser, esperar i no venir |
|
El Dio ni durma, ni adormesa |
|
Kuando todos estan durmiendo, dingunos estan sufriendo |
|
Esta durmiendo en pies |
|
Ken marido ay di servir, la noche no ay dormir |
|
El amo durmiendo, el kavayo komiendo |
|
Leon ke esta dormiendo, no lo espertes |
|
Ten mazal bueno i echate a durmir |
|
Ken mucho durme poko ambeza |
|
dormirse v. refl. |
נרדם |
to fall asleep |
|
Se durme ensima de la mula |
|
Se durma el mazal |
|
La kama es una roza, si non se durme se repoza |
|
dos num. |
שנים, שתים; שני, שתי |
two, second |
|
Dos i dos azen kuatro |
|
Dos pies en un sapato |
|
Una mano lava la otra i las dos lavan la kara |
|
Es un pedaso de karne kon dos ojos |
|
Mi vezina me dezonoro una vez, i yo dos i tres |
|
El otro anyo tinia un gameo, este anyo tengo dos |
|
Ken fuye de un komercho paga dos |
|
Mi marido ganador yeve tres, torna dos |
|
Lus ijos de mis ijos, son dos vezes mis ijos |
|
Mirame kon ojo, te mirare kon dos |
|
Antis ki agas, pensalo dos vezis |
|
El Dio no aharva kon dos manos |
|
Dos kulos en una braga |
|
La ermana de tu madre es dos vezes tu madre |
|
El dizir i el azer son dos |
|
Sekretos de dos, sekreto de Dio, sekreto de tres, sekreto de todos |
|
Azer la una en dos |
|
Ken a dos reyes sierve, a uno enganya |
|
dota f. |
נדוניה, נדן, מוהר |
dowry |
|
Ijika kon kaveza de kalavasa dota godra kon mobilia ya basta |
|
Ande entra la dota, la vida non es rota |
|
De dota i ashugar ninguno se enrikesio |
|
dotrina f. |
תורה, משנה, עקרונות, דוקטרינה,חוקי התנהגות |
doctrine |
|
Dotrina de muestra Torah enaltese la emuna |
|
Buenas dotrinas de padre i madre les kresen en sus ijos muncho hayre |
|
dotrino m. |
חינוך, לימוד, אילוף דעת; הדרכה וחינוך ילדים בדרך הישר; נזיפה, גערה, תוכחה |
education, study; Guidance and education of children in the straight path; rebuke |
|
Del buen vezino - buen dotrino |
|
draga f. |
דרקון, מפלצת (טורפת ילדים); אישה רבת פעלים החושבת על הכל והכל עולה בידיה היטב |
dragon, monster (child predator); a multi-verbal woman who thinks of everything and everything goes well in her hands |
|
Draga de siete muntanyas |
|
droga f. |
סם משכר, סם מרפא, תרופה; הרואין; סממן |
intoxicating drug, medicinal drug, drug; heroin; flavor |
|
Vieja en kaza, droga en kaza ; viejo en kaza entrompezo kaza |
|
dubio m. |
ספק, פקפוק, חשש |
doubt, apprehension |
|
El ke esta vendido sin dubio es perdido |
|
duda f. |
ספק |
doubt |
|
El ignorante non tiene duda porke entiende poko de nada |
|
Sin duda todos nasimus ignorante, el marifet es morir inteligente |
|
dudar v. |
הטיל ספק |
to doubt |
|
El ke se espanta preguntar tanbien se espanta de dubdar |
|
El ke non save dubdar tanbien non save pensar |
|
El ombre ke nunka duda, non sabe koza alguna |
|
dudozo adj. |
דו משמעי, מפוקפק, מוטל בספק, חשוד |
ambiguous, dubious, questionable, susected |
|
El ke kontinua su feo uzos desha lo seguro por lo dubdozos |
|
El sospechador nunka tiene repozo porke en todo lo todo es dudozo |
|
duenyo m. |
(משמש רק בפתגמים) בעל, בעל בית; ארוע |
(used only in proverbs) husband, landlord; event |
|
Todos los duenyos kon komer son buenos |
|
Ken kanta a su duenyo espanta o de visto o de ansia |
|
El es.huenyo no tiene duenyo |
|
dukado m. |
דוקט - מטבע זהב ישן |
an old gold coin |
|
Las palavras en su ora, valen mil dukados |
|
Ni shabat es, ni el dukado esta en basho |
|
Un bokado, un dukado |
|
dulsamente adv. |
ברוך, במתיקות |
in tenderness; in sweetness |
|
Ken va dulchamente kamina kontente |
|
dulse adj. & adv. |
מתוק, ערב; רך, טוב, רחום, נעים; תה''פ: ברכות, במתיקות |
sweet; soft, good, compassionate, pleasant; adv.: in tenderness; in sweetness |
|
Desde ke kazu, bukado dulse non komiu |
|
Dulse vida pasan los kazados, si son fieles i amados |
|
Kada moko para su paladar es dulse |
|
Ken amargo englutio - dulse non skupio |
|
Dulses son las damas, ma afuera de sus kazas |
|
Vida sin salud, la muerte es mas dulse |
|
Palavra dulse avre puertas de fierro |
|
Boka dulse avre puerta serrada |
|
Kura dulse no ay |
|
Muerta dulsi no ay |
|
Boka dulsi, djenti di oro |
|
Poko ma dulsi |
|
Pan i sal i boka dulsi |
|
Ajo dulse no ay |
|
Vinagre debalde es mas dulse de miel merkada |
|
Dulse komo la miel |
|
El amor es dulse ma kon pan |
|
Dulse me vengash |
|
dumán/dúman (t.) m. |
ערפל, עשן; הוצאה כספית מוגזמת |
fog, smoke; excessive financial outlay |
|
Una mujer mala es komo una soba rota, non da kalientura i muy muncho duman |
|
dura f. |
דורה (סוג של תבואה) |
sorghum |
|
Dura mala en piedra kaye |
|
durera f. |
עצירות; קשיות, נוקשות, קושי |
constipation; hardness, stiffness, difficulty |
|
Kuando por durera, kuando por shushulera |
|
Mal de durera, mal de kagadera |
|
duro adj. |
קשה, נוקשה, צפיד, קשיח; קפדן, קשוח, נוקשה, אכזרי; מחוספס, קהה רגש;קפוץ יד; אטום ראש, מוגבל |
hard, stiff; strict, tough, rigid, cruel; rough; whose head is opaque , limited |
|
Mas da el duro ke el deznudo |
|
Sien ke le den en el kulo, yene duro, yene duro |
|
Pan fresko kon kezo, pan bayat kon halva, pan duru kon buru i pan yelado kon salado |
|
A la pera dura, el tiempo la madura |
|
Duro de entender, inat de piedra |
|
duvda f. |
ספק, פקפוק |
doubt |
|
El ke se aze vaftiz sin duvda es kademsiz |
|
echa f. |
פעולה, מעשה, פֹּעַל, ביצוע; עסק, עניין |
action, deed, act, execution; business, interest |
|
Unos tienen las echas, otros la fama |
|
La muerte es la mas grande echa de la vida |
|
echar v. |
זרק, השליך, הטיל; ירה; דחה מ-; השכיב; גרש, גרש אשה; הפעיל |
to throw; to shoot; to reject from; to lay down; to expel, to divorce; to activate |
|
Aze una buendad i echala a la mar |
|
Echo el ojo a la kuzina |
|
Lo echas por la puerta, entra por la ventana |
|
Djuha no se iva a ichar sin sehura mueva |
|
Echar una vazia, aferar una yena |
|
El Dio lo echo i no lo vijito |
|
Echa tu pan a la mar, un dia lo toparas |
|
El rey esta hazino, al vizir le echan las ayudas |
|
El dia bueno echalo a la tripa |
|
Las maldisiones son komo los papeles, ken los echa los rekoje |
|
Kuando las manos no tokan, las paredes lo echan |
|
Echa el pelisko i skonda la mano |
|
Ni sal, ni lugar ande echar |
|
Al riko, i el gayo le echa guevos - al prove ni la gayna |
|
La novia por se engrasiar icho un pediko |
|
Ken tiene tejado de vidro no echa piedra a su vezino |
|
Los ke son muy miop todo echan al chop |
|
Ken tiena muncho asafran, echa i a las koles |
|
No es d'echar a por aya |
|
No eches la boka al negro |
|
Le echo sal en los ojos |
|
Le echo sal en la koda |
|
Lavor echa, dinero aspera |
|
Aze bueno i echalo a la mar |
|
El loko la echa, el savio la yeva |
|
Lo echo al sako |
|
Echar la fez para pelear |
|
Echar sal a la mar |
|
Tres kozas fuertes : Echar i no durmir, azer i no agradeser, esperar i no venir |
|
echarse v. refl. |
שכב, שכב לישון; הטיל עצמו, החל |
to lie down, to lie down to sleep; to begin |
|
Echarse a parir es echarse a la muerta |
|
El ke s'echa kon chikos s'alevanta pishado |
|
El ke mucho pensa, sin komer se echa |
|
No te eches al pozo kon la kuedra de otros kedas en el pozo |
|
El papu del padre ke se echo kon la madre |
|
Ken demanda sedaka no se echa sin senar |
|
La kavra ya esta embezada a echarse en el sereno |
|
Ten mazal bueno i echate a durmir |
|
Levantarse a sesh, echarse a diez, aze bivir el onbre diez vezes diez |
|
El ke a la mar se echa, de la espada se dentiene |
|
Ni al chiko digas echate - ni al grande alevantate |
|
Il rey si icho kon mi madre, onde vamos a yir a shtikar |
|
Kon pulgas se echa, kon moshkas se alevanta |
|
Arroz - m'ichare kon vos |
|
Kovra buena fama i echate a durmir |
|
echizería f. |
קוסמוּת, כישוף, מגיה |
sorcery, magic |
|
Si keres bivir kon gozo i alegria fuye de ojo malo i echizeria |
|
Un ser sin muncho saviduria kree muncho en echizeria |
|
echo adj. |
עשוי, ממומש; בשל |
made, realized; mature |
|
El viejo le parese el mundo mal echo, el djoven ve el mundo kon muncho prometa |
|
Para lo echo no ay provecho |
|
echo m. |
עבודה, עסק, משלח יד, עיסוק, מסחר, התעסקות, עניין, מעשה |
work, business, occupation, trade, dealing with, interest, deed |
|
Aze los echos uno en alto, uno en basho |
|
Aze echos embatakados |
|
Para echos del Dio no ay ni kavo, ni karar |
|
Echo de oy no lo deshes para manyana |
|
A la muerta i a la aogada aza los echos |
|
El muerto no aze el echo del bivo |
|
Los echos no s'eskapan |
|
Non te meskles en echos de ningunos |
|
Mira el echo tuyo i no avles mal por ninguno |
|
edad f. |
גיל |
age |
|
Dinguna mujer revela su edad |
|
Es mashkar fierro in esta yeda |
|
A la edad de 75 anyos se amato la ultima luz |
|
eden (ebr.) m. |
גן עדן |
paradise |
|
El palo salio de Gan Eden |
|
Entro en el guerto de Eden |
|
ekonomía f. |
כלכלה, תורת הכלכלה; חסכון |
economics, economics theory; saving |
|
Ekonomia i sharlatania - mul en Sofia |
|
ekonomizar v. |
חסך, קימץ |
to save; to skimp |
|
Moneda ekonomizada vale kuatro vezes ganada |
|
eksperiensa/sia cf. esperiensa |
|
|
|
Saviduria sin eksperiensa komo una kasha vazia |
|
Non menospresies la eksperiensia porke es la madre de la sensia |
|
el pr. pers. |
הוא |
he |
|
El se lo kanta, el se lo baila |
|
elefante m. |
פיל |
elephant |
|
Anke todo en siendo chiko parese linpio, el elefante aun ke es grande es suzio |
|
elevo (fr.) m. |
תלמיד |
pupil |
|
Para el elevo es bendision kuando tokas su imajinasion |
|
El elevo demanda, el profesor aklara |
|
elmuera f. |
כלה, אשת הבן |
daughter-in-law |
|
El ke tiene elmuera, tiene dolor de muela |
|
Bueno giza mi elmuera kon la alkuza yena |
|
embabukar v. |
הונה, רימה, הוליך שולל |
to deceive |
|
Los ke enbabukan en la sensia de astrolojia biven vida de torpeza i en el mundo fantazia |
|
embarasar v. |
הטריד, הפריע, גרם מכשולים; העציב, ציער, דיכא |
to harass, to interfere, to cause obstacles; to sadden, to depress |
|
El apio por ande pasa no embarasa |
|
Al haragan los malos pelos embarasan |
|
Todos saven kuzir samara, ma los pelos embarazan |
|
Kalavasa por onde pasa non enbarasa |
|
embasho adv. |
על הארץ, מטה, למטה |
on the ground, down |
|
Es de los ojikos embasho |
|
embatakado adj. |
מוכתם, מלוכלך, מטונף, מזוהם |
stained, dirty, filthy |
|
Aze echos embatakados |
|
embatakar (t.) v. |
טינף, לכלך, זיהם, הכתים |
to soil, to make dirty, to pollute, to stain |
|
En el luguar ke komes no enbatakes |
|
embelekarse v. refl. |
העביר את הזמן, השתעשע; דאג לדברים קלי ערך; שקע ב-,התעסק ב- |
to pass the time, to have fun; to take care of trivial things; to immerse yourself in, to engage in |
|
Mas ay lokos, mas se embelikan |
|
emburujar v. |
פיתל, עיקם; עיוות את הדברים, דיבר בצורה מבולבלת; עטף, ציפה, ארז; רימה; הכזיב; גרם ריב ומדון |
to twist; to distort things, to speak in a confused way; to wrap, to pack; to deceive; to disappoint; to cause a quarrel |
|
Alvanta el velo, i veras en lo kue t'emborujas |
|
embutido adj. |
מפוטם, גדוש, רווה, רווי; מי שהחדירו בו רעיונות מסויימים |
fattened, copious, saturated; a person whom certain ideas were instilled in him |
|
'Sta un ratoniko embutido |
|
empalar v. |
שיפד |
impale |
|
Todos se vayan anpalar, ki yo al talamon mi vo asentar. |
|
empesar m. |
התחלה |
beginning |
|
El komer i el arraskar es al empesar |
|
empesar v. |
התחיל, החל, פתח |
to start, to begin |
|
Empeso su viaje eterno a el paraiso |
|
Dizen ke kon la mujer enpeso el pekar ma por esta kauza onbre non va eskapar |
|
empesarse v. refl. |
התחיל |
to start, to begin |
|
Lo ke no se empesa no se akava |
|
empesijo m. |
התחלה, ראשית, תחילה |
start, beginning |
|
Todos los empesijos son fuertes |
|
empleado adj. |
משומש, שהשתמשו בו; מועסק, שכיר |
used; employed, employee |
|
'Stan unas nochadas, en bien empleyadas |
|
emprenyarse v. |
התעברה |
to become pregnant |
|
Despues ke la bivda se emprenya, serra la puerta |
|
emprestado adj. |
מולווה, מושאל |
lent |
|
Vestidos emprestados no kalientan |
|
Dame una boka en prestado |
|
emprestador/dera n. |
משכיר, מלווה |
landlord, lender |
|
el emprestador tiene mejor memoria ke el devdor |
|
emprestar v. |
הלווה; השאיל |
to lend; to borrow |
|
Ken empresta pierde la testa |
|
Ken empresta a amigo, se kovra inimigo |
|
empréstimo m. |
הלוואה, מלווה; השאלה |
loan, lender; lending |
|
Emprestimo bueno no ay |
|
empreteserse v. refl. |
השחים, השתזף |
to get a tan |
|
La uva se empretese de ver la una a la otra |
|
emprezentar v. |
הגיש; נתן במתנה; מחל |
to submit; to give a gift; to forgive |
|
El ken emprezenta sus bienes en vida merese apiedregado |
|
Marido vos kero kitar, emprezentame la ketuba |
|
emprimero adv. |
בתחילה, ראשית כל |
initially, first of all |
|
El ke gana emprimero, gana kon miedo |
|
emproveser v. |
רושש, העני; התרושש |
to impoverish; to become poor |
|
El ke no mos arekesio no mos emproveska |
|
emproveserse v. refl. |
התרושש |
to become poor |
|
De lo barato s'emprovesio mi padre |
|
Kuando el riko s'emprovesa es komo el prove s'enrikesa |
|
empushar v. |
הדף, דחף; הדיח |
to repel, to push; to dismiss |
|
Keres empushar a los mazikim melda kon kavod los Ti'hilim |
|
emuná (ebr.) f. |
אמונה, אמון |
faith, trust |
|
Los ke tienen muncha emuna non les gustan tomar kolera |
|
Dotrina de muestra Torah enaltese la emuna |
|
El estudio provechozo i ventajozo az enfloreser la emuna del relijiozo |
|
en prep. |
ב-, בתוך |
in, within |
|
Kon sus piedras en su kavesa |
|
enadar v. |
שׂחה |
to swim |
|
Kien no save enadar no se pasea por la uria de la mar |
|
enalteser v. |
העלה, הגביה, הרים, נישא |
to raise, to lift |
|
Dotrina de muestra Torah enaltese la emuna |
|
Sedaka i bienfizensia enaltese a la nasion |
|
enbasho adv. |
למטה, על הארץ, על הרצפה |
downstairs, on the ground, on the floor |
|
De enbasho en basho |
|
Lo das enbasho salta komo el karpus |
|
Ni shabat es, ni el dukado esta en basho |
|
'Spantate de los ojikos d'enbasho |
|
La vejez, si la vesh en basho, no la tokesh |
|
enbiar cf. embiar |
|
|
|
Ken bavas inbia, mokos arisiva |
|
endelantre/endelante adv. |
ואילך |
onwards |
|
Yirme por estos mundos endelantre |
|
enderechar v. |
יישר, תיקן, שיפץ, זקף, העמיד מחדש; הימין, פנה ימינה |
to straighten, to repair, to renovate, to erect, to reposition; to turn right |
|
El palo salio de Geinam para enderechar al benadam |
|
enderecharse v. refl. |
התיישר, הזדקף; שיקם את מעמדו; חזר למוטב |
to straighten up, to stand up straight; to rehabilitate his status; to return to the beneficiary |
|
El ke tuerto nase nunka s'enderecha |
|
Arvol tuerto nunka se enderecha |
|
El paliko vedre se endirecha |
|
El arvoliko s'enderecha kuando es mansevo |
|
endevdar v. |
השקיע בחוב |
cause to sink into debt |
|
No te endevdes mas del karar porke no puedes nunkua pagar |
|
endevina f. |
מנחשת בקלפים, קוראת עתידות; הגדת עתידות |
fortune teller |
|
El Dio ke mos guarde de medkus i de indivinas |
|
endevino m. |
מגיד עתידות |
fortune teller |
|
Lo ke keda del ladron se lo kome el endevino |
|
Si komes medra de un adivino, piedres vuestro meoyo i tu tino |
|
Si avlas komo un djurnalisto te dizen ke sos endevino |
|
endurar v. |
הקשה |
to harden |
|
Si non lo puedes kurar lo tienes ke endurar |
|
enemigo m. |
אויב |
enemy |
|
Kien son enemigos del adelantamiento? Akeyos ke soportan mal komportamiento |
|
Ken es tu enemigo - el de tu ufisio |
|
La ambre i el frio traen a la puerta del enemigo |
|
El pan i el frio trayen a la puerta del enemigo |
|
Amigos viejos, nunka se azen enimigos |
|
Mas duele la palavra del amigo ke la kuchiyada del enemigo |
|
Aunke sien amigos non es muncho, un enemigo es mas de muncho |
|
Mas vale la piedra del amigo ke la mansana del enemigo |
|
Ken empresta a amigo, se kovra inimigo |
|
Kuando el Dio esta kontigo no te espantes de tu enemigo |
|
La sensia i la pasensia abate al enimigo |
|
Lo ke pensa el amigo vaya al enemigo |
|
El marido es el mas amigo i el mas enemigo |
|
Mi enimigo me veye murir, ke de todo mal me vera salir |
|
No te espantes de tu inimigo, espantate de tu amigo |
|
El Dio me guarde de mis amigos, de mis enemigos me bekleyo solo |
|
Amigo enganyado, enemigo doblado |
|
Kuando se eskapa de un enemigo? Kuando lo azes tu muy karo amigo |
|
A tu enemigo no le seres todas las puertas |
|
El perro es amigo del ben-adam, el gato es enemigo |
|
Los males tuyos no kontes a ninguno, al enimigo lo alegraras |
|
Si tu enemigo es una ormiga, kontalo komo un gameyo |
|
enfasiar (port.) v. |
הטריד, ייגע, עייף, הציק, שיעמם |
to bother, to tire, to harass, to bore |
|
El ke es prudente amostra grasia, el ke es muncho prudente efastia |
|
Una vez engrasia, la sigunda enfasia, la tresera desgrasia |
|
Mujer ke es kasta, nunka enfastia |
|
enfasio (port.) m. |
טרדה, טרחה, אי נעימות; שעמום |
harassment, hassle, discomfort; boredom |
|
Non dar infasio ni al kavisal |
|
enfermedad f. |
חולשה, מום, מחלה, חולי |
weakness, malformation, disease, illness |
|
Si uno se engrandese kon bovedad non ay serum kontra esta enfermedad |
|
enfilar v. |
השחיל |
to thread |
|
Sinyora mestra, enfili la alguja, yo la vo travar |
|
enfloreser v. |
פרח, לבלב; שגשג |
to bloom; to thrive |
|
El estudio provechozo i ventajozo az enfloreser la emuna del relijiozo |
|
En enfloreser la ortiga, ya puncha komo enemiga |
|
enforkado adj. |
תלוי, מוקע |
hanged |
|
En kaza del enforkado no se avla por kuedra |
|
Al enforkado le trava la kuedra |
|
enforkarse v. refl. |
תלה את עצמו; ניסה להחלץ ממצוקה בכוחות עצמו; סבל נואשות בשל מצוקה או מחסור |
to hang himself; to try to extricate oneself from distress on one's own; desperate suffering due to distress or scarcity |
|
Kuando non tienis mazal - ya ti puedes enfurkar i nada non ti va ayudar |
|
enfrente adv. |
ממול, מול, נוכח; נגד |
against, in front of, opposite to |
|
Lo ke ves enfrente es fasil, lo ke va a venir es defisil |
|
Lo de enfrente gole, lo de al lado fiede |
|
No keras mal al de enfrente ke te vieni a ti |
|
Non azes al de enfrente, eso ke non keris ke te lu azin a ti |
|
Kien tiene maniyas mete, ken no mira de enfrente |
|
Kon los suyos, komer i bever de enfrente |
|
En primero pinchate tu i despues pincha al de enfrente |
|
No agas kuento del denfrente porke te azen i a ti |
|
Kon parientes d'enfrente |
|
Akel se yama alegre i kontente. el ke tiene plazer de el prospero de el de enfrente |
|
Antes de juzgar al de enfrente, metete en su lugar |
|
Ke no tengas el ojo en el d'enfrente |
|
De los tuyos - d'enfrente |
|
enganyado adj. |
מרומה |
cheated |
|
Enganyado adetras de lo enganyado |
|
El enganyador es enganyado |
|
Amigo enganyado, enemigo doblado |
|
enganyar v. |
הטעה, רימה, הונה, הוליך שולל; סחט (הוציא כסף במרמה) |
to deceive; to blackmail (to take money fraudulently) |
|
Guay de el y guay de su alma kuando a su mujer enganya |
|
Ladron ke save rovar save enganyar |
|
Ken solo djugo, nunka se inganyo |
|
Ermozura enganya los korasones de los mansevos ama el dinero i fama sonbaya los bovos |
|
Ken a dos reyes sierve, a uno enganya |
|
enganyarse v. refl. |
רימה עצמו, השלה עצמו |
to deceive himself |
|
Mi ojo no se enganya |
|
A ken Adonai yamo no s'enganyo |
|
Ken en el Dio kreya, nunka s'enganya (o se despera) |
|
enganyo m. |
מרמה, רמאות, רמיה, תרמית, הונאה, גניבת דעת; בדותה, תחבולה, תכסיס |
cheating, deception, fraud; fib, trickery, ploy |
|
El medio onesto aze kamuflaje o enganyo para los ke avlan media o entera mentira. |
|
enganyozo adj. |
מתעתע; רמאי |
misleading; cheater |
|
Aguas kayadas son enganyozas |
|
englutir v. |
בלע, גמא, גמע |
to swallow |
|
El peshkado grande engluta al chiko |
|
Bokado grande engluta, palavra grande no kitas de boka |
|
Ken amargo englutio - dulse non skupio |
|
engodrar v. |
פיטם |
to fatten |
|
La palavra buena del marido ingodra por el oido, la negra entrekese i no parese. |
|
engodrarse v. refl. |
השמין, התפטם |
to gain weight, to become fatter |
|
En Israel tanto ay de komer, ke el puevlo se engodra sin kerer |
|
engodreser v. |
פיטם, ניפח, הרחיב |
to fatten, to inflate, to expand |
|
El komer si no engordese bien parese |
|
engrandeser v. |
גדל, שגשג, צמח; גידל(ילד); הגדיל, הרחיב, הרבה, העצים, הפריז, הגזים; גרם שגשוג |
to grow, to prosper; to raise (a child); to increase, to expand, to multiply, to empower, to exaggerate; to cause prosperity |
|
Ijos de engrandeser, fiero de mashkar |
|
Si te okupas muncho en el pareser te vas a engrandeser mankura de ser |
|
Nada no engrandese la persona en ojos de enfrente kuanto una grande desgrasia ke le arriva |
|
engrandeserse v. refl. |
התרחב, התפשט; גדל (עברו עליו שנות ילדותו ב-) |
to become wider, to spread; to grow up (he spent his childhood in) |
|
Si uno se engrandese kon bovedad non ay serum kontra esta enfermedad |
|
engrasiar v. |
נטה חסד ל-, העניק חן |
to tend kindness to, to bestow grace |
|
Una vez engrasia, la sigunda enfasia, la tresera desgrasia |
|
engrasiarse v. refl. |
נעשה חביב (נאמר גם באירוניה על המפריז ברצון להתחבב) |
to become likable (also said with irony about someone who exaggerates his desire to be liked) |
|
La novia por se engrasiar icho un pediko |
|
enguayar v. |
קונן על מת, גנח והתייפח; ביקש דבר מה בהכנעה ותחנונים |
to lament over the dead, to moan and sob; to ask for something humble and pleading |
|
Kien se kuido su madre no la enguayo |
|
enkampar v. |
עצר (מישהו); הפיל בפח |
to trap |
|
Lo ke aborresi, akeyo enkampi |
|
enkamparse v. refl. |
נפל בפח; נכשל (נתקל במשהו ונפל) |
to fall into trap; to bump into something and fall |
|
Di la burla no se eskapa ama si enkampa |
|
Kon un no se eskapa, kon un si se enkampa |
|
enkantado adj. |
מוקסם, מכושף; נדהם, המום; משותק מרוב הפתעה |
fascinated, enchanted; astonished, stunned; paralyzed by surprise |
|
Pato enkantado |
|
enkantarse v. refl. |
נדהם, התבלבל, איבד ראשו |
to be astonished, to be confused, to lose his head |
|
Se enkanto hanino en medio del kamino |
|
enkanyado adj. |
מלוכלך, מזוהם, מטונף,מרופש, דלוח, עכור |
dirty, filthy, muddy, murky |
|
Ni kaza, ni morada, ni hastra enkan(e)yada |
|
enkanyar v. |
טינף, לכלך, זיהם, הטיל רפש |
to make dirty, to soil, to pollute, to slime |
|
El Dio no enkania dos kazas, es una i buena |
|
enkargado adj. |
טעון, עמוס; נושא משרה/שליחות |
loaded; job/mission holder |
|
Aznu enkargado de paja |
|
enkargar v. |
הטעין, העמיס (על אוניה, כלי רכב); הטיל עול/שליחות/משימה |
to load (on ship, vehicles); to impose a burden/mission/task |
|
Ija de kazar, nave de enkargar |
|
enkashar v. |
הכניס, החדיר, תחב, תקע, נעץ, טמן; המוני: הונה, ''זיין'', ''הכניס לו'' |
to insert, to tuck, to poke, to stick, to bury; vulg.: to deceive, ''fuck'' |
|
Solo se enkasho en la boka del lovo |
|
Ande ves muncha djente no te enkashes |
|
enkasharse v. refl. |
נכנס, הכניס/השקיע עצמו, השתקע, נטמן, נדחק, תקע עצמו למקום שאינו רצוי בו; התכווץ, השתוחח; חדר, הסתנן |
to enter, to insert oneself, to bury, to be pushed, to stick oneself to an undesirable place; to shrink, to bend; to penetrate, to infiltrate |
|
Aki me enkasho, mindrugos mashko |
|
enkojido adj. |
מכווץ, עשוי קפלים, מצומק, מקומט; קמוט מצח, זעוף |
contracted, made of folds, shrunken, wrinkled; frowned, sullen |
|
Apritadiko i enkojidiko, i un paliko en el kuliko. |
|
enkolgado adj. |
תלוי, מוקע |
hanged |
|
Kido kon los mokos enkolgados |
|
enkolgar v. |
תלה, הוקיע |
to hang |
|
El inkolga al gatu, pur un grosh |
|
Se torno kon los mokos enkolgando |
|
enkomendado adj. |
מצוּוה, מוזמן |
who is commanded, invited |
|
Si tu keres aremendar tus pekados akodrate de las leyes enkomendados |
|
enkomendar v. |
ציווה, פקד, הורה; יעץ, המליץ; הזמין (בגד, נעלים לפי הזמנה) |
to command, to instruct; to advise, to recommend; to order (garment, shoes) |
|
Aki te meto, a el guerko te enkomendo |
|
Enkomendar las ovejas al lovo |
|
enkorvarse v. |
התכופף, השתחווה, קד |
to bend, to bow |
|
Pezando sovre un kolevro - el kolevro se enkorvo |
|
enkontrarse v. refl. |
נפגש |
to meet |
|
Non se enkontro mas en la rejion de los bivos |
|
Muntanya kon muntanya non se enkontran, persona kon persona se enkontra |
|
enkuvierto adj. |
סודי, נסתר, נחבא, מוחבא |
secret, hidden, concealed |
|
Muncho amor i dinero nunka esta enkuvierto |
|
enkuvrir v. |
החביא, הסתיר, הצפין, שמר בסוד |
to hide, to keep secret |
|
Kien su mal enkuvrio, de eyo se murio |
|
Ken se puede enkuvrir del Dio? El bovo dize, solo yo, solo yo |
|
De el Dio i del vezino, no se puede enkuvrir |
|
enmedio adv. |
באמצע |
in the middle of |
|
Djoha en medio de la sofa |
|
enmelo m. |
מילוי/ערוב בדבש; מעורבות בתגרה/בעניין שסופו רע |
filling/mixing with honey; involvement in a fight/in a matter that ends badly |
|
La muncha enmelor sale a fedor |
|
enprestado cf. emprestado |
|
|
|
Tomates enprestado i no pagas mas no resives nada |
|
enrikeser v. |
העשיר |
to enrich |
|
El ke le plaze muncho bever nunka se puede enrikeser |
|
Kien paga sus devdas, se enrikese |
|
El ke no mos arekesio no mos emproveska |
|
enrikeserse v. refl. |
התעשר |
to get rich |
|
De dota i ashugar ninguno se enrikesio |
|
Kuando el riko s'emprovesa es komo el prove s'enrikesa |
|
enriva prep. |
מעל, על גבי |
above, on top |
|
Indriva di fuego meter pilares |
|
Enriva lisho lisho, adebasho medra i pisho |
|
Meter enriva d'un muerto, un bivo |
|
La mentira sale komo l'azeyte enriva del agua |
|
El muerto save todo, mi palavra levyana enriva d'el |
|
ensembrado adj. |
זרוע |
seeded |
|
Si Adar amostra su kavo, no desha ni arado ni ensembrado |
|
ensembrar/ensemrar v. |
זרע |
seed |
|
Por miedo de pashariko no ensembrar trigo |
|
Parientes i ajos, ensembralos ralos |
|
ensendedor adj. & m. |
מצית; דליק |
arsonist; inflammable |
|
Ensendedor de fuegos |
|
ensender v. |
הדליק, הצית |
set on fire, to ignite |
|
Un lenyo solo ni amata ni ensiende |
|
Avansa la luz, ensienda la kandela |
|
ensenderse v. refl. |
ניצת, נדלק |
to be ignited |
|
Kon chika braza se ensiende una kaza |
|
enshartar v. |
קישט |
to decorate |
|
Haduyon i enshartator es el nuestro shastre |
|
enshug(u)ar v. |
ייבש, ניגב, קינח, מחה |
to dry, to wipe |
|
De koles i navos no de enshugan los platos |
|
Dia de luvia el lavado no enshuga |
|
ensima adv. |
למעלה, על גבי, מעל |
up, on top, over |
|
Se durme ensima de la mula |
|
Mi palavra leviana ensima d'el |
|
La verdad va ensima, komo la azeite |
|
El gato 'sta ensima la kasha komo se dize piss |
|
entendedor/dera n. |
מומחה, מבין עניין |
expert |
|
Al entendedor, pokas palavras |
|
entendensia f. |
הבנה, ידע |
understanding, knowledge |
|
El bien aunamiento aze entiendemento |
|
entender v. |
הבין, תפס (שכלית) |
to understand, to perceive |
|
Ken no entiende avla ajena, no entiende ni la suya |
|
Aharva al azno para ke entiende el patron |
|
Bien darsa el sinyor haham, si ay ken ki lu entienda |
|
El ignorante non tiene duda porke entiende poko de nada |
|
Ken esta arto non entiyende de ambiyerto |
|
Un mudo i un tartamudo no se dan a entender |
|
Duro de entender, inat de piedra |
|
La madre del mudo entiende al mudo |
|
A ti te digo ija - intienda mi nuera |
|
entenderse v. refl. |
הגיעו לידי הבנה, הסתדרו ביניהם היטב, חיו בהרמוניה; התמחה/היה מומחה (בתחום כלשהו); הובן, הסתבר |
to come to an understanding, to get along well, to live in harmony; to specialize; to be understood, to turn out |
|
No s'entienda ni la entrada ni la salida |
|
entendido adj. |
מומחה; חכם, נבון; מובן |
expert; wise, prudent; understood |
|
Karidad bien entendida nunka esta eskondida |
|
entero adv. |
לגמרי |
completely |
|
Si tu amigo es de miel, no lo komas entero |
|
entero adj. |
שלם, בלי פגם, מלא, כולל, כולו |
complete, flawless, inclusive |
|
Afuera de esto, la botika entera |
|
Por no tener el dinero se le kemo el kulo entero |
|
Media mentira es mentira entera |
|
Si tienes un sekreto no lo deskuvras se inche el mundo entero |
|
Kuando topas un medio bovo, toparas un entero bovo |
|
enterrar v. |
קבר, טמן, הטמין |
to bury |
|
Lo enteraron en el kampo del pezgado suenyo |
|
Kada uno enterro al padre komo kijo, Djoha lo enterro kon la pacha de afuera |
|
La persona nase kon yoros ama lo enteran kon chorros |
|
entinyir v. |
השחיר; הכתים, הכפיש; קלקל, השחית |
to blacken; to stain, to defame; to spoil, to corrupt |
|
Avlo la novia de mala manera, entinyo toda la parentera |
|
Lo barato entinye la kaza de mi padre |
|
entonses adv. |
אזי, אם כך; לפנים, מקודם |
so, then; before |
|
Estonses es el bien konesido, kuando es perdido |
|
Siske aspero asta le viene el meoyo, estonses no kerira kazar |
|
entonteser v. |
טמטם, המם, הדהים, הביך,הטפיש |
to make stupid, to stupefy, to stun, to astonish, to embarrass, |
|
El bien agudese, el mal entontese |
|
entosegar v. |
הרעיל; מילא מרירות; עורר טינה וחשד |
to poison; to fill with bitterness; to arouse resentment and suspicion |
|
Poko tosego no entosega |
|
Una madre mala alechadera puede entosigar su kriatura |
|
entrada f. |
כניסה, פרוזדור, חדר כניסה; מוצא; הכנסה; ערך מילוני |
entrance, hallway, entrance hall; exit; income; dictionary value |
|
No s'entienda ni la entrada ni la salida |
|
El mal vizino ve la entrada i no la salida |
|
entrar v. |
נכנס, חדר; התכווץ |
to enter, to penetrate; to shrink |
|
Kuando el ladron entra a la mishka a rovar el paamon, ya save onde skonderlo |
|
Ande entra la dota, la vida non es rota |
|
Le entro por un oyido, le salio por el otro |
|
Kuando entra vino se hue el tino |
|
In palasio skuro, klarida no entra |
|
Entro pur la puerta - salio por la vintana |
|
En boka serrada no entra moshka |
|
Lo echas por la puerta, entra por la ventana |
|
Entro en el guerto de Eden |
|
Onde no ay konducho, entra pan mucho |
|
La letra kon sangre entra |
|
Onde el sol no entra, ayi el mediko entra |
|
Il mal entra kon kintales, no sale ni kon metikales |
|
Deshadme entrar, me are lugar |
|
El muncho ir entrar i salir kon el vizino a la fin sale pletos |
|
Kien entra al banyo, sin sudar no sale |
|
entravado adj. |
נבוך, ביישן, מאופק, מסויָג |
embarrassed, shy, restrained, reluctant |
|
Ava entravada, mujer maneada |
|
entre prep. |
בין; במשך |
between; during |
|
Entre ermanos no metes manos |
|
Entre la es.huegra i la nuera deshan la kaza sin barer |
|
Entre kol i kol, lechuga |
|
Entre la madre i la komadre lu piedren al ijo |
|
Ken mete la mano entre dos piedras, las kita machukada |
|
Entre pasuk i piedras |
|
El ken tiene un ojo entre los siegos es rey |
|
Entre la pas i la gerra, guay del ken la yeva |
|
entrekeser v. |
הדהה, הכהה, הכתים |
to fade, to darken, to stain |
|
La palavra buena del marido ingodra por el oido, la negra entrekese i no parese. |
|
entrompieso m. |
מכשול, מעצור, עיכוב, מגבלה; פח, מלכודת, מוקש |
obstacle, delay, limitation; trap, mine |
|
Vieja en kaza, droga en kaza; viejo en kaza entrompezo en kaza |
|
envejeserse v. refl. |
הזדקן |
to grow old |
|
Korason alegre nunka se envejese |
|
enverano m. |
קיץ |
summer |
|
Una golondrina venida temprano no anunsia al enverano |
|
Pensando al invierno no se goza del enverano |
|
La kriatura i la moshka en enverano se konosen |
|
Al rizin nasido i en el enverano le aze frio |
|
envierno cf. invierno |
|
|
|
La soba es la gradinika del envierno |
|
enyudo m. |
קשר; צרור כסף צרור במטפחת |
a knot, a tie ; a bundle of money (in a tied handkerchief) |
|
Mi ija leshera enyudo i tejera |
|
erensia f. |
ירושה, מורשה, מורשת |
inheritance, legacy |
|
El ke da la erensia en vida, merese palos |
|
ergueler v. |
כאב, התייסר; הכאיב, ייסר |
to ache, to suffer; to cause pain, to torment |
|
Korta la Amida por dizir ke vos erguela la tripa |
|
ermana f. |
אחות, אחות רחמניה |
a nurse |
|
La ermana de tu madre es dos vezes tu madre |
|
No deskuvras sekretos de tu alma ni kon tu ermana |
|
Si negra Hana, mas negra su ermana |
|
Ijas paresan a ermanas de padre |
|
ermano m. |
אח |
brother |
|
Ermano para dia malo |
|
El ke no tiene ermano, no tiene ni pie ni mano |
|
Kuando ay negreguras, ladronisio, teror, matansinas, pletos de ermanos, mismo en kipur el Dio no mos perdona |
|
Londje de mi un palmo makar a mi ermano |
|
Pleito de ermanos, alhenia de manos |
|
El selo se dio para los ermanos |
|
Lo ke no aze tu mano no lo aze tu ermano |
|
El haraganut ermano de aniyut |
|
Amigos i ermanos saremos, ma a la bolsa no tokaremos |
|
Lo ke kaye de mi mano, vayga a mi ermano |
|
Salga de mi mano vaiga a mi ermano |
|
Entre ermanos no metes manos |
|
ermoziko adj. |
נאה, נחמד, עדין |
handsome, nice, gentle |
|
Adova paliko - se aze ermoziko |
|
ermozo adj. |
יפה, נאה, הדור, אסטטי |
beautiful, handsome, aesthetic |
|
Ken no tiene la ermoza, beza la mokoza |
|
Ija ermoza sin ventura nunka ayege a naser |
|
El ke es sosialista tiene ermoza vista |
|
Ken tiene la mujer ermoza ke no vaiga a la boda |
|
Ke karar de ermoza es alguna este karar de bova es |
|
Kuanto es ermoza la mansevez, tanto es tripiada la vejez |
|
Lo bueno i lo ermozo siempre es valutozo |
|
Non te sombayes de ermoza tetas, ten tino tanbien en las sejas pretas |
|
La mujer i la roza fiske la afreskas te tura ermoza |
|
El mazal de la feya, la ermoza lo dezeya |
|
El sol alumbra a las ermozas i a las pishonas |
|
Ke te vale ermozo bastidor si non puedes teshar un buen amor |
|
La djoya es una koza ke a la fea aze ermoza |
|
La mansana ermoza se la koma el guzano |
|
En la mujer ermoza de tu vezino vale la pena de tener mucho tino |
|
Si enkontras una ermoza te parese una roza |
|
ermozura f. |
יופי, חן, נוי, תפארת |
beauty, grace, glory |
|
Ermozura enganya los korasones de los mansevos ama el dinero i fama sonbaya los bovos |
|
Ermuzuras ni si komen ni si guadran |
|
De la ermozura no se unta, ni se kome |
|
Ken amario vistio - su ermozura se astrivio |
|
Bendicho el Kreador, ke tala ermozura kreo |
|
Dame godrura te dare ermozura |
|
Gudruras ke me de el Dio, ermoza me ago yo |
|
Su ermozura es, la leche i la sangre |
|
Su ermozura es una en el mundo |
|
esfuegra cf. es.huegra |
|
|
|
Esfuegra ni de barro buena |
|
Ni esfuegra, ni kunyada, ni vizina aireyada |
|
Ashuguar de oro i de marfil le yeve, kon todo mi esfuegra tuvo ke dezir |
|
De la tizna a la karvonera, es esfuegra i nuera |
|
Entre la es.huegra i la nuera deshan la kaza sin barer |
|
Ande veyan las esfuegras |
|
esfuegro cf. es.huegro |
|
|
|
El yerno en la kaza del esfuegro es liviano komo el salvado |
|
eshemplo m. |
דוגמא, משל, מופת |
example, parable |
|
Ser bueno i linpio es komo tomar exempio dinyo |
|
es.huenyo m. |
שינה; חלום |
sleep; dream |
|
El es.huenyo no tiene duenyo |
|
Lo ke la vieja keria, entre esfuenyos se lo via |
|
eskalavrarse v. refl. |
נפצע בראשו; שבר את הראש, עשה מאמצים לפתרון בעיה |
to be wounded in his head; to break the head, make efforts to solve a problem |
|
Un raton ke kaya, se skalavra |
|
eskalera f. |
סולם, מדרגות |
ladder, stairs |
|
El tiempo es una eskalera: el uno asuve i el otro abasha |
|
Kuando estan en pas la suegra i la nuera? Kuando el azniko suve la eskalera |
|
Kuando muncho marineros salen afuera, guarda tu ija debasho la eskalera |
|
eskalón m. |
מדרגה, שלב (בסולם), דרגה |
step, step (of a ladder), rank |
|
Abasha eskalon, toma mujer, suve eskalon, toma haver |
|
eskapar v. |
גמר, סיים, השלים, כילה; חמק, השתמט; הציל, הושיע |
to fnish, to complete; to dodge; to save |
|
Maler ki si skapa kun paras, non es maler |
|
Dizen ke kon la mujer enpeso el pekar ma por esta kauza onbre non va eskapar |
|
La komida es una malatia, eskapa por la noche, torna por el dia |
|
Para kualo tiene menester munchas paras kuando no las puedes eskapar |
|
Si te vas al berber por araparte no le avles muncho porke no puedes eskapar kon el |
|
eskaparse v. refl. |
נמלט, ברח, התחמק; ניצל, נושע; נגמר |
to escape, to flee, to dodge; to be saved; to be finished |
|
Los echos no s'eskapan |
|
Kuando se eskapa de un enemigo? Kuando lo azes tu muy karo amigo |
|
Kon un no se eskapa, kon un si se enkampa |
|
Kuando el meoyo esta arto la imajinasion se eskapo |
|
Di la burla no se eskapa ama si enkampa |
|
Bela ke se eskapa kon paras, no es bela |
|
eskarado adj. |
חצוף, ציניקן, עובר על גדרי הצניעות |
cheeky, cynical, goes over the fence of modesty |
|
Para mujer eskaramuza non toparas muncha ekskuza |
|
eskaramiento m. |
חוצפה, עזות פנים, חוסר בושה |
insolence, boldness, shamelessness |
|
La eskaramuza es komo luvia ke non keda |
|
eska(r)so m.& adj. |
קמצן, צייקן; נדיר |
miser; rare |
|
Ken es eskarso le viene la povresa |
|
El eskarzo piensa de avansar tres, gasta kuatro |
|
eskarvar/eskarvarse v./v. refl. |
חיטט, נבר, חפר; חיפש באופן מדוקדק |
to pry, to dig; to search carefully |
|
Ken mucho se skarva, los ojos se kita |
|
eskaso adj. |
קמצן, צייקן, כילי; נדיר |
stingy, rare |
|
El eskaso todo lo ke kome lo aze biskocho |
|
El eskaso mira uno, se le va sien i uno |
|
eskojer v. |
בחר, ברר, מיין |
to select, to sort |
|
Ken mucho eskoje, el podrido kome |
|
'Skojo todo peras mundadas |
|
Kien mucho eskoje, presto kaye |
|
Al melon i a la mujer es liviano eskojer, al karpus i al ombre nunka |
|
Los meoyos salieron a la plaza, kada uno eskojo el suyo |
|
Kien esta mijor eskoje, venga uno se la anoje |
|
El Dio de asertar i no eskojer |
|
eskojido adj. |
נבחר, משובח; ממויין |
selected, fine; sorted |
|
Tener kero una ija, galana i muy komplida, en el puevlo eskojida |
|
Muchos son los amigos, pokos son los eskojidos |
|
eskola f. |
בית ספר |
school |
|
Si dezeash saver lo ke es adelantamiento vate a la skola i alkansas akumpimiento |
|
Si keres saver el fondo del judaismo ten tino ke la skola i sinagoga es uno |
|
eskombransa (cat.) cf. eskombramiento |
|
|
|
La muerte no es una vengansa ma es una buena eskombransa |
|
eskonder v. |
החביא, הסתיר, הצפין, העלים; האפיל |
|
|
Kuando el ladron entra a la mishka a rovar el paamon, ya save onde skonderlo |
|
Arroja la piedra i eskondre la mano |
|
Echa el pelisko i skonda la mano |
|
La tose i el azno no se puede (e)skonder |
|
Ken por seguro son los mas savios? Los ke non eskonden sus defektos |
|
eskonderse v. refl. |
התחבא, הסתתר |
to hide oneself |
|
El kien se eskonde detras de un dedo non puede eskonder detras de un pedo |
|
El ombre detra del dedo no se eskonde |
|
eskondido adj. |
חשאי, סודי; חבוי, נחבא, נסתר |
secret, confidential; hidden, concealed |
|
Kuando la vida esta en perikolo la valor del shabat es eskondido |
|
Karidad bien entendida nunka esta eskondida |
|
La novia eskondida, la bos en la meshkita |
|
Nada non keda eskondido adibasho de sielo |
|
eskorrer v. |
נזל, נטף, זלף; רוקן |
to drip; to empty |
|
Siempre al loko le eskurre el moko |
|
eskova f. |
מטאטא, מכבדת |
broom |
|
Eskova mueva barri bueno |
|
Eskova desatada mujer dezordenada |
|
Ay barvas ke kada pelo es un ilo de oro, i ay barvas ke no sierven ni para eskova de alimpiar |
|
La primera mujer es eskova - la segunda reyna |
|
eskrito m. |
כתוב; תעודה; צוואה; חוזה |
written; diploma; will; contract |
|
No ay mejor testigo ke el papel eskrito |
|
eskrito adj. |
כתוב |
written |
|
Palavras eskritas son permanente, ma palavras avladas son volante |
|
eskritura f. |
כתב, כתב יד; ניהול ספרים |
handwriting; book management |
|
El ke no konose su iskritura ez un azno di la natura |
|
eskrivir v. |
רשם, כתב |
registerer, court clerk |
|
Eskrito esta en la palma lo ke tiene de yevar l'alma |
|
Los ke dezean muncho bivir tienen ke meldar i eskrivir |
|
eskuchar v. |
האזין, הקשיב; ציית, שמע בקול; שינן (שעור, תפילה) |
to listen, to listen; to obey, to memorize (lesson, prayer) |
|
Eskucha a los viejos, saven dar buen konsejo |
|
eskupir v. |
ירק, רקק; גילה סוד |
to spit; to tell a secret |
|
Lo eskupieron en la kara, le paresio luvia |
|
El ke eskupe al sielo a la kara le kaye |
|
Ken amargo englutio - dulse non skupio |
|
En el plato ke komio, eskupio |
|
En pozo ke bevites agua, no eskupas |
|
eskureser v. |
החשיך, האפיל, העיב, הקדיר,עמעם, ערפל |
to darken, to obscure, to dim |
|
Topate luguar antes ke eskureska |
|
Kuando muncho eskurese es para amaneser |
|
eskurido adj. |
סחוט; ספוג |
squeezed; soaked |
|
Skorido por la nariz |
|
eskurina f. |
חשיכה, חושך, אפילה, חושך מצרים, חשיכה עמוקה; ''מציאה'' |
darkness, darkness, deep darkness; ''bargain'' |
|
Kandela de la kay eskurina de kaza |
|
eskuro (port.) adj. |
חשוך, אפל, אפלולי; כהה, קודר; עגום; מעורפל; שקשה להסבירו, שקשה להבינו |
dark, gloomy, dim; dark, gloomy; bleak; fuzzy; that is difficult to explain, that is difficult to understand |
|
In palasio skuro, klarida no entra |
|
eskuza (port.) f. |
התנצלות, הצטדקות; תירוץ, אמתלה |
apology, justification; excuse |
|
Para mujer eskaramuza non toparas muncha ekskuza |
|
Eskuzas de mal pagador |
|
eskuzar (port.) v. |
מחל, סלח |
to forgive |
|
El ke se eskuza se akuza |
|
eskuzarse (port.) v. refl. |
התנצל, הצטדק |
to apologize, justify oneself |
|
Lo ke se uza no se eskuza |
|
espada f. |
חרב, סיף |
sword |
|
Espada desvainada |
|
Estiyas de espada |
|
El ken a la mar se kaye, de la espada se dentiene |
|
espander v. |
פיזר, זרה; פרש, גלל; תלה/פרש כביסה ליבוש |
to disperse; to spread, to scroll; to hang/spread laundry for drying |
|
Guay de djente ke ablan lashon hara kon sus bokas espanden avoda zara |
|
espanderse v. refl. |
התפשט, התפזר,נפוץ, התרחב (עסק); נתן אשראי לקליינטורה רחבה |
to spread, to disperse, to expand (business); to give credit to a broad clientele |
|
'Spandete Hasday, ke te vo 'spozar |
|
espandirse v. refl. |
התפשט |
to be scattered |
|
La hazinura del iliterato es muy grande porke inyoransa presto i kolay se espande |
|
espantar v. |
הפחיד, הבעית, החריד, הבהיל |
to scare, to frighten, to terrify, |
|
El ke se espanta preguntar tanbien se espanta de dubdar |
|
Ken kanta a su duenyo espanta o de visto o de ansia |
|
El ke demanda perdonansa no se espanta de verguensa |
|
Un plomo vazio espanta dos personas |
|
De los rios fuertes no es d'espantar |
|
Ni linda ke mata ni feya ke espanta |
|
espantarse v. refl. |
פחד, ירא, התירא, נבהל, נבעת, נחרד, נאחז פחד |
to be afraid, to panic, to be anxious, to be filled with fear |
|
Si todo viene en su ora tienes ke espantarte de la bora |
|
'Spantate de los ojikos d'enbasho |
|
No te espantes de tu inimigo, espantate de tu amigo |
|
Espantate del rosho, del kosho e del ke avla flosho |
|
Espantate de la ravia es tosigo en la alma |
|
Kuando el Dio esta kontigo no te espantes de tu enemigo |
|
El amojado no se espanta de la luvia |
|
espartir cf. despartir |
|
|
|
Ken esparte se keda sin parte |
|
El espartio de este mundo |
|
Kuando la mar se esparte, en rios se aze |
|
El doktor ke hayir non te da esparte presto tu sedaka |
|
espartirse cf. despartirse |
|
|
|
La karne, de la unya no se esparte |
|
Martes, la semana se esparte |
|
esparzirse v. refl. |
התפזר |
|
|
Las paras presto se esparzen ma muy fuerte se rekojen |
|
espejo m. |
מראה, ראי, אספקלריה; בבואה; נצנוץ, זיו; דוגמא, דגם |
|
|
Espejiko de kaye |
|
Los kurasones son espejos |
|
No ay mejor espejo ke un amigo viejo |
|
Mujer fea non le plase mirar en el espejo |
|
El ojo es el espejo de la alma |
|
Al espejo me rendi, vide ke no ay mejor de mi |
|
esperansa f. |
תקווה, תוחלת, סיכוי |
|
|
La esperansa del Dio no se kita |
|
Una vida sin esperanza es nada, vazia, i vana |
|
El ke bive kon esperansa, muere kon shushulera |
|
La esperansa es inmortal, sienpre espera en el portal |
|
La lengua de la esperansa onde esta? Onde se topa avtaha i feuzia |
|
esperar v. |
קיווה, ציפה, ייחל, חיכה |
|
|
Ken bivi esperando, muere kantando |
|
El ke de otros espera, se dezespera |
|
El dia ke no esperi vino el ke no pensi |
|
Mal yevando i bien esperando |
|
Tres kozas fuertes : Echar i no durmir, azer i no agradeser, esperar i no venir |
|
Kuando mas resta la pera en el peral, mas espera su buen mazal |
|
Devda, buen dia no espera |
|
La pera espera, la mansana es mas sana |
|
El ke bive esperando, se muere en kagando |
|
Kien mal yeva, bien espera |
|
Esperar del lovo karne |
|
Kreer i esperar es la vida alargar |
|
esperiensa f. |
נסיון, חוויה |
|
|
La buen eksperiensa vale mas de la siensia |
|
La saviduria i la prudensia gana oro kon la eksperiensia |
|
Ke es la koza muy muy klaro? La eksperensia es muy karo |
|
espina f. |
קוץ, עצם דג |
|
|
Espina por milizina |
|
Ken kere la roza no mira la espina |
|
Me kresio una espina i no me do gozar |
|
espinaka f. |
תרד |
|
|
Salada i espinaka senyora konyada |
|
espino m. |
שיח, סנה; קוץ, חוח; כינוי לזד |
|
|
Kada uno en su tino tiene algun espino |
|
De la roza sale el espino |
|
espozar v. cf. despozar |
|
|
|
El ke pelea para kazar non tiene tienpo de espozar |
|
Aparate Hasday, ke te vo spozar |
|
Tengo el mazal de spuzar i kazar |
|
estado m. |
מצב, מעמד, נסיבות; סמכות; מדינה |
|
|
Mujer, ayre i ventura en un estado poko tura |
|
estampa f. |
דפוס, הדפסה; סוג/איכות ההדפסה; תדפיס; תמונה, צילום; תחריט |
|
|
Muncho la 'sta mirando, le va ketar la stampa |
|
estar m. |
הימצאות; מצב |
|
|
Sako vaziyo no se esta en pies |
|
Komites no komites, en la meza estuvitas |
|
Ainda esta in sus tredjes |
|
En lo ke estamos, bendigamos |
|
este pron. dem. |
זה |
|
|
Kon este ke vo i mato tres me manka para kuatro |
|
Non dizes ke de este pozo agua non biveras |
|
Todo pasa por este mundo, guay onde pasa |
|
Este pan para este kezo |
|
El espartio de este mundo |
|
Arrapa esta kavesa |
|
estía f. |
קוץ, שבב |
|
|
Komo el arvuli, ansi i la estiya |
|
estiedro adj. |
שמאלי |
|
|
Lo kue aze la mano derecha, la siedra ke no sepa/veyga |
|
estifador (gr.) m. |
פועל העורם את הסחורה בערימות מסודרות |
|
|
Los estafadores nunka son sokorredores |
|
estimado adj. |
מכובד |
|
|
Konsejo de konsuegro a konsuegra : Ten pasiensia mi estimada konsuegra de una muez chika nase grand |
|
I al re le save el peshkesh ser estimado |
|
estirar v. |
פרש, מתח, שטח; גיהץ |
|
|
Kada uno estira la mano, fine ande le alkansa |
|
estirarse v. refl. |
השתרע, התרפה; מת, שבק חיים; נהיגה ביהירות ובצורה מנופחת |
|
|
Kada uno se estira, al boy de su kolcha |
|
estiya cf. estía |
|
|
|
Estiyas de espada |
|
esto pron. dem. |
זה, הזה |
|
|
Esto tengo - esto vendo |
|
Bendichas tripas de madre, ke esto parieron |
|
Bendichas manos, ke esto azieron |
|
Lo kue arresombras, esto arrekojes |
|
Afuera de esto, la botika entera |
|
estómago m. |
קיבה |
|
|
La salud del kuerpo se fragua en el estomago |
|
estrecho adj. |
דחוק, לחוץ, צר; הדוק; דחוק (כספית); קמצן, מוציא כספו בקמצנות |
|
|
Los ke kaminan en el kamino derecho tienen ke kaminar en kamino estrecho |
|
Mas vale kaza estrecha ande reina la alegria ke un palasio ancho ande yoran |
|
estreya f. |
כוכב, מזל, גורל |
|
|
Gano la estreya de Djoha |
|
La estreya ke le valga |
|
estropiado adj. |
נכה, קיטע, חיגר, בעל מום |
|
|
Kuanto es ermoza la mansevez, tanto es tripiada la vejez |
|
estruir v. |
גרף, החריב, השם, הרס, השמיד, בילה (מרוב שימוש), קלקל |
|
|
En el chamur ke lus est[r]uyas |
|
In el kanyo ki lus estrues |
|
estudiante n. |
תלמיד, סטודנט |
|
|
Un ijo muy estudiante es komo un diamante |
|
estudiar v. |
למד, עיין ב-, חקר |
|
|
Te espantas de demandar? Tienes miedo de estudiar |
|
estudio m. |
לימוד, מחקר; אולפן, סטודיו |
|
|
El estudio es siempre ambriento, sin su komida non es kontento |
|
El estudio provechozo i ventajozo az enfloreser la emuna del relijiozo |
|
Ken es el puro i verdadero letrado, el ke pensa i mete tino en estudio |
|
El talmid ke abandona su estudio le falta meoyo i non es sezudo |
|
estufa f. |
חדר הזעה; כיריים |
|
|
La kaza sin ombre, estufa sin lunbre |
|
eterno adj. |
נצחי |
|
|
La vida eterna pertenese al ombre ke bive en el prezente |
|
I el viejo su fue a su eterno repozo |
|
Un buen livro es una luz eterna, non se amata, siempre arelumbra |
|
Empeso su viaje eterno a el paraiso |
|
exajerado adj. |
מופרז, מוגזם |
|
|
Si avlas egzajerado te yaman un vazio |
|
examinar v. |
בדק, בחן |
|
|
Los examinan todo de serka, muncho miran ama muy poko merka |
|
Entre la posibilidad i la realidad puedes examinar el kamino de la verdad |
|
existir v. |
התקיים, היה קיים, נמצא |
|
|
Si paz no existe, se pasa la vida triste |
|
eya/eyos/eyas pron. |
היא, הם, הן |
|
|
Kien non save ke es gerra, nunka ke vaiga a eya |
|
Eya si lu korta i eya si lu kuza |
|
Komo el Dio la krio, mas por eya no se turno |
|
Ande eyos van, yo ya torno |
|
Kamina kon buenos i te aras uno de eyos |
|
eyo pron. pers. |
הזה |
|
|
Si me vites burli, si non, kon eyo me kedi |
|
Kien su mal enkuvrio, de eyo se murio |
|
facha (1) (it.) f. |
פנים, פרצוף, קלסתר; מראה, מראית עין, חזות; יוקרה, שם טוב |
face; appearance; prestige, good name |
|
Fachas vemos, korasones no konosemos |
|
fada f. |
פֵיָה; קוסמת |
fairy; sorcerer |
|
Ke fadas se le fadaron |
|
Aras i varas i negras fadas |
|
fado m. |
גורל; כישוף, קסמים |
fate; witchcraft, magic |
|
Ken se mete al burako, siente su negro fado |
|
falaká (t.) f. |
מלקות, הלקאה על כפות הרגלים, פלאקה; צמיג להחזקת הרגלים בזמן הלקאת כפות הרגלים |
flogging, flogging of the feet; tire for holding feet while flogging |
|
Besimana tova los pies a la falaka |
|
falsedad f. |
צביעות, אי כנות; שקר, רמיה, רמאות |
hypocrisy, dishonesty; lie, cheating |
|
Ni solombra sin klaredad ni ombre sin falsedad |
|
falsía f. |
צביעות, אי כנות; שקר, רמיה, מעל; סוג של דג סול |
hypocrisy, dishonesty; lie, deceit; sole (fish) |
|
La rikeza kon falsia, se akava kon manziya |
|
falso m. |
נוכל, רמאי, בוגד; צליל מזוייף |
swindler, traitor; false sound |
|
Falso, ijo d'otro |
|
falso adj. |
כוזב, מזויף, מסולף, שקרי, מעוות; שגוי, מלאכותי, מעושה, מוטעה |
false, falsified, perverted; Wrong, artificial, fake |
|
No ay mas falso ke la riza en la kara |
|
Si djuras en falso, muereras deskalso |
|
Mis ermanos, mis keridos lo ke vas tan akorrido en este mundo falso |
|
falta f. |
משגה, שגיאה, טעות; פגם; עבירה, עוון, חטא, אשמה; חוסר, חסרון, מחסור |
error, mistake; defect; offense, iniquity, sin, guilt; lack, scarcity |
|
Onde estan las barajas, onde estan las negras faltas |
|
Niegar una falta es azer otra peor |
|
faltar v. |
שגה; חסר, היה חסר; לא קיים (את החובה) |
to make a mistake; to be missing; to fail to comply (the obligation) |
|
Ke le falta la lanpa de ignoransia? Non tiene apagador |
|
Kien tiene ijos i ovejas, nunka le faltan keshas |
|
El talmid ke abandona su estudio le falta meoyo i non es sezudo |
|
La tierra muestra ke no mos falte |
|
fama f. |
שם, פרסום, תהילה, מוניטין |
name, publicity, fame, reputation |
|
Unos tienen las echas, otros la fama |
|
Kita fama buena, pishate en la kama |
|
Mas vale una buena fama ke un sako de plata |
|
famiya/famía f. |
משפחה, בית אב; רעיה |
family; wife |
|
Famiya grande, ansias grandes |
|
Una famiya sin mujer, una familya sin fener |
|
fantazía f. |
דמיון, פנטזיה; גחמה, קפריזה; הזיה, חזיון שוא; הילולא |
imagination, fantasy; whim, caprice; hallucination, false vision; festivity |
|
Los ke enbabukan en la sensia de astrolojia biven vida de torpeza i en el mundo fantazia |
|
fars/a f. |
מהתלה, פארסה |
farce, joke |
|
Aserra la kortina, la farsa ya termino |
|
fasha f. |
חיתול; חגורה, אבנט; סרט בד; תחבושת; אבנט לספר תורה |
diaper; belt, sash; cloth tape; bandage; Torah scroll sash |
|
La ija en la fasha, el anshuguar en la kasha |
|
De la faja asta la mortaja |
|
La mania - de la fasha fin la mortaja |
|
Feya en fasha - ermoza en plasa |
|
fasil adj. |
קל, נוח |
easy, convenient |
|
Gastar dinero es fasil, ganarlas es muy difisil |
|
En tomar i dar es fasil de yerrar |
|
Lo ke ves enfrente es fasil, lo ke va a venir es defisil |
|
Munchas feridas fasil se kuran, feas palavras non se olvidan |
|
Es mas fasil de kurar un bovo ke topar kura para un loko |
|
Suerte de topar un kuervo blanko es mas fasil de rovar un banko |
|
fatiga f. |
עייפות, לאות, יגיעה, חולשה, רפיון; טירדה, טורח |
fatigue, tiredness, weakness, laxity; nuisance, burden |
|
Anda va la prenyada va kon su fatiga |
|
Zeris i fatigas, punchan komo las urtigas |
|
favor m. |
חסד, חן, טובה (עשה לו טובה) |
kindness, grace, favor |
|
Mantente kon onor i no asperes de otro favor |
|
fe cf. fey |
|
|
|
Si tienes grande grande fe en Gan Eden meldaras Ley |
|
Kon meldar la Ley proviene la fe |
|
feder v. |
הסריח, הבאיש, העלה צחנה, הדיף ריח רע, הצחין; הטריד, הפריע |
to stink; to disturb |
|
Lo de enfrente gole, lo de al lado fiede |
|
Ni ajo komi, ni la boka me fiede |
|
Lo ke guele, non fiede |
|
fediendo adj. |
מסריח, מבאיש, מצחין; רקוב; שחצן; מטריד |
stinking, disgusting; rotten; arrogant; bothersome |
|
El ke paya el peshe adelantado se lo kome fedido |
|
fedor m. |
סרחון, צחנה, באשה, ריח רע; שערוריה; שחצנות, רהב |
stench, bad smell; scandal; arrogance |
|
La muncha enmelor sale a fedor |
|
felék (t.) m. |
תקופה, זמן, ההווה; גורל |
period, time, present; fate |
|
'Sta aharvada del filek |
|
fener/fenel (t.) m. |
פנס, פנס רחוב; מגדלור |
flashlight, street lamp; lighthouse |
|
Una famiya sin mujer, una familya sin fener |
|
feo adj. |
מכוער, כעור, חסר חן |
ugly |
|
No ay amor feo |
|
Mujer fea non le plase mirar en el espejo |
|
Kuando s'enrikesa el ijo del ombre se la aza la kaza chika, la mojer feya |
|
Munchas feridas fasil se kuran, feas palavras non se olvidan |
|
Ni linda ke mata ni feya ke espanta |
|
La djoya es una koza ke a la fea aze ermoza |
|
Feya en fasha - ermoza en plasa |
|
El ke kontinua su feo uzos desha lo seguro por lo dubdozos |
|
El mazal de la feya, la ermoza lo dezeya |
|
Si ves algunas feyas no keres ver ni una de eyas |
|
ferida f. |
פצע, חַבּוּרה, מכה |
wound, bruise, blow |
|
Munchas feridas fasil se kuran, feas palavras non se olvidan |
|
ferir v. |
פצע, חבל |
to injure |
|
Muncho te kero fin ke te fiero |
|
feuzia f. |
בטחון ב-, אמון, מיבטח |
confidence in, trust, reliance |
|
Non tengas fiuzia en bavajadas mete mientes ! Son mentiras koloradas |
|
Ten feuzia en el porvenir te aze alegre, puedes reir |
|
La lengua de la esperansa onde esta? Onde se topa avtaha i feuzia |
|
fevriyé (fr.) m. |
פברואר |
February |
|
Janvier tiene la fama, Fevrier si pisha en la kama |
|
fez (t.) f. |
פז, תרבוש תורכי; חלק מן הקופיה (כיסוי ראש נשי סלוניקאי) |
fez; part of the kofia (Salonica female headdress) |
|
Ya va venir el Turkito por la fez |
|
Kita la fez de uno la mete a otro |
|
Ande ay franses, no ay fez |
|
Echar la fez para pelear |
|
fiado adv. & m. |
באשראי, בהקפה; הקפה, אשראי; סך המכירות באשראי |
on credit; credit; total sales on credit |
|
Lo fiado es dos vezes pagado |
|
Ni kontado ni fiado |
|
Lo fiado kale ser pagado |
|
fiel adj. |
נאמן |
loyal |
|
Dulse vida pasan los kazados, si son fieles i amados |
|
Un fiel marido es bien rekerido |
|
fierrero m. |
נפח, ברזלן |
blacksmith |
|
Al fierrero kuchiyo de maredo |
|
Lo ke izo el fierrero ke lo page el teshidor |
|
fierro m. |
ברזל; עוגן |
iron; anchor |
|
Fierro aharvado arlumbra |
|
El fierro se bate en kaente |
|
Ken tiene fierro korta klavo |
|
Palavra dulse avre puertas de fierro |
|
Kon buenas se avren las puertas de fierro, kon malas ni de palo |
|
Krios kriar, mas fuerte es ke fierro mashkar |
|
En aharvando al fierro se deviene fierero |
|
Es mashkar fierro in esta yeda |
|
La persona yeva mas ke el fierro |
|
Fierro kon fierro se aguza |
|
Si el mazal kale yir a bushkar, sapatos de fierro tienes de akargar |
|
fiesta f. |
חג, חגיגה, מועד, יום טוב; שמחה,מסיבה, כרה |
holiday, celebration, feast; joy, party, pillow |
|
El buen vino asta la fiesta |
|
fila f. |
תור, טור, שורה; תהלוכה; בצק עלים, עלי בצק |
column, line; procession; puff pastry |
|
Una fila de karne, una de kezo |
|
fin f. |
קצה, גבול, תחום, סוף, קץ; הפסק, חידלון, כלה, מוות |
edge, border, end; cease, death |
|
La fin de la pasensia es la salvasion |
|
Fumo es la fin de todas las lazerias |
|
fin prep. |
עד |
until, up to |
|
Amigo fin al umbligo |
|
Al deavlo se vaya, de chiko fin grande |
|
Kurto le aremos fin a la demanyana |
|
Muncho te kero fin ke te fiero |
|
Ni el rey fin ondi keri sino fin ondi puedi |
|
Tanto kere el kuervo a la kuerva fin ke le kita los ojos |
|
Non des ninguna desizion presto, espera fin manyana |
|
Ni karvon ni lenya no esperes fin ke yela |
|
No krese la almora fin ke no viene la ora |
|
Fin ke va i viene, alma tiene |
|
fina prep. & conj. |
עד, עד ל- |
until, up to |
|
El perro grita grita, fine ke se kaya |
|
Kada uno estira la mano, fine ande le alkansa |
|
La lagrima fina no la vee ni la vizina |
|
fino adj. |
דק, דקיק, עדין, רזה, טהור (זהב); מעודן, טעים לחיך, משובח, מעולה; מזוכך; חד, שנון, פיקח |
thin, slender, delicate, pure (gold); refined, delicious to the palate, fine, excellent; purified; sharp, witty, clever |
|
La mujer i la sardina mas chika, mas fina |
|
En panyos finos kayen manchas |
|
finyir v. |
לש, ערבל בצק |
to knead, to blend dough |
|
Ken finye i amasa todo pasa |
|
Finyite masa ki muchacha te amasa |
|
fista prep. |
עד |
up to, until |
|
Fista ke al riko li vieni la gana, al provi li sali la alma |
|
flako adj. |
חלש, חלוש, רפה, בעל בריאות רופפת, רופף; רזה, צנום, כחוש, דק; שביר |
weak, in poor health, loose; thin, slender, skinny; fragile |
|
El riko i el povri, il fuerti i el flako, todos si van egualmente a la muerte (o a la fosa) |
|
Un kavayo de rasa araba mesmo flako es muncho mejor de un azno alto i gordo |
|
flor f. |
פרח; החלק המובחר |
flower; the elite part |
|
Yo i vos - kara de flor |
|
Se avrio komo la flor de la kalavasa |
|
Koje las flores del buen tiempo, ke presto yegara el invierno |
|
La flor mas pekenya mira, i el poder de el Dio admira |
|
flosho adj. |
רפוי, רפה, רופף, חלש, חסר להיטות, נרפה |
loose, limp, weak, lacking eagerness, sluggish |
|
Espantate del rosho, del kosho e del ke avla flosho |
|
Ham Avram Aldoshas, ke tiene las bragas floshas |
|
fondasión f. |
מבנה, יסוד, בסיס; קרן |
structure, foundation, base; fund |
|
La voluntad del puevlo es la unika fundasion lejitima del kualkier govierno |
|
fondina f. |
עומק |
depth |
|
Esta hazinura ke se vaya a fondinas de la mar |
|
fondo m. |
תחתית, קרקעית; קרן, הון |
bottom; fund, capital |
|
Kitar i no meter al fondo ayega |
|
Kalavasa vazia no kaye a fondo |
|
Podzo sin fondo |
|
Si keres saver el fondo del judaismo ten tino ke la skola i sinagoga es uno |
|
forka f. |
עץ תליה, עמוד תליה, גרדום |
hanging tree, hanging pole, gallows |
|
Pie kon pie, marido en la forka |
|
fortuna (.t.) f. |
סערה, סערת ים |
storm, sea storm |
|
El ke kojio agua kon sesto, en poko tienpo pierde fortuna presto |
|
fraguar v. |
בנה, הקים |
to build, set up |
|
La mujer buena fragua su kaza, la mujer loka la derroka |
|
La ora de la pishada, fragua la privada |
|
fraguarse v. refl. |
נבנה, הוקם |
to be built, to be established |
|
La salud del kuerpo se fragua en el estomago |
|
frankamente adv. |
בגילוי לב, ישירות |
frankly, directly |
|
Una viejes frankamente akseptada komo una segunda mosedad invitada |
|
fransez m. & adj. |
צרפתית; צרפתי |
French |
|
Ande ay franses, no ay fez |
|
Fransia f. |
צרפת |
France |
|
Vos de Fransia, yo de Aragon, mis ijos miran de kara al karvon, |
|
fregón f. |
סחבה, מטלית |
rag, cloth |
|
Lo ke se va ir al fregon, ke se vaiga al garon |
|
frekuentar v. |
ביקר לעתים תכופות, יצא (עם בחורה), התידד |
to visit often, to went out (with a girl), to make friends |
|
Dime ken frekuentas te dire ken sos |
|
freno m. |
מתג, רסן, זמם, מחסום; בלם |
bridle, barrier; brake |
|
El mas mejor kavayo nesesito freno |
|
frente adv. |
ממול |
in front of |
|
Buenas noches tio Hayim, mucho karabalik a la frente |
|
fresko adj. |
קריר, צונן, רענן, טרי |
cool, fresh |
|
Pan fresko kon kezo, pan bayat kon halva, pan duru kon buru i pan yelado kon salado |
|
Kuando merkas zerzavat ke sean freskas i non bayat |
|
Al lado de lo seko se va i lo fresko |
|
friir v. |
טיגן |
to fry |
|
Al friyir veresh el riir |
|
frío adj. |
קר, צונן; אדיש, קריר |
cold, chilly; indifferent |
|
Kuando ay luvia aze friyo |
|
frío m. |
קור, צינה; חום קדחת |
cold; fever |
|
El frio abate al leon |
|
La masa i el ninyo en tamuz i av tienen frio |
|
El meskino despues de komer le da frio |
|
Al rizin nasido i en el enverano le aze frio |
|
Kresi el dia - kresi el frio |
|
La ambre i el frio traen a la puerta del enemigo |
|
'Sta un friyo ke la piedra patleya |
|
fronia (port.) f. |
ציפה (של כר) |
pillow-cover |
|
Lus kushinis si fueron, las fronias kedaron |
|
fruta f. |
פרי, פירות |
fruit, fruits |
|
Por sus frutas se konose el arvol |
|
Mujer sin kriaturas, arbol sin frutas |
|
La saviduria es fruta, la poezia es oja |
|
De las Frutas kaya la djembre |
|
fruto m. |
פרי; תוצר, תוצרת; תוצאה, תועלת |
fruit; product, produce; Result, benefit |
|
Komo es el arvole, es i el fruto |
|
fuente f. |
מעיין, מקור, עין; מזרקה; ברז; ניקוז מורסה מוגלתית |
spring, source; fountain; tap; purulent ofabscess drainage |
|
Tanto va el kantaro a la fuente asta ke se rompe |
|
Vaigamos a la fuente klara |
|
fuersa f. |
כוח, גבורה, עוצמה, מרץ, יכולת |
power, heroism, vigor, ability |
|
El kavod i la amistad, non se alkansan por la fuersa |
|
Amor i pezates (pezetas) i fuersa en las bragetas |
|
Uno no tiene importansa, dos ya es algo de koza, ma tres es una fuersa |
|
Lo ke tiene de akonteser, tiene mucha fuersa |
|
Kazar es la fuersa del amor |
|
fuerte adj. |
חזק, חסון, קשה, עז; נמרץ, תקיף, סמכותי; נוקשה, קשיח, קשוח, חמור; שובב |
strong, sturdy, hard, fierce; vigorous, firm, authoritative; stiff, hard, tough, severe; naughty |
|
Tres kozas fuertes : Echar i no durmir, azer i no agradeser, esperar i no venir |
|
El mas fuerte ombre tapa la tierra |
|
Kuando el mansevo se va por lo veinte se aze un leon fuerte |
|
Asta la muerte vida es fuerte |
|
El riko i el povri, il fuerti i el flako, todos si van egualmente a la muerte (o a la fosa) |
|
Las paras presto se esparzen ma muy fuerte se rekojen |
|
El vinagre fuerte aze danyo a su tinaja |
|
Agro huerte se aze danyo de si para si |
|
De los rios fuertes no es d'espantar |
|
Todos los empesijos son fuertes |
|
Mas fuerte es de pensar ke de lo pasar |
|
fuír v. |
ברח, נס, נמלט; נמנע מ-; סטה מ- |
to run away, to escape, to flee; to avoid; to deviate from |
|
Ken fuye de un komercho paga dos |
|
Kuando kantamos todos oyen, kuando suspiramos todos fuyen |
|
Despues del kavayo fuido, serrar la puerta |
|
La aferran por la manga, se fuye por la falda |
|
Fuyo de la peleya kayo en la gerra |
|
Fuimos del prishil, mos kresio en la nariz |
|
De presion del Dio no ay ken fuiga |
|
Fuyo a pie deskalso |
|
Ken fuyo su madre no yoro |
|
Madre fuye a las kayadas |
|
El primer mazal no se fuya |
|
Dingun perro no se fuye de la boda |
|
El loko fuye del borracho |
|
Del mazal no se puede fuir |
|
Ken de kaza fuye, a kaza viene |
|
Fuyo, ke nainda sta fuyendo |
|
fumo cf. umo |
|
|
|
El dia nuvlozo se va komo el fumo |
|
furiozo adj. |
כעוס, זועם, נזעם, רוגז; נלהב, קנאי, מטורף, מלא רגשה |
furious |
|
Mas vale kaer en un rio furiente, ke en bokas de la gente |
|
futuro m. & adj. |
עתיד, עתידי |
future, future (adj.) |
|
Anke non puedemos trokar lo ke paso, puedemos preparar para el futuro |
|
fuzo m. |
כישור, פלך ; נרתיק; קופסת מטבעות זהב וכסף |
spindle; wallet; gold and silver coin box |
|
A la vezina li incho el fuzo, a mi me keda el uzo |
|
Asenta kuliko - incha fuziko |
|
fyel f. |
מרה; לענה |
bile |
|
Fyel le korra [korre] por la kara |
|
Dime senyor, por ke la yaman luna de miel? Por ke los otros son amargos komo la yel |
|
Bokita de miel, korason de fyel |
|
Todos somos buenos - komo la fyel del guerko |
|
Ni su miel, ni su fyel |
|
Amargo komo la fyel |
|
gaavá/gavá (ebr.) f. |
גאווה, יהירות, יוהרה, עזות; חוצפה; גאוותנות, התפארות |
pride, arrogance, boldness; gall; boasting |
|
La gava el Dio la aborrese |
|
El ke es patron de gaava en tiempo piedre su atslaha |
|
gajo m. |
פלח (תפוז, אשכולית וכו'); פלח (מחצית) השקד |
slice (orange, grapefruit, etc.); segment (half) of the almond |
|
No l'arrogas ke se le alvanta el gajo |
|
galana adj. |
יפה, חיננית; בעלת בית מוכשרת |
beautiful, graceful; a talented landlady |
|
Tener kero una ija, galana i muy komplida, en el puevlo eskojida |
|
galecha f. |
קבקב-עץ |
wooden clogs |
|
Lu akulio kon siete palus i galechas |
|
gameyo m. |
גמל |
camel |
|
El gameo no mira su korkova |
|
Gameo por una para es muncho kuando no esta la para |
|
Aze de una pulga un gameyo |
|
Komo la pishada del gameo |
|
Si tu enemigo es una ormiga, kontalo komo un gameyo |
|
El otro anyo tinia un gameo, este anyo tengo dos |
|
Al gameo ke le vites derecho |
|
gana f. |
תיאבון, רצון, חשק, תשוקה |
appetite, desire, lust, passion |
|
La gana ke tengo de bailar, tienes tu de lavorar |
|
Si non tienes ganas de reir non tienes el gusto de bivir |
|
Gana de kazar no tenia, se kazo en dia de luvia |
|
Si te das a kozas vanas non puedes bivir kon ganas |
|
Asta ke al riko le viene la gana, al povre le sale la alma |
|
A la haragana, la noche le viene la gana |
|
Tanto gana la ke bien fila komo la ke mal fila |
|
ganado m. |
עדר; שכר |
herd; wage |
|
Todo mi ganado para ham Merkado |
|
ganador /dera n. & adj. |
מרוויח, משתכר ללחמו, זוכה, מנצח |
earner, earns for a living, winner |
|
Mi marido ganador yeve tres, torna dos |
|
ganansia f. |
רווח, הכנסה, תקבולים, שכר; זכיה; רכוש |
profit, income, receipts, wages; winning; property |
|
Si esperas en la esperansa non vas a tener muncha ganansia |
|
ganar v. |
הרוויח, זכה ב-; נהנה מ-, הפיק תועלת; ניצח, זכה; השתכר; רכש |
to earn, to win ; to enjoy, to benefit from; to win; to be paid; to purchase |
|
Moneda ekonomizada vale kuatro vezes ganada |
|
Ken gano, non dezeo |
|
El ke gana emprimero, gana kon miedo |
|
Djoha gana kon los de kaza |
|
Sin maniovrar non puedes ganar |
|
El ganar i el perder son haverim |
|
Gana poko en vendiendo mucho |
|
Gastar dinero es fasil, ganarlas es muy difisil |
|
La saviduria i la prudensia gana oro kon la eksperiensia |
|
Merkader de la yaga ke siempre piedre i nunka gana |
|
Ambeza en yorando, ruyeras en ganando |
|
Mas vale un mal arreglo que un pleito ganado |
|
Del pleto el djuzgador gana |
|
Ken perye en el kumar gana en el amor |
|
Gano la estreya de Djoha |
|
Onbre ke gana Nobel nunka puede ser tenbel |
|
gancho m. |
וו, אנקול, קרס; חכה, צלצל; וונעילה; עוגן; מסרגה |
hook; fishhook; locking hook; anchor; knitting needle |
|
Derecho komo el gancho |
|
ganeden/ganeder (ebr.) |
גן עדן |
paradise |
|
Si tienes grande grande fe en Gan Eden meldaras Ley |
|
Ken korta pan no ve Ganeden ni Giinam |
|
garón (ebr.) m. |
גרון, לוע, קנה |
throat |
|
Garon de kampana |
|
Il garon es un kanyo rial, kuanto mas echas mas kave |
|
Lo ke se va ir al fregon, ke se vaiga al garon |
|
gastador/gastadero/dera n. & adj. |
בזבזן |
spender |
|
La mi ija avansadera ata inyudos, la mi nuera gastadera echa algujas, echa filus |
|
Una mujer pompoza i un ombre gastador |
|
Gastador i pompozo non traye dia bueno |
|
gastar v. |
בזבז, הוציא כסף; בילה, כילה, קלקל, מירטט |
to spent, to spent money; to spoil |
|
Gastar dinero es fasil, ganarlas es muy difisil |
|
Avansa la seniza i gasta la arina |
|
El eskarzo piensa de avansar tres, gasta kuatro |
|
Si en raki gastas dinero sos ombre bovo sin meoyo |
|
El loko gasta, el sezudo se lo kome |
|
El ke tiene kuatro i gasta sinko, no tiene menester bolsa |
|
gaste m. |
הוצאה, הוצאות |
expenditure |
|
En Purim los gastes son lo ke son ma kuando viene la Paskua ay gastes |
|
gata f. |
חתולה; טופר, ציפורן חתול |
cat (female); claw, marigold |
|
Lo ke pare la gata - gatikos |
|
gatiko m. |
חתלתול; ילד מתפנק וחובב ליטופים; מַגְבֵּהַּ - מנוף הרמה (ג'ק), כננת |
kitten; a pampered and fondling child; a jack |
|
Lo ke pare la gata - gatikos |
|
gato m. |
חתול |
cat |
|
El gato no aferra raton sino ke por su razon |
|
Kuando el gato non ankalse la karne dize ki esta gulida |
|
El gato 'sta ensima la kasha komo se dize piss |
|
Dame al gato por kompanya |
|
El gato se 'sta lavando la kara - va kaer luvia/va venir djente |
|
De gato a pato |
|
El gato siempre kaye en pie |
|
Asta ke alevantes un pie el otro se yeva el gato |
|
El perro es amigo del ben-adam, el gato es enemigo |
|
Raton ke tiene un burako, presto lo kaptura el gato |
|
El ke ijos e ijas tiene kon perros i gatos konsuegra |
|
Kon la mujer bive komo el gato i el perro |
|
Al ruido de los platos vienen los gatos |
|
Al kavo de rato sos marido gato |
|
El inkolga al gatu, pur un grosh |
|
Ata al gato kuando kome |
|
Arrazgo el gato la noche de la boda |
|
Marido viejo si echas a la kama paresi a un gato |
|
De lo kontado se lo yeva el gato |
|
Ya va ver al gato kumer pipino |
|
Una mano de un gato alevanta un buen plato |
|
Kuando el gato no sta, los ratones baylan |
|
El gato se vido kola i el se vido barva |
|
Tiene tino de gato |
|
gaviente/to (ebr.) m. |
גאה, גאוותן, יהיר, עז פנים |
proud, arrogant |
|
Tres kozas kitan al ombre del mundo : riko mentirozo, povre gaviento, i vi putanerio |
|
Povre i gaviento |
|
Non seas proves i gaviento |
|
El Dio no kera perros gavyentos |
|
gayiko m. |
פרפר, פרפר משי; תרנגול צעיר; ענבל בחלל הלוע; גרגרת |
butterfly, silk butterfly; a young rooster; uvula in the pharyngeal cavity; windpipe |
|
Kanta gayiko para bueno |
|
No le kanta el gayiko |
|
Kada dia no kanta el gayiko |
|
gayina f. |
תרנגולת |
hen |
|
La gayna tanto se arraska el ojo, asta ke se lo kita |
|
Muera la gaina, muera kon su pipita |
|
La gayna del vizino le parese pato |
|
La geyna por kaminar muncho fue pedrida |
|
Agradese mis vizinas ke ago kon mis gaynas |
|
Las ijas avlan kuando pisha la gayina (nunka) |
|
Pan i kezo kon savor, i non gayna kon dolor |
|
Ke karar ke seiga godra la gayna, ine tienes menester de la vizina |
|
Raposas de las vezinas nunka komen las gayinas |
|
Los poyos ambezan a las gayinas |
|
D'ayi li dio la tos a la gayina |
|
I mas godra ke seya la gayina, puede tener de minister de la vizina |
|
Biva la gayina, biva kon la pipita |
|
La gayna beve agua mira al sielo |
|
A la gayna del patron no se dize kish |
|
A poko poko se inche el papo de la gayna |
|
Agradese mis vizinas ke ago kon mis gaynas |
|
gayinero m. |
לול; מוכר עופות |
hen house; poultry seller |
|
Kada gayo en su gaynero kanta |
|
gayo m. |
תרנגול |
rooster |
|
Uyo gayos kantar, no save in ke luguar |
|
Ni gayos kantan, ni perros maoyan |
|
Otro gayo me kantava, si... |
|
Salta komo el gayo montes |
|
De Hanuka kresa el dia kon una saltadura de gayo |
|
En el mes de Genayo non kanta bien el gayo |
|
Alevanta la mano ke te pika el gayo |
|
Al riko, i el gayo le echa guevos - al prove ni la gayna |
|
Salta el gayo del teshado |
|
Moso i gayo, solo un anyo |
|
El guevo del gayo |
|
geinam (ebr.) m. |
גהינום, תופת |
hell |
|
Geinam en vida ke en muerte non es maraviya |
|
Ken korta pan no ve Ganeden ni Giinam |
|
El palo salio de Geinam para enderechar al benadam |
|
gerra f. |
מלחמה, קרב |
war, battle |
|
El ken se va a la gerra ayi no keda |
|
Entre la pas i la gerra, guay del ken la yeva |
|
Todos los ke van a la gerra no kayen |
|
Kien non save ke es gerra, nunka ke vaiga a eya |
|
En tienpo de la gerra non ay saviduria |
|
El baragan se konose ne ora de gerra, el savio en ora de ravia |
|
Fuyo de la peleya kayo en la gerra |
|
Ken muchas kriaturas tiene, ke no vaiga a la gerra, ke gerra tiene en kaza |
|
En la gerra no se esparten konfites |
|
gezerá (ebr.) f. |
אסון, מכה, שבר, גזירה |
disaster, blow, destiny |
|
Las gezirot fuertes ke uvo a los sefaradim fue a kavza ke non meldaron el arbavesrim |
|
Kon muncha tefila balda la gezira |
|
La sedaka abalda la gezira |
|
gía f. |
מדריך; מנהג |
guide |
|
Si un siego gia otro siego, al abizmo van luego |
|
gishé (fr.) m. |
אשנב, פשפש |
hatch, wicket |
|
Ken me metio gisha en mi suka |
|
givir (ebr.) m. (pl.: gevirim) |
גביר, פרנס, איש רם מעלה, פני העיר, טובי העיר |
a man of high rank, rich-man |
|
En la kaza del gvir, nunka manka un basin |
|
Buenas oras tengan los gevirim |
|
gizandero m. |
טבח מקצועי |
professional cook |
|
La ija de la gizandera viene kon su grandeza |
|
gizar v. |
בישל |
to cook |
|
Bueno giza mi elmuera kon la alkuza yena |
|
El ke giza viernes kome Shabat |
|
Bueno la mi nuera giza, guay de la azete i la arina |
|
gloria f. |
תהילה, תפארת, הוד |
glory |
|
Al fin se kanta la gloria |
|
godro adj. |
שמן, עבה, סמיך, עתיר שומן |
fat, thick, high in fat |
|
Ke karar ke seiga godra la gayna, ine tienes menester de la vizina |
|
Alta i gorda ke me krie el Dio, blanka i korelada ya me ago yo |
|
Non se rompe de delgado si non de godro i mal filado |
|
El leon tiene piskueso godro porke se lo aze todo kon su mano |
|
godrura f. |
שומן, חלב; עובי; כרסנות, שמנות יתירה |
fat; thickness; bellying |
|
Dame godrura te dare ermozura |
|
Gudruras ke me de el Dio, ermoza me ago yo |
|
goel (ebr.) m. |
גואל, מושיע |
savior |
|
El ke kiere azerse hazan i moel tiene ke esperar el mashiah o goel |
|
La salvasion de Israel es kuando viene el Goel |
|
gola (it.) f. |
לוע |
mouth |
|
Boka kon boka, s'avre la gola |
|
goler v. |
הריח, רחרח; חש; מישש דופק |
to smell, to sniff; to sense; to feel the pulse |
|
Lo ke guele, non fiede |
|
Ken ti gueli, la naris li kai |
|
Ken de mi gueli si intuzega |
|
Verte de leshos, golerte amber |
|
Lo de enfrente gole, lo de al lado fiede |
|
De la kavesa guele el pishkado |
|
golerse v. refl. |
העלה ריח, הבאיש |
to stink |
|
Pishkadu i musafir por dos dias, el treser se guelen |
|
goliendo adj. |
ריחני, נותן ריח; מסריח, מצחין |
fragrant, gives a scent; stinky, smelly |
|
Kuando el gato non ankalse la karne dize ki esta gulida |
|
golondrina f. |
סנונית, דרור |
swallow, sparrow |
|
Una golondrina venida temprano no anunsia al enverano |
|
golozo adj. |
גרגרן, זללן |
gluttonous |
|
El ijo del djidio golozo i verguesozo |
|
goma f. |
גומי; מחק; שרף; יוקרה, ברק |
rubber; eraser; resin; prestige, shine |
|
Tiene pachas de guma |
|
gomitar v. |
הקיא |
to vomit |
|
Por una moshkita se bozea i se gomita |
|
gostar v. |
טעם; ניסה; נהנה; הבדיל, הפלה |
to taste; to try; to enjoy; to distinguish, to discriminate against |
|
Los ke tienen muncha emuna non les gustan tomar kolera |
|
gota/gote/gotea (2) f. |
טיפה, נטף; צֳרִי |
drop; balm |
|
Gota a gota se inche la bota |
|
Bever una bota i no verter una gota |
|
governo/govierno m. |
ממשלה, שלטון,ממשל; מזון, מחיה, כלכלה |
government, rule; livelihood |
|
La voluntad del puevlo es la unika fundasion lejitima del kualkier govierno |
|
gozar (de) v. |
נהנה (מ-) |
to enjoy |
|
In bueno mundiko stamos, ma no mo lo stamos gozando |
|
Goza la mansevez ke en la vejez la soba i el minder |
|
En pensando a la vejes no gozamos de la manseves |
|
Me kresio una espina i no me do gozar |
|
Lokos penan, savios si lo gozan |
|
El ombre goza el nombre i la mujer pierde el saver |
|
gozarse v. refl. |
נהנה, התענג, התמלא שמחה, עלז |
to enjoy, to relish, to be filled with joy |
|
Uno korta la roza, otro se la goza |
|
Gozate de tu manseves - porke non saves komo de vejes te aspera |
|
La mansevez es una vez, el ke no se la goza, bovo es |
|
Pensando al invierno no se goza del enverano |
|
gozo m. |
הנאה, תענוג, עונג, שמחה, ששון, מָשׂוֹשׂ, חדווה, עליזות |
pleasure, joy, cheerfulness |
|
En korason amargozo, no entra ni riza ni gozo |
|
Si keres bivir kon gozo i alegria fuye de ojo malo i echizeria |
|
Mucha mujer i gozo es tosigo danyozo |
|
Ni ave sin nido, ni gozo komplido |
|
Gozo sin medida akorta la vida |
|
gradiya f. |
אסכלה, גריל |
grill |
|
La soba es la gradinika del envierno |
|
grado (2) m. |
דרגה, מדרגה, מעלה, רמה, מידה; מדחום; הוקרה, הערכה |
degree, grade, level; thermometer; appreciation |
|
Todo lo ke vas azer bueno o negro azelo kon karar porke si pazates del grado te azen yorar |
|
graja f. |
עורב; דיה |
crow |
|
El igo bueno se kome la graja |
|
Tiena meoyo de graja |
|
grajo/grajon m. |
עורב; צעיר |
crow; young man |
|
Ya greto el grajon, va venir invierno |
|
gran adj. |
גדול, ראשי |
grand, main |
|
Persona ke aze gran mal, se topa en muy negro hal (T.) |
|
grande adj. |
גדול, גבוה, מבוגר |
big, tall, mature |
|
Kon los grandes non peleo, me plaze estar muy rezio |
|
Al deavlo se vaya, de chiko fin grande |
|
En la guerta grande yevate el sesto chiko |
|
Por kontra a la guerta chika yevate el sesto grande |
|
Echa el pese chiko para aferar el grande |
|
Haragan en chiko, ladron en grande |
|
Kriyos chikos, ansias chikas ; kriyos grandes, ansias grandes |
|
La muerte es la mas grande echa de la vida |
|
Ni al chiko digas echate - ni al grande alevantate |
|
Mas vale ser kavesa de raton ke el mas grande kulo de leon |
|
Del amigo te viena la piedra mas grande |
|
Chiko de boy - grande de aferedji |
|
Famiya grande, ansias grandes |
|
Respekta al chiko para ke respekte al grande |
|
La kayadez es mas grande dezdenyo |
|
De ''me keres'' a ''te kero'' ay grande diferensia |
|
Chikos i grandes komo los djidios de la kaye |
|
El peshkado grande engluta al chiko |
|
Bokado grande engluta, palavra grande no kitas de boka |
|
La barka es grande, la rikeza es grande |
|
La piedra grande viena del amigo |
|
Kome bokado grande palavra grande no avles |
|
A vinya grande sesto chiko |
|
grandeza f. |
גאווה, יהירות; גדולה |
pride, arrogance; greatness |
|
Ken tiena grandeza, se kaya de kavesa |
|
De grandeza se kaya a pedasos |
|
Kuando estas sufriendo i estas en dolor ten tino en la grandeza de muestro Kriador |
|
Non avles a ningunos kon gritos i grandeza sin non kon anavut (Aranban) |
|
La novia por grandeza, se suvio a la meza |
|
La ija de la gizandera viene kon su grandeza |
|
La rikeza es un fumo; la grandeza nada vale, porke la terrivle muerte siempre vindikara |
|
grano m. |
גרעין, גרגר; ניצה, כפתור של פרח; פצע, מורסה, אבעבועה; מטבע; מידת משקל |
grain; bud; wound, abscess, blister; currency; weight measure |
|
Al malo nunka le manka el grano |
|
Al tinyoziko un graniko mas |
|
Al sarnozo - un grano mas |
|
A grano a grano inche la gayina el papo |
|
grasia f. |
חן, חסד, קסם; חסד עליון |
grace, kindness, charm; Supreme Grace |
|
El ke es prudente amostra grasia, el ke es muncho prudente efastia |
|
Todo kon hen i kon grasia |
|
grego n.& adj. |
יווני; יוונית (השפה) |
Greek; Greek (language) |
|
Guadrate de djudio riko, de grego buracho i de turko prove |
|
gritar v. |
צעק, זעק, צרח, צווח, קרא בקול; רגז, קצף; גער, נזף |
to shout, to scream, to call aloud; to Irritate, to become angry; to scold, to rebuke |
|
Tanto grita el ladron asta ke se akaya el patron |
|
Perro ke grita no modre |
|
Le gusta al azno su gritar komo al bilbil su kantar |
|
El perro grita grita, fine ke se kaya |
|
grito m. |
צעקה, זעקה, צריחה; גערה |
cry, scream, shout, yell; rebuke |
|
Non avles a ningunos kon gritos i grandeza sin non kon anavut (Aranban) |
|
griyo m. |
צרצר; איש קטן |
cricket; little man |
|
Boz de griyo, boz de marinero |
|
Grio salti de mi, vati andi mi vizina |
|
grosh (t.) m. |
מטבע קטן (גרוש, אגורה) |
small currency (penny) |
|
El inkolga al gatu, pur un grosh |
|
Si non tienis grosh - non valis grosh |
|
guadrado adj. |
שמור, גנוז; מוגן; שמור ל- (מיועד) |
save, hidden; protected; save to (designated) |
|
El ke non ayego a kazar nunka fue guadrado de nazar |
|
De todos males son guadrados, de hazinuras son sanados |
|
Bien guadrado, mal bushkado |
|
Lo ke el Dio guarda es bien guardado |
|
guadrar v. |
שמר, הגן על; הסתיר, הצפין |
to keep, to protect; to hide, to conceal |
|
De ayn a-ra ke mos guadre el Dio |
|
Guadrate, i el Dio ke te guadre |
|
Ken tiene guadrado dolores kuando abashan les toma dolores |
|
Lo ke el Dio guarda es bien guardado |
|
El Dio ke mos guadre de medio haham i de medio doktor |
|
El Dio ke guadr(a)[e] el meoyo del ben-adam |
|
Ken guadro, nunka dezeo |
|
El ke guadra, para otros guadra |
|
El ke non puede guardar el sekreto tiene meoyo malo i defekto |
|
El Dio me guarde de mis amigos, de mis enemigos me bekleyo solo |
|
Kuando muncho marineros salen afuera, guarda tu ija debasho la eskalera |
|
El Dio ke nos guadre de merkader nuevo i de puta vieja |
|
Guadra las paras para dia malo |
|
Guadra il saman i al tiempo valdra mas |
|
De ladron de kaza no te puedes guadrar |
|
Miel en la boka guarda la bolsa |
|
El Dio ke mos guarde de medkus i de indivinas |
|
El Dio ke te guadre de muevo riko |
|
El Dio diza : Ayudate, te ayudare ; guadrate, te guadrare |
|
El Dio ke mos guadre de asinyalado |
|
El ke guad(a)ra malkerensia kon tiempo piedre su sensia |
|
El miedo guarda la vinya |
|
guadrarse v. refl. |
נשמר, נזהר, נשמר מ-, השתמט מ-, נמנע מ-, מנע; שמר, גנז, צפן |
to be kept, to beware, to evade, to avoid, to prevent; to keep, to conceal |
|
Ermuzuras ni si komen ni si guadran |
|
gustar (it.) v. |
החריב, הרס, השם |
to destroy |
|
Le gusta al azno su gritar komo al bilbil su kantar |
|
guay! interj. |
אוי! אויה! אבוי! |
Alas! |
|
Ben kah u-ven kah guay de la ija de Yiftah |
|
Guay de Ali, ke se kedo sin Fatma |
|
Guay de el y guay de su alma kuando a su mujer enganya |
|
Todo pasa por este mundo, guay onde pasa |
|
Dale ke le daras, guay ke de si no ay, de su mano no ay |
|
Ke karar ke me den, guay de mi ke non tengo |
|
Das al vidro guay del vidro, das a la piedra guay de la piedra |
|
Guay del ke se va (el ke se muere) |
|
Guay de la mancha |
|
Guay de mi sin mi |
|
Guay guay asta la puerta de la kaye |
|
guaya f. |
בכי, קינה, זעקת כאב, מורת רוח |
crying, lamenting, crying in pain, resentment |
|
La madre de las guayas |
|
guérfano m. |
יתום |
orphan |
|
Maldision de bivda, lagrimas de guerfanos no aparan a bueno |
|
Kuando el guerfano se va alegrar, las piedras de la kay se meten a yorar |
|
guerko m. |
שטן, שד; ערום, פיקח; שובב (שד משחת) |
demon; shrewd, clever; naughty |
|
El guerko ke lo arrape i ke lo meta de aparte |
|
Se kazo el guerko kon la bruja |
|
Todos somos buenos - komo la fiel del guerko |
|
El guerko ke se va es mijor del ke viene |
|
El ken al guerko vido su negro djesto le keda |
|
De un guerko, un pelo |
|
El guerko no tiene lo ke azer |
|
El guerko lo yeve, el satan lo arraste |
|
Tres ijas i una madre kuatro guerkus para el padre |
|
Luvia i sol, kaza el guerko |
|
Basho i malo, shanmaz de los guerkos |
|
Ke te rias kon el guerko |
|
Kon la para baila el guerko |
|
Azer la pasensia del guerko |
|
La pena del guerko |
|
Un guerko asemeja al otro |
|
Aki te meto, a el guerko te enkomendo |
|
En kaza ke ay pleto, el guerko no esta kieto |
|
guerta/guerte f. |
גן, גינה, גן ציבורי, פארק; גן ירק |
garden, public garden, park; vegetable garden |
|
Guerta i ija ande la vizina |
|
En la guerta krese lo ke no kere el bahchavan |
|
En la guerta grande yevate el sesto chiko |
|
Ya esta la guerta, komo la turka muerta |
|
Ya konose rozas de mi guerta |
|
Mar i guerta, ke non ay buelta |
|
guerto m. |
גן, גינה; גן ירק |
garden; vegetable garden |
|
Entro en el guerto de Eden |
|
gueso m. |
עצם, גרם; כף נעליים (עשויה עצם) |
bone; shoe spoon (made of bone) |
|
Gueso ke te kayo en parte, yevatelo kon grande arte |
|
Ya me toko el kochio al gueso |
|
En gueso de marfil ay ke ronyir |
|
La alguenga no tiene gueso, ma kevranta al gueso |
|
Luenga tierna rompe el gueso |
|
Gueso ajeno no se aze tu gueso, i si lo keres azer no akesha |
|
guevo m. |
ביצה; אשך |
egg; testicle |
|
El guevo del gayo |
|
Guevo ke mostra puntiko de kolorado, ten tino ke el komerlo es muy defendido |
|
Dar el guevo sin la yema |
|
Al riko, i el gayo le echa guevos - al prove ni la gayna |
|
Nainda no salio de la kashka del guevo |
|
Al guevo meter aza |
|
Kada uno echa un guevo a la oya |
|
'Sta el guevo a la punta |
|
Echa otro guevo a la oya ke akel salio kaldudo |
|
gusto m. |
טעם; רצון, תיאבון; הנאה, אושר, תענוג, סיפוק; נטיה, חוש טעם |
taste; desire, appetite; pleasure, happiness, satisfaction; tendency, sense of taste |
|
Vestir a uzo, komer a gusto |
|
Si non tienes ganas de reir non tienes el gusto de bivir |
|
guzaneado adj. |
מתולע, שורץ תולעים, מלא רימה |
wormy, infested with worms, full of maggots |
|
La pera alavada sale guzaneada |
|
guzano m. |
תולעת |
worm |
|
La mansana ermoza se la koma el guzano |
|
Desnudo komo el guzano |
|
El ke es solo guzano de livro por seguro el no es muy savido |
|
haftoná (ebr.) |
מכות, מלקות, הלקאה |
beatings, flogging |
|
Dizi ke no es la mana, las yevaresh haltona # |
|
haham (ebr.) m. & adj. (pl. hahamim) |
חכם, ידען, למדן, מלומד; רב ספרדי |
smart, knowledgeable, learned; Sephardic rabbi |
|
Por onde kere el haham abolta la ujika |
|
El haham no djuzga sin saver de las dos partes |
|
Kada uno haham en su ofisio |
|
Ni el riko vinido de prove, ni haham vinido de amares |
|
Aze kualo el haham dize, ma no kualo el haham aze |
|
El Dio ke mos guadre de medio haham i de medio doktor |
|
Tu haham, yo merkader, mejor esta en el legen |
|
Haham i merkader, alegria di la mujer. |
|
Kamina senyor haham ke todo lodo esta |
|
Bueno avla (darsha) el sinyor haham ma no ay kien ke lo oiga |
|
hal (t.) m. |
מצב, מצב העניינים; צרה, מצב אומלל |
state, state of affairs; trouble, miserable condition |
|
Persona ke aze gran mal, se topa en muy negro hal (T.) |
|
halva (t.) adj. |
מדוכא, תשוש, חש ברע |
depressed, exhausted, feeling bad |
|
Pan fresko kon kezo, pan bayat kon halva, pan duru kon buru i pan yelado kon salado |
|
hamín (ebr.) m. |
חמין |
cholent (meat stew) |
|
El hamin i el yerno komo te sale |
|
hamor/a (ebr.) n. |
חמור/אתון, בהשאלה: טיפש, אוויל, חסר דעת, שוטה |
donkey, metaphorically: stupid, foolish, ignorant |
|
Vos sinyor yo sinyor ken le va dizir keda hamor |
|
Arekojer plata i oro, lazrando komo el hamor |
|
A lavar la kavesa del hamor si piedre la lishia i el shavon |
|
han (2) (ebr.) |
מר (פניה לאדם פשוט - קיצור של התואר ''חכם'') |
Mr. (address to a simple person - an abbreviation of the title ''Haham'') |
|
Ham Avram Aldoshas, ke tiene las bragas floshas |
|
Ham di mi ham, parienti di mi karkanyal |
|
Todo mi ganado para ham Merkado |
|
Arrekojo Shimshon para han Moshon |
|
Al azno, han azno |
|
hanino (ebr.) adj. |
בעל עור בהיר מאוד; חנני, בעל חן |
who has very fair skin; graceful |
|
Se enkanto hanino en medio del kamino |
|
hanuká (ebr.) f. |
חנוכה; תאריך רחוק, רחוק בזמן |
Hanukkah; a date far, far away in time |
|
De Hanuka kresa el dia kon una saltadura de gayo |
|
haragán n. & adj. |
עצל, עצלן, בטלן, נרפה |
lazy |
|
A la haragana, kuando l'alguja, kuando el dedal |
|
El mas haragan non es baragan |
|
Haragan en chiko, ladron en grande |
|
El haragan es konsejero |
|
Madre haragana kita la ija kovdisioza |
|
La madre asil, kita ija haragana |
|
Al haragan los malos pelos embarasan |
|
A la haragana, la noche le viene la gana |
|
haraganud/haraganut f. |
עצלנות, בטלנות, עצלות |
laziness |
|
El haraganut ermano de aniyut |
|
harif (ebr.) m. & adj. |
חריף (מזון); פיקח, חריף, שנון, ממולח, ערמומי |
spicy; clever, sharp, witty, shrewd, cunning |
|
Al harif le vijita la boveda |
|
El harif ke non muera |
|
hasbón (ebr.) m. |
חשבון |
reckoning |
|
Pesah - paras sin heshbon |
|
El ombre ke no yeva heshbon, el heshbon le sale de suyo |
|
hatuná (ebr.) f. |
חתונה |
wedding |
|
Yo le digo ke so haduna, eya me dize: ''Kuntos ijos tienes?'' |
|
haver (ebr.) m. (pl.: haverim/haveres) |
חבר, רע, עמית, שותף; חבר (בארגון) |
friend, colleague, partner; member (in an organization) |
|
No te agas haver kon dengunos solo kon tu mujer |
|
Abasha eskalon, toma mujer, suve eskalon, toma haver |
|
Kon onbre yeno de sensia i saver azete amigo, azete tu haver |
|
Keresh tener un vero amigo, toma haver un buen livro |
|
El ganar i el perder son haverim |
|
Deshame a mi, vate ande mi haver |
|
No djuzges a tu haver, asta ke no ayegas a su lugar |
|
Negro de mi, negro de mi haver |
|
Lo ke a ti no te agrada, a tu haver no le agas |
|
havransa (ebr.) f. |
חברה, התאגדות, שותפות |
company, incorporation, partnership |
|
La haveransa traye mucha ansia, al kavo del anyo sale treskilada |
|
hayim tovim! (ebr.) |
איחול בעקבות עיטוש: חיים טובים! |
Wishing following a sneeze: a good life! |
|
Ken melda arba veesrim sienpre topa hayim tovim |
|
hayir (t.) m. |
רווח, יתרון, תועלת, שימוש |
profit, advantage, benefit, use |
|
Si las tripas non puede inchir ke vale tefila sin hayir |
|
El doktor ke hayir non te da esparte presto tu sedaka |
|
De lu aruvado non si vei hair |
|
hayirsiz (t.) adj. |
בלתי מועיל, שאינו נושא רווח; שאינו אוהב לגמול טוב |
unhelpful, non-profit; Who does not like to reward others |
|
Es pelo hairsis |
|
hayre (t.) m. |
רווח, תועלת; אמצעי |
profit, benefit; a means |
|
Non topara hayre en kamea si bushkas refua por tu alma |
|
Buenas dotrinas de padre i madre les kresen en sus ijos muncho hayre |
|
De su patada verash hayre |
|
hayvan (t.) m. |
חיה; כינוי לשוטה או בעל הליכות גסות |
an animal; a nickname for a fool or having rude demeanor |
|
Pishkado komo - haiver no komo |
|
hazán (ebr.) m. |
חזן, פייטן |
cantor |
|
El ke kiere azerse hazan i moel tiene ke esperar el mashiah o goel |
|
El hazan yerra en la teva |
|
hazino m. |
חולה, פציינט |
sick, patient |
|
Hazino en mano |
|
Lus hazinos matan a lus sanus |
|
La kaza no save ni prove ni hazino |
|
Akudia a tu vizino i tu puedes kayer hazino |
|
El prove i el hazino, non tienin amigo |
|
El rey esta hazino, al vizir le echan las ayudas |
|
Hazino stuvites o hazino mirates? |
|
hazinura f. |
מחלה, חולי; נכות; דאגה, צרה, אובססיה; הרגל רע שקשה להגמל ממנו |
disease; disability; worry, trouble, obsession; a bad habit that is hard to get rid of |
|
La hazinura del iliterato es muy grande porke inyoransa presto i kolay se espande |
|
De todos males son guadrados, de hazinuras son sanados |
|
La viejes es una hazinura inkurable |
|
Esta hazinura ke se vaya a fondinas de la mar |
|
A hazinura larga, muerta segura |
|
hazné/haziné (t.) f. |
אוצר, בית אוצר; מאגר; מאגר מים |
treasure, treasure house; stock; reservoir |
|
No le abasta ni hazne del re |
|
hen (ebr.) m. |
חן, טוב טעם, חינניות; סדר, נוהג |
good taste, daisies; order, practice |
|
Mas vale el hen ke el bien |
|
Todo kon hen i kon grasia |
|
hodesh (ebr.) m. |
חודש |
a month |
|
Ke hodesh, ke rosh hodesh |
|
hohenta f. |
דרישה, תביעה; אמתלה, תואנה |
demand, claim; an excuse |
|
Despues de las kuarenta, kada dia una hohenta |
|
hohmá (ebr.) f. |
חכמה, בינה, תבונה, נסיון |
wisdom, understanding, reason, experience |
|
Tsedaka sin hohma es komo una muchacha siega |
|
hohombro m. |
מלפפון ארוך |
long cucumber |
|
El ke izo este hohombro se lo yeve al'ombro |
|
holera f. |
כולרה |
cholera |
|
Los ke tienen muncha emuna non les gustan tomar kolera |
|
Si estash sentiendo kolera presto melda libro de Tora |
|
holim- bikur holim (ebr.) |
ביקור חולים |
visiting the sick |
|
Mete tino en bikkur holim vala mas de maase tovim |
|
hushaná/hushuná - le vino hushaná (t.) |
הוא היה מרוצה, נהנה, בא לו לצחוק |
he was pleased, having fun, wanting to laugh |
|
Le vino hushuna al rey i le korto la kavesa |
|
i conj. |
ו-; גם, אפילו |
and-; also, even |
|
Al lado de un muerto - miter i a un bivo |
|
ida f. |
הליכה, יציאה, עזיבה, יציאה לדרך |
walking, leaving, setting off |
|
La ida esta en mi mano, la venida no se kuando |
|
Ida sin turnada |
|
A tus idas, mis venidas |
|
ignoransia cf. inyoransa |
|
|
|
Todas las melezinas (kuras) non puede kurar la ignoransia de un viejo |
|
igo m. |
תאנה |
fig |
|
Al rey le agrada igos |
|
El igo bueno se kome la graja |
|
igual adj. |
זהה, שווה, שווה ערך, שקול |
equal |
|
De akeos ke son igual non digas nin bien nin mal |
|
En ke dia es el mundo igual? Kuando kaye luvia sovre el kal |
|
Ni manias iguales ni vida sin males |
|
igualmente adv. |
באֹפֶן שווה, באותו אֹפֶן |
equally |
|
El riko i el povri, il fuerti i el flako, todos si van egualmente a la muerte (o a la fosa) |
|
ija f. |
בת, ילדה |
daughter, girl |
|
Kuando ija ay de kazar, el Dio tiena de mandar |
|
Ijas paresan a ermanas de padre |
|
Las ijas avlan kuando pisha la gayina (nunka) |
|
Madre haragana kita la ija kovdisioza |
|
La madre asil, kita ija haragana |
|
Tener kero una ija, galana i muy komplida, en el puevlo eskojida |
|
Ija de kazar, nave de enkargar |
|
Mira a la madre, toma a la ija |
|
Prime darles leche de madre i ija |
|
Para la ija premi un mazal - para el ijo dos |
|
La ija es amiga de la madre |
|
Guerta i ija ande la vizina |
|
Madre i ija por dar i tomar, son amigas |
|
El ke ijos e ijas tiene kon perros i gatos konsuegra |
|
La ija en la fasha, el anshuguar en la kasha |
|
Si es la mi ija venga en los mis brasos |
|
La ija i el Pesah nunka se atema |
|
'Sta muncha kayades, va naser una ija sfriyada |
|
Ben kah u-ven kah guay de la ija de Yiftah |
|
El ke tiene ija de kazar i no la kaza, se kaza sola |
|
ijiko m. |
ילדון, בן קטן |
a little boy |
|
Ijika kon kavesa de kalavasa dota godra kon mobilia ya basta |
|
ijo m. |
בן, ילד |
son, boy |
|
A ken el Dio no le da ijos, le da suvrinos |
|
El ijo del djudio, krese i enegrese |
|
El ke ijos e ijas tiene kon perros i gatos konsuegra |
|
Al ijo komo kreates, i al marido komo ambezates. |
|
Lus ijos de mis ijos, son dos vezes mis ijos |
|
Kuando s'enrikesa el ijo del ombre se la aza la kaza chika, la mojer feya |
|
Kien tiene ijos i ovejas, nunka le faltan keshas |
|
Ijo fuites, padre seras, lo ke izites te aran |
|
Entre la madre i la komadre lu piedren al ijo |
|
Ijos de engrandeser, fiero de mashkar |
|
Mis ijos kazados, mis males doblados |
|
Ijo pedo, vate tadre, torna presto |
|
Para la ija premi un mazal - para el ijo dos |
|
Fijos non tengo, nietos me yoran |
|
Mas vale ke yore el ijo de lo ke el padre |
|
Ken mi dio al padri, ke non mi de al ijo |
|
Un padre para diez ijos, no diez ijos para un padre |
|
El ken kria ijo no muere de afito |
|
Azno ijo d'un otro! |
|
Borachon ijo d'un otro |
|
Kuando da el padre al ijo, ariya el padre, ariya el ijo ; kuando da el ijo al padre, yora el ijo, yora el padre |
|
Venid padre, vos embezare a azer ijos |
|
Ken fue el padre, ke no seya (i) el ijo |
|
ilar v. |
טווה |
weave |
|
Non se rompe de delgado si non de godro i mal filado |
|
Tanto gana la ke bien fila komo la ke mal fila |
|
iletrado adj. |
בור, עם הארץ, חסר השכלה |
ignorant, uneducated |
|
La hazinura del iliterato es muy grande porke inyoransa presto i kolay se espande |
|
ilo m. |
חוט; להב (צד חותך של סכין/חרב) |
thread, wire; blade (cutting side of knife/sword) |
|
Ay barvas ke kada pelo es un ilo de oro, i ay barvas ke no sierven ni para eskova de alimpiar |
|
Si tomas de todos un iliko te lavoras un paltiko |
|
imajinasión f. |
דמיון, בדיון |
imagination |
|
Para el elevo es bendision kuando tokas su imajinasion |
|
Kuando el meoyo esta arto la imajinasion se eskapo |
|
imansiz (t.) m.& adj. |
כופר; אכזר, בלתי אנושי |
heretic; cruel, inhuman |
|
Para un dinsis se kere un imansis |
|
imortal adj. |
נצחי |
immortal |
|
La esperansa es inmortal, sienpre espera en el portal |
|
importansa f. |
חשיבות |
importance |
|
Uno no tiene importansa, dos ya es algo de koza, ma tres es una fuersa |
|
importar v. |
ייבא; היה חשוב |
to import; to be important |
|
El ke tiene azno en el ahir, no le emporta de kaminar a pie |
|
inat (t.) |
עקשנות, קשי עורף, קשיות עורף |
stubbornness |
|
Duro de entender, inat de piedra |
|
inatchí(t.) adj. |
עקשן, קשה עורף |
stubborn |
|
La ignoransia es (inadsi)[inatchi] |
|
inchir v. |
מילא, גדש; פיטם, הלעיט |
to fill, to pile up; to fatten, to feed |
|
Asenta kuliko - incha fuziko |
|
Inche kuvos vazia a la mar |
|
Ya enchites la mezuza de todos pekados |
|
Icho el oju al saku |
|
Ken tiene el ojo vazio, nunka el papo no inche |
|
Si las tripas non puede inchir ke vale tefila sin hayir |
|
Ninguno no inche la oya de otros |
|
inchirse v. refl. |
התמלא, התנפח, השמין, התפטם |
to fill up, to swell, to gain weight |
|
A poko poko se inche el papo de la gayna |
|
La bolsa del riko se vazia i la del prove no se inche |
|
De todas las palavras no se incha una kashka d'alviyana |
|
El ojo del bivo se incha kon un poko de tierra |
|
Gota a gota se inche la bota |
|
indiskreto adj. |
בלתי צנוע, קל דעת, בלתי דיסקרטי, שאינו שומר סוד |
immodest, frivolous, indiscreet, who does not keep a secret |
|
A ombre avlador i endiskreto no konfies tu sekreto |
|
indjenio m. |
זריזות, כשרון, מיומנות; כושר המצאה, תחבולה, תכסיס, המצאה |
agility, talent, skill; Ingenuity, trickery, invention |
|
Kien no tiene indjenio, de ambre se muere |
|
El mal trae el endjenio |
|
indjustedad f. |
אי צדק, עוול, עיוות הדין |
injustice, perversion of justice |
|
Las kavzas de las inigualidades son nasidas de las injustidades |
|
indolensia f. |
אפאתיה; בטלה, בטלנות, עצלות |
apathy; idleness, laziness |
|
Lo resiven porke esta bien vestido i lo envien por su indolensia |
|
iniervar v. |
עיצבן, הרגיז, הטריד |
to get on one's nerves, to irritate, to bother |
|
El ke djuga kartas kuando gana se va alegrando i kuando perde se va inyervando |
|
iniervarse v. refl. |
התעצבן, התרגז |
to be irritated, to become angry |
|
El ken no tiene kreyaturas va yorando se inyerva kon el Dio porke no le esta dando |
|
inieto m. |
נכד |
grandson |
|
La korona de los viejos es los inietos |
|
inklinar v. |
היטה, כופף, הרכין |
to incline |
|
Donde el korason inklina, ansi el pies kamina |
|
inkuravle adj. |
חשוך מרפא |
incurable |
|
La viejes es una hazinura inkurable |
|
La djuventud es kuravle, la viejes es inkuravle |
|
inspirar v. |
שאף רוח; השרה, נתן השראה |
to respire; to inspire |
|
Ken promete muncho no inspira konfiansa |
|
instruksión f. |
הוראה, השכלה, חינוך, הקניית דעת |
instruction |
|
La instruksion es el adornamiento del riko i la rikeza del povre |
|
Ombre ke bushka instruksion sienpre topa la satisfaksion |
|
Kale meter muncho tino en la instruksion, sin eya el ser es una abominasion |
|
La valor de una buena instruksion ke dezvelopa un meoyo avierto vale mas de todo oro en el mundo |
|
La vera instruksion es un majiko biervo, si la tomas kon buenas se aze tu siervo |
|
intelijensia f. |
שכל, בינה, מישכל, איטליגנציה |
intelligence |
|
Kon poka intelijensia non krese la konsiensia |
|
intelijente adj. |
נבון, בעל שכל, פיקח, חכם, אינטליגנטי |
intelligent |
|
Sin duda todos nasimus ignorante, el marifet es morir inteligente |
|
intolerensia cf. intoleransia |
|
|
|
Nada se muere i presto se revive komo la intolerensia |
|
invierno m. |
חורף |
winter |
|
Koje las flores del buen tiempo, ke presto yegara el invierno |
|
Amistad de yerno, sol de invierno |
|
El suegro kon el yerno - komo el sol de envierno |
|
Pensando al invierno no se goza del enverano |
|
Non deshes la viejes ke sea el invierno de tu vida. Azedlo vuestro bien rekolte. |
|
Ya greto el grajon, va venir invierno |
|
invitado n.& adj. |
מוזמן, קרוא, אורח |
invited |
|
Una viejes frankamente akseptada komo una segunda mosedad invitada |
|
inyoransa f. |
בורות, בערות, אי ידיעה |
ignorance |
|
Ke le falta la lanpa de ignoransia? Non tiene apagador |
|
La hazinura del iliterato es muy grande porke inyoransa presto i kolay se espande |
|
La ignoransia es (inadsi)[inatchi] |
|
inyorante/inyorente n.& adj. |
בור, בער, עם הארץ, חסר ידע, אנאלפבית |
ignorant |
|
El ignorante non tiene duda porke entiende poko de nada |
|
La masa del puevlo son ignorante ama dainda se kreen kontente |
|
Sin duda todos nasimus ignorante, el marifet es morir inteligente |
|
inyudo m. |
קֶשֶר |
bond |
|
La mi ija avansadera ata inyudos, la mi nuera gastadera echa algujas, echa filus |
|
ir v. |
הלך, ניגש אל, ביקר; כלה; חלף (זמן); פועל עזר לציון הווה מתמשך/עתיד; התאים |
to go, to approach, to visit; gone (time); auxiliary verb to indicate continuous present/future; to match |
|
El mez va i viene, korra komo el kavayo |
|
Ande eyos van, yo ya torno |
|
Aya vaya el ojo malo |
|
El bien va al bien, i el sisko a la karvonera |
|
Kien non save ke es gerra, nunka ke vaiga a eya |
|
Fue por lana i salio treskilado |
|
Lo ke kaye de mi mano, vayga a mi ermano |
|
Kien va sin yamar, no le dan logar |
|
Kuando los tuyos ian, los mios ya venian |
|
A la sivdad ke iras, komo veras aras |
|
El konsejo ido sienpre es perdido |
|
Di ke vash al hides? por ke va el mundo a la rovez |
|
Anda va la prenyada va kon su fatiga |
|
Ke azesh ke ya vine kedavos in buena ora ke ya me vo ir |
|
ira f. |
כעס, זעם, חימה, כעס גדול |
rage, anger, great anger |
|
Mujer pude dezir mentira sin mostrar ke esta en ira |
|
La kandela de la mentira el Dio amata kon su ira |
|
Ya vino kon ira i polvorina |
|
irse v. refl. |
הלך לו, יצא, נסע; נעלם לו, עבר לו (זמן, מחלה וכו'); נפטר, מת |
to go, to go out, to disappear, to pass (time, illness, etc.); to die |
|
Guay del ke se va (el ke se muere) |
|
Desha padre i madre, i vate kon el marido |
|
Disho la tizna a la karvunera vate mas ayi |
|
Lus kushinis si fueron, las fronias kedaron |
|
El ken se va a la gerra ayi no keda |
|
Al lado de lo seko se va i lo fresko |
|
Al deavlo se vaya, de chiko fin grande |
|
Nada vale di korrer si kali ir a tiempo |
|
Boz de perros no se va a los sielos |
|
Kuando entra vino se hue el tino |
|
A la mar si va, no topa agua |
|
Piojo, piojo, sale de mi, vate ande mi vizina |
|
Muncho ay, muncho se va |
|
Se fueron al mundo de la verdad |
|
El guerko ke se va es mijor del ke viene |
|
Kien tiene de azerte bien, o se muere, o se va por afuera |
|
ishtadelut (ebr.) m. |
מאמץ |
effort |
|
Pasate kon lo tuyo i no agas benim a dengunos |
|
ismaelita n.& adj. |
ישמעאלי, ערבי |
Ishmaelite, Arab |
|
Ken no da kon Israel, peka kon Ismael |
|
Ken no aze kon Yisrael, lo aga kon Yishmael |
|
Israel m. |
ישראל |
Israel |
|
La salvasion de Israel es kuando viene el Goel |
|
israelita n.& adj. |
יהודי |
Jew, Jewish |
|
Ken no da kon Israel, peka kon Ismael |
|
Ken no aze kon Yisrael, lo aga kon Yishmael |
|
janvié (fr.) m. |
ינואר |
January |
|
Janvier tiene la fama, Fevrier si pisha en la kama |
|
kacha (1) f. |
כריכה (של ספר); נדן; נרתיק משקפיים; ניצב (סכין) |
book cover; sheath; glasses case; handle (knife) |
|
Kacha kon punta |
|
kada adj. |
כל- |
all- |
|
En kada dedo un marafet |
|
En kada kaza ay avas las kualas son desmazaladas |
|
Kada uno enterro al padre komo kijo, Djoha lo enterro kon la pacha de afuera |
|
Kada dia kon su maravia |
|
Kada raton a su kanton |
|
Mas vale sufrir un dia ke kada dia |
|
Kada boka kere su sopa |
|
Kuando el oro avla a kada lengua akaya |
|
Yave de oro avre kada dolap |
|
'Sta kada kara una mansana |
|
Kada par kon su parigual |
|
Kada loko kon su tema |
|
Onra a kada uno i no maltrates a ninguno |
|
kadar (t.) adv. |
כמו, גדול כמו, באותה כמות, קרוב ל- |
as, as large as, in the same quantity, close to |
|
O kadar para o kadar boya |
|
kademsiz (t.) m. |
חסר מזל, ביש מזל; בהשאלה: אדם נבזה, מאוס, נתעב |
unlucky; (metaphorically:) despised/repulsive person |
|
El ke se aze vaftiz sin duvda es kademsiz |
|
kadena f. |
שרשרת, שלשלת; שרשרת ארועים הקשורים זה בזה |
chain; a chain of interrelated events |
|
Diez anyos in kadenas i no uno debasho de tierra |
|
kadenado (port.) m. |
מנעול, בריח, שרשרת |
lock, bolt, chain |
|
Para el ladron no ay puertas ventananas ni kavenado porke para el topa todo el remedio |
|
kagajón m. |
רעי, צואה; אדם יומרני ופחות ערך |
excrement; a pretentious and less valuable person |
|
Kagajones i membriyes son amariyos |
|
kagalón adj. |
עושה במכנסים; פחדן |
defecating in pants; coward |
|
El kagalon kita burla del pishalon |
|
kagar v. |
עשה צרכים גדולים, היתה לו פעולת מעיים |
to make great defecation, to have intestinal action |
|
El ke bive esperando, se muere en kagando |
|
kagarse v. refl. |
עשה במכנסיים; נהג במורך לב |
to defecate in pants; to behave cowardly |
|
Se kago i no se konsentio |
|
No mostres ande pishas ke utro va e se kaga |
|
kagón adj. |
אינו שולט בצרכיו; פחדן; מעמיד פני גיבור |
who does not control defecation; coward; who pretends to be a hero |
|
En kagon, en beratli |
|
Mansevo leon, kazado kagon |
|
kal (ebr.) m. |
בית כנסת (קהל) |
synagogue |
|
Keresh diskuvrir djudezmo kon alegria andadvos al kal kon prisa i lejeria |
|
Meter sefer n'el kal |
|
En ke dia es el mundo igual? Kuando kaye luvia sovre el kal |
|
kalavasa f. |
קישוא; דלעת |
zucchini; pumpkin |
|
Kalavasa por onde pasa non enbarasa |
|
Meoyo de prasa sale kalavasa |
|
Se avrio komo la flor de la kalavasa |
|
Ijika kon kavesa de kalavasa dota godra kon mobilia ya basta |
|
Kalavasa vazia no kaye a fondo |
|
kalavasudo adj. |
קרח |
bald |
|
El kalavasuzo es meoyudo |
|
kalavrina f. |
פגר, גוויה, נבלה |
carcass, corpse |
|
Deskorcha en la kaye tu kalavrina i no tengas de menester de la vizina |
|
kaldera f. |
קדירה, סיר עמוק, קלחת |
casserole, deep pot, cauldron |
|
En todas las kazas buyen lapas, i en la mia kalderadas |
|
kaldo m. |
רוטב; מרק |
sauce; soup |
|
No tata kaldo kon ninguno |
|
Unas paren, otras beven los kaldos |
|
Para nada, kaldo de avas |
|
kaldudo adj. |
מימי |
waterish |
|
Echa otro guevo a la oya ke akel salio kaldudo |
|
kale (catal.) conj. |
צריך ל-, יש צרך ל- |
there is need to |
|
Kale meter muncho tino en la instruksion, sin eya el ser es una abominasion |
|
Lo fiado kale ser pagado |
|
Nada vale di korrer si kali ir a tiempo |
|
Kale kerer al aboresido para ke te biva el kerido |
|
La novia kale ke amostre la (a)shugar. El gato esta (a)rriva de la kasha no lo save echar |
|
Kale komer para bivir i non bivir para komer |
|
Konviene o no konviene kale tomar la vida komo viene |
|
kaleja f. |
רחוב, סמטה; דרך |
street, alley; way |
|
El Dio mos guadre de pedo de vieja i de ayre de kaleja |
|
kaler (catal.) v. |
צריך, יש צרך, עליו ל- |
there is a need, he must |
|
Kale komer para bivir i non bivir para komer |
|
Para el mal i el bien, sehel kale tener |
|
kalma f. |
שקט, דומיה; שלווה, רוגע, מרגוע; מנוחה, הפוגה |
silence; peace, tranquility, relaxation; rest, respite |
|
El la kalma ke antesede a la tempestad |
|
kalsar v. |
הנעיל (נעלים) |
to put shoes on |
|
El komer i el bever a la savor tuya, el vestir i el kalsar a la savor de la djente |
|
kama f. |
מיטה, ערש, יצוע |
bed |
|
La kama es una roza, si non se durme se repoza |
|
Janvier tiene la fama, Fevrier si pisha en la kama |
|
Mas vale tener onor en plaza, ke kama dorada |
|
Kita fama buena, pishate en la kama |
|
Ni la meza metida, ni mujer en la kama |
|
Asigun el lavorador asi es el lavoro, i asigun la kama asi es el repozo |
|
Kama kurta - muerta liviana |
|
kameá(ebr.) m. |
קמע |
amulet |
|
Non topara hayre en kamea si bushkas refua por tu alma |
|
kaminar v. |
הלך, צעד, פסע, התהלך, טייל |
to walk, to go |
|
Kamina el karkanyal si ambeza il paladar |
|
Kaminando i avlando |
|
Kamina senyor haham ke todo lodo esta |
|
La geyna por kaminar muncho fue pedrida |
|
Los ke kaminan kon savios son bastante mazalozos |
|
Kien kamina por el sol, save el savor de la sombra |
|
Donde el korason inklina, ansi el pies kamina |
|
El soberbio i el arogante preferan kaminar adelante |
|
El ke tiene azno en el ahir, no le emporta de kaminar a pie |
|
Los ke kaminan en el kamino derecho tienen ke kaminar en kamino estrecho |
|
La amistad no aze muncho ruido kuando kamina |
|
Tener kavayo kaminar a pie |
|
Ken va dulchamente kamina kontente |
|
kamino m. |
דרך, נתיב, נתיבה, מסלול |
road, path, route |
|
Kuando sales a kamino ke ti afita |
|
Los ke kaminan en el kamino derecho tienen ke kaminar en kamino estrecho |
|
El kamino direcho es el mas kurtu |
|
Kaminos de lechi i miel, kaminos buenos |
|
Tomar los kaminos en las manos |
|
Todo 'sta el ojo en el kamino |
|
Kuando vas a salir a kamino non trokes de direksion |
|
Entre la posibilidad i la realidad puedes examinar el kamino de la verdad |
|
Il ke desha para manyana topa danyo en el kamino |
|
El ojo en el kamino lo tiene todo |
|
Azer kozas sin pensar es salir a kamino sin pensar |
|
kamiza f. |
כתונת, חולצה |
shirt |
|
Las kamizas suzias lavalas en kaza |
|
Marido no es kamiza de deznudar |
|
Lo ke toka a la kamiza, no toka al antiri |
|
Ke no te konfias ni a tu kamiza |
|
La kamiza es mas serka del palto |
|
kampana f. |
פעמון; אורלוגין; כינוי לדייקן |
bell; horologe; nickname for punctual person |
|
Garon de kampana |
|
kampo m. |
שדה, אחו; אזור כפרי; מחנה |
field, meadow; rural area; camp |
|
Kampo krio en mano del rey |
|
El Dio tiene kargo de la ormiga del kampo |
|
Asombro el kampo i lo desho por arkojer |
|
Las buenas al sistiko i las negras al kampiko |
|
Lo enteraron en el kampo del pezgado suenyo |
|
kamuflaje (fr.) m. |
הסוואה, כיסוי |
camouflage |
|
El medio onesto aze kamuflaje o enganyo para los ke avlan media o entera mentira. |
|
kandela f. |
נר |
candle |
|
Ya amato las kandelas |
|
De su kandela no ay ken se arelumbre |
|
Kandela de la kay eskurina de kaza |
|
Pan i kezo i dos kandelas |
|
La kandela de la mentira el Dio amata kon su ira |
|
En ke se le va la kandela del povre, en kontando los bienes del riko |
|
Avansa la luz, ensienda la kandela |
|
Kien vende el sol, merka la kandela |
|
Aze los diez dedos kandelas i ni uno no le arlumbra |
|
El sol non nesesita kandelas o lamparas |
|
Ni la novia, ni la semola, no las mires a la kandela |
|
Amata kandelas |
|
No ay kien se arelumbre de su kandela |
|
kandilar m. |
פמוט; נברשת |
candlestick; chandelier |
|
Buzeyo un yardan por azer un kandelar |
|
kansar v. |
עייף, ייגע, הלאה, הוגיע |
to tire, to weary |
|
El ke krio i non kansa |
|
kansarse v. refl. |
התעייף, התייגע, נלאה |
to get tired |
|
Si kores para ke kores i si te kansas para ke te kansas |
|
Ken muncho korre, presto se kansa |
|
kantar (1) m. |
שיר, שירה |
song, chanting |
|
Le gusta al azno su gritar komo al bilbil su kantar |
|
Il kaveyo i il kantar nu kaven in el anshuar, ma bien save ande estan |
|
Asigun es el kantar asi es el bailar |
|
kantar v. |
שר, זימר |
to sing |
|
No le kanta el gayiko |
|
Antes ke avles lashon 'hara kanta dos vezes la 'Hatikva |
|
Ni al kantador digas kanta ni al bevedor beve |
|
Kanta de dolor de korason |
|
Ken kanta a su duenyo espanta o de visto o de ansia |
|
El se lo kanta, el se lo baila |
|
Kada dia no kanta el gayiko |
|
El ke kanta mal no pensa |
|
Kuando kantamos todos oyen, kuando suspiramos todos fuyen |
|
Una mano sola no kanta i no yora |
|
Kanta el azno por morde del patron |
|
Ken bivi esperando, muere kantando |
|
Kanta gayiko para bueno |
|
Kanta manyera la ke no pario |
|
Ni al kantador digas kanta ni al bevedor beve |
|
En el mes de Genayo non kanta bien el gayo |
|
Kada gayo en su gayenero kanta |
|
Uyo gayos kantar, no save in ke luguar |
|
Ni gayos kantan, ni perros maoyan |
|
Avla kantando, te respondere baylando |
|
Siempre no kanta el gayiko |
|
Otro gayo me kantava, si... |
|
Al fin se kanta la gloria |
|
kántaro f. |
כד |
jug |
|
Tanto va el kantaro a la huente fin ke se ronpe |
|
kante m. |
שיר, לחן |
song, melody |
|
Por el kante se konose la ave |
|
kantidad/kantidá/kantitá f. |
כמות, סך |
quantity |
|
Kantidad de un pulgar, viene la alma a su lugar |
|
kantón m. |
פינה, זווית, קרן זווית; קנטון |
corner, angle; Canton |
|
Kada raton a su kanton |
|
kanyo m. |
ביצה, מדמנה, ביוב, טיט, רפש, בוץ, יוון, סחי, לכלוך, זוהמה, טינופת, טינוף, דומן; ביב |
swamp, sewage, clay, slime, mud, dirt, grime, filth; sewer |
|
Kanyo kon lodo |
|
Akeyos kanyos trayen en estos panyos |
|
Se va el oro i el aver, keda el kanyo a la pare |
|
Il garon es un kanyo rial, kuanto mas echas mas kave |
|
Kanyo del banyo |
|
kapachidad/kapachitá (it.) f. |
כשרון, כושר, כשירות, זריזות, מיומנות, יכולת; קיבולת |
talent, fitness, aptitude, agility, skill, ability; capacity |
|
Kien tienen la kapachidad de la alegria nunka piedren el tiempo kon muncha avlastina |
|
kapital m. |
קרן, הון יסוד, נכסים |
capital, primary capital, assets |
|
Kien poko kapital tiene, presto lo piedre |
|
kapitán m. |
קפיטן, סרן; ראש, מנהיג |
captain; head, leader |
|
Bandera vieja, onor de kapitan |
|
Ni meza sin pan, ni armada sin kapitan |
|
kapricho m. |
גחם, גחמה, קפריזה; עקשנות; קיבעון |
whim, caprice; stubbornness; fixation |
|
El kapriso es un triste visio |
|
kaptivar v. |
שבה לב, הקסים |
to captivate, to enchant |
|
Raton ke tiene un burako, presto lo kaptura el gato |
|
kara f. |
פנים, פרצוף, קלסתר; לחיים; גפת הנעל (החלק העליון של הנעל) |
face; cheeks; upper part of the shoe |
|
El Dio no kere karas, kere korasones |
|
Miralo la kara, le koneseras el korason |
|
Kara de luna |
|
Kara de pastel |
|
Kara de pepino |
|
Karas vemos, korasones no savemos |
|
De la kara si veya komo di korason tieni |
|
Kara de Zingano |
|
Una mano lava la otra i las dos lavan la kara |
|
Kara tuerta - ventura direcha |
|
El gato se 'sta lavando la kara - va kaer luvia/va venir djente |
|
El ke eskupe al sielo a la kara le kaye |
|
El bien i el mal en la kara se veen |
|
No ay mas falso ke la riza en la kara |
|
Fyel le korra [korre] por la kara |
|
A mal tiempo buena kara |
|
La kara le 'sta de siete alegrias |
|
Va venir tiempo, ke las karas se van azer komo los dipes de los tendjeres |
|
Kon la riza en la kara, la alma me amargo |
|
Mas vale verguenza in kara i no dolor in el alma |
|
Kien mete kara, toma marido |
|
Keres ver a la bien kazada, mirala en la kara |
|
Lo eskupieron en la kara, le paresio luvia |
|
Save la roza en ke kara apoza |
|
Ken ti vei - la kara si li amarga |
|
Esto mi es el ojo en la kara |
|
Tres pari, tres movi, i kon mi kara limpia sali |
|
Angusia de korason, kara de Zehir |
|
Mejor es verguensa en kara i no dolor del korason |
|
'Sta kada kara una mansana |
|
Vos de Fransia, yo de Aragon, mis ijos miran de kara al karvon, |
|
Kara alegre i un michon |
|
Yo i vos - kara de flor |
|
Tener kara de tisha beav |
|
karabalik (t.) m. |
המון; הרבה דברים/בני אדם בלתי רצויים |
lots; lots of unwanted things/people |
|
Buenas noches tio Hayim, mucho karabalik a la frente |
|
karakter m. |
אופי, צביון, טבע, מזג; אות/סימן כתיבה, סימני דפוס יצוקים |
character |
|
El mal karakter de kada ombre resta en su orguyo i nombre |
|
Mujer puede trokar kolor de su pelo ama nunka el karakter de su selo |
|
Buen korason aze buen karakter |
|
El karakter de un puevlo se konose en su temple |
|
karar (1) (t.) m. |
החלטה |
decision |
|
Ke karar ke seiga godra la gayna, ine tienes menester de la vizina |
|
Ke karar ke me den, guay de mi ke non tengo |
|
Para echos del Dio no ay ni kavo, ni karar |
|
Para el mazal non ay ni kavo ni karar |
|
No te endevdes mas del karar porke no puedes nunkua pagar |
|
Ke karar de ermoza es alguna este karar de bova es |
|
Todo lo ke vas azer bueno o negro azelo kon karar porke si pazates del grado te azen yorar |
|
karga f. |
משא, מטען, משקל, עומס; עול, נטל, מעמסה, חובה, שליחות |
freight, cargo, weight, load; burden, duty, mission |
|
Kazar por los bienes es tomar karga en reines |
|
kargar v. |
העמיס, הטעין, טען, שיגר חבילות; הטיל משימה |
to load, to send packages; to assign a task |
|
Si el mazal kale yir a bushkar, sapatos de fierro tienes de akargar |
|
kargo m. |
מטען; התחייבות, חובה |
cargo; commitment, obligation |
|
El Dio tiene kargo de la ormiga del kampo |
|
Kavayo de rey no alevanta kargo |
|
karidad m. |
צדקה, חסד, נדבה, גמילות חסדים |
charity |
|
Karidad bien entendida nunka esta eskondida |
|
La karedad siempre paga |
|
karkanyal m. |
עקב |
heel |
|
Ande mi pie, ande mi karkanyal |
|
Kamina el karkanyal si ambeza il paladar |
|
Ham di mi ham, parienti di mi karkanyal |
|
karne f. |
בשר |
meat |
|
Kaza i karne sin dara no ay |
|
Le 'sta komiendo las karnes |
|
Karne kruda no amostres ni a mal marido ni a mala suegra |
|
El ben-adam es de karne i de sangre |
|
La karne, de la unya no se esparte |
|
Ni senar sena de karne, ni estar kon vuestra madre |
|
Vino aze sangre, karne aze karne |
|
Pan de ayer, karne de oy, vino de un anyo azen al ombre sano |
|
Esperar del lovo karne |
|
Una fila de karne, una de kezo |
|
Es un pedaso de karne kon dos ojos |
|
Mucha karne i mal shabat |
|
Kuando el gato non ankalse la karne dize ki esta gulida |
|
karnero m. |
כבש, איל |
lamb, ram |
|
De un karnero no ay dos pelas |
|
karnudo adj. |
בשרני |
fleshy |
|
De ke sos karnudo, de dar kuenta al mundo |
|
Por un punto se aze el ombre karnudo |
|
karo adj. & adv. |
יקר; נדיר, בלתי מצוי; יקר ללב, יקיר; ביוקר |
expensive; Rare, uncommon; Dear to the heart, dear; dearly |
|
Ke es la koza muy muy klaro? La eksperensia es muy karo |
|
El ke save merkar barato i vender karo es un merkader muy zeki i raro |
|
Kuando se eskapa de un enemigo? Kuando lo azes tu muy karo amigo |
|
Lo barato es karo, i lo karo es barato |
|
karpuz (t.) m. |
אבטיח |
watermelon |
|
Al melon i a la mujer es liviano eskojer, al karpus i al ombre nunka |
|
Lo das enbasho salta komo el karpus |
|
karro m. |
מרכבה, עגלה; קרון; מכונית, אוטו; גלגל, אופן |
carriage, cart; wagon; car, automobile; wheel |
|
Karros untados kaminan i buenas samaras kayentan |
|
karta f. |
גלויה, איגרת, מכתב; כרטיס; קלף משחק |
postcard, letter; card; playing card |
|
Kayen barvas i favlen kartas |
|
Todo modo de karta i eya le aze bachka |
|
karvón m. |
פחם |
coal |
|
Vos de Fransia, yo de Aragon, mis ijos miran de kara al karvon, |
|
Preto karvon |
|
Todo karvon de una kolor |
|
Ni karvon ni lenya no esperes fin ke yela |
|
karvonera f. |
מחסן פחמים |
charcoal warehouse |
|
El bien va al bien, i el sisko a la karvonera |
|
De la tizna a la karvonera, es esfuegra i nuera |
|
Kita la tizna, mete la karvonera |
|
Disho la tizna a la karvunera vate mas ayi |
|
kasador m. |
צייד |
hunter |
|
Al mejor kazador se le fuye la lievre |
|
kasha (1) f. |
תיבה, ארגז, קופה, קופסא, מגירה |
box, crate, cash register, drawer |
|
La ija en la fasha, el anshuguar en la kasha |
|
El gato 'sta ensima la kasha komo se dize piss |
|
Saviduria sin eksperiensa komo una kasha vazia |
|
La vieja en kaza la djoya en la kasha |
|
Anke la verdad esta en kasha de yerro tiene ke salir a luz en muy poko tienpo |
|
De la kasha al kashon |
|
Mas vale un amigo in la plasa ke un dinero in la kasha |
|
kasher (ebr.) adj. |
ישר, הגון; כשר |
honest, decent; kosher |
|
Antes de komer, demanda si es kasher |
|
kashka f. |
קליפה; תרמיל (של אפונה וכו') |
shell, peel; pod (botany) |
|
De las kashkas a las nuezes |
|
De todas las palavras no se incha una kashka d'alviyana |
|
Nainda no salio de la kashka del guevo |
|
Un darush i un perush por una kashka di tarmuz |
|
kashko m. |
גולגולת; קרחת; קליפה, קרום |
skull; baldness; peel, membrane |
|
Kitate lo del kashko |
|
Dami mioyu, ti dare kashko |
|
kashón m. |
מגירה |
drawer |
|
De la kasha al kashon |
|
kasta f. |
כת, כיתה, מעמד, קסטה |
sect, caste |
|
Mujer ke es kasta, nunka enfastia |
|
De kastas vienen los reyes |
|
Si tu mujer es kasta non tienes ke deshar ma si eya non es kasta tienes ke pensar |
|
kastanya f. |
ערמון; בהשאלה: דבר פחות ערך |
chestnut; (metaphorically:) of less value |
|
Ay manias komo kastanyas |
|
Por una kastanya kita la pestanya |
|
kastigar v. |
ענש, העניש; ייסר, הוכיח |
|
|
Kuando kastigas a tu kriatura i se aze korlado, tien aftaha ke va (a) partir en pasos derechos |
|
kastigo m. |
עונש, גמול |
punishment, admonition |
|
El selo es un kastigo del sielo |
|
kastiyo m. |
טירה, ארמון |
castle, palace |
|
El bavajon aze kastiyos en el aire |
|
Dos muezis no azin kastiyo |
|
katar v. |
בחן, בדק; השקיף, הביט, שם לב |
to examine, to check, to observe, to look, to notice |
|
Ken bavas veye, barvas kata |
|
kavar v. |
חפר, עדר |
to dig, to shovel |
|
Kavar el pozo kon dedal |
|
kavayar v. |
רכב, דהר על סוס |
to ride |
|
El kavayo es del ke lo kavaya |
|
kavayero m. |
אביר, פרש; איש המעלה, בעל נימוסים |
knight; a man of virtue/with manners |
|
Ayer vakero i oy kavayero |
|
A kavayo nuevo, kavayero viejo |
|
kavayo m. |
סוס; קלף ה''נסיך'' |
horse; the "Prince" card |
|
Al kavayu sarnozo, la moshka li apoza |
|
El mas mejor kavayo nesesito freno |
|
Los dias korren komo el kavayo |
|
Negro a pie, negro a kavayo, negro si lo yevan por la mano |
|
Antes de merkar el kavayo, merko las nahchas |
|
Dientes de kavayo ke tenga, igine no le vo dar or azer esto |
|
El kavayo es del ke lo kavaya |
|
A kavayo nuevo, kavayero viejo |
|
Tener kavayo kaminar a pie |
|
Un kavayo de rasa araba mesmo flako es muncho mejor de un azno alto i gordo |
|
Kavayo de rey no alevanta kargo |
|
Serro la puerta despues del kavayo fuyido |
|
El amo durmiendo, el kavayo komiendo |
|
kavé (t.) m. |
קפה |
coffee |
|
Kav(a)[e]yiko d'alegria |
|
kaver v. |
יכול להכנס (יש לו מקום); התאים |
to have a seat/space; to match |
|
Onde ay bien kierer no kave mal kierer |
|
Kien bien se kere, en poko logar kave |
|
Ni prove ni malato non kave en mi plato |
|
Kuantos bukados kaven en la tripa i uno mas |
|
En el lodo no kave mancha |
|
kavesa f. |
ראש |
|
|
Kito la kavesa d'en algodones i la metio en punchones |
|
De la kavesa guele el pishkado |
|
Dos kavesas en un kavesal sin kidushim non va ver mazal |
|
Kavesas ki lavi, tinyozas mi salieron |
|
Los ke no tienen kavesas tienen pachas |
|
Mas vale ser kavesa de raton ke el mas grande kulo de leon |
|
La kavesa ti aromp[i]o - la palavra non |
|
Keto la kavesa del sako |
|
Korta kavesas i echa al tejado |
|
El ke unya de djuduyo toka, la kavesa se le korta |
|
Marido sin paras, ke si echa siniza a la kavesa |
|
Shavdo en la meza salado en la kavesa |
|
Munchos bienis, muncho dulor de kavesa |
|
No te burles del borracho, te viene a la kavesa |
|
Arrapa esta kavesa |
|
Ken tiena grandeza, se kaya de kavesa |
|
Le vino hushuna al rey i le korto la kavesa |
|
Alevanta kavesa de kulevro i no de ben-adam |
|
(Kanta)[konta] kavesas, mete bonetas |
|
Kon sus piedras en su kavesa |
|
Metida, korona de kavesa |
|
Kavesa de lenyo |
|
el derecho yeva kavesa rota |
|
A lavar la kavesa del hamor si piedre la lishia i el shavon |
|
kavesal m. |
כר, כרית |
pillow |
|
Si dizes kavezal o almoada, non te espantes, non va kostar nada |
|
Dos kavesas en un kavesal sin kidushim non va ver mazal |
|
Kumicha de kavesal, aze muncho mal |
|
Non dar infasio ni al kavisal |
|
kavesera f. |
מראשות; מנהיג, ראש, ראש כנופיה, מנהיג המרד; ראשות; כותרת נייר מכתבים; כר |
head-rest; leader, head, gang leader, rebel leader; leadership; stationery title; pillow |
|
Piedra desdechada - kavesera de meza |
|
Le kayo la kavesera |
|
kaveyo m. |
שער |
hair |
|
Il kaveyo i il kantar nu kaven in el anshuar, ma bien save ande estan |
|
La mojer tiene el kaveyo largo i el meoyo kurto |
|
No se viene a peinar a uno ke no tiene kaveyos |
|
La onor de la mojer es un kaveyo |
|
El meoyo es un kaveyo |
|
El mas chiko kaveyo aze su solombra |
|
kavo m. |
סוף, קץ, אחרית; קצה |
end ; edge |
|
Si Adar amostra su kavo, no desha ni arado ni ensembrado |
|
El ke al kavo keda a ravo asimeja |
|
Para todo ay kavo |
|
Nunka se arremango Chamandura, sino kavo de mez i rayo de luna |
|
Para echos del Dio no ay ni kavo, ni karar |
|
Para el mazal non ay ni kavo ni karar |
|
Al kavo de rato sos marido gato |
|
Al kavo de sien anyos todos seremos salvos |
|
Todo tiene kavo solamente una mujer |
|
La haveransa traye mucha ansia, al kavo del anyo sale treskilada |
|
kavod/kavó/kavot (ebr.) m. |
כבוד, יְקר, דרך ארץ |
honor, respect, dignity |
|
El kavod i la amistad, non se alkansan por la fuersa |
|
El kavod es de kien lo da, no de kien lo toma |
|
Keres empushar a los mazikim melda kon kavod los Ti'hilim |
|
Komer el kavod i el zahut |
|
kavra f. |
עז; כינוי לבעל זקן מדובלל |
goat; a nickname for a shaggy beard person |
|
La kavra ya esta embezada a echarse en el sereno |
|
Salto la kavra a la vinya, saltara i la kavrita |
|
kavza f. |
סיבה, טעם, גורם, מניע, עילה, נימוק, עניין |
cause |
|
Las kavzas de las inigualidades son nasidas de las injustidades |
|
Dizen ke kon la mujer enpeso el pekar ma por esta kauza onbre non va eskapar |
|
Kita la kavza, kita el pekado |
|
Las gezirot fuertes ke uvo a los sefaradim fue a kavza ke non meldaron el arbavesrim |
|
kavzar v. |
גרם, גרם ל-, הביא לידי |
to cause |
|
Kada ombre ke prekure de ser djusto i no kauze a ninguno danyo i dizgusto |
|
Una ora de neglijensa kavza un anyo de grande pena |
|
kayada f. |
שתיקה |
silence |
|
Madre fuye a las kayadas |
|
Mi boy a las kayadas mi yo a la meshkita |
|
kayadez/kayades f. |
שקט, דממה, שתיקה, דומיה, דמי |
silence, stillness, quiet |
|
Kayades Bulisu, ke es la salud |
|
La kayadez es mas grande dezdenyo |
|
'Sta muncha kayades, va naser una ija sfriyada |
|
Si la palavra es paras, la kayadez es oro |
|
La mijor repuesta es la kayadez |
|
kayado adj. |
שקט, דומם, שותק; שתקן |
quiet, still, silent; silent person |
|
Aguas kayadas son enganyozas |
|
El oro i el prenyado, no se keda kayado |
|
Azno kayado, por savio kontado |
|
Tanto yora la bien kazada, ke la mal kazada se keda kayada |
|
kayar v. |
השתיק, הטיל שקט; שתק, החריש |
to silence, to impose silence; to shut up |
|
Kien kaya otorga |
|
Kayen barvas i favlen kartas |
|
Oyir, ver i kayar |
|
Kaya mana, avlare yo |
|
Kaya mis vizinas ke al banyo me vo ir |
|
Mas vale kayar ke avlar |
|
kayarse v. refl. |
השתתק, שתק, החריש, נדם, דמם |
to shut up |
|
El perro grita grita, fine ke se kaya |
|
kaye f. |
רחוב; דרך, שביל |
street; road, path |
|
Mas save el loko en su kaza ke el segazo en la kaye |
|
Kuando el guerfano se va alegrar, las piedras de la kay se meten a yorar |
|
Chikos i grandes komo los djidios de la kaye |
|
Mofina de kaza, alegria de las kayes |
|
Alegria de la plasa, nuvlidad en kaza |
|
El ken se viste de otros en medio la kaye lo desvisten |
|
Guay guay asta la puerta de la kaye |
|
El Dio ke no de ni al perro de la kaye |
|
Kandela de la kay eskurina de kaza |
|
Espejiko de kaye |
|
Deskorcha en la kaye tu kalavrina i no tengas de menester de la vizina |
|
kayentar v. |
חימם, הסיק |
to heat |
|
La suegra kon la nuera, komo la samara vieja ke tiene pelo i non kalienta |
|
Karros untados kaminan i buenas samaras kayentan |
|
Vestidos emprestados no kalientan |
|
kayentarse v. refl. |
התחמם |
to warm oneself, to warm up |
|
Por la boka se keinta el orno |
|
kayente adj. |
חם, שיש לו חום, קודח, לוהט |
hot, feverish |
|
Koza de masa - en kaente |
|
Yo ke este kayente ke se riyan la djente |
|
Kayente komo el luz |
|
El fierro se bate en kaente |
|
kayentura f. |
חום, חום גבוה |
heat, high fever |
|
Una mujer mala es komo una soba rota, non da kalientura i muy muncho duman |
|
kayer/se v./v.refl. |
נפל; חל, ארע |
to fall; to fall on, to occur |
|
De las Frutas kaya la djembre |
|
Ke no kayas en manos de medko i de avokato |
|
Kochiyiko kayo, martiyiko se rompio |
|
Kayeron los anikos, kedaron los dedikos |
|
Fuyo de la peleya kayo en la gerra |
|
Lo ke kaye de mi mano, vayga a mi ermano |
|
Ke no traye el Dio a kayer in manos de kriyos |
|
Kien mucho suve, es para kaer |
|
En el ojo de la siega, kae la senteya |
|
Kien mucho eskoje, presto kaye |
|
Ken ti gueli, la naris li kai |
|
Kien al rio se kaye, i del kulevro se apanya |
|
La pera no kaya leshos del peraso |
|
In mano de madrasta ke no kayas |
|
Gueso ke te kayo en parte, yevatelo kon grande arte |
|
Mas vale kaer en un rio furiente, ke en bokas de la gente |
|
Ken no kayi, no se levanta |
|
Kayo del at al aznu |
|
Le kayo la kavesera |
|
Komio pan i sal, si kayo a la mar |
|
Ken tiena grandeza, se kaya de kavesa |
|
De grandeza se kaya a pedasos |
|
El gato se 'sta lavando la kara - va kaer luvia/va venir djente |
|
El ke eskupe al sielo a la kara le kaye |
|
En panyos finos kayen manchas |
|
El gato siempre kaye en pie |
|
Kalavasa vazia no kaye a fondo |
|
Al des.henado le kaye el bokado |
|
Mas deznudo kayi de la tripa de mi madre |
|
Vazo malo no kaye de la mano |
|
El mundo se mueve ma no kaye |
|
Dura mala en piedra kaye |
|
Sapatiko mi kayo al tijado |
|
Todos los ke van a la gerra no kayen |
|
Akudia a tu vizino i tu puedes kayer hazino |
|
Ande kaye la senteya? en el ojo de la siega |
|
Tanto dize ''amen'' asta ke le kayo el Talet |
|
Ande kaya la braza aya se kema |
|
Los dias de la semana kayeron en un sako |
|
Todo lo ke se va menear, kasi nunka se va kayer |
|
kaza f. |
בית, דירה; חדר |
house, apartment; a room |
|
Buena kaza, buena braza |
|
Ken de kaza fuye, a kaza viene |
|
La kaza i la lana, in la mano ke lada |
|
La kaza yena presto se aze la sena |
|
Las kamizas suzias lavalas en kaza |
|
Kandela de la kay eskurina de kaza |
|
La mujer mala mete la meza i abolta la kaza |
|
Ken ve el palasio del rey, derroka su kaza |
|
Kuando s'enrikesa el ijo del ombre se la aza la kaza chika, la mojer feya |
|
Manda para tres, ke l'otro kedo en kaza |
|
Mas save el loko en su kaza ke el segazo en la kaye |
|
Kuando la vieja dizeya - la kaza - pana si seka |
|
La vieja en kaza la djoya en la kasha |
|
Ke steiga en kaza, pan no demanda |
|
Ken muchas kriaturas tiene, ke no vaiga a la gerra, ke gerra tiene en kaza |
|
El mal avlar, bozeya kaza |
|
Mofina de kaza, alegria de las kayes |
|
Alegria de la plasa, nuvlidad en kaza |
|
En kada kaza ay avas las kualas son desmazaladas |
|
Kaza i karne sin dara no ay |
|
Marido en kaza dolor de keshada |
|
Ni kaza, ni morada, ni hastra enkan(e) |
|
El yerno en la kaza del esfuegro es liviano komo el salvado |
|
El kuento de kaza no lo kitas en el bazar |
|
Djoha gana kon los de kaza |
|
Kuanto keres bulisa, yevalo a kaza |
|
La mujer buena fragua su kaza, la mujer loka la derroka |
|
De ladron de kaza no te puedes guadrar |
|
Mas vale una loka en su kaza ke una sizuda en la plasa |
|
La butika traya kaza i la kaza no traya butika |
|
La kaza es un podzo |
|
Mas save el nesio en su almena, ke el savio en kaza ajena |
|
Bien giza la mi nuera kon la kaza yena |
|
Kaza mia, nido mio |
|
Kuando ay pletos en kaza no se rekoje ni la seniza |
|
Lo barato entinye la kaza de mi padre |
|
Vieja en kaza, droga en kaza ; viejo en kaza entrompezo kaza |
|
Kaza de ospides |
|
kazado adj. |
נשוי; ממולא (נאמר על פרי) |
married; stuffed (said about fruit) |
|
Dulse vida pasan los kazados, si son fieles i amados |
|
Keres ver a la bien kazada, mirala en la kara |
|
Tanto yora la bien kazada, ke la mal kazada se keda kayada |
|
Mis ijos kazados, mis males doblados |
|
Mansevo leon, kazado kagon |
|
Yerros de kazados ke no sepan vizindados |
|
La mujer kazada de la noche a la manyana |
|
Me olvidi ke era kazada, me komi la sena |
|
Si la mosa savia lo ke yeva la kazada, se kortava el pie i mano i kedava asolada |
|
kazal (port.) m. |
עיירה, כפר |
little town, village |
|
Kazal sin perros, kamina sin palo |
|
Al kazalito medio blahito |
|
kazamiento m. |
חתונה, נִשואים, כלולות |
marriage, wedding |
|
Kon buen komportamiento se alkansa buen kazamiento |
|
kazar v. |
חיתן, השיא; התחתן, נישא; מילא (הכין מְמֻלָּאִים) |
to marry off, to get married; to stuff |
|
Luvia i sol, kaza el guerko |
|
Djoha, antes de kazar merko la kuna |
|
Antes ke kazes mira lo ke azes |
|
Kien kiere kazar kon mosa ke no se aspere la vejesh |
|
Ija de kazar, nave de enkargar |
|
Ke kaza Sara - ke venga mi sera |
|
Kazo la tuerta, mitio el mundo en rebuelta |
|
Kaza a tu ija komo puedes, a tu ijo komo keres |
|
Siske aspero asta le viene el meoyo, estonses no kerira kazar |
|
Las bragas no se save atar, kazar se kera |
|
Ken si keri alegrar, si akodra de su kazar |
|
De dados i pedados Djoha kazo al ijo |
|
Tengo el mazal de spuzar i kazar |
|
Desde ke kazu, bukado dulse non komiu |
|
El ke pelea para kazar non tiene tienpo de espozar |
|
Gana de kazar no tenia, se kazo en dia de luvia |
|
Kuando ija ay de kazar, el Dio tiena de mandar |
|
El ke non ayego a kazar nunka fue guadrado de nazar |
|
De dia en dia, kaza mi tia |
|
El ke tiene ija de kazar i no la kaza, se kaza sola |
|
Kazar es la fuersa del amor |
|
kazarse v. refl. |
התחתן, נישא |
to get married |
|
Se kazo el guerko kon la bruja |
|
Ken se kaza kon amor siempre bive kon dolor |
|
El papa no se kaza, de kuentos se pasa |
|
ke? interog. |
מה? איזה? |
What? Which? |
|
Ke pensava i ke me salio? |
|
kedar v. |
נשאר, נותר; חדל, הפסיק; עצר |
to remain; to cease; to stop |
|
El ke se averguensa keda ambierto |
|
Ni kedesh, ni andesh |
|
Nada non keda eskondido adibasho de sielo |
|
Ke azesh ke ya vine kedavos in buena ora ke ya me vo ir |
|
Lo bueno ke le salga, lo malo ke le keda |
|
Manda para tres, ke l'otro kedo en kaza |
|
El ken al guerko vido su negro djesto le keda |
|
Ki azno kido sin kola? |
|
Donde uvo fuego, senizas kedan |
|
Mos komimos el buey, por los kuernos ke no kede |
|
Lo muncho paso lo poko kedo |
|
El rio pasa, la arena keda |
|
La roza se seka, la virtud keda |
|
No te eches al pozo kon la kuedra de otros kedas en el pozo |
|
El ken se va a la gerra ayi no keda |
|
Si me vites burli, si non, kon eyo me kedi |
|
Kido kon los mokos enkolgados |
|
La eskaramuza es komo luvia ke non keda |
|
El ke al kavo keda a ravo asimeja |
|
Kayeron los anikos, kedaron los dedikos |
|
Lus kushinis si fueron, las fronias kedaron |
|
A la vezina li incho el fuzo, a mi me keda el uzo |
|
El ke kaza por la moneda, eya se va, la mujer keda |
|
Moshe morio, Elokim kedo |
|
La sangre ke deve korrer no keda en la vena |
|
kedarse v. refl. |
חנה; נשאר, נותר, שהה; נעצר, חדל לנוע |
to camp; to remain, to stay; to stop, to stop moving |
|
Ken esparte se keda sin parte |
|
El oro i el prenyado, no se keda kayado |
|
El ke yoro por otros, se kedo sin ojos |
|
Guay de Ali, ke se kedo sin Fatma |
|
kedo adj. |
אדיש, פסיבי, אפטי; שלו, שקט, רגוע, שאנן, שווה נפש; מגושם, מסורבל; דומם, נייח, בלי תנועה |
indifferent, passive, apathetic; peaceful, quiet, calm, complacent; awkward; still, stationary, motionless |
|
Asprikos i diavlikos no estan kedikos |
|
kefí (ebr.) prep. |
כפי, בהתאם ל-, כמו |
as, according to |
|
Ken kefi aze lo topa |
|
Kefi va el djidio - ansi le ayuda el Dio |
|
Kada una miri la limpieza kifi li plazi kifi li pareska |
|
keilá (ebr.) f. |
בית כנסת; קהילה |
synagogue; community |
|
Dos djidios en tres ''killot'' |
|
kemar v. |
שרף, הבעיר, הדליק, העלה באש |
to burn, to light, to set on fire |
|
Kemar una kolcha por una pulga |
|
Si me madre no me kaza, yo le kemare la kaza |
|
El ke ve la barva del vizino kemar, mete la suya a arremojar |
|
Morenas ke kemaron Salonik |
|
kemarse v. refl. |
נכווה; חש להט;איבד ביתו/עסקו בשרפה; אכל עצמו, התחרט |
to be scalded; to lose his home/business in a fire; to eat himself, to regret |
|
Komo la lenya seka se kema la verde |
|
Ke se sta kemando? La barva de tu konyado |
|
Ken se kemo en la shorba, asopla en el yogurt |
|
Se kema komo una braza |
|
Por no tener el dinero se le kemo el kulo entero |
|
De dizir fuego, la boka no se kema |
|
Ande kaya la braza aya se kema |
|
No djuges kon el huego porke te kemas |
|
Kuando ay masha no se keman las manos |
|
La kaza del doliente se kema i no se siente |
|
ken pron. |
מי ש-, ש-, אשר, ה- |
who |
|
Ken aprometa en devda se meta |
|
Az bien i no mires kon kien |
|
De presion del Dio no ay ken fuiga |
|
No digas por ken votates porke todos se pelean keren partes |
|
Ken guadro, nunka dezeo |
|
Ken mal avla, mal oye |
|
Ken adelanta, akonanta |
|
Ken alma tiene, alma kreye |
|
Ansias tiena, ken a mi me tiena |
|
Ken madruga desayuna |
|
Ken muncho korre, presto se kansa |
|
Ken non tiene ke azer se toma kon la mujer |
|
Ken es el mediko, akel ke pasa los males |
|
A ken todo basta nada le manka |
|
A ken el Dio no le da ijos, le da suvrinos |
|
A ken Adonai yamo no s'enganyo |
|
kerensia f. |
חיבה, אהדה, אהבה, רוך, חסד |
affection, sympathy, love, tenderness, kindness |
|
Las ovras son kerensias |
|
kerensiozo adj. |
רך, נעים, מגלה חיבה, שופע חום, חביב, אוהד; אדיב, טוב לב |
soft, pleasant, affectionate, warm-hearted, kind, sympathetic; kind-hearted |
|
Los pasiensiozos son kerensiozos |
|
kerer v. |
רצה, חפץ; אהב, חיבב, אהד |
to want, to desire; to love, to like, to sympathize |
|
Kada boka kere su sopa |
|
De ''me keres'' a ''te kero'' ay grande diferensia |
|
El kerer es poder |
|
Ken todo kere, todo piedre |
|
Va onde te keren i no onde tu keres |
|
Kerami, ti kirire |
|
Beza mano ke keres ver kortada |
|
Kuanto keres bulisa, yevalo a kaza |
|
El ombre va asta onde puede, i no asta onde kiere |
|
Dinguno muere si Dio non kere |
|
Muncho te kero fin ke te fiero |
|
Kere saver el klavo i el burako |
|
El ke kere lo muncho piedre i lo poko |
|
Djoha no se kiria murir por mas sintir |
|
Ken kere la roza no mira la espina |
|
Ande ay bien kerer, no kave mal meter |
|
Muncho bien te kero, la bolsa no me tokes |
|
Kien aze lo ke kiere non aze lo ke deve |
|
Ken avla lo ke no deve, siente lo ke no kere |
|
El ke kere la kol kere i al deredor |
|
El ke no kere kuando puede, no puede kuando kere |
|
Lo ke kere la mujer i el Dio lo kere |
|
El ken mas tiene mas muncho kere |
|
Marido kero - presto lu kero |
|
De tanto ke te kero bien Moshiko, ke te kito el ojiko |
|
Asegun no keres mal para ti, no keres mal para tu kompanyero |
|
Az kuando puedes i no kuando keres |
|
No keras mal al de enfrente ke te vieni a ti |
|
Non azes al de enfrente, eso ke non keris ke te lu azin a ti |
|
El ojo kere ver bueno |
|
El ke bien te kere te aharva |
|
Mama yo non kero |
|
Muerete te kerere bien |
|
Kien mal te kiere te fara riir |
|
Ken te kere bien, te aze yorar |
|
kererse v. refl. |
צריך היה; דאג לעצמו |
should have; to take care of himself |
|
Kien bien se kere, en poko logar kave |
|
Las bragas no se save atar, kazar se kera |
|
Para un dinsis se kere un imansis |
|
Ken bien se keren - en poko lugar kaven |
|
kerido adj. |
יקיר, יקר, אהוב |
dear, beloved |
|
Por ti kirida yo ke no te alkansi |
|
Kale kerer al aboresido para ke te biva el kerido |
|
Si le merkas a tu mujer un aniyo al punto te yama kerido mio |
|
kesha f. |
תלונה, תרעומת, קובלנה |
complaint, resentment |
|
Kien tiene ijos i ovejas, nunka le faltan keshas |
|
Ni novia sin sejas, ni boda sin keshas |
|
keshada f. |
לסת; לחי |
jaw; cheek |
|
Marido en kaza dolor de keshada |
|
El Dio da barvas al ke no tiene keshadas |
|
kestión f. |
שאלה |
a question |
|
Nunka demandes una kistion sin saber la kontestasion |
|
ketatá (ebr.) f. |
קטטה, מריבה |
brawl, quarrel |
|
Kituba sin ketata no ay |
|
ketubá (ebr.) f. (pl. ketubót) |
כתובה; בהשאלה: מסמך ארוך ומייגע |
ketubah (Jew. marriage contract); (metaphorically :) A long and tedious document |
|
Marido vos kero kitar, emprezentame la ketuba |
|
kevradura f. |
שבר, בקע; קרע |
fracture (of a limb), hernia; rupture |
|
Ken nase kon ventura, ken kon potra i kevradura |
|
kevrar v. |
שבר; פשט רגל |
to break, to go bankrupt |
|
La alguenga no tiene gueso, ma kevranta al gueso |
|
Luenga tierna rompe el gueso |
|
Kuando el merkader kevra, bushka defteres viejos |
|
Ojo ke a de kevrar todo kere mirar |
|
kezo m. |
גבינה |
cheese |
|
Pan fresko kon kezo, pan bayat kon halva, pan duru kon buru i pan yelado kon salado |
|
Este pan para este kezo |
|
Pan i kezo i dos kandelas |
|
Ken se komio el kezo, los ratones |
|
Es pan i kezo |
|
Una fila de karne, una de kezo |
|
kidushim /kidushin (ebr.) m. pl. |
קידושין |
marriage |
|
Dos kavesas en un kavesal sin kidushim non va ver mazal |
|
kieto adj. |
שקט, רגוע, שלו |
quiet, calm, peaceful |
|
En kaza ke ay pleto, el guerko no esta kieto |
|
kintal m. |
מאה ק''ג (יש רושמים: 50 ק''ג) |
one hundred kg (according to others: 50 kg) |
|
Il mal entra kon kintales, no sale ni kon metikales |
|
kirbachada (f.) f. |
הצלפת שוט |
whiplash |
|
Kurbachadas en kulo ajeno no tuyen |
|
kitar v. |
הוציא, הסיר, סילק, השמיט, גרע, ניכה, הפחית, החסיר, חיסר, הפריש; גרש, נתן גט; עזב, יצא |
to take out, to remove, to omit, to deduct, to reduce, to set aside; to expel, to give a divorce; to leave |
|
Ken lo suyo kita al merkado, ken avla alto, ken avla basho |
|
La provesa no kita virtud, ni la rikeza la pone |
|
Kitar i no meter al fondo ayega |
|
De kitar i no meter si ve presto el dip |
|
Tres kozas kitan al ombre del mundo : riko mentirozo, povre gaviento, i viejo putanerio |
|
Dos kon uno le kitan del mundo |
|
Bokado grande engluta, palavra grande no kitas de boka |
|
Kon la kuchara te do el arroz, i kon el mango te kito el ojo |
|
Nunka kites avtaha en el Kriador, El es muestro Senyor, El es muestro Salvador |
|
Kita la fez de uno la mete a otro |
|
Kito la kavesa d'en algodones i la metio en punchones |
|
El kuento de kaza no lo kitas en el bazar |
|
Madre haragana kita la ija kovdisioza |
|
La madre asil, kita ija haragana |
|
La madre piadoza kita su ija mokoza |
|
Marido vos kero kitar, emprezentame la ketuba |
|
Lo kita de la barva, lo mete al mustacho |
|
Oy la mete, amanyana la kita |
|
Kita la tizna, mete la karvonera |
|
De tanto ke te kero bien Moshiko, ke te kito el ojiko |
|
El selo i el dezeyo kita a la persona del mundo |
|
Kita todo kulevras de la boka |
|
Kita todo perlas de la boka |
|
No keto dientes nainda |
|
Keto la kavesa del sako |
|
Una mala nochada, no la kita ni una semana |
|
Kita la para de la piedra |
|
Pari kolevros para ke me kiten los ojos |
|
El kagalon kita burla del pishalon |
|
Muncho la 'sta mirando, le va ketar la stampa |
|
La para kita loko al ben-adam |
|
Este mundo es un bonete, ken lo kita, ken lo mete |
|
Los kueros, kitan kueros, i metan kueros |
|
El ke no tiene ke azer, kita los ojos de la mujer |
|
Kita fama buena, pishate en la kama |
|
Sierne sierne, arina no kita |
|
Un loko kita sien |
|
Tanto kere el kuervo a la kuerva fin ke le kita los ojos |
|
Otro vendra ke de mi lugar me kitara |
|
kitarse v. refl. |
התגרש; השתחרר |
to divorce; to be released |
|
La gayna tanto se arraska el ojo, asta ke se lo kita |
|
La esperansa del Dio no se kita |
|
El ken mira al mundo se kita del mundo |
|
Kitate lo del kashko |
|
A Djoha le disheron ke se amoke, se kito la nariz |
|
Ken mucho se skarva, los ojos se kita |
|
klaredad f. |
קרן אור, נצנוץ, זוהר; הארה, בהירות, צלילות, זוך |
ray of light, twinkle, glow; enlightenment, clarity, purity |
|
In palasio skuro, klarida no entra |
|
Ni solombra sin klaredad ni ombre sin falsedad |
|
klaro adj. |
בהיר, נקי, טהור, זך, צח, שקוף; ברור, נראה לעין, ודאי |
bright, clean, pure, fresh, transparent; visible, sure |
|
No se puedi bivir d'amor i de agua klara |
|
Ke es la koza muy muy klaro? La eksperensia es muy karo |
|
Dicha klara komo la noche |
|
Vaigamos a la fuente klara |
|
Un baruh aba klaro i un chibuk tapado |
|
Lo klaro el Dio lo bendicho |
|
klavedón m. |
חוט זהב/כסף |
gold/silver thread |
|
Limon i klavedon |
|
klavo m. |
מסמר; ציפורן (תבלין) |
nail; clove (spice) |
|
Kere saver el klavo i el burako |
|
Ken tiene fierro korta klavo |
|
Tente klavo asta ke me pago |
|
kocho adj. |
בשל; מבושל, אפוי |
ripe; cooked, baked |
|
La vida es un biskocho, ken se lo koma krudo, ken se lo koma kocho |
|
Mi ijo kocho i rekocho novias a vente (i)ocho |
|
koda (it.) f. |
זנב; צמה, ''זנב סוס''; שובל; תור |
a tail; braid, ''horse tail''; trail; turn |
|
L'afero de la koda (Lo kojio por la kola) |
|
Le echo sal en la koda |
|
kodrero m. |
כבש, שה, טלה |
lamb, sheep |
|
Kada kudreri si inkolga de la pacha |
|
kojer v. |
אסף, לקט, ליקט, קבץ, קיבץ |
collect |
|
Koje las flores del buen tiempo, ke presto yegara el invierno |
|
El ke kojio agua kon sesto, en poko tienpo pierde fortuna presto |
|
kol m. |
כרוב |
cabbage |
|
El ke kere la kol kere i al deredor |
|
De koles i navos no de enshugan los platos |
|
Ken tiena muncho asafran, echa i a las koles |
|
Entre kol i kol, lechuga |
|
kola (2) f. |
תור, טור, שורה; זנב, אליה |
line, column, row; tail |
|
La kola del perro estuvo disiete anyos en la prensa i yene tuerta |
|
Ani kon kola |
|
Ki azno kido sin kola? |
|
Ken te disho osha, ke meneyes la kola |
|
El gato se vido kola i el se vido barva |
|
kolay (t.) adj. |
קל, נוח |
easy, comfortable |
|
Es muy kolay para prometer, es muy difisil el buen azer |
|
La hazinura del iliterato es muy grande porke inyoransa presto i kolay se espande |
|
kolcha f. |
שמיכה; ציפה (לכר/שמיכה) |
blanket; pillow-cover |
|
Kada uno se estira, al boy de su kolcha |
|
Kemar una kolcha por una pulga |
|
Verguensa de basho la kolcha |
|
Pleto entre marido i mujer, la kolcha tiene de venser |
|
kolchón m. |
מזרן; בהשאלה: אשה שאינה מקפידה על נקיון הגוף |
mattress; metaphorically: a woman who does not pay attention to the cleanliness of her body |
|
El shastre ke te kuzio los kolchones ke te kuzga los botones |
|
kolor f. |
צבע, גון |
color |
|
No mi mires la kolor, mirame la savor |
|
Zimbula i Flor, todas dos de una kolor |
|
Los malos kristianos mos dan munchas dolores, boyadea judezmo kon pretas kolores |
|
La mentira se viste de mil kolores |
|
Ni todos komen a una savor ni todos visten a una kolor |
|
Mujer puede trokar kolor de su pelo ama nunka el karakter de su selo |
|
Todo karvon de una kolor |
|
kolorado adj. |
אדום, ארגמן, שני; צבעוני |
red, crimson; colorful |
|
Ya vino el de la vara blanka i kolorada |
|
Il kolorado kon el vedri le va bueno (=Il kolorado kon el preto es maskara) |
|
Non tengas fiuzia en bavajadas mete mientes ! Son mentiras koloradas |
|
Guevo ke mostra puntiko de kolorado, ten tino ke el komerlo es muy defendido |
|
komandar v. |
פקד, ציווה, הורה; הזמין; שלח; היה בעלים של |
to command, to instruct; to order; to send; to be the owner of |
|
Komande a la alaha te mande |
|
komer v. |
אכל, סעד; גרד, איכל |
to eat, to dine; to scratch, to corrode |
|
Ken mucho eskoje, el podrido kome |
|
Kale komer para bivir i non bivir para komer |
|
Kome bokado grande palavra grande no avles |
|
Antes de komer, demanda si es kasher |
|
El ke kome i pensa mete dos vezes la meza |
|
El ke kome poko nunka sale loko |
|
Komer por no morir |
|
Pan kortado se koma kon savor |
|
La vida es un biskocho, ken se lo koma krudo, ken se lo koma kocho |
|
Desde ke kazu, bukado dulse non komiu |
|
Komida velada no la kome kual siker barva |
|
Mazal basho el ke tenga ke rovar para komer |
|
Komio pan i sal, si kayo a la mar |
|
Ni ajo komi, ni la boka me fiede |
|
El amo durmiendo, el kavayo komiendo |
|
Ata al gato kuando kome |
|
Kome poko toma (maso)[moso] |
|
Ni todos komen a una savor ni todos visten a una kolor |
|
Amanyana la noche komeremos la burreka |
|
El ke mucho pensa, sin komer se echa |
|
El meskino despues de komer le da frio |
|
Vestir a uzo, komer a gusto |
|
Boka de leon ke te koma i no ojo de ben-adam |
|
El ke giza viernes kome Shabat |
|
El komer i el arraskar es al empesar |
|
Bien de mi padri sto komiendo |
|
El komer si no engordese bien parese |
|
Pishkado komo - haiver no komo |
|
Komites no komites, en la meza estuvitas |
|
Si tu amigo es de miel, no lo komas entero |
|
Ya me komio la miga i el meoyo |
|
La komio komo el pan blanko |
|
El eskaso todo lo ke kome lo aze biskocho |
|
Kome la uva i non demandes de ke parra es |
|
En el luguar ke komes no enbatakes |
|
Kon los suyos, komer i bever de enfrente |
|
En el plato ke komio, eskupio |
|
Ermuzuras ni si komen ni si guadran |
|
El ojo kome mas muncho ke la boka |
|
Komi, komi - a mi sta kumiendo pur arientro |
|
Avla kon ken komes i no kon ken riyes |
|
Poko komer, salud para el puerpo |
|
Ken tiena ambre, venga i koma |
|
El apetit vieni en komiendo |
|
Le 'sta komiendo las karnes |
|
Pena muncho kome poko |
|
Komio el ratonado |
|
Komer el kavod i el zahut |
|
Ya va ver al gato kumer pipino |
|
komercho (it.) m. |
מכס, הנהלת המכס; מסחר |
customs, customs administration; trade |
|
Ken fuye de un komercho paga dos |
|
komerse v. refl. |
אכל; אוכל, נאכל |
to eat; to be eaten, to be consumed, to decay |
|
La mansana ermoza se la koma el guzano |
|
El ke paya el peshe adelantado se lo kome fedido |
|
Mos komimos el buey, por los kuernos ke no kede |
|
Ken se komio el kezo, los ratones |
|
Ande se kome la mala sena? Ande ay ijos de tres maneras |
|
El azno trae la paja i el se lo kome |
|
El loko gasta, el sezudo se lo kome |
|
La pera buena se la kome el puerko |
|
Me olvidi ke era kazada, me komi la sena |
|
De la ermozura no se unta, ni se kome |
|
komida f. |
ארוחה, סעודה; אוכל, מאכל |
meal, feast; food |
|
Komida velada no la kome kual siker barva |
|
El estudio es siempre ambriento, sin su komida non es kontento |
|
La komida es una malatia, eskapa por la noche, torna por el dia |
|
komido adj. |
אכול, בלוי; שבע, שאכל לשבעה |
eaten, worn out; satiated, who ate to his heart's content |
|
Lo komido por lo servido |
|
Lo komido i lo kagado es ulvidado |
|
komo adv. |
כמו, בדומה ל-, כפי ש-; בערך, כ- |
like, similar to, as roughly, about |
|
Desnudo komo el guzano |
|
El gato 'sta ensima la kasha komo se dize piss |
|
De la kara si veya komo di korason tieni |
|
Komo el arvuli, ansi i la estiya |
|
Los dias korren komo el kavayo |
|
La verdad va ensima, komo la azeite |
|
La vida es komo la solombra pasada |
|
Le 'sta akesheyando komo la moshka en la leche |
|
Le va komo la moshka en la lechi |
|
Komo azi, ansina ki topa |
|
La boka le va komo el kulo de la patika |
|
Kon la mujer bive komo el gato i el perro |
|
Mirada i velada komo la reina |
|
Ni bovo ni loko, ni uno komo el |
|
Alto komo el pino |
|
Komo el amo i el moso |
|
Komo es el arvole, es i el fruto |
|
El hamin i el yerno komo te sale |
|
Desnudo komo el guzano |
|
La kriatura es komo la levadura ...... |
|
Komo la pishada del gameo |
|
Se kema komo una braza |
|
El dia nuvlozo se va komo el fumo |
|
Derecho komo el gancho |
|
Kayente komo el luz |
|
Dulse komo la miel |
|
Ma el ombre bolto komo el vino en la bota |
|
Achakozo komo el djudio en viernes |
|
Tanto gana la ke bien fila komo la ke mal fila |
|
Zeris i fatigas, punchan komo las urtigas |
|
El ombre es komo una solombra |
|
Amargo komo la fiel |
|
A la sivdad ke iras, komo veras aras |
|
Tiene punchones en el komo-se-yama |
|
kompanía/nya f. |
קהל, קהילה, עדה, חברותא |
community, congregation, fellowship |
|
Kon travajo i alegria se topa buena kompanya |
|
Dame al gato por kompanya |
|
kompanyero m. |
חבר, רע, עמית |
friend, colleague |
|
Asegun no keres mal para ti, no keres mal para tu kompanyero |
|
Non a mejor mesajero ke un vero kompanyero |
|
Ama a tu konpanyero komo te amas a ti mezmo |
|
komplimento/komplimiento m. |
מחמאה, שבח, ברכה, איחול; ביצוע, הגשמה; הגעה לגיל מצוות |
compliment, praise, blessing, wish; performance, fulfillment; reaching the age of mitzvah |
|
No agas munchos konplimentos porke te yaman el grande berber ke arapa a todos |
|
komponer v. |
חיבר, הרכיב, יצר, ערך, סידר; תיקן |
to compose, to assemble, to create, to edit, to arrange; to fix |
|
Las vidas komponen vinyas |
|
komportamiento m. |
התנהגות |
behavior |
|
Kien son enemigos del adelantamiento? Akeyos ke soportan mal komportamiento |
|
Kon buen komportamiento se alkansa buen kazamiento |
|
komprar v. |
קנה |
to buy |
|
Non kompres kozas sin alavarlo, non vendes kozas sin despresiarlo |
|
kon prep. |
עם, ב- |
with, in- |
|
Anda va la prenyada va kon su fatiga |
|
Es un pedaso de karne kon dos ojos |
|
Komer pan i sal, ma kon salud |
|
Biva la gayina, biva kon la pipita |
|
Mazal no se merka kon paras |
|
Meoyo kon paras no se merka |
|
Se torno kon los mokos enkolgando |
|
Muntanya kon muntanya non se enkontran, persona kon persona se enkontra |
|
Lo ke vee kon el ojo apunta kon el dedo |
|
Kavar el pozo kon dedal |
|
Mirame kon ojo, te mirare kon dos |
|
Kiere aferrar el sielo kon las manos |
|
Apega el dia kon la noche |
|
Djoha gana kon los de kaza |
|
Kacha kon punta |
|
Kon el (eya) es kon el punto i la vezne |
|
El rey es kon la djente |
|
Ke te rias kon el guerko |
|
Ni el savio kon su saveduria |
|
El siego kon el kosho |
|
Ani kon kola |
|
Mas vale pan kon amor ke gayina kon dolor |
|
Kon parientes d'enfrente |
|
kondjá (t.) f. |
ורד; ניצן |
rose; bud |
|
La kondja s'amurcha, ma la vertu keda |
|
Se avrio komo la kondja |
|
konducho m. |
לפתן, כל מה שנאכל בפת |
everything that is spread on the bread |
|
Onde no ay konducho, entra pan mucho |
|
konfiar v. |
הפקיד ביד, מסר, מסר דברים אישיים; בטח ב-, סמך על |
to entrust, to hand over, to hand over personal things; to trust in, to rely on |
|
A ombre avlador i endiskreto no konfies tu sekreto |
|
konfiarse v. refl. |
בטח |
to trust |
|
Ke no te konfias ni a tu kamiza |
|
konfiensa f. |
אמון; בטחון, וודאות |
trust; security, certainty |
|
In ningun ombri ki non tengas konfiensa |
|
Ken promete muncho no inspira konfiansa |
|
konfit/e m. |
סוכריה, שקד מסוכר, בונבון |
candy, candied almond, bonbon |
|
En la gerra no se esparten konfites |
|
A los aznos konfites |
|
konfortar v. |
ניחם, סעד, עודד |
to comfort |
|
Kon una mano no se da palmas ama kon dos se pueden konfortar almas |
|
konoser v. |
הכיר, ידע, זיהה, למד |
to know, to know, to recognize, to learn |
|
Ken non konose avuelo, mankura de muncho bueno |
|
El ke no konose su iskritura ez un azno di la natura |
|
Ya konose rozas de mi guerta |
|
Ni te vidi, ni te konosi |
|
Mas vale un malo konosido ke un bueno por konoser |
|
Fachas vemos, korasones no konosemos |
|
Al Dio no lo vemos, de sensia lo konosemos |
|
A la persona komo la konoses? Segun tu korason |
|
Ondi non mi konosiran - novio mi daran |
|
konoserse v. refl. |
ניכר, הוכר, זוהה |
to be recognized, to be identified |
|
El baragan se konose en ora de gerra, el savio en ora de ravia |
|
La kriatura i la moshka en enverano se konosen |
|
El melon i el ombre nunka se konosen |
|
El karakter de un puevlo se konose en su temple |
|
Por el kante se konose la ave |
|
Por sus frutas se konose el arvol |
|
La persona en pleito se konose |
|
La plata se konose kon el fuego, ala mujer kon la plata, el ombre kon la mujer |
|
konosido adj. |
מוכר, מפורסם, ידוע, בעל שם |
known, famous, well-known, renowned |
|
Estonses es el bien konesido, kuando es perdido |
|
Mas vale un malo konosido ke un bueno por konoser |
|
konseja f. |
מעשיה, סיפור |
a tale, a story |
|
La konseja es konsejo |
|
El lovo i la oveja siempre en la misma konseja |
|
Es podzo de konsejas |
|
konsejero n. |
יועץ |
advisor, counsellor |
|
El konsejero da konsejo para mal |
|
El haragan es konsejero |
|
konsejo m. |
עצה |
advice |
|
Konsejo de mintirozo dengunos no toman |
|
El konsejo ido sienpre es perdido |
|
Konsejo de perro viejo |
|
El konsejo de todos tomo, ma el mio no desho |
|
Los anyos son para el konsejo, las aksiones para el mansevo |
|
Eskucha a los viejos, saven dar buen konsejo |
|
A nuevas nesesidades, nuevos konsejos |
|
El savio muda konsejo, el nesio sienpre dize ''no'' |
|
Aunke seas savio i viejo nunka desdenyes el buen konsejo |
|
La konseja es konsejo |
|
Al tiempo el konsejo |
|
konsensia f. |
מצפון, הכרה, תודעה |
conscience |
|
Sin la pasiensia no ay konsiensa |
|
Kon poka intelijensia non krese la konsiensia |
|
konsensiozo adj. |
רציני, קפדני; בעל מצפון |
serious, strict; conscientious |
|
El mundo pertenese al pasiensozo, tambien a el ombre ke es konsienzudo |
|
konsentirse v. refl. |
נוכח לדעת, הרגיש, חש |
to be convinced, to feel, to sense |
|
Non mi demandas ke anyos tengo - dimandami komo mi konsiento |
|
Ken es el mazalozo akel ke se konsiente orozo |
|
Se kago i no se konsentio |
|
konsiderasión f. |
הערכה, כבוד; התחשבות, חשיבה, עיון |
consideration |
|
Los ke muncho kreen en superstision non saven el biervo konsiderasion |
|
konsolarse v. refl. |
התנחם, התנחם מאבלו; התענג; קיבל סיפוק מלא |
to be comforted; to be relished; to received full satisfaction |
|
Me konsolo ke no so solo |
|
konsuegrar v. |
בא בקשרי מחותנות |
to become relative by marriage |
|
Kien konsuegra kon parientes, apreta los dientes |
|
El ke ijos e ijas tiene kon perros i gatos konsuegra |
|
konsuegro m. |
מחותן |
the father of son or daughter in-law |
|
Porke Adam salio muy mazalozo? Non tenia menester de konsuegro |
|
konsuelo m. |
ניחומים, תנחומים |
condolences |
|
Sospecho i selo no dan konsuelo |
|
kontado adj. |
חשוב, ראוי לציון, נכבד, מפורסם; נחשב; ספור |
important, noteworthy, respectable, famous; considered; counted |
|
Ni kontado ni fiado |
|
De lo kontado se lo yeva el gato |
|
Todos ombres ke sienpre kieren dezear son pokos i kontados ke pueden artar |
|
Palos kontados no duelen |
|
Las avas kontadas nunka son rovadas |
|
Azno kayado, por savio kontado |
|
kontado m. |
נדוניה, נדן, מוהר |
dowry |
|
Anshugar i kontado te puedo dar la vintura es a ti a buskar |
|
kontajiozo adj. |
מידבק (מחלה) |
contagious |
|
El djugar maytap es kontajiozo |
|
kontante adj. & m. |
מזומנים, מזומן; נדוניה, נדן, מוהר |
cash; dowry |
|
Ashugar i kontante, todo delantre |
|
kontar v. |
סיפר; ספר, חישב; הביא בחשבון, החשיב, כלל; סמך על |
to tell; to count, to calculate; to take into account, to consider, to include; to count on |
|
Solo las paras si kontan - non lus anyos |
|
En bueno kontarlo |
|
(Kanta)[konta] kavesas, mete bonetas |
|
Non kontes muncho sovre este mundo mortal, nunka vas a saver kuando viene tu mazal |
|
Los males tuyos no kontes a ninguno, al enimigo lo alegraras |
|
En ke se le va la kandela del povre, en kontando los bienes del riko |
|
Djoha se fue al banyo, topo de kontar un anyo |
|
El ke beve vino non konta vazos |
|
Aspera muerto, vos kontare un buen kuento |
|
Si tu enemigo es una ormiga, kontalo komo un gameyo |
|
Il ki si mete a bever nu konta los vazoz |
|
Sat no tengo ma oras konto |
|
kontenerse v. refl. |
התפאר, התגאה, התרברב, השתחץ; התאפק, החזיק עצמו |
to brag, to be proud; to hold back |
|
Ombre en lo ke te kontienes tanto sobervio tienes. Tu fin es polvo i tierra |
|
kontentar v. |
השביע, השביע רצון, גרם קורת רוח |
satisfy |
|
Si tu pan no me arto tu palavra me kontento |
|
kontentarse v. |
הסתפק ב-, השלים עם; היה שבע רצון |
to settle for, to put up with; to be satisfied |
|
Kontentate kon la parte ke te dio el Dio |
|
Kontentate di lo tuyo i no demandis nada di otr'uno |
|
Ken es el riko? El ke se kontenta kon su parte |
|
kontente (port.) adj. |
מרוצה, שבע רצון |
satisfied |
|
Seremos kontentes kon lo kue tenemos |
|
La masa del puevlo son ignorante ama dainda se kreen kontente |
|
El ke mira a la djente nunka va bivir kontente |
|
Akel se yama alegre i kontente. el ke tiene plazer de el prospero de el de enfrente |
|
Ken va dulchamente kamina kontente |
|
El estudio es siempre ambriento, sin su komida non es kontento |
|
kontentez f. |
שביעות רצון; הסכמה |
satisfaction; agreement |
|
El pleites no tiene amigos ni el dezeozo tiene kontentes |
|
kontestasión f. |
ערעור, הטלת ספק; פולמוס, ויכוח |
appeal, doubt; polemic, argument |
|
Nunka demandes una kistion sin saber la kontestasion |
|
kontigo prep. |
אתך |
with you |
|
Antes de tener katilik kon tu amigo, demanda al Dio Santo ke este kontigo |
|
Kuando el Dio esta kontigo no te espantes de tu enemigo |
|
kontinuar v. |
המשיך, נמשך, התמיד |
to continue |
|
El ke kontinua su feo uzos desha lo seguro por lo dubdozos |
|
kontra prep. |
נגד, כנגד, בנגוד ל-, לעומת |
against, contrary to, vs |
|
Si uno se engrandese kon bovedad non ay serum kontra esta enfermedad |
|
konvenir v. |
בא לידי הסכם, הסכים; התאים, הלם; היה בעל עניין |
to come to an agreement, to agree; to fit, ; to be interested |
|
Konviene o no konviene kale tomar la vida komo viene |
|
konversasión f. |
שיחה |
conversation |
|
Si entras kon algunos en konversasion pensa bueno lo ke vas avlar |
|
korasón m. |
לב, לבב, ליבה; מרכז |
heart, core; center |
|
De la kara si veya komo di korason tieni |
|
Korason alegre nunka se envejese |
|
Buen korason aze buen karakter |
|
Korason de kresiano |
|
Korason del rey en mano del Dio |
|
'Stamos en un korason |
|
Si lo meten al sol, se le ve el korason |
|
Asukar en la boka non ayuda si tu korason es amargo |
|
Lagrima en el ojo, sinyal de buen korason |
|
Kanta de dolor de korason |
|
Luvia i sol alegra el korason |
|
Tiene padre padrasto, madre madrasta, i ninguno de korason |
|
A la persona komo la konoses? Segun tu korason |
|
Mejor es verguensa en kara i no dolor del korason |
|
Ojos ke no ven, korason ke no dezeya |
|
Ermozura enganya los korasones de los mansevos ama el dinero i fama sonbaya los bovos |
|
Lo ke boka non puede avlar el korason ya puede pensar |
|
Karas vemos, korasones no savemos |
|
Non mi miras la kara, mirami el korason |
|
Al sol ki lu metas, el korason si li veya |
|
Abata la tierra, abata el korason |
|
Los kurasones son espejos |
|
Leshos de vista, leshos de korason |
|
Donde el korason inklina, ansi el pies kamina |
|
Angusia de korason, kara de Zehir |
|
El Dio no kere karas, kere korasones |
|
Miralo la kara, le koneseras el korason |
|
En korason amargozo, no entra ni riza ni gozo |
|
Si puerpo i korason no estan aunados orasiones ke azes no salen venturozos |
|
Tripa vaziya, korason sin alegriya |
|
Bokita de miel, korason de fiel |
|
kordero cf. kodrero |
|
|
|
Korderiko es, ya se kozera |
|
korelado adj. |
אדום, ארגמן, שני; אדמוני, אדום-שער, ג'ינג'י |
red, crimson; red-haired, ginger |
|
Alta i gorda ke me krie el Dio, blanka i korelada ya me ago yo |
|
korkova f. |
חטוטרת, גבנון; דבשת |
hump |
|
Ninguno veye su korkova |
|
Bienes de mi padre tapan mis korkovas |
|
Dar i tomar sale korkova |
|
El gameyo no mira a su korkova |
|
korlado adj. |
אדום |
red |
|
Kuando kastigas a tu kriatura i se aze korlado, tien aftaha ke va (a) partir en pasos derechos |
|
korona f. |
כתר, נזר, עטרה, זר; כתר לשן |
crown, garland; dental crown |
|
Metida, korona de kavesa |
|
La korona de los viejos es los inietos |
|
Maravia ke el re tiene korona |
|
Una roza no aze korona i un pashariko no traye la primavera |
|
korredor adj. |
מלא מרץ, אנרגטי, חולה עבודה |
full of vigor, energetic |
|
Si korredor sosh, korre kon mi |
|
korrer m. |
זרימה, שטף, זרם; מרוץ |
flow, flux, current; race |
|
Los dias korren komo el kavayo |
|
Nada vale di korrer si kali ir a tiempo |
|
Korra kuando non ti korra |
|
Korro, korro, en mi lugar me topo |
|
Si ya korre, porke korres?, si no korre, porke [no] korres? |
|
Ande korrio, egine va korrer |
|
El ke korre muncho presto se kaye |
|
El persigo perro save korrer sin yerro |
|
Le 'sta koriendo piedra i pidrisko |
|
Fyel le korra [korre] por la kara |
|
El mez va i viene, korra komo el kavayo |
|
Si korredor sosh, korre kon mi |
|
La sangre ke deve korrer no keda en la vena |
|
Agua ke no as de bever, deshala korrer |
|
kortado adj. |
חתוך; נימול |
cut; circumcised |
|
Beza mano ke keres ver kortada |
|
Pan kortado se koma kon savor |
|
Kuando tu ias onde el maestro del pie kortado, yo ya estava tornado |
|
kortar v. |
גזר, חתך, כרת, קיצר; שבר, הפסיק, אסר; סיפר (תספורת) |
to cut, to shorten; to break, to stop, to forbid; to cut hair |
|
Ken korta pan no ve Ganeden ni Giinam |
|
Antes ke te la kortan, kortala tu |
|
Ti korto las palavras - te korto lus males |
|
El amigo ke non sirve i el kuchiyo ke non korta, ke se pierdan poko importa |
|
Korta la Amida por dizir ke vos erguela la tripa |
|
Si botika avrites kortate todos dos pies |
|
Le vino hushuna al rey i le korto la kavesa |
|
Korta kavesas i echa al tejado |
|
Ken tiene fierro korta klavo |
|
Sola lo korto - sola lo kuzio |
|
Sien vezes mezura una vez korta |
|
Vizina, kiresh pita? Si non kiresh non la kurtare. |
|
Uno korta la roza, otro se la goza |
|
kortarse v. refl. |
נחתך, נגזר; נפסק; נקרש |
to cut; to cease; to congeal |
|
Eya si lu korta i eya si lu kuza |
|
El ke unya de djudyo toka, la kavesa se le korta |
|
korte f. |
חצר; חצר המלך, אנשי החצר; בית משפט; חוד, להב; חתך; בד גזור לבגד; גזרה; חיזור |
yard; the king's court, the courtiers; court; point, blade; cut; cloth cut for clothing; courtship |
|
Dos mezuzas i un korte |
|
kortina f. |
וילון, וילון מיטה, פרגוד, מס; פרוכת |
curtain, bed curtain, screen |
|
Aserra la kortina, la farsa ya termino |
|
kosfuegrar v. |
בא בקשרי חיתון, השתדך |
to become relative by marriage |
|
El ke no kere kos.huegrar demanda mucha ashugar |
|
kosfuegro m. |
מחותן |
the father of son or daughter in-law |
|
Topadura de kos.huegras |
|
koshín (port.) m. |
כר; כינוי לאדם שמן |
pillow; a nickname for a fat person |
|
Lus kushinis si fueron, las fronias kedaron |
|
kosho adj. & m. |
צולע, פיסח, חיגר, נכה |
lame, crippled |
|
Mas vale kojo ke de muerto |
|
La siensia sin relijion es kosha, la relijion sin siensia es siega |
|
Moso del pie kosho |
|
Espantate del rosho, del kosho e del ke avla flosho |
|
El siego kon el kosho |
|
Mas presto se koje al mentirozo si no al kosho |
|
kostar v. |
עלה, מחירו היה |
to cost |
|
Si dizes kavezal o almoada, non te espantes, non va kostar nada |
|
kosuegro m. |
מחותן |
the father of son or daughter in-law |
|
Para ke se vaya a'n mal, ke se lo koma la kosuegra |
|
Ajikos i sevoyikas, senyora konsuegra |
|
kovdisiar v. |
שאף ל-, חמד, חשק |
to aspire to, to covet |
|
Ija mia Delisia, ke todo lo ke veye kovdisia |
|
kovdisiozo adj. |
חושק, מתאווה ל-, משתוקק ל-, נכסף |
lust for, yearn for |
|
Madre haragana kita la ija kovdisioza |
|
kovdo m. |
מרפק; אמה - מידת אורך |
elbow; a cubit - a measure of length |
|
Majar sal kon el kovdo |
|
Muerte de la mujer, dolor de kovdo |
|
kovijar v. |
כיסה, עטף |
to cover, to wrap |
|
Por yerro di mediko la tierra lu kovija |
|
kovrar v. |
גבה; קיבל, רכש; קיבל בחזרה; השיג, זכה ל- |
to collect; to receive, to acquire; to get back; to achieve |
|
Kovra buena fama i echate a durmir |
|
Ken empresta a amigo, se kovra inimigo |
|
koza f. |
דבר, חפץ, דבר מה, עניין |
a thing, an object, something, matter |
|
Ke es la koza muy muy klaro? La eksperensia es muy karo |
|
La djoya es una koza ke a la fea aze ermoza |
|
Uno no tiene importansa, dos ya es algo de koza, ma tres es una fuersa |
|
El ombre ke nunka duda, non sabe koza alguna |
|
Koza de masa en kaente |
|
A dipasho del sielo non ay koza mueva |
|
kozerse v. refl. |
בושל, נאפה; התבשל; הבשיל |
to be baked; to be cooked; to ripen |
|
Korderiko es, ya se kozera |
|
kozina f. |
מטבח; (איסטנבול: שרותים) |
kitchen; (Istanbul: toilets) |
|
La kozina es negra vizina |
|
Non va a la kuzina - va ende la vezina |
|
kozinar v. |
בישל |
to cook |
|
L'alkuza i el lugar m'ambizaron a mi a kuzinar |
|
kreador m. |
יוצר, בורא |
creator |
|
Bendicho el Kreador, ke tala ermozura kreo |
|
Nunka kites avtaha en el Kriador, El es muestro Senyor, El es muestro Salvador |
|
krear v. |
יצר, עיצב; המציא |
to create; to invent |
|
Kriar una kriatura, krear un mundo |
|
kreensa/kreensia f. |
אמונה, אמון |
faith, trust |
|
Prisipio de sensia es de tener kreensa |
|
kreer v. |
האמין; סבר, הניח |
to believe; to suppose |
|
Ken in kresianos kreya, kon eyos ke se muera |
|
Kreer i esperar es la vida alargar |
|
Kuando lo vere, me lo kreere |
|
Si no lo kreyes ande lo veres |
|
Ma ken te diga lo ke no puede ser, no lo kreyas |
|
Los ke muncho kreen en superstision non saven el biervo konsiderasion |
|
El arto no kree al ambriento |
|
Ken en el Dio kreya, nunka s'enganya (o se despera) |
|
Ken alma tiene, alma kreye |
|
kreerse v. refl. |
האמין; חשב עצמו |
to believe; to consider himself |
|
Al ombri non devis de kreyerti |
|
Tanto ke me lo kero, ke no me lo kreyo |
|
kreser v. |
גדל, צמח, צמח לגובה, התארך; גידל; הגדיל, האריך |
to grow, to grow to height, to extend; to grow; to increase, to extend |
|
Kresen los kriyos, kresen lus dertis |
|
De Hanuka kresa el dia kon una saltadura de gayo |
|
Kreser palos, para ke vos aharven |
|
Ken pario ke mesha, ken kresio ke tesha |
|
Ande el pie del djidio peza, yerva no kresa |
|
Le kresio en la punta de la naris |
|
Buenas dotrinas de padre i madre les kresen en sus ijos muncho hayre |
|
No krese la almora fin ke no viene la ora |
|
Desde ke nasio tinya le kresio |
|
Prejuisios son komo las malas yervas, kresen en abundansia i son danyozas |
|
El ijo del djudio, krese i enegrese |
|
Kresi el dia - kresi el frio |
|
Me kresio una espina i no me do gozar |
|
De mano a mano kreska un palmo |
|
En la guerta krese lo ke no kere el bahchavan |
|
Kon poka intelijensia non krese la konsiensia |
|
Fuimos del prishil, mos kresio en la nariz |
|
Onde no lo sembras, ayi krese |
|
La prudensia krese sensia |
|
Savemos ke el arvol krese kada dia ama non puedemos detekter su suvida |
|
Ken aze bien a todos, mas le krese la rikeza |
|
Una madre krese dies, un padre- ni uno |
|
kriador m. |
בורא, יוצר |
creator |
|
Kuando estas sufriendo i estas en dolor ten tino en la grandeza de muestro Kriador |
|
kriar v. |
ברא, יצר; הניק; גידל (ילדים) |
to create; to breastfeed; to raise (children) |
|
El ken kria ijo no muere de afito |
|
El ke krio i non kansa |
|
Bendicho el Dio ke me kriyo ombre i no mujer |
|
Bendicho el Kreador, ke tala ermozura kreo |
|
Kampo krio en mano del rey |
|
La ke kria ni arta ni limpia |
|
Persona reglada no se va ver nunka kriada |
|
Al ijo komo kreates, i al marido komo ambezates. |
|
Komo el Dio la krio, mas por eya no se turno |
|
De ke pari i kreyi, mi papo no arti |
|
Kriar una kriatura, krear un mundo |
|
kriatura f. |
תינוק, ילדון; יונק, ינוקא; אדם חסר נסיון |
a baby, a child, suckling; an inexperienced person |
|
La kriatura bolta komo el vino en la bota |
|
Mujer sin kriaturas, arbol sin frutas |
|
Ken muchas kriaturas tiene, ke no vaiga a la gerra, ke gerra tiene en kaza |
|
La kriatura es komo la levadura ...... |
|
La kriatura i la moshka en enverano se konosen |
|
La kriatura si no yora no le dan la teta |
|
El ken no tiene kreyaturas va yorando se inyerva kon el Dio porke no le esta dando |
|
Ke no salga deskuviertura lo ke mama la kriatura |
|
Una madre mala alechadera puede entosigar su kriatura |
|
Ken ti izo la masadura? El ken ti miro a la kriatura |
|
La mas grande amargura es solo por su kriatura |
|
La kriatura i la masadura siempre keren koviertura |
|
Kuando kastigas a tu kriatura i se aze korlado, tien aftaha ke va (a) partir en pasos derechos |
|
krío m. |
תינוק, יונק, עולל; תקופת ההנקה; תקופת חינוכו וגידולו של ילד קטן; אופן הטיפול בתינוק |
baby, nursing infant; raising a baby; the period of breastfeeding and caring for the baby; the way of raising a baby |
|
Ken no tiene krios, tiene una dolor, ken tiene, tiene munchas |
|
Ke no traye el Dio a kayer in manos de kriyos |
|
Kriyos chikos, ansias chikas ; kriyos grandes, ansias grandes |
|
Kuando los kriyos son chikos es mashkar fierro |
|
Krios kriar, mas fuerte es ke fierro mashkar |
|
Kresen los kriyos, kresen lus dertis |
|
kristiano m. |
נוצרי |
Christian |
|
Ken in kresianos kreya, kon eyos ke se muera |
|
Korason de kresiano |
|
krudo adj. |
חי, לא בשל, בוסר, נא, לא מבושל; גולמי, בלתי מעובד; גס רוח |
raw, unripe, uncooked; raw, unprocessed; rude |
|
El ombre sezudo nunka es muy krudo |
|
Karne kruda no amostres ni a mal marido ni a mala suegra |
|
La vida es un biskocho, ken se lo koma krudo, ken se lo koma kocho |
|
kual /kuala? kualos?/kualas |
מי/מה זה?, מי/מה זו?, מי/מה אלה? |
who/what is this?, who/what are these? |
|
En kada kaza ay avas las kualas son desmazaladas |
|
Te amostrare de kual palo se aze la kuchara |
|
kualker/kualkier cf. kualseker |
|
|
|
Milizina de kualker ansia es la pasensia i la toleransia |
|
kualo ? interog. |
מה? איזה? |
what? which? |
|
Para kualo deves de azer esto todo, anochi nasio? |
|
Para kualo tiene menester munchas paras kuando no las puedes eskapar |
|
Dinguno no save kualo ay in la oya, mas de la kuchara ke la minea |
|
Aze kualo el haham dize, ma no kualo el haham aze |
|
Kualo azen los Sheres? Toman dos mujeres! |
|
kualseker adj. |
לא חשוב איזה/מה/מי/ כמה, יהיה אשר יהיה, כלשהו, איזשהו |
it doesn't matter which/what/who/how much, whatever, any |
|
Komida velada no la kome kual siker barva |
|
kuando adv. |
כאשר, כש- |
when |
|
Kuando ay dar sos bueno |
|
Az kuando puedes i no kuando keres |
|
Di kuando sos novia? Di dia i medio |
|
En Tiria, kuando no ay pishkado, se pasan sin pishkado ! |
|
Las ijas avlan kuando pisha la gayina (nunka) |
|
El ke no kere kuando puede, no puede kuando kere |
|
Kuando la puerta del riko se aserra, la del Dio se avre |
|
Kuando el mansevo se va por lo veinte se aze un leon fuerte |
|
La ida esta en mi mano, la venida no se kuando |
|
El arvoliko s'enderecha kuando es mansevo |
|
Kuando no se bare viene djente |
|
Kuando aze luvia a todos toka |
|
En Purim los gastes son lo ke son ma kuando viene la Paskua ay gastes |
|
El pleito se puede terminar kuando no de deshan arraviar |
|
Para kualo tiene menester munchas paras kuando no las puedes eskapar |
|
La salvasion de Israel es kuando viene el Goel |
|
Ata al gato kuando kome |
|
En ke dia es el mundo igual? Kuando kaye luvia sovre el kal |
|
Gameo por una para es muncho kuando no esta la para |
|
Para el elevo es bendision kuando tokas su imajinasion |
|
Ken tiene guadrado dolores kuando abashan les toma dolores |
|
Erash maridu bueno, kuandu viniash yeno |
|
Kuandu si arapan las moshkas |
|
Kuando todo todo, kuando nada nada |
|
El ke djuga kartas kuando gana se va alegrando i kuando perde se va inyervando |
|
Ke korres kuando no te korre |
|
Guay de el y guay de su alma kuando a su mujer enganya |
|
Kuando por durera, kuando por shushulera |
|
Kuando ay amores nuevos se olvidan de los viejos |
|
Kuando el Dio esta kontigo no te espantes de tu enemigo |
|
Kuando el riko emprovese, komo el prove kuando enrikese |
|
Kuando bive el mundo kuando bivo yo |
|
Kuando el gato no sta, los ratones baylan |
|
A la haragana, kuando l'alguja, kuando el dedal |
|
Kuando ay masha no se keman las manos |
|
Kuando lo vere, me lo kreere |
|
Kuando los tuyos ian, los mios ya venian |
|
kuanto/kuantos/kuantas adv. |
כמה |
how many, how much? |
|
Kuantos bukados kaven en la tripa i uno mas |
|
Kuantos pare Mama, tantos kere Tata |
|
Il garon es un kanyo rial, kuanto mas echas mas kave |
|
Kuanto keres bulisa, yevalo a kaza |
|
Kuanto es ermoza la mansevez, tanto es tripiada la vejez |
|
kuarenta num. |
ארבעים |
forty |
|
Despues de las kuarenta, kada dia una hohenta |
|
kuatro num. |
ארבע, ארבעה |
four |
|
El ke tiene kuatro i gasta sinko, no tiene menester bolsa |
|
Onde komen kuatro komen sinko |
|
Al marido bueno un kuerno, al malo tres i kuatro. |
|
Moneda ekonomizada vale kuatro vezes ganada |
|
Kon este ke vo i mato tres me manka para kuatro |
|
Dos i dos azen kuatro |
|
kuchara f. |
כף |
tablespoon |
|
Kon la kuchara te do el arroz, i kon el mango te kito el ojo |
|
Dinguno no save kualo ay in la oya, mas de la kuchara ke la minea |
|
Te amostrare de kual palo se aze la kuchara |
|
Va a Stambol por una kuchara de arroz |
|
kuchiyada f. |
דקירה, דקירת סכין; צלקת, שריטה; פגיעה בכבוד |
stabbing; scar, scratch; insult |
|
Mas presto pasan malas kuchiyadas ke malas palavradas |
|
Mas duele la palavra del amigo ke la kuchiyada del enemigo |
|
kuchiyo/kuchío m. |
סכין |
knife |
|
Kochiyiko kayo, martiyiko se rompio |
|
Ya me toko el kochio al gueso |
|
El kochiyo del djidio apresta para mal (se korto) |
|
El amigo ke non sirve i el kuchiyo ke non korta, ke se pierdan poko importa |
|
Al fierrero kuchiyo de maredo |
|
kudiado m. |
דאגה, טיפול |
care |
|
Kudiado ke desho Malkuna, ke djuro de no bivir |
|
kudurearse (t.) v. |
השתולל,השתגע, התמלא זעם; עבר גבולות המוסר והצניעות |
to go berserk, to be mad, to be filled with rage; to cross the boundaries of morality and modesty |
|
Se kudreyo komo el perro |
|
kuduz/kudús (t.) adj. |
פראי; כעסן, עצבני, זועם, ''נדלק'' מהר; חולה בכלבת |
wild; angry, irritable, furious, ''turns on'' quickly; sick with rabies |
|
'Sta un perro kudus |
|
kuedra f. |
חבל, מיתר, רצועה, מיתר של כלי נגינה |
rope, string, strap, string of a musical instrument |
|
Kada uno trave la kuedra para onde el |
|
Al enforkado le trava la kuedra |
|
En kaza del enforkado no se avla por kuedra |
|
No te eches al pozo kon la kuedra de otros kedas en el pozo |
|
kuenta f. |
חשבון; חרוז |
account; bead |
|
De ke sos karnudo, de dar kuenta al mundo |
|
Pari, mujer, ke la kuenta esta djusta |
|
kuento m. |
חשבון, סכום, כמות, רווח; סִפּוּר |
account, amount, quantity, profit; story |
|
Ken non tiene kuento, siempre va avierto |
|
El kuento de kaza no lo kitas en el bazar |
|
No agas kuento del denfrente porke te azen i a ti |
|
Aspera muerto, vos kontare un buen kuento |
|
Ken no tiene ojo en dengunos i se va kon kuento tiene vida arepozada |
|
El papa no se kaza, de kuentos se pasa |
|
kuerno m. |
קרן, שופר |
horn, shofar |
|
Mos komimos el buey, por los kuernos ke no kede |
|
Al marido bueno un kuerno, al malo tres i kuatro. |
|
Las mulas fueron a buskar kuernos, vinieron sin orejas |
|
A la vejes, kuernos de pes |
|
kuero m. |
עור |
skin |
|
Los kueros, kitan kueros, i metan kueros |
|
Bolsa sin dinero yamalo kuero |
|
kuerpo m. |
גוף |
body |
|
La salud del kuerpo se fragua en el estomago |
|
Yoran kuerpos por vestidos i vestidos por kuerpos |
|
El kuerpo ke pena la alma, y la alma va penar al kuerpo |
|
La limpieza del kuerpo amuestra la limpieza de la alma |
|
kuervo m. |
עורב |
crow |
|
Tanto kere el kuervo a la kuerva fin ke le kita los ojos |
|
Suerte de topar un kuervo blanko es mas fasil de rovar un banko |
|
kuidado cf. kudiado |
|
|
|
El ke tiene kuidado por lo ke puede suseder es muy sezudo en lo ke tiene ke azer |
|
kuidar v. |
דאג, טיפל |
to take care of |
|
Kien se kuido su madre no la enguayo |
|
kulevra f. |
נחש, צפע, אפעה |
a snake, a viper, an adder |
|
Kita todo kulevras de la boka |
|
kulevro m. |
נחש |
a snake |
|
Kien al rio se kaye, i del kulevro se apanya |
|
Alevanta kavesa de kulevro i no de ben-adam |
|
Pari kolevros para ke me kiten los ojos |
|
La amistad del kulevro |
|
La paz del kolevro |
|
Pezando sovre un kolevro - el kolevro se enkorvo |
|
Si al kolevro keres matar, a la kavesa tienes de le dar |
|
kuliko m. |
עכוזון, עכוז קטן |
small buttock |
|
Asenta kuliko - incha fuziko |
|
Apritadiko i enkojidiko, i un paliko en el kuliko. |
|
Todo tieni Uriko, asta panaris al kuliko |
|
kulo m. |
עכוז, שת, אחוריים, ישבן |
buttocks |
|
Dos kulos en una braga |
|
Dos kulos disnudos, solo por el banyo sierven |
|
Buen dulor di kulu |
|
La boka le va komo el kulo de la patika |
|
Li dieron un kulo de pipino |
|
Del kulo al pulso |
|
Mas vale ser kavesa de raton ke el mas grande kulo de leon |
|
Kurbachadas en kulo ajeno no tuyen |
|
Arrastate kon tu kulo i non asperes de ninguno |
|
El amor es una dolor de kulo ke no desha durmir a dengunos |
|
Se arkojeron dos kulos desnudos |
|
Por no tener el dinero se le kemo el kulo entero |
|
Dichozo kulo ke no pedo |
|
Sien ke le den en el kulo, yene duro, yene duro |
|
Tiene kulo puntudo |
|
Ken mucho se aboko, el kulo se amuestra |
|
Aharva kulo ke no pedo |
|
Ken mucha manteka tiene i el kulo se unta |
|
kulpa f. |
אשמה, אשם; עבירה, חטא, עוון |
guilt; offense, sin, iniquity |
|
Si negra es la kulpa, mas negra es la deskulpa |
|
El ladron no tiene la kulpa, sino el ke desho la puerta avierta |
|
kulpar v. |
חטא, אשם, היה אשם |
to sin, to be guilty |
|
Non es el ombre ke lo kulpa sino la mujer ke lo bushka |
|
kumadre f. |
מיילדת |
midwife |
|
Lo vo mandar por la komadre |
|
Entre la madre i la komadre lu piedren al ijo |
|
kumar (t.) m. |
הימור, הימור בסיכון גבוה, משחק הימורים, משחק בקוביה |
bet, high risk bet, gambling game, dice game |
|
Ken perye en el kumar gana en el amor |
|
kumardjí (t.) m. |
מהמר, קלפן; אדם הנכנס לסיכונים |
gambler; a person who takes risks |
|
En la kaza del kumarchi poko tura la alegria |
|
kumicha f. |
(צורה נלעגת:) בכי, יפחה |
(mocking form:) cry |
|
Kumicha de kavesal, aze muncho mal |
|
kumplido adj. |
משכיל מאוד, מלומד; שלם, מושלם, גמור, מלא |
very educated, learned; complete, perfect, finished |
|
Bogo de banyo kumplido |
|
En este mundo non ay bien komplido |
|
Non ay bien komplido, ni mal atimado |
|
kuna f. |
עריסה, ערש, ערסל, נדנדה; צלחת חרסינה עמוקה וגדולה |
cradle, hammock, swing; deep porcelain plate |
|
Djoha, antes de kazar merko la kuna |
|
Lo ke se aprende en la kuna nunka se piedre i sienpre dura |
|
kunyado m. |
גיס |
brother in law |
|
Salada i espinaka senyora konyada |
|
Ni esfuegra, ni kunyada, ni vizina aireyada |
|
Ke se sta kemando? La barva de tu konyado |
|
kura f. |
תרופה, סם מרפא; טיפול הניתן לחולה; דייטה לחולה; שיטת ריפוי; פתרון, תקנה; אחריות |
medicine, medicinal drug; treatment provided to the patient; a diet for the patient; healing method; solution, regulation; responsibility |
|
Kura dulse no ay |
|
Es mas fasil de kurar un bovo ke topar kura para un loko |
|
kurar v. |
ריפא, טיפל ב-, דאג ל-; כבש בחומץ/במלח תחת השמש |
to cure, to take care of; to pickle in vinegar/salt under the sun |
|
El tiempo kura todas las dolores |
|
Si non lo puedes kurar lo tienes ke endurar |
|
El mas abil mediko solo kura kon tienpo |
|
Todas las melezinas (kuras) non puede kurar la ignoransia de un viejo |
|
kurarse v. refl. |
התרפא, טופל רפואית; העמיס על עצמו דאגה/אחריות |
to be cured, to be treated medically; To burden oneself with concern/responsibility |
|
Segun el tiempo se kura el yenso |
|
La vieja porke tura, porke se kura |
|
Munchas feridas fasil se kuran, feas palavras non se olvidan |
|
kuravle adj. |
ניתן לריפוי |
curable |
|
La djuventud es kuravle, la viejes es inkuravle |
|
kurto adj. |
קצר, תמציתי; חולף, בן חלוף, רגעי, ארעי; ביישן, חסר עוז |
short, concise; transient, transitory, momentary, ephemeral; shy, lacks courage |
|
La mojer tiene el kaveyo largo i el meoyo kurto |
|
El kamino direcho es el mas kurtu |
|
Kurto le aremos fin a la demanyana |
|
Kama kurta - muerta liviana |
|
A la mentira los pies son kurtos |
|
kutí (t.) m. |
קופסה |
box |
|
Kuti sovre kuti, mania de djueri |
|
kuviertura f. |
עטיפה; כִּסּוּי גוף; כִּסּוּי כספי |
cover; body covering; financial coverage |
|
La kriatura i la masadura siempre keren koviertura |
|
kuvo m. |
דלי |
pail |
|
Inche kuvos vazia a la mar |
|
kuvrir v. |
כיסה, זרה, פיזר על; הטריד |
to cover, to sprinkle; to bother |
|
Mama i devantal kuvren mucho mal |
|
kuzina cf. kozina |
|
|
|
Ken luze kon la kuzina, non luze kon la vizina |
|
Echo el ojo a la kuzina |
|
kuzir v. |
תפר |
to sew |
|
Sola lo korto - sola lo kuzio |
|
El shastre ke te kuzio los kolchones ke te kuzga los botones |
|
Todos saven kuzir samara, ma los pelos embarazan |
|
kuzirse v. refl. |
תפר לעצמו |
to sew to himself |
|
Eya si lu korta i eya si lu kuza |
|
kyutuk (t.) m. |
קורה |
rafter |
|
El ke es kyutuk no piedre soluk |
|
lado m. |
צד; צד הגוף |
side; body side |
|
Al lado de un muerto - miter i a un bivo |
|
No desha lados de riir |
|
Keres matar al savio metele un bovo al lado |
|
A perro alokado no estesh ir al lado |
|
Al lado de lo seko se va i lo fresko |
|
Lo de enfrente gole, lo de al lado fiede |
|
ladrar v. |
נבח; השמיע קללות ואיומים |
to bark; to utter curses and threats |
|
El perro ke ladra no modri |
|
ladrón m. & adj. |
גנב, גזלן, פורץ; נוכל, רמאי |
thief, robber, burglar; swindler |
|
Lo ke keda del ladron se lo kome el endevino |
|
Kuando el ladron entra a la mishka a rovar el paamon, ya save onde skonderlo |
|
De ladron de kaza no te puedes guadrar |
|
El ladron no tiene la kulpa, sino el ke desho la puerta avierta |
|
Para el ladron no ay puertas ventanas ni kavenado porke para el topa todo el remedio |
|
Para el ladron no ay yave |
|
El doktor non puede dar preskripsion para el bovo i el ladron |
|
Akuzar al ke non aruvo, azes mas grande pikado del ladron ke non es ladron |
|
Tanto grita el ladron asta ke se akaya el patron |
|
Haragan en chiko, ladron en grande |
|
Antes ke me yames ladron, te yamare putaniero |
|
El ke arrova ael ladron, siete anyos de perdon |
|
El ke merka del ladron en tienpo lo aze su patron |
|
Al prove un fuego i un ladron |
|
Se tan ladron sospechador |
|
Ladron ke save rovar save enganyar |
|
Al ladron neeman |
|
ladronisio m. |
גניבה, פריצה; רמאות, הונאה |
theft, burglary; cheating, fraud |
|
Kuando ay negreguras, ladronisio, teror, matansinas, pletos de ermanos, mismo en kipur el Dio no mos perdona |
|
lágrima f. |
דמעה; טיפה |
tear; drop |
|
La lagrima fina no la vee ni la vizina |
|
Lagrima en el ojo, sinyal de buen korason |
|
Maldision de bivda, lagrimas de guerfanos no aparan a bueno |
|
Sus lagrimas no van a kayer en basho |
|
lak/laka f. |
לכה, ציפוי מבהיק |
varnish, glossy coating |
|
A damla, a damla, si azi un lak |
|
lakirdí/lakerdí m. (t.) |
שיחה, פטפוט; נושא; מעשיה |
conversation, chatter; topic; tale |
|
Lakirdi de mar, por tierra |
|
lamber v. |
ליקק, לחך |
to lick |
|
Vino a lamber i se topo lambido |
|
lambido adj. |
שכחש, שרזה; הרוס, מותש |
who became thin; ruined, exhausted |
|
Vino a lamber i se topo lambido |
|
lampa (gr.) f. |
מנורה, פנס |
lamp, flashlight |
|
El povre sin pasiensia es komo una lanpa sin azeite |
|
Ke le falta la lanpa de ignoransia? Non tiene apagador |
|
El sol non nesesita kandelas o lamparas |
|
lana f. |
צמר |
wool |
|
Fue por lana i salio treskilado |
|
La kaza i la lana, in la mano ke lada |
|
landre/landra (2) f. |
דבר (מגיפה) |
plague |
|
Komo viejo malo ke landres vo se aga |
|
lapa (t.) f. |
אספלנית; דייסה, דייסת אורז |
poultice; porridge, rice porridge |
|
En todas las kazas buyen lapas, i en la mia kalderadas |
|
largo adj. |
ארוך; רחוק; נדיב לב |
long; far away; generous |
|
Largo komo la haftara de Tishabeav |
|
Pasensia, piojo ke la noche es larga |
|
La noche es larga a la dolor ke se vela |
|
La mojer tiene el kaveyo largo i el meoyo kurto |
|
A hazinura larga, muerta segura |
|
lashón (ebr.) m. |
לשון, שפה, עברית, לשון הקודש |
language, Hebrew, the holy language |
|
Guay de djente ke avlan lashon 'hara kon sus bokas espanden avoda zara |
|
Orejas ke resiven lashon 'hara se las komen kon buensas i sin shaka |
|
Antes ke avles lashon 'hara kanta dos vezes la 'Hatikva |
|
lavado adj. |
הרוס, חשוף לסכנה חמורה; מכובס |
ruined, exposed to grave danger; laundered |
|
Dia de luvia el lavado no enshuga |
|
lavar v. |
רחץ, כיבס |
to wash |
|
Agua no topi, de la tierra me lavi |
|
Las kamizas suzias lavalas en kaza |
|
Una mano lava la otra i las dos lavan la kara |
|
Kavesas ki lavi, tinyozas mi salieron |
|
A lavar la kavesa del hamor si piedre la lishia i el shavon |
|
Vate a lavar ke es tadre de viernes |
|
lavarse v. refl. |
התרחץ |
to wash up |
|
El gato se 'sta lavando la kara - va kaer luvia/va venir djente |
|
lavio m. |
שפה (שפתים) |
lip |
|
Kuando te asentas delantre de savios ten tino i no avres presto los lavios |
|
lavor f. |
עבודה, יצירה |
work, creation |
|
Lavor echa, dinero aspera |
|
El dia vee la lavor de la noche i se rii |
|
Lavor ke aya, ke salud no manka |
|
lavorador/dera adj. & n. |
חרוץ, שקדן; פועל, עובד |
diligent; worker |
|
Asigun el lavorador asi es el lavoro, i asigun la kama asi es el repozo |
|
lavorar v. |
עבד; פעל, תיפקד |
to work; to act, to function |
|
Si lavoras por pan bayat todo va salir muy sakat |
|
La gana ke tengo de bailar, tienes tu de lavorar |
|
Sin lavorar por tu porvenir es muy yuch de topar tu avenir |
|
lavoro (it.) m. |
עבודה, עמל, יגיעה; עסק, עיסוק; תפקיד, משימה; מוצר מעובד היטב, מוצר אמנותי |
work, toil; business, occupation; role, task; a well-made product, an artistic product |
|
Asigun el lavorador asi es el lavoro, i asigun la kama asi es el repozo |
|
lavrar v. |
רקם; עבד את האדמה |
to embroider; to work in farming |
|
Durmi mi novia, aze nalgones, el ashugar lo lavren los ratones |
|
Lavra mi vizina la loka i yo la sezuda la miro en la boka |
|
lazdrar v. |
עמל, יגע, התייגע, עבד קשה, התאמץ; עבד במסירות ודיוק |
to toil, to work hard, to make an effort; to work with dedication and precision |
|
El Bendicho disho: ''Ken lazra alkansa del mas al manko'' |
|
Arekojer plata i oro, lazrando komo el hamor |
|
leche f. |
חלב |
milk |
|
Il ke te dio leche te dio fyel, il ke te dio piernas ti dio miel |
|
Despues de peshe, tosigo es la leche |
|
Le 'sta akesheyando komo la moshka en la leche |
|
Prime darles leche de madre i ija |
|
Kaminos de lechi i miel, kaminos buenos |
|
Es komo la vaka, ke da muncha leche, ma da el tepene i la vierte toda |
|
Su ermozura es, la leche i la sangre |
|
lechuga f. |
חסה, מרור |
lettuce, maror - bitter herb |
|
Entre kol i kol, lechuga |
|
legén (t.) m. |
קערה, לגין, גיגית |
bowl, basin |
|
Tu haham, yo merkader, mejor esta en el legen |
|
Te kero bien komo el dip del legen |
|
lejería f. |
זריזות; מחסן לבנים |
agility; underwear warehouse |
|
Keresh diskuvrir djudezmo kon alegria andadvos al kal kon prisa i lejeria |
|
lejítimo adj. |
חוקי, כשר, מוצדק, לגיטימי |
legitimate |
|
La voluntad del puevlo es la unika fundasion lejitima del kualkier govierno |
|
lenya f. |
עץ (חומר), עץ הסקה; חבטות, מלקות; יער |
wood (material), firewood; beatings, whippings; forest |
|
Lenya sin fumo no ay |
|
Komo la lenya seka se kema la verde |
|
Ni karvon ni lenya no esperes fin ke yela |
|
lenyo m. |
בול עץ; בהשאלה: טיפש, אטום ראש |
log; metaphorically: stupid |
|
Kavesa de lenyo |
|
león m. |
אריה, לביא, ארי; כינוי לאדם אמיץ לב |
lion; nickname for a brave person |
|
Leon ke esta dormiendo, no lo espertes |
|
Ojo de leon ke te koma, ojo de benadam ke no te vea |
|
El leon tiene piskueso godro porke se lo aze todo kon su mano |
|
Mas vale ser kavesa de raton ke el mas grande kulo de leon |
|
Kuando el mansevo se va por lo veinte se aze un leon fuerte |
|
El frio abate al leon |
|
Mansevo leon, kazado kagon |
|
Boka de leon ke te koma i no ojo de ben-adam |
|
Una patada de leon vale sien de pasharo |
|
lepra f. |
צרעת |
leprosy |
|
Todo tenia Moshiko, sarna i lepra i seranpioniko |
|
leshía f. |
כביסה, מים עם מלבין, מי אפר לכיבוס |
washing, water with bleach, ash water for washing |
|
A lavar la kavesa del hamor si piedre la lishia i el shavon |
|
leshos adv. |
רחוק, הרחק |
far |
|
Verte de leshos, golerte amber |
|
Mas vale bien de leshos i no mal de serka |
|
Leshos de mozos |
|
La pera no kaya leshos del peraso |
|
Leshos de vista, leshos de korason |
|
letra f. |
מכתב, איגרת; אות; כתב |
letter, epistle; letter; writing |
|
La letra kon sangre entra |
|
Si te tadran las letras de la posta demandale al postadji no te da repuesta |
|
letrado adj. |
יודע ספר, מלומד |
literate, scholar |
|
Ken es el puro i verdadero letrado, el ke pensa i mete tino en estudio |
|
levadura f. |
שמרים, שאור |
yeast |
|
Por poka levadura se bozea la masadura |
|
La kriatura es komo la levadura ...... |
|
ley (1) f. |
מטבע רומני |
Romanian currency |
|
El ke en la Ley non topa savor, en su mujer non deskuvre amor |
|
Si tienes grande grande fe en Gan Eden meldaras Ley |
|
Kon meldar la Ley proviene la fe |
|
Muevos rees, muevas le(e)s |
|
Es podzo de ley |
|
lichonchear v. |
החניף; הנעים |
to flatter; to sweeten |
|
Savios ke saven bien lisonjear, azen amigos i saven ganar |
|
lievre/lievro m. |
ארנב, ארנבת |
rabbit |
|
Al mejor kazador se le fuye la lievre |
|
lijero adj. |
זריז; פועל בלי לחשוב; שטחי |
agile; acts without thinking; superficial |
|
Lijera por arraviar i mas lejera por afalagar |
|
Mi ija leshera enyudo i tejera |
|
limón m. |
לימון |
lemon |
|
Limon e agua de mar |
|
Limon i klavedon |
|
limpieza f. |
נקיון, זכות, צחות; חטאת |
cleanliness |
|
Kada una miri la limpieza kifi li plazi kifi li pareska |
|
La limpieza es media rikeza |
|
La limpieza del kuerpo amuestra la limpieza de la alma |
|
limpio adj. |
נקי, טהור, זך, צח |
clean, pure, clear, fresh |
|
Tres pari, tres movi, i kon mi kara limpia sali |
|
Ser bueno i linpio es komo tomar exempio dinyo |
|
lindo adj. |
יפה, נאה; נחמד; חינני; הדור; מקסים |
beautiful, handsome; nice; graceful; elegant; charming |
|
Ni linda ke mata ni feya ke espanta |
|
lingua f. |
שפה, לשון; לשון (אבר בפה) |
language; tongue |
|
La lengua de la esperansa onde esta? Onde se topa avtaha i feuzia |
|
La lingua aze i la lingua dezaze |
|
A la mujer kaida, atale la lingua |
|
Kuando el oro avla a kada lengua akaya |
|
lira f. |
נבל (כלי נגינה); לירה (מטבע) |
lira (musical instrument); lira (currency) |
|
La repuesta en su ora vale mil liras |
|
lisho adj. |
חלק, שעיע; בלי מכשול; חלקלק |
smooth; without obstacle; slippery |
|
Enriva lisho lisho, adebasho medra i pisho |
|
livianez/a f. |
קלות, קלילות |
lightness |
|
Livianez, afuera el meoyo |
|
Vejes kon livianes |
|
liviano adj. |
קל, נוח, זריז; שטחי |
easy, convenient, quick; superficial |
|
Kama kurta - muerta liviana |
|
El yerno en la kaza del esfuegro es liviano komo el salvado |
|
El muerto save todo, mi palavra levyana enriva d'el |
|
Al melon i a la mujer es liviano eskojer, al karpus i al ombre nunka |
|
livro m. |
ספר |
book |
|
Keresh tener un vero amigo, toma haver un buen livro |
|
El ke es solo guzano de livro por seguro el no es muy savido |
|
Un buen livro es una luz eterna, non se amata, siempre arelumbra |
|
lodo m. |
בוץ, רפש, טיט; בהשאלה: אדם חסר מוסר, חסר אופי |
mud, slush, clay; metaphorically: a person without morals/without character |
|
Si avlas lo derecho sos arondjado den lodo en lodo |
|
En el lodo no kave mancha |
|
Oro toka, lodo se le aze |
|
Para ke se azan lodos, para ke pizan todos |
|
Avlar poko es oro, avlar muncho es lodo |
|
Kanyo kon lodo |
|
Akeyos polvos trusheron estos lodos |
|
Las manos tokan oro, tokan i lodo |
|
El ke mira i piza en el lodo toda la djente saven ke es bovo |
|
Kamina senyor haham ke todo lodo esta |
|
loko m. & adj. |
משוגע, מטורף, חולה נפש; שוטה, אויל; של טרוף, שגעוני |
crazy, insane, mentally ill; fool; of a frenzy, crazy |
|
Kien es la loka? La ke se alava kon su boka |
|
Es loko de atar |
|
Lokos i bovos a la timarana |
|
El loko la echa, el savio la yeva |
|
El loko fuye del borracho |
|
Mas vale una loka en su kaza ke una sizuda en la plasa |
|
Mas ay lokos, mas se embelikan |
|
El loko da, el meoyudo toma |
|
La mujer loka por la vista pierde la toka |
|
Arrekujer mokus de trenta i un loko |
|
Es mas fasil de kurar un bovo ke topar kura para un loko |
|
El ke kome poko nunka sale loko |
|
El meoyo de la mujer es poko, ma ken no lo toma es loko |
|
Mijor un sezudo ke te aharve, ke un loko ke te abedigue |
|
La ke kita bavas de su boka por seguro es muy muy loka |
|
La para kita loko al ben-adam |
|
La mujer buena fragua su kaza, la mujer loka la derroka |
|
Lokos penan, savios si lo gozan |
|
Lavra mi vizina la loka i yo la sezuda la miro en la boka |
|
Se aza del bovo i del loko |
|
Ken demanda poko es loko |
|
Al bovo i al loko asegun le da |
|
Mas save el loko en su kaza ke el segazo en la kaye |
|
Ni bovo ni loko, ni uno komo el |
|
Roto kon rotas, puntos de lokos |
|
Un loko demanda lo ke siete savios no responden |
|
Siempre al loko le eskurre el moko |
|
El loko gasta, el sezudo se lo kome |
|
Un loko kita sien |
|
Si el loko no era mio yo me lo riera |
|
I al loko le paresa |
|
Kada loko kon su tema |
|
El borracho i el loko lo dize todo |
|
La kriatura i el loko avlan todo la verdad |
|
lokura f. |
שגעון, טרוף, איוולת, סכלות |
madness, frenzy, folly |
|
Ni lokura ni dingun mal |
|
Pensar i no saver es una rama de la lokura |
|
londje (port.) adv. |
הרחק, במרחקים |
far, far away |
|
Londje de mi un palmo makar a mi ermano |
|
Mejor es sien muertes de londje i no una de serka |
|
lovo v. |
זאב |
wolf |
|
Era lovo si izo moshka |
|
El lovo i la oveja siempre en la misma konseja |
|
El lovo izo una bodika, todo para su tripika |
|
El lovo puede trokar su mirada ma non puede trokar su manya |
|
Lovo troka su samara ama nunka su natura |
|
Si el mundo fue echo por bovos porke no mos devoran los lovos |
|
Enkomendar las ovejas al lovo |
|
Solo se enkasho en la boka del lovo |
|
Kuando el lovo mostra dientes non penses ke esta riente |
|
Esperar del lovo karne |
|
luego adv. |
אז, תכף ומיד, סמוך אחר כך; אחר כך, אחרי כן |
immediately, soon after; then, after that |
|
Si un siego gia otro siego, al abizmo van luego |
|
luenga f. |
לשון |
tongue |
|
Mi vini kon la luenga sudada |
|
lugar m. |
מקום, אתר, מושב, איזור; תפקיד |
place, site, seat, area; role |
|
Otro vendra ke de mi lugar me kitara |
|
En el luguar ke komes no enbatakes |
|
El Dio mos de bien i lugar ande meter |
|
Troka de lugar, troka de mazal |
|
No djuzges a tu haver, asta ke no ayegas a su lugar |
|
Ken bien se kere en poko luguar kave |
|
Kantidad de un pulgar, viene la alma a su lugar |
|
El ke viene sin yamar, no le dan lugar |
|
Antes de juzgar al de enfrente, metete en su lugar |
|
Deshadme entrar, me are lugar |
|
Uyo gayos kantar, no save in ke luguar |
|
El buey lo eskorno, al mas buen lugar lo echo |
|
Ni sal, ni lugar ande echar |
|
L'alkuza i el lugar m'ambizaron a mi a kuzinar |
|
Korro, korro, en mi lugar me topo |
|
lumbre f. |
אש, להבה |
fire, flame |
|
La kaza sin ombre, estufa sin lunbre |
|
No tokes lumbre en Shabat |
|
luna f. |
ירח, לבנה, סהר; ראי, מראה; שהרון, סהרון |
moon, crescent; mirror; lunar |
|
Nunka se arremango Chamandura, sino kavo de mez i rayo de luna |
|
Dime senyor, por ke la yaman luna de miel? Por ke los otros son amargos komo la yel |
|
Kara de luna |
|
lunar m. |
ירח במילואו; אור הירח; עור בסיס הציפורן; נקודת חן, שומה |
full moon; moonlight; nail base skin; a mole |
|
Se echo al lunar |
|
lunes m. |
יום שני |
Monday |
|
De lunes a martes, pokos son los artes |
|
luvia f. |
גשם, מטר; כינוי לשפע |
rain; a nickname for abundance |
|
Luvia de bovos |
|
Kuando ay luvia aze friyo |
|
Luvia i sol, kaza el guerko |
|
Se murio en dia de luvia, los sielos lo yoran |
|
Kuando aze luvia los sielos yoran, la tierra riye |
|
Luvia i sol alegra el korason |
|
Luvia i timpesta se yevo el arado i sembrado |
|
Kuando aze luvia a todos toka |
|
Ni luvia sin truenos, ni parto sin dolores |
|
El gato se 'sta lavando la kara - va kaer luvia/va venir djente |
|
En ke dia es el mundo igual? Kuando kaye luvia sovre el kal |
|
Lo eskupieron en la kara, le paresio luvia |
|
Gana de kazar no tenia, se kazo en dia de luvia |
|
Ni el mundo sin luvia, ni la luvia sin el mundo |
|
Dospues de mi muerte, luvia i tempesta |
|
El amojado no se espanta de la luvia |
|
El dia de las siete luvias |
|
La eskaramuza es komo luvia ke non keda |
|
Dia de luvia el lavado no enshuga |
|
el molinario pensa ke solo por su molino aze luvia |
|
Despues de la luvia sale el sol |
|
El aire i la luvia arasto seko i vedre |
|
Una luvia kayo, ke s'avrieron los sielos |
|
Sol i luvia anyos de artura |
|
luz f. |
אור |
light |
|
Salio de kaza entre las dos luzes |
|
A la edad de 75 anyos se amato la ultima luz |
|
Anke la verdad esta en kasha de yerro tiene ke salir a luz en muy poko tienpo |
|
Kayente komo el luz |
|
Avansa la luz, ensienda la kandela |
|
Kien es el siego? El ke no kere ver luz |
|
Un buen livro es una luz eterna, non se amata, siempre arelumbra |
|
luzir v. |
האיר, זרח, הבריק, הבהיק, נצץ; ניצל נכסיו והפיק מהם תועלת; התלבש בטעם ודקדוק |
to shine, to sparkle; to utilize his assets and benefit from them; to dress with taste |
|
Mucho vale i poko luze |
|
Poko parir, muncho luzir |
|
ma (it./gr.) conj. |
אך, אבל, אולם |
but, however |
|
La alguenga no tiene gueso, ma kevranta al gueso |
|
Komer pan i sal, ma kon salud |
|
maasim tovim (ebr.) |
מעשים טובים |
good deeds |
|
Keres azer maasim tovim, melda diez salmos de te'hilim |
|
Si keres alargamiento de yisurim aleshate de los maasim tovim |
|
Kuando vazian bolsas por maasim tovim los buen proves se gozan en los moadim |
|
Mete tino en bikkur holim vala mas de maase tovim |
|
machukado adj. |
מעוך, מחוץ, כתוש, חבול; נכה, בעל מום |
crushed, bruised; disabled |
|
Ken mete la mano entre dos piedras, las kita machukada |
|
machukar v. |
כתש, כתת, שחק, מעך, דרס ברגליים, מחץ, פצע, הכאיב, חבל, היכה, דיכא; לעס |
to crush, to wear out, to trample, to injure, to hurt, to bruise, to strike, to oppress; to chew |
|
Machakar agua en la almirez |
|
madero m. |
קורה, עץ (חומר); כינוי לשוטה: ''בול עץ'' |
beam, wood (material); nickname for a fool: "Log" |
|
Al fierrero kuchiyo de maredo |
|
madrasta f. |
אם חורגת; חמות, חותנת; אם אכזרית |
step mother; mother-in-law; a cruel mother |
|
In mano de madrasta ke no kayas |
|
Madrasta? El nombre ya le basta |
|
Madrasta, di kulo ki si arasta |
|
Tiene padre padrasto, madre madrasta, i ninguno de korason |
|
madre f. |
אם, אמא; רחם; שמרים; מקור, מעיין |
mother; uterus; yeast; a spring |
|
Madre i ija por dar i tomar, son amigas |
|
Una madre krese dies, un padre- ni uno |
|
Entre la madre i la komadre lu piedren al ijo |
|
Ande no ay madre no ay ni padre |
|
Ken fuyo su madre no yoro |
|
Ni senar sena de karne, ni estar kon vuestra madre |
|
Ken bushka al padre, topa a la madre |
|
Matan a el padre i tornan por la madre |
|
El papu del padre ke se echo kon la madre |
|
La madre piadoza kita su ija mokoza |
|
Mi madre era roska, yo me muero de ambre |
|
La maldesion de padre i de madre non ankalsa |
|
Aki disho mi padre, aki disho mi madre |
|
Buenas dotrinas de padre i madre les kresen en sus ijos muncho hayre |
|
Desha padre i madre, i vate kon el marido |
|
Bendichas tripas de madre, ke esto parieron |
|
La madre del mudo entiende al mudo |
|
Il rey si icho kon mi madre, onde vamos a yir a shtikar |
|
La ermana de tu madre es dos vezes tu madre |
|
Kien se kuido su madre no la enguayo |
|
La ija es amiga de la madre |
|
Madre haragana kita la ija kovdisioza |
|
La madre asil, kita ija haragana |
|
La boka de madre maldize ma su pecho bendize |
|
Ken padre i madre mira, el Dio l'alarga la vida i la salu |
|
No ay amigo en el mundo mas ke la madre |
|
Amor de madre, ni la nieve lo faze enfriar |
|
Mira a la madre, toma a la ija |
|
Padre i madre es una vez |
|
La madre de las guayas |
|
No ay madre mas de la ke pare |
|
Madre fuye a las kayadas |
|
Prime darles leche de madre i ija |
|
Akeya madre ke pario kulevros yine demando por eyos |
|
madrugada f. |
שחר |
dawn |
|
La noche es komo la prinyada, no se save lo ke va trayer la madrugada |
|
madrugar v. |
השכים, נעור בשחר |
to get up early |
|
Mas vale al ke el Dio ayuda de el ke madruga |
|
Ken madruga desayuna |
|
Al ke bushka de matarte, madruga i matalo |
|
madurar v. |
הבשיל; בגר |
to ripen; come to age |
|
A la pera dura, el tiempo la madura |
|
maestra f. |
מורה; גננת; גן ילדים; אשה זריזת כפים; עקרת בית; אשת הבעלים |
teacher; kindergarten teacher; kindergarten; a quick-footed woman; housewife; the owner's wife |
|
Sinyora mestra, enfili la alguja, yo la vo travar |
|
maestro m. |
מנהל עבודה; מורה; אדם מיומן במקצועו, רב אמן; מנצח, מאסטרו |
foreman; teacher; a skilled person in his profession, master craftsman; conductor, maestro |
|
Uzates i seras maestro |
|
La ovra alava al maestro |
|
Kuando tu ias onde el maestro del pie kortado, yo ya estava tornado |
|
majar v. |
ריסק, מעך, כתש, כתת, שחק |
to crush, to wear out |
|
Majar sal kon el kovdo |
|
Si tu sos ajo, yo so piedra ke te majo |
|
májiko adj. |
מגי, בעל קסם, כישופי, של קסמים |
magic, magical |
|
La vera instruksion es un majiko biervo, si la tomas kon buenas se aze tu siervo |
|
makar (serb.-cro.) conj. |
אפילו ש-, למרות ש- |
even though- |
|
Londje de mi un palmo makar a mi ermano |
|
máksima f. |
אמרה, פתגם |
saying, proverb |
|
Los maksimas i proverbios en ves son muy mentrosos |
|
mal adj. |
רע, גרוע, מרושע |
bad, wicked |
|
A mal tiempo buena kara |
|
Mal pagador, buen rikavdador |
|
Non ay bien komplido, ni mal atimado |
|
Bien guadrado, mal bushkado |
|
Eskuzas de mal pagador |
|
El ke viste de mal panyo, dos vezes se viste al anyo |
|
El mal vizino ve la entrada i no la salida |
|
Mas vale solo ke mal akompanyado |
|
mal m. |
כאב, מכאוב; רע, רעה; חטא; מחלה; נזק; הרגל רע; רכילות, לשון הרע |
pain; bad, evil; sin; disease; damage; bad habit; gossip, slander |
|
De akeos ke son igual non digas nin bien nin mal |
|
No avles mal del dia, asta ke se aze medio dia |
|
Ken mal avla, ke s'arpyenta |
|
Il mal entra kon kintales, no sale ni kon metikales |
|
El ke mal pensa, para si se lo pensa |
|
Ken mal pensa - para si lu pensa |
|
No ay mal ke por bien no venga |
|
Yo i mis ijos no tengamos mal, el resto vaya de mal en mal |
|
Mal de todos non es mal |
|
Mal de muchos konsuelo de lokos |
|
Ande ay bien kerer, no kave mal meter |
|
Ken es el mediko, akel ke pasa los males |
|
A ken es de yorar al ke tinia bien i vino en mal |
|
El bien agudese, el mal entontese |
|
Detras del rey avlan mal |
|
Kien su mal enkuvrio, de eyo se murio |
|
El kochiyo del djidio apresta para mal (se korto) |
|
Mama i devantal kuvren mucho mal |
|
Ken no paso mar, no save lo ke es mal |
|
Ken mal avla, mal oye |
|
El sodro para mal oye |
|
El konsejero da konsejo para mal |
|
Asegun no keres mal para ti, no keres mal para tu kompanyero |
|
Mal ke se akava kon moneda no es mal |
|
Se apreta la tierra se aflosha el mal |
|
Apreta la tierra, apreta el mal |
|
El mal trae el endjenio |
|
Kumicha de kavesal, aze muncho mal |
|
Ni lokura ni dingun mal |
|
Guardate de ojo de ombre i de sirena de mal |
|
Mas vale bien de leshos i no mal de serka |
|
Mis ijos kazados, mis males doblados |
|
De todos males son guadrados, de hazinuras son sanados |
|
El bien i el mal en la kara se veen |
|
Mal de muchos, medio mal |
|
Donde viene el mal, non ay muncho mazal |
|
El ke kanta mal no pensa |
|
Azer bien, topar mal |
|
No agas mal al malo, ke mal no te vendra |
|
Disho me disho, ke mal maldicho |
|
El mal viene sin pensar |
|
La mansana el mal sana |
|
malanyo m. |
שנה מקוללת, שנה שחורה ואומללה |
a cursed year, a black and miserable year |
|
Malan[y]o basin de oro ke vierte sangre de otro |
|
malatía (it.) f. |
מחלה; מחלה כרונית |
disease; chronic disease |
|
La komida es una malatia, eskapa por la noche, torna por el dia |
|
malato (it.) adj. |
חולה, בעל בריאות רופפת; עומד לפני פשיטת רגל |
sick, in weak health; facing bankruptcy |
|
Ni prove ni malato non kave en mi plato |
|
malavlar v. |
הלך רכיל, דיבר לשון הרע, הוציא לעז, הוציא דיבה, הוציא שם רע |
to speak slanderously, to slander, to give a bad name |
|
El mal avlar, bozeya kaza |
|
malazedor/dera n. |
פושע, עבריין, רשע |
criminal, delinquent, evil |
|
Los malazedores nunka son muy povres |
|
maldezir/maldizir v. |
קילל, דיבר רעות |
to curse, to speak ill of |
|
La boka de madre maldize ma su pecho bendize |
|
Ni te maldigo ni te bendigo, bendicha sea la ora ke te lo digo |
|
Selebrasiones i bendizir i nunka maldizir |
|
maldicho adj. & m. |
ארור, מקולל |
cursed |
|
Disho me disho, ke mal maldicho |
|
Puevlo bindicho - puevlo maldicho |
|
Un onbre bendicho nunka es maldicho |
|
maldisión f. |
קללה, אלה; חרם, נידוי |
curse; excommunication |
|
La maldesion de padre i de madre non ankalsa |
|
Las maldisiones son komo los papeles, ken los echa los rekoje |
|
Maldision sin razon se va a su patron |
|
Maldision de bivda, lagrimas de guerfanos no aparan a bueno |
|
maledukado adj. |
בלתי מחונך, בעל חינוך גרוע |
uneducated, poorly educated |
|
Prove i mal edukado |
|
maler (fr.) m. |
צרה, אסון |
trouble, disaster |
|
Maler ki si skapa kun paras, non es maler |
|
malkerensia f. |
איבה, שנאה, עוינות, טינה |
enmity, hatred, hostility, resentment |
|
El ke guad(a)ra malkerensia kon tiempo piedre su sensia |
|
malo m. |
רשע, אדם מזיק, נוטה לעשות רע |
wicked, a harmful person, inclined to do evil |
|
No agas mal al malo, ke mal no te vendra |
|
Bueno viene de mano del bueno i malo viene de mano del malo |
|
Al haragan los malos pelos embarasan |
|
El bueno kon el malo i el malo kon todos |
|
El dinero aze lo malo bueno |
|
Komo viejo malo ke landres vo se aga |
|
Al malo tomalo de la mano |
|
Al malo nunka le manka el grano |
|
Menta el malo, apareja el palo |
|
Mas vale un malo konosido ke un bueno por konoser |
|
malo adj. |
רע, רשע, מרושע, רע לב, נבל, מנוול; גרוע; שובב, בלתי ממושמע |
bad, evil, wicked, evil-hearted, villain, rascal; bad; mischievous, undisciplined |
|
El ke non puede guardar el sekreto tiene meoyo malo i defekto |
|
Amostrate komo amigo en ora mala |
|
El Dio mos guadre de vizino malo i de aire de burako |
|
Los malos kristianos mos dan munchas dolores, Boyadea judezmo kon pretas kolores |
|
Guadra las paras para dia malo |
|
Al marido bueno un kuerno, al malo tres i kuatro. |
|
Ermano para dia malo |
|
Mas pasa malas kuchiyadas ke malas palavradas |
|
Aya vaya el ojo malo |
|
Fuyete de una ora mala, biviras mil anyos |
|
Basho i malo, shanmaz de los guerkos |
|
Lo bueno ke le salga, lo malo ke le keda |
|
Ande se kome la mala sena? Ande ay ijos de tres maneras |
|
Para el bueno todos son buenos, para el malo todos son malos |
|
El Dio nos guarde de ora mala |
|
malor (fr.) m. |
אירוע מצער, צרה, פורענות, אסון |
an unfortunate event, trouble, calamity, disaster |
|
Kuando el malor viene tomalo a pasensia |
|
El malor de unos aze el bonheur de otros |
|
malorozo (fr.) adj. |
אומלל, מסכן; עצוב |
unfortunate, poor; sad |
|
Malorozo, mas malorozo ay |
|
maltratar v. |
הציק ל-, עינה, התאכזר ל-, התעלל ב-, הטריד; גער ב- |
to harass, to torture, to be cruel to, to abuse; to scold at |
|
Onra a kada uno i no maltrates a ninguno |
|
mama/mamá(n) f. |
אמא |
mother |
|
Mama i devantal kuvren mucho mal |
|
Mama yo non kero |
|
A mi mama li amaha, a mi sinyor li ampaa |
|
mamante adj. |
יונק |
mammal, babe |
|
Chikitos i mamantes, el Dio alevantes |
|
mamar v. |
ינק, מצץ; היניק |
to suck; to breastfeed |
|
Dada i mamada, patron de mil puerkos |
|
Ke no salga deskuviertura lo ke mama la kriatura |
|
maná (gr.) f. |
אמא; סנדקית |
mother; godmother |
|
La mana esta debasho del alma |
|
Kaya mana, avlare yo |
|
Sale el alma i no la mana |
|
Sali, mana, peleare yo por vos |
|
mancha f. |
כתם, רבב; אות קלון |
a stain; stigma |
|
Guay de la mancha |
|
En panyos finos kayen manchas |
|
En el lodo no kave mancha |
|
El nasido kon mancha nunka se adova |
|
Ni mujer sin mancha ni ombre sin tacha |
|
mandado adj. |
שלוח |
sent out |
|
Una ida, dos mandados |
|
No ay mijor mandado del ke lo aze kon su mano |
|
mandar v. |
שלח, שיגר; פקד, ציווה, הורה; הזמין |
to send, to dispatch; to command, to instruct; to order |
|
Kon sestos no mandan de los sielos |
|
Manda para tres, ke l'otro kedo en kaza |
|
Kien manda platos, resive supieras |
|
Melda kon saviduria tu tefila i el Senyor Dio te mandara beraha |
|
Kuando ija ay de kazar, el Dio tiena de mandar |
|
Komande a la alaha te mande |
|
Kien anda, el Dio le manda |
|
Lo vo mandar por la komadre |
|
Mi moso manda mi moso |
|
manear/se cf. menear/se v. |
|
|
|
Antes de suvir al azno no maneyes los pies |
|
manejar v. |
נהג, נהל, הדריך |
to drive, to manage, to guide |
|
La mujer ke non save manejar por seguro non save menear |
|
manera f. |
אופן, דרך, שיטה; צורה, תבנית; נימוס, גינונים; כפפה |
manner, way, method; form, pattern; etiquette, manners; glove |
|
Ande se kome la mala sena? Ande ay ijos de tres maneras |
|
Avlo la novia de mala manera, entinyo toda la parentera |
|
El Dio da moldes i maneras |
|
manga (1) f. |
שרוול |
sleeve |
|
Este es otro par de mangas |
|
La aferran por la manga, se fuye por la falda |
|
mango m. |
ידית (של כלי), ניצב; ננס, נמוך קומה; קטין; אדם פחות ערך |
handle (of a tool); dwarf, short in stature; minor; a less valuable person |
|
El tiempo es el pusat ke el onbre resive, pasiensia es el mango para los ke persive |
|
Kon la kuchara te do el arroz, i kon el mango te kito el ojo |
|
mania f. |
שגעון לדבר אחד, בולמוס, הרגל רע; טיב |
mania, binge, bad habit; quality |
|
El lovo puede trokar su mirada ma non puede trokar su manya |
|
Ni manias iguales ni vida sin males |
|
Ay manias komo kastanyas |
|
maniya/manía f. |
צמיד, שרשרת ליד |
bracelet |
|
Kien tiene maniyas mete, ken no, mira de enfrente |
|
Kuti sovre kuti, mania de djueri |
|
El marido la desho kon maniyas de oro |
|
mankar (it./fr.) v. |
חסר, היה חסר; שגה, החטיא; נעדר; לא קיים (את החובה) |
to lack, to be lacking; to err, to miss; to be absent; not fulfill (the duty) |
|
Si paz en kaza manka, el chorro de amor manka |
|
Al malo nunka le manka el grano |
|
En la kaza del gvir, nunka manka un basin |
|
Pasteliko i banyo no manken todo el anyo |
|
Lavor ke aya, ke salud no manka |
|
Kon este ke vo i mato tres me manka para kuatro |
|
Los ke kieren azer todo presto le van a mankar bastante senso |
|
El ke esta sin blanka, todo todo le manka |
|
A ken todo basta nada le manka |
|
manko adj. |
לקוי, פגום, חסר; עני, חסר כל |
defective, lacking; poor, destitute |
|
Non puedes apartar de preto a blanko si del arba veesrim estas manko |
|
El Bendicho disho: ''Ken lazra alkansa del mas al manko'' |
|
Un bukado manko - una lus mas |
|
mankura f. |
כתם, רבב; חסרון, מום, פגם, משגה; תעלול, סטיה מדרך הישר; אשמה |
a stain; defect, deformity, flaw; trick, deviation from the straight path |
|
Ken non konose avuelo, mankura de muncho bueno |
|
Si te okupas muncho en el pareser te vas a engrandeser mankura de ser |
|
mano f. |
יד |
hand |
|
Las manos azen i el Dio ayuda |
|
Dar kon las manos, tomar kon los pieses |
|
Lu kue azi la mano siedra, non deve de saver la derecha |
|
Salga de mi mano vaiga a mi ermano |
|
Una mano lava la otra i las dos lavan la kara |
|
Bueno viene de mano del bueno i malo viene de mano del malo |
|
Kon una mano no se da palmas ama kon dos se pueden konfortar almas |
|
La mano pezo no tiene |
|
Munchas manos en un plato presto lo meten de boka abasho |
|
El Dio ke mos de de su mano l'ancha |
|
Kuando las manos no tokan, las paredes lo echan |
|
Tiene manos largas |
|
Negro a pie, negro a kavayo, negro si lo yevan por la mano |
|
Ke no traye el Dio a kayer in manos de kriyos |
|
Kiere aferrar el sielo kon las manos |
|
Arroja la piedra i eskondre la mano |
|
Dale ke le daras, guay ke de si no ay, de su mano no ay |
|
El leon tiene piskueso godro porke se lo aze todo kon su mano |
|
Mosas i mansevos tovajas de manos |
|
El Dio aharva kon una mano, apeyada kon la otra |
|
Korason del rey en mano del Dio |
|
Echa el pelisko i skonda la mano |
|
Pleito de ermanos, alhenia de manos |
|
Kuando ay masha no se keman las manos |
|
Entre ermanos no metes manos |
|
El ke no tiene ermano, no tiene ni pie ni mano |
|
El ken se aharva kon sus manos ke no yore |
|
Ijos i aziendas no se azen kon manos ajenas |
|
La kaza i la lana, in la mano ke lada |
|
In mano de madrasta ke no kayas |
|
Al malo tomalo de la mano |
|
Purim, Purim lanu, Pesah en la mano |
|
El sielo no se tapa kon la mano |
|
Ke tura el pie i la mano |
|
Vazo malo no kaye de la mano |
|
Damos i damos kon la pendola en la mano |
|
Le dan el pie kiere i la mano |
|
Ke te des de pieses i de manos |
|
La rikeza 'sta en manos del Dio |
|
El Dio no aharva kon dos manos |
|
Ken mete la mano entre dos piedras, las kita machukada |
|
Lo ke azes kon tu mano, no lo aze ni tu ermano |
|
Bendichas manos, ke esto azieron |
|
Beza mano ke keres ver kortada |
|
Ke no kayas en manos de medko i de avokato |
|
No ay mijor mandado del ke lo aze kon su mano |
|
Los dedos de la mano no son todos los mezmos |
|
Alevanta la mano ke te pika el gayo |
|
Kampo krio en mano del rey |
|
Tomar los kaminos en las manos |
|
La ida esta en mi mano, la venida no se kuando |
|
Hazino en mano |
|
Tiene manos de oro |
|
Onde van los piezes, van las manos |
|
Pie kon pie, mano kon mano |
|
De mano a mano kreska un palmo |
|
Una mano de un gato alevanta un buen plato |
|
Una mano sola no kanta i no yora |
|
dame la mano |
|
manovrar v. |
הפעיל, הניע, השתמש ב- |
to operate, to drive, to use |
|
Sin maniovrar non puedes ganar |
|
mansana f. |
תפוח |
an apple |
|
La mansana ermoza se la koma el guzano |
|
'Sta kada kara una mansana |
|
La mansana el mal sana |
|
Mas vale la piedra del amigo ke la mansana del enemigo |
|
La pera espera, la mansana es mas sana |
|
mansevez/mansevés f. |
נעורים, עלומים |
youth |
|
Goza la mansevez ke en la vejez la soba i el minder |
|
La mansevez es una vez, el ke no se la goza, bovo es |
|
En pensando a la vejes no gozamos de la manseves |
|
Asombra a la manseves para ke arkojas a la vejes |
|
Gozate de tu manseves - porke non saves komo de vejes te aspera |
|
Kuanto es ermoza la mansevez, tanto es tripiada la vejez |
|
mansevo m. |
בחור, עלם; רווק |
lad; bachelor |
|
Mansevo leon, kazado kagon |
|
El mansevo por no saver, el viejo por no poder, deshan las kozas perder |
|
Kuando el mansevo se va por lo veinte se aze un leon fuerte |
|
Komer kon viejos i dormir kon mansevos |
|
Los anyos son para el konsejo, las aksiones para el mansevo |
|
El mansevo por dolor, el viejo por onor |
|
Ermozura enganya los korasones de los mansevos ama el dinero i fama sonbaya los bovos |
|
El arvoliko s'enderecha kuando es mansevo |
|
Mosas i mansevos tovajas de manos |
|
manteka f. |
חמאה |
butter |
|
Ken mucha manteka tiene i el kulo se unta |
|
mantel m. |
מפה |
tablecloth |
|
Toda la boda de manteles |
|
mantener v. |
כִּלְכֵּל, פִּרְנֵס, החזיק, תמך כלכלית, קיים, זן, האכיל |
to maintain |
|
Un dia mantiene un anyo i un anyo no mantiene un dia |
|
Ni dar ni aver, ni mujer de mantener |
|
mantenerse v. refl. |
התקיים, התפרנס, ניזון |
to support oneself, to earn a living |
|
Mantente kon onor i no asperes de otro favor |
|
manto m. |
גלימה, מעיל |
cloak, coat |
|
el deznudo sin manto tiene muncho espanto |
|
Debasho de mi manto, al rey mato |
|
manya (port.) f. |
נוהג, הרגל רע |
bad habit |
|
Manyas no se trokan |
|
manyana f. |
בוקר, שחרית |
morning |
|
La mujer kazada de la noche a la manyana |
|
Non des ninguna desizion presto, espera fin manyana |
|
La manyana koma komo rey, a medio dia komo persona, la noche komo el ultimo prove |
|
Il ke desha para manyana topa danyo en el kamino |
|
De la manyana se ve el buen dia |
|
manyera f. |
עקרה |
barren woman |
|
Kanta manyera la ke no pario |
|
manzía/manziya f. |
עצב, אומללות |
sadness, unhappiness |
|
Kuando la bolsa esta vazia non vash a topar munch[a] manziya |
|
La rikeza kon falsia, se akava kon manziya |
|
El ke bushka panasea es pekado i manzia |
|
mar f. |
ים |
sea |
|
El ke a la mar se echa, de la espada se dentiene |
|
Mar i guerta, ke non ay buelta |
|
Ken no paso mar, no save lo ke es mal |
|
A la mar, un poko de agua |
|
Anke la vida es una mar deskonosida semos destinados para navigarla kada dia |
|
Muestra Santa Biblia dainda es mar deskonosida |
|
Komio pan i sal, si kayo a la mar |
|
Aze bueno i echalo a la mar |
|
Echar sal a la mar |
|
Kuando la mar se esparte, en rios se aze |
|
Esta hazinura ke se vaya a fondinas de la mar |
|
Limon e agua de mar |
|
El peshkado esta en la mar aki azemos el bazar |
|
Echa tu pan a la mar, un dia lo toparas |
|
Lakirdi de mar, por tierra |
|
A la mar si va, no topa agua |
|
Vaziando la mar kon una dedal |
|
marafet (t.) m. |
דבר פלא, קסם, מקסם, דבר יפה שנוצר בכשרון ידיים |
a wonder, a charm, a beautiful thing created by skillful hands |
|
El ke save sohbet save el marifet |
|
Bivir un dia mas - ambizar un marafet mas |
|
En kada dedo un marafet |
|
Sin duda todos nasimus ignorante, el marifet es morir inteligente |
|
maravía/maraviya f. |
פלא, נפלאות |
wonder, wonders |
|
Kada dia kon su maravia |
|
Bivir dias para ver maraviyas |
|
Geinam en vida ke en muerte non es maraviya |
|
Kada dia kon su maravia |
|
Kien no a visto a Seviya nunka a visto maraviya |
|
Maravia ke el re tiene korona |
|
Algun dia va ver la maravia |
|
marear v. |
סִחְרֵר, גרם סחרחורת, בִּלְבֵּל |
whirling; dizziness |
|
El sol me marea, el aire me shashea |
|
marfil m. |
שן, שנהב |
ivory |
|
De oro i de marfin siempre tiene ke dizir |
|
En gueso de marfil ay ke ronyir |
|
Ashuguar de oro i de marfil le yeve, kon todo mi esfuegra tuvo ke dezir |
|
marido m. |
בעל, בן זוג |
husband, spouse |
|
El marido es el mas amigo i el mas enemigo |
|
Erash maridu bueno, kuandu viniash yeno |
|
Los maridos ke veyan en el chukal |
|
El marido la desho kon maniyas de oro |
|
Marido dolor de oyido |
|
Kien mete kara, toma marido |
|
Marido en kaza dolor de keshada |
|
El marido ke a su mujer non tiene respekto, por seguro este onbre tiene grande defekto |
|
Marido sin paras, ke si echa siniza a la kavesa |
|
Kuando el marido se azi riko - la mujer se azi feya |
|
Ken marido ay di servir, la noche no ay dormir |
|
Ke sea marido, ke sea en tapitiko |
|
Mi marido en la yelada i yo tambien |
|
Desha padre i madre, i vate kon el marido |
|
Karne kruda no amostres ni a mal marido ni a mala suegra |
|
Marido vos kero kitar, emprezentame la ketuba |
|
No te agas sensero kon la mujer de tu amigo se sela el marido |
|
Marido viejo si echas a la kama paresi a un gato |
|
Al ijo komo kreates, i al marido komo ambezates. |
|
Al marido sigun lo kuizatis, al ijo sigun lo ambizatis |
|
De vez ke vengo yeno, so marido bueno |
|
Marido no es kamiza de deznudar |
|
La palavra buena del marido ingodra por el oido, la negra entrekese i no parese. |
|
Marido kero - presto lu kero |
|
Pie kon pie, marido en la forka |
|
Al marido bueno un kuerno, al malo tres i kuatro. |
|
Pleto entre marido i mujer, la kolcha tiene de venser |
|
Al kavo de rato sos marido gato |
|
Ken no kreye a la bivda, ke le se aga el marido viajador |
|
marina f. |
מארינה, ימיה; צי; תבנית אפיה; נטיה לחשיבות עצמית ומנופחת |
marina; fleet; baking tray; tendency to inflated self-importance |
|
Aires de marina |
|
marinero m. |
מלח, ימאי, יורד ים |
a sailor, a seafarer |
|
Kuando muncho marineros salen afuera, guarda tu ija debasho la eskalera |
|
Boy di griyo ma boz de marinero |
|
markar v. |
סימן, התווה אות/תו |
to mark, to outline a mark |
|
Ken marka lo ke no le preme, vendera lo ke tiene |
|
martes m. |
יום שלישי |
Tuesday |
|
Deke martes i no un dia mas antes |
|
Martes, la semana se esparte |
|
De lunes a martes, pokos son los artes |
|
martiyar/martíar v. |
היכה בפטיש, הלם |
to hit with a hammer, to pound |
|
Oro marteado arelumbra |
|
martiyo/martío m. |
פטיש, מקבת |
hammer |
|
Kochiyiko kayo, martiyiko se rompio |
|
mas adv. |
יותר, עוד |
more |
|
Mas vale un amigo ke parientes i primo |
|
Una vezina buena, vali mas de una ermana |
|
Kuantos bukados kaven en la tripa i uno mas |
|
La mujer i la sardina mas chika, mas fina |
|
El ojo kome mas muncho ke la boka |
|
Peza el oro, peza el plombo, peza el ombre mas ke todo |
|
Aunke sien amigos non es muncho, un enemigo es mas de muncho |
|
Guadra il saman i al tiempo valdra mas |
|
No ay amigo en el mundo mas ke la madre |
|
Despartio Djoha, para si lo mas |
|
Mas vale el hen ke el bien |
|
La kayadez es mas grande dezdenyo |
|
El marido es el mas amigo i el mas enemigo |
|
Mas tokan dientes ke parientes |
|
Mas deznudo kayi de la tripa de mi madre |
|
El ombra yeva mas ke la piedra |
|
Bivir un dia mas - ambizar un marafet mas |
|
Mas da el duro ke el deznudo |
|
Djoha no se kiria murir por mas sintir |
|
El kamino direcho es el mas kurtu |
|
La persona yeva mas ke el fierro |
|
Kien sale el mas savio? El ke non avla muncho |
|
Ken muncho yora akel mas tiene |
|
La buen eksperiensa vale mas de la siensia |
|
Kuanto mas alto me veyo, mas alto kero ser |
|
El mas haragan non es baragan |
|
No me mates aki, matame mas ayi |
|
Un anyo mas, un meyoyo mas |
|
Al tinyoziko un graniko mas |
|
Malorozo, mas malorozo ay |
|
Kada uno es el mas buen mediko para si |
|
Ken aria ultimo, aria mas bueno |
|
Mas ay lokos, mas se embelikan |
|
El Bendicho disho: ''Ken lazra alkansa del mas al manko'' |
|
Komo el Dio la krio, mas por eya no se turno |
|
Una ora mas i kon repozo |
|
Una dolor mas i un ijo |
|
masa f. |
בצק, עיסה; מסה; כמות גדולה, המון; טבע, אופי; (אצל פושט רגל:) יתרת הנכסים |
Dough, pulp; mass; a large amount, a lot; nature, character; (In the case of a bankrupt:) the remaining assets |
|
La masa i el ninyo en tamuz i av tienen frio |
|
La masa del puevlo son ignorante ama dainda se kreen kontente |
|
Finyite masa ki muchacha te amasa |
|
El yeva la masa al orno |
|
Lus lokus i bovos yevan la masa al orno |
|
Koza de masa en kaente |
|
masá (ebr.) f. |
מצה |
Matzah |
|
Kada koza en su tiempo, i la masa en Pesah |
|
masadura f. |
בצק, עיסה מוכנה לאפיה |
dough, dough ready for baking |
|
Ken ti izo la masadura? El ken ti miro a la kriatura |
|
Por poka levadura se bozea la masadura |
|
La kriatura i la masadura siempre keren koviertura |
|
masapán m. |
מרציפן |
marzipan |
|
Es punto de masapan, avlar i pezar |
|
masha/mashá (t.) f. |
צבת, מלקחיים |
pliers, tongs |
|
Kuando ay masha no se keman las manos |
|
mashal (ebr.) m. |
משל |
parable |
|
Mashal mentirozo non ay |
|
mashiah (ebr.) m. |
משיח |
Messiah |
|
Ke venga el Mashiah, ke no sea en muestros dias |
|
El ke kiere azerse hazan i moel tiene ke esperar el mashiah o goel |
|
mashkar v. |
לעס |
to chew |
|
Es mashkar fierro in esta yeda |
|
Ijos de engrandeser, fiero de mashkar |
|
Aki me enkasho, mindrugos mashko |
|
Mejor es ke te vean arraskando ke no mashkando |
|
maskarear/se (t.) v./v. refl. |
היתל, לעג, שם ללעג; שם עצמו ללעג |
to mock/to put oneself to mockery |
|
El mal avlar si no entinye, maskarea |
|
matansina/matasina f. |
טבח, הרג, רצח, קטל, הריגה |
massacre, killing, murder |
|
Kuando ay negreguras, ladronisio, teror, matansinas, pletos de ermanos, mismo en kipur el Dio no mos perdona |
|
matar v. |
הרג, המית; הטריד, הפריע |
to kill; to bother, to disturb |
|
No me mates aki, matame mas ayi |
|
Ken te kere matar, madruga matalo |
|
No te mato mujer, si no te apreto a la pare |
|
Keres matar al savio metele un bovo al lado |
|
Debasho de mi manto, al rey mato |
|
Ni linda ke mata ni feya ke espanta |
|
Akel ke mata i a el lo matan |
|
La moshka no mata, ma bulanderea |
|
Al ke bushka de matarte, madruga i matalo |
|
Kon este ke vo i mato tres me manka para kuatro |
|
Doktor de mata sanos |
|
Lus hazinos matan a lus sanus |
|
Mesheriko mata tres |
|
matarse v. refl. |
התאבד, המית עצמו; השתדל מאוד; להתעייף עד מוות |
to commit suicide, to kill oneself; to try very hard; to get tired to death |
|
Matavos i no vos peleyesh |
|
Ken se mata kon sus manos, no merese ser yorado |
|
mauyar v. |
נאנח, גנח, נאנק, ילל, יבב, נהם, זעק |
to sigh, to moan, to wail, to whimper, to growl, to cry out |
|
Ni gayos kantan, ni perros maoyan |
|
maymón/maymún (t.) m. |
קוף; בדחן |
monkey; joker |
|
Ija i pustalona i feya a la maimona |
|
La persona asemeja a la mayimona |
|
maytap (t.) m. |
שחוק, לגלוג, לעג, לצון, משובה, אירוניה; זיקוקין די נור |
laughter, mockery, mischief, irony; fireworks |
|
El djugar maytap es kontajiozo |
|
mazal (ebr.) m. |
מזל, גורל; מזל ברקיע |
luck, fate; star |
|
Kada koza kon su mazal, asta el sefer tora de la alaha |
|
Kuando mazal no ay, ventura ke buska? |
|
Mazal basho el ke tenga ke rovar para komer |
|
Kuando non ay mazal, ya si vei del dia de naser |
|
Se durma el mazal |
|
Kuando non tienis mazal - ya ti puedes enfurkar i nada non ti va ayudar |
|
Del mazal no se puede fuir |
|
Para el mazal non ay ni kavo ni karar |
|
Mazal no se merka kon paras |
|
Mazal de perro |
|
Mazal tapado |
|
Az bien i aleshate de mal si keresh bivir kon buen mazal |
|
Kuando mas resta la pera en el peral, mas espera su buen mazal |
|
Ken s'alvanta de manyana, se l'espierta el mazal |
|
Donde viene el mal, non ay muncho mazal |
|
Dos kavesas en un kavesal sin kidushim non va ver mazal |
|
Non kontes muncho sovre este mundo mortal, nunka vas a saver kuando viene tu mazal |
|
Troka el kazal, troka el mazal |
|
El dormiendo, su mazal despierto |
|
El primer mazal no se fuya |
|
Para la ija premi un mazal - para el ijo dos |
|
Ken nase kon mazal i ventura, i ken kon podra i kevradura |
|
Ken kun mazal i ventura - ken kun potra uno ensima de otro |
|
Si el mazal kale yir a bushkar, sapatos de fierro tienes de akargar |
|
Ten mazal bueno i echate a durmir |
|
Tengo el mazal de spuzar i kazar |
|
El mazal de la feya, la ermoza lo dezeya |
|
Ken buen mazal tiene nunka lo piedre |
|
mazalozo (ebr.) adj. |
בעל מזל, בר מזל, ממוזל |
lucky |
|
Ken es el mazalozo akel ke se konsiente orozo |
|
Porke Adam salio muy mazalozo? Non tenia menester de konsuegro |
|
En Misrayim ken tiene un ojo es mazalozo |
|
Los ke kaminan kon savios son bastante mazalozos |
|
mazik (ebr.) m. |
מזיק |
harmful; demon |
|
Keres empushar a los mazikim melda kon kavod los Ti'hilim |
|
meanadjí/meanedjí (t.) m. |
בעל בית מרזח, בעל מסבאה, מוזג |
tavern owner, bartender |
|
Kada meyanadji alava a su vino |
|
mecha f. |
פתילה, פתיל; נר רפואי; תלתל, קווצת שער |
wick; medical candle; a curl, a strand of hair |
|
Una mechika tengo, agora la ago |
|
mechón m. |
פתילה עבה; קווצת שער בולטת (שלא במקומה) |
thick wick; a prominent strand of hair (out of place) |
|
Kara alegre i un michon |
|
medida f. |
מידה, קב; אמצעי, צעד |
a measure,; means |
|
Gozo sin medida akorta la vida |
|
médiko m. |
רופא |
doctor, physician |
|
Ken es el mediko, akel ke pasa los males |
|
Onor'al mediko antes ke lo tenga diminester |
|
Ande no ay medko, ke no bivas |
|
Kada uno es el mas buen mediko para si |
|
Ke no kayas en manos de medko i de avokato |
|
El Dio ke mos guarde de medkus i de indivinas |
|
El mas abil mediko solo kura kon tienpo |
|
Yerro del mediko, veluntad del Patron del mundo |
|
Por yerro di mediko la tierra lu kovija |
|
El mas buen mediko es la natura, el tiempo i la pasensia |
|
Onde el sol no entra, ayi el mediko entra |
|
medio/ia adj. |
חצי-, מחצית- |
half- |
|
Media mentira es mentira entera |
|
Pan i pan i medio pan i la novia sin desayunar |
|
El medio onesto aze kamuflaje o enganyo para los ke avlan media o entera mentira. |
|
Di kuando sos novia? Di dia i medio |
|
El Dio ke mos guadre de medio haham i de medio doktor |
|
La shaka es media verdad |
|
Mal de muchos, medio mal |
|
Pekado atorgado, medio perdonado |
|
El pikado aturgado es medio pekado |
|
Al kazalito medio blahito |
|
La limpieza es media rikeza |
|
Kuando topas un medio bovo, toparas un entero bovo |
|
medio m. |
חצי; אמצע; סביבה |
half; middle; surrounding |
|
Yo le vo kitar las mintiras en medio |
|
El ken se viste de otros en medio la kaye lo desvisten |
|
mediodía m. |
צהרים, צהרי היום |
noon |
|
No avles mal del dia, asta ke se aze medio dia |
|
La manyana koma komo rey, a medio dia komo persona, la noche komo el ultimo prove |
|
medra f. |
צואה |
feces, excrement |
|
Enriva lisho lisho, adebasho medra i pisho |
|
Kon pasensia dezaze la piedra, sin pasensia todo es medra |
|
Si komes medra de un adivino, piedres vuestro meoyo i tu tino |
|
meldahón m. |
מרבה בקריאה, תולעת ספרים |
a person who reads a lot, bookworm |
|
El muncho meldahon tiene el ojo a kada mujer ke ve en el balkon |
|
meldar v. |
קרא; למד; הגה בתורה; התפלל |
to read; to learn; to study the Torah; to pray |
|
Ken melda arba veesrim sienpre topa hayim tovim |
|
Kon meldar la Ley proviene la fe |
|
Melda kon saviduria tu tefila i el Senyor Dio te mandara beraha |
|
Onbres ke no saven meldar ke echen su bien a la mar |
|
Los ke dezean muncho bivir tienen ke meldar i eskrivir |
|
Si tienes grande grande fe en Gan Eden meldaras Ley |
|
Keres empushar a los mazikim melda kon kavod los Ti'hilim |
|
Keres azer maasim tovim, melda diez salmos de te'hilim |
|
Las gezirot fuertes ke uvo a los sefaradim fue a kavza ke non meldaron el arbavesrim |
|
Si estash sentiendo kolera presto melda libro de Tora |
|
melezina f. |
תרופה, סם מרפא |
medicine, medicinal drug |
|
Melizina para el borracho tiene ke bever muncho gazpacho |
|
Non a melezina en dingun kamea |
|
Espina por milizina |
|
Todas las melezinas (kuras) non puede kurar la ignoransia de un viejo |
|
El pan de la vezina es melezina |
|
El Dio da la yaga, da i la melizina |
|
En sus aldas, melizina |
|
Milizina de kualker ansia es la pasensia i la toleransia |
|
melón (1) m. |
מלון |
melon |
|
El melon i el ombre nunka se konosen |
|
Al melon i a la mujer es liviano eskojer, al karpus i al ombre nunka |
|
memoria f. |
זכרון, זכר |
memory |
|
el emprestador tiene mejor memoria ke el devdor |
|
menajera f. |
עקרת בית |
housewife |
|
Ken es tu anjelo es tu menajera |
|
mendrugos m. pl. |
פתותי לחם יבשים |
dry flakes of bread |
|
Aki me enkasho, mindrugos mashko |
|
meneado adj. |
טָרוף, מנוענע |
shaked |
|
Ava entravada, mujer maneada |
|
menear v. |
זז, נע, התנועע; הזיז, הניד, הניע, נענע, זעזע, הרעיד, טלטל, ערבב |
to move, to wiggle; to move, to shake, to stir |
|
Ken te disho osha, ke meneyes la kola |
|
Todo lo ke se va menear, kasi nunka se va kayer |
|
Si non viene la ora non se menea la oja |
|
La mujer ke non save manejar por seguro non save menear |
|
Ken la miel meneya, algo se le apega |
|
menester m. |
צורך, נחיצות, הכרח, כורח |
need, necessity |
|
El ke tiene kuatro i gasta sinko, no tiene menester bolsa |
|
Ke karar ke seiga godra la gayna, ine tienes menester de la vizina |
|
Arremediate kon lo tuyo i no tengash menester a ninguno |
|
Onor'al mediko antes ke lo tenga diminester |
|
Porke Adam salio muy mazalozo? Non tenia menester de konsuegro |
|
Para kualo tiene menester munchas paras kuando no las puedes eskapar |
|
El ke esta muncho siklet tiene menester de muabet |
|
Povredad tiene menester de muncho, ama la avarisia kiere todo |
|
Deskorcha en la kaye tu kalavrina i no tengas de menester de la vizina |
|
menesterozo adj. & m. |
נצרך, עני, אביון; שזקוקים לו, שצריכים אותו |
poor, destitute; who is needed |
|
Si ayudas a los menesterozos de los sielos tienes todo bueno |
|
menguar v. |
חסר, פחת; החסיר, הפחית, הקטין; הפחית עיניים (בסריגה) |
to lessen, to diminish; to subtract, to reduce; to reduce eyes (in knitting) |
|
Azer sedaka nunka mengua la bolsa |
|
menor adj. & m. |
קטין, צעיר, קטן, פרח (קדט) |
minor, young, small, cadet |
|
Ken se mete kon su onor - deviene muy menor |
|
menospresiar v. |
הוקיע, ביזה, השפיל, בייש, השמיץ, הוציא לעז, גינה, הקל בערך, זלזל, בז ל- |
to denounce, to despise, to humiliate, to shame, to defame, to vilify, to condemn, to belittle, to scorn |
|
Non menospresies la eksperiensia porke es la madre de la sensia |
|
Ken save sirvir Avoda Zara el diavlo lo menospresiara |
|
mentar v. |
ביטא, ציטט, הזכיר, איזכר; ביטא את שם השם; העליב, קילל; הרעים, פוצץ |
to express, to quote, to mention, to mention; pronounce the name of God; to insult, to curse; to blow up |
|
Menta al bueno, apareja el bermuelo |
|
Menta el malo, apareja el palo |
|
mentir v. |
כיזב, שיקר, רימה |
to lie, to cheat |
|
Niegar i mentir i la verdad dezmentir |
|
mentira f. |
שקר, רמיה, תרמית, כזב |
lie, deception, fraud, falsehood |
|
La mentira sale komo l'azeyte enriva del agua |
|
Para ti mentiras, para mi verdad |
|
El medio onesto aze kamuflaje o enganyo para los ke avlan media o entera mentira. |
|
Kieres pasar bien kon tu vezina? Toma vedra, azela me[n]tira |
|
Non tengas fiuzia en bavajadas mete mientes ! Son mentiras koloradas |
|
La kandela de la mentira el Dio amata kon su ira |
|
Mujer pude dezir mentira sin mostrar ke esta en ira |
|
La mejor mentira es dezir la verdad |
|
Media mentira es mentira entera |
|
La mentira se viste de mil kolores |
|
Ken yora en mintiras ke yore en verdad |
|
A la mentira los pies son kurtos |
|
La mentira tiene kurta tira |
|
mentirozo m. & adj. |
שקרן, כזבן, רמאי |
liar |
|
Si sosh mentirozo, seas memoriozo |
|
Tres kozas kitan al ombre del mundo: riko mentirozo, povre gaviento, i viejo putaniero |
|
Los maksimas i proverbios en ves son muy mentrosos |
|
Mashal mentirozo non ay |
|
Konsejo de mintirozo dengunos no toman |
|
Al mentirozo un sarnudo le es ayudo |
|
Mas presto se koje al mentirozo si no al kosho |
|
meoyo m. |
מוח, שכל, חכמה; מצח |
brain, mind, wisdom; forehead |
|
Kuando el meoyo esta arto la imajinasion se eskapo |
|
El meoyo aze, el meoyo dezaze |
|
Dami mioyu, ti dare kashko |
|
El meoyo es un kaveyo |
|
Livianez, afuera el meoyo |
|
El meoyo de la mujer es poko, ma ken no lo toma es loko |
|
Meoyo kon paras no se merka |
|
Ken no tiene meoyo, ke tenga piezes |
|
Los meoyos salieron a la plaza, kada uno eskojo el suyo |
|
Le va vinir el mioyo, kuando le va vinir la salud a mi vava |
|
Si en raki gastas dinero sos ombre bovo sin meoyo |
|
La valor de una buena instruksion ke dezvelopa un meoyo avierto vale mas de todo oro en el mundo |
|
El talmid ke abandona su estudio le falta meoyo i non es sezudo |
|
Siske aspero asta le viene el meoyo, estonses no kerira kazar |
|
La mojer tiene el kaveyo largo i el meoyo kurto |
|
El ke non puede guardar el sekreto tiene meoyo malo i defekto |
|
El Dio ke guadr(a)[e] el meoyo del ben-adam |
|
Ya me komio la miga i el meoyo |
|
Ya me se izo el meoyo agua |
|
Tiena meoyo de graja |
|
Meoyo de prasa sale kalavasa |
|
Si komes medra de un adivino, piedres vuestro meoyo i tu tino |
|
Un anyo mas, un meyoyo mas |
|
meoyudo adj. & m. |
בעל מוח, פיקח, נבון, בר דעת, בעל שכל ישר |
having a brain, smart, intelligent, sensible, having common sense |
|
El meoyado lo pensa, el borracho lo dize |
|
El loko da, el meoyudo toma |
|
El kalavasuzo es meoyudo |
|
mereser v. |
היה ראוי ל- |
to be worthy of |
|
El ken emprezenta sus bienes en vida merese apiedregado |
|
El ke da la erensia en vida, merese palos |
|
Kuandu uno bushka mas de lo ke merese, pierdi i akeyu ke li davan |
|
Ombre akavidado no merese penas |
|
Ken mete pas entre marido i mujer, merese garredon |
|
merkader m. |
סוחר, איש עסקים |
merchant, businessman |
|
Tu haham, yo merkader, mejor esta en el legen |
|
Kuando el merkader kevra, bushka defteres viejos |
|
El Dio ke nos guadre de merkader nuevo i de puta vieja |
|
Orejas di merkader |
|
El merkader prudente sienpre es muy saviente |
|
Merkader de la yaga ke siempre piedre i nunka gana |
|
El ke save merkar barato i vender karo es un merkader muy zeki i raro |
|
Haham i merkader, alegria di la mujer. |
|
merkado adj. |
כינוי המוסף כסגולה לשמו של ילד שאחיו נפטרו בילדותם |
acquired - a nickname added as a virtue to the name of a child whose siblings died in childhood |
|
Vinagre debalde es mas dulse de miel merkada |
|
Todo mi ganado para ham Merkado |
|
merkado m. |
שוק; סחורה שנקנתה בשוק, קניות |
market; goods bought in the market, shopping |
|
Ken lo suyo kita al merkado, ken avla alto, ken avla basho |
|
merkar v. |
קנה, רכש |
to buy, to acquire |
|
El ke save merkar barato i vender karo es un merkader muy zeki i raro |
|
Antes de merkar el kavayo, merko las nahchas |
|
El ke merka del ladron en tienpo lo aze su patron |
|
Kuando merkas zerzavat ke sean freskas i non bayat |
|
Los examinan todo de serka, muncho miran ama muy poko merka |
|
Kien vende el sol, merka la kandela |
|
Djoha, antes de kazar merko la kuna |
|
Vendio la kaza por mirkar ravana |
|
merkarse v. refl. |
נקנה, נרכש |
to be bought, to be acquired |
|
Salud no se venda ni se merka |
|
Meoyo kon paras no se merka |
|
Mazal no se merka kon paras |
|
mesajero m. |
שליח, רץ, בלדר |
messenger, courier |
|
Non a mejor mesajero ke un vero kompanyero |
|
mesher v. |
נדנד, ניענע, טלטל, עִרְסֵל |
to rock, to shake, to cradle |
|
Ken pario ke mesha, ken kresio ke tesha |
|
mesheriko (port.) m. |
רכילות |
slander, gossip |
|
Mesheriko mata tres |
|
meshkita f. |
מסגד |
mosque |
|
Kuando el ladron entra a la mishka a rovar el paamon, ya save onde skonderlo |
|
La novia eskondida, la bos en la meshkita |
|
Mi boy a las kayadas mi yo a la meshkita |
|
meskino adj. |
עני, נצרך, מסכן; קמצן, צר עין |
poor, needy, wretch; stingy, narrow-minded |
|
El meskino despues de komer le da frio |
|
Aya vayas meskino, seyas de vanda de la mujer i no de el marido |
|
mesklado adj. |
מעורב, מעורבב |
mixed |
|
Para vuestra ija ke kere estar prenyada ajo mesklado fino kon vieja tiralanya |
|
mesklarse v. refl. |
התערבב, התמזג; התערב בענייני האחר |
to mix, to merge; to interfere in another's affairs |
|
Non te meskles en echos de ningunos |
|
meter v. |
שם, הניח, הציב, קבע; השקיע (כסף) |
to put, to place; to invest (money) |
|
Kale meter muncho tino en la instruksion, sin eya el ser es una abominasion |
|
Al lado de un muerto - miter i a un bivo |
|
meterse v. refl. |
לבש; החל |
to wear; to begin |
|
Kuando el guerfano se va alegrar, las piedras de la kay se meten a yorar |
|
Antes de juzgar al de enfrente, metete en su lugar |
|
Ken aprometa en devda se meta |
|
Djoha le dieron chorva, se metio a yorar |
|
metikal (t.) m. |
מידת משקל תורכית |
Turkish weight measure |
|
Il mal entra kon kintales, no sale ni kon metikales |
|
metikulozo adj. |
קפדן, קפדני, זהיר, דייקן, נוקדן |
meticulous |
|
Onbre metikulozo rara ves es savrozo |
|
mez m. |
חודש |
a month |
|
El mez va i viene, korra komo el kavayo |
|
En el mes de Genayo non kanta bien el gayo |
|
meza f. |
שולחן |
table |
|
Komites no komites, en la meza estuvitas |
|
Ni la meza metida, ni mujer en la kama |
|
Ni meza sin pan, ni armada sin kapitan |
|
El ke kome i pensa mete dos vezes la meza |
|
Vende bamias, vende mirindjenas i no esperes a mezas ajenas |
|
La novia por grandeza, se suvio a la meza |
|
Alma buena, meza puesta |
|
Piedra desdechada - kavesera de meza |
|
Shavdo en la meza salado en la kavesa |
|
Adurado tiene la meza de no alevantar ambriento |
|
La mujer mala mete la meza i abolta la kaza |
|
mezurar (fr.) v. |
מדד, העריך |
to measure, to estimate |
|
Sien vezes mezura una vez korta |
|
mezuzá (ebr.) f. |
מזוזה |
mezuzah |
|
Dos mezuzas i un korte |
|
Arrova pitas, beza mezozot |
|
Ya enchites la mezuza de todos pekados |
|
mi/mis adj. pos. |
שלי |
my |
|
Ken si pisho en mis bragas? |
|
Ande mi pie, ande mi karkanyal |
|
Lus ijos de mis ijos, son dos vezes mis ijos |
|
mi pron. pers. |
אותי, לי |
me |
|
Guay de mi sin mi |
|
Negro de mi, negro de mi haver |
|
miedo m. |
פחד |
fear |
|
Por miedo de pashariko no ensembrar trigo |
|
El ke gana emprimero, gana kon miedo |
|
El miedo guarda la vinya |
|
Miedo tendre i malo sere |
|
Te espantas de demandar? Tienes miedo de estudiar |
|
miel f./m. |
דבש |
honey |
|
Miel en la boka guarda la bolsa |
|
Mucha miel da dolor de vientre |
|
Muncha miel bulandrea |
|
Si tu amigo es de miel, no lo komas entero |
|
Ni su miel, ni su fyel |
|
Non te kero ni tu miel - ni tu fyel |
|
Bokita de miel, korason de fiel |
|
Ken la miel meneya, algo se le apega |
|
Ken toka miel se chupa los dedos |
|
Dime senyor, por ke la yaman luna de miel? Por ke los otros son amargos komo la yel |
|
Vinagre debalde es mas dulse de miel merkada |
|
Il ke te dio leche te dio fyel, il ke te dio piernas ti dio miel |
|
Dulse komo la miel |
|
Kaminos de lechi i miel, kaminos buenos |
|
En tu boka miel, en mi kaza bien i alegria |
|
Ken te dio pachas, te dio mieles |
|
Tu boka ke kome miel |
|
Es pasa de miel |
|
Mas muchas moshkas se topan en la miel de lo ke en el vinagre |
|
miente f. |
דעה, הבנה, כוונה; זכרון |
opinion, understanding, intention; memory |
|
Non tengas fiuzia en bavajadas mete mientes ! Son mentiras koloradas |
|
mierkoles m. |
יום רביעי |
Wednesday |
|
Ni mierkoles sin sol, ni novia sin amor |
|
miga f. |
פירור, פתות, תוך הלחם |
crumbs, the inside of the bread |
|
Dami migas ti dare amigas |
|
Ande ay migas, ay amigas |
|
Ya me komio la miga i el meoyo |
|
mijor adj. |
טוב יותר, עדיף |
better |
|
El mejor de los dados es no djugarlos |
|
La mejor mentira es dezir la verdad |
|
La mijor palavra es la ke no se avla |
|
La mijor repuesta es la kayadez |
|
Mijor un sezudo ke te aharve, ke un loko ke te abedigue |
|
No ay mejor espejo ke un amigo viejo |
|
El mas mejor kavayo nesesito freno |
|
No ay mijor mandado del ke lo aze kon su mano |
|
De lo bueno i lo mejor |
|
el emprestador tiene mejor memoria ke el devdor |
|
Al espejo me rendi, vide ke no ay mejor de mi |
|
El guerko ke se va es mijor del ke viene |
|
mil ke conj. |
אף על פי ש-, אפילו אם |
although -, even if |
|
Mil muertes i no un selo |
|
Fuyete de una ora mala, biviras mil anyos |
|
Dada i mamada, patron de mil puerkos |
|
La repuesta en su ora vale mil dukados |
|
Mil penserios no pagan una devda |
|
La mentira se viste de mil kolores |
|
Patron de mil puerkos |
|
minder (t.) m. |
ספה תורכית, דרגש, מזרן |
Turkish sofa, mattress |
|
Goza la mansevez ke en la vejez la soba i el minder |
|
mío/míos adj. pos. |
שלי |
my |
|
Lo mio mio, e lo tuyo mio |
|
Kaza mia, nido mio |
|
Si el loko no era mio yo me lo riera |
|
miope adj. |
קצר רואי |
myopic |
|
Los ke son muy miop todo echan al chop |
|
mirada f. |
מבט |
look, gaze |
|
Mirada i velada komo la reina |
|
El lovo puede trokar su mirada ma non puede trokar su manya |
|
mirar v. |
הסתכל, הביט, צפה, השקיף; השגיח, נתן דעתו; שקל; ריפא, טיפל ב- |
to look, to watch, to overlook; to supervise; to consider; to cure, to treat |
|
Muncho la 'sta mirando, le va ketar la stampa |
|
Az bien i no mires kon kien |
|
Ken mira a la djenti, non bive kontente |
|
Mira a la madre, toma a la ija |
|
El ken mira al mundo se kita del mundo |
|
Mirame kon ojo, te mirare kon dos |
|
La gayna beve agua mira al sielo |
|
Ni la novia, ni la semola, no las mires a la kandela |
|
Ken padre i madre mira, el Dio l'alarga la vida i la salu |
|
Kien tiene maniyas mete, ken no mira de enfrente |
|
Mujer fea non le plase mirar en el espejo |
|
Keres ver a la bien kazada, mirala en la kara |
|
El gameyo no mira a su korkova |
|
No mi mires la kolor, mirame la savor |
|
Aze bueno i no mires ke es ajeno |
|
Antes ke kazes mira lo ke azes |
|
Ken kere la roza no mira la espina |
|
Ken ti izo la masadura? El ken ti miro a la kriatura |
|
El eskaso mira uno, se le va sien i uno |
|
Hazino stuvites o hazino mirates? |
|
Ojo ke a de kevrar todo kere mirar |
|
mishirikón (port.) adj. |
הולך רכיל, מוסר, מלשין |
a gossip, informer |
|
Al misherikon no le keda pipita en la boka |
|
mishpahá (ebr.) f. |
משפחה, בני הבית, צאצאים; ייחוס, אבות |
family, household members, descendants; ancestors |
|
Tahi, taha, una mizma mishpaha |
|
Mistrayim (ebr.) f. |
מצרים |
Egypt |
|
En Misrayim ken tiene un ojo es mazalozo |
|
mizmo adj |
שווה, דומה; אותו עצמו |
equal, similar |
|
El lovo i la oveja siempre en la misma konseja |
|
Ninguno es buen servidor sino ke por si mizmo |
|
Los dedos de la mano no son todos los mezmos |
|
Tahi, taha, una mizma mishpaha |
|
Todo lo muncho es danyozo mizmo paras munchas |
|
Ama a tu konpanyero komo te amas a ti mezmo |
|
moabet (t.) m. |
שיחה, פטפוט |
conversation, chatter |
|
El ke esta muncho siklet tiene menester de muabet |
|
moadim (ebr.) m. pl. |
מועדים, חגים |
holidays |
|
Kuando vazian bolsas por maasim tovim los buen proves se gozan en los moadim |
|
mobilia f. |
רהיט, ריהוט, רהיטים |
furniture |
|
Ijika kon kaveza de kalavasa dota godra kon mobilia ya basta |
|
modo m. |
אופן, דרך, שיטה, צורה, נוהג, סוג, מין |
mode |
|
Todo komo todo i la novia a su modo. |
|
Todos de una vientre, kada uno a su modo |
|
Todo modo de detenimiento es por bien |
|
Todo modo de karta i eya le aze bachka |
|
modre (port.)- por modre de |
בגלל, כי |
because |
|
Esta pita i arroz paramorde vos |
|
modrer v. |
נשך; גרם פצע/חתך; נשא רווח; הבין |
to bite; to cause a wound/cut; to carry profits; to understand |
|
Perro ke va modrer no amostra los dientes |
|
El perro ke ladra no modri |
|
moel (ebr.) m. |
מוהל |
circumciser |
|
El ke kiere azerse hazan i moel tiene ke esperar el mashiah o goel |
|
mofina f. |
טירדה, דכדוך, עצבות |
sadness, depression |
|
Mofina de kaza, alegria de las kayes |
|
mojado adj. |
רטוב, לח |
wet, humid |
|
Batido kon pishtimal mojado |
|
moko m. |
ליחת האף, ריר אף |
nasal mucus |
|
Ken bavas inbia, mokos arisiva |
|
Se torno kon los mokos enkolgando |
|
Kada moko para su paladar es dulse |
|
Siempre al loko le eskurre el moko |
|
Arrekujer mokus de trenta i un loko |
|
mokozo m. & adj. |
זב חוטם; כינוי לאדם טיפש ושחצן |
snotty; a nickname for a stupid and arrogant person |
|
El ken no tiene a la ermoza beza a la mokoza |
|
La madre piadoza kita su ija mokoza |
|
Onbre ke es sospechoso tiene meoyo mokoso |
|
molde m. |
אמצעי |
means |
|
El Dio da moldes i maneras |
|
moler v. |
טחן; עיכל |
to grind; to digest |
|
Aguas pasadas no molen molino |
|
Dos piedras pontudas no molen trigo (o molino) |
|
molinero m. |
טוחן, טחן (בטחנת קמח) |
miller |
|
el molinario pensa ke solo por su molino aze luvia |
|
molino m. |
טחנה, מטחנה; כינוי לפטפטן |
mill, grinder; a nickname for a chatterbox |
|
Aguas pasadas no molen molino |
|
Una paja detiene un molino |
|
el molinario pensa ke solo por su molino aze luvia |
|
momento m. |
רגע; זמן, הזדמנות |
moment; time, opportunity |
|
La alegria en el momento de rekoltar vale muncho mas ke en el momento de senbrar |
|
Aprovecharon los ratones el momento ke el gato de kaza estuvo absento |
|
moneda f. |
כסף, מטבע, מטבעות; הון |
money, currency, coins; fortune |
|
Moneda ekonomizada vale kuatro vezes ganada |
|
El ke kaza por la moneda, eya se va, la mujer keda |
|
El tienpo es moneda si las tienes muy pronta |
|
Mal ke se akava kon moneda no es mal |
|
montanya f. |
הר |
mountain |
|
Muntanya kon muntanya non se enkontran, persona kon persona se enkontra |
|
Pashariko de montanyas |
|
La mojer onorada, en la punta de la montanya |
|
Draga de siete muntanyas |
|
montés/montez adj. |
הררי; בן הרים, פראי |
mountainous; mountain dweller, wild |
|
Salta komo el gayo montes |
|
monturo (port.) m. |
גל אשפה; בור שפכים, בור מחלחל |
trash heap; sewage pit, seepage pit |
|
La foja kon el monturo |
|
morada f. |
בית, דירה, מגורים, מקום מגורים, דיור, אכסון |
house, apartment, residential, place of residence, housing |
|
Ni kaza, ni morada, ni hastra enkan(e) |
|
morador/dera n. |
תושב, דייר |
resident, tenant |
|
Antes ke se alevante el patron, se alevanta el morador |
|
morde- para morde |
בגלל, כי |
because |
|
Onra al azno paramor de su patron |
|
morenika v. |
שחומה, חומה, ברונטית |
swarthy, brown, brunette |
|
Morenika kon savor |
|
moreno adj. |
שזוף, שחום, שחרחר, חום |
tanned, swarthy |
|
Morenas ke kemaron Salonik |
|
Sin bolsa yena, ni ruvia ni morena |
|
mortaja f. |
תכריכים |
shrouds |
|
De la faja asta la mortaja |
|
mortal adj. |
קטלני, מועד לפורענות, גורם למוות; בן תמותה, בן אנוש |
deadly, causing death; a mortal, a human |
|
Non kontes muncho sovre este mundo mortal, nunka vas a saver kuando viene tu mazal |
|
mos pron. pers. |
אותנו; לנו; מאתנו; את עצמנו |
us; from us; ourselves |
|
El Dio mos de bien i lugar ande meter |
|
La tierra muestra ke no mos falte |
|
mosa f. |
עלמה, בחורה; עוזרת-בית, משרתת |
maiden, girl; housekeeper, servant |
|
Mosas i mansevos tovajas de manos |
|
Onde ay mosas ay i rozas |
|
Kien kiere kazar kon mosa ke no se aspere la vejesh |
|
Si la mosa savia lo ke yeva la kazada, se kortava el pie i mano i kedava asolada |
|
mosedad f. |
בתולין; עלומים, נעורים; מעשי עלומים |
virginity; youth; youth deeds |
|
Munchos ombres de mosedad non pensan en adversidad |
|
Una viejes frankamente akseptada komo una segunda mosedad invitada |
|
moshka f. |
זבוב |
fly |
|
La moshka no mata, ma bulanderea |
|
Mas muchas moshkas se topan en la miel de lo ke en el vinagre |
|
En boka serrada no entra moshka |
|
Kon pulgas se echa, kon moshkas se alevanta |
|
Guadrado de ayin ara, de ojo malo, i de pitme de moshka |
|
Al kavayu sarnozo, la moshka li apoza |
|
Era lovo si izo moshka |
|
La kriatura i la moshka en enverano se konosen |
|
Kuandu si arapan las moshkas |
|
Le 'sta akesheyando komo la moshka en la leche |
|
moshkito m. |
יתוש; זבובון |
mosquito; little fly |
|
Por una moshkita se bozea i se gomita |
|
moso m. |
משרת, נער (משרת); עלם, בחור |
servant, boy (servant); lad, guy |
|
Kome poko toma moso |
|
Mi moso tiene moso, mi amo 28 |
|
Moso i gayo, solo un anyo |
|
Mi moso manda mi moso |
|
Ke moso va pedrer mi amo por un poko de agua |
|
Komo el amo i el moso |
|
El moso bueno se yeva a la ija del amo |
|
Moso del pie kosho |
|
mostrar v. |
הראה, הורה, הצביע, הציג, גילה, הסביר, הדגים, הוכיח |
to show, to instruct, to indicate, to present, to discover, to explain, to demonstrate, to prove |
|
No mostres ande pishas ke utro va e se kaga |
|
mover v. |
ילדה טרם זמן, הפילה (עשתה הפלה); הניע, הזיז |
to give birth prematurely, to miscarry (to have an abortion); to move |
|
Tres pari, tres movi, i kon mi kara limpia sali |
|
moverse v. refl. |
התנועע, זז, עבר ממקום למקום, עקר עצמו ל- |
to move, to move from place to place, to move oneself to |
|
El mundo se mueve ma no kaye |
|
movito m. |
נֶפֶל; זַחַל |
abortive; larva |
|
Kuando no savemos por ken yorar, yoramos a los movitos de bedahen |
|
mozos/mozas pr. pers. |
אנחנו |
we |
|
Eyos tengan bien i mozos tambien |
|
Ken sosh vos ke paresesh a muzos |
|
Leshos de mozos |
|
mozotros/mozotras pr. pers. |
אנחנו |
we |
|
Ke nuestros djidios esten bien i nosotros tambien |
|
muchacha f. |
עלמה; משרתת |
maiden; maid |
|
Mochacha por las orejas |
|
Finyite masa ki muchacha te amasa |
|
Tsedaka sin hohma es komo una muchacha siega |
|
muchiguar v. |
הרבה, הגדיל, הגדיל את הכמות; נמצא בשפע |
to multiply, to increase, to increase the quantity; to be found in abundance |
|
El ke muchigua su sensia save muchiguar pasiensia |
|
mudo m. & adj. |
אילם, דומם |
mute, still, silent |
|
La madre del mudo entiende al mudo |
|
Un mudo i un tartamudo no se dan a entender |
|
El ke se topa deznudo tiene razon de ser mudo |
|
El peshkado es mudo siendo no tiene (rea) polmon |
|
muela f. |
אבן ריחיים; שן טוחנת |
millstone; molar tooth |
|
El ke tiene elmuera, tiene dolor de muela |
|
muerte f. |
מוות, מיתה, פטירה |
death |
|
No ay muerte sin achake |
|
Muerta dulsi no ay |
|
La muerte es la mas grande echa de la vida |
|
Mejor es sien muertes de londje i no una de serka |
|
Muerte i mal suerte |
|
Asta la muerte vida es fuerte |
|
Muerte de la mujer, dolor de kovdo |
|
Geinam en vida ke en muerte non es maraviya |
|
Echarse a parir es echarse a la muerta |
|
Dospues de mi muerte, luvia i tempesta |
|
Mil muertes i no un selo |
|
La muerte no es una vengansa ma es una buena eskombransa |
|
Hazinura de tura muerte segura |
|
Vida sin salud, la muerte es mas dulse |
|
muerto m. & adj. |
מת, חלל, נפטר |
dead, passed away |
|
A la muerta i a la aogada aza los echos |
|
El muerto no aze el echo del bivo |
|
El muerto no save nada, todo es para el ojo del bivo |
|
El muerto save todo, mi palavra levyana enriva d'el |
|
Los muertos i idos tienen pokos amigos |
|
Por el muerto se avla solo bueno |
|
Ni para bivos onrar, ni para muertos abidugar |
|
Meter enriva d'un muerto, un bivo |
|
Ya esta la guerta, komo la turka muerta |
|
Aspera muerto, vos kontare un buen kuento |
|
Rey muerto, rey puesto |
|
Mas vale kojo ke de muerto |
|
Al lado de un muerto - miter i a un bivo |
|
muestro/muestros adj. pos. |
שלנו |
our |
|
Ke venga el Mashiah, ke no sea en muestros dias |
|
Dotrina de muestra Torah enaltese la emuna |
|
La tierra muestra ke no mos falte |
|
Ke nuestros djidios esten bien i nosotros tambien |
|
muevo adj. |
חדש, חדיש; מתחיל, ירוק, טירון |
new, modern; beginner, green, novice |
|
Muevos rees, muevas le(e)s |
|
Aspera azno a la yerva mueva |
|
A kavayo nuevo, kavayero viejo |
|
A dipasho del sielo non ay koza mueva |
|
Kuando ay amores nuevos se olvidan de los viejos |
|
Djuha no se iva a ichar sin sehura mueva |
|
A nuevas nesesidades, nuevos konsejos |
|
Eskova mueva barri bueno |
|
El Dio ke te guadre de muevo riko |
|
Panderiko muevo, tres dias a la pader |
|
El Dio ke nos guadre de merkader nuevo i de puta vieja |
|
muez f. |
אגוז |
nut |
|
Dos muezis no azin kastiyo |
|
De las kashkas a las nuezes |
|
La muez no parti, ama los dientes arrompi |
|
mujer f. |
אשה, בת זוג, בת לוויה, רעיה, חברה |
wife, partner, companion |
|
Kon la mujer bive komo el gato i el perro |
|
Lo ke kere la mujer i el Dio lo kere |
|
Muerte de la mujer, dolor de kovdo |
|
Dizen ke kon la mujer enpeso el pekar ma por esta kauza onbre non va eskapar |
|
En la mujer ermoza de tu vezino vale la pena de tener mucho tino |
|
Dos mujeres i una oka azen bazar |
|
Mujer fea non le plase mirar en el espejo |
|
La mojer tiene el kaveyo largo i el meoyo kurto |
|
Mujer sin kriaturas, arvol sin frutas |
|
Pleto entre marido i mujer, la kolcha tiene de venser |
|
El ke en la Ley non topa savor, en su mujer non deskuvre amor |
|
Abasha eskalon, toma mujer, suve eskalon, toma haver |
|
Bendicho el Dio ke me kriyo ombre i no mujer |
|
La plata se konose kon el fuego, ala mujer kon la plata, el ombre kon la mujer |
|
La mujer ke non save manejar por seguro non save menear |
|
El ombre goza el nombre i la mujer pierde el saver |
|
Haham i merkader, alegria di la mujer. |
|
Mujer ke es kasta, nunka enfastia |
|
La mojer onorada, en la punta de la montanya |
|
El ke no tiene ke azer, kita los ojos de la mujer |
|
Si keres ke la mujer yore, deshala prove |
|
El muncho meldahon tiene el ojo a kada mujer ke ve en el balkon |
|
La bota yena, la mujer borracha |
|
Ni dar ni haver, ni mujer de mantener |
|
Guay de el y guay de su alma kuando a su mujer enganya |
|
Kuando el marido se azi riko - la mujer se azi feya |
|
Ava entravada, mujer maneada |
|
No te agas haver kon dengunos solo kon tu mujer |
|
La mujer aze, la mujer dezaze |
|
Ken tiene la mujer ermoza ke no vaiga a la boda |
|
Una famiya sin mujer, una familya sin fener |
|
Todo tiene kavo solamente una mujer |
|
Puedo i no puedo kon mi mujer me tomo |
|
No te mato mujer, si no te apreto a la pare |
|
La primera mujer es eskova - la segunda reyna |
|
Ni la meza metida, ni mujer en la kama |
|
La onor de la mojer es un kaveyo |
|
El meoyo de la mujer es poko, ma ken no lo toma es loko |
|
El marido ke a su mujer non tiene respekto, por seguro este onbre tiene grande defekto |
|
Dinguna mujer revela su edad |
|
Kualo azen los Sheres? Toman dos mujeres! |
|
Ni mulk en Turkia, ni mujer de Romania |
|
Porke la yaman mujer? Porke save bien tesher |
|
En vitrinas no mires kon tu mujer te avri el portofolio sin kerer |
|
Mujer pude dezir mentira sin mostrar ke esta en ira |
|
La mujer i la sardina mas chika, mas fina |
|
Una mujer mala es komo una soba rota, non da kalientura i muy muncho duman |
|
Una mujer pompoza nunka sale savroza |
|
La mujer loka por la vista pierde la toka |
|
Ni novia sin velo, ni mujer sin selo |
|
Una mujer pompoza i un ombre gastador |
|
La mujer guarda el sekreto ke no save |
|
mujerika f. |
שם חיבה לרעיה |
an affectionate name for his wife |
|
Ken no siente a su mujerika, se tuerse la orejika |
|
mula f. |
פירדה; כינוי לטיפש |
mule; a nickname for a fool |
|
Las mulas fueron a buskar kuernos, vinieron sin orejas |
|
Se durme ensima de la mula |
|
mulk/mulkye (t.) m. |
בעלות; נכסי קרקע, נכסי דלא ניידי, בניין, נחלה |
ownership; land assets, immovable assets, building, estate |
|
Ni mulk en Turkia, ni mujer de Romania |
|
muncho adj. |
מאוד, רב |
highly, much |
|
Mal de muchos, medio mal |
|
Ande ves muncha djente no te enkashes |
|
El muncho ir entrar i salir kon el vizino a la fin sale pletos |
|
Lo muncho paso lo poko kedo |
|
Ken bushka lo muncho piedre i lo poko |
|
La mujer kon pokas palavras non avla munchas bavajadas |
|
Ken non konose avuelo, mankura de muncho bueno |
|
Muncho vino es danyozo, un pokito es savrozo |
|
Melizina para el borracho tiene ke bever muncho gazpacho |
|
El poko avlar es oro, lo muncho es lodo |
|
Munchas amigavlas i amistad salin pur la naris |
|
Munchos bienis, muncho dulor de kavesa |
|
Muncho bien te kero, la bolsa no me tokes |
|
Kon muncha tefila balda la gezira |
|
Donde viene el mal, non ay muncho mazal |
|
Ken no tiene krios, tiene una dolor, ken tiene, tiene munchas |
|
Ken izo uno, izo munchos |
|
Muchos pokos azen un mucho |
|
muncho adv. |
הרבה, רב |
considerably, a lot, much |
|
Ken mucho durme poko ambeza |
|
Muncho avlar, muncho yerrar |
|
Muncho ay, muncho se va |
|
Kuando muncho eskurese es para amaneser |
|
El ken mas tiene mas muncho kere |
|
Amokate novia, ni poko ni muncho |
|
El ke le plaze muncho bever nunka se puede enrikeser |
|
El ke es prudente amostra grasia, el ke es muncho prudente efastia |
|
Una pader rota tura mas muncho de una sana |
|
El kantaro roto tura mas muncho del rezio |
|
Avla poko pensa muncho |
|
Avla poko i siente muncho |
|
Gana poko en vendiendo mucho |
|
Muncho la 'sta mirando, le va ketar la stampa |
|
Povredad tiene menester de muncho, ama la avarisia kiere todo |
|
El ojo kome mas muncho ke la boka |
|
El muncho pensar no sale a bueno |
|
Aunke sien amigos non es muncho, un enemigo es mas de muncho |
|
Muncho te kero fin ke te fiero |
|
Mucho vale i poko luze |
|
El padre del novio trusho muncho |
|
Embeza muncho i avla poko |
|
El ke mucho pensa, sin komer se echa |
|
La geyna por kaminar muncho fue pedrida |
|
Kien mucho suve, es para kaer |
|
Poko avlar, muncho azer |
|
Ken muncho pensa no alkansa a Yerushalayim |
|
Yo do poko, de los sielos - muncho |
|
Ken muncho korre, presto se kansa |
|
El ke korre muncho presto se kaye |
|
No le digas al loko ni mucho ni poko |
|
mundado adj. |
מקולף, מקוצץ |
peeled, chopped |
|
'Skojo todo peras mundadas |
|
mundo m. |
עולם, תבל; כל הבריות |
world; all the people |
|
Keres ver el mundo atras miralo adelantre |
|
En este mundo non ay bien komplido |
|
Bienes son d'este mundo |
|
El mundo es shuflete, ken lo tanye, i ken lo siente |
|
Ni el mundo sin luvia, ni la luvia sin el mundo |
|
El mundo pertenese al pasiensozo, tambien a el ombre ke es konsienzudo |
|
El selo i el dezeyo kita a la persona del mundo |
|
Di ke vash al hides? por ke va el mundo a la rovez |
|
Dike vash aruves - ke el mundo va atravers |
|
Este mundo es un bonete, ken lo kita, ken lo mete |
|
Todo pasa por este mundo, guay onde pasa |
|
No ay amigo en el mundo mas ke la madre |
|
De ke sos karnudo, de dar kuenta al mundo |
|
Pasa punto, pasa mundo |
|
El espartio de este mundo |
|
Se fueron al mundo de la verdad |
|
El ken mira al mundo se kita del mundo |
|
Tres kozas kitan al ombre del mundo : riko mentirozo, povre gaviento, i viejo putaniero |
|
Yirme por estos mundos endelantre |
|
In bueno mundiko stamos, ma no mo lo stamos gozando |
|
Dos kon uno le kitan del mundo |
|
Mis ermanos, mis keridos lo ke vas tan akorrido en este mundo falso |
|
El mundo se mueve ma no kaye |
|
Kuando bive el mundo kuando bivo yo |
|
murir/murirse v./v.refl. |
מת, נפטר |
to die, to pass away |
|
Anke Faro muestro amigo murio, dainda se akodra el buen djudio |
|
No muera bruja si no desha bru[s]ha |
|
Moshe morio, Elokim kedo |
|
Mi enimigo me veye murir, ke de todo mal me vera salir |
|
Djoha no se kiria murir por mas sintir |
|
El ken kria ijo no muere de afito |
|
El ke bive esperando, se muere en kagando |
|
Ken bivi esperando, muere kantando |
|
Kien su mal enkuvrio, de eyo se murio |
|
El ke bive kon esperansa, muere kon shushulera |
|
Ken in kresianos kreya, kon eyos ke se muera |
|
Kien negro nase, negro muere |
|
Kien tronco nasio, tronco murio |
|
Mi madre era roska, yo me muero de ambre |
|
Dinguno muere si Dio non kere |
|
Muera la gaina, muera kon su pipita |
|
Azno, no muere de tikia |
|
El harif ke non muera |
|
Komer por no morir |
|
Muerete te kerere bien |
|
Nada se muere i presto se revive komo la intolerensia |
|
Ke bive el riko, para ke non se muere el prove |
|
Se murio en dia de luvia, los sielos lo yoran |
|
Kien no tiene indjenio, de ambre se muere |
|
Kien tiene de azerte bien, o se muere, o se va por afuera |
|
Kuando ya estavamos un shabat sin tasa, se murio el azno de la vizina |
|
El ke te va azer bien o se muere o se va de la sivda |
|
mursá (ebr.) m. |
מורסה; כיעור; אדם/דבר מה בלתי נעים ומעורר גועל |
abscess; ugliness; an unpleasant and disgusting person/thing |
|
Un bulto de mursa |
|
musafir (t.) m. |
אורח/ת |
guest |
|
Pishkadu i musafir por dos dias, el treser se guelen |
|
mustacho m. |
שפם |
mustache |
|
Lo kita de la barva, lo mete al mustacho |
|
mutra (gr.) f. |
פנים זועפות, מצב רוח רע |
sullen face, bad mood |
|
Si la kara mutra vas azer non kero ke agas mi plazer |
|
muy adv. |
מאוד, ביותר |
very |
|
Kon los grandes non peleo, me plaze estar muy rezio |
|
El merkader prudente sienpre es muy saviente |
|
Ken de todos es amigo es muy prove o muy riko |
|
Anke tienes kuatro pares de ojos, es muy muy dificil de ver piojos |
|
Ke es la koza muy muy klaro? La eksperensia es muy karo |
|
La novia muy apresurada, el sonete no me agrada |
|
nada pron. |
מאומה, מאום, שום דבר, לא כלום |
nothing |
|
Kien no arriesga nada non puede tener nada |
|
Nada no engrandese la persona en ojos de enfrente kuanto una grande desgrasia ke le arriva |
|
Para nada, kaldo de avas |
|
Ken nada no save, nada no tiene |
|
Uno i nada es todo nada |
|
Nada non keda eskondido adibasho de sielo |
|
Nada non se azi sin ke venga la ora del Dio |
|
Si dizes kavezal o almoada, non te espantes, non va kostar nada |
|
Kuando non tienis mazal - ya ti puedes enfurkar i nada non ti va ayudar |
|
El ignorante non tiene duda porke entiende poko de nada |
|
Tomates enprestado i no pagas mas no resives nada |
|
Los del novio son lo ke son, los de la novia no son nada |
|
Sin sudar non si ankalsa nada |
|
Kuando todo todo, kuando nada nada |
|
El muerto no save nada, todo es para el ojo del bivo |
|
Kontentate di lo tuyo i no demandis nada di otr'uno |
|
nadar v. |
שחה; שט, צף |
to swim; to sail, to float |
|
Este mundo es redondo, kien no save nadar se va al ondo |
|
nalchá (t.) f. |
פרסת סוס, פרסת מגף |
a horse's hoof, a boot's hoof |
|
Las alchas antes del kavayo |
|
Antes de merkar el kavayo, merko las nahchas |
|
nalga f. |
ירך, עכוז |
hip, buttock |
|
Durmi mi novia, aze nalgones, el ashugar lo lavren los ratones |
|
nariz f. |
אף, חוטם |
nose |
|
A Djoha le disheron ke se amoke, se kito la nariz |
|
Le disheron ki si amoka, si kito la nariz |
|
Fuimos del prishil, mos kresio en la nariz |
|
Munchas amigavlas i amistad salin pur la naris |
|
Le kresio en la punta de la naris |
|
Ken ti gueli, la naris li kai |
|
Ken de mi gueli si intuzega |
|
El amor es komo ablilris, entra por la boka, sale por la naris |
|
Skorido por la nariz |
|
naser/naserse v. |
נולד; בקע, בצבץ |
to be born; to hatch, to emerge |
|
Ken nase kon mazal i ventura, i ken kon podra i kevradura |
|
Ken negro nasio, nunka no se endiricho |
|
Nasen los ombres, nasen dolores |
|
La persona nase kon yoros ama lo enteran kon chorros |
|
Solo, ken no se nasio, no se muere |
|
Todos nasidos son para murir |
|
Ija ermoza sin ventura nunka ayege a naser |
|
Ijo, de kuanto tu nasites, me armates traision |
|
Si nasites en Adar non te toka el nazar |
|
Para kualo deves de azer esto todo, anochi nasio? |
|
Kuando non ay mazal, ya si vei del dia de naser |
|
'Sta muncha kayades, va naser una ija sfriyada |
|
Kien negro nase, negro muere |
|
Kien tronco nasio, tronco murio |
|
Del dia ke nasio tinya le kresio |
|
nasido adj. |
יליד, נולד ב- |
native, born in |
|
El nasido kon mancha nunka se adova |
|
Nasido de noche de viernes |
|
Al rizin nasido i en el enverano le aze frio |
|
nasión f. |
אומה, לאום, עם |
a nation, a people |
|
Sedaka i bienfizensia enaltese a la nasion |
|
natura f. |
טבע; אופי, טבע, מהות |
nature; character, nature, essence |
|
Lovo troka su samara ama nunka su natura |
|
El ke no konose su iskritura ez un azno di la natura |
|
El uzo es segunda natura |
|
El mas buen mediko es la natura, el tiempo i la pasensia |
|
nave f. |
אניה, ספינה, כלי שיט |
a ship, a vessel |
|
Ija de kazar, nave de enkargar |
|
navigar cf. navegar |
|
|
|
Anke la vida es una mar deskonosida semos destinados para navigarla kada dia |
|
navo m. |
לפת |
turnip |
|
De koles i navos no de enshugan los platos |
|
nazar (t.) m. |
עין הרע, גורל רע |
evil eye, bad fate |
|
Si nasites en Adar non te toka el nazar |
|
El ke non ayego a kazar nunka fue guadrado de nazar |
|
neemán (ebr.) adj. |
ישר, הגון |
honest, decent |
|
Al ladron neeman |
|
neglijensa/neglijensia f. |
הזנחה, רשלנות, הקלת ראש |
negligence |
|
Una ora de neglijensa kavza un anyo de grande pena |
|
negra f. |
זונה |
whore |
|
Si negra Hana, mas negra su ermana |
|
negregura f. |
רֶשַע, רשעות, רוע לב, רעה |
wickedness, malice, evil |
|
Kuando ay negreguras, ladronisio, teror, matansinas, pletos de ermanos, mismo en kipur el Dio no mos perdona |
|
La negregura, al pareser se le veya |
|
negro m. & adj. |
רשע; רע, גרוע, כעור, מכוער, מזיק; מלוכלך; שחור |
wicked; bad, ugly, harmful; dirty; black |
|
Lo ke se aze kon las buenas, no se aze kon las negras |
|
nel (en el) adv. |
בתוך |
inside |
|
Meter sefer n'el kal |
|
nes (ebr.) m. |
נס, פלא |
a miracle, a wonder |
|
Nes para ke salga otra vez |
|
nesesidad/nesesitá f. |
צורך, הכרח, כורח |
necessity |
|
A nuevas nesesidades, nuevos konsejos |
|
nesesitar v. |
הצטרך |
to need |
|
El mas mejor kavayo nesesito freno |
|
El sol non nesesita kandelas o lamparas |
|
nesio m. |
טיפש, שוטה |
stupid, fool |
|
El ke pensa ke alkanso la sensia es nesio |
|
El savio muda konsejo, el nesio sienpre dize ''no'' |
|
A palavras nesia, oidos sordo |
|
Ravia en los nesios es topada |
|
Mas save el nesio en su almena, ke el savio en kaza ajena |
|
ni conj. |
לא זה, גם לא, אף לא |
not that, not even, not at all |
|
Ni ajo komi, ni la boka me fiede |
|
De akeos ke son igual non digas nin bien nin mal |
|
Non ay bien komplido, ni mal atimado |
|
Ken no entiende avla ajena, no entiende ni la suya |
|
Ni al kantador digas kanta ni al bevedor beve |
|
Ken korta pan no ve Ganeden ni Giinam |
|
Ni al riko dever, ni al prove prometer |
|
Vites al azno? ni preto ni blanko |
|
El ke no tiene ermano, no tiene ni pie ni mano |
|
Ermuzuras ni si komen ni si guadran |
|
Esfuegra ni de barro buena |
|
Ni la meza metida, ni mujer en la kama |
|
Lo olvidado, ni agradecido ni pagado |
|
Ande no ay madre no ay ni padre |
|
Amokate novia, ni poko ni muncho |
|
La kaza no save ni prove ni hazino |
|
Ni kedesh, ni andesh |
|
Ni kontado ni fiado |
|
Ni primera, ni prostera |
|
Ni el riko kon su rikeza, ni el barragan kon su barragania |
|
A boda ni bavtizado, nunka vayas sin ser yamado |
|
nido m. |
קן |
nest |
|
Ni ave sin nido, ni gozo komplido |
|
Kaza mia, nido mio |
|
Poko a poko el pasharo aze su nido |
|
niegar v. |
שלל, הכחיש; סרב, מאן; כפר ב-; הסתיר, שמר בסוד |
to deny; to refuse; to hide, to keep secret |
|
Kuando uno avla la verdad nunka lo va pueder enyegar |
|
Niegar una falta es azer otra peor |
|
Niegar i mentir i la verdad dezmentir |
|
nieto m. |
נכד |
grandson |
|
Fijos non tengo, nietos me yoran |
|
nievar v. |
ירד שלג |
to snow |
|
Buena es la nieve ke en su ora nieva |
|
nieve f. |
שלג |
snow |
|
Anyo de nieves, anyo de bienes |
|
Amor de madre, ni la nieve lo faze enfriar |
|
Dezea la prenyada nieve tostada |
|
Blanko komo la nieve |
|
Buena es la nieve ke en su ora nieva |
|
ningún/a adj. |
אף (אחד) |
no[body] |
|
Lo ke no se aze en la boda no se aze en ninguna ora |
|
In ningun ombri ki non tengas konfiensa |
|
ninguno pr. indef. |
אף אחד; אדם חסר ערך |
nobody; a worthless person |
|
Ninguno ke no aspera de otro |
|
Ninguno es buen servidor sino ke por si mizmo |
|
Arremediate kon lo tuyo i no tengash menester a ninguno |
|
Arrastate kon tu kulo i non asperes de ninguno |
|
Onra a kada uno i no maltrates a ninguno |
|
Los males tuyos no kontes a ninguno, al enimigo lo alegraras |
|
No tata kaldo kon ninguno |
|
De dota i ashugar ninguno se enrikesio |
|
Tiene padre padrasto, madre madrasta, i ninguno de korason |
|
Ninguno veye su korkova |
|
ninyo m. |
ילד, ילדון |
child, little boy |
|
La masa i el ninyo en tamuz i av tienen frio |
|
no adv. |
לא, לאו |
no |
|
Boka ke dize no, dize si |
|
Kon un no se eskapa, kon un si se enkampa |
|
nochada f. |
ליל, נשף, מסיבת לילה, ערב תרבות/שירה וכו' |
night, ball, night party, cultural/singing evening, etc. |
|
Segun la dolor ez la nochada |
|
'Stan unas nochadas, en bien empleyadas |
|
Una mala nochada, no la kita ni una semana |
|
Se azieron una nochadas/noches d'un anyo |
|
noche f. |
לילה, ליל |
night |
|
La noche es larga a la dolor ke se vela |
|
La noche es paridera |
|
De noche te vengo a ver, ke de dia non puede ser |
|
Nasido de noche de viernes |
|
El dia avla avagar, la noche mira atras |
|
Apega el dia kon la noche |
|
Arrazgo el gato la noche de la boda |
|
Ken marido ay di servir, la noche no ay dormir |
|
Pasensia, piojo ke la noche es larga |
|
Dicha klara komo la noche |
|
Amanyana la noche komeremos la burreka |
|
El dia vee la lavor de la noche i se rii |
|
La noche es komo la prinyada, no se save lo ke va trayer la madrugada |
|
A la haragana, la noche le viene la gana |
|
La mujer kazada de la noche a la manyana |
|
nombrar v. |
קרא שם, קרא בשם, נתן שם, כינה, נקב בשם; ציטט, ציין, העלה זכר |
to call a name, to give a name; to quote, to mention |
|
Te nombrimos ! Ke te nombran kon bueno o kon salud |
|
nombre m. |
שם, שם פרטי |
name |
|
El mal karakter de kada ombre resta en su orguyo i nombre |
|
El ombre goza el nombre i la mujer pierde el saver |
|
Madrasta? El nombre ya le basta |
|
Madrasta, di kulo ki si arasta |
|
Si ves al ombre pregunta por su nombre |
|
El nombre le abasta, la vanidad lo arrasta |
|
novio/via n. |
חתן/כלה; ארוס/ארוסה |
bride/groom; fianc? |
|
Durmi mi novia, aze nalgones, el ashugar lo lavren los ratones |
|
La novia por se engrasiar icho un pediko |
|
La novia por grandeza, se suvio a la meza |
|
Novios i novias peshkires de meza |
|
Ni novia sin sejas, ni boda sin keshas |
|
Ni la novia, ni la semola, no las mires a la kandela |
|
Buena es la novia siega de un ojo |
|
La novia de las siete tachas |
|
Ni mierkoles sin sol, ni novia sin amor |
|
Muncho trusho el padre de la novia |
|
Novia chika, novia grande, talamo kere |
|
Pan i pan i medio pan i la novia sin desayunar |
|
Di kuando sos novia? Di dia i medio |
|
Amokate novia, ni poko ni muncho |
|
Mi ijo kocho i rekocho novias a vente (i)ocho |
|
La novia eskondida, la bos en la meshkita |
|
La novia kale ke amostre la (a)shugar, el gato esta arriva de la kasha no lo save echar |
|
Avlo la novia de mala manera, entinyo toda la parentera |
|
La novia muy apresurada, el sonete no me agrada |
|
Ni novia sin velo, ni mujer sin selo |
|
Los del novio son lo ke son, los de la novia no son nada |
|
Todo komo todo i la novia a su modo. |
|
Ondi non mi konosiran - novio mi daran |
|
El padre del novio trusho muncho |
|
Novios i novias peshkires de meza |
|
Novio kero, presto lo kero |
|
nudo cf. deznudo |
|
|
|
Para asigurar tu prenyez kon alegria, aze i desaze nueve nudos kada dia |
|
nuera f. |
כלה (אשת הבן) |
daughter-in-law |
|
La nuera bare lo ke la suegra veyi |
|
De la tizna a la karvonera, es esfuegra i nuera |
|
A vos vo lo digo eshuegra vos entendelo esnuera |
|
A ti te digo ija - intienda mi nuera |
|
Entre la es.huegra i la nuera deshan la kaza sin barer |
|
Kuando estan en pas la suegra i la nuera? Kuando el azniko suve la eskalera |
|
La mi ija avansadera ata inyudos, la mi nuera gastadera echa algujas, echa filus |
|
La suegra kon la nuera, komo la samara vieja ke tiene pelo i non kalienta |
|
Bueno la mi nuera giza, guay de la azete i la arina |
|
Bien giza la mi nuera kon la kaza yena |
|
Regoldea la mi nuera kon la tripa yena |
|
nunka adv. |
אף פעם, בשום אופן, לעולם לא |
never, no way |
|
Buen abogado nunka es barato |
|
El ombre ke nunka duda, non sabe koza alguna |
|
Ken en el Dio kreya, nunka s'enganya (o se despera) |
|
Kien no a visto a Seviya nunka a visto maraviya |
|
En azer bien nunka se piedre |
|
Merkader de la yaga ke siempre piedre i nunka gana |
|
El avaro sienpre tiene dezeo ama nunka esta muy satisfecho |
|
Las avas kontadas nunka son rovadas |
|
Raposas de las vezinas nunka komen las gayinas |
|
El nasido kon mancha nunka se adova |
|
Ija ermoza sin ventura nunka ayege a naser |
|
Amigos viejos, nunka se azen enimigos |
|
El ke mira a la djente nunka va bivir kontente |
|
Ken negro nasio, nunka no se endiricho |
|
Muncho amor i dinero nunka esta enkuvierto |
|
El ke le plaze muncho bever nunka se puede enrikeser |
|
Karidad bien entendida nunka esta eskondida |
|
Kien tiene ijos i ovejas, nunka le faltan keshas |
|
El ke non ayego a kazar nunka fue guadrado de nazar |
|
El melon i el ombre nunka se konosen |
|
Selebrasiones i bendizir i nunka maldizir |
|
En la kaza del gvir, nunka manka un basin |
|
Kuando uno avla la verdad nunka lo va pueder enyegar |
|
Lo ke se aprende en la kuna nunka se piedre i sienpre dura |
|
El ke kome poko nunka sale loko |
|
Los ke siempre son sekeozos por la sensia nunka se deshan sonbair de la verguensa |
|
Ken bien ama, nunka olvida |
|
Amigo nunka provado, nunka es muy alavado |
|
Mujer ke es kasta, nunka enfastia |
|
Ken solo djugo, nunka se inganyo |
|
Kien non save ke es gerra, nunka ke vaiga a eya |
|
Ken guadro, nunka dezeo |
|
El ombre sezudo nunka es muy krudo |
|
Los malazedores nunka son muy povres |
|
El pedante nunka es buen profesor |
|
El sospechador nunka tiene repozo porke en todo lo todo es dudozo |
|
El ambisiozo i el enviozo no tiene nunka ripozo |
|
El piadozo nunka tieni ripozo |
|
Kien no save de avuelo nunka save de lo bueno |
|
Mas vale tadre ke nunka |
|
Al malo nunka le manka el grano |
|
El ke es buen pagador, nunka sale devdor |
|
Korason alegre nunka se envejese |
|
Una mujer pompoza nunka sale savroza |
|
A boda ni bavtizado, nunka vayas sin ser yamado |
|
La ija i el Pesah nunka se atema |
|
Todo lo ke se va menear, kasi nunka se va kayer |
|
Ken buen mazal tiene nunka lo piedre |
|
No te endevdes mas del karar porke no puedes nunkua pagar |
|
nuvlado adj. |
מעונן; מעורפל, עמום |
cloudy; foggy, dim |
|
Dia nuvlado, dia bolado |
|
nuvlozo adj. |
מעונן |
cloudy |
|
El dia nuvlozo se va komo el fumo |
|
nyudo m. |
קשר |
knot |
|
Ken no ata al nyudiko pierde el puntiko |
|
ochenta adj. |
שמונים |
eighty |
|
Da los ochos a los ochenta |
|
ofisio m. |
מקצוע, עיסוק, מלאכה; משרד |
profession, occupation, craft; office |
|
De bien i de visio perdi el ofisio |
|
Ken es tu enemigo - el de tu ufisio |
|
Kada uno haham en su ofisio |
|
oído m. |
אוזן; חוש שמיעה, אבר שמיעה |
ear; sense of hearing, organ of hearing |
|
Aze un oyido puerta, uno ventana |
|
Te 'stan komiendo los oyidos |
|
A palavras nesia, oidos sordo |
|
Marido dolor de oyido |
|
De tu boka a los oyidos del Dio |
|
Le entro por un oyido, le salio por el otro |
|
Kuando uno avla, serra tu boka i avre tus oidos |
|
I las paderes tienen uyidos |
|
oír v. |
שמע, הקשיב, האזין; ציית |
to hear, to listen; to obey |
|
Ken mal avla, mal oye |
|
Kuando kantamos todos oyen, kuando suspiramos todos fuyen |
|
El sodro oya para mal |
|
Oyir, ver i kayar |
|
No es lo ke vesh, sino lo ke oysh |
|
Oiga tu oreja lo ke dize tu boka |
|
oja f. |
עלה, טרף; דף |
leaf; page |
|
La saviduria es fruta, la poezia es oja |
|
El haham abolta la oja por ande la kere |
|
Abolta la oja |
|
La foja kon el monturo |
|
Kien pasensia terna, de la oja del arvol vestira |
|
ojika f. |
דף, עלון |
page, leaflet |
|
Por onde kere el haham abolta la ujika |
|
ojiko m. |
עין קטנה; כביסה מהירה ושטחית |
small eye; quick and superficial washing |
|
Es de los ojikos embasho |
|
De tanto ke te kero bien Moshiko, ke te kito el ojiko |
|
'Spantate de los ojikos d'enbasho |
|
ojo m. |
עין |
eye |
|
El ojo ve, l'alma dezeya |
|
Lo ke vee kon el ojo apunta kon el dedo |
|
El ojo del bivo se incha kon un poko de tierra |
|
El oju del benadam non si incha kon nada, se incha solu kun poko de tiera |
|
Todo es para el ojo del bivo |
|
Mi ojo ke no te aga danyo |
|
Ken no tiene ojo en dengunos i se va kon kuento tiene vida arepozada |
|
Ke no tengas el ojo en el d'enfrente |
|
El ken tiene un ojo entre los siegos es rey |
|
El ojo en el kamino lo tiene todo |
|
'l es el ojo de la kara |
|
Esto mi es el ojo en la kara |
|
El ojo kere ver bueno |
|
El ojo kome mas muncho ke la boka |
|
Los ojos pedri, las pestanyas vo buskar |
|
Le echo sal en los ojos |
|
En el ojo de la siega, kae la senteya |
|
No tengas ojo en otro te tiene en lo tuyo |
|
Ojos ke no ven, korason ke no dezeya |
|
Lo ke mi ojo no veye, mi korason no yora |
|
Tener ojo grande en todo no traye bueno |
|
Boka de leon ke te koma i no ojo de ben-adam |
|
El muerto no save nada, todo es para el ojo del bivo |
|
Kon la kuchara te do el arroz, i kon el mango te kito el ojo |
|
El ke yoro por otros, se kedo sin ojos |
|
Ojo de leon ke te koma, ojo de benadam ke no te vea |
|
Buena es la novia siega de un ojo |
|
La gayna tanto se arraska el ojo, asta ke se lo kita |
|
El ke no tiene ke azer, kita los ojos de la mujer |
|
Ojo preto vate tadre, vente presto - Ojo preto vente tadre, vate presto |
|
Ande kaye la senteya? en el ojo de la siega |
|
Ken mucho se skarva, los ojos se kita |
|
Las mujeres yoran kon un ojo i rien kon el otro |
|
'Sta asperando kon ojos de papel |
|
Icho el oju al saku |
|
Mirame kon ojo, te mirare kon dos |
|
Aya vaya el ojo malo |
|
Guadrado de ayin ara, de ojo malo, i de pitme de moshka |
|
El muncho meldahon tiene el ojo a kada mujer ke ve en el balkon |
|
Anke tienes kuatro pares de ojos, es muy muy dificil de ver piojos |
|
Lagrima en el ojo, sinyal de buen korason |
|
Serrar los ojos por sienpre |
|
No komas delantre de todos porke te tienen ojo en todo |
|
Los ke serran los ojos, van a topar piojos |
|
Ojo preto de kaza |
|
Siego kon ojos |
|
Ojo vazio |
|
El bueno de ojo sera bendicho |
|
Guardate de ojo de ombre i de sirena de mal |
|
Mas vale un ojo de sol ke un siento de shavon |
|
El ojo mas ambriento de la tripa |
|
El ojo es el espejo de la alma |
|
Echo el ojo a la kuzina |
|
En Misrayim ken tiene un ojo es mazalozo |
|
El ojo kere ver su parte |
|
Tiene ojo burakado |
|
Mi ojo no se enganya |
|
Es un pedaso de karne kon dos ojos |
|
oka f. |
אווז |
goose |
|
Dos mujeres i una oka azen bazar |
|
okuparse v. refl. |
התעסק |
to occupy oneself |
|
Si te okupas muncho en el pareser te vas a engrandeser mankura de ser |
|
olgansa/olgansia f. |
נופש, מנוחה, עֹנֶג |
rest, pleasure |
|
De mi patata no tengas olgansa |
|
oliva f. |
זית |
olive |
|
Oliva i azeituna, todo es una |
|
olvidadizo m. |
שכחן, כפוי טובה |
forgetful, ungrateful |
|
El oro es olvidadizo |
|
olvidado adj. |
שכוח, נשכח |
forgotten |
|
Lo olvidado, ni agradecido ni pagado |
|
Lo komido i lo kagado es ulvidado |
|
Todo lo pasado es olvidado |
|
El amigo prove es presto ulvidado |
|
olvidar/olvidarse v./v. refl. |
שכח, נשה |
to forget |
|
Ken bien ama, nunka olvida |
|
Me olvidi ke era kazada, me komi la sena |
|
Kuando ay amores nuevos se olvidan de los viejos |
|
olvidozo adj. |
שכחן |
forgetful |
|
El Dio es tadrozo ma no es olvidozo |
|
ombligo m. |
טבור |
navel |
|
Amigo fin al umbligo |
|
ombre m. |
בן אדם, אדם, אנוש, איש, גבר |
male, human being, person, man |
|
El ombre va asta onde puede, i no asta onde kiere |
|
Este ombre es derecho, los derechos stan aya adebasho |
|
El ombre detra del dedo no se eskonde |
|
Al ombri non devis de kreyerti |
|
La kaza sin ombre, estufa sin lunbre |
|
El ombre goza el nombre i la mujer pierde el saver |
|
Ma el ombre bolto komo el vino en la bota |
|
Munchos ombres de mosedad non pensan en adversidad |
|
Kon onbre yeno de sensia i saver azete amigo, azete tu haver |
|
La plata se konose kon el fuego, ala mujer kon la plata, el ombre kon la mujer |
|
Peza el oro, peza el plombo, peza el ombre mas ke todo |
|
El ombre yeva mas ke la piedra |
|
Bendicho el Dio ke me kriyo ombre i no mujer |
|
Ombres vemos, ma korason no savemos |
|
El ke dezea azerse onbre tiene ke amostrarse komo onbre |
|
Nasen los ombres, nasen dolores |
|
Kuando s'enrikesa el ijo del ombre se la aza la kaza chika, la mojer feya |
|
El melon i el ombre nunka se konosen |
|
La vida eterna pertenese al ombre ke bive en el prezente |
|
El mal karakter de kada ombre resta en su orguyo i nombre |
|
Ni solombra sin klaredad ni ombre sin falsedad |
|
El ombre es komo una solombra |
|
Ni mujer sin mancha ni ombre sin tacha |
|
ombro m. |
כתף |
shoulder |
|
El ke izo este hohombro se lo yeve al'ombro |
|
onde adv. |
איפה, היכן; אצל, במקום ש- |
where; at |
|
Onde estan las barajas, onde estan las negras faltas |
|
Kalavasa por onde pasa non enbarasa |
|
Desha dezear tu pie onde tu vizino |
|
Kada uno trave la kuedra para onde el |
|
El ombre va asta onde puede, i no asta onde kiere |
|
Onde no lo sembras, ayi krese |
|
Ni el rey fin ondi keri sino fin ondi puedi |
|
Onde non te yaman non te metas |
|
Onde ay mosas ay i rozas |
|
Onde va el re kon su pie |
|
No se puede sakar nada de onde no ay |
|
ondo adj. |
עמוק |
deep |
|
Este mundo es redondo, kien no save nadar se va al ondo |
|
onesto adj. |
ישר, הגון |
honest |
|
El medio onesto aze kamuflaje o enganyo para los ke avlan media o entera mentira. |
|
onor f. |
כבוד |
honor |
|
Da onor ke te den onor |
|
La onor de la mojer es un kaveyo |
|
Bandera vieja, onor de kapitan |
|
El mansevo por dolor, el viejo por onor |
|
Mas vale tener onor en plaza, ke kama dorada |
|
Mas vale tener onor en la plasa de lo ke paras en la kasha |
|
Los panyos dan onores |
|
Mantente kon onor i no asperes de otro favor |
|
Ken se mete kon su onor - deviene muy menor |
|
onorado adj. |
מכובד |
honorable |
|
La mojer onorada, en la punta de la montanya |
|
Para ser onrado ay ke onrar |
|
La viuda onrada, su puerta es serrada |
|
onorar v. |
כיבד, הוקיר |
to respect, to esteem |
|
Onora para ke te onoren |
|
Temprano o tadre onora tu padre |
|
onra f. |
כבוד, הוקרה; יוקרה |
respect, recognition; prestige |
|
Dame la onra, komete la boda |
|
El travajo no dezonra sino da provecho i onra |
|
onrar v. |
כיבד, הוקיר |
to honor |
|
Onra a kada uno i no maltrates a ninguno |
|
Ni para bivos onrar, ni para muertos abidugar |
|
Beyata el aspriko ke onra a su senyor |
|
Kien barvas ve, barvas onra |
|
Para ser onrado ay ke onrar |
|
ora (2) f. |
שעה |
hour |
|
Buenas oras tengan los gevirim |
|
Fuyete de una ora mala, biviras mil anyos |
|
El Dio nos guarde de ora mala |
|
La ora de la pishada, fragua la privada |
|
En ora de pleto - non se da bonbones |
|
En ora de tu ravia ten pasensia |
|
Ken es el baragan el ke aze pasensia en la ora de su ravia |
|
Ombre malo ten la ora en tu mano |
|
Ke azesh ke ya vine kedavos in buena ora ke ya me vo ir |
|
Ni te maldigo ni te bendigo, bendicha sea la ora ke te lo digo |
|
Lo ke no se aze en la boda no se aze en ninguna ora |
|
El baragan se konose ne ora de gerra, el savio en ora de ravia |
|
No krese la almora fin ke no viene la ora |
|
Sat no tengo ma oras konto |
|
Las palavras en su ora, valen mil dukados |
|
Nada non se azi sin ke venga la ora del Dio |
|
La angustia a su ora |
|
A la ora del chay nos deskalsamos |
|
Ora ay para todo |
|
Una ora de neglijensa kavza un anyo de grande pena |
|
Amostrate komo amigo en ora mala |
|
Si todo viene en su ora tienes ke espantarte de la bora |
|
Buena es la nieve ke en su ora nieva |
|
Una ora mas i kon repozo |
|
orar v. |
ביטא, איחל |
to express, to wish |
|
Ojos ke yoran bien no oran |
|
orasión f. |
תפילה |
prayer |
|
Si puerpo i korason no estan aunados orasiones ke azes no salen venturozos |
|
oreja f. |
אוזן |
ear |
|
Oiga tu oreja lo ke dize tu boka |
|
Tieni urejas de taushan |
|
Las mulas fueron a buskar kuernos, vinieron sin orejas |
|
Mochacha por las orejas |
|
Buen pie, buena oreja, siman de buena bestia |
|
Ken no siente a su mujerika, se tuerse la orejika |
|
Lo echo detras de la oreja |
|
Orejas di merkader |
|
orgolio m. |
גאווה, התנשאות, התרברבות, יוהרה, יהירות, שחצנות, שחץ |
pride, haughtiness, boasting, arrogance, arrogance |
|
El mal karakter de kada ombre resta en su orguyo i nombre |
|
oriya f. |
חוף, גדה; שפה, קצה, שוליים |
beach, shore; rim, edge, margin |
|
Kien no save enadar no se pasea por la uria de la mar |
|
ormiga f. |
נמלה |
ant |
|
Si tu enemigo es una ormiga, kontalo komo un gameyo |
|
El Dio tiene kargo de la ormiga del kampo |
|
No piza urmigas |
|
orno m. |
תנור, כבשן, כור |
oven, furnace, reactor |
|
El yeva la masa al orno |
|
Lus grandes yevan la pita al orno |
|
Lus lokus i bovos yevan la masa al orno |
|
Por la boka se keinta el orno |
|
Tengo las pitas en el orno |
|
oro m. |
זהב, פז |
gold |
|
Tiene manos de oro |
|
El oro i el prenyado, no se keda kayado |
|
De oro i de marfin siempre tiene ke dizir |
|
La saviduria i la prudensia gana oro kon la eksperiensia |
|
Boka dulsi, djenti di oro |
|
El marido la desho kon maniyas de oro |
|
Si la palavra es paras, la kayadez es oro |
|
Se va el oro i el aver, keda el kanyo a la pare |
|
Arekojer plata i oro, lazrando komo el hamor |
|
Avlar poko es oro, avlar muncho es lodo |
|
Malan[y]o basin de oro ke vierte sangre de otro |
|
Oro marteado arelumbra |
|
Todo lo ke briya no es oro |
|
Azno, kon oro alkansa todo |
|
Las manos tokan oro, tokan i lodo |
|
Las manos son de oro i de lodo |
|
Li mitieron diente de oro |
|
Peza el oro, peza el plombo, peza el ombre mas ke todo |
|
Oro toka, lodo se le aze |
|
Kuando el oro avla a kada lengua akaya |
|
El oro es olvidadizo |
|
Oro es - ke oro vale |
|
Yave de oro avre kada dolap |
|
Ashuguar de oro i de marfil le yeve, kon todo mi esfuegra tuvo ke dezir |
|
orozo (fr.) adj. |
מאושר, ברוך, בר מזל |
happy |
|
Ken es el mazalozo akel ke se konsiente orozo |
|
ortiga f. |
סירפד, חרול |
nettle |
|
Zeris i fatigas, punchan komo las urtigas |
|
En enfloreser la ortiga, ya puncha komo enemiga |
|
otobus m. |
אוטובוס |
bus |
|
Si te asentas en el otobus a lado de una ermoza no la mires muncho es punchonoza |
|
otro adj. |
אחר, שונה, נבדל |
other |
|
Ken de otro aspera, se despera |
|
Echa otro guevo a la oya ke akel salio kaldudo |
|
Arremenda tu panyo, lu yevaz otro un anyo, arremendalo otra vez, lo yevaz otro un mez |
|
Abolta tu panyo - tura otro un anyo |
|
El Dio aharva kon una mano, apeyada kon la otra |
|
El Dio da a unos - para ke apiadan a otrus |
|
Le entro por un oyido, le salio por el otro |
|
El ken se viste de otros en medio la kaye lo desvisten |
|
Nes para ke salga otra vez |
|
La uva se empretese de ver la una a la otra |
|
Lo ke otro vistio a mi poko me turo |
|
Aharva otra puerta |
|
Azno ijo d'un otro! |
|
Borachon ijo d'un otro |
|
El ke guadra, para otros guadra |
|
El malor de unos aze el bonheur de otros |
|
Este es otro par de mangas |
|
El ke de otros espera, se dezespera |
|
El ke yoro por otros, se kedo sin ojos |
|
Korason, espejo di otro |
|
Los kurasones son espejos |
|
Falso, ijo d'otro |
|
otrun/o adj. |
נוסף, עוד אחד |
one more |
|
Kontentate di lo tuyo i no demandis nada di otr'uno |
|
ovedesiente adj. |
ממושמע, צייתן |
obedient |
|
Ama a tu patria i tu re, i sey obediente a tu le |
|
oveja f. |
כבשה |
sheep |
|
Oveja maha teta lo suyo i lo ajeno |
|
Enkomendar las ovejas al lovo |
|
Kien tiene ijos i ovejas, nunka le faltan keshas |
|
El lovo i la oveja siempre en la misma konseja |
|
ovra f. |
יצירה, עבודה, מעשה, מפעל; ארגון, אגודה; קופה |
creation, work, act, enterprise; organization, association; cash register |
|
Las ovras son kerensias |
|
Kada uno es ijo de sus ovras |
|
La ovra alava al maestro |
|
ovrar v. |
פעל, יצר, עבד |
to act, to create, to work |
|
El ke pensa bien i ovra prontamente, todo su vida va estar muy kontente |
|
oy adv. |
היום |
today |
|
Oy la mete, amanyana la kita |
|
Oy para mi, amanyana para ti |
|
Un punto oy, uno amanyana |
|
Echo de oy no lo deshes para manyana |
|
Asembra oy, para ke arikojes amanyana |
|
oya f. |
סיר, קערה, קדרה; כור היתוך |
pot, bowl, cauldron; melting pot |
|
Dinguno no save kualo ay in la oya, mas de la kuchara ke la minea |
|
A la papona no le buye la oya |
|
Kada uno echa un guevo a la oya |
|
Ninguno no inche la oya de otros |
|
Onde la oya sona algo ay |
|
Kada oya kere su sopa |
|
Echa otro guevo a la oya ke akel salio kaldudo |
|
Oya de muchos no buye |
|
oyir cf. oír |
|
|
|
Ken bate la puerta oye su repuesta |
|
El ken chafteya la puerta oye su repuesta |
|
pacha f. |
איזון (במשחק), פיפטי פיפטי |
balance (in a game), fifty fifty |
|
Tiene pachas de guma |
|
Ken te dio pachas, te dio mieles |
|
Tiene pachas largas |
|
Kada karnero por su pacha s'enkolga |
|
Kada uno enterro al padre komo kijo, Djoha lo enterro kon la pacha de afuera |
|
Los ke no tienen kavesas tienen pachas |
|
El ke no tiene mioyu, tieni pachas |
|
padrasto/padrastro m. |
אב חורג; אב הנוהג כאב חורג |
stepfather; a father who acts as a stepfather |
|
Tiene padre padrasto, madre madrasta, i ninguno de korason |
|
padre m. |
אב, אבא |
father |
|
Ken mi dio al padri, ke non mi de al ijo |
|
Kuando da el padre al ijo, rie el padre i rie el ijo; kuando da el ijo al padre, yora el padre, yora el ijo |
|
Venid padre, vos embezare a azer ijos |
|
Ken fue el padre, ke no seya (i) el ijo |
|
Ken padre i madre mira, el Dio l'alarga la vida i la salu |
|
Padre i madre es una vez |
|
El padre del novio trusho muncho |
|
Matan a el padre i tornan por la madre |
|
Ijas paresan a ermanas de padre |
|
Temprano o tadre onora tu padre |
|
De lo barato s'emprovesio mi padre |
|
Ijo fuites, padre seras, lo ke izites te aran |
|
Mas vale ke yore el ijo de lo ke el padre |
|
Bien de mi padri sto komiendo |
|
La maldesion de padre i de madre non ankalsa |
|
Aki disho mi padre, aki disho mi madre |
|
Buenas dotrinas de padre i madre les kresen en sus ijos muncho hayre |
|
Desha padre i madre, i vate kon el marido |
|
Ande no ay madre no ay ni padre |
|
Muncho trusho el padre de la novia |
|
La rikeza de tu padre parti no vale |
|
En los brasos de su padre, en pechos de su madre, komo la roza kuando se avre ansi asemeja el ombre |
|
Bienes de mi padre tapan mis korkovas |
|
Ken bushka al padre, topa a la madre |
|
El papu del padre |
|
Un padre para diez ijos, no diez ijos para un padre |
|
El papu del padre ke se echo kon la madre |
|
paga f. |
שכר, תשלום, משכורת, תגמול, גמול, תמורה, פרעון |
salary, payment, reward, recompense, return, repayment |
|
Buen amigo i mala paga |
|
Kuando azis bundad a la djenti non asperis paga |
|
Kada su paga desha su pataka |
|
pagador/dera n. |
שלם, גזבר; משלם |
cashier, treasurer; paying |
|
Del mal pagador, afilu piedras |
|
Mal pagador, buen rikavdador |
|
El ke es buen pagador, nunka sale devdor |
|
El buen pagador es patron de bolsa ajena |
|
Eskuzas de mal pagador |
|
pagar v. |
שילם, פרע, פרע את החשבון, שילם שכר ל- |
to pay, to pay off, to pay off the bill, to pay wages to |
|
El ke paga - chufla |
|
Kien paga sus devdas, se enrikese |
|
Lo ke pagas esto resives |
|
El Dio no paga en Shabat |
|
Pagado non ay in esti mundo - lo kue azis estu topas |
|
No te endevdes mas del karar porke no puedes nunkua pagar |
|
Tomates enprestado i no pagas mas no resives nada |
|
Lo fiado es dos vezes pagado |
|
Ken fuye de un komercho paga dos |
|
Lo olvidado, ni agradecido ni pagado |
|
Paga lo ke deves saves lo ke tienes |
|
Lo fiado kale ser pagado |
|
La karedad siempre paga |
|
Tente klavo asta ke me pago |
|
Mil penserios no pagan una devda |
|
Djustos pagan por pekadores |
|
Lo ke izo el fierrero ke lo page el teshidor |
|
paja f. |
חציר, שחת, קש, תבן; קשית; כינוי לאוכל תפל וחסר טעם |
hay, straw; a nickname for bland and tasteless food |
|
Fuego i baraja no se amatan kon paja |
|
El azno trae la paja i el se lo kome |
|
El aogado se apanya de la paja |
|
Aznu enkargado de paja |
|
Una paja detiene un molino |
|
paladar m. |
חיך |
palate |
|
Kamina el karkanyal si ambeza il paladar |
|
Kada moko para su paladar es dulse |
|
Kada uno avla a savor de su paladar |
|
palasio m. |
ארמון, טירה, פלטין; היכל, דביר |
palace |
|
In palasio skuro, klarida no entra |
|
Mas vale kaza estrecha ande reina la alegria ke un palasio ancho ande yoran |
|
Ken ve el palasio del rey, derroka su kaza |
|
palavra f. |
מילה, דיבור, כשרון הדיבור; שפה; מונח |
word, speech, eloquence; language; term |
|
Palavra dulse avre puertas de fierro |
|
Kon buenas se avren las puertas de fierro, kon malas ni de palo |
|
Mi palavra leviana ensima d'el |
|
La palavra buena del marido ingodra por el oido, la negra entrekese i no parese. |
|
A palavras nesia, oidos sordo |
|
Las palavras en su ora, valen mil dukados |
|
Si la palavra es paras, la kayadez es oro |
|
Una palavra, una parsandata |
|
Buenas palavras son valutozas |
|
Munchas feridas fasil se kuran, feas palavras non se olvidan |
|
Bokado grande engluta, palavra grande no kitas de boka |
|
Al entendedor, pokas palavras |
|
La kavesa ti aromp[i]o - la palavra non |
|
Mas duele la palavra del amigo ke la kuchiyada del enemigo |
|
La mijor palavra es la ke no se avla |
|
Al benadam la palavra, azno el palo |
|
El muerto save todo, mi palavra levyana enriva d'el |
|
De todas las palavras no se incha una kashka d'alviyana |
|
La mujer kon pokas palavras non avla munchas bavajadas |
|
Salud es una chika palavrika |
|
Si tu pan no me arto tu palavra me kontento |
|
palavrada f. |
עלבון, קללה |
an insult, a curse |
|
Mas pasa malas kuchiyadas ke malas palavradas |
|
paliko m. |
מקלון, קנה, גבעול; אטב, מקל כביסה |
small stick, reed, stalk; clothespin |
|
Apritadiko i enkojidiko, i un paliko en el kuliko. |
|
El paliko vedre se endirecha |
|
Adova paliko - se aze ermoziko |
|
palma f. |
כף יד; דקל, תומר, תמר |
palm, hand; date palm |
|
Kon una mano no se da palmas ama kon dos se pueden konfortar almas |
|
Meter la alma en la palma |
|
Eskrito esta en la palma lo ke tiene de yevar l'alma |
|
palmo m. |
טפח |
hand breadth |
|
De el al Dio, un palmo |
|
De mano a mano kreska un palmo |
|
Londje de mi un palmo makar a mi ermano |
|
palo m. |
מקל, אלה, מטה, מוט, כלונס; עץ (החומר) |
a stick, a club, a staff, a pole, a stake; wood (the material) |
|
Palos kontados no duelen |
|
El palo salio de Gan Eden |
|
El palo salio de Geinam para enderechar al benadam |
|
Al benadam la palavra, azno el palo |
|
El ke da la erensia en vida, merese palos |
|
En kazal sin perros, la djente va sin palos |
|
Menta el malo, apareja el palo |
|
Kreser palos, para ke vos aharven |
|
Lu akulio kon siete palus i galechas |
|
Te amostrare de kual palo se aze la kuchara |
|
palomba/paloma f. |
יונה |
pigeon |
|
Si a tu ventana yega una palomba avrila kon repozo i dile ke entra |
|
palto (t./gr.) m. |
מעיל |
Coat |
|
Si tomas de todos un iliko te lavoras un paltiko |
|
La kamiza es mas serka del palto |
|
pan m. |
לחם, פת |
bread |
|
Mas vale pan kon amor ke gayina kon dolor |
|
Pan i kezo kon savor, i non gayna kon dolor |
|
La komio komo el pan blanko |
|
Buena komo el pan |
|
Pan de ayer, karne de oy, vino de un anyo azen al ombre sano |
|
Este pan para este kezo |
|
Es pan i kezo |
|
Echa tu pan a la mar, un dia lo toparas |
|
Mi pan i mi peshkadiko |
|
Komio pan i sal, si kayo a la mar |
|
Komer pan i sal, ma kon salud |
|
El pan de la vezina es melezina |
|
Pan i kezo i dos kandelas |
|
El amor es dulse ma kon pan |
|
Ni meza sin pan, ni armada sin kapitan |
|
Si lavoras por pan bayat todo va salir muy sakat |
|
Onde no ay konducho, entra pan mucho |
|
Ken korta pan no ve Ganeden ni Giinam |
|
Ke steiga en kaza, pan no demanda |
|
Zingano ke vido pan |
|
Si tu pan no me arto tu palavra me kontento |
|
Pan i panderiko |
|
Un pan en el pecho, ni arto ni ambierto |
|
Un buen proverbio es pan provecho |
|
La pasensia es pan i sensia |
|
panarís/panariz m. |
מורסה, פארונקל; אבעבועה בקצה החוטם |
abscess; blister on the tip of the snout |
|
Todo tieni Uriko, asta panaris al kuliko |
|
Mas vale parir i no un panaris |
|
pandakley (gr.) m. |
אדם פסימי הרוטן ומתלונן בלי הרף |
a pessimistic person who grumbles and complains constantly |
|
Ande va la panda va kon sus dolores |
|
pandero m. |
תוף מרים, טמבורין |
Miriam drum, tambourine |
|
Panderiko muevo, tres dias a la pader |
|
Kien tiene dinero sona el pandero |
|
Pan i panderiko |
|
panyo m. |
בד, ארג, אריג; לבוש |
fabric; clothing |
|
En panyos finos kayen manchas |
|
Los panyos dan onores |
|
El ke viste de mal panyo, dos vezes se viste al anyo |
|
Arremenda tu panyo, lu yevaz otro un anyo, arremendalo otra vez, lo yevaz otro un mez |
|
Abolta tu panyo - tura otro un anyo |
|
Akeyos kanyos trayen en estos panyos |
|
papa m. |
אפיפיור |
Pope |
|
El papa no se kaza, de kuentos se pasa |
|
papá m. |
אבא |
father |
|
Si mi papa si murio las mintiras non si yivo |
|
papel m. |
נייר; שטר כסף |
paper; money banknote |
|
'Sta asperando kon ojos de papel |
|
Las maldisiones son komo los papeles, ken los echa los rekoje |
|
No ay mejor testigo ke el papel eskrito |
|
No ay ni tinta ni papel lo kue yevo |
|
papeliko m. |
פיסת נייר; ברפואה עממית: אבקת תרופה ארוזה בפיסת נייר |
piece of paper; in folk medicine: medicinal powder |
|
Un papiliko es un sataniko |
|
papo m. |
זפק, מוראה; קיבה |
goiter; stomach |
|
Uno en papo, otro debasho el sovako |
|
Di kuando pari i lichi, mi papu no enchi |
|
A poko poko se inche el papo de la gayna |
|
A papo ke keres, a boka ke demandas |
|
Ken tiene el ojo vazio, nunka el papo no inche |
|
papón/o adj. |
לקקן, זללן, גרגרן |
a glutton |
|
A la papona no le buye la oya |
|
papú (gr.) m. |
סבא; ישיש |
grandfather; old man |
|
El papu del padre |
|
El papu del padre ke se echo kon la madre |
|
par adj. |
זוגי; שווה, שווה ערך |
dual; equal, equivalent |
|
Este es otro par de mangas |
|
Pares i nunes son suyas |
|
Anke tienes kuatro pares de ojos, es muy muy dificil de ver piojos |
|
Kada par kon su parigual |
|
para prep. |
בשביל, למען, כדי ש-, ל-, לכיוון, לקראת |
for, in order to, to, towards |
|
Echo de oy no lo deshes para manyana |
|
El ke pelea para kazar non tiene tienpo de espozar |
|
El konsejero da konsejo para mal |
|
Asegun no keres mal para ti, no keres mal para tu kompanyero |
|
Azno batal provecho para el vizindado |
|
Echar la fez para pelear |
|
Este pan para este kezo |
|
Echa el pese chiko para aferar el grande |
|
Asembra palos para ke te aharven |
|
Asembra oy, para ke arikojes amanyana |
|
El selo se dio para los ermanos |
|
El sodro para mal oye |
|
Ken mal pensa - para si lu pensa |
|
El viejo non se kere murir, para mas ver mas sentir |
|
Del tejado para ariva es suyo |
|
Dame alas para bolar |
|
Ermano para dia malo |
|
Arrekojo Shimshon para han Moshon |
|
Kien mucho suve, es para kaer |
|
Los anyos son para el konsejo, las aksiones para el mansevo |
|
Despartio Djoha, para si lo mas |
|
Poko avlar - salud para el puerpo |
|
Ver i riir - poko avlar - salud para el puerpo |
|
Aharva al azno para ke entiende el patron |
|
Bivir dias para ver maraviyas |
|
El ke guadra, para otros guadra |
|
Manda para tres, ke l'otro kedo en kaza |
|
Ni para bivos onrar, ni para muertos abidugar |
|
Kon este ke vo i mato tres me manka para kuatro |
|
Il ke desha para manyana topa danyo en el kamino |
|
Mazal basho el ke tenga ke rovar para komer |
|
Poko komer, salud para el puerpo |
|
Mas poko saver - salud para el puerpo |
|
Kuando muncho eskurese es para amaneser |
|
Para nada, kaldo de avas |
|
La rikeza de tu padre para ti no vale |
|
Guadra las paras para dia malo |
|
Kada moko para su paladar es dulse |
|
Nes para ke salga otra vez |
|
Marido sin paras, ke si echa siniza a la kavesa |
|
Kada uno trave la kuedra para onde el |
|
Ke bive el riko, para ke non se muere el prove |
|
Kanta gayiko para bueno |
|
pará (t.) f. |
מטבע עות'מני; כסף |
Ottoman coin; money |
|
La para kita loko al ben-adam |
|
Guadra las paras para dia malo |
|
Kita la para de la piedra |
|
Las paras van ande las paras |
|
La para va i viene |
|
Mal de paras no es mal |
|
Ke se riigan de mi punto i no de mi para |
|
Si la palavra es paras, la kayadez es oro |
|
Meoyo kon paras no se merka |
|
Gameo por una para es muncho kuando no esta la para |
|
Bela ke se eskapa kon paras, no es bela |
|
paradizo (it.) m. |
גן עדן; כינוי למקום נעים ומלא קסם |
paradise; nickname for a pleasant and magical place |
|
Empeso su viaje eterno a el paraiso |
|
pardón (fr.) f. |
סליחה, מחילה, כפרה |
forgiveness, atonement |
|
Ni peka ni demanda pardon |
|
pared/paré m. |
קיר, כותל |
wall |
|
No avlas muncho ke las paredes tienen oyido |
|
Una pader rota tura mas muncho de una sana |
|
El kantaro roto tura mas muncho del rezio |
|
Antes ke me yamen burracho, me apego a la pare |
|
No te mato mujer, si no te apreto a la pare |
|
Kuando las manos no tokan, las paredes lo echan |
|
Panderiko muevo, tres dias a la pader |
|
Todos s'aferran kon la pader basha |
|
Se va el oro i el aver, keda el kanyo a la pare |
|
Ken buena pader tiene, buenu se arima |
|
parentera f. |
הקרובים, בני המשפחה |
relatives, family members |
|
Avlo la novia de mala manera, entinyo toda la parentera |
|
pareser m. |
מראה, הופעה; עמדה, דעה, שיפוט |
appearance; position, opinion, judgment |
|
Si te okupas muncho en el pareser te vas a engrandeser mankura de ser |
|
Lo bueno i lo negro se veya al pareser |
|
pareser/se v. |
דמה, נדמה, נראה כ-; הופיע |
to resemble, to appear as; to appear |
|
Ken sosh vos ke paresesh a muzos |
|
La palavra buena del marido ingodra por el oido, la negra entrekese i no parese. |
|
Marido viejo si echas a la kama paresi a un gato |
|
Kada una miri la limpieza kifi li plazi kifi li pareska |
|
Anke todo en siendo chiko parese linpio, el elefante aun ke es grande es suzio |
|
Ijas paresan a ermanas de padre |
|
El komer si no engordese bien parese |
|
La gayna del vizino le parese pato |
|
I al loko le paresa |
|
Kada uno e uno a los suyos parese |
|
Lo eskupieron en la kara, le paresio luvia |
|
El viejo le parese el mundo mal echo, el djoven ve el mundo kon muncho prometa |
|
parida f. |
יולדת |
giving birth |
|
Il tiempo i la parida es in un punto aribulvida |
|
paridera f. |
יולדת, ולדנית |
giving birth, often gives birth |
|
La noche es paridera |
|
pariente m. |
קרוב, קרוב משפחה; מקורב |
relative, close relative; close friend |
|
Kon parientes ke no tengas dar i aver |
|
Kon parientes d'enfrente |
|
Parientes i ajos, ensembralos ralos |
|
Mas vale dientes ke parientes |
|
Mas vale un amigo ke parientes i primo |
|
Una vezina buena, vali mas de una ermana |
|
Dientes akonantan parientes |
|
Ham di mi ham, parienti di mi karkanyal |
|
Kien konsuegra kon parientes, apreta los dientes |
|
Mas vale ajenos ke parientes |
|
parigual adj. |
דומה, תואם, בן זוג, כפיל |
similar, compatible, partner, stuntman |
|
Kada par kon su parigual |
|
parir v. |
הוליד/ילדה |
to give birth |
|
Tres pari, tres movi, i kon mi kara limpia sali |
|
La vezina pario, a mi me se apego |
|
Lo ke non pari non biva |
|
No ay ken se duele mas de la ke pare |
|
Kien no pario, no se dolorio |
|
De kuando pari mi papo no enchi |
|
Pari kolevros para ke me kiten los ojos |
|
Poko parir, muncho luzir |
|
No ay madre mas de la ke pare |
|
Mas vale parir i no un panaris |
|
Bendichas tripas de madre, ke esto parieron |
|
Akeya madre ke pario kulevros yine demando por eyos |
|
Una madri pario kulevra - ine se abulto pur eya |
|
Al ke el Dio le kere bien, la perra le pare puerkos |
|
Unas paren, otras beven los kaldos |
|
Lo ke pare la gata - gatikos |
|
Kanta manyera ke no pario |
|
Ken pario ke mesha, ken kresio ke tesha |
|
Echarse a parir es echarse a la muerta |
|
parra (2) f. |
גפן |
vine |
|
Kome la uva i non demandes de ke parra es |
|
pars(h)andata (ebr.) f. |
רשימה ארוכה חסרת טעם; מכתב גדוש פרטים |
a long, pointless list; a letter full of details |
|
Una palavra, una parsandata |
|
parte f. |
מנה, חלק; אזור; צד |
portion, part; area; side |
|
El ojo kere ver su parte |
|
Djoha no piedre parte |
|
Kada koza tiene dos partes |
|
El haham no djuzga sin saver de las dos partes |
|
No digas por ken votates porke todos se pelean keren partes |
|
Gueso ke te kayo en parte, yevatelo kon grande arte |
|
Ken esparte se keda sin parte |
|
Kual es el riko el ke se akontenta kon su parte |
|
Kontentate kon la parte ke te dio el Dio |
|
parto m. |
לידה |
birth |
|
Ni luvia sin truenos, ni parto sin dolores |
|
parvenir/se (fr.) v./v. refl. |
הגיע ל-, הצליח ל- |
to reach, to succeed in |
|
Sin sufrir no ay ni parvenir, ni avenir |
|
Sin lavorar por tu porvenir es muy yuch de topar tu avenir |
|
pasa f. |
צימוק |
raisin |
|
Es pasa de miel |
|
pasada f. |
מעבר; שכחה |
passage; oblivion |
|
Prime dar de pasadas |
|
pasadía f. |
חיים, אורח חיים, תקופת חיים; תקופה קשה בחיים; מאורעות היום |
life, lifestyle, period of life; difficult period in life; current events |
|
No alaves al dia antes de su pasadia |
|
pasado adj. |
שחלף, שעבר |
that passed |
|
Aguas pasadas no molen molino |
|
Todo lo pasado es olvidado |
|
Por lu pasado no ay rimediu |
|
La vida es komo la solombra pasada |
|
pasar v. |
עבר, חלף, חצה; בילה |
to pass, to pass by, to cross; to spend time |
|
Kieres pasar bien kon tu vezina? Toma vedra, azela me[n]tira |
|
Pasa punto, pasa mundo |
|
Lo ke pase - pase; lo ke tengo de pasar no se |
|
El apio por ande pasa no embarasa |
|
Ken finye i amasa todo pasa |
|
Ken es el mediko, akel ke pasa los males |
|
Mas presto pasan malas kuchiyadas ke malas palavradas |
|
Kalavasa por onde pasa non enbarasa |
|
Mas fuerte es de pensar ke de lo pasar |
|
El rio pasa, la arena keda |
|
Si pasas un aksidente i kedas bivo dizen tiene azete de bivir |
|
Todo pasa por este mundo, guay onde pasa |
|
Lo muncho paso lo poko kedo |
|
Ken no paso mar, no save lo ke es mal |
|
El amor aze pasar il tiempo i el tiempo aze pasar il amor |
|
No ay savio mas del ke lo pasa |
|
pasarse v. refl. |
קרה, התרחש; הלך לו, הסתדר |
to happen, to occur; t went well for him |
|
El papa no se kaza, de kuentos se pasa |
|
En Tiria, kuando no ay pishkado, se pasan sin pishkado ! |
|
pasearse v. refl. |
התהלך, הלך לטיול, טייל, שוטט, הלך בטל, טייל להנאתו |
to walk, to go for a walk, to stroll, to wander, to walk idly, to stroll for pleasure |
|
Kien no save enadar no se pasea por la uria de la mar |
|
pasensia f. |
סבלנות, אורך רוח |
patience |
|
La pasensia dama kere bien rijida, porke es una koza ke toka la vida |
|
Kon pasensia dezaze la piedra, sin pasensia todo es medra |
|
Azer la pasensia del guerko |
|
Kien pasensia terna, de la oja del arvol vestira |
|
Kon pasensia i penar - alkansas tu vida salvar |
|
Pasensia, piojo ke la noche es larga |
|
Para el bien se kere sensia, i para el mal pasensia |
|
El mas buen mediko es la natura, el tiempo i la pasensia |
|
En ora de tu ravia ten pasensia |
|
Ken es el baragan el ke aze pasensia en la ora de su ravia |
|
Kuando el malor viene tomalo a pasensia |
|
El ke muchigua su sensia save muchiguar pasiensia |
|
Yeno de sensia ma sin pasensia |
|
La fin de la pasensia es la salvasion |
|
El povre sin pasiensia es komo una lanpa sin azeite |
|
La pasensia es pan i sensia |
|
Si keres salvar del sospecho, ten pasensia i veras lo derecho |
|
La sensia i la pasensia abate al enimigo |
|
Sin la pasiensia no ay konsiensa |
|
pasensiozo adj. |
סבלן, סבלני |
patient |
|
Los pasiensiozos son kerensiozos |
|
El mundo pertenese al pasiensozo, tambien a el ombre ke es konsienzudo |
|
paseo m. |
טיול, מסע; טיילת |
trip, journey; promenade |
|
Banyo solo, paseyo kon djente |
|
pashariko m. |
ציפור קטנה; דרור הבית, אנקור; כינוי לבחורה פזיזה ושטחית |
a small bird; a house sparrow; a nickname for a reckless and superficial girl |
|
Pashariko de montanyas |
|
Por miedo de pashariko no ensembrar trigo |
|
Una roza no aze korona i un pashariko no traye la primavera |
|
pásharo/pasharó m. |
ציפור, עוף |
bird |
|
Una patada de leon vale sien de pasharo |
|
Poko a poko el pasharo aze su nido |
|
pasión f. |
סבל, כאב, מכאוב, ייסורים; תשוקה עזה, תאווה, חשק, להיטות |
suffering, pain, anguish; intense desire, lust, desire, eagerness |
|
Mejor yantar de verdura i sin pasion ke bue(y) engordado kon aborrision |
|
paskua f. |
פסח; חג |
Passover; holiday |
|
En Purim los gastes son lo ke son ma kuando viene la Paskua ay gastes |
|
paso (1) m. |
צעד, שעל; מידת צעד; הליך; תוקף; שם טוב, יוקרה; זכות מעבר, כרטיס מנוי בתחבורה ציבורית |
step; measure of step; procedure; validity; good name, prestige; right of passage, public transportation pass |
|
Kuando kastigas a tu kriatura i se aze korlado, tien aftaha ke va (a) partir en pasos derechos |
|
Az el paso sigun el pie |
|
pastel m. |
בצק, עיסה; פשטידה; פסטל, ציור בצבעי פסטל |
dough; pie; pastel, pastel painting |
|
Pasteliko i banyo no manken todo el anyo |
|
Kara de pastel |
|
pasuk (ebr.) m. |
פסוק |
verse |
|
Entre pasuk i piedras |
|
patada f. |
עקבות; בעיטה; נקישת עקבים; צעד, שעל; רקיעה |
footsteps; kick; click of heels; step; stamping with feet |
|
Una patada de leon vale sien de pasharo |
|
De su patada verash hayre |
|
pataka (t.) f. |
מטבע עות'מני |
Ottoman coin |
|
Kada su paga desha su pataka |
|
patata f. |
תפוח אדמה |
potato |
|
De mi patata no tengas olgansa |
|
patika f. |
ברווזה |
duck |
|
La boka le va komo el kulo de la patika |
|
patlear/patleyar (t.) v. |
פוצץ, ניפץ; התבקע, התפוצץ; ירה |
to blow up, to shatter; to burst, to explode; to shoot |
|
'Sta un friyo ke la piedra patleya |
|
La piedra patlea, l'alma no |
|
pato m. |
ברווז |
Duck |
|
La gayna del vizino le parese pato |
|
Gato por pato |
|
Pato enkantado |
|
De gato a pato |
|
pátria f. |
מולדת |
homeland |
|
Ama a tu patria i tu re, i sey obediente a tu le |
|
patrón m. |
אדון; מעביד, מעסיק, בוס; בעלים; תומך |
patron |
|
El ke es patron de gaava en tiempo piedre su atslaha |
|
Patron de mil puerkos |
|
Ditenti buton, asta ke te vas ande el patron |
|
Aharva al azno para ke entiende el patron |
|
El ke merka del ladron en tienpo lo aze su patron |
|
Dada i mamada, patron de mil puerkos |
|
Maldision sin razon se va a su patron |
|
El buen pagador es patron de bolsas ajenas |
|
Antes ke se alevante el patron, se alevanta el morador |
|
Onra al azno paramor de su patron |
|
Yerro del mediko, veluntad del Patron del mundo |
|
A la gayna del patron no se dize kish |
|
pavor m. |
אימה, בעתה, פחד |
horror, anguish, fear |
|
Los bienes ke azen por pavor non tienen dorada nin valor |
|
paz f. |
שלום |
peace |
|
Kuando estan en pas la suegra i la nuera? Kuando el azniko suve la eskalera |
|
Entre la pas i la gerra, guay del ken la yeva |
|
Un buen pleito trae una buena paz |
|
La paz del kolevro |
|
Ken mete pas entre marido i mujer, merese garredon |
|
Si paz en kaza manka, el chorro de amor manka |
|
Si paz no existe, se pasa la vida triste |
|
pazí/pazil (t.) m. |
תרד, תרד ההרים |
spinach, mountain spinach |
|
A Siluan pazil |
|
pecho m. |
שד, דד, חזה, חיק; חזיה גברית |
breast, chest, bosom; waistcoat |
|
Un pan en el pecho, ni arto ni ambierto |
|
La boka de madre maldize ma su pecho bendize |
|
En los brasos de su padre, en pechos de su madre, komo la roza kuando se avre ansi asemeja el ombre |
|
pedador m. |
עכוז, ישבן, אחוריים |
buttocks |
|
De dados i pedados Djoha kazo al ijo |
|
pedant/e adj. |
נוקדן, נקרן, פדנט |
pedant |
|
El pedante nunka es buen profesor |
|
pedar/pedarse v./v. refl. |
נפח, נתן נפיחה |
to fart |
|
Aharva kulo ke no pedo |
|
Dichozo kulo ke no pedo |
|
pedaso m. |
חתיכה, נתח, חלק, מנה, שבר |
piece, chunk, portion, fraction |
|
Es un pedaso de karne kon dos ojos |
|
Toma un pidaso di pan, echalo a la mar, un dia lo toparas |
|
De grandeza se kaya a pedasos |
|
pedo m. |
נפיחה |
fart |
|
Ijo pedo, vate tadre, torna presto |
|
El Dio mos guadre de pedo de vieja i de ayre de kaleja |
|
El kien se eskonde detras de un dedo non puede eskonder detras de un pedo |
|
La novia por se engrasiar icho un pediko |
|
pedrer v. |
איבד |
to lose |
|
El ke guad(a)ra malkerensia kon tiempo piedre su sensia |
|
Merkader de la yaga ke siempre piedre i nunka gana |
|
Kien poko kapital tiene, presto lo piedre |
|
Ken perye en el kumar gana en el amor |
|
Entre la madre i la komadre lu piedren al ijo |
|
Entri la madre i la komadri dierun al kriu en basho |
|
De bien i de visio perdi el ofisio |
|
Ken todo kere, todo piedre |
|
Ken buen mazal tiene nunka lo piedre |
|
Ke moso va pedrer mi amo por un poko de agua |
|
El ganar i el perder son haverim |
|
El ke es kyutuk no piedre soluk |
|
Los ojos pedri, las pestanyas vo buskar |
|
El ke kere lo muncho piedre i lo poko |
|
Djoha no piedre parte |
|
Avlad la verdad, perded la amistad |
|
pedrerse v. refl. |
תעה, איבד דרכו, הלך לאיבוד; איבד כל כספו; איבד שמו וכבודו |
to go astray, to lose one's way, to get lost; to lose all one's money; to lose one's name and honor |
|
Amigo ke no sirve i kuchiyo ke no korta i ke si piedri, no importa |
|
Lo ke se aprende en la kuna nunka se piedre i sienpre dura |
|
En azer bien nunka se piedre |
|
pedrido adj. |
אבוד; שאיבד דרכו; מופסד |
lost |
|
La geyna por kaminar muncho fue pedrida |
|
Lo deshado es pedrido |
|
Estonses es el bien konesido, kuando es perdido |
|
El ke esta vendido sin dubio es perdido |
|
El konsejo ido sienpre es perdido |
|
Guay del ke va detras de lo perdido |
|
pedrisko m. |
ברד |
hail |
|
Le 'sta koriendo piedra i pidrisko |
|
peinar v. |
סירק |
to comb |
|
El ke tieni barva ya topa penye para pinyarla |
|
No se viene a peinar a uno ke no tiene kaveyos |
|
peine m. |
מסרק |
comb |
|
El ke tieni barva ya topa penye para pinyarla |
|
pekado m. |
חטא, עוון |
sin,crime |
|
Pekado en su alma |
|
Fuye del pekado, no entres en arriva |
|
Kita la kavza, kita el pekado |
|
Para ke no kayas en pekado |
|
Si tu non puedes los pekados rezistir, akonanta ke nasimos para sufrir |
|
Si tu keres aremendar tus pekados akodrate de las leyes enkomendados |
|
Ya enchites la mezuza de todos pekados |
|
El ke bushka panasea es pekado i manzia |
|
Pekado atorgado, medio perdonado |
|
Akuzar al ke non aruvo, azes mas grande pikado del ladron ke non es ladron |
|
pekador/dera n. |
חוטא; עבריין |
sinner; criminal |
|
Pagan djustos por pekadores |
|
pekar v. |
חטא, עבר עבירה |
to sin, to commit a crime |
|
Ni peka ni demanda pardon |
|
Ken no da kon Israel, peka kon Ismael |
|
Tienes de komer, no, tienes de pekar, si |
|
La puerta avierta i el djusto peka |
|
Dizen ke kon la mujer enpeso el pekar ma por esta kauza onbre non va eskapar |
|
pekenyo adj. |
קטן, זעיר, דל ערך |
small, tiny, of little value |
|
La flor mas pekenya mira, i el poder de el Dio admira |
|
pela f. |
קילוף; מריטת שער; נשירת שער |
peeling; hair plucking; hair loss |
|
De un karnero no ay dos pelas |
|
pelado adj. |
מקולף; מסופר, מגולח, שגילח שערו; קרח |
peeled; shaved; bald |
|
Moshiko pelado |
|
pelea f. |
קרב, מערכה, מלחמה, התכתשות |
battle, war, quarrel |
|
Fuyo de la peleya kayo en la gerra |
|
pelear v. |
נאבק, נלחם; רב |
to struggle, to fight; to quarrel |
|
El ke pelea para kazar non tiene tienpo de espozar |
|
Sali, mana, peleare yo por vos |
|
De onde sos, de onde venis, vengamos a pelear |
|
Echar la fez para pelear |
|
No digas por ken votates porke todos se pelean keren partes |
|
Matavos i no vos peleyesh |
|
Un bueno i un negro no peleyan |
|
Kon los grandes non peleo, me plaze estar muy rezio |
|
pelishko m. |
צביטה |
pinching |
|
Echa el pelisko i skonda la mano |
|
pelo (1) m. |
עצירת חלב אצל מינקת |
breaking of milk in a nursing mother |
|
Es pelo hairsis |
|
La suegra kon la nuera, komo la samara vieja ke tiene pelo i non kalienta |
|
Todos saven kuzir samara, ma los pelos embarazan |
|
Al haragan los malos pelos embarasan |
|
Mujer puede trokar kolor de su pelo ama nunka el karakter de su selo |
|
Ay barvas ke kada pelo es un ilo de oro, i ay barvas ke no sierven ni para eskova de alimpiar |
|
Arrankar un pelo del puerko |
|
De un guerko, un pelo |
|
pena (1) f. |
מאמץ, טורח; צער, עצב, סבל, מכאוב, ענות, ענות; עונש |
effort, trouble; sorrow, sadness, suffering, pain, torment; punishment |
|
La pena del guerko |
|
En la mujer ermoza de tu vezino vale la pena de tener mucho tino |
|
Una ora de neglijensa kavza un anyo de grande pena |
|
Ombre akavidado no merese penas |
|
penar v. |
התאמץ, עמל; הכאיב, עינה |
to strive; to hurt, to torment |
|
Pena muncho kome poko |
|
Ken pena muncho todo la reviene |
|
Lokos penan, savios si lo gozan |
|
El kuerpo ke pena la alma, y la alma va penar al kuerpo |
|
Kon pasensia i penar - alkansas tu vida salvar |
|
péndola f. |
עט, עט נובע |
pen, fountain pen |
|
Damos i damos kon la pendola en la mano |
|
pendón m. |
נס, דגל |
flag |
|
Para mi pendon no ay komandon |
|
pensador m. |
חושב, הוגה, פילוסוף |
thinker, philosopher |
|
No seyas la Hana pensadora |
|
pensar/se v./v. refl. |
חשב, הרהר, הגה, העלה על הדעת; דאג |
to think, to ponder; to worry |
|
Ken muncho pensa no alkansa a Yerushalayim |
|
Lo ke pensa el amigo vaya al enemigo |
|
Pensar i avlar |
|
Antis ki agas, pensalo dos vezis |
|
Todo lo ke vas azer pensalo bueno i despues pasa a la ovra (Aranban) |
|
El ke pensa bien i ovra prontamente, todo su vida va estar muy kontente |
|
Pensando al invierno no se goza del enverano |
|
El mal viene sin pensar |
|
El ke mucho pensa, sin komer se echa |
|
Pensa lo negro, ke te venga lo bueno |
|
Ke pensava i ke me salio? |
|
El muncho pensar no sale a bueno |
|
En pensando a la vejes no gozamos de la manseves |
|
Ken es el puro i verdadero letrado, el ke pensa i mete tino en estudio |
|
Kuando el lovo mostra dientes non penses ke esta riente |
|
El ke pensa ke alkanso la sensia es nesio |
|
Lo ke boka non puede avlar el korason ya puede pensar |
|
Munchos ombres de mosedad non pensan en adversidad |
|
Avlar sin pensar es tirar sin apuntar |
|
El ke non save dubdar tanbien non save pensar |
|
Avla poko pensa muncho |
|
El ke kanta mal no pensa |
|
Antes de avlar pensa lo kue digas |
|
El meoyado lo pensa, el borracho lo dize |
|
El ke kome i pensa mete dos vezes la meza |
|
El dia ke no esperi vino el ke no pensi |
|
Si entras kon algunos en konversasion pensa bueno lo ke vas avlar |
|
Azer kozas sin pensar es salir a kamino sin pensar |
|
Pensar i no saver es una rama de la lokura |
|
Mas fuerte es de pensar ke de lo pasar |
|
El ke mal pensa, para si se lo pensa |
|
penserio m. |
דאגה; מחשבה |
worry; thought |
|
Mil penserios no pagan una devda |
|
peor adj. & adv. |
יותר גרוע, רע יותר |
worse |
|
Roga por este senyor ke no mos venga otro peor |
|
Niegar una falta es azer otra peor |
|
pepino m. |
מלפפון; (בקוביה: ) המספר אחת |
cucumber; (on a dice:) the number one |
|
Se alevantaron los pipinos i aharvaron al bahchavan |
|
Al bustandji no le puedes vender pepinos |
|
Kara de pepino |
|
Pepino varakli |
|
Ya va ver al gato kumer pipino |
|
Asombraron pipinos i salieron ravanos |
|
Li dieron un kulo de pipino |
|
pepita (2) f. |
מחלת עופות (יבלת/גידול על הלשון) |
fowl disease (wart on the tongue) |
|
Biva la gayina, biva kon la pipita |
|
pera f. |
אגס |
Pear |
|
La pera alavada sale guzaneada |
|
La pera no aspera |
|
La pera espera, la mansana es mas sana |
|
La pera no kaya leshos del peraso |
|
'Skojo todo peras mundadas |
|
Ken espera - koma la pera |
|
La pera buena se la kome el puerko |
|
A la pera dura, el tiempo la madura |
|
Kuando mas resta la pera en el peral, mas espera su buen mazal |
|
peral m. |
עץ אגס |
pear tree |
|
La pera no kaya leshos del peraso |
|
Kuando mas resta la pera en el peral, mas espera su buen mazal |
|
perdón m. |
סליחה, מחילה |
forgiveness, pardon |
|
El ke arrova ael ladron, siete anyos de perdon |
|
Si perdonar no kijeres, del Dio perdon no asperes |
|
perdonansa f. |
מחילה, סליחה |
forgiveness, pardon |
|
El ke demanda perdonansa no se espanta de verguensa |
|
perdonar v. |
סלח, מחל |
to forgive, to pardon |
|
Errar es umano i perdonar es divino |
|
Pekado atorgado, medio perdonado |
|
El pikado aturgado es medio pekado |
|
Si perdonar no kijeres, del Dio perdon no asperes |
|
pereshil m. |
פטרוזיליה |
parsley |
|
Fuimos del prishil, mos kresio en la nariz |
|
períkolo/kulo (it.) m. |
סכנה, סיכון |
danger, risk |
|
Kuando la vida esta en perikolo la valor del shabat es eskondido |
|
perkurar/se v./v. refl. |
התאמץ, השתדל, ניסה, טיפל ב- |
to strive, to endeavor, to try, to treat |
|
Perkura ayudarte a ti mesmo, i nunka dekolges de dinguno |
|
Kada ombre ke prekure de ser djusto i no kauze a ninguno danyo i dizgusto |
|
perla f. |
פנינה, מרגלית |
pearl |
|
Kita todo perlas de la boka |
|
Vender perlas a los bahehavanes |
|
permanente adj. |
קבוע, מתמשך, מתמיד |
permanent |
|
Palavras eskritas son permanente, ma palavras avladas son volante |
|
perra f. |
כלבה; בחורה זריזה היודעת להסתדר בחיים; אשה מופקרת |
bitch; a quick-witted girl who knows how to get by in life; a promiscuous woman |
|
Al ke el Dio le kere bien, la perra le pare puerkos |
|
perro m. |
כלב |
dog |
|
El perro es amigo del ben-adam, el gato es enemigo |
|
El perro no fuye de la boda |
|
Dingun perro no se fuye de la boda |
|
El Dio no kera perros gavyentos |
|
El perro grita grita, fine ke se kaya |
|
El Dio ke no de ni al perro de la kaye |
|
'Sta un perro kudus |
|
El perro ke ladra no modri |
|
Madre ser, perro ser |
|
Kon la mujer bive komo el gato i el perro |
|
Perro ke va modrer no amostra los dientes |
|
El ke ijos e ijas tiene kon perros i gatos konsuegra |
|
Ni gayos kantan, ni perros maoyan |
|
Por dinero balia el perro |
|
Konsejo de perro viejo |
|
Kazal sin perros, kamina sin palo |
|
El persigo perro save korrer sin yerro |
|
La kola del perro estuvo disiete anyos en la prensa i yene tuerta |
|
Boz de perros no se va a los sielos |
|
Mazal de perro |
|
A perro alokado no estesh ir al lado |
|
Se kudreyo komo el perro |
|
persivir v. |
הבחין, תפס, הבין, קלט, השיג |
To perceive |
|
El tiempo es el pusat ke el onbre resive, pasiensia es el mango para los ke persive |
|
persona f. |
בן אדם, איש |
person |
|
La persona asemeja a la mayimona |
|
Lo kel Dio azi, la persona no lo dizazi |
|
Persona ke aze gran mal, se topa en muy negro hal (T.) |
|
La persona en pleito se konose |
|
El selo i el dezeyo kita a la persona del mundo |
|
La manyana koma komo rey, a medio dia komo persona, la noche komo el ultimo prove |
|
La persona yeva mas ke el fierro |
|
Nada no engrandese la persona en ojos de enfrente kuanto una grande desgrasia ke le arriva |
|
Muntanya kon muntanya non se enkontran, persona kon persona se enkontra |
|
A la persona komo la konoses? Segun tu korason |
|
Lo ke la persona aze di negro, il Dio lo dizaze |
|
Persona reglada no se va ver nunka kriada |
|
perteneser v. |
היה ראוי ל-; היה שייך ל- |
to be worthy of; to belong to |
|
El mundo pertenese al pasiensozo, tambien a el ombre ke es konsienzudo |
|
perush (ebr.) m. |
פירוש, באור |
commentary |
|
Un darush i un perush por una kashka di tarmuz |
|
Pésah/Pesa (ebr.) m. |
פסח |
Passover |
|
Purim, Purim lanu, Pesah en la mano |
|
Kada koza en su tiempo, i la masa en Pesah |
|
La ija i el Pesah nunka se atema |
|
Pesah - paras sin heshbon |
|
peshe (port.) m. |
דג |
fish |
|
El ke paya el peshe adelantado se lo kome fedido |
|
Echa el pese chiko para aferar el grande |
|
Despues de peshe, tosigo es la leche |
|
peshkado m. |
דג |
fish |
|
El peshkado grande engluta al chiko |
|
El peshkado esta en la mar aki azemos el bazar |
|
Peshkado bivo |
|
De la kavesa guele el pishkado |
|
Pishkadu i musafir por dos dias, el treser se guelen |
|
Pishkado komo - haiver no komo |
|
En Tiria, kuando no ay pishkado, se pasan sin pishkado ! |
|
Mi pan i mi peshkadiko |
|
El peshkado es mudo siendo no tiene (rea) polmon |
|
peshkesh /peshkish (t.) m. |
מתנה; מתנה הניתנת לבנאים עם יציקת הגג; מתנה לכלה ביום חתונתה |
a gift; a gift given to the builders when the roof is poured; a gift to the bride on her wedding day |
|
I al re le save el peshkesh ser estimado |
|
peskerir v. |
חקר, ביקש, חיפש |
to investigate, to ask, to search |
|
Novios i novias peshkires de meza |
|
peskueso m. |
עורף, מפרקת, צואר |
nape, neck |
|
El leon tiene piskueso godro porke se lo aze todo kon su mano |
|
pestanya f. |
ריס; אישון, בבת עין |
eyelash; pupil |
|
Los ojos pedri, las pestanyas vo buskar |
|
Por una kastanya kita la pestanya |
|
pez m. |
זפת |
tar |
|
A la vejes, kuernos de pes |
|
pezar (1) v. |
שקל |
to weigh |
|
Peza djusto i amezura djusto |
|
Peza el oro, peza el plombo, peza el ombre mas ke todo |
|
Ande el pie del djidio peza, yerva no kresa |
|
Es punto de masapan, avlar i pezar |
|
pezeta f. |
מטבע ספרדי |
Spanish currency |
|
Amor i pezates (pezetas) i fuersa en las bragetas |
|
pezgado adj. |
כבד, כבד משקל, מעיק; כבד תנועה, מגושם; בלתי נסבל בשל פדנטיות; מטומטם, טיפש; חמוּר |
heavy, weighty, oppressive; cumbersome, clumsy; unbearable due to pedantry; stupid; severe |
|
Lo enteraron en el kampo del pezgado suenyo |
|
pezo m. |
מאזנים, משקל; משקולת |
scales, weight; sinker |
|
La mano pezo no tiene |
|
piadad f. |
רחמים, רחמנות, חמלה, חסד; חסידות |
mercy, compassion, kindness; piety |
|
Ke se avra las puertas de las piadades |
|
piadozo adj. |
רחום, רחמן, חסוד, בעל צדקה, נדיב לב, חנון |
compassionate, merciful, pious, charitable, generous, kind-hearted |
|
La madre piadoza kita su ija mokoza |
|
El piadozo nunka tieni ripozo |
|
pie m. |
רגל; מידת רגל |
foot; foot size |
|
Besimana tova los pies a la falaka |
|
Le dan el pie kiere i la mano |
|
Ke te des de pieses i de manos |
|
Onde van los piezes, van las manos |
|
Pie kon pie, mano kon mano |
|
Buen pie, buena oreja, siman de buena bestia |
|
Meta dos piezes en un sapato i la ventura va bushkala |
|
Lo ke aze los piezes no aze el telefon |
|
El ke tiene azno en el ahir, no le emporta de kaminar a pie |
|
Si botika avrites kortate todos dos pies |
|
El gato siempre kaye en pie |
|
Dar kon las manos, tomar kon los pieses |
|
Desha dezear tu pie onde tu vizino |
|
Es chopar los dedos de los piezes |
|
Pie kon pie, marido en la forka |
|
Ande el pie del djidio peza, yerva no kresa |
|
Fuyo a pie deskalso |
|
Tener kavayo kaminar a pie |
|
Ande mi pie, ande mi karkanyal |
|
Negro a pie, negro a kavayo, negro si lo yevan por la mano |
|
A la mentira los pies son kurtos |
|
El ke no tiene ermano, no tiene ni pie ni mano |
|
Ke tura el pie i la mano |
|
Onde va el re kon su pie |
|
Dos pies en un sapato |
|
Az el paso sigun el pie |
|
Ken no tiene meoyo, ke tenga piezes |
|
Asta ke alevantes un pie el otro se yeva el gato |
|
Esta durmiendo en pies |
|
Kuando tu ias onde el maestro del pie kortado, yo ya estava tornado |
|
Moso del pie kosho |
|
Sako vaziyo no se esta en pies |
|
piedra f. |
אבן; חומר קשה מאוד; אבן מצבה, מצבה |
stone; very hard material; tombstone, gravestone |
|
Kita la para de la piedra |
|
Mas vale la piedra del amigo ke la mansana del enemigo |
|
Kon sus piedras en su kavesa |
|
Le 'sta koriendo piedra i pidrisko |
|
Dos piedras pontudas no molen trigo (o molino) |
|
Ken mete la mano entre dos piedras, las kita machukada |
|
Piedra arondjada no se torna atras |
|
Duro de entender, inat de piedra |
|
Das al vidro guay del vidro, das a la piedra guay de la piedra |
|
Piedra desdechada - kavesera de meza |
|
Kuando el guerfano se va alegrar, las piedras de la kay se meten a yorar |
|
Kon pasensia dezaze la piedra, sin pasensia todo es medra |
|
Arrondjo siete piedras |
|
Del mal pagador, afilu piedras |
|
La piedra patlea, l'alma no |
|
Entre pasuk i piedras |
|
Arroja la piedra i eskondre la mano |
|
Del amigo te viena la piedra mas grande |
|
El ombra yeva mas ke la piedra |
|
Ken tiene tejado de vidro no echa piedra a su vezino |
|
Agua de pozo, piedra en pozo |
|
Si tu sos ajo, yo so piedra ke te majo |
|
Dura mala en piedra kaye |
|
pierna f. |
שוק, ירך |
leg (below the knee), thigh |
|
Il ke te dio leche te dio fyel, il ke te dio piernas ti dio miel |
|
pika f. |
רשעות, טינה, איבה; ''פיק'' בקלפים |
malice, resentment, enmity; "spades" in cards |
|
Alevanta la mano ke te pika el gayo |
|
pikarse v. refl. |
נדקר; נפגע |
to be pricked; to be hurt |
|
Ken se pika - ajos kome |
|
piko m. |
מידת אורך: טפח; מקור (של עוף); מקב, מעדר |
length measure: palm; beak (of a bird); hoe |
|
El povre i el riko se amezuran kon un piko |
|
pila f. |
כיור; שוקת; ערימה |
sink; trough; pile |
|
Lu mitio pur tapon di pila |
|
pilar m. |
עמוד |
pillar |
|
Indriva di fuego meter pilares |
|
pimienta f. |
פלפל |
pepper |
|
La pemienta preta la koman los reyes |
|
pino m. |
שיא, פסגה, צמרת; אורן |
peak, summit, top; pine |
|
Alto komo el pino |
|
pinyón m. |
גרגר תירס; צנובר |
corn kernel; acorn |
|
Tiene boka de pinyon |
|
piojo m. |
כינה |
lice |
|
Piojo, piojo, sale de mi, vate ande mi vizina |
|
Se 'spandio komo el piojo en la tinya |
|
Anke tienes kuatro pares de ojos, es muy muy difisil de ver piojos |
|
Los ke serran los ojos, van a topar piojos |
|
Pasensia, piojo ke la noche es larga |
|
pishada f. |
הטלת מים, השתנה |
peeing |
|
Komo la pishada del gameo |
|
La ora de la pishada, fragua la privada |
|
pishado adj. |
מוכתם בשתן |
stained with urine |
|
El ke s'echa kon chikos s'alevanta pishado |
|
pishalón m. |
משתין, עושה במכנסיים |
peeing in pants |
|
El kagalon kita burla del pishalon |
|
pishar v. |
השתין, הטיל מימיו |
to pee |
|
Pisha d'en alto |
|
Ande pishas no amostres |
|
Janvier tiene la fama, février si pisha en la kama |
|
No mostres ande pishas ke utro va e se kaga |
|
Las ijas avlan kuando pisha la gayina (nunka) |
|
Disho i pisho |
|
pisharse v. refl. |
עשה במכנסיים, הרטיב את המיטה |
to pee in pants |
|
Ken si pisho en mis bragas? |
|
Kita fama buena, pishate en la kama |
|
pisho m. |
שתן; זרזיף, טפטוף |
urine; trickle, drip |
|
Pisho de bivdas |
|
Enriva lisho lisho, adebasho medra i pisho |
|
pishón m. & adj. |
שעושה במכנסיים, ילד המרטיב במיטה; אדם שאינו עומד בהבטחותיו |
wetting one's pants, a child who wets the bed; a person who does not keep his promises |
|
El sol alumbra a las ermozas i a las pishonas |
|
pishtamal/pishtimal (t.) m. |
מגבת רחצה גדולה, חלוק רחצה |
large bath towel, bathrobe |
|
Batido kon pishtimal mojado |
|
pita (gr.) f. |
פיתה |
flat Arab bread |
|
Vizina, kiresh pita? Si non kiresh non la kurtare. |
|
Tengo las pitas en el orno |
|
Arrova pitas, beza mezozot |
|
Esta pita i arroz paramorde vos |
|
pizar v. |
דרך, דרס, רמס, בטש, מעך; השיג גבול; כתש; ניצב על |
to step on, to run over, to trample, to crush; to encroach; to stand on |
|
El ke mira i piza en el lodo toda la djente saven ke es bovo |
|
No piza urmigas |
|
No se pize en tavla churuk |
|
Pezando sovre un kolevro - el kolevro se enkorvo |
|
Para ke se azan lodos, para ke pizan todos |
|
plasa f. |
כיכר; כיכר השוק, שוק |
square; market square, market |
|
Feya en fasha - ermoza en plasa |
|
Mas vale una loka en su kaza ke una sizuda en la plasa |
|
Mas vale tener onor en plasa, ke kama dorada |
|
Mas vale tener onor en la plasa de lo ke paras en la kasha |
|
Mas vale un amigo in la plasa ke un dinero in la kasha |
|
Los meoyos salieron a la plasa, kada uno eskojo el suyo |
|
plata f. |
כסף; הון; סכו''ם מכסף |
money; capital; silverware |
|
La plata se konose kon el fuego, ala mujer kon la plata, el ombre kon la mujer |
|
Mas vale una buena fama ke un sako de plata |
|
Arekojer plata i oro, lazrando komo el hamor |
|
platear v. |
הכסיף, ציפה בציפוי כסף |
to silver-plate |
|
Palavras buenas avladas son palavras plateadas |
|
platiko m. |
צלחת קטנה, קערונת; שי של צלחת ממתקים/פירות; משלוח מנות |
small plate, bowl; gift of a plate of sweets/fruits; delivery of dishes |
|
Ande van platikos boltan chanakitas |
|
Despues de Purim, platikos |
|
plato m. |
צלחת, מגש; מנה; שי פירות/ממתקים/פרחים הנשלח לרגל ארוע |
a plate, tray; a dish; of fruit/candy/flowers sent on the occasion of an event |
|
En el plato ke komio, eskupio |
|
De koles i navos no de enshugan los platos |
|
Ni prove ni malato non kave en mi plato |
|
Yo arto, mis ijos artos, levantad los platos |
|
Una mano de un gato alevanta un buen plato |
|
Munchas manos en un plato presto lo meten de boka abasho |
|
Kien manda platos, resive supieras |
|
Ken embia platikos, arsiva platikos |
|
Al ruido de los platos vienen los gatos |
|
plazer m. |
עונג, תענוג, הנאה, עדנה; טובה, חסד |
pleasure, delight, enjoyment, grace; goodness, kindness |
|
Si la kara mutra vas azer non kero ke agas mi plazer |
|
plazer v. |
מצא חן, נשא חן, נעם, ערב |
to be liked, to be favored |
|
El ke le plaze muncho bever nunka se puede enrikeser |
|
Mujer fea non le plaze mirar en el espejo |
|
plazerse v. refl. |
נהנה; מצא חן הדדית |
to enjoy; to find mutual liking |
|
Kon los grandes non peleo, me plaze estar muy rezio |
|
pleito m. |
מריבה, ריב, מחלוקת, קטטה, תגרה, סכסוך, מדון |
quarrel, dispute, confrontation, argument |
|
Pleito de ermanos, alhenia de manos |
|
Kuando ay pletos en kaza no se rekoje ni la seniza |
|
El pleito se puede terminar kuando no de deshan arraviar |
|
El muncho ir entrar i salir kon el vizino a la fin sale pletos |
|
Kuando ay negreguras, ladronisio, teror, matansinas, pletos de ermanos, mismo en kipur el Dio no mos perdona |
|
En ora de pleto - non se da bonbones |
|
Shabat kon pletos i desrepozado aunke de mucha karne i peshe artado |
|
Mas vale un mal arreglo que un pleito ganado |
|
La persona en pleito se konose |
|
Del pleto el djuzgador gana |
|
Pleto entre marido i mujer, la kolcha tiene de venser |
|
Un buen pleito trae una buena paz |
|
En kaza ke ay pleto, el guerko no esta kieto |
|
pletez m. & adj. |
איש ריב, איש מדון, שוחר מדון, קנטרן, רגזן, אלים |
quarrelsome, irritable, angry, violent |
|
El pleites no tiene amigos ni el dezeozo tiene kontentes |
|
plomo m. |
עופרת; כדור יריה; טרדן, טרחן |
lead; bullet; troublesome |
|
Peza el oro, peza el plombo, peza el ombre mas ke todo |
|
Un plomo vazio espanta dos personas |
|
poder m. |
יכולת, סמכות, יפוי כח, עצמה, כוח, שלטון; רווחה, מצב כלכלי טוב, אמצעים כלכליים |
ability, authority, power, strength, rule; well-being, good financial situation, financial means |
|
La flor mas pekenya mira, i el poder de el Dio admira |
|
podjo m. |
באר; בור |
well; pit |
|
La kaza es un podzo |
|
No digas d'este podso no bevo agua, si no ke t'aogas |
|
Podzo sin fondo |
|
Un poko de agua al podzo |
|
poezía f. |
שירה |
poetry |
|
La saviduria es fruta, la poezia es oja |
|
pokito m. |
כמות מועטה, קומץ |
a small amount, a handful |
|
Muncho vino es danyozo, un pokito es savrozo |
|
poko adj. |
מועט |
little |
|
Poko ma dulsi |
|
Muchos pokos azen un mucho |
|
No le digas al loko ni mucho ni poko |
|
Los examinan todo de serka, muncho miran ama muy poko merka |
|
Ke moso va pedrer mi amo por un poko de agua |
|
El ojo del bivo se incha kon un poko de tierra |
|
De lunes a martes, pokos son los artes |
|
La mujer kon pokas palavras non avla munchas bavajadas |
|
El ke kojio agua kon sesto, en poko tienpo pierde fortuna presto |
|
Lo muncho paso lo poko kedo |
|
Non dimandas muncho, para ki non piedras i lu poko |
|
Ken bushka lo muncho piedre i lo poko |
|
El meoyo de la mujer es poko, ma ken no lo toma es loko |
|
Los muertos i idos tienen pokos amigos |
|
A poka barva, verguensa |
|
Muchos son los amigos, pokos son los eskojidos |
|
Kien bien se kere, en poko logar kave |
|
Yo do poko, de los sielos - muncho |
|
Al entendedor, pokas palavras |
|
Kien poko kapital tiene, presto lo piedre |
|
En la kaza del kumarchi poko tura la alegria |
|
Gana poko en vendiendo mucho |
|
Ken bien se kere en poko luguar kave |
|
A la mar, un poko de agua |
|
Kon poka intelijensia non krese la konsiensia |
|
poko adv. |
מעט |
few |
|
Avlar poko es oro, avlar muncho es lodo |
|
Poko komer, salud para el puerpo |
|
Mas poko saver - salud para el puerpo |
|
Poko a poko el pasharo aze su nido |
|
Poko saver, poko mal tener |
|
Poko mal avlar - poko mal tiner |
|
Poko sintir - poko mal tiner |
|
Kome poko toma (maso)[moso] |
|
Lo ke otro vistio a mi poko me turo |
|
Mucho vale i poko luze |
|
El ignorante non tiene duda porke entiende poko de nada |
|
Amokate novia, ni poko ni muncho |
|
Embeza muncho i avla poko |
|
Ken mucho durme poko ambeza |
|
Mujer, aire i ventura en un estado poko tura |
|
Ken demanda poko es loko |
|
El ke kome poko nunka sale loko |
|
Avla poko pensa muncho |
|
Kien mucho avla, poko vale |
|
Poko avlar, muncho azer |
|
Poko avlar - salud para el puerpo |
|
polvo m. |
אבק, עפר; אבקה; קמח |
dust; powder; flour |
|
Abatido komo el polvo |
|
Ombre en lo ke te kontienes tanto sobervio tienes. Tu fin es polvo i tierra |
|
Akeyos polvos trusheron estos lodos |
|
polvorin/a f. |
אבק רב, ענן אבק |
a lot of dust, a dust cloud |
|
Ya vino kon ira i polvorina |
|
pompozo adj. |
מפואר, הדור, מרשים, חגיגי; צעקני, פומפוזי, מנופח, מדבר גבוהה גבוהה, בעל סגנון נשגב |
magnificent, elegant, impressive, festive; flashy, pompous, ostentatious, high-flown, having a lofty style |
|
Una mujer pompoza i un ombre gastador |
|
Una mujer pompoza nunka sale savroza |
|
En prove, en pompozo |
|
Gastador i pompozo non traye dia bueno |
|
poner v. |
שם, הניח; הניח הנחה, דמיין |
to put; to assume, to imagine |
|
Rey muerto, rey puesto |
|
La provesa no kita virtud, ni la rikeza la pone |
|
por prep. |
בתור; מחמת, בגלל; בשביל, בעבור, כדי, למען; בעד, מבעד ל-, דרך; באמצעות; למשך, במשך; ב-, בתוך |
as; because of; for, in order to, for the sake of; in favor of, through; by means of; for, during; in, within |
|
El mansevo por dolor, el viejo por onor |
|
Kalavasa por onde pasa non enbarasa |
|
El kavod i la amistad, non se alkansan por la fuersa |
|
Mas vale un malo konosido ke un bueno por konoser |
|
Le entro por un oyido, le salio por el otro |
|
Lo echas por la puerta, entra por la ventana |
|
Gameo por una para es muncho kuando no esta la para |
|
Lijera por arraviar i mas lejera por afalagar |
|
El ke no es venturozo por si no puede azer venturozos a los otros |
|
Dame al gato por kompanya |
|
El apio por ande pasa no embarasa |
|
La aferran por la manga, se fuye por la falda |
|
Matan a el padre i tornan por la madre |
|
Kuando no savemos por ken yorar, yoramos a los movitos de bedahen |
|
Kemar una kolcha por una pulga |
|
Azno kayado, por savio kontado |
|
Lakirdi de mar, por tierra |
|
Komi, komi - a mi sta kumiendo pur arientro |
|
Lo komido por lo servido |
|
Lo vo mandar por la komadre |
|
No ay mal ke por bien no venga |
|
No es d'echar a por aya |
|
Espina por milizina |
|
Komer por no morir |
|
Mochacha por las orejas |
|
Gato por pato |
|
Ketana por sehora |
|
Kien kamina por el sol, save el savor de la sombra |
|
porke conj. & adv. |
מפני ש- |
because- |
|
Lo resiven porke esta bien vestido i lo envien por su indolensia |
|
El sospechador nunka tiene repozo porke en todo lo todo es dudozo |
|
No djuges kon el huego porke te kemas |
|
La pasensia dama kere bien rijida, porke es una koza ke toka la vida |
|
Gozate de tu manseves - porke non saves komo de vejes te aspera |
|
No agas kuento del denfrente porke te azen i a ti |
|
La vieja porke tura, porke se kura |
|
portal m. |
סף, מפתן |
threshold |
|
La esperansa es inmortal, sienpre espera en el portal |
|
posibilidad/posibilitá/posibilidat f. |
יכולת, חלופה, אפשרות |
ability, alternative, possibility |
|
Entre la posibilidad i la realidad puedes examinar el kamino de la verdad |
|
posta (1) (it./t.) f. |
דואר; משימה (לזמן מוגדר); ניידת, רכב להסעת עצירים, משלוח |
mail; mission (for a specified time); mobile, vehicle for transporting prisoners, delivery |
|
Si te tadran las letras de la posta demandale al postadji no te da repuesta |
|
postadjí (t.) m. |
דוור |
postman |
|
Si te tadran las letras de la posta demandale al postadji no te da repuesta |
|
posto (it.) m. |
תפקיד, משרה; מקום, מושב |
position, office; place, seat |
|
A Sharon lo keren arondjar porke de su posto se keren aprovechar |
|
potra f. |
זפקת, בלוטה נפוחה; שבר, פקע |
strumosis, swollen gland; hernia |
|
Ken nase kon ventura, ken kon potra i kevradura |
|
povre adj. & n. |
עני, מסכן |
poor |
|
El povre sin pasiensia es komo una lanpa sin azeite |
|
Guay del povre i de su dia preto |
|
Dos povres en una puerta no se pueden ver |
|
El povre i el riko se amezuran kon un piko |
|
La instruksion es el adornamiento del riko i la rikeza del povre |
|
El riko te saluda kon respekto, el povre te saluda ambriento |
|
Los malazedores nunka son muy povres |
|
En ke se le va la kandela del povre, en kontando los bienes del riko |
|
El riko i el povri, il fuerti i el flako, todos si van egualmente a la muerte (o a la fosa) |
|
Povre i gaviento |
|
poyiko m. |
אפרוחון; כינוי לבחורה צעירה וצנומה |
chick; nickname for a young, skinny girl |
|
Un poyiko - para la boda de Mushiko |
|
poyo m. |
אפרוח, תרנגול צעיר; רווח גדול; אדם חיוני ואמיץ; הולם לב |
chick, young rooster; great profit; vital and brave person; heart-pounding |
|
Los poyos ambezan a las gayinas |
|
pozo m. |
באר, בור |
well, pit |
|
Non dizes, ke de este pozo non vas a bever agua |
|
En pozo ke bevites agua, no eskupas |
|
Es podzo de konsejas |
|
No te eches al pozo kon la kuedra de otros kedas en el pozo |
|
Es podzo de ley |
|
Kavar el pozo kon dedal |
|
Agua de pozo, piedra en pozo |
|
Pozo ke non ay repozo |
|
pranga (t.) f. |
בית סוהר, בית כלא, מחנה מעצר, תא כלא; שלשלאות לרגליים |
prison, jail, detention camp, prison cell; leg chains |
|
Mas vale mil anyos en la pranga i no un punto en la tierra |
|
prasa (t.) f. |
כרשה, כרתי, פראסה |
leek |
|
Meoyo de prasa sale kalavasa |
|
preferir/prefierir v. |
העדיף |
to prefer |
|
El soberbio i el arogante preferan kaminar adelante |
|
pregonero m. |
כרוז |
announcer |
|
El ken tiene panariz en el dedo se aze pregonero |
|
pregunta f. |
שאלה, בקשה |
question, request |
|
Si ves al ombre pregunta por su nombre |
|
preguntar v. |
שאל, חקר, ברר, הציג שאלות; שאל בשלום |
to ask, to investigate, to inquire, to pose questions; to ask in peace |
|
Ken pregunta no yerra |
|
El ke se espanta preguntar tanbien se espanta de dubdar |
|
prejudisio m. |
משפט קדום, חריצת דין מראש |
pre-judgment |
|
Prejuisios son komo las malas yervas, kresen en abundansia i son danyozas |
|
prekante m. |
לחש |
spell |
|
En prekantos no tengas avtaha solo en Dio vas topar terufa |
|
premir v. |
נצרך, נזקק ל-, השתוקק ל- |
to be in need of, to crave, to yearn for |
|
Para la ija premi un mazal - para el ijo dos |
|
Kuando das regalo non premi spues ki regretas |
|
prensa f. |
עתונות; אנשי העתונות; מכבש דפוס |
press; pressmen; printing press |
|
La kola del perro estuvo disiete anyos en la prensa i yene tuerta |
|
prenyada adj. & f. |
הרה ללדת; אשה הרה |
pregnant; pregnant woman |
|
Sta prenyada, sta l'alma yena |
|
Anda va la prenyada va kon su fatiga |
|
Para vuestra ija ke kere estar prenyada ajo mesklado fino kon vieja tiralanya |
|
La noche es komo la prinyada, no se save lo ke va trayer la madrugada |
|
Dezea la prenyada nieve tostada |
|
prenyado m. |
הריון |
pregnancy |
|
El oro i el prenyado, no se keda kayado |
|
prenyez f. |
הריון |
pregnancy |
|
Para asigurar tu prenyez kon alegria, aze i desaze nueve nudos kada dia |
|
preparar v. |
הכין, הכשיר |
to prepare |
|
Anke non puedemos trokar lo ke paso, puedemos preparar para el futuro |
|
presión f. |
לחץ, לחיצה, כפיה |
pressure, pressing, coercion |
|
De presion del Dio no ay ken fuiga |
|
presipio m. |
התחלה, ראשית, תחילה |
beginning |
|
Prisipio de sensia es de tener kreensa |
|
preskripsión f. |
הוראה, מצווה; מתכון, מרשם |
instruction, commandment; recipe, prescription |
|
El doktor non puede dar preskripsion para el bovo i el ladron |
|
presto adv. |
מהר, חיש, מיד, בקרוב; מוקדם |
quickly, immediately, soon; early |
|
Presto se rije la boda en la kaza de el riko |
|
Las paras presto se esparzen ma muy fuerte se rekojen |
|
Los ke kieren azer todo presto le van a mankar bastante senso |
|
Novio kero, presto lo kero |
|
Koje las flores del buen tiempo, ke presto yegara el invierno |
|
De kitar i no meter si ve presto el dip |
|
Ijo pedo, vate tadre, torna presto |
|
Kien poko kapital tiene, presto lo piedre |
|
El doktor ke hayir non te da esparte presto tu sedaka |
|
El amigo prove es presto ulvidado |
|
Nada se muere i presto se revive komo la intolerensia |
|
Ken amanese presto, s'esbarasa presto |
|
Non des ninguna desizion presto, espera fin manyana |
|
Kien mucho eskoje, presto kaye |
|
Ojo preto vate tadre, vente presto - Ojo preto vente tadre, vate presto |
|
El ke se arravia presto siempre es el perdio |
|
El ke save soletrar, presto save silabar |
|
Mas presto se koje al mentirozo si no al kosho |
|
Ken muncho korre, presto se kansa |
|
El ke korre muncho presto se kaye |
|
La kaza yena presto se aze la sena |
|
Marido kero - presto lu kero |
|
Munchas manos en un plato presto lo meten de boka abasho |
|
Raton ke tiene un burako, presto lo kaptura el gato |
|
presurozo adj. |
דחוף; מהיר, זריז, נחפז; שאוהב לפעול מהר ובלי לחכות |
urgent; quick, agile, hasty; who likes to act quickly and without waiting |
|
Non seas presurozo por responder |
|
preto adj. & m. |
שחור; כושי; אומלל, עצוב, אבל; אדם אלים |
black; unhappy, sad, mourning; violent person |
|
La pemienta preta la koman los reyes |
|
Preto karvon |
|
Ojo preto de kaza |
|
Los malos kristianos mos dan munchas dolores, boyadea judezmo kon pretas kolores |
|
Ojo preto vate tadre, vente presto - Ojo preto vente tadre, vate presto |
|
El banyo tiene djura ke al preto no aze blanko |
|
Non puedes apartar de preto a blanko si del arba veesrim estas manko |
|
Vites al azno, ni preto ni blanko |
|
Guay del povre i de su dia preto |
|
El prove veye todo preto |
|
Paras blankas para dias pretos |
|
Sisionera preta |
|
Il kolorado kon el preto es maskara |
|
prezente adj. |
נוכחי, נוכח |
present |
|
La vida eterna pertenese al ombre ke bive en el prezente |
|
primavera f. |
אביב |
spring |
|
Una roza no aze korona i un pashariko no traye la primavera |
|
prime adv. |
יש צורך ב-, צריך ל- |
there is a need for |
|
Prime darles leche de madre i ija |
|
Prime dar de pasadas |
|
primer (it.) v. |
היה זקוק ל-, היה צריך |
to need |
|
Ken marka lo ke no le preme, vendera lo ke tiene |
|
primer/primero adj. |
ראשון, התחלתי |
first, the beginning |
|
El primer mazal no se fuya |
|
La primera mujer es eskova - la segunda reyna |
|
Ni primera, ni prostera |
|
En primero pinchate tu i despues pincha al de enfrente |
|
Sanidad, primero di todo |
|
primo adj. & m. |
ראשון, ראשון במעלה, מעולה |
prime, first, foremost, excellent |
|
Primo amor todo dolor |
|
primo m. |
דודן, בן דוד |
cousin |
|
Mas vale un amigo ke parientes i primo |
|
prisa f. |
חפזון, פזיזות, מהירות |
haste, recklessness, speed |
|
Keresh diskuvrir djudezmo kon alegria andadvos al kal kon prisa i lejeria |
|
En prisa nos vemos, marido bezemos |
|
privada f. |
שירותים, בית כסא, בית שימוש; אדם גס ולא ישר; דבר דוחה ומעורר גועל |
toilet; a rude and dishonest person; something repulsive and disgusting |
|
La ora de la pishada, fragua la privada |
|
profesor m. |
מורה, מרצה; פרופסור |
teacher, lecturer; professor |
|
El elevo demanda, el profesor aklara |
|
El pedante nunka es buen profesor |
|
Los torpes profesores embezan lo ke saven, profesores sesudos saven lo ke anbezan |
|
prokurar v. |
סיפק, המציא |
to provide |
|
La ventura para akel ke la prokura |
|
prometa f. |
הבטחה; נדר |
promise; vow |
|
El viejo le parese el mundo mal echo, el djoven ve el mundo kon muncho prometa |
|
prometer v. |
הבטיח; נדר; הועיד, יעד |
to promise; to vow; to appoint, to designate |
|
Uno es prometer, otro es azer |
|
Mas vale no prometer ke prometer i no dar |
|
Ken promete muncho no inspira konfiansa |
|
Ni al riko dever, ni al prove prometer |
|
Es muy kolay para prometer, es muy difisil el buen azer |
|
prontamente adv. |
בנכונות; בזריזות |
with readiness; with agility |
|
El ke pensa bien i ovra prontamente, todo su vida va estar muy kontente |
|
pronto adj. |
מוכן, נכון; מהיר, זריז |
ready; quick, agile |
|
El tienpo es moneda si las tienes muy pronta |
|
próspero m. |
הצלחה, שגשוג |
prosperity, success |
|
El mas prospero del ombre es adovar sus yerros |
|
Akel se yama alegre i kontente, el ke tiene plazer de el prospero de el de enfrente |
|
prostela (gr.) f. |
סינר |
apron |
|
Adam i Eva perdieron la prostela , agora tienen ke bailar la taranteya |
|
prostero adj. |
אחרון |
last |
|
Ni primera, ni prostera |
|
prove n. & adj. |
עני, רש; מסכן |
poor, miserable |
|
El prove i el hazino, non tienin amigo |
|
Ni prove ni malato non kave en mi plato |
|
En prove, en pompozo |
|
El prove veye todo preto |
|
Novio prove non ay |
|
Ke bive el riko, para ke non se muere el prove |
|
Al riko, i el gayo le echa guevos - al prove ni la gayna |
|
La bolsa del riko se vazia i la del prove no se inche |
|
Kuando vazian bolsas por maasim tovim los buen proves se gozan en los moadim |
|
Kuando el riko s'emprovesa es komo el prove s'enrikesa |
|
Si keres ke la mujer yore, deshala prove |
|
Ni al riko dever, ni al prove prometer |
|
Al riko kon salud, al prove: donde te vino? |
|
Ni el riko vinido de prove, ni haham vinido de amares |
|
La kaza no save ni prove ni hazino |
|
El amigo prove es presto ulvidado |
|
Ken de todos es amigo es muy prove o muy riko |
|
Prove i mal edukado |
|
I en la chanta del prove se puede topar un juvayer |
|
provecho m. |
רווח, תועלת, הנאה, יתרון; יעילות; הקלה, הרווחה |
profit, benefit, pleasure, advantage; efficiency; relief, welfare |
|
Para lo echo no ay provecho |
|
Azno batal provecho para el vizindado |
|
Un buen proverbio es pan provecho |
|
El travajo no dezonra sino da provecho i onra |
|
provechozo adj. |
יעיל, מועיל, בעל תועלת, שימושי; מרגיע, מקל, מעלה מרפא |
effective, beneficial, useful; soothing, alleviating, healing |
|
El estudio provechozo i ventajozo az enfloreser la emuna del relijiozo |
|
provedad f. |
עניות, דלות, אביונות, ריש, חוסר כל, מחסור, דחקות, מסכנות |
poverty, destitution, want, shortage, distress |
|
Povredad tiene menester de muncho, ama la avarisia kiere todo |
|
La provesa no kita virtud, ni la rikeza la pone |
|
Ken es eskarso le viene la povresa |
|
provenir v. |
בא מ-, יצא, נבע מ- |
to come from, to emerge from, to emanate from |
|
Kon meldar la Ley proviene la fe |
|
proverb/proverbio/proverbo m. |
משל, פתגם |
proverb |
|
Los maksimas i proverbios en ves son muy mentrosos |
|
Un buen proverbio es pan provecho |
|
prudensia f. |
זהירות, מתינות, תבונה |
caution, moderation, wisdom |
|
La prudensia krese sensia |
|
La saviduria i la prudensia gana oro kon la eksperiensia |
|
prudente adj. |
זהיר, מתון, נבון |
cautious, moderate, prudent |
|
El ke es prudente amostra grasia, el ke es muncho prudente efastia |
|
El merkader prudente sienpre es muy saviente |
|
pudrido adj. |
רקוב, נרקב, מקולקל, נשחת, אכול תולעים, מתולע |
rotten, putrefied, spoiled, ruined, worm-eaten |
|
Mas vale kayido ke non pudrido |
|
Kuando vas a buziar tanit, non lu buzeiis kun ravano pudrido |
|
Ken mucho eskoje, el podrido kome |
|
pueder v. |
יכול, היה מסוגל, היה בעל יכולת |
can, to be able, to be capable |
|
Lo ke boka non puede avlar el korason ya puede pensar |
|
Ma ken te diga lo ke no puede ser, no lo kreyas |
|
Puedo i no puedo kon mi mujer me tomo |
|
Akudia a tu vizino i tu puedes kayer hazino |
|
Anshugar i kontado te puedo dar la vintura es a ti a buskar |
|
El amor i la ambision puede traer la traision |
|
El ombre va asta onde puede, i no asta onde kiere |
|
El mansevo por no saver, el viejo por no poder, deshan las kozas perder |
|
Az kuando puedes i no kuando keres |
|
De ladron de kaza no te puedes guadrar |
|
Ni el rey fin ondi keri sino fin ondi puedi |
|
Amar i saver no puede ser |
|
Dos povres en una puerta no se pueden ver |
|
Ken se puede enkuvrir del Dio? El bovo dize, solo yo, solo yo |
|
El ke no kere kuando puede, no puede kuando kere |
|
El doktor non puede dar preskripsion para el bovo i el ladron |
|
Anke non puedemos trokar lo ke paso, puedemos preparar para el futuro |
|
El kerer es poder |
|
puederse v. refl. |
ניתן ל-, אפשר |
to be possible to |
|
De el Dio i del vezino, no se puede enkuvrir |
|
Del mazal no se puede fuir |
|
puerko m. |
חזיר; ''חזיר'' - כינוי לנבל; כינוי לאדם שמן ודוחה |
pig; ''pig'' - nickname for a villain; nickname for a fat and disgusting person |
|
La pera buena se la kome el puerko |
|
Arrankar un pelo del puerko |
|
Patron de mil puerkos |
|
Al ke el Dio le kere bien, la perra le pare puerkos |
|
Dada i mamada, patron de mil puerkos |
|
puerpo m. |
גוף |
body |
|
Poko komer, salud para el puerpo |
|
Mas poko saver - salud para el puerpo |
|
Poko avlar - salud para el puerpo |
|
Si puerpo i korason no estan aunados orasiones ke azes no salen venturozos |
|
puerta f. |
דלת, שער, פתח |
door, gate, opening |
|
Oy no tengo ke azer; 'sto s'en puerta en puerta, porke mi suegra 'sta muerta |
|
Entro pur la puerta - salio por la vintana |
|
'Sta de la puerta a la ventana |
|
El ladron no tiene la kulpa, sino el ke desho la puerta avierta |
|
La ambre i el frio traen a la puerta del enemigo |
|
Palavra dulse avre puertas de fierro |
|
Kon buenas se avren las puertas de fierro, kon malas ni de palo |
|
Boka dulse avre puerta serrada |
|
La viuda onrada, su puerta es serrada |
|
Despues ke la bivda se emprenya, serra la puerta |
|
El ke viene despues de mi ke serre la puerta |
|
Puerta avierta i mujer deskuidada |
|
A tu enemigo no le seres todas las puertas |
|
Lo echas por la puerta, entra por la ventana |
|
Guay guay asta la puerta de la kaye |
|
Aharva otra puerta |
|
Ken bate la puerta oye su repuesta |
|
Ke se avra las puertas de las piadades |
|
Dos povres en una puerta no se pueden ver |
|
Kuando la puerta del riko se aserra, la del Dio se avre |
|
Aze un oyido puerta, uno ventana |
|
Para el ladron no ay puertas ventananas ni kavenado porke para el topa todo el remedio |
|
Para el ladron no ay yave |
|
La puerta avierta i el djusto peka |
|
Serra tu puerta alava a tu vezino |
|
Despues del kavayo fuido, serrar la puerta |
|
puesto cf. posto |
|
|
|
Alma buena, meza puesta |
|
puevlo m. |
עם, גוי; ציבור |
people, gentile; public |
|
Puevlo bindicho - puevlo maldicho |
|
En Israel tanto ay de komer, ke el puevlo se engodra sin kerer |
|
La voluntad del puevlo es la unika fundasion lejitima del kualkier govierno |
|
La masa del puevlo son ignorante ama dainda se kreen kontente |
|
Tener kero una ija, galana i muy komplida, en el puevlo eskojida |
|
El karakter de un puevlo se konose en su temple |
|
pujar v. |
הוסיף, הגדיל; התייקר; גדל, התווסף |
to add, to increase; to become more expensive; to grow, to be added |
|
Pujo el azno, aminguo el semer |
|
pulga (1) f. |
פרעוש |
flea |
|
Kon pulgas se echa, kon moshkas se alevanta |
|
Aze de una pulga un gameyo |
|
Se izo komo una pulga |
|
Kemar una kolcha por una pulga |
|
Asi bivan mis pulgas |
|
pulgar m. |
אגודל, בוהן |
thumb, toe |
|
Kantidad de un pulgar, viene la alma a su lugar |
|
pulmón m. |
ריאה |
lung |
|
El peshkado es mudo siendo no tiene (rea) polmon |
|
pulso m. |
דופק, פעימה; פרק היד |
pulse; wrist |
|
Del kulo al pulso |
|
Tiene puso roto |
|
punchar v. |
דקר, עקץ, נעץ; פתח מורסה להוצאת המוגלה; גרם כאב עם מכשיר חד; ''דקר'', השמיע רמז פוגע |
to prick, to stick; to open an abscess to drain pus; to cause pain with a sharp instrument; to make an offensive allusion |
|
Zeris i fatigas, punchan komo las urtigas |
|
En primero pinchate tu i despues pincha al de enfrente |
|
En enfloreser la ortiga, ya puncha komo enemiga |
|
puncharse v. refl. |
נדקר, נעקץ |
to be stabbed, to be stung |
|
En primero pinchate tu i despues pincha al de enfrente |
|
punchón m. |
קוץ, עוקץ, שבב שננעץ בעור; מצפון רע; בהשאלה: חשד מנקר; ביקורת קשה; מרצע |
a thorn, a sting, a splinter stuck in the skin; a bad conscience; figuratively: a piercing suspicion; harsh criticism; an awl |
|
Tiene punchones en el komo-se-yama |
|
Kito la kavesa d'en algodones i la metio en punchones |
|
Non ay roza sin punchon |
|
punchonozo/punchonioso adj. |
קוצני; חריף; (משקה) מוגז; דקדקני, נוקרן |
prickly; spicy; (drink) carbonated; meticulous |
|
Si te asentas en el otobus a lado de una ermoza no la mires muncho es punchonoza |
|
punta f. |
קצה, סוף, פסגה; נקודה; כף |
edge, end, peak; point; cape |
|
Kacha kon punta |
|
La mojer onorada, en la punta de la montanya |
|
Le kresio en la punta de la naris |
|
'Sta el guevo a la punta |
|
puntiko m. |
נקודה זעירה; דגש |
tiny dot; emphasis |
|
Ken no ata al nyudiko pierde el puntiko |
|
Guevo ke mostra puntiko de kolorado, ten tino ke el komerlo es muy defendido |
|
punto (1) m. |
הוד, פאר; גינוני טכס |
grandeur, splendor; ceremonial formalities |
|
Ken de mi punto reira, mi aspro no vera |
|
Ke se riigan de mi punto i no de mi para |
|
Kon el (eya) es kon el punto i la vezne |
|
Roto kon rotas, puntos de lokos |
|
punto (2) m. |
רגע, דקה; נקודה; סימן פיסוק; רגישות יתר, נוחות להשפעה; תפר, תפר כירורגי; נקודה לדיון; מידת אורך (ס''מ) |
moment, minute; period; punctuation mark; hypersensitivity, ease of influence; suture, surgical suture; point for discussion; measure of length (cm) |
|
Sinko puntos d'alegria, sien anyos de mala vida |
|
Es punto de masapan, avlar i pezar |
|
Mas vale mil anyos en la pranga i no un punto en la tierra |
|
Il tiempo i la parida es in un punto aribulvida |
|
Pasa punto, pasa mundo |
|
Un punto oy, uno amanyana |
|
Si le merkas a tu mujer un aniyo al punto te yama kerido mio |
|
Por un punto se aze el ombre karnudo |
|
puntudo adj. |
מחודד, חד, שנון; דייקני |
pointed, sharp, witty; punctual |
|
Dos piedras pontudas no molen trigo (o molino) |
|
Tiene kulo puntudo |
|
Purim (ebr.) m. |
פורים |
Purim |
|
En Purim los gastes son lo ke son ma kuando viene la Paskua ay gastes |
|
Purim, Purim lanu, Pesah en la mano |
|
Despues de Purim, platikos |
|
puro adj. |
טהור, זך, נקי, צלול, בהיר, ברור, צח, שקוף |
pure |
|
Ken es el puro i verdadero letrado, el ke pensa i mete tino en estudio |
|
pusat (t.) m. |
מכשיר; נשק |
device; weapon |
|
El tiempo es el pusat ke el onbre resive, pasiensia es el mango para los ke persive |
|
pustal (t.) m. |
נעל תורכית מחודדת |
pointed turkish shoe |
|
Ija i pustalona i feya a la maimona |
|
puta f. |
זונה, פרוצה, יצאנית, נפקנית |
whore, prostitute |
|
El Dio ke nos guadre de merkader nuevo i de puta vieja |
|
putanyero m. |
רועה זונות; שטוף זימה |
pimp; awash in lewdness |
|
Tres kozas kitan al ombre del mundo : riko mentirozo, povre gaviento, i viejo putanerio |
|
Antes ke me yames ladron, te yamare putaniero |
|
rakí (t.) m. |
יי''ש, עראק |
|
|
Si en raki gastas dinero sos ombre bovo sin meoyo |
|
rama f. |
ענף, בד; סניף; ענף (מקצועי וכו') |
|
|
Azeme bien la kama i tapame kon una rama |
|
Pensar i no saver es una rama de la lokura |
|
rapoza/o f./m. |
שועל; אדם ערום, ערמומי כשועל |
|
|
Raposas de las vezinas nunka komen las gayinas |
|
raro adj. |
נדיר, יקר המציאות; דליל, קלוש |
|
|
Onbre metikulozo rara ves es savrozo |
|
Parientes i ajos, ensembralos ralos |
|
rasa f. |
גזע; יוחסין |
|
|
Un kavayo de rasa araba mesmo flako es muncho mejor de un azno alto i gordo |
|
ratón m. |
עכבר; חולדה |
|
|
Raton ke tiene un burako, presto lo kaptura el gato |
|
'Sta un ratoniko embutido |
|
Durmi mi novia, aze nalgones, el ashugar lo lavren los ratones |
|
Bushkando un sapato, topi un raton |
|
El gato no aferra raton sino ke por su razon |
|
Ken se komio el kezo? los ratones |
|
Kuando el gato no sta, los ratones baylan |
|
Mas vale ser kavesa de raton ke el mas grande kulo de leon |
|
Kada raton a su kanton |
|
Aprovecharon los ratones el momento ke el gato de kaza estuvo absento |
|
Un raton ke kaya, se skalavra |
|
ratonado adj. |
אכול, מכורסם, אכול בידי עכברים |
|
|
Komio el ratonado |
|
ravaniko m. |
צנונית; כִּנוּי לעלם צר אופקים |
|
|
Pan para komer no ay, ravanikos para regoldar |
|
rávano m. |
צנון, לפת; בהשאלה: בור, בער, עם הארץ |
|
|
Asombraron pipinos i salieron ravanos |
|
Kuando vas a buziar tanit, non lu buzeiis kun ravano pudrido |
|
Vendio la kaza por mirkar ravana |
|
ravia f. |
כעס, רוגז, חרון, זעם, זעף, חימה |
|
|
En ora de tu ravia ten pasensia |
|
Ken es el baragan el ke aze pasensia en la ora de su ravia |
|
Espantate de la ravia es tosigo en la alma |
|
Ravia en los nesios es topada |
|
ravo m. |
זנב, קצה; זנב ירק, סוג של לפת |
|
|
El ke al kavo keda a ravo asimeja |
|
ravudo adj. |
בעל זנב, מזונב |
|
|
El arador ravudo i lo arado barvudo |
|
rayo m. |
קרן; ברק; מגררת, פומפיה; משוף; חישור (בגלגל); כינוי לאדם המטריד בדרישות/עצות |
|
|
Nunka se arremango Chamandura, sino kavo de mez i rayo de luna |
|
razimo m. |
אשכול, אשכול ענבים |
|
|
Si saveis lo ke tengo en la alda, vos do un rasimo |
|
razón f. |
שכל, תבונה; טעם, סיבה, נימוק, הצדקה, הוכחה; יכולת חשיבה, הגיוניות |
|
|
El gato no aferra raton sino ke por su razon |
|
El ke se topa deznudo tiene razon de ser mudo |
|
Maldision sin razon se va a su patron |
|
real adj. |
מלכותי; מציאותי |
|
|
Il garon es un kanyo rial, kuanto mas echas mas kave |
|
realidad/realitá f. |
מציאות |
|
|
Entre la posibilidad i la realidad puedes examinar el kamino de la verdad |
|
rebuelta f. |
התקוממות, מרד, מרי, מרידה, הפיכה, מהפכה; בלבול, סכסוך; מהומה |
|
|
Kazo ala tuerta, mitio il mundo in ribuelta |
|
redondo adj. |
עגול, עגלגל |
|
|
Este mundo es redondo, kien no save nadar se va al ondo |
|
refuá (ebr.) f. |
ריפוי, החלמה, הבראה; תרופה |
|
|
Non topara hayre en kamea si bushkas refua por tu alma |
|
refuzar (fr.) v. |
סירב, מאן |
|
|
Onbres ke non pueden muncho dar kon savor tienen ke refuzar |
|
regalo m. |
מתנה, שי, מתן, דורון |
|
|
Kuando das regalo non premi spues ki regretas |
|
Regalo non si da regalo |
|
reglado adj. |
בדוק, מדוייק; מסודר, בעל הרגלי סדר וחסכון; פועל במתינות; משורטט, מקווקו |
|
|
Persona reglada no se va ver nunka kriada |
|
Ombre reglado nunka lo veras vengado |
|
regoldar/regoldear v. |
גיהק |
|
|
Regoldea la mi nuera kon la tripa yena |
|
Pan para komer no ay, ravanikos para regoldar |
|
regretar (fr.) v. |
התחרט; הצטער על, נעצב |
|
|
Kuando das regalo non premi spues ki regretas |
|
reina f. |
מלכה |
|
|
La primera mujer es eskova - la segunda reina |
|
Mirada i velada komo la reina |
|
reinar v. |
מלך, משל, שלט על |
|
|
Mas vale kaza estrecha ande reina la alegria ke un palasio ancho ande yoran |
|
reine f. |
כִּלְיָה |
|
|
Kazar por los bienes es tomar karga en reines |
|
rejión f. |
אזור, נפה, חבל, מחוז, גליל |
|
|
Non se enkontro mas en la rejion de los bivos |
|
rekavdador m. |
גובה |
|
|
Mal pagador, buen rikavdador |
|
rekerido adj. |
דרוש, נדרש |
|
|
Un fiel marido es bien rekerido |
|
rekojer cf. arrekojer |
|
|
|
Las maldisiones son komo los papeles, ken los echa los rekoje |
|
rekolta (fr.) f. |
קציר, אסיף, יבול |
|
|
Non deshes la viejes ke sea el invierno de tu vida. Azedlo vuestro bien rekolte. |
|
rekoltar (fr.) v. |
קצר, אסף, ליקט |
|
|
La alegria en el momento de rekoltar vale muncho mas ke en el momento de senbrar |
|
rekordarse v. refl. |
נזכר |
|
|
Kuando la vieja se kere alegrar, se rekorda de su ajugar |
|
rekordo m. |
זכר |
|
|
Los dias pasan komo la solombra i el rikordo keda asta la tomba |
|
relijión/religión f. |
דת, אמונה |
|
|
La siensia sin relijion es kosha, la relijion sin siensia es siega |
|
relijiozo adj. & m. |
דתי; ''כלי קודש'' |
|
|
El estudio provechozo i ventajozo az enfloreser la emuna del relijiozo |
|
remediar v. |
ריפא, תיקן, הסדיר |
|
|
Si non puedes remediar mete tino de aguantar |
|
remedio m. |
תרופה, מרפא; פתרון, תקנה, תיקון, מוצא, תקווה, אמצעי, עזרה |
|
|
Para el ladron no ay puertas ventananas ni kavenado porke para el topa todo el remedio |
|
Por lu pasado no ay rimediu |
|
renderse/rendirse (fr.) v. refl. |
השתעבד, התמסר לאויב, מסר עצמו לאויב, נכנע, ''הרים ידים''; התעייף, התייגע; הלך ל-, נסע ל-; נתן לעצמו |
|
|
Al espejo me rendi, vide ke no ay mejor de mi |
|
repozado adj. |
שלו, שקט, שוקט, רוגע, רגוע, נינוח, שאנן |
|
|
Kuando tu travajo es terminado vash estar alegre i repozado |
|
repozarse v. refl. |
נח, נפש, התרגע, נרגע |
|
|
La kama es una roza, si non se durme se repoza |
|
repozo m. |
שלווה, מנוחה, רוגע, מרגוע, שקט, שאננות, הפוגה; מתינות, שיקול דעת |
|
|
Una ora mas i kon repozo |
|
Pozo ke non ay repozo |
|
Onde ay muncho repozo non se topa el selozo |
|
Asigun el lavorador asi es el lavoro, i asigun la kama asi es el repozo |
|
El sospechador nunka tiene repozo porke en todo lo todo es dudozo |
|
El ambisiozo i el enviozo no tiene nunka ripozo |
|
El piadozo nunka tieni ripozo |
|
El onbre muy selozo non bive kon repozo |
|
I el viejo su fue a su eterno repozo |
|
Si a tu ventana yega una palomba avrila kon repozo i dile ke entra |
|
repuesta f. |
תשובה, מענה |
|
|
La repuesta en su ora vale mil dukados |
|
Non ay buena repuesta para bova demanda |
|
La mijor repuesta es la kayadez |
|
resivir v. |
קיבל, ערך קבלת פנים/מסיבה; יילד, קיבל את היילוד |
|
|
Lo resiven porke esta bien vestido i lo envien por su indolensia |
|
Ken bavas inbia, mokos arisiva |
|
Kien manda platos, resive supieras |
|
Ken embia platikos, arsiva platikos |
|
Orejas ke resiven lashon hara se las komen kon buensas i sin shaka |
|
Lo ke dan del sielo, ke lo resiva la tierra |
|
Tomates enprestado i no pagas mas no resives nada |
|
El tiempo es el pusat ke el onbre resive, pasiensia es el mango para los ke persive |
|
Lo ke pagas esto resives |
|
respektar (fr.)/respetar v. |
כיבד, הוקיר, העריך, העריץ |
|
|
Respekta al chiko para ke respekte al grande |
|
respekto (fr.)/respeto m. |
הערכה, הוקרה, כבוד, כבוד עצמי, יראת כבוד, הערצה, התחשבות |
|
|
El marido ke a su mujer non tiene respekto, por seguro este onbre tiene grande defekto |
|
El riko te saluda kon respekto, el povre te saluda ambriento |
|
responder v. |
השיב, ענה |
|
|
Un loko demanda lo ke siete savios no responden |
|
Avla kantando, te respondere baylando |
|
Non seas presurozo por responder |
|
respuesta f. |
תשובה, מענה, תגובה |
|
|
Ken bate la puerta, oye su respuesta |
|
resta/reste f. |
מחרוזת (שומים, בצלים וכו') |
|
|
Meteme en resta ke so ajo de testa |
|
restar/restarse (fr.) v./. refl. |
השתייר; נשאר, נותר, עצר, עמד מלכת |
|
|
Kuando mas resta la pera en el peral, mas espera su buen mazal |
|
El mal karakter de kada ombre resta en su orguyo i nombre |
|
resto m. |
שארית, מותר, יתרה, עודף, שיור, שריד |
|
|
Yo i mis ijos no tengamos mal, el resto vaya de mal en mal |
|
revelar v. |
גילה, הראה, הודיע, הסיר הלוט, גילה לעין כל |
|
|
Dinguna mujer revela su edad |
|
revenir (fr.) v. |
חזר, שב; התאים; השתווה בערכו ל-; הגיע לו; עלה (כסף) |
|
|
Ken pena muncho todo la reviene |
|
rey m. |
מלך |
|
|
El re va asta onde puede i no asta (onde) kere |
|
El rey es kon la djente |
|
Il rey si icho kon mi madre, onde vamos a yir a shtikar |
|
Ken a dos reyes sierve, a uno enganya |
|
El rey esta hazino, al vizir le echan las ayudas |
|
Rey muerto, rey puesto |
|
Onde va el re kon su pie |
|
El rey un yeshil de yaprak |
|
El ken tiene un ojo entre los siegos es rey |
|
Kampo krio en mano del rey |
|
Debasho de mi manto, al rey mato |
|
No le abasta ni hazne del re |
|
Maravia ke el re tiene korona |
|
Detras del rey avlan mal |
|
Ken ve el palasio del rey, derroka su kaza |
|
Muevos rees, muevas le(e)s |
|
Korason del rey en mano del Dio |
|
La manyana koma komo rey, a medio dia komo persona, la noche komo el ultimo prove |
|
La pemienta preta la koman los reyes |
|
Se bolo el sinyor rey |
|
De kastas vienen los reyes |
|
Al rey le agrada igos |
|
Kavayo de rey no alevanta kargo |
|
rezín adv. |
לא מכבר, לא מזמן, זה אך, זה מקרוב |
|
|
Al rizin nasido i en el enverano le aze frio |
|
rezio adj. |
חסון, חזק, יציב, מוצק; בריא |
|
|
Kon los grandes non peleo, me plaze estar muy rezio |
|
Si tu keres un puerpo rezio i sano kuando te vas arraviar toma un banyo |
|
rezistir v. |
התנגד, החזיק מעמד, עמד בפני |
|
|
Si tu non puedes los pekados rezistir, akonanta ke nasimos para sufrir |
|
riente adj. |
חייכני, עליז |
|
|
Kuando el lovo mostra dientes non penses ke esta riente |
|
riir v. |
צחק |
|
|
Ke te rias kon el guerko |
|
Kien mal te kiere te fara riir |
|
Al friyir veresh el riir |
|
Las mujeres yoran kon un ojo i rien kon el otro |
|
Kuando aze luvia los sielos yoran, la tierra riye |
|
Si non tienes ganas de reir non tienes el gusto de bivir |
|
El dia vee la lavor de la noche i se rii |
|
Kuando da el padre al ijo, rie el padre i rie el ijo; kuando da el ijo al padre, yora el padre, yora el ijo |
|
Avla kon ken komes i no kon ken riyes |
|
Yo ke este kayente ke se riyan la djente |
|
Si el loko no era mio yo me lo riera |
|
Ken de mi punto reira, mi aspro no vera |
|
No desha lados de riir |
|
No todos yoran en un dia, ni todos riyen en un dia |
|
Avlar i riir |
|
riirse v. refl. |
הצטחק, צחק |
|
|
Ke se riigan de mi punto i no de mi para |
|
rijir v. |
אירגן, ניהל, סידר, ערך, התקין, טיפל ב-; סיפק, נתן; רחץ את המת; הכין אוכל, בישל |
|
|
Lo ke es por bien ke mos rijga el Dio |
|
La pasensia dama kere bien rijida, porke es una koza ke toka la vida |
|
rijirse v. refl. |
התנהג; התנהל; הביא סדר בחייו |
|
|
Presto se rije la boda en la kaza de el riko |
|
rikeza f. |
עושר, הון, רכוש; שפע |
|
|
No ay mas grande rikeza de la salud |
|
La rikeza kon falsia, se akava kon manziya |
|
Ken aze bien a todos, mas le krese la rikeza |
|
La rikeza 'sta en manos del Dio |
|
La rikeza de tu padre parti no vale |
|
La instruksion es el adornamiento del riko i la rikeza del povre |
|
Ni el riko kon su rikeza, ni el barragan kon su barragania |
|
La barka es grande, la rikeza es grande |
|
La limpieza es media rikeza |
|
La rikeza es un fumo; la grandeza nada vale, porke la terrivle muerte siempre vindikara |
|
La proveza no kita virtud, ni la rikeza la pone |
|
riko adj. & m. |
עשיר, אמיד; שופע; מוצלח, יפה |
|
|
Ni al riko dever, ni al prove prometer |
|
Kuando el riko s'emprovesa es komo el prove s'enrikesa |
|
Al riko, i el gayo le echa guevos - al prove ni la gayna |
|
Kual es el riko el ke se akontenta kon su parte |
|
El Dio ke te guadre de muevo riko |
|
El riko i el povri, il fuerti i el flako, todos si van egualmente a la muerte (o a la fosa) |
|
Ni el riko vinido de prove, ni haham vinido de amares |
|
Al riko kon salud, al prove: donde te vino? |
|
Kien tiene kuatro i gasta sinko nunka se puede toparse riko |
|
El riko te saluda kon respekto, el povre te saluda ambriento |
|
En ke se le va la kandela del povre, en kontando los bienes del riko |
|
Ken de todos es amigo es muy prove o muy riko |
|
Presto se rije la boda en la kaza de el riko |
|
La instruksion es el adornamiento del riko i la rikeza del povre |
|
Kuando la puerta del riko se aserra, la del Dio se avre |
|
El povre i el riko se amezuran kon un piko |
|
Guadrate de djudio riko, de grego buracho i de turko prove |
|
Kuando el marido se azi riko - la mujer se azi feya |
|
Ke bive el riko, para ke non se muere el prove |
|
El tiempo es un riko trezoro |
|
La bolsa del riko se vazia i la del prove no se inche |
|
Asta ke al riko le viene la gana, al povre le sale la alma |
|
Ni el riko kon su rikeza, ni el barragan kon su barragania |
|
río m. |
נהר, נחל, פלג |
|
|
De los rios fuertes no es d'espantar |
|
Kien al rio se kaye, i del kulevro se apanya |
|
El rio pasa, la arena keda |
|
Mas vale kaer en un rio furiente, ke en bokas de la gente |
|
Kuando la mar se esparte, en rios se aze |
|
riza f. |
צחוק |
|
|
En korason amargozo, no entra ni riza ni gozo |
|
Riza sin ansya |
|
Riza a la boveda |
|
Kon la riza en la kara, la alma me amargo |
|
No ay mas falso ke la riza en la kara |
|
rogar v. |
ביקש, הפציר, התחנן, הפגיע, התפלל |
|
|
Va ande te rogan i no ande te ronjan |
|
Rogame tres ke dos no kero |
|
Roga por este senyor ke no mos venga otro peor |
|
rogativa f. |
תחינה, תפילה, תחנון, בקשה |
|
|
No atagantes al Sinyor del Mundo kon munchas rogativas ten tino ke ya las sintio todas, |
|
romana f. |
מאזנים, משקל, פלס; אשה מכוערת |
|
|
Tomo el top i la romana |
|
Romanía f. |
רומניה |
|
|
Ni mulk en Turkia, ni mujer de Romania |
|
romperse v. refl. |
נשבר; שבר, קרע; נקע את הירך |
|
|
Tanto va el kantaro a la fuente asta ke se rompe |
|
La kavesa ti aromp[i]o - la palavra non |
|
Non se rompe de delgado si non de godro i mal filado |
|
Ke te se arompa el vazo |
|
Kochiyiko kayo, martiyiko se rompio |
|
ronyer (fr.) v. |
כרסם, כסס |
|
|
En gueso de marfil ay ke ronyir |
|
rosh-hodesh (ebr.) |
ראש חודש |
|
|
Ke hodesh, ke rosh hodesh |
|
rosho adj. |
אדמוני |
|
|
Espantate del rosho, del kosho e del ke avla flosho |
|
roska f. |
צנים, עוגה יבשה, כעך |
|
|
Mi madre era roska, yo me muero de ambre |
|
roto adj. |
שבור, מקולקל |
|
|
Todo lo roto, afuera de lo deskuzido |
|
Ande entra la dota, la vida non es rota |
|
El sapatero yeva el sapato roto |
|
el derecho yeva kavesa rota |
|
Doblas i saraguelas rotos |
|
Una mujer mala es komo una soba rota, non da kalientura i muy muncho duman |
|
Una pader rota tura mas muncho de una sana |
|
El kantaro roto tura mas muncho del rezio |
|
Roto kon rotas, puntos de lokos |
|
Tiene puso roto |
|
rovar v. |
גנב, גזל |
|
|
Suerte de topar un kuervo blanko es mas fasil de rovar un banko |
|
Las avas kontadas nunka son rovadas |
|
Mazal basho el ke tenga ke rovar para komer |
|
Kuando el ladron entra a la mishka a rovar el paamon, ya save onde skonderlo |
|
Verguensa es de rovar i dar atras |
|
roza f. |
ורד, שושנה; פרח |
|
|
Si enkontras una ermoza te parese una roza |
|
Uno korta la roza, otro se la goza |
|
Save la roza en ke kara apoza |
|
Ken kere la roza no mira la espina |
|
Non ay roza sin punchon |
|
Al azno vistieron rozas, echo la boka i se las kumio |
|
Ya konose rozas de mi guerta |
|
Onde ay mosas ay i rozas |
|
La kama es una roza, si non se durme se repoza |
|
De la roza sale el espino |
|
Una roza no aze korona i un pashariko no traye la primavera |
|
La roza se seka, la virtud keda |
|
La mujer i la roza fiske la afreskas te tura ermoza |
|
En los brasos de su padre, en pechos de su madre, komo la roza kuando se avre ansi asemeja el ombre |
|
rueda f. |
גלגל; חוג |
|
|
El mundo esta en dos ruelas, dar i tomar |
|
ruido m. |
רעש, המולה, שאון; שקשוק, קרקוש; שמועה |
|
|
La amistad no aze muncho ruido kuando kamina |
|
Al ruido de los platos vienen los gatos |
|
ruír v. |
הרעיש, הקים רעש |
|
|
Ambeza en yorando, ruyeras en ganando |
|
ruvio adj. |
אדמוני, אדמדם, אדום שער, ג'ינג'י; בלונדיני |
|
|
Sin bolsa yena, ni ruvia ni morena |
|
saat (t.) m. |
שעה; שעון |
hour; clock |
|
Sat no tengo ma oras konto |
|
safrán m. |
כרכום, זעפרן |
Turmeric, saffron |
|
Amarilio safran |
|
sakar v. |
הוציא, הסיר, הוריד, סילק |
Removed, removed, lowered, eliminated |
|
No se puede sakar nada de onde no ay |
|
sakat (t.) m. & adj. |
פגום; נכה, בעל מום, קיטע |
Damaged; disabled, deformed, mutilated |
|
Si lavoras por pan bayat todo va salir muy sakat |
|
sakito m. |
שקית; צרור |
Bag; bundle |
|
Buena palavrika me tenesh, ma al sakito vos iresh |
|
sako m. |
שק; מעיל קצר, וסט, מותניה |
Sack; short coat, vest, waistcoat |
|
Lo echo al sako |
|
Icho el oju al saku |
|
El sako vazio, en piez no se esta |
|
Los dias de la semana kayeron en un sako |
|
Keto la kavesa del sako |
|
Mas vale una buena fama ke un sako de plata |
|
sakudir v. |
נענע, זעזע, טלטל, ניער; איבק, ניקה באופן יסודי |
Shake, shock, jolt, shake; dust, clean thoroughly |
|
Vamos sakodir el arvoliko |
|
sakudirse v. refl. |
התנענע, הזדעזע, התנער |
Shaken, shaken, shaken off |
|
Kuando el farinero se sakudo la barva, le sale una bogocha |
|
sal f. |
מלח |
salt |
|
Pan i sal i boka dulsi |
|
Le echo sal en la koda |
|
Ni sal, ni lugar ande echar |
|
Majar sal kon el kovdo |
|
Le echo sal en los ojos |
|
Komio pan i sal, si kayo a la mar |
|
Komer pan i sal, ma kon salud |
|
Pan kon sal i sal kon savor |
|
Echar sal a la mar |
|
salado adj. |
מלוח; כבוש במלח; יקר |
Salty; Pickled in salt; Expensive |
|
Shavdo en la meza salado en la kavesa |
|
salata (fr.) f. |
חסה |
lettuce |
|
Salada i espinaka senyora konyada |
|
salida f. |
יציאה, מוצא; יציאה לבילוי; תירוץ; מוצאי; הוצאה; יציאת קיבה, צואה |
Exit, exit; going out for fun; excuse; exit; exit; stomach exit, feces |
|
El mal vizino ve la entrada i no la salida |
|
No s'entienda ni la entrada ni la salida |
|
salir v. |
יצא מ-, עזב את; יצא לבילוי |
left, left; went out for a walk |
|
Ke pensava i ke me salio? |
|
Munchas amigavlas i amistad salin pur la naris |
|
Il mal entra kon kintales, no sale ni kon metikales |
|
La mentira sale komo l'azeyte enriva del agua |
|
Los meoyos salieron a la plaza, kada uno eskojo el suyo |
|
Una mujer pompoza nunka sale savroza |
|
El ke kome poko nunka sale loko |
|
Anke la verdad esta en kasha de yerro tiene ke salir a luz en muy poko tienpo |
|
Kien entra al banyo, sin sudar no sale |
|
Dar i tomar sale korkova |
|
Lo ke sale del diente ya lo saven toda la djente |
|
Ke no salga deskuviertura lo ke mama la kriatura |
|
Kuando vas a salir a kamino non trokes de direksion |
|
Kavesas ki lavi, tinyozas mi salieron |
|
La pera alavada sale guzaneada |
|
Kien sale el mas savio? El ke non avla muncho |
|
La muncha enmelor sale a fedor |
|
Entro pur la puerta - salio por la vintana |
|
Fue por lana i salio treskilado |
|
Meoyo de prasa sale kalavasa |
|
Nes para ke salga otra vez |
|
Le entro por un oyido, le salio por el otro |
|
Asombraron pipinos i salieron ravanos |
|
El muncho ir entrar i salir kon el vizino a la fin sale pletos |
|
Al sol le diza: ''Sale, ke salire'' |
|
El amor es komo ablilris, entra por la boka, sale por la naris |
|
Kuando sales a kamino ke ti afita |
|
Lo bueno ke le salga, lo malo ke le keda |
|
De la roza sale el espino |
|
No seas fuziozo ke sales danyozo |
|
El palo salio de Gan Eden |
|
Mi enimigo me veye murir, ke de todo mal me vera salir |
|
El palo salio de Geinam para enderechar al benadam |
|
Nainda no salio de la kashka del guevo |
|
El muncho pensar no sale a bueno |
|
Piojo, piojo, sale de mi, vate ande mi vizina |
|
Grio salti de mi, vati andi mi vizina |
|
Despues de la luvia sale el sol |
|
salmo m. |
מזמור (תהילים) |
Psalm (Psalms) |
|
Keres azer maasim tovim, melda diez salmos de te'hilim |
|
saltadura f. |
רסיס, שבב |
Shard, chip |
|
De Hanuka kresa el dia kon una saltadura de gayo |
|
saltar v. |
קפץ, דילג, ניתר, זינק, התפרץ; פוצץ; קפץ לביקור; נבהל |
Jumped, skipped, leaped, sprang, burst out; exploded; popped in for a visit; spooked |
|
Salta el gayo del teshado |
|
Lo das enbasho salta komo el karpus |
|
Salta komo el gayo montes |
|
Salto la kavra a la vinya, saltara i la kavrita |
|
salud/salut/salú f. |
בריאות |
health |
|
No ay mas grande rikeza de la salud |
|
La salud del kuerpo se fragua en el estomago |
|
Vida sin salud, la muerte es mas dulse |
|
Salud es una chika palavrika |
|
Kon vida i salud todo se aze |
|
Ken padre i madre mira, el Dio l'alarga la vida i la salu |
|
Komer pan i sal, ma kon salud |
|
Poko komer, salud para el puerpo |
|
Mas poko saver - salud para el puerpo |
|
Le va vinir el mioyo, kuando le va vinir la salud a mi vava |
|
Kayades Bulisu, ke es la salud |
|
Lavor ke aya, ke salud no manka |
|
Al riko kon salud, al prove: donde te vino? |
|
Te nombrimos ! Ke te nombran kon bueno o kon salud |
|
Non ay grande virtud ke la mas buena salud |
|
Poko avlar - salud para el puerpo |
|
saludar v. |
ברך לשלום, דרש בשלום |
Greet in peace, pray in peace |
|
El riko te saluda kon respekto, el povre te saluda ambriento |
|
Ay dar, ay saludar |
|
salvado m. |
סובין; נסורת; קשקשים בראש |
Bran; sawdust; dandruff on the head |
|
El yerno en la kaza del esfuegro es liviano komo el salvado |
|
salvador/dera n. |
גואל, מציל, מושיע |
Redeemer, rescuer, savior |
|
Nunka kites avtaha en el Kriador, El es muestro Senyor, El es muestro Salvador |
|
salvar v. |
הציל, הושיע, גאל |
Save, savior, redeem |
|
Kon pasensia i penar - alkansas tu vida salvar |
|
Si keres salvar del sospecho, ten pasensia i veras lo derecho |
|
salvasión f. |
הצלה, תשועה, ישע, גאולה |
Salvation, salvation, deliverance, redemption |
|
La salvasion de Israel es kuando viene el Goel |
|
La fin de la pasensia es la salvasion |
|
salvo adj. |
שלם, בריא ושלם; נושע |
Whole, healthy and whole; saved |
|
Al kavo de sien anyos todos seremos salvos |
|
sam (ebr.) m. |
סם, רעל, ארס |
Drug, poison, venom |
|
Si bushkas a topar el sam hayim az tus buen echas leshem shamayim |
|
samán (t.) m. |
קש, שחת |
Straw, hay |
|
Guadra il saman i al tiempo valdra mas |
|
samara f. |
פרווה |
Fur |
|
Lovo troka su samara ama nunka su natura |
|
Karros untados kaminan i buenas samaras kayentan |
|
La suegra kon la nuera, komo la samara vieja ke tiene pelo i non kalienta |
|
Todos saven kuzir samara, ma los pelos embarazan |
|
samarero m. |
פרוון, עושה פרוות |
Furrier, furrier |
|
De Shavuot se vista el amorero i se deznuda el samarero |
|
Kuando se vista el amorero, se desvista el samarero |
|
samarón m. |
מעיל פרווה קצר |
Short fur coat |
|
Non te kites el samaron si non viene shavuot |
|
sanar v. |
הבריא, ריפא |
Healed, healed |
|
De todos males son guadrados, de hazinuras son sanados |
|
La mansana el mal sana |
|
sanedad f. |
בריאות |
health |
|
Sanidad, primero di todo |
|
sangre f. |
דם; קרבה משפחתית |
Blood; family relationship |
|
La sangre no se aza agua |
|
Ya me bivio la sangre |
|
Su ermozura es, la leche i la sangre |
|
Malan[y]o basin de oro ke vierte sangre de otro |
|
El ben-adam es de karne i de sangre |
|
La letra kon sangre entra |
|
Vino aze sangre, karne aze karne |
|
La sangre ke deve korrer no keda en la vena |
|
sano adj. |
בריא, שלם; טוב/יפה לבריאות, מבריא |
Healthy, whole; good/beautiful for health, wholesome |
|
Pan de ayer, karne de oy, vino de un anyo azen al ombre sano |
|
Una pader rota tura mas muncho de una sana |
|
La pera espera, la mansana es mas sana |
|
Doktor de mata sanos |
|
Lus hazinos matan a lus sanus |
|
Si tu keres un puerpo rezio i sano kuando te vas arraviar toma un banyo |
|
santo adj. & m. |
קדוש |
holy |
|
Antes de tener katilik kon tu amigo, demanda al Dio Santo ke este kontigo |
|
sapatero m. |
סנדלר |
shoemaker |
|
El sapatero yeva el sapato roto |
|
sapato m. |
נעל בית, אנפילאה, דרדס; נעל |
Slipper, anphilea, smurf; shoe |
|
Sapatiko mi kayo al tijado |
|
No es ni el sapato suyo |
|
Alma deskansada, arrondjada kon sapatos |
|
Si el mazal kale yir a bushkar, sapatos de fierro tienes de akargar |
|
El sapatero yeva el sapato roto |
|
Dos pies en un sapato |
|
Bushkando un sapato, topi un raton |
|
Meta dos piezes en un sapato i la ventura va bushkala |
|
Kada uno save adonde le apreta el sapatu |
|
saraguelos m. pl. |
לבנים, בגדים תחתוניים |
Underwear, undergarments |
|
Doblas i saraguelas rotos |
|
sarampión f. |
חצבת |
measles |
|
No yames a tu ija ''Bella'', asta ke no kita sarampion i via |
|
Todo tenia Moshiko, sarna i lepra i seranpioniko |
|
sardinya (port.) f. |
סרדין |
sardine |
|
La mujer i la sardina mas chika, mas fina |
|
sarna f. |
גרדת, שחין, גרב; כינוי לאדם טורדני בבקשותיו ודרישותיו המופרזות |
Scabies, boils, scabies; a nickname for a person who is annoying with his excessive requests and demands |
|
Todo tenia Moshiko, sarna i lepra i seranpioniko |
|
sarnozo adj. |
מוכה שחין, חולה גרדת/גרב, נגוע; מזוהם; אדם פחות ערך ומנופח |
Stricken with boils, scabies/scabies, infected; contaminated; a less valuable and inflated person |
|
Al kavayu sarnozo, la moshka li apoza |
|
sarnudar v. |
התעטש |
Sneezed |
|
Mas vale sudar ke sarnudar |
|
sarnudo m. |
עיטוש, עטישה, התעטשות |
Sneezing, stuffiness, sneezing |
|
Al mentirozo un sarnudo le es ayudo |
|
satán (ebr.) m. |
שטן, שד; מלאך המוות |
Satan, demon; angel of death |
|
El guerko lo yeve, el satan lo arraste |
|
El papiliko es un sataniko |
|
satisfaksión f. |
סיפוק, קורת רוח |
Satisfaction, contentment |
|
Ombre ke bushka instruksion sienpre topa la satisfaksion |
|
satisfecho adj. |
שבע רצון |
satisfied |
|
El avaro sienpre tiene dezeo ama nunka esta muy satisfecho |
|
saver m. |
ידע, הבנה, שכל, דעה |
Knowledge, understanding, intellect, opinion |
|
El ombre goza el nombre i la mujer pierde el saver |
|
saver v. |
ידע, היה מלומד, הכיר |
Knew, was learned, was familiar with |
|
Ken no paso mar, no save lo ke es mal |
|
Dinguno no save kualo ay in la oya, mas de la kuchara ke la minea |
|
Mas save el loko en su kaza ke el segazo en la kaye |
|
Sekreto ke sea, ke todos lo sepan |
|
El ke non save dubdar tanbien non save pensar |
|
Kuando no savemos por ken yorar, yoramos a los movitos de bedahen |
|
La ida esta en mi mano, la venida no se kuando |
|
La mujer ke non save manejar por seguro non save menear |
|
Los torpes profesores embezan lo ke saven, profesores sesudos saven lo ke anbezan |
|
El ke mira i piza en el lodo toda la djente saven ke es bovo |
|
Lu kue azi la mano siedra, non deve de saver la derecha |
|
Karas vemos, korasones no savemos |
|
Ladron ke save rovar save enganyar |
|
El ke save soletrar, presto save silabar |
|
Yerros de kazados ke no sepan vizindados |
|
Save la roza en ke kara apoza |
|
Kien no save de avuelo nunka save de lo bueno |
|
El ke mete tino en anoiologia save el fondo de la sabiduria |
|
Kere saver el klavo i el burako |
|
El haham no djuzga sin saver de las dos partes |
|
Lo ke sale del diente ya lo saven toda la djente |
|
Ken no tuvo i tiene, no save komo se lo detiene |
|
El ke save sohbet save el marifet |
|
La mujer guarda el sekreto ke no save |
|
Paga lo ke deves saves lo ke tienes |
|
Amar i saver no puede ser |
|
Ken nada no save, nada no tiene |
|
El mansevo por no saver, el viejo por no poder, deshan las kozas perder |
|
Poko saver, poko mal tener |
|
Pensar i no saver es una rama de la lokura |
|
savido adj. |
בקי, ידען, למדן, נבון |
Knowledgeable, knowledgeable, learned, wise |
|
El ke es solo guzano de livro por seguro el no es muy savido |
|
saviduría f. |
חוכמה, נסיון, ידע, ידענות |
Wisdom, experience, knowledge, expertise |
|
Un ser sin muncho saviduria kree muncho en echizeria |
|
Saviduria sin eksperiensa komo una kasha vazia |
|
La saviduria i la prudensia gana oro kon la eksperiensia |
|
El ke mete tino en anoiologia save el fondo de la sabiduria |
|
Ni el savio kon su saveduria |
|
Melda kon saviduria tu tefila i el Senyor Dio te mandara beraha |
|
En tienpo de la gerra non ay saviduria |
|
La saviduria es fruta, la poezia es oja |
|
saviente cf. asaventado |
|
|
|
El merkader prudente sienpre es muy saviente |
|
savio m. |
חכם, מלומד, ידען, למדן |
Wise, learned, knowledgeable, learned |
|
Ken es el savio el ke ve lo ke va akonteser |
|
Kien sale el mas savio? El ke non avla muncho |
|
Lokos penan, savios si lo gozan |
|
El savio muda konsejo, el nesio sienpre dize ''no'' |
|
No ay savio mas del ke lo pasa |
|
Ni el savio kon su saveduria |
|
El baragan se konose en ora de gerra, el savio en ora de ravia |
|
Azno kayado, por savio kontado |
|
Un loko demanda lo ke siete savios no responden |
|
Kuando te asentas delantre de savios ten tino i no avres presto los lavios |
|
Aunke seas savio i viejo nunka desdenyes el buen konsejo |
|
El loko la echa, el savio la yeva |
|
Los ke kaminan kon savios son bastante mazalozos |
|
Keres matar al savio metele un bovo al lado |
|
Mas save el nesio en su almena, ke el savio en kaza ajena |
|
savor f. |
טעם; עונג; רושם, קסם |
Taste; pleasure; impression, charm |
|
Kada uno avla a savor de su paladar |
|
Pan kon sal i sal kon savor |
|
Ni todos komen a una savor ni todos visten a una kolor |
|
El ke en la Ley non topa savor, en su mujer non deskuvre amor |
|
Morenika kon savor |
|
Pan kortado se koma kon savor |
|
No mi mires la kolor, mirame la savor |
|
Kien kamina por el sol, save el savor de la sombra |
|
El komer i el bever a la savor tuya, el vestir i el kalsar a la savor de la djente |
|
savrozo adj. |
טעים, ערב לחיך, מענג, נעים, חינני |
Delicious, pleasing to the palate, delightful, pleasant, graceful |
|
Muncho vino es danyozo, un pokito es savrozo |
|
Onbre metikulozo rara ves es savrozo |
|
Aguas rovadas son savrozas |
|
Una mujer pompoza nunka sale savroza |
|
sedaká (ebr.) f. |
צדקה, נדבה, חסד |
Charity, alms, kindness |
|
La sedaka abalda la gezira |
|
La tsedaka eskapa a la persona de la muerte |
|
El ke non da sedaka del todo por seguro es atavanado |
|
El doktor ke hayir non te da esparte presto tu sedaka |
|
Ken demanda sedaka no se echa sin senar |
|
Sedaka i bienfizensia enaltese a la nasion |
|
Azer sedaka nunka mengua la bolsa |
|
sefardí/sefaradí (ebr.) m. & adj. |
יהודי ספרדי |
Sephardic Jew |
|
Las gezirot fuertes ke uvo a los sefaradim fue a kavza ke non meldaron el arbavesrim |
|
sefer/sefer torá (ebr.) m. |
ספר תורה |
Torah scroll |
|
Meter sefer n'el kal |
|
Kada koza kon su mazal, asta el sefer tora de la alaha |
|
segazón m. |
קציר, עת הקציר |
Harvest, harvest time |
|
Mas save el loko en su kaza ke el segazo en la kaye |
|
según prep. |
כפי, לפי, בהתאם ל- |
As, according to, in accordance with |
|
Segun el tiempo se kura el yenso |
|
A la persona komo la konoses? Segun tu korason |
|
Segun la dolor es la nochada |
|
Az el paso sigun el pie |
|
segundo adj. |
שני |
other |
|
La primera mujer es eskova - la segunda reyna |
|
Una vez engrasia, la sigunda enfasia, la tresera desgrasia |
|
El uzo es segunda natura |
|
seguro adj. & adv. |
בטוח, מובטח, ודאי |
Safe, guaranteed, certain |
|
El marido ke a su mujer non tiene respekto, por seguro este onbre tiene grande defekto |
|
El ke es solo guzano de livro por seguro el no es muy savido |
|
A hazinura larga, muerta segura |
|
El ke non da sedaka del todo por seguro es atavanado |
|
La ke kita bavas de su boka por seguro es muy muy loka |
|
La mujer ke non save manejar por seguro non save menear |
|
Si en kazados no ay amor de tura, no tienen vida segura |
|
sehel (ebr.) m. |
שכל, תבונה, חכמה, שיקול דעת |
Intelligence, wisdom, wisdom, judgment |
|
Para el mal i el bien, sehel kale tener |
|
Si la bovedad mus pasa el ''sehel'' para ke se kere |
|
Un danyo - un sehel |
|
sehorá (ebr.) f. |
מרה שחורה, עגמה, צער |
Black bile, gloom, sorrow |
|
Ketana por sehora |
|
Djuha no se iva a ichar sin sehura mueva |
|
seja f. |
גבה |
eyebrow |
|
Ni novia sin sejas, ni boda sin keshas |
|
Non te sombayes de ermoza tetas, ten tino tanbien en las sejas pretas |
|
sekarse v. refl. |
התייבש, יבש, הוביש, חרב; השתעמם |
Dried up, dried up, withered, withered; became bored |
|
Kuando la vieja dizeya - la kaza - pana si seka |
|
La roza se seka, la virtud keda |
|
sekiozo/sekiyozo adj. |
צמֵא |
thirst |
|
Los ke siempre son sekeozos por la sensia nunka se deshan sonbair de la verguensa |
|
seko adj. |
יבש, צחיח |
Dry, arid |
|
El aire i la luvia arasto seko i vedre |
|
Al lado de lo seko se va i lo fresko |
|
Komo la lenya seka se kema la verde |
|
sekreto adj. |
חשאי, סודי, חבוי, נסתר |
Secret, confidential, hidden, concealed |
|
Non des sekreto atu amigo porke itu amigo se lo dize asu amigo |
|
Sekretos de dos, sekreto de Dio, sekreto de tres, sekreto de todos |
|
No deskuvras sekretos de tu alma ni kon tu ermana |
|
A ombre avlador i endiskreto no konfies tu sekreto |
|
El ke non puede guardar el sekreto tiene meoyo malo i defekto |
|
Si tienes un sekreto no lo deskuvras se inche el mundo entero |
|
La mujer guarda el sekreto ke no save |
|
Sekreto ke sea, ke todos lo sepan |
|
selar/selarse v./v. refl. |
קינא ב-, התקנא ב- |
Jealous of, jealous of |
|
No te agas sensero kon la mujer de tu amigo se sela el marido |
|
selebrasión f. |
חגיגה |
celebration |
|
Selebrasiones i bendizir i nunka maldizir |
|
selo m. |
קנאה |
jealousy |
|
El selo se dio para los ermanos |
|
El selo i el dezeyo kita a la persona del mundo |
|
Mujer puede trokar kolor de su pelo ama nunka el karakter de su selo |
|
Ni novia sin velo, ni mujer sin selo |
|
Mil muertes i no un selo |
|
El selo es un kastigo del sielo |
|
Sospecho i selo no dan konsuelo |
|
selozo adj. |
מקנא, קנאי |
Envious, jealous |
|
El onbre muy selozo non bive kon repozo |
|
Perro selozo |
|
Onde ay muncho repozo non se topa el selozo |
|
semana f. |
שבוע |
week |
|
Viste Hudara lo de shabat en simana |
|
Martes, la semana se esparte |
|
Una mala nochada, no la kita ni una semana |
|
Los dias de la semana kayeron en un sako |
|
sembrado m. |
מזרע, אדמה זרועה |
From seed, sown soil |
|
Luvia i timpesta se yevo el arado i sembrado |
|
sembrar v. |
זרע, שתל, נטע |
Seed, seedling, plant |
|
Onde no lo sembras, ayi krese |
|
La alegria en el momento de rekoltar vale muncho mas ke en el momento de senbrar |
|
semer (t.) m. |
מרדעת, אוכף; אמתחת |
A saddle, a saddle; a saddlebag |
|
Pujo el azno, aminguo el semer |
|
sémola f. |
סולת, קמח מובחר; גריסים |
Semolina, fine flour; groats |
|
Ni la novia, ni la semola, no las mires a la kandela |
|
sena f. |
ארוחת ערב, סעודה, ארוחה |
Dinner, supper, meal |
|
Ken de otros espera, negra sena sena |
|
La kaza yena presto se aze la sena |
|
Me olvidi ke era kazada, me komi la sena |
|
Ande se kome la mala sena? Ande ay ijos de tres maneras |
|
Ni senar sena de karne, ni estar kon vuestra madre |
|
senar v. |
אכל ארוחת ערב, סעד ליבו |
Ate dinner, feasted his heart out |
|
Ni senar sena de karne, ni estar kon vuestra madre |
|
Ken demanda sedaka no se echa sin senar |
|
Ken de otros espera, negra sena sena |
|
seniza f. |
אפר, רמץ |
Ash, ashes |
|
Kuando ay pletos en kaza no se rekoje ni la seniza |
|
Donde uvo fuego, senizas kedan |
|
Avansa la seniza i gasta la arina |
|
Marido sin paras, ke si echa siniza a la kavesa |
|
sensia f. |
מדע, השכלה; ידע, דעת, תבונה |
Science, education; knowledge, intelligence, wisdom |
|
La siensia sin relijion es kosha, la relijion sin siensia es siega |
|
Kon onbre yeno de sensia i saver azete amigo, azete tu haver |
|
Al Dio no lo vemos, de sensia lo konosemos |
|
Non menospresies la eksperiensia porke es la madre de la sensia |
|
La pasensia es pan i sensia |
|
La prudensia krese sensia |
|
Los ke enbabukan en la sensia de astrolojia biven vida de torpeza i en el mundo fantazia |
|
La buen eksperiensa vale mas de la siensia |
|
Los ke siempre son sekeozos por la sensia nunka se deshan sonbair de la verguensa |
|
El ke muchigua su sensia save muchiguar pasiensia |
|
Para el bien se kere sensia, i para el mal pasensia |
|
La sensia i la pasensia abate al enimigo |
|
El ke guad(a)ra malkerensia kon tiempo piedre su sensia |
|
El ke pensa ke alkanso la sensia es nesio |
|
Prisipio de sensia es de tener kreensa |
|
Yeno de sensia ma sin pasensia |
|
senso (it.) m. |
חוש; משמעות, הוראה; מניע, סיבה, מטרה; כיוון; שכל ישר |
Sense; meaning, instruction; motive, reason, purpose; direction; common sense |
|
Los ke kieren azer todo presto le van a mankar bastante senso |
|
senteya f. |
ניצוץ, זיק, גץ |
Spark, gleam, spark |
|
Ande kaye la senteya? en el ojo de la siega |
|
sentir v. |
חש, הרגיש; שמע, הקשיב, האזין; שמע בקול; הבין; הריח, רחרח |
felt, felt; heard, listened, listened; heard aloud; understood; smelled, sniffed |
|
El viejo non se kere murir, para mas ver mas sentir |
|
No atagantes al Sinyor del Mundo kon munchas rogativas ten tino ke ya las sintio todas, |
|
Ken no siente a su mujerika, se tuerse la orejika |
|
El mundo es shuflete, ken lo tanye, i ken lo siente |
|
Avla poko i siente muncho |
|
Ken avla lo ke no deve, siente lo ke no kere |
|
Djoha no se kiria murir por mas sintir |
|
No ay mas sodro ke el ke no kere sintir i no ay mas siego ke el ke no kere ver |
|
De los mios dezir i no sentir |
|
sentirse v. refl. |
נשמע; הורגש; חש עצמו |
Heard; felt; felt oneself |
|
El ke no se siente no viene de buena djente |
|
La kaza del doliente se kema i no se siente |
|
senyal m. |
סימן, אות |
Sign, signal |
|
Lagrima en el ojo, sinyal de buen korason |
|
senyor m. |
אדון, מר; פניה לאב או אדם נכבד ומבוגר; בעל הבית; כינוי לאבות האומה |
Sir, Mr.; address to a father or a respected and elderly person; the owner of the house; title for the fathers of the nation |
|
Beyata el aspriko ke onra a su senyor |
|
Se bolo el sinyor rey |
|
Roga por este senyor ke no mos venga otro peor |
|
Bien darsa el sinyor haham, si ay ken ki lu entienda |
|
Vos sinyor yo sinyor ken le va dizir keda hamor |
|
A mi mama li amaha, a mi sinyor li ampaa |
|
senyora f. |
גברת |
madam |
|
Sinyora mestra, enfili la alguja, yo la vo travar |
|
ser v. |
היה, התקיים |
Was, took place |
|
Madre ke no seyga |
|
Amar i saver no puede ser |
|
Darsha mi ijo ke sea en tisha be-av |
|
Ken sosh vos ke paresesh a muzos |
|
Ma ken te diga lo ke no puede ser, no lo kreyas |
|
Dime ken frekuentas te dire ken sos |
|
Kuando la puerta del riko se aserra, la del Dio se avre |
|
sereno m. |
טללי בוקר, אגלי טל בוקר על זגוגית החלון (משמשים בתרופות ביתיות) |
Morning dew, morning dewdrops on window glass (used in home remedies) |
|
La kavra ya esta embezada a echarse en el sereno |
|
Ayunas i al sereno |
|
serka adv. |
קרוב ל-, לקראת, בערך |
Close to, towards, approximately |
|
Mas vale bien de leshos i no mal de serka |
|
Los examinan todo de serka, muncho miran ama muy poko merka |
|
Mejor es sien muertes de londje i no una de serka |
|
La kamiza es mas serka del palto |
|
serner/sernir v. |
ניפה, כבר; סרק ביסודיות |
Nipa, already; thoroughly scanned |
|
Sierne sierne, arina no kita |
|
serom m. |
נסיוב |
serum |
|
Si uno se engrandese kon bovedad non ay serum kontra esta enfermedad |
|
serrado adj. |
סגור, נעול; משונן (כמשור); קמצן, קפוץ יד; ערל, לא נימול |
Closed, locked; serrated (as a saw); stingy, stingy; uncircumcised, uncircumcised |
|
Boka dulse avre puerta serrada |
|
La viuda onrada, su puerta es serrada |
|
En boka serrada no entra moshka |
|
serrar v. |
סגר, נעל, חסם, רכס, פרף |
closure, lock, barrier, ridge, ridge |
|
Aserra la kortina, la farsa ya termino |
|
Los ke serran los ojos, van a topar piojos |
|
Serra tu puerta alava a tu vezino |
|
Despues del kavayo fuido, serrar la puerta |
|
Serraron el defter de su vida |
|
Despues ke la bivda se emprenya, serra la puerta |
|
El ke viene despues de mi ke serre la puerta |
|
A tu enemigo no le seres todas las puertas |
|
Serrar los ojos por sienpre |
|
serrarse v. refl. |
נסגר |
Closed |
|
Asta ke disho belibizes se serro el charshi |
|
servidor/dera m. |
משרת/ת, מלצר/ית |
Maid, waiter |
|
Ninguno es buen servidor sino ke por si mizmo |
|
servir v. |
שירת, היה משרת, שימש כ-; עבד (עבודת אלילים) |
Served, was a servant, served as; slave (idolatry) |
|
Ken save sirvir Avoda Zara el diavlo lo menospresiara |
|
Dos kulos disnudos, solo por el banyo sierven |
|
Ken a dos reyes sierve, a uno enganya |
|
Amigo ke no sirve i kuchiyo ke no korta i ke si piedri, no importa |
|
Ken marido ay di servir, la noche no ay dormir |
|
Lo komido por lo servido |
|
sesh num. |
שש, שישה |
Six, six |
|
Levantarse a sesh, echarse a diez, aze bivir el onbre diez vezes diez |
|
sesión f. |
ישיבה, כנס ; קדחת חוזרת |
Meeting, conference; recurring fever |
|
Sisionera preta |
|
sesto adj. |
השישי |
The sixth |
|
Las buenas al sistiko i las negras al kampiko |
|
Kon sestos no mandan de los sielos |
|
En la guerta grande yevate el sesto chiko |
|
Por kontra a la guerta chika yevate el sesto grande |
|
El ke kojio agua kon sesto, en poko tienpo pierde fortuna presto |
|
A vinya grande sesto chiko |
|
sevada f. |
שעורה; סובין |
Barley; bran |
|
Mas vale sevada de su tierra, ke trigo de tierra ajena |
|
sevoya f. |
בצל; כינוי לתורכי |
Onion; nickname for a Turk |
|
Ajikos i sevoyikas, senyora konsuegra |
|
sezudo adj. |
בעל מוח, בעל שכל ישר, פיקח, חריף, בר דעת, חכם, נבון |
Brainy, common sense, clever, sharp, intelligent, wise, intelligent |
|
El ombre sezudo nunka es muy krudo |
|
El talmid ke abandona su estudio le falta meoyo i non es sezudo |
|
Lavra mi vizina la loka i yo la sezuda la miro en la boka |
|
Los torpes profesores embezan lo ke saven, profesores sesudos saven lo ke anbezan |
|
El ke tiene kuidado por lo ke puede suseder es muy sezudo en lo ke tiene ke azer |
|
Mas vale una loka en su kaza ke una sizuda en la plasa |
|
Mijor un sezudo ke te aharve, ke un loko ke te abedigue |
|
Las anyadas no azen sezudos, eyas non azen ke viejos |
|
El loko gasta, el sezudo se lo kome |
|
shabat/shabad (ebr.) f. |
שבת |
Sabbath |
|
Ni shabat es, ni el dukado esta en basho |
|
Kuando ya estavamos un shabat sin tasa, se murio el azno de la vizina |
|
Kuando la vida esta en perikolo la valor del shabat es eskondido |
|
El ke giza viernes kome Shabat |
|
El Dio no paga en Shabat |
|
No tokes lumbre en Shabat |
|
Siete vezes de keda en bonora, shabat de tornaboda |
|
Mucha karne i mal shabat |
|
Shabat i Yom Tov es solo al djidio |
|
Shabat kon pletos i desrepozado aunke de mucha karne i peshe artado |
|
Viste Hudara lo de shabat en simana |
|
shaká (2) (t.) f. |
בדיחה, מהתלה; טריק |
Joke, prank; trick |
|
La shaka es media verdad |
|
La shaka de tu vava |
|
Orejas ke resiven lashon hara se las komen kon buensas i sin shaka |
|
shal/shale/shalí (fr.) m. |
צעיף גדול, סודר מצמר קשמיר |
Large, structured cashmere scarf |
|
El shal i el baile i la boka al aire |
|
shalom! (ebr.) interj. |
שלום (הברכה) |
Peace (greeting) |
|
Sin shalom viene torpedad, kon shalom se aserka la verdad |
|
sharlatanía f. |
נוכלות, רמאות, שרלטניות |
Fraud, deceit, charlatanry |
|
Ekonomia i sharlatania - mul en Sofia |
|
shashear (t.) v. |
סיחרר, גרם סחרחורת; הדהים, הבעית |
dizzy, caused dizziness; stunned, troubled |
|
El sol me marea, el aire me shashea |
|
shastre m. |
חייט |
Tailor |
|
Si te demandan ke echo azes, respondele shastre en pies, saka en botika, tanyedor en bet ahayim |
|
Haduyon i enshartator es el nuestro shastre |
|
El shastre ke te kuzio los kolchones ke te kuzga los botones |
|
shavdo adj. |
תפל, חסר טעם |
Bland, tasteless |
|
Shavdo en la meza salado en la kavesa |
|
shavón m. |
סבון, בורית |
Soap, wick |
|
A lavar la kavesa del hamor si piedre la lishia i el shavon |
|
Mas vale un ojo de sol ke un siento de shavon |
|
Shavuot (ebr.) |
שבועות (חג) |
Shavuot (holiday) |
|
De Shavuot se vista el amorero i se deznuda el samarero |
|
Non te kites el samaron si non viene shavuot |
|
shemitá (ebr.) f. |
שמיטה, שנת שמיטה |
Shmita, Shmita year |
|
A la shemita una vez |
|
shushunera /shushulera f. |
שלשול |
diarrhea |
|
El ke bive kon esperansa, muere kon shushulera |
|
Kuando por durera, kuando por shushulera |
|
si adv. |
כן |
yes |
|
Boka ke dize no, dize si |
|
Kon un no se eskapa, kon un si se enkampa |
|
si conj. |
אם, לו, אילו |
If, if, if |
|
Si a tu ventana yega una palomba avrila kon repozo i dile ke entra |
|
Si Adar amostra su kavo, no desha ni arado ni ensembrado |
|
Si ya korre, porke korres?, si no korre, porke [no] korres? |
|
Si botika avrites kortate todos dos pies |
|
Si negra es la kulpa, mas negra es la deskulpa |
|
La kriatura si no yora no le dan la teta |
|
si pron. pers. |
(לאחר מילת יחס) עצמו/ה/ם/ן; עצמך/כם/כן (בנימוס) |
(after a preposition) oneself/himself/himself/yourself (politely) |
|
Es de si al Dio |
|
El ke mal pensa, para si se lo pensa |
|
El ke no es venturozo por si no puede azer venturozos a los otros |
|
Despartio Djoha, para si lo mas |
|
siedra (1) f. |
שמאל |
left |
|
Lo echa a la eskierda, le sale a la derecha |
|
Lo kue aze la mano derecha, la siedra ke no sepa/veyga |
|
siego m. & adj. |
עיוור, סגי נהור |
Blind, Segi Nehor |
|
El amor es siego |
|
El siego kon el kosho |
|
Kien es el siego? El ke no kere ver luz |
|
Ande kaye la senteya? en el ojo de la siega |
|
La siensia sin relijion es kosha, la relijion sin siensia es siega |
|
Tsedaka sin hohma es komo una muchacha siega |
|
El ken tiene un ojo entre los siegos es rey |
|
No ay mas sodro ke el ke no kere sintir i no ay mas siego ke el ke no kere ver |
|
Buena es la novia siega de un ojo |
|
Si el korason es siego, lo ke vale el ojo avierto |
|
Si un siego gia otro siego, al abizmo van luego |
|
Siego kon ojos |
|
sielo m. |
שמים, רקיע |
Heaven, firmament |
|
Yo do poko, de los sielos - muncho |
|
El Dio de los sielos ke solos non mos desha |
|
El sielo no se tapa kon la mano |
|
Non tapis el sielo kon sidazu |
|
Lo ke dan del sielo, ke lo resiva la tierra |
|
Yora el sielo, yora la tierra |
|
Nada non keda eskondido adibasho de sielo |
|
Boz de perros no se va a los sielos |
|
La gayna beve agua mira al sielo |
|
Fue demandado en la yeshiva de los sielos |
|
El selo es un kastigo del sielo |
|
Kon sestos no mandan de los sielos |
|
Una luvia kayo, ke s'avrieron los sielos |
|
El ke eskupe al sielo a la kara le kaye |
|
Kiere aferrar el sielo kon las manos |
|
La diferensia es de los sielos a la tierra |
|
Se murio en dia de luvia, los sielos lo yoran |
|
Kuando aze luvia los sielos yoran, la tierra riye |
|
A dipasho del sielo non ay koza mueva |
|
siempre adv. |
תמיד, בכל עת |
Always, at any time |
|
El merkader prudente sienpre es muy saviente |
|
Ken se kaza kon amor siempre bive kon dolor |
|
El lovo i la oveja siempre en la misma konseja |
|
Ken melda arba veesrim sienpre topa hayim tovim |
|
El ke se arravia presto siempre es el perdio |
|
Lo bueno i lo ermozo siempre es valutozo |
|
Serrar los ojos por sienpre |
|
El avaro sienpre tiene dezeo ama nunka esta muy satisfecho |
|
El gato siempre kaye en pie |
|
De oro i de marfin siempre tiene ke dizir |
|
La karedad siempre paga |
|
En demandas de djustisia avla siempre la verdad |
|
sien num. |
מאה |
century |
|
Aunke sien amigos non es muncho, un enemigo es mas de muncho |
|
Sien ke le den en el kulo, yene duro, yene duro |
|
El eskaso mira uno, se le va sien i uno |
|
Un loko kita sien |
|
Una patada de leon vale sien de pasharo |
|
siendo prep. |
היות ש-, מאחר ש- |
Since, since, since |
|
Anke todo en siendo chiko parese linpio, el elefante aun ke es grande es suzio |
|
siento num. |
מאה |
century |
|
Mas vale un ojo de sol ke un siento de shavon |
|
siervo (2) m. |
עבד, משרת |
Slave, servant |
|
La vera instruksion es un majiko biervo, si la tomas kon buenas se aze tu siervo |
|
siete num. |
שבע, שבעה |
Seven, seven |
|
La kara le 'sta de siete alegrias |
|
La mojer tiene siete almas, ma la una ke no le salga |
|
El dia de las siete luvias |
|
Siete vezes de keda en bonora, shabat de tornaboda |
|
Lu akulio kon siete palus i galechas |
|
El ke arrova ael ladron, siete anyos de perdon |
|
Draga de siete muntanyas |
|
Arrondjo siete piedras |
|
La novia de las siete tachas |
|
Un loko demanda lo ke siete savios no responden |
|
siklet (t.) m. |
עוגמת נפש, חרדה; משקל, ערך, חשיבות |
anguish, anxiety; weight, value, importance |
|
El ke esta muncho siklet tiene menester de muabet |
|
silabar v. |
קרא הברות |
Read syllables |
|
El ke save soletrar, presto save silabar |
|
simán (ebr.) m. |
סימן, אות, תסמין, סמל |
Sign, signal, symptom, symbol |
|
Buen pie, buena oreja, siman de buena bestia |
|
Besimana tova los pies a la falaka |
|
sin prep. |
בלי, בלא, ללא |
Without, without, without |
|
Nada non se azi sin ke venga la ora del Dio |
|
El povre sin pasiensia es komo una lanpa sin azeite |
|
El ke yoro por otros, se kedo sin ojos |
|
Ni luvia sin truenos, ni parto sin dolores |
|
Mujer sin kriaturas, arbol sin frutas |
|
Kituba sin ketata no ay |
|
Maldision sin razon se va a su patron |
|
Ni el mundo sin luvia, ni la luvia sin el mundo |
|
Dar el guevo sin la yema |
|
Kien va sin yamar, no le dan logar |
|
Ki azno kido sin kola? |
|
Bolsa sin dinero yamalo kuero |
|
Guay de Ali, ke se kedo sin Fatma |
|
No ay muerte sin achake |
|
El ke viene sin yamar, no le dan lugar |
|
Djuha no se iva a ichar sin sehura mueva |
|
Non ay roza sin punchon |
|
Ida sin turnada |
|
Ni ave sin nido, ni gozo komplido |
|
Sin sufrir no ay ni parvenir, ni avenir |
|
Podzo sin fondo |
|
Guay de mi sin mi |
|
sinagoga f. |
בית כנסת |
Synagogue |
|
Si keres saver el fondo del judaismo ten tino ke la skola i sinagoga es uno |
|
sinko num. |
חמש, חמישה |
Five, five |
|
Sinko puntos d'alegria, sien anyos de mala vida |
|
El ke tiene kuatro i gasta sinko, no tiene menester bolsa |
|
Kien tiene kuatro i gasta sinko nunka se puede toparse riko |
|
Onde komen kuatro komen sinko |
|
sino/sinón conj. |
אלא |
But |
|
No es lo ke vesh, sino lo ke oysh |
|
Nunka se arremango Chamandura, sino kavo de mez i rayo de luna |
|
El gato no aferra raton sino ke por su razon |
|
Non avles a ningunos kon gritos i grandeza sin non kon anavut (Aranban) |
|
Ninguno es buen servidor sino ke por si mizmo |
|
El ladron no tiene la kulpa, sino el ke desho la puerta avierta |
|
Non es el ombre ke lo kulpa sino la mujer ke lo bushka |
|
El travajo no dezonra sino da provecho i onra |
|
El amor no es djuete, sino ke une alfinete |
|
sinsero adj. |
כן, גלוי לב |
Yes, frankly. |
|
No te agas sensero kon la mujer de tu amigo se sela el marido |
|
sirá (t./gr.) f. |
תור, טור, שורה, סדר |
Queue, column, row, order |
|
Ke kaza Sara - ke venga mi sera |
|
sirena f. |
בת הים, בתולת הים; צופר, סירנה |
Mermaid, sea maiden; horn, siren |
|
Guardate de ojo de ombre i de sirena de mal |
|
sisko m. |
אבק פחם |
Slack |
|
El bien va al bien, i el sisko a la karvonera |
|
sivdad f. |
עיר, קרת, כרך |
City, Keret, Vol. |
|
El ke te va azer bien o se muere o se va de la sivda |
|
A la sivdad ke iras, komo veras aras |
|
siyero m. |
מחסן, מאגר, אוצר |
Warehouse, repository, treasury |
|
Ken tiene un amigo vero, tiene un siyero |
|
soba (t.) |
תנור חימום, מחתת גחלים |
Heater, charcoal burner |
|
La soba es la gradinika del envierno |
|
Una mujer mala es komo una soba rota, non da kalientura i muy muncho duman |
|
Goza la mansevez ke en la vejez la soba i el minder |
|
sobervia f. |
להט, התלהטות; גאווה, שחצנות; פאר, הוד, תפארת; כעס, זעם, התקפת כעס; זדון |
Passion, ardor; pride, arrogance; splendor, majesty, splendor; anger, rage, fit of anger; malice |
|
Ombre en lo ke te kontienes tanto sobervio tienes. Tu fin es polvo i tierra |
|
sobervio adj. |
גאוותן, רברבן, יהיר; נשגב, מרומם, נישא, מפואר |
Proud, boastful, arrogant; lofty, exalted, lofty, magnificent |
|
El soberbio i el arogante preferan kaminar adelante |
|
sodro m. & adj. |
חרש; מטושטש, לא ברור |
Dull; blurry, unclear |
|
El sodro para mal oye |
|
No ay mas sodro ke el ke no kere sintir i no ay mas siego ke el ke no kere ver |
|
Sorda seya la mala ora |
|
A palavras nesia, oidos sordo |
|
sofá (t.) f. |
ספה; מיטה |
Sofa; bed |
|
Djoha en medio de la sofa |
|
sohbet- azer sohbet i lakirdi (t.) |
פיטפט, ליהג, הרבה להג |
Chatter, chatter, lots of chatter |
|
El ke save sohbet save el marifet |
|
sokorrer v. |
עזר, הושיע |
Help, save |
|
Los estafadores nunka son sokorredores |
|
sol m. |
שמש, חמה; אור השמש, חום השמש |
Sun, heat; sunlight, heat of the sun |
|
El sol alumbra a las ermozas i a las pishonas |
|
Al sol le diza: ''Sale, ke salire'' |
|
El sol me marea, el aire me shashea |
|
Al sol ki lu metas, el korason si li veya |
|
El sol non nesesita kandelas o lamparas |
|
Kien kamina por el sol, save el savor de la sombra |
|
Despues de la luvia sale el sol |
|
Luvia i sol, kaza el guerko |
|
Amistad de yerno, sol de invierno |
|
El suegro kon el yerno - komo el sol de envierno |
|
Luvia i sol alegra el korason |
|
Kien vende el sol, merka la kandela |
|
Ni mierkoles sin sol, ni novia sin amor |
|
Sol i luvia anyos de artura |
|
Onde el sol no entra, ayi el mediko entra |
|
Mas vale un ojo de sol ke un siento de shavon |
|
solamente adv. |
רק, אך, בלבד |
Only, but, only |
|
Todo tiene kavo solamente una mujer |
|
soletrar v. |
כָּתַב כתיבה רהוטה |
Write fluent writing |
|
El ke save soletrar, presto save silabar |
|
solo adv. |
רק, בלבד, לבד |
Only, solely, alone |
|
En prekantos no tengas avtaha solo en Dio vas topar terufa |
|
El ke es solo guzano de livro por seguro el no es muy savido |
|
Ken se puede enkuvrir del Dio? El bovo dize, solo yo, solo yo |
|
El Dio me guarde de mis amigos, de mis enemigos me bekleyo solo |
|
El mas abil mediko solo kura kon tienpo |
|
No te agas haver kon dengunos solo kon tu mujer |
|
Moso i gayo, solo un anyo |
|
Por el muerto se avla solo bueno |
|
solo adj. |
בודד, מבודד, גלמוד |
Lonely, isolated, solitary |
|
El Dio de los sielos ke solos non mos desha |
|
Banyo solo, paseyo kon djente |
|
Bien venido seas mal, si vienes solo |
|
Ken solo djugo, nunka se inganyo |
|
Mas vale solo ke mal akompanyado |
|
Me konsolo ke no so solo |
|
Un lenyo solo ni amata ni ensiende |
|
solombra f. |
צל; מחסה |
Shade; shelter |
|
El ombre es komo una solombra |
|
Kien kamina por el sol, save el savor de la sombra |
|
El mas chiko kaveyo aze su solombra |
|
La vida es komo la solombra pasada |
|
Ni solombra sin klaredad ni ombre sin falsedad |
|
Los dias pasan komo la solombra i el rikordo keda asta la tomba |
|
soluk (t.) cf. suluk |
|
|
|
El ke es kyutuk no piedre soluk |
|
sombayedor/sombaidor/dera n.& adj. |
מפתה, משיא, מסית; מקסים, מושך |
Alluring, alluring, inciting; charming, attractive |
|
Tambien el tiempo es sombaidor |
|
sombayer/sombaer/sombayir v. |
פיתה, שידל, השיא, הסית; הקסים, משך לב |
Tempted, enticed, enticed, incited; charmed, attracted |
|
Non te sombayes de ermoza tetas, ten tino tanbien en las sejas pretas |
|
Ermozura enganya los korasones de los mansevos ama el dinero i fama sonbaya los bovos |
|
somportar v. |
סבל, נשא, נשא משא |
Bear, bear, bear a burden |
|
Ken no sumporta enimigo, no merese amigo |
|
Kien son enemigos del adelantamiento? Akeyos ke soportan mal komportamiento |
|
sonar v. |
צלצל, הדהד; ניגן בכלי נגינה |
Ring, resonate; play a musical instrument |
|
Onde la oya sona algo ay |
|
Kien tiene dinero sona el pandero |
|
sonet m. |
צלצול; רשרוש |
Ringing; rustling |
|
La novia muy apresurada, el sonete no me agrada |
|
sorver v. |
גמע, גמא, גמע ברעש, מצץ; שאף, הריח, רחרח; כרסם; נחלש בשל פעילות יתר מינית |
Swallow, gulp, gulp noisily, suck; inhale, smell, sniff; gnaw; weaken due to sexual overactivity |
|
Sorver ke seya, bavas ke seya |
|
sosialista/o m. & adj. |
סוציאליסט, סוציאליסטי |
Socialist, socialist |
|
El ke es sosialista tiene ermoza vista |
|
sospechador m. |
חושד, חשדן |
Suspicious, suspicious |
|
Se tan ladron sospechador |
|
El sospechador nunka tiene repozo porke en todo lo todo es dudozo |
|
sospecho/sospejo m. |
חשד |
suspicion |
|
Si keres salvar del sospecho, ten pasensia i veras lo derecho |
|
Sospecho i selo no dan konsuelo |
|
sospechozo adj. |
חשדן; חשוד |
Suspicious; suspicious |
|
Onbre ke es sospechoso tiene meoyo mokoso |
|
sospirar v. |
נאנח, גנח |
Sigh, groan |
|
Kuando kantamos todos oyen, kuando suspiramos todos fuyen |
|
sovako m. |
בית השחי |
armpit |
|
Uno en papo, otro debasho el sovako |
|
sovrar v. |
עלה על, עבר על; היה מיותר |
Surpassed, exceeded; was unnecessary |
|
Lo ke sovra del ladron al endivino |
|
sovre prep. |
על, מעל, על גבי; בקשר ל- בענין |
On, above, on top of; in relation to - in the matter of |
|
Djoha sovre el azno |
|
Kuti sovre kuti, mania de djueri |
|
sovrino m. |
אחיין; בן דוד |
nephew; cousin |
|
A ken el Dio no le da ijos, le da suvrinos |
|
soy (t.) m. |
מקור, מוצא, גזע |
Origin, lineage, race |
|
Te troko el soy |
|
Perro ke seya, de soy ke seya |
|
stambulí (t.) m. & adj. |
תושב איסטנבול, איסטנבולי |
Resident of Istanbul, Istanbulite |
|
El ke es yavani, no es istamboli |
|
su adj. pos |
שלו; שלך (בנימוס) |
His; yours (politely) |
|
El ke merka del ladron en tienpo lo aze su patron |
|
Kon sus piedras en su kavesa |
|
El Dio ke mos de de su mano l'ancha |
|
sudado adj. |
מזיע, מכוסה זיעה |
Sweaty, covered in sweat |
|
Mi vini kon la luenga sudada |
|
sudar /sudarse v. |
הזיע; נרגע |
Sweat; Relax |
|
Mas vale sudar ke sarnudar |
|
Kien entra al banyo, sin sudar no sale |
|
Sin sudar non si ankalsa nada |
|
suegra f. |
חמות, חותנת |
Mother-in-law, mother-in-law |
|
La suegra kon la nuera, komo la samara vieja ke tiene pelo i non kalienta |
|
Karne kruda no amostres ni a mal marido ni a mala suegra |
|
La nuera bare lo ke la suegra veyi |
|
Kuando estan en pas la suegra i la nuera? Kuando el azniko suve la eskalera |
|
Oy no tengo ke azer; 'sto s'en puerta en puerta, porke mi suegra 'sta muerta |
|
suegro m. |
חם, חותן |
Warm, father-in-law |
|
El suegro kon el yerno - komo el sol de envierno |
|
suenyo m. |
חלום; שינה |
Dream; sleep |
|
Lo enteraron en el kampo del pezgado suenyo |
|
suerte f. |
גורל, מזל |
Fate, luck |
|
Muerte i mal suerte |
|
Suerte de topar un kuervo blanko es mas fasil de rovar un banko |
|
sufrir v. |
סבל, התייסר; עבר, ספג |
Suffered, suffered; went through, endured |
|
Kuando estas sufriendo i estas en dolor ten tino en la grandeza de muestro Kriador |
|
Mas vale sufrir un dia ke kada dia |
|
Sin sufrir no ay ni parvenir, ni avenir |
|
Si tu non puedes los pekados rezistir, akonanta ke nasimos para sufrir |
|
Kuando todos estan durmiendo, dingunos estan sufriendo |
|
suká (ebr.) f. |
סוכה |
succah |
|
Ken me metio gisha en mi suka |
|
Djoha ke metio en mi suka |
|
supa f. |
מרק |
soup |
|
Kada boka kere su sopa |
|
Kada oya kere su sopa |
|
superstisión f. |
אמונת הבל, אמונה תפלה |
Vain belief, superstition |
|
Los ke muncho kreen en superstision non saven el biervo konsiderasion |
|
supiera (fr.) f. |
קערת מרק |
Soup bowl |
|
Kien manda platos, resive supieras |
|
Ken embia platikos, arsiva platikos |
|
suseder v. |
בא אחרי, ירש; קרה |
Came after, succeeded, followed ; happened |
|
El ke tiene kuidado por lo ke puede suseder es muy sezudo en lo ke tiene ke azer |
|
suvida f. |
עלייה |
Aliyah |
|
Savemos ke el arvol krese kada dia ama non puedemos detekter su suvida |
|
suvir v. |
עלה, טיפס, העפיל; העלה |
Ascended, climbed, ascended; raised |
|
Kien mucho suve, es para kaer |
|
Antes de suvir al azno no maneyes los pies |
|
suvirse f. refl. |
עלה; התרגז, זעם, קצף |
rose; got angry, furious, furious |
|
La novia por grandeza, se suvio a la meza |
|
suyo adj. pos. |
שלו |
his |
|
Ken lo suyo kita al merkado, ken avla alto, ken avla basho |
|
Kon los suyos, komer i bever de enfrente |
|
Kada uno e uno a los suyos parese |
|
El ke ve la barva del vizino kemar, mete la suya a arremojar |
|
Djoha yevava bogos al banyo, los suyos los dava a yevar |
|
Ken no entiende avla ajena, no entiende ni la suya |
|
Los meoyos salieron a la plaza, kada uno eskojo el suyo |
|
Del tejado para ariva es suyo |
|
Pares i nunes son suyas |
|
El ombre ke no yeva heshbon, el heshbon le sale de suyo |
|
No es ni el sapato suyo |
|
suzio adj. |
מלוכלך, מזוהם, מטונף; ''מלוכלך'' - נבל |
Dirty, polluted, filthy; ''dirty'' - slang |
|
Las kamizas suzias lavalas en kaza |
|
tacha f. |
מגרעת, חסרון, פגם; (רפואה:) תוצאה/פגם בגוף הנותרים אחרי מחלה |
defect, deficiency; (medicine:) a result/defect in the body remaining after an illness |
|
Ni mujer sin mancha ni ombre sin tacha |
|
La novia de las siete tachas |
|
tadre adv. |
מאוחר |
late |
|
Ojo preto vate tadre, vente presto - Ojo preto vente tadre, vate presto |
|
Nunka no es tadri |
|
Ijo pedo, vate tadre, torna presto |
|
Mas vale tadre ke nunka |
|
Temprano o tadre onora tu padre |
|
tadre f. |
ערב |
evening |
|
Vate a lavar ke es tadre de viernes |
|
tadrozo adj. |
מאוחר |
late |
|
El Dio es tadrozo ma no es olvidozo |
|
taha/tahat (ebr.) m. |
עכוז, שת, אחוריים, ישבן |
buttocks, backside |
|
Tahi, taha, una mizma mishpaha |
|
taksar v. |
הטיל מס, מיסה, קבע שיעור המס; גזר, קבע, החליט |
to impose a tax, to set the tax rate; to decree, to determine, to decide |
|
Taksan d'abasho, taksan d'ariva |
|
tal/a adj. |
כזה/כזאת; זהה ל-, דומה ל- |
such; identical to, similar to |
|
Bendicho el Kreador, ke tala ermozura kreo |
|
tálamo m. |
חופה; אפיריון, כס הכבוד של הכלה אחר הקידושין |
canopy; canopy, the bride's throne of honor after the consecration |
|
Todos se vayan anpalar, ki yo al talamon mi vo asentar. |
|
Novia chika, novia grande, talamo kere |
|
talet/talé (ebr.) m. |
טלית |
tallit |
|
Tanto dize ''amen'' asta ke le kayo el Talet |
|
talmid (ebr.) m. |
תלמיד |
student |
|
Talmidim ke se asentan en los pies de los savios biven vida dulse |
|
también adv. |
גם; חוץ מזה, מלבד זאת; אף לא (במשפטי שלילה) |
also; besides that; neither (in negative sentences) |
|
Eyos tengan bien i mozos tambien |
|
El mundo pertenese al pasiensozo, tambien a el ombre ke es konsienzudo |
|
Ke nuestros djidios esten bien i nosotros tambien |
|
Mi vezino tenga bien, i yo tambien |
|
El ke se espanta preguntar tanbien se espanta de dubdar |
|
Mi marido en la yelada i yo tambien |
|
El ke non save dubdar tanbien non save pensar |
|
Tambien el tiempo es sombaidor |
|
tamuz (ebr.) m. |
תמוז |
Tammuz (10th month in Heb. year) |
|
La masa i el ninyo en tamuz i av tienen frio |
|
taní/tanid (ebr.) m. |
תענית, צום |
fasting |
|
Kuando vas a buziar tanit, non lu buzeiis kun ravano pudrido |
|
tanto adj. |
כה הרבה |
so much |
|
Kuantos pare Mama, tantos kere Tata |
|
tanto adv. |
כל כך, כה, עד כדי כך; באותה מידה, אותה כמות |
so much, to that extent; to the same extent, the same amount |
|
Tanto grita el ladron asta ke se akaya el patron |
|
De tanto ke te kero bien Moshiko, ke te kito el ojiko |
|
En Israel tanto ay de komer, ke el puevlo se engodra sin kerer |
|
La gayna tanto se arraska el ojo, asta ke se lo kita |
|
Yagas untadas ya duelen ma no tanto |
|
Tanto dize ''amen'' asta ke le kayo el Talet |
|
Tanto va el kantaro a la fuente asta ke se rompe |
|
Tanto ke me lo kero, ke no me lo kreyo |
|
Tanto tienes, tanto vales |
|
Tanto yora la bien kazada, ke la mal kazada se keda kayada |
|
Tanto kere el kuervo a la kuerva fin ke le kita los ojos |
|
Tanto gana la ke bien fila komo la ke mal fila |
|
Kuanto es ermoza la mansevez, tanto es tripiada la vejez |
|
tanyedor/dera n. |
נגן, מוסיקאי |
player, musician |
|
Si te demandan ke echo azes, respondele shastre en pies, saka en botika, tanyedor en bet ahayim |
|
tanyer v. |
ניגן |
to play |
|
El mundo es shuflete, ken lo tanye, i ken lo siente |
|
Si das el aspriko, tane el chufletiko |
|
tapado adj. |
סתום, אטום, מכוסה |
closed, sealed, covered |
|
Un baruh aba klaro i un chibuk tapado |
|
Mazal tapado |
|
tapar v. |
סתם, חסם, אטם, כיסה; עמעם, האפיל על |
to block, to seal, to cover; to dim, to overshadow |
|
Azeme bien la kama i tapame kon una rama |
|
Si la boka li van a tapar, por no se onde va avlar |
|
Bienes de mi padre tapan mis korkovas |
|
El mas fuerte ombre tapa la tierra |
|
Non tapis el sielo kon sidazu |
|
taparse v. refl. |
התכסה, כיסה |
to be covered, to cover |
|
El sielo no se tapa kon la mano |
|
tapetiko m. |
שטיחון, מרבד, טפט |
rug, carpet, wallpaper |
|
Ke sea marido, ke sea en tapitiko |
|
tapón m. |
פקק, מגופה, מכסה; כיסוי, שמיכה |
cork, bung, lid; cover, blanket |
|
Lu mitio pur tapon di pila |
|
tarantela (it.) f. |
ריקוד סוער ומסתחרר; תנועה סבובית מהירה ומסחררת |
a turbulent whirling dance; a rapid dizzying circular movement |
|
Adam i Eva perdieron la prostela , agora tienen ke bailar la taranteya |
|
tartamudo adj. |
עילג, מגמגם, גמגמן |
stammerer, stutterer |
|
Un mudo i un tartamudo no se dan a entender |
|
tasa f. |
ספל, כוס, בזיך |
mug, cup, dish |
|
Kuando ya estavamos un shabat sin tasa, se murio el azno de la vizina |
|
tash! interj. |
(בלשון ילדים:) הנה הוא! |
(in children's language:) here he is! |
|
Ke haver de Kara tash? |
|
taushán (t.) m. |
ארנב, ארנבון; פרוות ארנב |
rabbit, hare; rabbit fur |
|
Tieni urejas de taushan |
|
tavla f. |
לוח, קרש, עץ (חומר), משטח; מדף; מגש; אחת מאבני ''חמש אבנים'' |
board, plank, wood (material), surface; shelf; tray; one of the ''five stones'' |
|
No se pize en tavla churuk |
|
tavlado m. |
קרש, מדף; רצפת עץ |
plank, shelf; wooden floor |
|
Kita la kara, mete al tavlado |
|
tayarinas/tayerinas f. pl. |
אטריות מעשה בית |
homemade noodles |
|
La vieja kon sus tarayinas |
|
tefilá (ebr.) f. |
תפילה, שחרית |
prayer, morning prayer |
|
Kon muncha tefila balda la gezira |
|
Melda kon saviduria tu tefila i el Senyor Dio te mandara beraha |
|
Si las tripas non puede inchir ke vale tefila sin hayir |
|
tefsín (t.) m. |
מגש, טס; תבנית פח לאפיה |
tray, plate; tin baking pan |
|
Sho i mo i tifsin burakado |
|
tefter (t.) m. |
מחברת, פנקס; סך מכירות באשראי |
notebook, ledger; total sales on credit |
|
Serraron el defter de su vida |
|
Kuando el merkader kevra, bushka defteres viejos |
|
teilim (ebr.) m. pl. |
תהילים |
psalms |
|
Keres empushar a los mazikim melda kon kavod los Ti'hilim |
|
Keres azer maasim tovim, melda diez salmos de te'hilim |
|
tejado m. |
גג, תקרה |
roof, ceiling |
|
Salta el gayo del teshado |
|
Del tejado para ariva es suyo |
|
Sapatiko mi kayo al tijado |
|
Korta kavesas i echa al tejado |
|
Ken tiene tejado de vidro no echa piedra a su vezino |
|
telefón (fr./t.) m. |
טלפון |
phone |
|
Lo ke aze los piezes no aze el telefon |
|
tema m. |
נושא |
theme |
|
Kada loko kon su tema |
|
tembel (t.) m. |
עצלן, טמבל |
lazy, stupid |
|
Onbre ke gana Nobel nunka puede ser tenbel |
|
tempesta (it.)/tempestad f. |
סופה, סער |
storm |
|
Dospues de mi muerte, luvia i tempesta |
|
El la kalma ke antesede a la tempestad |
|
Luvia i timpesta se yevo el arado i sembrado |
|
templo m. |
מקדש, היכל, דביר; בית כנסת |
temple, hall, sanctuary; synagogue |
|
El karakter de un puevlo se konose en su temple |
|
temprano adv. |
מוקדם, מוקדם מהרגיל |
early, earlier than usual |
|
Ken temprano kazo i komio, no se arrepintio |
|
Temprano o tadre onora tu padre |
|
Una golondrina venida temprano no anunsia al enverano |
|
tendjeré (t.) m. |
סיר, קדרה; ''צנצנת'' - תם, שוטה, טיפש |
pot, cauldron; ''jar'' - innocent, fool, stupid |
|
Va venir tiempo, ke las karas se van azer komo los dipes de los tendjeres |
|
tener v. |
היה לו/יש לו, החזיק, הכיל; התנגד, עמד בפני |
to have; to resist |
|
Ken no tiene kualo azer kita los ojos de la mujer |
|
Mas vale tener onor en plaza, ke kama dorada |
|
Mas vale tener onor en la plasa de lo ke paras en la kasha |
|
Arremediate kon lo tuyo i no tengash menester a ninguno |
|
Kuando ija ay de kazar, el Dio tiena de mandar |
|
De la kara si veya komo di korason tieni |
|
Kien pasensia terna, de la oja del arvol vestira |
|
Buenas oras tengan los gevirim |
|
Ham Avram Aldoshas, ke tiene las bragas floshas |
|
Paga lo ke deves saves lo ke tienes |
|
El ke tiene elmuera, tiene dolor de muela |
|
Ken no tiene la ermoza, beza la mokoza |
|
Kien no tiene indjenio, de ambre se muere |
|
Ken no tiene krios, tiene una dolor, ken tiene, tiene munchas |
|
Ijos no tengo, inietos mi yoran |
|
El ojo en el kamino lo tiene todo |
|
En ora de tu ravia ten pasensia |
|
Ken es el baragan el ke aze pasensia en la ora de su ravia |
|
Kon parientes ke no tengas dar i aver |
|
El prove i el hazino, non tienin amigo |
|
Eyos tengan bien i mozos tambien |
|
Ken muncho yora akel mas tiene |
|
El otro anyo tinia un gameo, este anyo tengo dos |
|
No komas delantre de todos porke te tienen ojo en todo |
|
Dientes de kavayo ke tenga, igine no le vo dar or azer esto |
|
Ken tiena ambre, venga i koma |
|
Ken avla bueno, bueno ke tenga |
|
Ken no tiene dientes, tiene djindjivres |
|
Esto tengo - esto vendo |
|
La mano pezo no tiene |
|
Ken no tiene meoyo, ke tenga piezes |
|
Mi moso tiene moso, mi amo 28 |
|
Kien no arriesga nada non puede tener nada |
|
Ken nada no save, nada no tiene |
|
Ke no tengas el ojo en el d'enfrente |
|
Para el mal i el bien, sehel kale tener |
|
Buen zahou tengas |
|
Ken tiene buen vizino se anbeza buen dotrino |
|
El guerko no tiene lo ke azer |
|
A ken es de yorar al ke tinia bien i vino en mal |
|
Ansias tiena, ken a mi me tiena |
|
El ken mas tiene mas muncho kere |
|
Ken no tuvo i tiene, no save komo se lo detiene |
|
El ke tiene es devdor al ke no tiene |
|
No tengas ojo en otro te tiene en lo tuyo |
|
tepené (t.) m. |
בעיטה |
kick |
|
Es komo la vaka, ke da muncha leche, ma da el tepene i la vierte toda |
|
terminar v. |
גמר, סיים, השלים |
to finish, to complete |
|
Aserra la kortina, la farsa ya termino |
|
Kuando tu travajo es terminado vash estar alegre i repozado |
|
El pleito se puede terminar kuando no de deshan arraviar |
|
terminarse v. refl. |
נגמר, הסתיים, נשלם |
to be finished, to be done. |
|
Se termino la animasion |
|
terrivle adj. |
נורא, איום, מבעית, מפחיד, מטיל אימה |
terrible, horrific, frightening, terrifying |
|
La rikeza es un fumo; la grandeza nada vale, porke la terrivle muerte siempre vindikara |
|
terufá (ebr.) f. |
תרופה, מרפא |
medicine, cure |
|
En prekantos no tengas avtaha solo en Dio vas topar terufa |
|
teshedor/dera m. |
אורג, גרדי; מטליא אריגים; בהשאלה: אדם מצליח בעסקים |
weaver; clothworker; in a figurative sense: a person who is successful in business |
|
Lo ke izo el fierrero ke lo page el teshidor |
|
tesher v. |
ארג; איחה/הטליא אריג/בגד/ גרב; הקים עסק, ארג תכניות |
to weave; to patch fabric/garment/sock; to start a business, to weave plans |
|
Ke te vale ermozo bastidor si non puedes teshar un buen amor |
|
Porke la yaman mujer? Porke save bien tesher |
|
Ken pario ke mesha, ken kresio ke tesha |
|
testa (it.) f. |
ראש |
head |
|
Meteme en resta ke so ajo de testa |
|
Ken empresta pierde la testa |
|
testigo/testiguo m. |
עד |
witness |
|
No ay mejor testigo ke el papel eskrito |
|
teta f. |
שד, דד; פטמה |
breast, nipple |
|
La kriatura si no yora no le dan la teta |
|
Non te sombayes de ermoza tetas, ten tino tanbien en las sejas pretas |
|
Oveja maha teta lo suyo i lo ajeno |
|
tevá (ebr.) |
תיבה (ביכ''נ), דוכן |
ark (in synagogue), stand |
|
El hazan yerra en la teva |
|
tía f. |
דודה, דודה גדולה; שם המשמש בפניה לאשה מבוגרת במקרה של קרבה או לאשה משכבה עממית |
aunt, great aunt; a name used to address an older woman in the case of kinship or a woman from the common people |
|
Lo ke disho mi tia kon su demazia |
|
De dia en dia, kaza mi tia |
|
tiempo m. |
זמן, עת, מועד, תקופה, שהות, ארכה; מזג אוויר |
time, season, date, period, duration; weather |
|
El tiempo aze i el tiempo desaze |
|
El mas abil mediko solo kura kon tienpo |
|
El tiempo es el pusat ke el onbre resive, pasiensia es el mango para los ke persive |
|
El ke pelea para kazar non tiene tienpo de espozar |
|
El ke es patron de gaava en tiempo piedre su atslaha |
|
Kien tienen la kapachidad de la alegria nunka piedren el tiempo kon muncha avlastina |
|
El amor aze pasar il tiempo i el tiempo aze pasar il amor |
|
El ke merka del ladron en tienpo lo aze su patron |
|
Koje las flores del buen tiempo, ke presto yegara el invierno |
|
El ke guad(a)ra malkerensia kon tiempo piedre su sensia |
|
Nada vale di korrer si kali ir a tiempo |
|
Segun el tiempo se kura el yenso |
|
Al tiempo el konsejo |
|
A la pera dura, el tiempo la madura |
|
El mas buen mediko es la natura, el tiempo i la pasensia |
|
El tiempo es un riko trezoro |
|
A mal tiempo buena kara |
|
Tambien el tiempo es sombaidor |
|
Guadra il saman i al tiempo valdra mas |
|
tierra f. |
ארץ, קרקע; אדמה, עפר, אבק; רצפה; ארץ, מדינה, כדור הארץ |
land, ground; earth, soil, dust; floor; country, globe |
|
Ke se unda adebasho la tierra |
|
La tierra muestra ke no mos falte |
|
Diez anyos in kadenas i no uno debasho de tierra |
|
El ojo del bivo se incha kon un poko de tierra |
|
Kuando aze luvia los sielos yoran, la tierra riye |
|
Mas vale mil anyos en la pranga i no un punto en la tierra |
|
Ombre en lo ke te kontienes tanto sobervio tienes. Tu fin es polvo i tierra |
|
Lakirdi de mar, por tierra |
|
Por yerro di mediko la tierra lu kovija |
|
Amaha la tierra, amaha la duelor |
|
La diferensia es de los sielos a la tierra |
|
El mas fuerte ombre tapa la tierra |
|
Abata la tierra, abata el korason |
|
Apreta la tierra, apreta el mal |
|
Lo ke dan del sielo, ke lo resiva la tierra |
|
Mas vale sevada de su tierra, ke trigo de tierra ajena |
|
Agua no topi, de la tierra me lavi |
|
Yora el sielo, yora la tierra |
|
tijera f. |
מספריים; מסוע (להסטת פסי רכבת) |
scissors; conveyor (for shifting railway tracks) |
|
Mi ija leshera enyudo i tejera |
|
tikía f. |
שחפת; רזון גדול, שחיפות |
tuberculosis; great thinness, emaciation |
|
Azno, no muere de tikia |
|
timbaraná (t.) f. |
בית משוגעים |
madhouse |
|
Lokos i bovos a la timarana |
|
tinaja f. |
כד, לגין, כד גדול למים |
jug, large jug for water |
|
El vinagre fuerte aze danyo a su tinaja |
|
Agro huerte se aze danyo de si para si |
|
tino (1) m. |
קדירה, כד, גיגית |
cauldron, jug, tub |
|
Mete tino en bikkur holim vala mas de maase tovim |
|
Los ke meten tino en sortero, kreen bastante en agorero |
|
Guevo ke mostra puntiko de kolorado, ten tino ke el komerlo es muy defendido |
|
En la mujer ermoza de tu vezino vale la pena de tener mucho tino |
|
Kale meter muncho tino en la instruksion, sin eya el ser es una abominasion |
|
Kuando entra vino se hue el tino |
|
Antes de azer las demandas, ten tino en todas las vandas |
|
El ke mete tino en anoiologia save el fondo de la sabiduria |
|
Kada uno en su tino tiene algun espino |
|
Tiene tino de gato |
|
Kuando te asentas delantre de savios ten tino i no avres presto los lavios |
|
No atagantes al Sinyor del Mundo kon munchas rogativas ten tino ke ya las sintio todas, |
|
Si keres saver el fondo del judaismo ten tino ke la skola i sinagoga es uno |
|
tinta f. |
דיו; ''דיו'' - כינוי לשיכור שאינו יכול לעמוד על רגליו |
ink; ''ink'' - a nickname for a drunk who can't stand on his feet |
|
No ay ni tinta ni papel lo kue yevo |
|
tinya f. |
שחין, נתק, גזזת; זוהמה; חוב ישן |
ringworm; dirt; old debt |
|
Del dia ke nasio tinya le kresio |
|
Se 'spandio komo el piojo en la tinya |
|
tinyozo n. & adj. |
מוכה שחין, מחוטט; אדם היוצא מכליו כדי לקבל אורחיו בסבר פנים ובתשומת לב מירבית |
a person who is stricken with ringworm; a person who goes out of his way to receive his guests with the utmost hospitality and attention |
|
Al tinyozo un grano mas |
|
Es tinyozo ma es venturozo |
|
Kavesas ki lavi, tinyozas mi salieron |
|
tío m. |
דוד, דוד גדול (אחי הסבא); שם הניתן בפניה לאדם מקורב או מפשוטי עם |
uncle, great uncle (grandfather's brother); a name given to a close person or commoner |
|
Buenas noches tio Hayim, mucho karabalik a la frente |
|
tira f. |
רצועה, רצועת בד, חיתול; סחבה |
strip, cloth strip, diaper; rag |
|
La mentira tiene kurta tira |
|
tiralanya f. |
עכביש; קורי עכביש |
spider; cobweb |
|
Para vuestra ija ke kere estar prenyada ajo mesklado fino kon vieja tiralanya |
|
Aferarse de las tiralanias |
|
tirar v. |
ירה, קלע; זרק, השליך; הדפיס, הדפיס מהדורה; לקח, משך, קיבל |
to shoot; to throw, threw; to print edition; to take, to pull, to receive |
|
Avlar sin pensar es tirar sin apuntar |
|
tishabeav (ebr.) m. |
תשעה באב |
Tisha b'av |
|
Tener kara de tisha beav |
|
Largo komo la haftara de Tishabeav |
|
Ke age darshar, ke sega en Tesha beav |
|
Darsha mi ijo ke sea en tisha be-av |
|
Nunka Djoha bezo la mano, kuando ya la bezo en Tisha be-av |
|
tizna f. |
פיח |
soot |
|
Kita la tizna, mete la karvonera |
|
De la tizna a la karvonera, es esfuegra i nuera |
|
Disho la tizna a la karvunera vate mas ayi |
|
todo adj. & adv. |
כל- |
all- |
|
De todos males son guadrados, de hazinuras son sanados |
|
De todas las palavras no se incha una kashka d'alviyana |
|
Todo pasa por este mundo, guay onde pasa |
|
Azno, kon oro alkansa todo |
|
No komas delantre de todos porke te tienen ojo en todo |
|
El eskaso todo lo ke kome lo aze biskocho |
|
Kita todo kulevras de la boka |
|
Los ke son muy miop todo echan al chop |
|
Kita todo perlas de la boka |
|
El prove veye todo preto |
|
Ken finye i amasa todo pasa |
|
El ke esta sin blanka, todo todo le manka |
|
Todo komo todo i la novia a su modo. |
|
Ken todo kere, todo piedre |
|
El ke non da sedaka del todo por seguro es atavanado |
|
Los examinan todo de serka, muncho miran ama muy poko merka |
|
Todo lo ke briya no es oro |
|
Ashuguar de oro i de marfil le yeve, kon todo mi esfuegra tuvo ke dezir |
|
A ken todo basta nada le manka |
|
Todo lo muncho es danyozo mizmo paras munchas |
|
todo m. |
הכל |
everything |
|
Desha todo i andavos al banyo |
|
Deshi todu vati a la kama |
|
Ashugar i kontante, todo delantre |
|
El muerto no save nada, todo es para el ojo del bivo |
|
El bueno kon el malo i el malo kon todos |
|
Mal de todos non es mal |
|
Kuando todo todo, kuando nada nada |
|
El boi i la oveja, todos la mesma konseja |
|
Sekretos de dos, sekreto de Dio, sekreto de tres, sekreto de todos |
|
Todos se vayan anpalar, ki yo al talamon mi vo asentar. |
|
Kon vida i salud todo se aze |
|
Sekreto ke sea, ke todos lo sepan |
|
Kuando aze luvia a todos toka |
|
Kuando kantamos todos oyen, kuando suspiramos todos fuyen |
|
toka f. |
טורבן, מצנפת, שביס; אריג לשביס |
turban, bonnet; cloth for turban |
|
La mujer loka por la vista pierde la toka |
|
tokar v. |
נגע, מישש; נגע ללב; העליב; ניגן על כלי נגינה; ''סחב'', גנב גניבה קטנה |
to touch, to feel; to touch the heart; to insult; to play a musical instrument; ''carry away'' - a small theft |
|
Mas tokan dientes ke parientes |
|
Lo ke toka a la kamiza, no toka al antiri |
|
Las manos tokan oro, tokan i lodo |
|
Para el elevo es bendision kuando tokas su imajinasion |
|
Amigos i ermanos saremos, ma a la bolsa no tokaremos |
|
El ke unya de djuduyo toka, la kavesa se le korta |
|
Kuando aze luvia a todos toka |
|
Ya me toko el kochio al gueso |
|
Oro toka, lodo se le aze |
|
No tokes lumbre en Shabat |
|
La vejez, si la vesh en basho, no la tokesh |
|
Ken toka miel se chupa los dedos |
|
Muncho bien te kero, la bolsa no me tokes |
|
Kuando las manos no tokan, las paredes lo echan |
|
Ken de la alma sale, a la alma toka |
|
Si nasites en Adar non te toka el nazar |
|
toleransia/tolerensia f. |
סובלנות, טולרנסיה |
tolerance |
|
Milizina de kualker ansia es la pasensia i la toleransia |
|
tomar v. |
לקח, נטל; תפס; לקח אשה/לקחה בעל - התחתן/נה; קיבל; קנה |
to take; to catch; to take a wife/a husband - to marry; to receive; to buy |
|
En tomar i dar es fasil de yerrar |
|
A Moshon tomi, a Moshon deshi, a Moshon me lo vo tomar |
|
Es d'el tomar |
|
Konsejo de tu kompanyero toma i el de tu korason no deshes |
|
El konsejo de todos tomo, ma el mio no desho |
|
Madre i ija por dar i tomar, son amigas |
|
El meoyo de la mujer es poko, ma ken no lo toma es loko |
|
Ken tiene guadrado dolores kuando abashan les toma dolores |
|
Konsejo de mintirozo dengunos no toman |
|
Kien mete kara, toma marido |
|
El loko da, el meoyudo toma |
|
Mira a la madre, toma a la ija |
|
Abasha eskalon, toma mujer, suve eskalon, toma haver |
|
Dar kon las manos, tomar kon los pieses |
|
Ande la da, ande la toma |
|
Los anyos ke da el Dio, no los toma atras |
|
Tomame kuando me veyes i no kuando mi bushkas |
|
Donde las dan, las toman |
|
Kualo azen los Sheres? Toman dos mujeres! |
|
Dar i tomar sale korkova |
|
Al malo tomalo de la mano |
|
Kome poko toma (maso)[moso] |
|
Kuando el malor viene tomalo a pasensia |
|
El mundo esta en dos ruelas, dar i tomar |
|
Estas dadas son tumadas |
|
El Dio la dio, el Dio la tomo |
|
Tomar los kaminos en las manos |
|
tomarse v. refl. |
החשיב עצמו; לקח לעצמו; נתפס; נישאו |
to consider oneself; to take for himself; to be caught; to be married |
|
Ken non tiene ke azer se toma kon la mujer |
|
Puedo i no puedo kon mi mujer me tomo |
|
tomat m. |
עגבניה |
tomato |
|
L'agrada tomates i no l'agrada datiles |
|
tomba f. |
קבר, קבורה; מצבה |
grave, burial; tombstone |
|
Los dias pasan komo la solombra i el rikordo keda asta la tomba |
|
top (t.) m. & adj. |
כדור, כדור בד, כדור נייר; גליל/חבילה (של בד/של חוטים); גוּלה; פגז; חידוד לא מוצלח; מגושם |
ball, ball of cloth, ball of paper; roll/package (of cloth/of threads); pellet; shell; unsuccessful wit; clumsy |
|
Tomo el top i la romana |
|
topadura f. |
מציאה, מציאה מחדש; מציאת תירוץ |
finding, reinventing; finding an excuse |
|
Topadura de kos-huegras |
|
topar v. |
מצא, גילה, מצא שוב |
to find, to discover, to find again |
|
A la mar si va, no topa agua |
|
Kuando topas un medio bovo, toparas un entero bovo |
|
Echa tu pan a la mar, un dia lo toparas |
|
Ken melda arba veesrim sienpre topa hayim tovim |
|
Azer bien, topar mal |
|
Ken bushka al padre, topa a la madre |
|
Kuando la bolsa esta vazia non vash a topar munch[a] manziya |
|
Toma un pidaso di pan, echalo a la mar, un dia lo toparas |
|
Los ke serran los ojos, van a topar piojos |
|
Bushkando un sapato, topi un raton |
|
Ken kefi aze lo topa |
|
Djoha se fue al banyo, topo de kontar un anyo |
|
Komo azi, ansina ki topa |
|
El ke tieni barva ya topa penye para pinyarla |
|
El ke en la Ley non topa savor, en su mujer non deskuvre amor |
|
Agua no topi, de la tierra me lavi |
|
Ken bien aze, bien topa |
|
toparse v. |
נמצא (להמצא), מצא עצמו, נתקל ב-, נוכח |
to be found, to find oneself, to encounter |
|
El ke se topa deznudo tiene razon de ser mudo ; el deznudo sin manto tiene muncho espanto |
|
Kien tiene kuatro i gasta sinko nunka se puede toparse riko |
|
La lengua de la esperansa onde esta? Onde se topa avtaha i feuzia |
|
I en la chanta del prove se puede topar un juvayer |
|
Persona ke aze gran mal, se topa en muy negro hal |
|
Kon travajo i alegria se topa buena kompanya |
|
Korro, korro, en mi lugar me topo |
|
Onde ay muncho repozo non se topa el selozo |
|
Mas muchas moshkas se topan en la miel de lo ke en el vinagre |
|
torá (ebr.) f. |
תורה |
torah |
|
Dotrina de muestra Torah enaltese la emuna |
|
Kada koza kon su mazal, asta el sefer tora de la alaha |
|
tornaboda adj. |
אדם קל דעת |
a frivolous person |
|
Siete vezes de keda en bonora, shabat de tornaboda |
|
tornada f. |
חזרה, שיבה; הלוך רוח, ביטוי הגיגים |
return; mood, expression of thoughts |
|
Ida sin turnada |
|
tornar v. |
סובב, סבב, הפך, פנה, השתנה; חזר; החזיר |
to turn, to revolve, to change oneself; to return; to return |
|
Komo el Dio la krio, mas por eya no se turno |
|
Vaya i no torne mas |
|
Kuando tu ias onde el maestro del pie kortado, yo ya estava tornado |
|
Ande eyos van, yo ya torno |
|
La komida es una malatia, eskapa por la noche, torna por el dia |
|
Matan a el padre i tornan por la madre |
|
tornarse v. refl. |
הפנה, הסב; שב בחזרה |
to turn; to return back |
|
Se torno kon los mokos enkolgando |
|
Piedra arondjada no se torna atras |
|
torpe n. & adj. |
טיפש, אויל, חסר דעת, קשה הבנה, שוטה, מטומטם; מגושם, כבד תנועה, חסר כשרון, בעל ידיים שמאליות, נרפה |
stupid, foolish, mindless, hard to understand, dumb; clumsy, slow-witted, untalented, left-handed, lazy |
|
Los torpes profesores embezan lo ke saven, profesores sesudos saven lo ke anbezan |
|
torpedad f. |
קשי הבנה, טפשות, אטימות שכל; מעשה סכלות, מעשה של טמטום מוח |
stupidity, dullness of mind; an act of foolishness, an act of mental stupidity |
|
Sin shalom viene torpedad, kon shalom se aserka la verdad |
|
torpez/a f. |
טמטום, איוולת, טפשות, כבדות, חוסר כשרון, חוסר זריזות, כבדות תפיסה |
stupidity, folly, heaviness, lack of talent, lack of agility, heaviness of perception |
|
Los ke enbabukan en la sensia de astrolojia biven vida de torpeza i en el mundo fantazia |
|
tos/tose f. |
שיעול |
cough |
|
D'ayi li dio la tos a la gayina |
|
La tose i el azno no se puede (e)skonder |
|
tósigo m. |
רעל, ארס |
poison, venom |
|
Poko tosigo no entosega |
|
Espantate de la ravia es tosigo en la alma |
|
Despues de peshe, tosigo es la leche |
|
Mucha mujer i gozo es tosigo danyozo |
|
tostado adj. |
קלוי, צלוי |
roasted |
|
Dezea la prenyada nieve tostada |
|
tovaja f. |
מגבת; מפית שולחן |
towel; table napkin |
|
Mosas i mansevos tovajas de manos |
|
traer v. |
הביא, לקח איתו, הוליך; גרם |
to bring, to take with him, to lead; to cause |
|
Ijo ganador, yeva tres, trae dos |
|
Ke no traye el Dio a kayer in manos de kriyos |
|
Muncho trusho el padre de la novia |
|
Kon buena djente lo digo, uno yevaron, uno trosheron |
|
Gastador i pompozo non traye dia bueno |
|
La noche es komo la prinyada, no se save lo ke va trayer la madrugada |
|
La ambre i el frio traen a la puerta del enemigo |
|
La butika traya kaza i la kaza no traya butika |
|
Akeyos polvos trusheron estos lodos |
|
El mal trae el endjenio |
|
El azno trae la paja i el se lo kome |
|
El amor i la ambision puede traer la traision |
|
traisión f. |
בגידה, הפרת אמונים, בגד, פשע |
betrayal, crime |
|
El amor i la ambision puede traer la traision |
|
Ijo, de kuanto tu nasites, me armates traision |
|
tramuz m. |
תורמוס |
lupine |
|
Un darush i un perush por una kashka di tarmuz |
|
travajo m. |
עבודה, עמל, יגיעה; יצירה |
work, labor, toil; creation |
|
Kon travajo i alegria se topa buena kompanya |
|
Kuando tu travajo es terminado vash estar alegre i repozado |
|
El travajo no dezonra sino da provecho i onra |
|
travar v. |
משך, הוציא, גרר, סחב, הוציא, משך (כסף), משך (בקסם); דמה ל-; סבל |
to pull, to bring out, to drag, to carry, to pull (money), to pull (by magic); to resemble; to suffer |
|
Sinyora mestra, enfili la alguja, yo la vo travar |
|
Kada uno trave la kuedra para onde el |
|
Al enforkado le trava la kuedra |
|
tredje num. |
שלושה עשר, שלוש עשרה |
thirteen |
|
Ainda esta in sus tredjes |
|
trenta num. |
שלושים |
thirty |
|
Esta vistidu a la trenta i una alfineti |
|
Arrekujer mokus de trenta i un loko |
|
tres num. |
שלוש, שלושה |
three |
|
Mi vezina me dezonoro una vez, i yo dos i tres |
|
Ande se kome la mala sena? Ande ay ijos de tres maneras |
|
Manda para tres, ke l'otro kedo en kaza |
|
Sekretos de dos, sekreto de Dio, sekreto de tres, sekreto de todos |
|
Dos djidios en tres ''killot'' |
|
treskilado adj. |
מסופר, שנגזז (גז) |
cut (hair), shorn |
|
La haveransa traye mucha ansia, al kavo del anyo sale treskilada |
|
Fue por lana i salio treskilado |
|
trezoro (fr.) m. |
אוצר, מטמון; ''אוצר'' (שם חיבה) |
treasure, hoard; ''treasure'' (nickname) |
|
El tiempo es un riko trezoro |
|
trigo m. |
תבואה, דגן, חיטה |
grain, cereal, wheat |
|
Por miedo de pashariko no ensembrar trigo |
|
Dos piedras pontudas no molen trigo (o molino) |
|
Mas vale sevada de su tierra, ke trigo de tierra ajena |
|
tripa f. |
מעי; בטן, כרס |
intestine; stomach, belly |
|
Si las tripas non puede inchir ke vale tefila sin hayir |
|
Mas deznudo kayi de la tripa de mi madre |
|
Tiene tripas buenas |
|
Djoha izo una bodika, todo para su tripika |
|
Kuantos bukados kaven en la tripa i uno mas |
|
El dia bueno echalo a la tripa |
|
Korta la Amida por dizir ke vos erguela la tripa |
|
Bendichas tripas de madre, ke esto parieron |
|
El ojo mas ambriento de la tripa |
|
El lovo izo una bodika, todo para su tripika |
|
Tripa vaziya, korason sin alegriya |
|
Regoldea la mi nuera kon la tripa yena |
|
triste adj. |
עצוב, נוגה, עגום, קודר |
sad, mournful, gloomy |
|
Si paz no existe, se pasa la vida triste |
|
El kapriso es un triste visio |
|
trokar v. |
החליף, המיר, שינה, חידש; סילף, פגם |
to replace, to convert, to change, to renew; to distort, to flaw |
|
Mujer puede trokar kolor de su pelo ama nunka el karakter de su selo |
|
Anke non puedemos trokar lo ke paso, puedemos preparar para el futuro |
|
Kuando vas a salir a kamino non trokes de direksion |
|
Troka de lugar, troka de mazal |
|
Troka el kazal, troka el mazal |
|
El lovo puede trokar su mirada ma non puede trokar su manya |
|
Lovo troka su samara ama nunka su natura |
|
trokarse v. refl. |
השתנה, התחלף; החליף בגדים |
to be changed; to change clothes |
|
Manyas no se trokan |
|
Te troko el soy |
|
troncho m. |
קלח, ליבת החסה; כינוי לטיפש, אויל, חסר דעת, מטומטם, אויל משריש, טיפש מטופש, ''בול עץ'' |
head (cabbage), cob (corn), the core of lettuce; nickname for a fool, an idiot, a ''log of wood'' |
|
Avleme mi padre i yo troncho ke troncho |
|
Kien troncho nasio, troncho murio |
|
trueno m. |
רעם |
thunder |
|
Ni luvia sin truenos, ni parto sin dolores |
|
tsadik (ebr.) m. |
צדיק |
righteous |
|
Tsadik, es kada uno en sus ojos |
|
tsedaká (ebr.) f. |
צדקה |
charity |
|
Tsedaka sin hohma es komo una muchacha siega |
|
tu/s adj. poss. |
שלך/שלכם/ן |
yours |
|
Ken t'aharvo? Tu boka |
|
Lo ke azes kon tu mano, no lo aze ni tu ermano |
|
tu pron. pers. |
אתה/את |
you |
|
Alevanta tu, me asentare yo |
|
Antes ke te la kortan, kortala tu |
|
tuerserse v. refl. |
התעוות (גם מוסרית) |
to be distorted, to be perverted |
|
Ken no siente a su mujerika, se tuerse la orejika |
|
tuerto adj. |
מעוות, עקום, מסולף; פוזל |
distorted, crooked; squinter |
|
El ke tuerto nase nunka s'enderecha |
|
Kara tuerta - ventura direcha |
|
La kola del perro estuvo disiete anyos en la prensa i yene tuerta |
|
Arvole tuerto nunkua se enderecha |
|
Kazo ala tuerta, mitio il mundo in ribuelta |
|
Asentate tuerto i avla derecho |
|
tura f. |
משך, משך זמן |
duration, duration of time |
|
Si en kazados no ay amor de tura, no tienen vida segura |
|
Hazinura de tura muerte segura |
|
turar v. |
ארך, נמשך, נותר, נשאר, החזיק מעמד, התקיים |
to last, to remain |
|
La vieja porke tura, porke se kura |
|
Ke tura el pie i la mano |
|
Poko me tures |
|
Lo ke se aprende en la kuna nunka se piedre i sienpre dura |
|
Mujer, ayre i ventura en un estado poko tura |
|
En la kaza del kumarchi poko tura la alegria |
|
Una pader rota tura mas muncho de una sana |
|
El kantaro roto tura mas muncho del rezio |
|
La mujer i la roza fiske la afreskas te tura ermoza |
|
Lo ke otro vistio a mi poko me turo |
|
Turkía f. |
תורכיה |
Turkey |
|
Ni mulk en Turkia, ni mujer de Romania |
|
turko m. & adj. |
תורכי; תורכית |
Turkish; Turkish |
|
Guadrate de djudio riko, de grego buracho i de turko prove |
|
Me arrepenti de blaho a turko |
|
Ya esta la guerta, komo la turka muerta |
|
Ya va venir el Turkito por la fez |
|
tuyir v. |
הכאיב, לחץ, גרם כאב; לחץ כספית; שיתק, הטיל מום, קטע, הקשה (את האברים); חבל |
to hurt, to press, to cause pain; to press financially; to paralyze, to mutilate, to cut off, to stiffen (the limbs); to wound |
|
Kurbachadas en kulo ajeno no tuyen |
|
tuyo/tuya/s pron. |
שלך/שלכם/ן (כינוי קניין אחרי שם עצם) |
yours (possessive pronoun after a noun) |
|
De los tuyos - d'enfrente |
|
Kuando los tuyos ian, los mios ya venian |
|
Lo mio mio, e lo tuyo mio |
|
Arremediate kon lo tuyo i no tengash menester a ninguno |
|
Mira el echo tuyo i no avles mal por ninguno |
|
último adj. |
אחרון, קיצוני; סופי, מוחלט |
last, extreme; final, absolute |
|
Ken aria ultimo, aria mas bueno |
|
La manyana koma komo rey, a medio dia komo persona, la noche komo el ultimo prove |
|
A la edad de 75 anyos se amato la ultima luz |
|
umano adj. |
אנושי, הומני; נדיב, רחום |
humane; generous, compassionate |
|
Errar es umano i perdonar es divino |
|
umildansa f. |
ענווה, ענוותנות, שפלות ברך |
humility |
|
Tu avla seya kon umildansa, en tu enimigo no dezeyes vengansa |
|
umo m. |
עשן |
smoke |
|
Lenya sin fumo no ay |
|
La rikeza es un fumo; la grandeza nada vale, porke la terrivle muerte siempre vindikara |
|
Fumo es la fin de todas las lazerias |
|
un/una adj. |
תווית מסתמת; אחד/אחת |
objective label; one |
|
Todos a una sin dolor ninguna |
|
La uva se empretese de ver la una a la otra |
|
Ni bovo ni loko, ni uno komo el |
|
El Dio da a unos - para ke apiadan a otrus |
|
Kita la fez de uno la mete a otro |
|
El malor de unos aze el bonheur de otros |
|
undirse v. refl. |
טבע, הטביע את עצמו |
to be drowned, to drown oneself |
|
Ke se unda adebasho la tierra |
|
uno/una num. |
אחד/אחת |
one |
|
Arrekujer mokus de trenta i un loko |
|
Azer la una en dos |
|
Ken izo uno, izo munchos |
|
Dos kulos en una braga |
|
untado adj. |
משוח; שקיבל שוחד (ש''מרחו'' את ידו) |
anointed; who received a bribe |
|
Karros untados kaminan i buenas samaras kayentan |
|
Yagas untadas ya duelen ma no tanto |
|
untarse v. refl. |
נמשח; התמרח |
to be anointed; to be smeared |
|
Ken mucha manteka tiene i el kulo se unta |
|
De la ermozura no se unta, ni se kome |
|
unya f. |
ציפורן |
nail |
|
El ke unya de djuduyo toka, la kavesa se le korta |
|
La karne, de la unya no se esparte |
|
uva f. |
ענב, ענבים |
grape, grapes |
|
La uva se empretese de ver la una a la otra |
|
Kome la uva i non demandes de ke parra es |
|
uzarse v. refl. |
היה נהוג; התרגל, רכש הרגל, הרגיל עצמו |
to be customary; to get used to, to acquire the habit |
|
Lo ke se uza no se eskuza |
|
Uzate a azer lo bueno i puedes venser lo negro |
|
uzo m. |
מנהג, נוהג, הרגל; שימוש |
custom, practice, habit; usage |
|
El uzo es segunda natura |
|
El ke kontinua su feo uzos desha lo seguro por lo dubdozos |
|
A la vezina li incho el fuzo, a mi me keda el uzo |
|
Vestir a uzo, komer a gusto |
|
vaka f. |
פרה |
cow |
|
Es komo la vaka, ke da muncha leche, ma da el tepene i la vierte toda |
|
vakero m. |
רועה בקר, בוקר |
cattle herder |
|
Ayer vakero i oy kavayero |
|
valer v. |
היה שווה, עלה; היה יעיל, היה בעל תועלת |
to be worth it; to be effective, to be beneficial. |
|
Mas vale bien de leshos i no mal de serka |
|
El azer e no valer |
|
Ke te vale ermozo bastidor si non puedes teshar un buen amor |
|
Mas vale kaer en un rio furiente, ke en bokas de la gente |
|
La alegria en el momento de rekoltar vale muncho mas ke en el momento de senbrar |
|
Mas vale mil anyos en la pranga i no un punto en la tierra |
|
Mas vale un amigo ke parientes i primo |
|
Una vezina buena, vali mas de una ermana |
|
Mas vale la piedra del amigo ke la mansana del enemigo |
|
Mas vale sevada de su tierra, ke trigo de tierra ajena |
|
Nada vale di korrer si kali ir a tiempo |
|
Mete tino en bikkur holim vala mas de maase tovim |
|
Mas vale un ojo de sol ke un siento de shavon |
|
La buen eksperiensa vale mas de la siensia |
|
La rikeza de tu padre parti no vale |
|
Las palavras en su ora, valen mil dukados |
|
Moneda ekonomizada vale kuatro vezes ganada |
|
Guadra il saman i al tiempo valdra mas |
|
Mas vale el hen ke el bien |
|
La repuesta en su ora vale mil dukados |
|
Mas vale ajenos ke parientes |
|
Mas vale akolantado ke deseado |
|
Kien mucho avla, poko vale |
|
Mas vale parir i no un panaris |
|
Mas vale kayido ke non pudrido |
|
Mas vale sudar ke sarnudar |
|
Mas vale tadre ke nunka |
|
Mucho vale i poko luze |
|
La estreya ke le valga |
|
Si non tienis grosh - non valis grosh |
|
valor m. |
ערך, שווי; תוקף של תעודה; בבנקאות: יום ערך; גבורה |
value, worth; validity of a certificate; in banking: value day; valor |
|
La valor de una buena instruksion ke dezvelopa un meoyo avierto vale mas de todo oro en el mundo |
|
Kuando la vida esta en perikolo la valor del shabat es eskondido |
|
Los bienes ke azen por pavor non tienen dorada nin valor |
|
valutozo/valudozo adj. |
בעל ערך, יקר |
valuable, expensive |
|
Lo bueno i lo ermozo siempre es valutozo |
|
Buenas palavras son valutozas |
|
vanda f. |
צד, עבר, מקום |
side, place |
|
Antes de azer las demandas, ten tino en todas las vandas |
|
Aya vayas meskino, seyas de vanda de la mujer i no de el marido |
|
vanedad/vanidad f. |
הבל, הבלות; יהירות, התיהרות, התפארות בדברי שוא |
vanity; arrogance, boasting in vain things |
|
El nombre le abasta, la vanidad lo arrasta |
|
vano adj. |
ריק, ריקא, איש ריק ונבוב, יהיר, רברבן, שחצן; טפל, של שוא/הבל/סרק |
empty, vain, an empty and vain person, arrogant, boastful, arrogant; careless |
|
Una vida sin esperanza es nada, vazia, i vana |
|
Si te das a kozas vanas non puedes bivir kon ganas |
|
vara f. |
מוט, מקל, מטה, שבט, שרביט, חוטר; מחיקה, קו מחיקה |
rod, stick, staff, scepter, wand; erasure, erasure line |
|
Ya vino el de la vara blanka i kolorada |
|
Aras i varas i negras fadas |
|
varaklí (t.) adj. |
מוזהב |
gilded |
|
Pepino varakli |
|
vavá (gr.) f. |
סבתא; זקנה בלה |
grandma; old woman |
|
Le va vinir el mioyo, kuando le va vinir la salud a mi vava |
|
La shaka de tu vava |
|
vazía f. |
דיבור שנזרק לאוויר כדי ''לדוג'' מידע |
speech thrown into the air to "fish" for information |
|
Echar una vazia, aferar una yena |
|
vaziar v. |
שפך, הגיר, הערה; יצק; רוקן, הריק |
to pour; to empty |
|
La mujer destruidera, vazia del marido la faldikera |
|
Kuando vazian bolsas por maasim tovim los buen proves se gozan en los moadim |
|
Vaziando la mar kon una dedal |
|
Inche kuvos vazia a la mar |
|
vaziarse (pop.) v. refl. |
התרוקן; התרברב, התפאר, השמיע דברי רהב; הלך לשירותים, סבל משלשול; רזה, הדלדל |
to be emptied; to brag, to boast, to speak boastfully; to go to the bathroom, to suffer from diarrhea; to become thin |
|
La bolsa del riko se vazia i la del prove no se inche |
|
vazío adj. |
ריק, פנוי (מקום); ריקא, איש ריק ונבוב; חסר ערך, שאין בו ממש |
empty, vacant (space); an empty and hollow person; worthless, devoid of substance |
|
Ojo vazio |
|
Ken tiene el ojo vazio, nunka el papo no inche |
|
Kalavasa vazia no kaye a fondo |
|
Sako vaziyo no se esta en pies |
|
Kuando la bolsa esta vazia non vash a topar munch[a] manziya |
|
Un ombre sin amigo es un ombre vazio |
|
Un plomo vazio espanta dos personas |
|
Saviduria sin eksperiensa komo una kasha vazia |
|
Tripa vaziya, korason sin alegriya |
|
Una vazia i otra burakada |
|
Si avlas egzajerado te yaman un vazio |
|
vazo m. |
כוס; אגרטל |
cup; vase |
|
Ijos i vazos no son nunka muchos |
|
El ke beve vino non kota vazos |
|
Vazo malo no kaye de la mano |
|
Ke te se arompa el vazo |
|
vedre adj. |
ירוק; לא בשל, בוסרי; טירון; טיפש, חסר דעה והשכלה; שפניו הוריקו |
green; unripe, immature; novice; stupid, lacking in opinion and education; whose face has turned green |
|
El aire i la luvia arasto seko i vedre |
|
Komo la lenya seka se kema la verde |
|
Il kolorado kon el vedri le va bueno |
|
El paliko vedre se endirecha |
|
vedrura f. |
צמחיה, צומח, ירק, דשא; ירקות, עלים ירוקים המשמשים בסלט; טחב, ירוֹקה, ירוקת |
vegetation, green, grass; vegetables, green leaves used in salad; moss, greenness |
|
Mejor yantar de verdura i sin pasion ke bue(y) engordado kon aborrision |
|
vejés/vejez f. |
זיקנה |
old age |
|
La vejez, si la vesh en basho, no la tokesh |
|
Una viejes frankamente akseptada komo una segunda mosedad invitada |
|
A la vejes, kuernos de pes |
|
Gozate de tu manseves - porke non saves komo de vejes te aspera |
|
Asombra a la manseves para ke arkojas a la vejes |
|
En pensando a la vejes no gozamos de la manseves |
|
Goza la mansevez ke en la vejez la soba i el minder |
|
Vejes kon livianes |
|
Lo bueno se kera para la vejes |
|
Kien kiere kazar kon mosa ke no se aspere la vejesh |
|
Vejes, no me la alaves |
|
La viejes es una hazinura inkurable |
|
Non deshes la viejes ke sea el invierno de tu vida. Azedlo vuestro bien rekolte. |
|
La djuventud es kuravle, la viejes es inkuravle |
|
velada f. |
ליל שימורים |
watch night |
|
Mirada i velada komo la reina |
|
velado adj. |
מעולף, מולט, לוטה, מכוסה |
overwhelmed, overturned, covered |
|
Komida velada no la kome kual siker barva |
|
velar v. |
היה ער, שמר כל הלילה, עמד על המשמר, השגיח על מישהו; ציעף, כיסה בצעיף |
to stay awake, to keep watch all night, to stand guard, to watch over someone; to cover, to cover with a scarf |
|
La noche es larga a la dolor ke se vela |
|
velo m. |
צעיף, רדיד, רעלה, הינומה, לוט (הסיר את הלוט) |
veil |
|
Ni novia sin velo, ni mujer sin selo |
|
Alvanta el velo, i veras en lo kue t'emborujas |
|
Ya keto el velo |
|
veluntad f. |
רצון |
desire |
|
Pan i kezo i buena voluntad |
|
Yerro del mediko, veluntad del Patron del mundo |
|
Ya basta le veluntad ke keris azer bundat |
|
vena f. |
וריד, עורק (של שיש, עץ); רובד; מצב רוח, שגעון חולף |
vein, artery (of marble, wood); layer; mood, passing madness |
|
La sangre ke deve korrer no keda en la vena |
|
vender v. |
מכר |
to sale |
|
Vendio la kaza por mirkar ravana |
|
Kien vende el sol, merka la kandela |
|
El ke save merkar barato i vender karo es un merkader muy zeki i raro |
|
Gana poko en vendiendo mucho |
|
Ken marka lo ke no le preme, vendera lo ke tiene |
|
Esto tengo - esto vendo |
|
Vender perlas a los bahehavanes |
|
venderse v. refl. |
נמכר (להמכר); בגד, מכר עצמו |
to be sold; to betray, to sale himself |
|
Salud no se venda ni se merka |
|
vendido adj. |
מכור, מסור, נכנע, צייתן |
sold, devoted, submissive, obedient |
|
El ke esta vendido sin dubio es perdido |
|
vengansa f. |
נקמה, פעולת גמול |
revenge, act of retaliation |
|
Muerte no es vengansa |
|
Tu avla seya kon umildansa, en tu enimigo no dezeyes vengansa |
|
La muerte no es una vengansa ma es una buena eskombransa |
|
vengar v. |
נקם |
to revenge |
|
Ombre reglado nunka lo veras vengado |
|
venida f. |
ביאה, כניסה, הופעה |
arrival, entrance, appearance |
|
La ida esta en mi mano, la venida no se kuando |
|
A tus idas, mis venidas |
|
Esta venida tenga ermanos |
|
venir v. |
בא, הגיע; התאים; היה לה מחזור |
to come, to arrive; to suit; to have her period |
|
El dia ke no esperi vino el ke no pensi |
|
Dalelde a Sara, ke venga mi sira |
|
A ken es de yorar al ke tinia bien i vino en mal |
|
El mez va i viene, korra komo el kavayo |
|
La salvasion de Israel es kuando viene el Goel |
|
De vez ke vengo yeno, so marido bueno |
|
Al riko kon salud, al prove: donde te vino? |
|
No te burles del borracho, te viene a la kavesa |
|
El ke viene despues de mi ke serre la puerta |
|
Lo ke ves enfrente es fasil, lo ke va a venir es defisil |
|
El guerko ke se va es mijor del ke viene |
|
A la haragana, la noche le viene la gana |
|
No ay mal ke por bien no venga |
|
Kuando el malor viene tomalo a pasensia |
|
Ke venga el Mashiah, ke no sea en muestros dias |
|
De noche te vengo a ver, ke de dia non puede ser |
|
Kuando los tuyos ian, los mios ya venian |
|
La piedra grande viena del amigo |
|
Pensa lo negro, ke te venga lo bueno |
|
Asta ke al riko le viene la gana, al povre le sale la alma |
|
Al ruido de los platos vienen los gatos |
|
Konviene o no konviene kale tomar la vida komo viene |
|
Kuando no se bare viene djente |
|
Nada non se azi sin ke venga la ora del Dio |
|
Ke azesh ke ya vine kedavos in buena ora ke ya me vo ir |
|
Kien esta mijor eskoje, venga uno se la anoje |
|
El apetit vieni en komiendo |
|
No keras mal al de enfrente ke te vieni a ti |
|
Non azes al de enfrente, eso ke non keris ke te lu azin a ti |
|
Ken de kaza fuye, a kaza viene |
|
Ke kaza Sara - ke venga mi sera |
|
No agas mal al malo, ke mal no te vendra |
|
Si es la mi ija venga en los mis brasos |
|
Le va vinir el mioyo, kuando le va vinir la salud a mi vava |
|
Dulse me vengash |
|
venirse v. refl. |
הגיע; טרף חלבון עד שעשהו סמיך |
to arrive; to blend protein until it becomes thick |
|
No se viene a peinar a uno ke no tiene kaveyos |
|
Mi vini kon la luenga sudada |
|
venser v. |
ניצח, הכריע, גבר; ריסן, הבליג |
to conquer, to overcome, to prevail; to restrain, to restrain oneself |
|
Pleto entre marido i mujer, la kolcha tiene de venser |
|
Si el korason fuera de azero no lo vensia el dinero |
|
Uzate a azer lo bueno i puedes venser lo negro |
|
ventana f. |
חלון, צוהר |
window, skylight |
|
Lo echas por la puerta, entra por la ventana |
|
Aze un oyido puerta, uno ventana |
|
Entro pur la puerta - salio por la vintana |
|
'Sta de la puerta a la ventana |
|
Si a tu ventana yega una palomba avrila kon repozo i dile ke entra |
|
Para el ladron no ay puertas ventananas ni kavenado porke para el topa todo el remedio |
|
vente num. |
עשרים |
twenty |
|
Kuando el mansevo se va por lo veinte se aze un leon fuerte |
|
ventura f. |
מזל, אושר; מציאת בעל |
luck, happiness; finding a husband |
|
La ventura para akel ke la prokura |
|
Mujer, aire i ventura en un estado poko tura |
|
Ken nase kon ventura, ken kon potra i kevradura |
|
Meta dos piezes en un sapato i la ventura va bushkala |
|
Anshugar i kontado te puedo dar la vintura es a ti a buskar |
|
Kara tuerta - ventura direcha |
|
Ija ermoza sin ventura nunka ayege a naser |
|
Kuando mazal no ay, ventura ke bushka? |
|
venturozo adj. |
מאושר, בר מזל |
happy, fortunate |
|
El ke no es venturozo por si no puede azer venturozos a los otros |
|
Si puerpo i korason no estan aunados orasiones ke azes no salen venturozos |
|
Es tinyozo ma es venturozo |
|
ver v. |
ראה, הסתכל; בחן, שפט, העריך |
to see, to look; to examine, to judge, to evaluate |
|
Al Dio no lo vemos, de sensia lo konosemos |
|
Vites al azno, ni preto ni blanko |
|
El ken al guerko vido su negro djesto le keda |
|
Ojo de leon ke te koma, ojo de benadam ke no te vea |
|
El dia vee la lavor de la noche i se rii |
|
Beza mano ke keres ver kortada |
|
Bivir dias para ver maraviyas |
|
El viejo non se kere murir, para mas ver mas sentir |
|
Algun dia va ver la maravia |
|
Keres ver a la bien kazada, mirala en la kara |
|
Ande ves muncha djente no te enkashes |
|
Keres ver el mundo atras miralo adelantre |
|
Mi enimigo me veye murir, ke de todo mal me vera salir |
|
La nuera bare lo ke la suegra veyi |
|
Dos povres en una puerta no se pueden ver |
|
Ken de mi punto reira, mi aspro no vera |
|
A la sivdad ke iras, komo veras aras |
|
No ay mas sodro ke el ke no kere sintir i no ay mas siego ke el ke no kere ver |
|
El ojo kere ver bueno |
|
El ojo ve, l'alma dezeya |
|
Alvanta el velo, i veras en lo kue t'emborujas |
|
El prove veye todo preto |
|
Ken ti vei - la kara si li amarga |
|
Kien barvas ve, barvas onra |
|
Oyir, ver i kayar |
|
Los maridos ke veyan en el chukal |
|
Kien no a visto a Seviya nunka a visto maraviya |
|
Ken es el savio el ke ve lo ke va akonteser |
|
Kien es el siego? El ke no kere ver luz |
|
No es lo ke vesh, sino lo ke oysh |
|
Zingano ke vido pan |
|
Al gameo ke le vites derecho |
|
De noche te vengo a ver, ke de dia non puede ser |
|
Al friyir veresh el riir |
|
De su patada verash hayre |
|
Ojos ke no ven, korason ke no dezeya |
|
Lo ke mi ojo no veye, mi korason no yora |
|
Karas vemos, korasones no savemos |
|
Kuando lo vere, me lo kreere |
|
Ninguno veye su korkova |
|
Tomame kuando me veyes i no kuando mi bushkas |
|
Ni te vidi, ni te konosi |
|
Si no lo kreyes ande lo veres |
|
El ojo kere ver su parte |
|
verdad f. |
אמת |
truth |
|
La verdad va ensima, komo la azeite |
|
Anke la verdad esta en kasha de yerro tiene ke salir a luz en muy poko tienpo |
|
Se fueron al mundo de la verdad |
|
Todas las verdades no se dizen |
|
Entre la posibilidad i la realidad puedes examinar el kamino de la verdad |
|
Kieres pasar bien kon tu vezina? Toma vedra, azela me[n]tira |
|
La mejor mentira es dezir la verdad |
|
Sin shalom viene torpedad, kon shalom se aserka la verdad |
|
La shaka es media verdad |
|
Ken yora en mintiras ke yore en verdad |
|
En demandas de djustisia avla siempre la verdad |
|
Kuando uno avla la verdad nunka lo va pueder enyegar |
|
Avlad la verdad, perded la amistad |
|
Para ti mentiras, para mi verdad |
|
Niegar i mentir i la verdad dezmentir |
|
verdadero adj. |
אמיתי, נכון, נאמן, כן, מקורי, ממשי |
real, true, faithful, original, actual |
|
Ken es el puro i verdadero letrado, el ke pensa i mete tino en estudio |
|
Topas la verdadera bienaventuranza kuando deskubres en el Dio la esperanza |
|
verguensa f. |
בושה, בושת, בושת פנים, חרפה, כלימה, בזיון; ביישנות, צניעות; האברים האינטימיים בגוף |
shame, disgrace; shyness, modesty; the intimate parts of the body |
|
A poka barva, verguensa |
|
El ke demanda perdonansa no se espanta de verguensa |
|
Los ke siempre son sekeozos por la sensia nunka se deshan sonbair de la verguensa |
|
Verguensa de basho la kolcha |
|
Verguensa es de rovar i dar atras |
|
Mas vale verguenza in kara i no dolor in el alma |
|
verguensozo adj. |
ביישן, בוש, נכלם, מבוייש; מביש |
shy, embarrassed, ashamed; shameful |
|
El ijo del djidio golozo i verguesozo |
|
vero adj. |
אמיתי, נכון, מקורי, נאמן |
true, original, faithful |
|
Keresh tener un vero amigo, toma haver un buen livro |
|
Ken tiene un amigo vero, tiene un siyero |
|
La vera instruksion es un majiko biervo, si la tomas kon buenas se aze tu siervo |
|
Non a mejor mesajero ke un vero kompanyero |
|
verse v. refl. |
ראה עצמו, נראה, השתקף; התראה |
to see himself, to be seen, to be reflected; to see each other |
|
De kitar i no meter si ve presto el dip |
|
Kuando non ay mazal, ya si vei del dia de naser |
|
Al sol ki lu metas, el korason si li veya |
|
De lu aruvado non si vei hair |
|
De la manyana se ve el buen dia |
|
La negregura, al pareser se le veya |
|
Lo bueno i lo negro se veya al pareser |
|
Lo ke la vieja keria, entre esfuenyos se lo via |
|
De la kara si veya komo di korason tieni |
|
Kuanto mas alto me veyo, mas alto kero ser |
|
verter v. |
שפך, הריק, יצק, הגיר, הערה |
to pour, to empty |
|
Malan[y]o basin de oro ke vierte sangre de otro |
|
Es komo la vaka, ke da muncha leche, ma da el tepene i la vierte toda |
|
Bever una bota i no verter una gota |
|
vertud f. |
מעלה; טוהר מידות, יושר, מוסריות, יושרה |
virtue; purity, honesty, morality, integrity |
|
La provesa no kita virtud, ni la rikeza la pone |
|
Non ay grande virtud ke la mas buena salud |
|
La roza se seka, la virtud keda |
|
vestido m. |
בגד, לבוש, מלבוש, חליפה; שמלה; מעיל לספר תורה |
garment, clothing, attire, suit; dress; torah scroll coat |
|
Yoran kuerpos por vestidos i vestidos por kuerpos |
|
vestir v. |
הלביש; נהג ללבוש |
to wear; used to wear |
|
Vestir a uzo, komer a gusto |
|
Kien pasensia terna, de la oja del arvol vestira |
|
Ken no save vistir braga los chikures le azen yagas |
|
Lo ke otro vistio a mi poko me turo |
|
Esta vistidu a la trenta i una alfineti |
|
Lo resiven porke esta bien vestido i lo envien por su indolensia |
|
Ken amario vistio - su ermozura se astrivio |
|
Ni todos komen a una savor ni todos visten a una kolor |
|
Al azno vistieron rozas, echo la boka i se las kumio |
|
vestirse v. refl. |
התלבש, לבש |
to get dressed, to wear |
|
El ke viste de mal panyo, dos vezes se viste al anyo |
|
De Shavuot se vista el amorero i se deznuda el samarero |
|
El ken se viste de otros en medio la kaye lo desvisten |
|
La mentira se viste de mil kolores |
|
El ke viste de mal panyo, dos vezes se viste al anyo |
|
Kuando se vista el amorero, se desvista el samarero |
|
vez f. |
פעם |
time |
|
De vez ke vengo yeno, so marido bueno |
|
Siete vezes de keda en bonora, shabat de tornaboda |
|
Nes para ke salga otra vez |
|
Antes ke avles lashon 'hara kanta dos vezes la 'Hatikva |
|
Levantarse a sesh, echarse a diez, aze bivir el onbre diez vezes diez |
|
El ke kome i pensa mete dos vezes la meza |
|
El ke viste de mal panyo, dos vezes se viste al anyo |
|
La ermana de tu madre es dos vezes tu madre |
|
Lus ijos de mis ijos, son dos vezes mis ijos |
|
Antis ki agas, pensalo dos vezis |
|
Padre i madre es una vez |
|
Algunas vezes es bueno de jugar komo el bovo |
|
Lo fiado es dos vezes pagado |
|
La mansevez es una vez, el ke no se la goza, bovo es |
|
Mi vezina me dezonoro una vez, i yo dos i tres |
|
A la shemita una vez |
|
vezindado m. |
שכונה, סביבה; יחסי שכנות; השכנים |
neighborhood, environment; neighborly relations; neighbors |
|
Yerros de kazados ke no sepan vizindados |
|
Azno batal provecho para el vizindado |
|
vezino m. |
שכן |
neighbor |
|
El pan de la vezina es melezina |
|
Mi vezino tenga bien, i yo tambien |
|
Kien tiene buen vezino, tiene buen destino |
|
De el Dio i del vezino, no se puede enkuvrir |
|
Ken tiene tejado de vidro no echa piedra a su vezino |
|
Guerta i ija ande la vizina |
|
Serra tu puerta alava a tu vezino |
|
En la mujer ermoza de tu vezino vale la pena de tener mucho tino |
|
Kieres pasar bien kon tu vezina? Toma vedra, azela me[n]tira |
|
La vezina pario, a mi me se apego |
|
Raposas de las vezinas nunka komen las gayinas |
|
Grio salti de mi, vati andi mi vizina |
|
El mal vizino ve la entrada i no la salida |
|
El Dio mos guadre de vizino malo i de aire de burako |
|
Desha dezear tu pie onde tu vizino |
|
El muncho ir entrar i salir kon el vizino a la fin sale pletos |
|
Kuando ya estavamos un shabat sin tasa, se murio el azno de la vizina |
|
La gayna del vizino le parese pato |
|
I mas godra ke seya la gayina, puede tener de minister de la vizina |
|
Ni esfuegra, ni kunyada, ni vizina aireyada |
|
Piojo, piojo, sale de mi, vate ande mi vizina |
|
La kozina es negra vizina |
|
La lagrima fina no la vee ni la vizina |
|
Agradese mis vizinas ke ago kon mis gaynas |
|
El ke ve la barva del vizino kemar, mete la suya a arremojar |
|
Lavra mi vizina la loka i yo la sezuda la miro en la boka |
|
Ken luze kon la kuzina, non luze kon la vizina |
|
A la vezina li incho el fuzo, a mi me keda el uzo |
|
Akudia a tu vizino i tu puedes kayer hazino |
|
Guay del malo i su vizino alado |
|
vezir (t.) m. |
וזיר, שר |
vizier, minister |
|
El rey esta hazino, al vizir le echan las ayudas |
|
vezné (t.) m. |
חלון קופאי; מאזניים; איזון |
cashier's window; scales; balance |
|
Kon el (eya) es kon el punto i la vezne |
|
viajador/dera n. |
נוסע |
passenger |
|
Ken no kreye a la bivda, ke le se aga el marido viajador |
|
Kada ombre es un viajero, dezeozo de amontinyar dinero |
|
viaje m. |
נסיעה, מסע, טיול |
travel, journey, trip |
|
Empeso su viaje eterno a el paraiso |
|
vida (t.) f. |
בורג |
screw |
|
Anke la vida es una mar deskonosida semos destinados para navigarla kada dia |
|
Kuando la vida esta en perikolo la valor del shabat es eskondido |
|
La vida eterna pertenese al ombre ke bive en el prezente |
|
La pasensia dama kere bien rijida, porke es una koza ke toka la vida |
|
Sinko puntos d'alegria, sien anyos de mala vida |
|
La vida es un biskocho, ken se lo koma krudo, ken se lo koma kocho |
|
El ke pensa bien i ovra prontamente, todo su vida va estar muy kontente |
|
Kon pasensia i penar - alkansas tu vida salvar |
|
La muerte es la mas grande echa de la vida |
|
El ken emprezenta sus bienes en vida merese apiedregado |
|
Ande entra la dota, la vida non es rota |
|
Asta la muerte vida es fuerte |
|
El ke da la erensia en vida, merese palos |
|
Geinam en vida ke en muerte non es maraviya |
|
Serraron el defter de su vida |
|
Kon vida i salud todo se aze |
|
La vida es komo la solombra pasada |
|
Dulse vida pasan los kazados, si son fieles i amados |
|
Si paz no existe, se pasa la vida triste |
|
Kreer i esperar es la vida alargar |
|
Konviene o no konviene kale tomar la vida komo viene |
|
vidro m. |
זכוכית, זגוגית |
glass |
|
Das al vidro guay del vidro, das a la piedra guay de la piedra |
|
Ken tiene tejado de vidro no echa piedra a su vezino |
|
viejo m. & adj. |
זקן, בא בימים; ישן, ישן נושן, עתיק; בלה, משומש |
old, out of date; ancient; worn, used |
|
El Dio ke nos guadre de merkader nuevo i de puta vieja |
|
El Dio mos guadre de pedo de vieja i de ayre de kaleja |
|
Bandera vieja, onor de kapitan |
|
El viejo non se kere murir, para mas ver mas sentir |
|
Lo ke me dan ya es viejo |
|
Kuando la vieja dizeya - la kaza - pana si seka |
|
Lo ke la vieja keria, entre esfuenyos se lo via |
|
Marido viejo si echas a la kama paresi a un gato |
|
Komo viejo malo ke landres vo se aga |
|
La vieja porke tura, porke se kura |
|
Viejo malo |
|
Kuando ay amores nuevos se olvidan de los viejos |
|
Kuando el merkader kevra, bushka defteres viejos |
|
Aunke seas savio i viejo nunka desdenyes el buen konsejo |
|
Kuando la vieja se kere alegrar, se rekorda de su ajugar |
|
La vieja en kaza la djoya en la kasha |
|
A kavayo nuevo, kavayero viejo |
|
Las anyadas no azen sezudos, eyas non azen ke viejos |
|
I el viejo su fue a su eterno repozo |
|
No ay mejor espejo ke un amigo viejo |
|
La korona de los viejos es los inietos |
|
Eskucha a los viejos, saven dar buen konsejo |
|
Amigos viejos, nunka se azen enimigos |
|
El mansevo por dolor, el viejo por onor |
|
Konsejo de perro viejo |
|
Es botezika vieja |
|
Komer kon viejos i dormir kon mansevos |
|
El viejo le parese el mundo mal echo, el djoven ve el mundo kon muncho prometa |
|
Vieja en kaza, droga en kaza ; viejo en kaza entrompezo kaza |
|
El mansevo por no saver, el viejo por no poder, deshan las kozas perder |
|
vientre f. |
בטן, כרס |
stomach, belly |
|
Todos de una vientre, kada uno a su modo |
|
Mucha miel da dolor de vientre |
|
viernes m. |
יום שישי |
Friday |
|
Vate a lavar ke es tadre de viernes |
|
El ke giza viernes kome Shabat |
|
Nasido de noche de viernes |
|
Achakozo komo el djudio en viernes |
|
vijitar v. |
ביקר |
to visit |
|
Al harif le vijita la boveda |
|
El Dio lo echo i no lo vijito |
|
Le vijito la boveda |
|
vinagre m. |
חומץ |
vinegar |
|
El vinagre fuerte aze danyo a su tinaja |
|
Mas muchas moshkas se topan en la miel de lo ke en el vinagre |
|
Vinagre debalde es mas dulse de miel merkada |
|
vindikar v. |
נקם, נפרע מ-; הגן, לימד זכות על |
to avenge; to protect, to defend |
|
La rikeza es un fumo; la grandeza nada vale, porke la terrivle muerte siempre vindikara |
|
vino m. |
יין |
wine |
|
Muncho vino es danyozo, un pokito es savrozo |
|
Buen vino en negra bota |
|
La kriatura bolta komo el vino en la bota |
|
El bostezo va de boka en boka komo el vino de bota en bota |
|
El ke beve vino non kota vazos |
|
Kada meyanadji alava a su vino |
|
El buen vino asta la fiesta |
|
Kuando entra vino se hue el tino |
|
Vino aze sangre, karne aze karne |
|
vinya f. |
גפן, כרם |
vine, vineyard |
|
Salto la kavra a la vinya, saltara i la kavrita |
|
El miedo guarda la vinya |
|
Las vidas komponen vinyas |
|
A vinya grande sesto chiko |
|
visio (1) m. |
עונג, תענוג, סיפוק |
pleasure, enjoyment, satisfaction |
|
De bien i de visio perdi el ofisio |
|
El kapriso es un triste visio |
|
vista f. |
ראיה, ראות, חוש הראיה; מראה, נוף; תחזית, פרספקטיבה; דעה, השקפה; ארון זכוכית; החלק הנראה לעין |
sight, visibility, sense of sight; appearance, view; outlook, perspective; opinion, view; glass case; the visible part |
|
El ke es sosialista tiene ermoza vista |
|
Leshos de vista, leshos de korason |
|
La mujer loka por la vista pierde la toka |
|
vitrina f. |
חלון ראווה, תיבת זכוכית, חלון תצוגה, ויטרינה |
showcase, glass box, display window, |
|
En vitrinas no mires kon tu mujer te avri el portofolio sin kerer |
|
viudo (2) m. |
אלמן |
widower |
|
La viuda onrada, su puerta es serrada |
|
volán/volante adj. |
מעופף, נייד, לא קבוע |
flying, mobile, not fixed |
|
Palavras eskritas son permanente, ma palavras avladas son volante |
|
voluntad cf. veluntad |
|
|
|
La voluntad del puevlo es la unika fundasion lejitima del kualkier govierno |
|
vos pron. |
אתם/אתן; אתה/את בפניה של נימוס רב |
'you' in a very polite address |
|
Arroz - m'ichare kon vos |
|
A vos vo lo digo eshuegra vos entendelo esnuera |
|
votar v. |
הצביע |
to vote |
|
No digas por ken votates porke todos se pelean keren partes |
|
vuestro/tra, (pl.) vuestros/ras adj. |
שלכם/שלכן |
yours |
|
Para vuestra ija ke kere estar prenyada ajo mesklado fino kon vieja tiralanya |
|
Ni senar sena de karne, ni estar kon vuestra madre |
|
ya adv. |
כבר |
already |
|
Yagas untadas ya duelen ma no tanto |
|
Madrasta? El nombre ya le basta |
|
Chiko fue, ya se amato |
|
Lo ke me dan ya es viejo |
|
Si ya korre, porke korres?, si no korre, porke [no] korres? |
|
ya! interj. |
בוודאי!, בהחלט! |
certainly!, definitely! |
|
Ken dize no, dize ya |
|
yaga f. |
פצע, חבּוּרה, נגע, כיב, מורסה, אבעבועה; גלד |
wound, bruise, lesion, ulcer, abscess, boil; scab |
|
El Dio da la yaga, da i la melizina |
|
Yagas untadas ya duelen ma no tanto |
|
Ken no save vistir braga los chikures le azen yagas |
|
Merkader de la yaga ke siempre piedre i nunka gana |
|
yagur (1) (bulg.) m. |
יוגורט |
yogurt |
|
Ken dize ke su yegurt es agro |
|
Ken se kemo en la shorba, asopla en el yogurt |
|
yakishear (t.) v. |
התאים, הלם |
to match, to fit |
|
Gueso ajeno no se aze tu gueso, i si lo keres azer no akeshea |
|
Le 'sta akesheyando komo la moshka en la leche |
|
yamar v. |
קרא, קרא ל-, זימן, הזמין; נתן שם, קרא שם, כינה |
to call, to summon, to invite; to name, to nickname |
|
Antes ke me yamen burracho, me apego a la pare |
|
Antes ke me yames ladron, te yamare putaniero |
|
Onde non te yaman non te metas |
|
El ke viene sin yamar, no le dan lugar |
|
Bolsa sin dinero yamalo kuero |
|
Nu lu yames a tu yerno, yerno, si no le metes el aniyo al dedo |
|
A boda ni bavtizado, nunka vayas sin ser yamado |
|
A ken Adonai yamo no s'enganyo |
|
Dime senyor, por ke la yaman luna de miel? Por ke los otros son amargos komo la yel |
|
yamarse v. refl. |
נקרא |
to be called |
|
Akel se yama alegre i kontente. el ke tiene plazer de el prospero de el de enfrente |
|
yantar/yentar v. |
אכל לשובע, אכל כהלכה |
to eat to his heart's content, to eat properly. |
|
Mejor yantar de verdura i sin pasion ke bue(y) engordado kon aborrision |
|
yaprak (t.) |
עלים/עלי גפן ממולאים |
stuffed vine leaves |
|
El rey un yeshil de yaprak |
|
yardán (t.) m. |
ענק, רביד, מחרוזת, שרשרת |
necklace |
|
Buzeyo un yardan por azer un kandelar |
|
yave f. |
מפתח |
key |
|
Savemos ke ay yave en kada kaza tanbien a yave en korazon de mujer |
|
Yave de oro avre kada dolap |
|
yegar v. |
הגיע, קרב; זכה ל-, הגיע ל- |
to arrive, to approach; to reach |
|
Si a tu ventana yega una palomba avrila kon repozo i dile ke entra |
|
yelada f. |
תקופת הקור הגדול |
the great cold period |
|
Mi marido en la yelada i yo tambien |
|
yelar v. |
קרר, צינן; התקרר (מזג האוויר) |
to cool, to cool down; to cool down (the weather) |
|
Ni karvon ni lenya no esperes fin ke yela |
|
yema f. |
חלמון; לובן העין |
yolk; white of the eye |
|
Dar el guevo sin la yema |
|
yené (t.) prep. |
למרות זאת, אף על פי כן, למרות ש-, על אף; שוב |
nevertheless, even though, despite; again |
|
Ande korrio, egine va korrer |
|
Ke karar ke seiga godra la gayna, ine tienes menester de la vizina |
|
Dientes de kavayo ke tenga, igine no le vo dar or azer esto |
|
La kola del perro estuvo disiete anyos en la prensa i yene tuerta |
|
Sien ke le den en el kulo, yene duro, yene duro |
|
Akeya madre ke pario kulevros yine demando por eyos |
|
yeno adj. |
מלא, גדוש |
full, overflowing |
|
La kaza yena presto se aze la sena |
|
Erash maridu bueno, kuandu viniash yeno |
|
Sin bolsa yena, ni ruvia ni morena |
|
Echar una vazia, aferar una yena |
|
Bueno giza mi elmuera kon la alkuza yena |
|
Sta prenyada, sta l'alma yena |
|
De vez ke vengo yeno, so marido bueno |
|
La bota yena, la mujer borracha |
|
Kon onbre yeno de sensia i saver azete amigo, azete tu haver |
|
Yeno de sensia ma sin pasensia |
|
yenso m. |
אריג, בד פשתן, ארג כותנה; אריג דק (בטיסט); כתונת תחתונה לנשים |
woven fabric, linen fabric, cotton fabric; thin fabric (batiste); women's undershirt |
|
Segun el tiempo se kura el yenso |
|
yerno m. |
חתן |
son-in-law |
|
Nu lu yames a tu yerno, yerno, si no le metes el aniyo al dedo |
|
El yerno en la kaza del esfuegro es liviano komo el salvado |
|
El hamin i el yerno komo te sale |
|
Amistad de yerno, sol de invierno |
|
El suegro kon el yerno - komo el sol de envierno |
|
yerrar v. |
הטעה |
to mislead |
|
Errar es umano i perdonar es divino |
|
En tomar i dar es fasil de yerrar |
|
Muncho avlar, muncho yerrar |
|
El hazan yerra en la teva |
|
Ken pregunta no yerra |
|
yerro (1) m. |
שגיאה, טעות, משגה, שיבוש |
error, mistake, disruption |
|
Por yerro di mediko la tierra lu kovija |
|
El persigo perro save korrer sin yerro |
|
El mas prospero del ombre es adovar sus yerros |
|
Yerros de kazados ke no sepan vizindados |
|
Yerro del mediko, veluntad del Patron del mundo |
|
Anke la verdad esta en kasha de yerro tiene ke salir a luz en muy poko tienpo |
|
yerva f. |
עשב, דשא; טחב |
grass; moss |
|
Ande el pie del djidio peza, yerva no kresa |
|
Aspera azno a la yerva mueva |
|
Prejuisios son komo las malas yervas, kresen en abundansia i son danyozas |
|
yeshivá (ebr.) f. |
ישיבה (מקום לימוד); ישיבה, הסבה |
yeshiva (rabbinical college); sitting |
|
Fue demandado en la yeshiva de los sielos |
|
yesurim (ebr.) m. pl. |
סבל, ייסורים |
suffering, agony |
|
Si keres alargamiento de yisurim aleshate de los maasim tovim |
|
yevar/yevarse v./v. refl. |
לקח, נטל, נשא, הביא; ''סחב'', גנב, גזל; הוביל, הוליך, נהג, העביר; נשא; לבש; הכיל; סבל, התיסר |
to take, to carry, to bring; to steal, to rob; to lead, to drive, to convey; to wear; to contain; to suffer |
|
El ke izo este hohombro se lo yeve al'ombro |
|
El yeva la masa al orno |
|
Lus grandes yevan la pita al orno |
|
Lus lokus i bovos yevan la masa al orno |
|
El loko la echa, el savio la yeva |
|
Ijo ganador, yeva tres, trae dos |
|
Djoha yevava bogos al banyo, los suyos los dava a yevar |
|
Kien mal yeva, bien espera |
|
La persona yeva mas ke el fierro |
|
El ombre yeva mas ke la piedra |
|
Kuanto keres bulisa, yevalo a kaza |
|
Negro a pie, negro a kavayo, negro si lo yevan por la mano |
|
el derecho yeva kavesa rota |
|
Eskrito esta en la palma lo ke tiene de yevar l'alma |
|
Abolta tu panyo - tura otro un anyo |
|
Kon buena djente lo digo, uno yevaron, uno trosheron |
|
El ombre ke no yeva heshbon, el heshbon le sale de suyo |
|
No ay ni tinta ni papel lo kue yevo |
|
Dizi ke no es la mana, las yevaresh haltona # |
|
El sapatero yeva el sapato roto |
|
El guerko lo yeve, el satan lo arraste |
|
Mal yevando i bien esperando |
|
Si mi papa si murio las mintiras non si yivo |
|
Luvia i timpesta se yevo el arado i sembrado |
|
Gueso ke te kayo en parte, yevatelo kon grande arte |
|
En la guerta grande yevate el sesto chiko |
|
Asta ke alevantes un pie el otro se yeva el gato |
|
De lo kontado se lo yeva el gato |
|
El moso bueno se yeva a la ija del amo |
|
Aire, yevate esta arina! |
|
yo pron. pers. |
אני |
I |
|
Ken se puede enkuvrir del Dio? El bovo dize, solo yo, solo yo |
|
Kaya mana, avlare yo |
|
Mi marido en la yelada i yo tambien |
|
Mi vezina me dezonoro una vez, i yo dos i tres |
|
Kuando bive el mundo kuando bivo yo |
|
Mi vezino tenga bien, i yo tambien |
|
Alevanta tu, me asentare yo |
|
yom tov (ebr.) m. |
יום טוב. חג |
good day. holiday |
|
Shabat i Yom Tov es solo al djidio |
|
yorar v. |
בכה |
to cry |
|
Ken muncho yora akel mas tiene |
|
Se murio en dia de luvia, los sielos lo yoran |
|
Si keres ke la mujer yore, deshala prove |
|
Ken te kere bien, te aze yorar |
|
Ken yora en mintiras ke yore en verdad |
|
El ke yoro por otros, se kedo sin ojos |
|
Mas vale ke yore el ijo de lo ke el padre |
|
No todos yoran en un dia, ni todos riyen en un dia |
|
Kuando da el padre al ijo, rie el padre i rie el ijo; kuando da el ijo al padre, yora el padre, yora el ijo |
|
Tanto yora la bien kazada, ke la mal kazada se keda kayada |
|
La kriatura si no yora no le dan la teta |
|
Kuando aze luvia los sielos yoran, la tierra riye |
|
Djoha le dieron chorva, se metio a yorar |
|
Se dio al daul de yorar |
|
Yora el sielo, yora la tierra |
|
Yoran kuerpos por vestidos i vestidos por kuerpos |
|
Ken fuyo su madre no yoro |
|
Ambeza en yorando, ruyeras en ganando |
|
Fijos non tengo, nietos me yoran |
|
El ken no tiene kreyaturas va yorando se inyerva kon el Dio porke no le esta dando |
|
Una mano sola no kanta i no yora |
|
Las mujeres yoran kon un ojo i rien kon el otro |
|
Kuando no savemos por ken yorar, yoramos a los movitos de bedahen |
|
Ken se mata kon sus manos, no merese ser yorado |
|
A ken es de yorar al ke tinia bien i vino en mal |
|
yoro m. |
בכי, נהי, הי |
cry |
|
La persona nase kon yoros ama lo enteran kon chorros |
|
yuch (t.) adv. |
בקושי |
barely |
|
Sin lavorar por tu porvenir es muy yuch de topar tu avenir |
|
zahú/zahud (ebr.) m. |
זכות; מצווה; חסד; כבוד, יוקרה; גמול |
merit; commandment; kindness; honor, prestige; reward |
|
Buen zahou tengas |
|
Komer el kavod i el zahut |
|
Zehut avot no se atema |
|
zarzavat/azarzavá (t.) f. |
ירק, ירקות |
vegetable |
|
Kuando merkas zerzavat ke sean freskas i non bayat |
|
zer (t.) m. |
ירוקת; מרירות, זעם, כעס |
green; bitterness, rage, anger |
|
Zeris i fatigas, punchan komo las urtigas |
|
zihir (t.) m. |
רעל, ארס |
poison, venom |
|
Angusia de korason, kara de Zehir |
|
zíngano/zinganó (t.) m. |
צועני |
gipsy |
|
Zingano ke vido pan |
|
Kara de Zingano |