חזרה לדף הראשי של מכון מעלה אדומים tornar a la pajina prinsipal
del Instituto Maale Adumim
חזרה לדף הראשי של אוצר הלשון הספניולית tornar a la pajina prinsipal del Trezoro de la Lengua Djudeoespanyola
|
אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה – המילון המקיף ההיסטורי מילון המובאות: ספרות עממית לפי סדר אלפביתי |
|
Trezoro
de la Lengua Djudeoespanyola (ladino) a traves de las
Epokas - Diksionario amplio istoriko Diksionario de sitasiones: Literatura popular
Segun el orden alfabetiko |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
980 |
abandonar v. |
עזב, נטש, זנח; הזניח, הפקיר; ויתר על; דחה; התפטר, הסתלק |
|
Guerfana era yo, m'abandonates, el Dio ya te pago porke pekates. (Kalendario de kantigas) |
|
No m'abandones karas de flores, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1 |
abashar v. |
ירד, פחת; הוריד, הפחית, הנמיך; העמיק (בשאלה/נושא) |
|
Para ke suva i ke abashe la manyanika i la tadre. (Blanka Flor) |
|
a este panair abashavan merkaderes i sirgidjis i de sivdades leshanas (Sipure Sefarad) |
|
Ya abasha la novia para el varandado. (Kalendario de kantigas) |
|
Abasho i los tomo a todos los dos i los kito a tierra i los mato i los metio sovre un monton. (Hidot de Izopeto) |
|
I fue komo sus oir, se rieron de el, siendo eyos ya savian el sekreto de esta oja de ande abashava. (Sipure Noraot,1885) |
|
El chorbadji le ambezava los nombres de los artikolos, los presios i fin kuanto ke abashe si el mushteri se ampesa a tratar. (Sipure Sefarad) |
|
lo ke te puedo abashar del presio es 20 levos. si tienes gusto tómala por 280. (Sipure Sefarad) |
|
Lo abasharon en la puerta de la sivdad i le demandaron al mansevo: ''Kuando ke tornemos a tomarte?'' Les disho el mansevo: ''De aki a un anyo venish i me tomash.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4924 |
abasharse v. refl. |
הנמיך קומתו, הצטנע |
|
Eskapo el darush, disho kadish i se abasho. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Se abasho del azno el i el moso i les disho a los merkaderes: ''Vozotros andavos i yo vo azer shabat aki, ke yo no ago hilul shabat.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1409 |
abastar v. |
הספיק |
|
Le respondio el leon ya te basta lo ke entrastes dientro de mi boka en pas i salites en pas. (Hidot de Izopeto) |
|
vino akel kazalino kon el ijiko deskalso, ke merko un par de charas para si i disho ke no le estavan abastando las paras para merkar charikas i para el ijiko (Sipure Sefarad) |
|
Le disho a la mujer: ''Ke es esta lokura mia? No abasta ke mos esta manteniendo, i tambien ke tomi d'el dies duros? Esto no kere el Dio! Dake las paras aki!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
982 |
ablandarse v. refl. |
התרכך |
|
ke te s'ablande el korason ke pases por mi kaza. (Kalendario de kantigas) |
|
Ermozo nekuchir! I ande ke lo buya este lashon akodesh. No se va ablandar ni fin amanyana i no se si va kaver en la kaldera de lavar! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1914 |
abokar v. |
היטה, כפף, הרכין |
|
Kontan mizmo, ke en un paiz leshano uzavan enforkar a akeyos haraganes prononsados, ke ni el amenazo de muerte no era bastante para azerlos abokar kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
lo ke ganava Mamo presto lo dava enbasho para tapar los gastes de su famiya kon sesh krios i kere no kere, era ovligado de abokar kavesa i darle a Yako su parte. (Sipure Sefarad) |
|
Kijo, no kijo, eya aboko la kavesa, ke ansina era la regla en akel zeman de ovedeser a sus parientes i para Laglaomer azieron boda. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3743 |
abokarse v. refl. |
גחן, התכופף, רכן, היטה עצמו, השתחווה; נעתר; נכנע, השפיל עצמו |
|
a vezes, antes de tomar alguna dechizion mas importante, komo ke se abokava para golerla. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2361 |
aboltar v. |
סובב, הקיף; הפך; חזר, שב, הלך בחזרה; החזיר; הפנה; החליף; השתנה |
|
I agora veresh, una vez ke disho ''no!'' no le puedes aboltar la kavesa! (Sipure Sefarad) |
|
En boltando a su kaza, enkontró a un viejo, ke le demandó la razón de su estrechura, (Kuentos, 1986) |
|
Le disho el rey: ''El remedio es ke en tala sivdad ay uno ke se yama Yihya el Akra, i tiene siete ijas. Si saves tomar a la chika de eyas te se abolta el mazal.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
el rey komo era enemigo a los djidios no le kontento las avlas i la razon ke dieron los djidios i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3 |
aboltarse v. refl. |
התהפך; הסתובב; חזר מנסיעה; שינה טעמו; המיר דתו |
|
S'aboltava d'aki, s'aboltava d'ayi. (Djoha ke dize) |
|
Se bolto de la otra parte se topo al rey al lado. (Blanka Flor) |
|
Despues, aboltandose de vanda de la viejezika le demando: (Sipure Sefarad) |
|
Por ande ke se aboltara el rey via modos i maneras de frutos, zarzavat fresko; pishkado i karne; diferentes aves, asta pichones. (Sipure Sefarad) |
|
Pishin yoro ribi Meir, i se bolto atras por yirse. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1917 |
aborresido adj. |
מתועב, שנוא, משוקץ |
|
La haraganut fue siempre uno de los visios los mas aborresidos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1652 |
aborresión f. |
שנאה, איבה, טינה, מיאוס |
|
I de el muncho selo, le entro aborrision en su korason (Sipure Noraot,1885) |
|
El rey no disho nada, ma de las palavras del mandradji entendió asta ke mizura iva la aborresion del puevlo por el rey, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
983 |
abrasar v. |
חיבק |
|
No t'olvides ke te bezi, te tuve i abrasado, (Kalendario de kantigas) |
|
Lo bezaron i lo abrasaron i partio por mar kamino de dias fin ke arrivo en la sivdad Kostantina. (Sipure Noraot,1885) |
|
La madre lo abraso, lo afalago i lo mando ke se lave la kara. (Sipure Sefarad) |
|
el mansevo se hue a kaza, asegun lo vieron el padre i la madre enpesaron |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3745 |
abrigo m. |
מקלט, מחסה |
|
El rey le rogo ke les de abrigo i algo de komer porke estavan kansos i ambiertos, adjuntando ke por el plazer está pronto de pagar lo ke les demandaría. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5 |
achake m. |
תירוץ, אמתלה, תואנה; סיבה, גורם |
|
achakes ke bivian a kilometros uno del otro, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4928 |
achakes conj. |
בגלל, מפני ש-, בשל |
|
Asegun entraron en la sivdad, este los beza, este los abrasa, este va a dar mujde al rav ke ya vino el ijo, porke ya avia kitado la esperansa achakes ke les konto el merkader ke se kedo en lugar de shedim. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
6 |
achetar (it.) v. |
הסכים, נענה, נעתר, קיבל, השלים עם |
|
Una mersed vos rogo '1 tio la kuala me devesh de achetar, (Blanka Flor) |
|
Esta mersed el mi suvrino non vo la puedo achetar, (Blanka Flor) |
|
lo muncho ke te puedo dar es de 120 a 130 levos, le disho Danailov. Yako no acheto i Danailov se hué. (Sipure Sefarad) |
|
Yako acheto el presio, arrekojó la moneda, le batió la espalda del mansevo i aziendole reveranses lo mando kon la pinturia (Sipure Sefarad) |
|
El Sinyor de Rotschild, viendo ke el ombre era seriozo, dinyitozo i de sintimientos onestos, achetó de ayudarlo. (Kuentos, 1986) |
|
I el, mirando a Rotschild, ke le estava aziendo sinyos afirmativos kon la kavesa, achetó de merkar lo ke le estavan propozando. (Kuentos, 1986) |
|
ma kon plazer achetava a kontar algunos pasajes de su mansevez. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4733 |
achileado (t.) adj. |
אדם שהשכיל/הרחיב דעתו/התפתח/נעשה משוחרר/שנעשה מודרני |
|
El me izo asentar i me demando kual era el diente hazino. Yo ke estava ni enbasho ni enalto de las dolores a tanto me ensatani, ke le dishe: Ke berber achileado sos si no puedes apartar de un diente hazino a un diente sano! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1918 |
adelantado adj. |
מתקדם, מתקדם בדעותיו; מוקדם; כשרוני |
|
La kondision es, ke antes de sintir el konsejo el interesado kale ke page de adelantado - pishin para. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
8 |
adelantar v. |
התקדם, השתפר; הקדים, קידם |
|
Sanos ke esten, mansevos son, ya van a adelantar. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
985 |
adelantre adv. |
קדימה, לפנים, הלאה |
|
Kon dodje mansevikos, adelantre el mi amor. (Kalendario de kantigas) |
|
Amor galante, mi baragante, pase adelante (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
9 |
adientro prep. |
ב- |
|
Adientro de akel kastiyo avia una mosa dekolte, (Blanka Flor) |
|
Estuvieron peleando ariento de la agua. Este a travar i este a no kerer ir. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
10 |
adientro adv. |
בפנים, בתוך, בקרב; פנימה |
|
'Na, Djoha, endivina agora kualo ay aki ariento!'' (Djoha ke dize) |
|
Ampesi a batir a la puerta. De ariento ni haber. (Sipure Sefarad) |
|
De ariento mi mujer me demanda: Tu sos, Persiado? Yo repuesta. (Sipure Sefarad) |
|
hue el shamash presto i le trusho todo komo keria el rav i lo tomo |
|
le disho al rey: senyor, mira a ver tu siyo ke metites en el kadenado si esta firmo, porke a mi pareser veo ke no ay ninguno |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
986 |
adío (it.) m. |
שלום, להתראות |
|
Adio, adio kerida, non kero la vida, me l'amargates tu (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2363 |
adjamí (t.) |
טירון, ירוק, בלתי מנוסה |
|
lo apanyo del braso i lo trusho a la butika. El kazalino kedo en las demandas, ma el chorbadji le batio la espalda i lo mando ke se vaya diziendole, ke el ijiko se trublo porke dainda es adjami. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4075 |
adjente m. |
סוכן, מיופה כח |
|
Entre tiempos el fato ke el amigo de Rotschild avía merkado tantas aksiones izo su efeto sovre los adjentes de la Bursa, i el presio de akeyas aksiones suvió a las estreas. (Kuentos, 1986) |
|
Los adjentes de Bursa, viéndolo al lado de Rotschild, i kreyendo ke era i el un grande finansero, le fueron propozando aksiones. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
987 |
adjidear (t.) v. |
ריחם |
|
mezmo la djente se adjidearan. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3137 |
adjuntado adj. |
מחובר, מלוכד, מאוחד, מצורף, מוצמד, נלווה |
|
Tendrásh de saver ke las parashiyot de akel shabat eran Tazría i Metsorá, ke a las vezes se meldan adjuntadas. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1919 |
adjuntar v. |
חיבר, איחה, איחד, צרף, הוסיף, הצמיד, עשה אגודה אחת; כינס, אסף, הפגיש; שידך בין אנשים, הפגיש |
|
Komo fakto kuriozo adjuntan, ke un dia, una viejizika yendose a merkar pan, enkontro un alay de djente ke ivan detras de dos djellates i un mansevo kon las manos atadas por detras. (Sipure Sefarad) |
|
El rey le rogo ke les de abrigo i algo de komer porke estavan kansos i ambiertos, adjuntando ke por el plazer está pronto de pagar lo ke les demandaría. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2364 |
adjustar v. |
הוסיף, השלים, הגדיל; סידר; השלים פרטים כדי לעשות את הסיפור אמין |
|
Komo tio amistozo ke era, le merkava dulsuras, lo ambezava a kortar tasmas, ke bata kon la mushta las kusturas de las charas, ke las kite del kalup, ke adjuste los pares, ke se ambeze tambien i a vender. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2820 |
admirar (fr.) v. |
העריץ, הוקיר, התפעל מ-; התבונן |
|
i en invierno, el grande plazer para los krios era de admirar las ventanas enrozadas ande el frio lavrava modos de rozas i figuras... (Sipure Sefarad) |
|
los ijikos admiravan las atraksiones del tsirk ande en interval de dos oras vían diferentes animales dresados (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1920 |
adovarse v. refl. |
הסתדר |
|
Kuriozos de ver si el kondanado va preferar la muerte or, arrepintiendose en el ultimo momento, se va deshar kortar la una oreja deklarando delantre de tres ishaetes su veluntad de adovarse definitivamente. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3138 |
adreso (fr.) m. |
מען, כתובת; נאום/מכתב המכוון למישהו |
|
Tomó un anvelop i el adereso lo izo kon puntos mas godros. ''E,'' le disho, ''va, mete un pul i échala a la posta!'' (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2365 |
afalagar v. |
הרגיע, ניחם, ריצה, השקיט; נתן סיפוק |
|
La madre lo abraso, lo afalago i lo mando ke se lave la kara. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
11 |
afear v. |
כיער; הטיל דופי; נזף קשות |
|
Si vo lo konto el buen reye afearesh mis palavras? (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
12 |
afeitarse v. refl. |
התאפר, התפרכס, הצטבע |
|
A lavarme i a afeitarme i atrokarme una kamiza, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
13 |
afeite m. |
קישוט, עיטור; איפור |
|
Linda sosh la linda Dina i sin afeite i sin kolor, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
14 |
aferrar v. |
תפס, אחז, החזיק; תפס (שכלית), הבין; הגיע |
|
'A la tripa de muestra madre si mos vamos a ir, el mos va anferrar!'' (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2822 |
afijamiento m. |
אימוץ ילד; ריבוי ילדים |
|
embevisimientos atados kon gastes, ke no kada famiya podía permeterse, índemas las sovrekargadas de afijamiento. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1654 |
afilú (ebr.) conj. |
אפילו |
|
Afilu su padre i su madre non entravan serka de eya, ke non les dava el korason por veer lo ke iva a parir, (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5187 |
afirmado adj. |
חתום |
|
i disheron: el remedio ke te podemos azer es ke te damos una karta |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1655 |
afirmar v. |
אישר, אימת, קיים, חיזק, חתם, נתן תוקף; טען/הצהיר בתוקף |
|
En akea ora se surejaron sus piadades de el muchacho sovre eya i afirmo a su palavra (Sipure Noraot,1885) |
|
I dio a eya kidushin kon korason kumplido, i meldaron i afirmaron la ketuba kon todos los tenaim. (Sipure Noraot,1885) |
|
Kon esto bushko de ti a ke te apiades de mi i ke afirmes esta misva; (Sipure Noraot,1885) |
|
kuando ya se faltavan 3 mezes para el echo eskrivio el rav 1 karta temeroza i la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4077 |
afirmativo adj. |
חיובי |
|
I el, mirando a Rotschild, ke le estava aziendo sinyos afirmativos kon la kavesa, achetó de merkar lo ke le estavan propozando. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
15 |
afitar/afitarse v./v. refl. |
קרה (מקרה נדיר, יוצא דופן), התרחש; גרם עצירות |
|
No ay dubio ke anoche te afitaria alguna kavesa de kavra en lugar de kavesika de kodrero! (Sipure Sefarad) |
|
el yerno ya mos afito, es un ijo bindicho i buen chalishkan i mi Davi tambien. (Sipure Sefarad) |
|
Saviendo ke para irse a kaza su ermano pasava por un kyupriiko estrecho, el riko tomo una bolsa, la incho kon oro, la metio enmedio del kyupri i se eskondio por ver loke va afitar. (Sipure Sefarad) |
|
i se yo, mil modos de sakametlikes ke pueden afitar, ya se tiene visto el Dio ke no de! (Sipure Sefarad) |
|
Afitó ke esta mujer trusho la kestión kon los vizinos, i eyos le disheron ke éste no save nada, ke es mintirozo grande, i ke lo ke eskrivió es patranyas i bavajadas. (Kuentos, 1986) |
|
largo tiempo Yako Abenshoan i Mamo no eskapavan de kontar kon regreto lo ke les avia afitado kon la pinturia de Gogumagogu. (Sipure Sefarad) |
|
si el dezventurado se metia a esplikar loke le afito, aprometiendo de tornar las paras kon su demaziado, Yako le respondía kon despresio: (Sipure Sefarad) |
|
ma, sikomo me se vesh djente simpátika vos puedo dar un konsejo: si por endelantre vos afita alguna pinturia, antes de venderla yamame i yo vos diré si es rala i valutoza o no. (Sipure Sefarad) |
|
se entiende ke okaziones komo estas no afitavan en kada día (Sipure Sefarad) |
|
Afitava dias de echo flako, ma las semanas antes de las fiestas no se dava a mano. (Sipure Sefarad) |
|
A la tresera vez na ke ya le afito i me kito el diente hazino, le pagi por tres dientes, ama me alevanti kontente porke sali kon mi kapricho. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
17 |
afito m. |
מקרה; קלקול קיבה; עצירות (סלוניקי); צרה, בעיה |
|
Un dia, por afito, los dos se enkontraron, (Sipure Sefarad) |
|
La otra noche, por afito, torni mas tadrezika i un poko kefli. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4331 |
afortunarse v. refl. |
נחרד, נבהל, דאג; התעשר, התמזל |
|
Has veshalom vava! No se afortune. Yo i Liza ya le vamos a ayudar. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4332 |
afrijaldado adj. |
עשוי מבצק עלים, עשוי מעלים |
|
Una noche el konsejo de famiya dezeo komer pastel afrijaldado. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1658 |
afrisión f. |
מניעה, מחסור; ענות, עינוי, סבל, ייסורים, עוני |
|
A ke mire el Sh. Yit. en su afriision i su amargura, i le de grasia i mersed delantre su novio kovdisiado (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5576 |
afsaká (ebr.) f. |
צום ממושך |
|
una noche se echo a dormir el rav; padre del mansevo, kon |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
18 |
afuera adv. |
בחוץ; חו"ל; בהשאלה: בבית הקברות |
|
uno de miel, uno de fiel, i uno de...'', afuera las karas! (Djoha ke dize) |
|
ya es savido ke la kavesa de kavra da un pilisko de tripa ke afuera las karas, (Sipure Sefarad) |
|
Se salio ribi Meir afuera, i topo a ribi Yeuda el gizandon, i le dio shalom. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Eya me se anojo! i no solo esto: Si otra vez me vienes a estas oras - dize - te vo deshar afuera en la kaye! (Sipure Sefarad) |
|
le disho el rav al mansevo: dame la mano, i lo kito |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1372 |
ágila f. |
נשר, עיט |
|
En lo ke estavan peleando los vido una agila ke iva bolando. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
20 |
agora adv. |
עכשיו, כעת, עתה |
|
Agora por mis pekados vino a ser un kadrador. (Blanka Flor) |
|
Kisa agora el amor el me amara, (Kalendario de kantigas) |
|
Anoche estuvites noche entera riendo kon mi, i agora te vino la verguenya kon mi? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
ke ansi |
|
les disho el rav a todos: |
|
|
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3177 |
agritando adv. |
בקול רם |
|
Tomó el haham el puntero de la mano del shamásh, i meldó kada u - i, kada i -u. i ansí a kada yerro ke el azía, el kal entero se mitía a korrijarlo a gritandos. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
21 |
agro adj. |
חמוץ; כינוי לאדם מחוספס, רגזן, מחמיץ פנים, ממורמר |
|
no deves de komer ni agro, ni salado, ni shavdo, ni kemando! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
22 |
agua f. |
מים |
|
En Seviya ay una fuente i una fuente de agua fria (Blanka Flor) |
|
Estuvieron peleando ariento de la agua. Este a travar i este a no kerer ir. (Hidot de Izopeto) |
|
lo muevo para esta kazika dezde trenta anyos para'ki, fue la agua ke su padre avia echo traer asta la kuzina (Sipure Sefarad) |
|
guay de el i guay de su alma ke ansi le rogo a su mersed ke me mire algun remedio para fuirme de esta tierra i irme a Yerushalayim i komer pan i tierra i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2222 |
agudo adj. |
חד, מחודד, מושחז, מלוטש; שנון, חריף, חד שכל; חד (צליל, כאב), צורם |
|
Un sultan era muy amador de estravagansas i le plazia sintir repuestas agudas i intelijentes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
989 |
aharvar (ebr.) v. |
היכה, הלקה, חבט, עינה; צלצל, דפק |
|
Va bushkate otro amor, aharva otra puerta, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5190 |
aharvarse (ebr.) v. refl. |
היכה עצמו |
|
un dia se hue onde el rav dela sivdad i se le echo a sus pies i yoro i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
23 |
ahchí (t.) m. |
טבח |
|
el plazer entero de los panairdjis era de ir ande Ismail el ahchi (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1375 |
ahzariyut/d (ebr.) f. |
אכזריות, פראות |
|
Apiadar sovre el rasha es ahzariyut para el tsadik. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
24 |
aíndamas adv. |
יתירה מזאת |
|
indemas ke no frekuentavan la mizma keila. (Sipure Sefarad) |
|
embevisimientos atados kon gastes, ke no kada famiya podía permeterse, índemas las sovrekargadas de afijamiento. (Sipure Sefarad) |
|
en jeneral entre yako i su djente pasavan relasiones de amistad, indemas kuando alguno reushía en un trato mas vistozo. (Sipure Sefarad) |
|
No les fue liviano a los viejos de esbaregarsen de sus repozo indemas a ham Mair, ke anyo por anyo devia trokar de manyas i amigos (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
25 |
aire m. |
רוח, אוויר, הבל, דברים בטלים; מנגינה, נעימה, לחן; מראה, דמיון |
|
O vo la demudo el aire o vo la demudo el sol? (Blanka Flor) |
|
kon ventanas a la mar por donde el aire la entrara; (Blanka Flor) |
|
antes de todo echa tino de no asentarte ni al sol, ni al aire, (Sipure Sefarad) |
|
por una le entrava el sol i el aire de la manyana; (Blanka Flor) |
|
Arvoles yoran por luvias i montanyas por aires, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
991 |
ajeno n. & adj. |
זר, נוכרי |
|
no ay ken sepa mi dolor, ni ajenos ni parientes. (Kalendario de kantigas) |
|
kuando ya se faltavan 3 mezes para el echo eskrivio el rav 1 karta temeroza i la afirmo i se la dio en mano de 1 shaliah i le enkomendo: mira esta karta no la des en mano |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1659 |
akaeser v. |
קרה, התרחש, ארע |
|
I akaesio ke akel dia se enduresieron los talmidim en el inyan de la alaha i non pudieron por entender la 'havana, (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5580 |
akavar v. |
סיים, כילה, גמר; חפר; הרעיב |
|
i hue el shaliah |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4334 |
akavidado adj. |
זהיר, מתון |
|
Le servia para guadrarse los bebrekes de yelor. Era i muy akavidada. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2623 |
akavidar v. |
הזהיר |
|
Le konto ribi Yeuda: Mi mujer primera se murio, i esta, la akavidi por tu kavod mas de la primera. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
I mira Donika, sovre todo te lo akavido, pursedaka no steas a dezmodrarte kon alguna palavra delantre del haham tu sinyor! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2624 |
akavidarse v. refl. |
נזהר, נהג זהירות |
|
i se akavidava mucho de azer kavod a ribi Meir en lo ke pozava ande eyos. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1921 |
akayarse v. refl. |
החריש, השתתק, דמם |
|
La munchedumbre se akayo. Todos asperavan kon ansia a ver ke fin va tomar este echo sin presedente. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3295 |
akeyo pron. dem. |
הדבר ההוא; ''מה שמו'' (כאשר חסרה המילה המתאימה) |
|
por el grande evenemiento presto ya korrieron bozes por las kavanés i ariento de una semana se vendió la mas parte de akeyo ke un tiempo fue el patrimonio del rikinion Rafael Aftalion (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
29 |
akeyos pron. dem. |
ההם |
|
Akeyos se fuyeron. Stan muertos de la sehora. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
30 |
aki adv. |
כאן, פה |
|
Suviresh aki Silvana i suviresh aki arriva, (Blanka Flor) |
|
S'aboltava d'aki, s'aboltava d'ayi. (Djoha ke dize) |
|
Fueron i se lo disheron a el haham. Disho: Trayemeldo aki; siendo ke komio el leon de el komo un kazayit, komo ke lo komiera entero. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
A por aki el mansevo ya izo las balas i lo ke vendio vendio. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Lo abasharon en la puerta de la sivdad i le demandaron al mansevo: ''Kuando ke tornemos a tomarte?'' Les disho el mansevo: ''De aki a un anyo venish i me tomash.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
le disho la parida: i yo so ben-adam komo el, i me trusheron aki, solo komi de sus komidas, mas no pudi salir de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3296 |
akitarse (fr.) v. refl. |
פרע חוב, מילא חובתו |
|
entre el dia asta oras de tadre, kada uno se akitava o kon ropa, o en tornando las paras atrás. (Sipure Sefarad) |
|
si alguno le vinía la demanyana sin akitarse de la devda de ayer, Yako alevantava el kushín de la siya ande uzava asentarse i le dizia: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1922 |
aklarar v. |
האיר; הבהיר, הסביר, באר |
|
Tia, eya disho ke en su kaza tiene un sako de muezes, ma no aklaro si las muezes son en gajo, o ke prime yo ke me meta a partirlas una por una? (Sipure Sefarad) |
|
Al otro viernes es menester de aklarar este echo!'' - se penso entre si Haskito. (Sipure Sefarad) |
|
Disho: Me yire ande el grande de la yeshiva, i le aklarare mis pekados; i lo ke me ovliga, resevire sovre mi. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1923 |
aklararse v. refl. |
התבהר; הסביר את עצמו, הבהיר את דבריו |
|
Ansi se aklaro, ke el vezir i algunos pashas deskontentes de los postos ke okupavan, le aprometieron una grande suma de paras i el titolo de bey por ke lo degoye mientres ke lo estaria arrapando. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3747 |
akodrar v. |
הזכיר; זכר |
|
Eya me azia akodrar de ande sali, para ke todas mis echas sean de provecho para mis ermanos del puevlo. (Sipure Sefarad) |
|
El dia de oy me lo tengo ke akodrar! Gani, komo gana un Kamondo! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
32 |
akodrarse v. refl. |
נזכר, העלה בזכרונו |
|
Agora no me esto akodrando si eras tu o tu ermano? (Sipure Sefarad) |
|
Nisimachi alevanto los ombros i izo un djesto komo por akodrarse i disho: (Sipure Sefarad) |
|
Akodrate akeya ora ke te bezava yo la boka. (Kalendario de kantigas) |
|
Akodratelo siempre antes de tomar alguna desizion i sovre todo, kuando tienes keazer kon djente ke te amostran hanefut, ma ke te keren kitar los ojos, si les viene de la mano. (Sipure Sefarad) |
|
El rey se akodro del viejo i lo mando a bushkar ma no lo toparon, siendo ya avia murido. (Sipure Sefarad) |
|
Djohá, komo se akodró lo kontenido de la letra de la mujer al marido, empesó a inventar repuestas a lo ke eya le avía demandado de eskrivilde al marido, (Kuentos, 1986) |
|
te akodras lo ke te estava diziendo en kantando tu amigo? - ''Fregasela, enkáshasela, tómale las paras!'' (Sipure Sefarad) |
|
A la mizma demanda el treser se akodro ke kuando dava sus ordenes el viejo vali siempre tenia delantre de si una kashika (Sipure Sefarad) |
|
Eya se akodrava mizmo i de algunos platos de un zeman komo: bulgur, garvanso, yalandji yaprak; (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5885 |
akojer v. |
אסף, ליקט, קיבץ, אגר |
|
ya |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1377 |
akometer v. |
הבטיח |
|
Hida ke no konviene de azer bien kon el rasha aun ke le akomite muncho presio. (Hidot de Izopeto) |
|
Dize el haham vos dire un mashal ake asemeja el ombre ke akomite de azer bien a su haver i en lugar de bien le aze mal. (Hidot de Izopeto) |
|
ke ansi agora vinieron los djidios enemigos del Yeshu kon sonbaimientos i kon |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3299 |
akompanyar v. |
ליווה; הגיע לאותה רמה, השתווה בהישג |
|
en este momento Mamo ke estava serka de la pianola, batiendo sovre la klaviatura, komo ke esta akompanyando una kantika (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1776 |
akontentarse v. refl. |
הסכים, הגיע להסכמה; הסתפק |
|
Aun kon todo porfiates kon mi padre i mi madre a ke non refuzaran a ti, ke ya te kontentates en todo; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
34 |
akonteser v. |
קרה, התרחש |
|
dechidieron los tres ke pase uno d'eyos por la kaza suya a ver lo ke sta akontesiendo. (Djoha ke dize) |
|
Akontesio maase en una sivdad ke avia una bivda muy rika (Hidot de Izopeto) |
|
Ke akontesio? Ke tomates a estas oras? Dike estas yorando? (Sipure Sefarad) |
|
i salieron a resivirlo todos sus parientes i le disheron: Ke te akontesio? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Le disho el haham: Ke vinites? Respondio: Luz para el mundo, ansi i ansi me akontesio; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
kuando el le kontó lo ke le akontesió, le disho el viejo: No te preokupes! Ya te vo a salvar yo! (Kuentos, 1986) |
|
Maase akontesio en un rav ke era hasuh banim. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
en la Espanya |
|
maase |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4079 |
akonteserse v. refl. |
התרחש, ארע |
|
Vites, sinyor rey, le disho el viejo, ke ya te akontesió i a ti de ver un gameo bolar, porké ya es posivle de ver kon la fantazía un gameo bolar (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4337 |
akontesimiento m. |
ארוע, מאורע, מקרה, התרחשות,מעשה; ''בריחה'' במכנסים |
|
En este akontesimiento sus padres buenos amigos i vizinos de kaza, vieron un sinyal de los sielos i dechizaron de kazarlos kuando verna el tiempo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3300 |
akordo m. |
הסכמה, הסכם, חוזה, התאמה |
|
al vekil le dishe ke vo avlar kon ti i si vas de akordo, podemos ir endjuntos a Vidin i azer el trato en el lugar. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4338 |
akrán (t.) m. |
בן גיל |
|
Dizia ke se kazo kuando tenia 15 anyos i era kaje akrana de ham Mair, su balabay, solo ke el avia nasido por Pesah i eya en Shevo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3141 |
akseptar v. |
הסכים, קיבל, נעתר, נענה |
|
Si diskutimos por el puntiko de la yod; si no deshamos repozo al ke está meldando la Tora, i no mos kedamos kayados kuando se yerra, komo podemos akseptar todas akeyas kreyensas, ke vozotros kristianos akseptásh sin diskusiones? (Kuentos, 1986) |
|
el padre, antes de akseptar, le demandó al mansevo: Tú keres a mi ija por su ermozura i sus buenas kalidades o pur su dota? (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4081 |
aksión f. |
פעולה, עשיה; מניה |
|
a la fin del torno se topó a aver merkado un buen numero de aksiones. (Kuentos, 1986) |
|
Entre tiempos el fato ke el amigo de Rotschild avía merkado tantas aksiones izo su efeto sovre los adjentes de la Bursa, i el presio de akeyas aksiones suvió a las estreas. (Kuentos, 1986) |
|
Los adjentes de Bursa, viéndolo al lado de Rotschild, i kreyendo ke era i el un grande finansero, le fueron propozando aksiones. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
35 |
ala f. |
כנף; סנפיר |
|
kon las alas aviertas i no le aze ningun male. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
36 |
alado prep. |
ליד, על יד, סמוך ל- |
|
Se bolto de la otra parte se topo al rey al lado. (Blanka Flor) |
|
A medianoche vino un leon alado de el, lo golio i se fue. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
le dio la mano i lo asento |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5193 |
alargar v. |
האריך; השהה, משך את הזמן |
|
no kero |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1660 |
alavado adj. |
מהולל; מפורסם |
|
Grande el Dio i alavado muncho, ke non desho su mersed kon mozotros i esto sera por aolgantar muestra alma i muestra trazeria. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2825 |
alavar v. |
שיבח, הילל, פאר |
|
agora ke estash alavando tanto a los paylachos i los otros djugadores en el tsirk, no es de djusto sigun ti, ke aparte de vozos los kuatro ermanos, ke vayamos a riirmos i mozos también kon tu madre? (Sipure Sefarad) |
|
Yako le enkomendava kavé, lo alavava por su maestría i le apropiava una komisiona mas jeneroza (Sipure Sefarad) |
|
Los inyetos la alavavan por su maestr?a i en komiendo se chupavan los dedos. (Sipure Sefarad) |
|
Su vava estava muy kontente i no eskapava de alavarlo kuando tornava a kaza kon el zimbil yeno. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
993 |
alavarse v. refl. |
התרברב, התפאר |
|
Ah! no t'alaves ke sos blanka, blanka komo el yasimin, (Kalendario de kantigas) |
|
El uno se alavava de sus echas i el otro no kedava atrás. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1926 |
alay (t.) m. |
קהל; כנופיה; פמליה; חבורה,להקה; גדוד; לעג, קלס; חגיגה |
|
Komo fakto kuriozo adjuntan, ke un dia, una viejizika yendose a merkar pan, enkontro un alay de djente ke ivan detras de dos djellates i un mansevo kon las manos atadas por detras. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2369 |
albadrar (1) v. |
עודד, אימץ, דירבן |
|
El padre lo kijo albadrar: Haskito, tu sos ijiko grande, no se avla ansina por el chorbadji! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
37 |
alda f. |
צד, שולים, כנף בגד |
|
I ande ke me asente? En las aldas de tu mana! (Sipure Sefarad) |
|
Toma a esta kriatura en faldar de vuestra kamiza, (Blanka Flor) |
|
Ke yevash aki el buen konde en faldar de vuestra kamiza? (Blanka Flor) |
|
Lo entraron delantre el rey. De rudias, este vino asta el trono, bezo la alda de la djube del sultan i le diso: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3749 |
aldikera f. |
כיס, ארנק |
|
No puedes dar ni un paso sin untar en la mano de estos ladrones. Lo ke parese ke te son haveres i ke sos ovligado de inchirles las aldikeras, del chiko asta el grande, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1661 |
alechar v. |
היניק; ינק |
|
Lo tomaron a el i lo dieron en kriadera i lo alecho; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2370 |
alegrar v. |
שימח |
|
Ma ansina ize una mizva de kalsar i alegrar a una kriatura prove. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
40 |
alegrarse v. refl. |
שמח, עָלַז |
|
Se los mandare a mi madre ke se alegre de los ve[r]. (Blanka Flor) |
|
En akea ora se le arrepozo su daat i alegrose su korason, kon entendiendo ke de los sielos le fueron zohe a el esto. (Sipure Noraot,1885) |
|
I la ija de el haham el enmentado oyo i supo todo lo ke se izo i se alegro muncho a si mizma; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2224 |
alegre adj. |
שמח, עליז, תוסס, מאושר |
|
El djidio tomo la bolsa, dio sus grasias i se fue alegre i kontente. (Sipure Sefarad) |
|
I avía múzika ... kantar, bailar ... i la kaza stava muy alegre. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
41 |
alegría f. |
שמחה, גיל, חדווה, עליזות,ששון, צהלה |
|
no se artavan de mirarsen kon alegria, (Sipure Sefarad) |
|
Mira chodjum, sinti i vos ijikos miyos: en lugar de ir a este erremo de tsirk a mirar las trazeras de los paylachos, no es mijor de azer un shabat de alegría kon aroz i armi de gayna? (Sipure Sefarad) |
|
todos dizian ke de kuando vino al poder el nuevo vali, si no párese ke trusho kon si el bolluk i la prosperidad, el kante i la alegria. (Sipure Sefarad) |
|
Kon una palavra, era djusto de akeyas viejas por las kualas el refr?n dize: Vieja en kaza -alegr?a de la kaza. (Sipure Sefarad) |
|
ala manyana se desperto el rav i tanto hue su |
|
el mansevo se hue a kaza, asegun lo vieron el padre i la madre enpesaron abrasarlo i a bezarlo de la |
|
i ansi izieron, ke disheron: algo vido el rav ke sera |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4932 |
alerumro m. |
לידה |
|
Ande kayo alerumro, ken a ken korrera azerle onor al rav? (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Ande kayo alerumro, ken a ken korrera azerle onor al rav? (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
994 |
alesharse v. refl. |
התרחק, נסוג, שמר מרחק מ- |
|
Tu no nasites para mi, presto aleshate de mi. (Kalendario de kantigas) |
|
A ke oiga a eya i non se aleshe de eya en veer sus karas, a ke non la deshe de todo asolada. (Sipure Noraot,1885) |
|
De vista se atorno atras i se alesho de eya. (Sipure Noraot,1885) |
|
a la mizma manera komo Danailov, tomo la pinturia en mano, se aleshó, se aserkó, yine se alesho i demando por el presio (Sipure Sefarad) |
|
de nuevo se aserko, otruna vez se alesho i se kedo pensando. (Sipure Sefarad) |
|
los haveres lo kedaron mirando komo se iva aleshando i endjuntos kon el, la ermoza okazion de kitar el pie del lodo i sovre todo Mamo el shashuto... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
42 |
alevantar v |
הרים, הקים, העלה, זקף, הגביה, הניף; קומם, המריד; שיקם; העתיק; אסר |
|
Yamo al vizir i le disho: ''Alvanta la tavla de aki!''. (Djoha ke dize) |
|
De akel tiempo Mair kedo kyul, komo dizen, i mas no alevanto kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
bene uvene, |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
43 |
alevantarse v. refl. |
קם, התרומם; קם ממיטתו; מרד, התמרד; הפסיק; (על השמש/היום:) זרח; סמר; יצא לדרך |
|
Kon dos palavras de eya, el ya se alevanto. (Blanka Flor) |
|
A la demanyana se alevanto ribi Meir i se fue a el bet amidrash a dizir tefila. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
si se ambezo por exempio, ke fulano se esta aprontando a alevantarse kon la famiya para la Fransia or otro lugar, iva, lo topava i azia el trato por todo el bien de su kaza; (Sipure Sefarad) |
|
Pasaron anyos i Daniel kon la famiya se alevanto a Sofia. (Sipure Sefarad) |
|
un dia |
|
|
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
44 |
algo m. |
משהו, דבר מה; מעט |
|
Ke dada la tengo en Fransia por sien liras i algo mas, (Blanka Flor) |
|
Haskito atino, ke tres semanas de sira, viernes la tadre venia su padre i tratenyendose kon el chorbadji, komo ke le metia algo en la mano. Despues de esto el chorbadji le dava la semanada de tres groshes, i Haskito endjunto kon su padre se tornava a kaza. (Sipure Sefarad) |
|
El rey le rogo ke les de abrigo i algo de komer porke estavan kansos i ambiertos, adjuntando ke por el plazer está pronto de pagar lo ke les demandaría. (Sipure Sefarad) |
|
i ansi izieron, ke disheron: |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4344 |
alguenga f. |
לשון (בפה) |
|
Eskojo la mas grande de las alguengas, ken save de ke boy de beema, ke al pezo vino 4 kilos i era kaje medio metro de largor. (Sipure Sefarad) |
|
I esto ke es? se shasheo la vava, alguenga de fil me trushites es ke? (Sipure Sefarad) |
|
Por el kamino se riiva entre si pensando komo lo va enkontrar la vieja en viendo esta alguenga bisharetsiz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
45 |
alguja f. |
מחט; סיכת קישוט |
|
Agujika de oro'n mano i un pendon de amor lavrando. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2827 |
algún adj. |
איזשהו |
|
su ermana Mazal kitava algún levo komo kumbidadera or iva a las kazas de la djente komo lavandera i djudia. (Sipure Sefarad) |
|
kedaron solo algunas menudensias, la pianola i una pinturia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1927 |
alguno pron. |
מישהו |
|
Lo ke pueden azer es de asperar kuanto media ora, asta ke alguno, korriendo, va i lo aze vinir a djuzgador ke lo djuzgo. (Sipure Sefarad) |
|
si alguno le vinía la demanyana sin akitarse de la devda de ayer, Yako alevantava el kushín de la siya ande uzava asentarse i le dizia: (Sipure Sefarad) |
|
Eya se akodrava mizmo i de algunos platos de un zeman komo: bulgur, garvanso, yalandji yaprak; (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2828 |
alhad/alhá/alhat (arab.) m. |
יום ראשון |
|
el plazer entero para chikos i para grandes era, en alhades de enverano, kuando la plasa estava serrada, de salir en araba, djunto kon las famiyas de otros arabadjis djidyos, en los dentornos de Sofia, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
998 |
alkansar v. |
השיג, הגיע ל-; הספיק; הצליח |
|
En este mundo tuve un dezeo ma no lo alkansi (Kalendario de kantigas) |
|
Las paredes altas, no te alkanso,demando salvasion del mi Dio Santo. (Kalendario de kantigas) |
|
Ay ke buena ke fue la ora ke vos alkansi (Kalendario de kantigas) |
|
rogo en el Dio ke no me mate sin alkansarla. (Kalendario de kantigas) |
|
Kaminando, kaminando, alkanso asta'l pazar, ke en akeya sivdad se azia en dia de lunes. (Sipure Sefarad) |
|
i kon kushís lo alkanso, lo tomo del braso i lo trusho a la butika. (Sipure Sefarad) |
|
Yo entrava i sal?a en esta kaza siendo amigo de Haim, su inyeto, i por esto alkansi a saver munchas kozas del pasado de esta remarkavle vieja. (Sipure Sefarad) |
|
No alkansava el rav a demandar la koza ke ya lo azia. En korto es ke este topo gerasia en ojos de todos. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i disho: mira senyor, ya saves komo el por |
|
i su padre i su madre yorando noche i dia, i toda la kaza kon taanit i tefila, siendo ke mas no esperavan de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
46 |
alkavo adj. |
אחרון |
|
Al kavo le dize la mujer: ''Vamos a Stanbol. Es sivdad grande. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
47 |
alma f. |
נשמה, נפש |
|
Porke yorash blanka ninya la mi alma porke yorash? (Blanka Flor) |
|
Debasho de la kolcha esta, el alma al Dio dando. (Kalendario de kantigas) |
|
Al mansevo se le apego su alma kon la mosa; (Sipure Noraot,1885) |
|
Rogo ke non te venges de mi alma, porke de los sielos fue esto. (Sipure Noraot,1885) |
|
guay de el i guay de su |
|
i disho: mira senyor, ya saves komo el por alkansar tu ley i por saver ke es verdad se vino el aya a servir a Yeshu por rezgatar su |
|
i darso el papa sien mil desonramientos i bihlal de esto ke vamos a azer no es por matar |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4935 |
almaná (ebr.) f. |
אלמנה |
|
Fueron tambien i dieron besora a la mujer del shamash ke estava komo almana ke no savia del marido. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Un dia vino almana kon su ija ande el si[nyor] rabino i le disho: ''Si tiene gusto de tomarme por djudia por el bokado de pan i paras no kero.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
48 |
almena f. |
שֵׁן חוֹמָה |
|
Tres palombas van bolando i por las almenas del rey, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
49 |
almendra f. |
שקד; טבעת דמוית שקד |
|
Yevo almendrikas muevas para la rezin parida. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2829 |
almenos/al menos adv. |
לפחות, לכל הפחות, למצער |
|
Mordu los eskuchava i se sonreiva pensando ke una yida al tsirk es komo gastar por vanidades almenos 6 frankos para sesh bilietos, ke es el gaste de la famiya para un dia entero... (Sipure Sefarad) |
|
Mamo, ke todo el tiempo lo estava observando, le dize a Yako en djudezmo: si te demanda por el presio, arepélale almenos 300 blankos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
50 |
almorzar v. |
סעד סעודת צהרים/בוקר/ערב |
|
Si vuestro marido viene yo le dare a almorzare, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3310 |
alomenos adv. |
לפחות, לכל הפחות, למצער |
|
Tyuh! - disho Danailov kon dezplazer - saves alomenos ken la merkó i ande mora? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
51 |
alto adj. |
גבוה, רם, נישא, מרומם, תמיר |
|
Alto alto's komo '1 pino derecho kom'una flecha, (Blanka Flor) |
|
Asentada 'sta Mira-i-beya en el puertal de la kaye, (Blanka Flor) |
|
De ayi la oyo '1 su padre de altas torres de ayi arriva (Blanka Flor) |
|
Muntanyas altas i mares ondas, yevame onde el mi kerido, (Kalendario de kantigas) |
|
Involontariamente, a boz alta, ampeso a resitar la maksima ''Az lo ke azeras, ma pensa a su kavo'' (Sipure Sefarad) |
|
Era una mujer alta i korpulenta i muy simp?tika. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1001 |
altura f. |
גובה; גבעה, תל |
|
Oh, Dio de los sielos, patron del mundo, de las alturas, (Kalendario de kantigas) |
|
jimnastas ke te azian detener el reflo mirando sus djugo perikolozo en las alturas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
54 |
alvores m. pl. |
איילת השחר, אור שחרית; מועקת ציפיה |
|
Ke me tanya dia i noche i a la manyanika al alvor. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3311 |
ama/amá (t.) conj. |
אך, אבל, אולם |
|
la idea no sta mala ama, va salir el gaste de ir i vinir asta Vidin? (Sipure Sefarad) |
|
maase en un gevir muncho i era eskarso i era moel |
|
el moel esta espantando |
|
este ya se le troko la kolor dela kara, |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1002 |
amado m. & adj. |
אהוב |
|
Ven kerida, ven amada, ven al bodre de la mar. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2225 |
amador m. |
חובב, אוהב |
|
Un sultan era muy amador de estravagansas i le plazia sintir repuestas agudas i intelijentes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1003 |
amán! (t.) interj. |
בקשת חנינה: רחמים!; קריאה חסרת סבלנות: הלוואי! |
|
Aman, aman, dime ke keres, yo no me vo kon ti ni si te mueres. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1004 |
amaneser m. |
שחר, הנץ החמה |
|
En el kafe d'amaneser ay luzes de kolores, (Kalendario de kantigas) |
|
Se amanseo dita perra i le enpresto su chosa para ke pariera. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
55 |
amaneser v. |
האיר/הנץ השחר; השכים קום |
|
otr'un poko ya va amaneser. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1005 |
amante n. |
אוהב, מאהב; אהוב; ארוס; מומחה, בקיא |
|
ansi yoran los mis ojos por ti kerida amante. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4350 |
amanyana/aminyana adv. |
מחר |
|
Ampesaron a naserles inyetos i inyetas i a vezes, se azia menester de dar saltikos oy ande una, amanyana ande otro, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5198 |
amanziarse v. refl. |
ריחם, נכמרו רחמיו, חמל, התמלא חמלה |
|
tanto yoro i esklamo asta ke se enganyo el rav i se kreo de sus avlas i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1007 |
amar v. |
אהב |
|
Kisa agora el amor el me amara, (Kalendario de kantigas) |
|
Otro te amava, yo m'enselava, el amor me armo, yo lo matava. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1008 |
amargar v. |
ציער, מרר |
|
Adio, adio kerida, non kero la vida, me l'amargates tu (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
56 |
amargo adj. |
מר, מריר; עגום; זריז, מוכשר, ערום; כינוי לקפה |
|
La sigunda amarga komo la fiel, i la tresera boktan bok!'' (Djoha ke dize) |
|
I la mujer primera, la ija de el haham, kedo triste i amarga de el dia de su espartir el mansevo de serka de eya. (Sipure Noraot,1885) |
|
El berber subito se temblo, la ust(u)ra le kayo de la mano, se tapo los ojos i eksplodo en un yoro amargo, rogando al rey ke no lo mate. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1669 |
amargura f. |
מרירות; עצב, עוגמה; מרור |
|
A ke mire el Sh. Yit. en su afriision i su amargura, i le de grasia i mersed delantre su novio kovdisiado (Sipure Noraot,1885) |
|
I eya, amargura a eya porke estava en su kamara sola i non avia ningun ombre; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4740 |
amariyo adj. |
צהוב |
|
A la demanyana me entri a kaza. La mujer estava trezojada i amariya sidra (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1009 |
amasado adj. |
שנלוש |
|
te kito morena i dulse amasada kon la miel. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4351 |
amasar v. |
לש |
|
Amasava i amasava, la masa le kedava komo enchantada, echava mas arina i mas agua, ma la masa en lugar de arrekojerse, se le azia komo una kyolche! (Sipure Sefarad) |
|
Ke es gips? Akeyo ke amasamos para tapar los burakos de la chinchas! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1010 |
amatarse v. refl. |
כבה |
|
mi fuego no se amata, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3312 |
ámbar (t.) m. |
מחסן, מחסן בבטן האניה |
|
Tenia grandes ambares kon severa en diferentes portos de la Tuna i mizmo shilepes para transportar los trigos i otros sereales a la Austria i a la Djermania. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
57 |
ambezar v. |
לימד, הורה; למד |
|
Veni aki el mi marido vos vo ambezar un ofisio yo, (Blanka Flor) |
|
i ayi, mi kerido ijiko, a meldar t'ambezaras. (Kalendario de kantigas) |
|
De aki anbeze el ombre de no azer bien kon el rasha aun ke le apromete muncho presio. (Hidot de Izopeto) |
|
I le tomaron a el melamed por embezarle ley; (Sipure Noraot,1885) |
|
El chorbadji le ambezava los nombres de los artikolos, los presios i fin kuanto ke abashe si el mushteri se ampesa a tratar. (Sipure Sefarad) |
|
ma ansina el padre purfiava de ambezarlo a penar i a saver el kiimet de la pará. (Sipure Sefarad) |
|
Disho el Rav: No te vas a minhá ... a arvit?... Le respondió el karnesero: Mi padre no me ambezó nada! No me vo nunka al kal! (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3313 |
ambezarse v. refl. |
למד |
|
Hayrolsun! Avia a ver loke te ambezates? - le demando Yako. (Sipure Sefarad) |
|
Me dizia tambi?n ke kuanto ke penara por ambezarsela la orasion entera, la vieja refuzava i mizmo kedava un poko ofensada, diziendole: (Sipure Sefarad) |
|
Ansi fue ke no se izo de dies i ocho anyos ke ya se anbezo kabala(t) maasit. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2373 |
ambierto/ambiento adj. |
רעב, מזה רעב |
|
Esta manera azeria i el halvadji kon ti pensando ke estas ambierto. (Sipure Sefarad) |
|
El rey le rogo ke les de abrigo i algo de komer porke estavan kansos i ambiertos, adjuntando ke por el plazer está pronto de pagar lo ke les demandaría. (Sipure Sefarad) |
|
Oras de ikindi se torno a kaza ambierto, kanso i fatigozo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1381 |
ambre f. |
רעב, כפן; בולמוס, רעבון |
|
Le dieron otro helek i se lo komio. I akeos dezdichados kedaron muertos de ambre. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3314 |
ambulante adj. |
נייד, נודד, נווד; רוכל |
|
ni gozando de chikos kréditos komo lo eran los sergidjís i ambulantes, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3753 |
amejorar/amejorear v. |
שיפר, שכלל, השביח, היטיב, טייב |
|
La vida en los vilaetes no amijuro después de la reforma. A la kontra. La deskontentez pujava i no amenguava. (Sipure Sefarad) |
|
Ma por dezplazer la prova no reusho, la situasion del puevlo no amijuro. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2374 |
amenazar v. |
אִיֵּם |
|
La madre lo gritava por esta manya i lo amenazava ke lo va mansinar al padre. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1931 |
amenazo m. |
אִיּוּם |
|
Kontan mizmo, ke en un paiz leshano uzavan enforkar a akeyos haraganes prononsados, ke ni el amenazo de muerte no era bastante para azerlos abokar kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3755 |
amenguar v. |
הפחית, פיחת, המעיט, הוריד, הנמיך, דילל, החליש, השפיל; פחת, התמעט |
|
La vida en los vilaetes no amijuro después de la reforma. A la kontra. La deskontentez pujava i no amenguava. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
58 |
amigo m. |
חבר, רע, עמית, ידיד |
|
A eya la desho de parto se fue a bushkar mueva amiga. (Blanka Flor) |
|
Si vos plazia Silvana de ser vos l'amiga mia. (Blanka Flor) |
|
Tres de la noche yo pasi kon todos mis amigos, (Kalendario de kantigas) |
|
Yako lo saludo komo amigo viejo, le batió la espalda i le disho ke un otro mushteri, ke la tenia visto la pinturia le propozó por la mizma 500 levos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3316 |
amistad/amistá f. |
ידידות, רעות, חיבה |
|
en jeneral entre yako i su djente pasavan relasiones de amistad, indemas kuando alguno reushía en un trato mas vistozo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2375 |
amistozo adj. |
ידידותי, לבבי; חובב |
|
Komo tio amistozo ke era, le merkava dulsuras, lo ambezava a kortar tasmas, ke bata kon la mushta las kusturas de las charas, ke las kite del kalup, ke adjuste los pares, ke se ambeze tambien i a vender. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
60 |
amor m. (Sal.)/f. (Izm./Ist.) |
אהבה,חיבה; אהוב |
|
Agujika de oro'n mano i un pendon de amor lavrando. (Blanka Flor) |
|
Un padre ke me a kriado de amores me mantenia, (Blanka Flor) |
|
ke por salvar a su amor se echo eya a la tormenta. (Blanka Flor) |
|
De edad de kinze anyos empesi azer l'amor, (Kalendario de kantigas) |
|
Kon dodje mansevikos, adelantre el mi amor. (Kalendario de kantigas) |
|
En akea ora, komo sentir el haham padre de la novia, se tomo muncho saar, ke non keria por deskuvrir su makula; Ma en su oir la amor muncha de el mansevo kon su ija, atorgo a sus palavras, (Sipure Noraot,1885) |
|
En lo ke estava el mansevo kon la muchacha en la kaza del rav ataron amor los dos fin ke dieronse palavra |
|
les disho el rav a todos: agora ?? ke vozotros vos kerersh vengar de mi para morde estos mamzerim i por su |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2376 |
amostrar v. |
הראה; הוכיח |
|
Haskito disho ke le amostro las sinko paras i le demando ke se las de de halva. (Sipure Sefarad) |
|
kon las paras muestras los paylachos van a komer gaynas i a mozos mos van a amostrar las trazeras! (Sipure Sefarad) |
|
le disho: Amóstrame komo un gameo puede bolar! Si no, te vo azer kortar la kavesa! Te do tiempo una semana! (Kuentos, 1986) |
|
En lugar de repuesta Haim kito la alguenga del papel i kon dos manos la amostro estirada por el boy entero. (Sipure Sefarad) |
|
i les |
|
ke a todo lugar ke vas ke te governen kon moneda i mazon; i 500 gro' te damos, i si tu korason lo tienes temerozo i apegado kon el Sh.Yit. enel djudesmo el Dio te |
|
dos mezes antes eskrives una karta para el kon shaliah neemani el en el punto ya viene i el |
|
les disho el rav a todos: agora ?? ke vozotros vos kerersh vengar de mi para morde estos mamzerim i por su amor, agora vos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4087 |
amostrarse v. refl. |
הופיע, הראה עצמו;העמיד פנים |
|
La ija, viendo ke el mansevo era ermozo i jantil, se amostró despuesta a tomarlo, (Kuentos, 1986) |
|
Haim se amostro un buen balabay. El savia kitar el ojo de lo ke merkava, todo fresko i lo muhar del kunducho i la karne. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
63 |
anchear v. |
הרחיב, הגביר |
|
Kon el kontado ke va tomar kere anchear el echo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
64 |
ancho adj. |
רחב; נח לבריות |
|
Para poder avlar mas en ancho i no estar sovre dos pies enmedio de la kaye, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
65 |
andar v. |
הלך, צעד, פסע, התהלך; עשה בלהט |
|
Andavos la mi nuera a parir ande vuestra madre. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
66 |
ande/andi adv. |
איפה, היכן? לאן?; אצל |
|
Un dia el vizino entro ande Djoha, (Djoha ke dize) |
|
Ya se parte la linda Dina se va par' ande '1 su sinyor. (Blanka Flor) |
|
Por abasho, por arriva, debasho la ventana ande moro yo. (Kalendario de kantigas) |
|
A la demanda ke bushka, el djidio disho ke kere entrar ande el rey por una kestion de su propio interes. (Sipure Sefarad) |
|
I ke me mates, mas no vo pizar por ande este maytapchi! (Sipure Sefarad) |
|
i se akavidava mucho de azer kavod a ribi Meir en lo ke pozava ande eyos. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
el behor de la famiya lo avia dado por chirak ande un tenekedjí konosido, (Sipure Sefarad) |
|
Pasó un mes, dos, no ay dinguna repuesta. Se fue la mujer a kesharse ande Djohá. (Kuentos, 1986) |
|
kada nada se va a Bukuresht i a Viena ande tenia kantoras. (Sipure Sefarad) |
|
E komo? - le dize Rahelu -ande kedo el echerio de oy, ande kedaron las ganansias de Kamondo? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1016 |
andjélo /ánjel/ándjel/ándjeli/ándjel |
מלאך |
|
Ken la viya la yorava, de ver a este andjel murir (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
68 |
aneya/aneyas pron. |
לה, אליה/להן, אליהן |
|
I aneya sinyora i kon el kozinero. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3318 |
angro (fr.) adv. |
בסיטונאות |
|
entre esta djente partikularmente se azia remarkar Mamo el shashuto, ke se avia espesializado en echos ''angro''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5201 |
angustia f. |
תוגה, צער, יגון, עצב, דאבה; מחנק; גועל, דחייה, רצון להקיא; בוז |
|
de ver ver el dito ke se toparon en grande tsaar ke a la manyana tenia de ser la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2227 |
angustiado adj. |
עצוב, כאוב, נוגה; חרד;דחוי, בזוי, נקלה |
|
Angustiado ke estava de los pasajes del dia i para esvachearse un poko, se disho entre si: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4939 |
aní (ebr.) m. & adj. |
עני, דל, רש, דלפון;רעב ללחם |
|
Ya se izo de teres anyos lo enpeso a meldar, diziendo: no abasta ke tiene de ser ani i no tambien ke no sepa meldar. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1672 |
animal m. |
חיה; אדם חסר מצפון |
|
La mujer ke tenia medio kuerpo kon forma de animal (Sipure Noraot, 1885) |
|
los ijikos admiravan las atraksiones del tsirk ande en interval de dos oras vían diferentes animales dresados (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3756 |
ánimo m. |
עוז, אומץ |
|
ansi es ke ya mos kitaron el kuero sin tener animo de pipitear! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5594 |
aniyim (ebr.) m. pl. |
עניים |
|
i hue la sivdad rebuelta kon muncho yoro i taanit tsibur i tefila i tsedaka a los |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
69 |
aniyo m. |
טבעת |
|
I el padre kon el ijo komo la piedra en el aniyo. (Blanka Flor) |
|
Me espanto no le kaygan, no le kaygan los aniyos. (Kalendario de kantigas) |
|
Dame a mi tu aniyo, ke tu nombre kavakado en el, i tu talet i tu livro de tefila. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
70 |
anoche adv. |
אמש, הלילה שעבר |
|
No ay dubio ke anoche te afitaria alguna kavesa de kavra en lugar de kavesika de kodrero! (Sipure Sefarad) |
|
Anoche estuvites noche entera riendo kon mi, i agora te vino la verguenya kon mi? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4741 |
anojarse (port.) v. refl. |
התרגז, התכעס; נעלב |
|
Eya me se anojo! i no solo esto: Si otra vez me vienes a estas oras - dize - te vo deshar afuera en la kaye! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4940 |
anshugar m. |
נדוניה |
|
'Este si[nyor] Yihya tiene sesh ijas de kazar. Ken kere tomar de eyas, i yo le ago anshugar i le do terezientos duros de kontante.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1018 |
ansí adv. |
כך, ככה |
|
Dama, ansi es dever! dama, ansi es razon! (Kalendario de kantigas) |
|
Ansi diziendo se serro los ojos i por su grande satisfaksion paso del un kenar al otro a la papasiega. (Sipure Sefarad) |
|
Le disho el haham: Ke vinites? Respondio: Luz para el mundo, ansi i ansi me akontesio; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Les disho a eyos: Ansi i ansi paso la koza. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
ansi es, ke a sus kuestas estavan siete krios, mujer, padre i madre viejos i una ermana ke avia kedado sin kazar. (Sipure Sefarad) |
|
ansi es ke ya mos kitaron el kuero sin tener animo de pipitear! (Sipure Sefarad) |
|
i le dio la paga 2 tantos i le pago el zahmet i |
|
ke |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1020 |
ansia f. |
צער, סבל, ענות; דאגה, חרדה; קמצנות, אהבת בצע |
|
Durme durme, kerido ijiko, durme sin ansia i dolor. (Kalendario de kantigas) |
|
Durme durme ermoza donzeya, durme durme sin ansia i dolor. (Kalendario de kantigas) |
|
Porke el korason de su padre i su madre estava yeno de ansia i suspiro. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
71 |
ansina/ansine/ansín adv. |
כך, ככה |
|
I tu, aze i tu un top de oro ansina, se va riyir tu mujer!!'' (Djoha ke dize) |
|
Torno ande los dos, les disho: ''Ansina i ansina!'' (Djoha ke dize) |
|
No es ke el prove era bovo, o ke nada no le vinia de la mano, ma ansina kombinava, ke ''oro tokava, lodo se le azia'' persona sin kismet en la vida! El riko lo keria muncho i lo protejava. (Sipure Sefarad) |
|
El padre lo kijo albadrar: Haskito, tu sos ijiko grande, no se avla ansina por el chorbadji! (Sipure Sefarad) |
|
ma ansina el padre purfiava de ambezarlo a penar i a saver el kiimet de la pará. (Sipure Sefarad) |
|
si es ansina kale aprofitado antes ke mos meta pie la konkorensia, le disho Yako. (Sipure Sefarad) |
|
si me la tornas, yo te pago por eya 415 levos i ansina te ganas sin sudar 200 levos enteros, le diso Yako, vaday ke i a mi me revienen 100 levos de komisiona; ke dizes, buena propozision no? (Sipure Sefarad) |
|
Kijo, no kijo, eya aboko la kavesa, ke ansina era la regla en akel zeman de ovedeser a sus parientes i para Laglaomer azieron boda. (Sipure Sefarad) |
|
Kon el tiempo i a las ijas les sali? el mazal ansina ke los viejos kedaron solos. (Sipure Sefarad) |
|
Ansina es, me dishe entre mi, agora veras de ke palo se aze la kuchara! (Sipure Sefarad) |
|
I ansina la noche entera, yo batiendo i eya temblando de sar, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4941 |
antarí/antirí (t.) m. |
גלימת גבר ואשה חסרת שרוולים; כתונת לילה גברית |
|
Fue el moso i le merko djube i anteri. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
73 |
antes adv. |
קודם, פעם, לפני כן |
|
Akel Haimiko ke lo savias tu chiko - un pishpireto, se fue a la Amerika antes tres anyos, (Sipure Sefarad) |
|
porke ya savia ke tadre o temprano, vo tornar a mi ufisio -del puevlo sali i un dia tornaría a ser lo ke era antes. (Sipure Sefarad) |
|
ya manka por el echo 3 dias i era min'hag ke lo traiyan 3 dias |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3321 |
antes prep. |
לפני, קודם |
|
avras de saver ke ize la konosensia kon el vekil de la kaza ke apartenia a Rafael Aftalion, un rikinión de Vidin, ke murió antes tres anyos (Sipure Sefarad) |
|
la bivda, i eya murió antes pokos mezes. (Sipure Sefarad) |
|
a vezes, antes de tomar alguna dechizion mas importante, komo ke se abokava para golerla. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4744 |
antiyer/antiayer adv. |
שלשום |
|
Te kontare - dize Bohor, -Antiyer me estava muriendo de la dolor de un diente. No uvo remedio, kalió ke me vaya ande Memed el berberiko. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3143 |
anvelop (fr.) f. |
מעטפת מכתבים |
|
Si lo keres aprevar, toma el kontrato de kaza o alguna eskritura otra, mételo en un anvelop i dízile ke te lo melde, ke ya te vino repuesta de tu marido.'' (Kuentos, 1986) |
|
Tomó un anvelop i el adereso lo izo kon puntos mas godros. ''E,'' le disho, ''va, mete un pul i échala a la posta!'' (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1675 |
anyadir/anyader v. |
הוסיף, חיבר |
|
I ansi era andan i engrandesien i enyadien de dia en dia, asta ke ayego a Gemara; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1676 |
anyo m. |
שנה |
|
Anda por paz, ma kon tenay ke non te detadres mas de un anyo (Sipure Noraot,1885) |
|
Danailov se aserko por ver si la pinturia yevava firma i el anyo en el kual fue echa, después se alesho i la kedo mirando kon los ojos medio serrados, (Sipure Sefarad) |
|
Paso kuanto un anyo. Los haberes ke vinian de este vilaet eran mas de buenos. (Sipure Sefarad) |
|
Al anyo, los parientes se fueron a Samakov porke Dona ya avia entrado en el mez i iva ser primiriza. (Sipure Sefarad) |
|
asta ke los ermanos se lo avinieron de tom?rselos a los viejos en sus kazas un anyo Persiado i uno Daniel. (Sipure Sefarad) |
|
i lo tenian por hen esto kada |
|
un |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1382 |
aogar v. |
חנק; הטביע |
|
Esto asemeja al mashal de el raton ke keria pasar el rio i la intesion dela rana era de aogarlo (Hidot de Izopeto) |
|
I su mahashava era de aogarlo entrando en las aguas. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1677 |
aolgantar v. |
הניח, נתן מנוחה |
|
Grande el Dio i alavado muncho, ke non desho su mersed kon mozotros i esto sera por aolgantar muestra alma i muestra trazeria. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1021 |
apanyar v. |
תפס, אחז, החזיק, לפת; חטף;כינס, אסף; תיקן |
|
A la mar yo me vo echar un peshkado vo panar, (Kalendario de kantigas) |
|
Haskito kon ravia apanyo la furajka i yorando se torno a kaza. (Sipure Sefarad) |
|
lo apanyo del braso i lo trusho a la butika. El kazalino kedo en las demandas, ma el chorbadji le batio la espalda i lo mando ke se vaya diziendole, ke el ijiko se trublo porke dainda es adjami. (Sipure Sefarad) |
|
Bre negra mujer, no savesh dar kontentez, i ke keriash, ke los deshara ir a los mushteris ande los ijos de Yosefachi eske? i yo ke kedara a apanyar moshkas? El Dio es grande, ya me pagaran. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4745 |
aparado adj. |
מוצג, ניצב; מבליט חזהו |
|
Kuando avrieron las puertas del ehal, kon las lagrimas en los ojos i aparada en la zará, la mujer ampeso a rogar: Dio piadozo! aze ansina, ke a mi Yomtov la dolor ke le pase i la unflasion ke le kede! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2230 |
aparar v. |
הציג, הראה בפומבי; חידד (עפרון) |
|
Un dia, delantre del palasio se apara un djidio endjuntos kon un hamal ke stava enkargado kon dos tinajas. (Sipure Sefarad) |
|
atalde las manos i los pies i deshaldo ayi, i aparavos sovre los arvoles, i mira ke va ser de el: (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1932 |
apararse v. refl. |
התייצב, ניצב מול, הופיע, הראה עצמו במקום גבוה, ניצב בחלון, נשען על אדן החלון |
|
Eya se aparo delantre de los djellates i les disho: Daleldemolo a este luzio mansevo yeno de fuersas. (Sipure Sefarad) |
|
Pishin se fue ande el grande de la yeshiva, i se aparo delantre de el. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1678 |
aparejar /aparijar v. |
הכין, ערך, התקין |
|
En akea ora trusheron a la novia en kaza ke aparejo el novio; (Sipure Noraot,1885) |
|
Le aparejo a el vianda para el kamino, (Sipure Noraot,1885) |
|
El mandradji aparejo la meza i los kombido ke koman lo ke el Dio emprezento. (Sipure Sefarad) |
|
ya se enpeso aparejar muncho i bueno, ama no estan deshando mitsva atras ke no estan aziendo. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4746 |
apartar v. |
הפריש, הבדיל, שמר בצד, הקדיש; הפריד, הבחין; ניתק, הרחיק; גישש באפילה; חסך |
|
El me izo asentar i me demando kual era el diente hazino. Yo ke estava ni enbasho ni enalto de las dolores a tanto me ensatani, ke le dishe: Ke berber achileado sos si no puedes apartar de un diente hazino a un diente sano! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1680 |
apartarse v. refl. |
הבדיל עצמו, התפלג, נפרד, נבדל; התבדל; התגרש |
|
I kuando bushko por apartarse de eya, travo en el kon diziendo: (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
74 |
aparte adv. |
לחוד, בנבדל, בנפרד |
|
Sikomo era nombrado por su buen trato, aparte de los yerlis, (Sipure Sefarad) |
|
agora ke estash alavando tanto a los paylachos i los otros djugadores en el tsirk, no es de djusto sigun ti, ke aparte de vozos los kuatro ermanos, ke vayamos a riirmos i mozos también kon tu madre? (Sipure Sefarad) |
|
Le disho el karnesero: Bueno!, i kuando vino la ora de azer kidushín, lo tomó aparte al ijo i le kontó la estoria, (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3324 |
apartener/apartenir v. |
היה שייך ל-, השתייך, נמנה עם |
|
avras de saver ke ize la konosensia kon el vekil de la kaza ke apartenia a Rafael Aftalion, un rikinión de Vidin, ke murió antes tres anyos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5204 |
apegado adj. |
דבוק, קשור |
|
ke a todo lugar ke vas ke te governen kon moneda i mazon; i 500 gro' te damos, i si tu korason lo tienes temerozo i |
|
ke ansi agora vinieron los djidios enemigos del Yeshu kon sonbaimientos i kon akometerme moneda kerian kitarme de mi ley ke esto yo muy kontente en eya i mi korason |
|
ke mi korason esta kunplido i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1681 |
apegarse v. refl. |
נדבק; דבק ב-, נקשר ל-; נדבק (שאריות אוכל לסיר) |
|
Al mansevo se le apego su alma kon la mosa; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
75 |
apena/apenas adv. |
בקושי, כמעט שלא, זה אך |
|
le disho ke Bucha esta kon shasheos i apenas si esta podiendo salir de kaza, (Sipure Sefarad) |
|
Las charikas chikas, kon la ganansia, valian 4 groshes, yo se las di por tres, ganando apenas trenta paras. (Sipure Sefarad) |
|
i komo la preva, Perla su mujer, le paria kada dos anyos i el grande de la mishpaha apenas avia kumplido minyan. (Sipure Sefarad) |
|
Los musafires entraron. Apenas alkansaron a dar dos pasos ke el perro de la mandra se metió a ladrar dezesperadamente. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4360 |
apetite/apetito/apetit m. |
תאבון, חשק, התאווּת; כשרון, נטיה; יֵצֶר |
|
La psa Donu, kon todo ke ya avia pasado de los 85, komo buena nekochera ke era, les azia todos los apetites de los inyetos. (Sipure Sefarad) |
|
por desert les azia hamin dulse, lup, fideyos kon leche; de las kozas de masa: filadonia, chikur, miinas, borekitas de merendjena, kizadikas de vishna i otros apetites. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1386 |
apiadar v. |
נחלץ לעזרה, סייע ל-, עזר ל- |
|
Kuanto mas vos arroga el rasha no kreesh en el porke apiadar a el rasha es danyo para el mundo. (Hidot de Izopeto) |
|
Hida ke no es razon de apiadar sovre el rasha. (Hidot de Izopeto) |
|
Apiadar sovre el rasha es ahzariyut para el tsadik. (Hidot de Izopeto) |
|
Kon esto bushko de ti a ke te apiades de mi i ke afirmes esta misva; (Sipure Noraot,1885) |
|
Si save meldar se apiadan de el i lo meten por haham i se mantiene. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
le disho el rav por la findriz: ke azes mi ijo? no yores i no tomes sar, el Dio ke |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1387 |
apiadarse v. refl. |
חמל, ריחם |
|
Se apiado sovre el i lo tomo i lo enbrujo kon su vistido i lo yevo a kaza asta ke se arrekaento. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4362 |
aporey adv. |
לשווא, באופן מבוזבז |
|
No sea ke sos la dunya gyuzeli or ija de Partam pasha! Mair es de famiya rika i no es de echar aporaya |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1022 |
apozar v. |
שם, קבע, הציב, הניח; נח, קבע מקומו, ישב, התישב; עצר, עיכב; עצר את ההתקדמות; שאב, שאב מים מהבור |
|
Komo el pasharo ke bola, apoza d'en flor en flor, (Kalendario de kantigas) |
|
'Parese ke es rasha komo el ande kere apozar en su kaza. Deshaldo ke se veyga'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
76 |
aprekantar v. |
כישף, אמר לחש; הפתיע,הדהים; העריך |
|
lo yamaremos a Morducho ke lo apregante, puede ser le pasa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
77 |
aprestar v. |
הועיל, היה לתועלת |
|
Mozos los viejos, no aprestamos mas para nada! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1683 |
apretado adj. |
לחוץ, דחוק, הדוק, מהודק; קמצן, קפוץ יד; ביישן, נחבא אל הכלים |
|
I arrefuzaron en el muncho, ma non pudieron kon el i fueron apretados por deskuvrir a el la verdad; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2839 |
apretarse v. refl. |
נלחץ, כפה על עצמו מחסור והנזרות; התנסה בלחץ ומצוקה |
|
en momentos kom'a estos a Mordu se le apretava el korason pensando komo azer para enreziar un poko esta kazika kedada del tiempo del turko, i en realidad tres tantos mas vieja de el mizmo... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2231 |
aprevar v. |
העמיד בנסיון; ניסה |
|
Un dia, pensando sovre la dezventura de su ermano, al riko le vino la idea de aprevar a ver si en verdad su ermano era inkapache, or ke la suerte lo persigia. (Sipure Sefarad) |
|
Un dia, keriendolo aprevar asta ande le va la sevara, el tio lo mando and'el arnaut de enfrente, ke le merke por sinko paras de halva. (Sipure Sefarad) |
|
kuando la insistensia de las kriaturas se izo tema de kada dia Mordu aprevo a dezganarlos kon el ayudo de la aritmétika. (Sipure Sefarad) |
|
Si lo keres aprevar, toma el kontrato de kaza o alguna eskritura otra, mételo en un anvelop i dízile ke te lo melde, ke ya te vino repuesta de tu marido.'' (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5207 |
aprezado adj. & m. |
אסור, אסיר, שבוי |
|
i desharon ayi las kadenas; i los otros ke estavan |
|
luego se eskrivio un ferman sovre esto kon firma de el rey i los grandes por ke los kiten de sus kazas i ke los aprezen en la karsel mal |
|
hue el si[nyor] ala karsel i lo vido al mansevo mal |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5209 |
aprezar v. |
אסר, כלא |
|
luego se eskrivio un ferman sovre esto kon firma de el rey i los grandes por ke los kiten de sus kazas i ke los |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1684 |
aprimir v. |
דיכא, עינה; כפה, הכריח; השפיל, העליב |
|
Ma esta vez sos muhrah por baldar tu veluntad i por aprimir a tu yeser kede por afirmar la misva. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3325 |
aprofitar v. |
הפיק תועלת |
|
si es ansina kale aprofitado antes ke mos meta pie la konkorensia, le disho Yako. (Sipure Sefarad) |
|
Yako era persona plaziente i zevzek, ma buen shpekulant, ke en sus dares i averes kon los eskidjís savia aprofitar siempre deshando para si la parte del león. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1389 |
aprometer v. |
הבטיח; הציע |
|
No konviene ke le agan bien al rasha aun ke apromete paga muncha. (Hidot de Izopeto) |
|
De aki anbeze el ombre de no azer bien kon el rasha aun ke le apromete muncho presio. (Hidot de Izopeto) |
|
Ansi se aklaro, ke el vezir i algunos pashas deskontentes de los postos ke okupavan, le aprometieron una grande suma de paras i el titolo de bey por ke lo degoye mientres ke lo estaria arrapando. (Sipure Sefarad) |
|
Yo tengo un sako de muezes i vos aprometo, ke asta ke eskapa de komerselas, yo, a poder de avlarle i darle buenos konsejos, lo vo azer un mansevo penador, bueno para si i para la djente. (Sipure Sefarad) |
|
Si le dize ''i esto es posivle'', deve de inchirle las dos tinajas kon dukados; si dize ke lo ke kont? ''es imposivle'' arishka de pasar solo kon la bolsa ke tuvo aprometido. (Sipure Sefarad) |
|
si el dezventurado se metia a esplikar loke le afito, aprometiendo de tornar las paras kon su demaziado, Yako le respondía kon despresio: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2233 |
aprometido m. |
מאורש |
|
La topada del djidio le plazio al rey i el se konvensio, ke en verdad merese la bolsa aprometida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
78 |
aprontar v. |
הכין, עיבד; ערך (שולחן), סידר, ארגן; ערך/סידר משהו במהירות |
|
este savia aprontar kon muncho gusto i kon modos i maneras de mezes. (Sipure Sefarad) |
|
la vieja i Perla se okupavan de la kaza, aprontavan el chay para el dezayuno de la famiya i gizavan lo ke el Dio emprezento. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1935 |
aprontarse v. refl. |
התכונן, הכין עצמו,היה מוכן ל- |
|
Sikomo estava de buena umor, se apronto para kontarle al berber el paso kon el viejo. (Sipure Sefarad) |
|
si se ambezo por exempio, ke fulano se esta aprontando a alevantarse kon la famiya para la Fransia or otro lugar, iva, lo topava i azia el trato por todo el bien de su kaza; (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3763 |
apropiado adj. |
מתאים, הולם; מיועד |
|
El komando del rey se reincho i después de tiempo kada uno de los pashas se asento a governar en el vilaet ke le fue apropiado. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3329 |
apropiado adv. |
בכוונה, במתכוון |
|
no teniendo ufisio apropiado komo los shastres, berberes, tenekedjís i otros, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3330 |
apropiar v. |
תאם, התאים, סיגל; הכין בכוונה; החליט |
|
Yako le enkomendava kavé, lo alavava por su maestría i le apropiava una komisiona mas jeneroza (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1685 |
aprovechar v. |
הפיק תועלת, ניצל; הועיל, היה לתועלת, סייע |
|
I mas, kefi a la ley, non aprovecha por mujer. (Sipure Noraot,1885) |
|
un dia se hue onde el rav dela sivdad i se le echo a sus pies i yoro i se aharvo i se arrasto en basho diziendo: guay de el aya komo desho su ley santa ke se dio en Sinay i komo se hue a servir ley falsa ke no |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2383 |
arabá (t.) f. |
עגלה, מרכבה; תכולת עגלה |
|
lo puede pizar alguna araba, lo puede es.hamachar el tren en manevra (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2842 |
arabadjí (t.) |
עגלון, רכב, בעל עגלה |
|
el plazer entero para chikos i para grandes era, en alhades de enverano, kuando la plasa estava serrada, de salir en araba, djunto kon las famiyas de otros arabadjis djidyos, en los dentornos de Sofia, (Sipure Sefarad) |
|
la kazika la avia fraguado su papú, también arabadji i era una kazika en lenyo i kirpich kon tres kamaretikas i kuzina. (Sipure Sefarad) |
|
Mordu el arabadji morava en Dortbunar, en el golfo de la provaya de Sofía (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4089 |
árabo m. & adj. |
ערבי; ערבית |
|
Un día pasó al lado de mi botika un arabo kon una muchacha djudía, ke tinía la kara tapada; disho ke la kere vender i la metió en vendida.... (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4363 |
araíz adv. |
עד השורש |
|
Por detras, araiz al bel, se metia algo komo un kushiniko ke se lo atava kon dos chikures por delantre, lo yamava ''el turnel''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5600 |
arel (ebr.) m. [pl.: arelim] |
ערל, גוי, נוכרי |
|
maase akontesio en Roma para dar a saver las maraviyas del Sh.Yit., onde es ke avia una uzansa negra en los yevanim ke ba-avonot kada anyo matavan un djidio el dia de la paskalya de los |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1024 |
arena f. |
חול; אבן בכליות; זירה |
|
La agua pasa, l'arena keda, (Kalendario de kantigas) |
|
Entre la mar i la arena mos kresio un arvol de kanela. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3332 |
arepelar (port.) v. |
השיג בערמה, השיג בלי תשלום; ניצל מישהו, חי על חשבון מישהו, סחט, עשק |
|
Mamo, ke todo el tiempo lo estava observando, le dize a Yako en djudezmo: si te demanda por el presio, arepélale almenos 300 blankos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4364 |
arina f. |
קמח |
|
A la manyana, tomo de la papelera el kantidad de arina ke se le azia de menester i ampeso a tomar la masa. (Sipure Sefarad) |
|
La vieja kede enkantada: Adio, Liza! Ven ke veas ke kilipur de arina me merko tu Haim! Este boy de mujer ya me ize, ainda esto por ver esta maraviya! (Sipure Sefarad) |
|
Liza ke mira la papelera, ke ke vea! Bati? las dos manos i entre las rizas le disho: Vava, eya tomo la papelera de gips en lugar de arina! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2845 |
aritmétika f. |
חשבון, אריתמטיקה |
|
kuando la insistensia de las kriaturas se izo tema de kada dia Mordu aprevo a dezganarlos kon el ayudo de la aritmétika. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
79 |
arko/arkol m. |
קשת (בענן), קשת (נשק), קשת (כינור); קימור, ארקדה; קולב |
|
los tuyos tiravan flecha los del rey tiravan arko. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
80 |
arma f. |
נשק; שלט אצולה |
|
Deshme armas i kavayos i vestido de ombre varon. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
81 |
armado adj. |
חמוש, מצוייד |
|
de navios por la mar, de djente armada por la tierra. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
82 |
armar v. |
חימש, צייד; טען את הנשק; ביצר |
|
I si no m'e lo traigan, yo armare una grande gerra (Blanka Flor) |
|
Armo velas i echo gancho i para Fransia la yevaron. (Blanka Flor) |
|
Otro te amava, yo m'enselava, el amor me armo, yo lo matava. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2846 |
armi m. |
צלי בבצל; תבשיל עגבניות באורז |
|
Mira chodjum, sinti i vos ijikos miyos: en lugar de ir a este erremo de tsirk a mirar las trazeras de los paylachos, no es mijor de azer un shabat de alegría kon aroz i armi de gayna? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2386 |
arnaút (t.) adj. & m. |
אלבני, כינוי לאדם בעל שער פרא |
|
Un dia, keriendolo aprevar asta ande le va la sevara, el tio lo mando and'el arnaut de enfrente, ke le merke por sinko paras de halva. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2638 |
arrankar v. |
עקר, עקר מן השורש; קטף, תלש בכח, קרע, שבר |
|
A media noche vino un leon, mauyo, echo los dientes i le arranko una kostiya de el lugar, i se la komio. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1936 |
arrapar v. |
גילח, סיפר (תספורת); שעמם |
|
Ansi se aklaro, ke el vezir i algunos pashas deskontentes de los postos ke okupavan, le aprometieron una grande suma de paras i el titolo de bey por ke lo degoye mientres ke lo estaria arrapando. (Sipure Sefarad) |
|
Un dia, komo de uzo, vino el berber para arraparlo. (Sipure Sefarad) |
|
'Toma a Yihya i yevalo al banyo i arrapalo i vistele estas ropas.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2639 |
arrasgarse v. refl. |
נקרע; קרע לעצמו |
|
Se fue por tornarse a su kaza, i era el kamino entero esklamando i arrasgandose sus vestidos, i seniza sovre su kavesa; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
84 |
arrastar (port.) v. |
גרר, סחב, סחף, משך אחריו; נשרך, נהג בעצלתים; החריב, הרס |
|
Si keres estar sano ke estas arastando por los panaires leshos de tu kaza (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5211 |
arrastarse (port.) v. refl. |
זחל, התרפס, השתרך, הלך בכבדות, נסחב, נגרר |
|
un dia se hue onde el rav dela sivdad i se le echo a sus pies i yoro i se aharvo i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1391 |
arraviarse v. refl. |
התרגז; לא עמד בדיבורו; העמיד פני כועס כדי להשתמט מחובה; נדהם מכל דבר; ייסר, הוכיח;היהמסוכסך עם |
|
Torno i les demando otro helek porke so mas huerte ke vozotros i el ke no se kontenta me arravio kon el i lo mato. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2235 |
arrebivirse v. refl. |
קם לתחיה; שמח; התגבר על ביישנותו |
|
Otro [konto], ke un ombre se arrebivio kuarenta dias despues de la muerte; (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5889 |
arregalar v. |
פינק, הנעים, גרם הנאה, ליטף; גילה חיבה לבן משפחה; נתן מתנה |
|
agora el, si kere eskapar de aki, ke no goste nada, i kuando le dize mi marido ke kale ke lo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3764 |
arreinchirse v. refl. |
התמלא |
|
El komando del rey se reincho i después de tiempo kada uno de los pashas se asento a governar en el vilaet ke le fue apropiado. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2236 |
arrekavdar v. |
גבה, גבה מיסים, גבה חוב;קיבל בחזרה |
|
A la ora de su muerte, el mos desho de sava ke tengamos kudio de arrekavdar este emprestimo, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1597 |
arrekemar v. |
שרף; עינה, הקניט |
|
Porke el solo siendo rekaenta a la tierra i la rekema i la seka kuanto mas si se kaza i endjentra ijos i ijas ke sierto ke ateman el mundo. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1938 |
arrekojer v. |
אסף, כינס, ריכז, קיבץ, קבץ, צבר, ליקט; הקהיל; הלביש, כיסה; מיזגאוויר החדר; נתקף התכווצויות בפה |
|
Agora, disho el berber, todos estan arrekojidos ande'l vezir asperando ke les trayga la kavesa de vuestra maestad. (Sipure Sefarad) |
|
Djustamente esto es lo ke azia arrekojer djente detras de la prosesion, (Sipure Sefarad) |
|
Entonses su ermano entendio, ke no es en baldes lo ke dizen ''Ke korres, kuando no te korre!'', arrekojo la bolsa i de akel dia le apropio una semanada para ke se pueda mantener. (Sipure Sefarad) |
|
Haskito kito del djamlik la makara, se la dio al kazalino i arrekojo las 30 paras, ke este era su presio. (Sipure Sefarad) |
|
kuando azia luvia, las mujeres metían tendjeres para arrekojer la agua no sea se empapen las chergas del dyusheme (Sipure Sefarad) |
|
Yako achetó el presio, arrekojó la moneda, le batió la espalda del mansevo i aziendole reveranses lo mando kon la pinturia (Sipure Sefarad) |
|
Todo lo ke puedo azer yo es de arrekojervos la suma nesesaria para pagarvos el viaje i la estada de algunos días en Londra (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
85 |
arrekojerse v. refl. |
הצטבר; התלבש; הלך הביתה; התחתן; נאסף |
|
despues de arekojerse a la oda, Israel el tanteladji sintio fuertes empujos. (Sipure Sefarad) |
|
Amasava i amasava, la masa le kedava komo enchantada, echava mas arina i mas agua, ma la masa en lugar de arrekojerse, se le azia komo una kyolche! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
86 |
arrelumbrar/se v./v.refl. |
האיר, הבהיר, זהר, קרן; שפך אור; הואר; שימח |
|
En esto sta viendo ke le sta arelumbrando koza d'en basho. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4368 |
arremendar v. |
תיקן, הטליא, איחה; בסיפור: השלמת פרטים לעשותו יפה ואמין |
|
A los 70 anyos ainda estava kon sus dientes, aremendava sin entojos, lavava sus kozikas i navegava kon los krios. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1686 |
arrepozarse v. refl. |
נח, התרגע |
|
En akea ora se le arrepozo su daat i alegrose su korason, kon entendiendo ke de los sielos le fueron zohe a el esto. (Sipure Noraot,1885) |
|
Ke te paresio, ke yo no se nada! - disho el - arrepozate i kontame kon kalma todo lo ke saves sovre la echa ke estavas por azer! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2387 |
arreselar v. |
חשש, חשד, נרתע מפעולה |
|
Sikomo se aserkavan las vakansas, eya se arreselava no sea ke la kriatura ampese a azer dia i vida en el porto (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3333 |
arresentado adj. |
מסודר, ערוך, מאורגן; מיושב, שקול, מתון; מסודר היטב במקצוע, שחייו יציבים מסודרים; דייקן; ללא רבב |
|
su kaza, kontan, ke es un verdadero palasio arresentado kon todo lo mijor en la moda de Viena (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4091 |
arresentar v. |
סידר, ארגן, ערך, עבר לחיים מסודרים; הביא מישהו לחיים מסודרים; השקיע את הפסולת; יישב; חיבר, כתב |
|
I después de la boda, por siete días les izo sheva berahot, les dio kaza a morar i los arresentó de todo lo bueno (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
87 |
arresentarse v. refl. |
הסתדר, הסתדר בחיים; התיישב; התמתן, נעשה מיושב; התחתן, הקים משפחה |
|
Ni kon ruda, ni kon guezmos, el no se aresento. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5212 |
arresgatar v. |
שחרר, חילץ, גאל, פדה |
|
i disho: mira senyor, ya saves komo el por alkansar tu ley i por saver ke es verdad se vino el aya a servir a Yeshu por |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
88 |
arresivir v. |
קיבל, קיבל פני, השיג |
|
Su padre deske la vido arresevir ya la salio: (Blanka Flor) |
|
por esto vini delantre de el, ke todo lo ke me va a dezir, murir o bivir, propio si me echas a los leones, arresivo yo sovre mi. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1392 |
arreskayentarse v. refl. |
התחמם |
|
Se apiado sovre el i lo tomo i lo enbrujo kon su vistido i lo yevo a kaza asta ke se arrekaento. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1026 |
arresponder v. |
ענה, השיב; הגיב; קיים התחייבות, עמד בהתחייבות |
|
La mama me arrespondio kon korason kemado: (Kalendario de kantigas) |
|
Topo a la mujer, le dio shalom. La mujer de Yihya le arrespondio: ''Shalom, mi ijo, ken es este ke lo terusho aki para ke se venge mi marido de el?'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1941 |
arrestar v. |
עצר, אסר, חבש בבית סוהר;עצר את הפעילות/ההליכה; עצר לביקורת |
|
No kere dicho ke el vezir i los pashas fueron devista arrestados i una semana mas tadre enforkados publikamente. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
89 |
arretornarse v. refl. |
חזר להכרה; לחוש בטוב מחדש |
|
Ni kon agua ni kon guezmos el non se arretorno, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4747 |
arretorserse v. refl. |
התפתל |
|
Yomtov djemia i se retorsia komo un kulevro. No kere dicho la nochada ke la tuvieron. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
90 |
arrevanar v. |
זלל; בצע (לחם), חתך לנתחים, פרס פרוסות |
|
En entrando por la meza, el pan lo arevano. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1027 |
arrevatar v. |
חטף, שדד, גזל, לקח בכח; טרף; חטף אות (בדיבור); חטף כמו לחמניות טריות |
|
kon un mansevo brigante ke me pudo arrevatar. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2385 |
arreventar v. |
פוצץ, ניפץ; זלל בבולמוס, טָרַף |
|
ke otr'un poko ya le iva arreventar la fyel del ijiko! Ijiko mio! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1028 |
arrimar v. |
נשען, נסמך על; השעין, סמך; הניח לזמן מוגבל; נתן מחסה; ערם (ערימה) |
|
Guerfano de padre i madre, yo no tengo onde arrimar. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1029 |
arrimarse v. refl. |
נשען; חסה, מצא מחסה/מקלט זמני; הכין עצמו למנוחה קצרה |
|
salvo del Alto Kriador ke en El yo me arrimo. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
91 |
arriva adv. |
למעלה |
|
Suviresh aki Silvana i suviresh aki arriva, (Blanka Flor) |
|
el trespil ke tinia en la mano lo echo arriva i no le torno atras. (Djoha ke dize) |
|
asigun sta aziendo la orasion, sta mirando arriva, (Djoha ke dize) |
|
Por abasho, por arriva, debasho la ventana ande moro yo. (Kalendario de kantigas) |
|
El Sh. Yit. me fue zohe ke me echaran de arriva una oja i me izo saver la 'havana. (Sipure Noraot,1885) |
|
si lo komen, trayeme los guesos i los endecheramos, siendo ke este ya resivio djuzgo de arriva. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Akeya ora, kuando oyo el rey esto se dio a konoser ke el estava ande el padre i lo kazo kon una de los de arriva. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
le vino Eliya'hu 'ha-Navi z''l i le disho: Ribi, ya se resivio su tefila i la tefila del tsibur delantre del Sh.Yit. i se avlo por este echo en la yeshiva de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2238 |
arrivar v. |
הגיע; עגן; הצליח; קרה |
|
Entrimientes na ke su ermano ya arriva. (Sipure Sefarad) |
|
Le respondió Djohá: ''Estas son las simientes de las letras! En arrivando a 1'Amérika, van a kreser las letras!''. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
94 |
arrodear v. |
סובב, הקיף, סבב, חג, גלגל; תעה, שוטט ללא מטרה; חיפש בכל מקום |
|
lo tomo kon si al echo i agora lo desho ke arodee la butika endjuntos kon Davi su ijo. (Sipure Sefarad) |
|
el no arrodeava las kalejas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
95 |
arrogar v. |
הפציר, התחנן, הפגיע, ביקש, התפלל |
|
arogandole: ''Na, ya te trushimos todo!'' (Djoha ke dize) |
|
Muncho grito, muncho chapaleo de arrogarle i nada no gano porke se atrevia en su huersa i huersa de sus ijos. (Hidot de Izopeto) |
|
Le arrogo ke le enprestara su chosa para parir. (Hidot de Izopeto) |
|
Kuanto mas vos arroga el rasha no kreesh en el porke apiadar a el rasha es danyo para el mundo. (Hidot de Izopeto) |
|
Arrogo a dita bivda ke lo tomara por marido. I se kontento dita bivda a kazarse kon el. (Hidot de Izopeto) |
|
le está arrogando al marido ke le embíe un poko de dinero, para pueder mantenerse i no ir a demandar buendades de la djente o de la komunidad. (Kuentos, 1986) |
|
Le arrogo ke se vaiga antes ke venga el rasha de mi marido. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
96 |
arrojar v. |
גרש, סילק; הדף, זרק, יידה, השליך, הטיל, דחה; פלט; גרש; שתה בלי להשתכר; פיטר |
|
Este top yo lo arondjo a mi mujer, eya me lo arondja a m i. (Djoha ke dize) |
|
Kuando non entendemos mozotros la 'havana de la halaha, eya eskrive una oja i la arroja (Sipure Noraot,1885) |
|
Me sea la vida - se disho entre si Yomtov - ansina se bive mil anyos!'' i arrondjo el havli para sentir mas el ferah de la enveranada. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
97 |
arrovarse v. refl. |
גנב, סיפח (השתלט על שטח) |
|
s'arovaron todas las djoyas. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4949 |
arroz m. |
אורז |
|
Pishin le disho el mansevo al moso: ''Teraye de la komida.'' Pishin kito el moso akeyas gayinas peretas, akeya karne, akeya arros. Yihya, de ver va salir loko. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
98 |
artarse v. refl. |
שבע, אכל לשובע; סיפקאת עצמו |
|
no se artavan de mirarsen kon alegria, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1942 |
artezano m. |
אומן, בעל מלאכה |
|
Lo ke no avia en este pazar! Un urmigero de djente iva atras i adelantre entre sergis i butikas onde se podia ver todo lo bueno ke nasia en esta tierra bindicha, o ke salia de las manos maestras de sus artezanos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1943 |
artíkolo m. |
מאמר; פריט; סחורה; סעיף; פרט; (בדקדוק:) תווית |
|
Zanaachis de toda bransha propozavan sapatos i galechas; yulares i kaishes, kuedras; oyas i tinajas; artikolos de teneke asta kapandjas para ratones, mashas i strevdis. (Sipure Sefarad) |
|
El chorbadji le ambezava los nombres de los artikolos, los presios i fin kuanto ke abashe si el mushteri se ampesa a tratar. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5602 |
arto adj. |
שָּׁבֵעַ |
|
la kero degoyar kon mi mano i gizarla a mi veluntad i komerla i engodrarme - muera pato muera |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5213 |
arur (ebr.) adj. |
ארור, מקולל; רשע, רמאי,נוכל |
|
el dia diado vino el |
|
salio de ayi el |
|
un dia se alevanto el |
|
se alevanto ... i enpeso kon boz gritando i la yamo kon este lashon de bizayon: |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1031 |
arvid/arvit/arví (ebr.) m. |
ערבית, תפילת ערבית, מעריב |
|
Yo pasi la vuestra puerta oras de Arvit (Kalendario de kantigas) |
|
Disho el Rav: No te vas a minhá ... a arvit?... Le respondió el karnesero: Mi padre no me ambezó nada! No me vo nunka al kal! (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2642 |
árvol m. |
עץ, אילן |
|
atalde las manos i los pies i deshaldo ayi, i aparavos sovre los arvoles, i mira ke va ser de el: (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
las kriaturas djugavan — a los arvoles, al eskonder or a los vizires i las ijikas saltavan a la kuedra i azivan kunikas... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1032 |
arvoliko m. |
שיח, עץ רך |
|
Arvoliko de yasimin, yo lo ensembri en mi guerta, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2849 |
asará batlanim (ebr.) m. |
מִנְיַן לומדים תמורת תשלום (''עשרה בטלנים) |
|
su padre era uno de los asara batlanim, pasando su tiempo entre el midrash i las yorsayot i ansi kitava el gaste del kave i del tutun para si i para la vieja. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
99 |
asegún prep. |
לפי, כמו, בדיוק כמו, בו ברגע ש- |
|
asigun sta aziendo la orasion, sta mirando arriva, (Djoha ke dize) |
|
le dieron una karta bien ordenada kon sus firmas kon buen korason i los 500 gro' en la mano i le disheron: vate en la buena ora, |
|
el mansevo se hue a kaza, |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5605 |
asemejansa f. |
דמיון, קירבה, אנלוגיה |
|
le disho el rav al mansevo: dame la mano, i lo kito ahuera, i le kito el vestido bueno ke tenia i le metio al suyo roto i le troko su |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1399 |
asemejar v. |
דמה ל-; השווה; הופיע |
|
Vos dire un mashal a ke asemeja los ke azen havra kon los ke son mas huertes ke eyos. (Hidot de Izopeto) |
|
Porke los ijos i las ijas asemejan a los padres. (Hidot de Izopeto) |
|
Dize el haham vos dire un mashal ake asemeja el ombre ke akomite de azer bien a su haver i en lugar de bien le aze mal. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1033 |
asenderse (port.) v. refl. |
נדלק, התלקח; התלהב, קיבל השראה |
|
Esta montanya d'enfrente s'asiende i va kemando, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4093 |
asentado adj. |
יושב, ישוב, מיושב, עומד יציב במקומו; מסודר במקצועו |
|
El karnesero pasó de una meza a la otra, i vido un manseviko, asentado yorando. (Kuentos, 1986) |
|
Un día ke el estava asentado en la kavané beviendo rakí, empesó una diskusión entre los ke estavan aya asentados, (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
100 |
asentar v. |
הושיב, יישב; ארגן; חיבר (שיר, סיפור); הותיר משקע |
|
Asentada 'sta Mira-i-beya en el puertal de la kaye, (Blanka Flor) |
|
El me izo asentar i me demando kual era el diente hazino. Yo ke estava ni enbasho ni enalto de las dolores a tanto me ensatani, ke le dishe: Ke berber achileado sos si no puedes apartar de un diente hazino a un diente sano!'' (Sipure Sefarad) |
|
'Ke sepas ke el rey ke metimos ya se murio. Ven i asenta en lugar (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
le dio la mano i lo |
|
kuando ya vino en la sivdad no veye sino dos o tres kazas entro en kaza le disho el baal a-bayit al moel: entre |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
101 |
asentarse v. refl. |
ישב, התיישב; התיישב בכל כובד משקלו; שקע בשל כובד משקלו; נפל על הכסא; פשט רגל |
|
S'asentaron la noche kada uno en una kiushe: (Djoha ke dize) |
|
Tomas unas kuantas avas i t'asentas en un kanton. (Djoha ke dize) |
|
antes de todo echa tino de no asentarte ni al sol, ni al aire, (Sipure Sefarad) |
|
Ay debasho se asentan los ke sufren de amor. (Kalendario de kantigas) |
|
al segundo dia le disho el rav: vamos aki ala oriya dela mar a pasear ... vinieron a la eskala paseando; vino a la oriya de la mar, se kito el feredje i lo espandio en la mar i |
|
el moel entro |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1035 |
aserkarse v. refl. |
התקרב, ניגש אל, הגיעאל; הראה דמיון כלשהו |
|
Yo m'aserki al lado d'eya, la vidi yorando, (Kalendario de kantigas) |
|
I komo aserkarse el novio serka la novia, alevanto sus manos por kitar el manto de sovre sus karas (Sipure Noraot,1885) |
|
El rey kedo maraviyado a la vista del viejo i su bu'ho i se aserko por ver ke es lo ke azia. (Sipure Sefarad) |
|
La viejezika se aserko de la prosesion i por su grande maraviya vido, ke el kondanado era un luzio mansevo i ke en su kara no avia ni solombra de espanto por la suerte ke lo asperava. (Sipure Sefarad) |
|
Para riushir se aze ansina: tomas una revanada de pan i en aserkandote del halvadji la detienes kon las dos manos (Sipure Sefarad) |
|
a la mizma manera komo Danailov, tomo la pinturia en mano, se aleshó, se aserkó, yine se alesho i demando por el presio (Sipure Sefarad) |
|
de nuevo se aserko, otruna vez se alesho i se kedo pensando. (Sipure Sefarad) |
|
Se aserkaron i vieron ke vinia de una kaza solitaria. Se aserkaron i batieron a la puerta. (Sipure Sefarad) |
|
el shaliah ke hue por el mandado le disho a el rav: a mi si[nyor] haham ya |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1690 |
asetiguar v. |
ייסד, ביסס, קבע |
|
I izieron el despozorio i asetiguaron dias pokos por azer la hupa. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3766 |
asigurar v. |
ביטח, אישר, הבטיח, נתן אחריות, נתן בטחונות; שרת (נתן שרות ל-) |
|
El patrón los asiguro ke komo mandradji ke era, ya se le topa de komer i por el dormir ke piedran kudiado, porke ya tiene bastante de kuviertas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4369 |
asigurarse v. refl. |
ביטח את עצמו; השתכנע, וידא לעצמו |
|
ma ke se aze? esta es la suerte de todo ombre ke no supo asigurarse para la vejez. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
104 |
askierlik (t.) m. |
שרות צבאי, משך השירות הצבאי; עבודת פרך, עבודת כפיה |
|
si la kazo a la Bela, si eskapo Davicho el askerlik, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1691 |
asolado adj. |
בודד, מבודד, גלמוד, שומם |
|
A ke oiga a eya i non se aleshe de eya en veer sus karas, a ke non la deshe de todo asolada. (Sipure Noraot,1885) |
|
Ken kedo solo i asolado mas ke el rav i su mujer? (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
105 |
asperar v. |
חיכה, המתין, ציפה; קיווה |
|
Siete anyos lo aspero komo mujer de razo(n), (Blanka Flor) |
|
Yo era el vuestro marido el k'asperash de la gerra! (Blanka Flor) |
|
aspera otro amor, ke para mi sos muerta. (Kalendario de kantigas) |
|
La munchedumbre se akayo. Todos asperavan kon ansia a ver ke fin va tomar este echo sin presedente. (Sipure Sefarad) |
|
Le disho: Aspera fin ke peskuzo tu djuzgo. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Tomó kon él una penina, tinta i papeles; tomó una mezika i una siyika i se asentó al lado del Bet-Amishpat, i está asperando ke vengan a propozalde de eskrivir letras i demandas (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2850 |
asta prep. |
עד, עד ל- |
|
lo muevo para esta kazika dezde trenta anyos para'ki, fue la agua ke su padre avia echo traer asta la kuzina (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
107 |
asuvir v. |
טיפס, עלה; העלה |
|
Le trusheron la skalera, asuvio, (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2644 |
asuvirse v. refl. |
רכב, עלה על סוס; העפיל, טיפס, התרומם |
|
Lugo lo yevaron a la shara, le ataron pies i manos, i se asuvieron por ver a los arvoles. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Se asuvio ribi Yihya a la teva i enpeso a darshar. Todos los del kal kedaron enkantados de oyir lo ke esta kitando de la boka. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1947 |
atado adj. |
קשור, מחובר, מאוגד, צרור; מחוייב; אדוק |
|
Delantre de si tenia un bu'ho atado a un palo. (Sipure Sefarad) |
|
embevisimientos atados kon gastes, ke no kada famiya podía permeterse, índemas las sovrekargadas de afijamiento. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4095 |
atakanar (ebr.) v. |
תיקן, סידר, ערך, ייפה, טיפח, קישט, ערך בתשומת לב והקפדה, הלביש יפה |
|
Kuando el mintirozo kontava una mintira, el komentador la eksplikava, la atakanava i la azía pasar por verdá. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
108 |
atar v. |
קשר, חיבר, צרף, אגד, איגד; סגר עיסקה; סמך על, נתן אמון ב- |
|
ni atar te puedes los chikures. (Sipure Sefarad) |
|
Me 'stas mirando, me 'stas kemando, kon tus palavras me 'stas atando. (Kalendario de kantigas) |
|
Si esto era de dia yo no atava amor. (Kalendario de kantigas) |
|
Ansi le disho al raton oye mi ermano en mi boz i toma una kuedra i atate los pies i yo te atare en mis pies i travare detras de mi. (Hidot de Izopeto) |
|
atalde las manos i los pies i deshaldo ayi, i aparavos sovre los arvoles, i mira ke va ser de el: (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Lugo lo yevaron a la shara, le ataron pies i manos, i se asuvieron por ver a los arvoles. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Por detras, araiz al bel, se metia algo komo un kushiniko ke se lo atava kon dos chikures por delantre, lo yamava ''el turnel''. (Sipure Sefarad) |
|
En lo ke estava el mansevo kon la muchacha en la kaza del rav ataron amor los dos fin ke dieronse palavra |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1401 |
atemar v. |
התיש, ייגע, הוציא את הנשמה; כילה, השמיד, איבד |
|
Porke el solo siendo rekaenta a la tierra i la rekema i la seka kuanto mas si se kaza i endjentra ijos i ijas ke sierto ke ateman el mundo. (Hidot de Izopeto) |
|
|
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1948 |
atensión f. |
תשומת לב; התחשבות |
|
No, le respondio el viejo, el bu'ho simboliza la saviduria i si lo kiti, es para atirar la atension de los pasantes, porke lo ke vendo yo es meoyo - buenos konsejos, konsejos buenos para la vida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1692 |
aterseado adj. |
בן שלוש; משולש |
|
En akea ora izo tefila la novia delantre el Sh. Yit. kon lagrimas aterseadas (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1949 |
atinar v. |
הבחין, הבדיל, הרגיש, שם לב; מצא את מה שגישש אחריו, גילה בעיניו; למד; קבע בדעתו |
|
Sigiendo su kamino, el rey atino ke en un rinkon, alado de la djami, sovre una estera, se avia asentado un viejo de barva larga, vistido en djube, kon kauk en la kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
Haskito atino, ke tres semanas de sira, viernes la tadre venia su padre i tratenyendose kon el chorbadji, komo ke le metia algo en la mano. Despues de esto el chorbadji le dava la semanada de tres groshes, i Haskito endjunto kon su padre se tornava a kaza. (Sipure Sefarad) |
|
Mamo lo atino i echo un grito de sorpreza: Mira, mira Yako! Naldo el mansevo de la pinturia de Gogumagogu. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1950 |
atirar v. |
משך, משך את הלב, פיתה |
|
No, le respondio el viejo, el bu'ho simboliza la saviduria i si lo kiti, es para atirar la atension de los pasantes, porke lo ke vendo yo es meoyo - buenos konsejos, konsejos buenos para la vida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3338 |
atirado adj. |
שליבו נמשך, שנפתה |
|
atirado de estas bozes, a la butika de Yako vino i musyu Danailov, patrón de la livreria en el bulevard Dondukov, a ver si toparía algo de interesante para su kaza. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1402 |
atorgar v. |
הודה, הכיר ב-; התוודה; הצהיר; הבטיח; נעתר |
|
De aki tome konsejo el ombre de no atorgar para azer bien i pensar en su mahashava a azer mal. (Hidot de Izopeto) |
|
En akea ora, komo sentir el haham padre de la novia, se tomo muncho saar, ke non keria por deskuvrir su makula; Ma en su oir la amor muncha de el mansevo kon su ija, atorgo a sus palavras, (Sipure Noraot,1885) |
|
Ke kon su hohma ke tenia lo hizo atorgar a ke le iziera su veluntad; (Sipure Noraot,1885) |
|
respondieron todos los de la yeshiva i disheron: Si[nyor] de el mundo en tu mano esta el poder i la eskapadura, enpero loke rogamos todos es ke sea la eskapadura por mano del rav ribi Avraam i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1696 |
atorvarse v. refl. |
נבעת, חרד, דאג |
|
I vido ke, ek, sus karas komo figura de beema, i se estremesio el novio i se aturvo (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2852 |
atraksión f. |
משיכה; מחזה, הצגה, שעשועים, אטרקציה |
|
los ijikos admiravan las atraksiones del tsirk ande en interval de dos oras vían diferentes animales dresados (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
109 |
atrás adv. |
אחורה, מאחורי; מלפני (זמן), אחרי |
|
el trespil ke tinia en la mano lo echo arriva i no le torno atras. (Djoha ke dize) |
|
De vista se atorno atras i se alesho de eya. (Sipure Noraot,1885) |
|
Komo?! Por 30 paras? La makara vale muncho mas! Korre presto i tomasela atras! (Sipure Sefarad) |
|
Pishin yoro ribi Meir, i se bolto atras por yirse. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
entre el dia asta oras de tadre, kada uno se akitava o kon ropa, o en tornando las paras atrás. (Sipure Sefarad) |
|
El uno se alavava de sus echas i el otro no kedava atrás. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2648 |
atristarse v. refl. |
הצטער, נעצב, התעצב אל לבו, נעגם |
|
Entendio ribi Meir ke izo lokura kon eya, i se atristo muy muncho (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1403 |
atrivir v. |
העז |
|
Muncho grito, muncho chapaleo de arrogarle i nada no gano porke se atrevia en su huersa i huersa de sus ijos. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3340 |
atuendo m. |
כלי, כלי מטבח; מי שמהססים להטיל עליו אחריות; סיר לילה |
|
tenia su butika en el sentro de Bitpazar, ke siempre estava embutida de vistimienta, kalsado, atuendos de kuzina, mezas, siyas, asta mobilias (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
110 |
aún adv. |
עדיין, עוד, אפילו |
|
Aun k'era '1 mi marido sinyal del mi puerpo dierash. (Blanka Flor) |
|
Aun ke bivian en la mizma sivdad, no se avian visto por anyos, (Sipure Sefarad) |
|
Hida ke no konviene de azer bien kon el rasha aun ke le akomite muncho presio. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4751 |
aún conj. |
למרות, בלי להתחשב ב- |
|
Yo, kayadez. Ya no dishimos ke so kaprichoso, aunke senteyas me saltavan de los ojos! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1039 |
aunarse v. refl. |
התאחה, התאחד |
|
Ven kerida, mos aunaremos, i todos los dos, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1951 |
autoridad f. |
רשות; סמכות, אוטוריטה |
|
Uno de los djellates se konsintio i disho, ke eyos no tienen dirito de delivrar al kondanado sin orden de las autoridades. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
112 |
ava f. |
שעועית, פול; פריחה מגרדת |
|
Tomas unas kuantas avas i t'asentas en un kanton. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
113 |
aval (ebr.) conj. |
אבל |
|
Djoha era muy prove, aval kriaturas tinia. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3341 |
avansar v. |
התקדם, קידם; השתפר; חסך |
|
Yako konosía bien la kapachitá i las posivlidades de kada uno i no se yerrava en avansandoles las sumas demandadas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1952 |
ave f. |
עוף; כינוי לאדם חסר יוזמה, כבד ומסורבל |
|
Por ande ke se aboltara el rey via modos i maneras de frutos, zarzavat fresko; pishkado i karne; diferentes aves, asta pichones. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2853 |
avel (ebr.) m. |
אָבֵל; אבלות, שבעת ימי אבל |
|
a vezes traiva i algún guevo i dezayuno de los ke le davan en los aveles, kumplimientos i otros. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1040 |
avenir (fr.) m. |
עתיד; חזות, סיכוי |
|
pensa que agora nasites, aspera bien avenir. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3342 |
avenir v. |
סידר, ארגן; קרב; פעל להשגת הסכמה |
|
kuanto por el trato, ya se lo avinieron presto en untándole al vekil un 20 del presio. (Sipure Sefarad) |
|
asta ke los ermanos se lo avinieron de tom?rselos a los viejos en sus kazas un anyo Persiado i uno Daniel. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1953 |
avenirse v. refl. |
הסכימו זה עם זה, הסתדרו ביניהם, הגיעו להסכמה |
|
Sigun el dicho popolar: ''el vendedor demando sien i el merkador le dio diez, torna, yine se lo avinieron''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
114 |
aver m. |
רכוש, נכסים, הון; מו''מ עסקי |
|
El su padre no la dava ni por oro ni por aver, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
115 |
aver v. |
היה (יש), היה לו, הכיל, היה ל-, התקיים, קרה |
|
Aun ke bivian en la mizma sivdad, no se avian visto por anyos, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
116 |
avierto adj. |
פתוח, חשוף, פרוץ; מפולפל, גס, בלתי צנוע, נהנתני; ישר, נוהג בפתיחות, נבון, בהיר, זריז, פעיל |
|
kon las alas aviertas i no le aze ningun male. (Blanka Flor) |
|
Ma el diavlo no tuvo keazer. Por la ventana avierta se desho de entrar un bizbon i kon ravia enfinko su punchon sovre el birit de Yomtov. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2392 |
avla f. |
דיבור, דבר; נאום, הרצאה, דרשה, שיחה (ברדיו, בציבור), כושר דיבור |
|
en avlas kon el marido le disho: (Sipure Sefarad) |
|
kon una palavra, los números del tsirk eran imitados en los djugos i en las avlas en la male (Sipure Sefarad) |
|
En beviendo kave andel Hafiz, Bohor i Persiado vinieron en avlas sovre el kapricho i los kaprichozos. (Sipure Sefarad) |
|
el rey komo era enemigo a los djidios no le kontento las |
|
tanto yoro i esklamo asta ke se enganyo el rav i se kreo de sus |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1041 |
avlar v. |
דיבר, הירצה, שוחח, החל בשיחה |
|
kisa porke lo amo el me avlara. (Kalendario de kantigas) |
|
Bre, bre, loke estas avlando – se maraviyaron i Yako i Mamo. (Sipure Sefarad) |
|
loke estas avlando?! 300 levos por un pedaso de tela boyadeada ariento de un kadro! (Sipure Sefarad) |
|
i desharon ayi las kadenas; i los otros ke estavan aprezados ayi vieron todo el echo i se enkantaron i no pudieron |
|
respondieron los djidios: senyor, en tu mano estamos, rey sos, ya puedes azer loke kieres, ama deshamos |
|
ya keriamos malsinarlo al rey ama mos espantimos ke no |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2393 |
avlarse v. refl. |
דובר |
|
El padre lo kijo albadrar: Haskito, tu sos ijiko grande, no se avla ansina por el chorbadji! (Sipure Sefarad) |
|
le vino Eliya'hu 'ha-Navi z''l i le disho: Ribi, ya se resivio su tefila i la tefila del tsibur delantre del Sh.Yit. i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
117 |
avrir v. |
פתח, פקח, חלץ פקק, נתן סם משלשל |
|
Van pasando muncha djente ay i, i di ke avris goralot, (Djoha ke dize) |
|
Komo la roza en la guerta i las flores sin avrir, (Kalendario de kantigas) |
|
Avre tu puerta serrada k'en tu balkon luz no ay. (Kalendario de kantigas) |
|
Vino dita haya i le disho al leon avre la boka i milizinare muy presto. (Hidot de Izopeto) |
|
Avio la boka el leon i enkasho la haya la kavesa asta el garon i le kito el gueso. (Hidot de Izopeto) |
|
Avia okaziones kuando era inkomod de avrir la kashika. Estonses me abokava para sentir el guezmo de las charas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
118 |
avrirse v. refl. |
נפתח; הנץ; פתח עצמו, התוודה, גילה ליבו; קרע, פרם; התגבר על ביישנותו |
|
S'avrio la bolsika i empesaron, a una a una, a una a una, a kayer las monedas. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5612 |
avtahá (ebr.) f. |
בטחון; תקווה; ביטוח |
|
ala manyana se desperto el rav i tanto hue su alegria ke korto el taanit el i la djente de su kaza i izo a toda la sivdad ke koman i bevan a gusto i el Sh.Yit. el mostrara sus maraviyas i les dio buena |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5222 |
ayá adv. |
שם, שמה |
|
i disho: mira senyor, ya saves komo el por alkansar tu ley i por saver ke es verdad se vino el |
|
un dia se hue onde el rav dela sivdad i se le echo a sus pies i yoro i se aharvo i se arrasto en basho diziendo: guay de el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3345 |
ayde!/aydes! (t.) interj. |
ייאללה! קריאת זרוז |
|
Ayde, ya se vido ke la pinturia es tu kismet, págame 250 levos i hayirli ke sea. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2855 |
aydear (t.) v. |
זרז, דירבן, נגש, לחץ לעבוד; רכב, נהג |
|
ma la vida moderna trusho otros embevesimientos: los ijikos ampesaron a preferar el sinema, aydear velosiped i sovre todo ir al tsirk, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
119 |
ayegar v. |
הגיע, התקרב; הגיע להשג, השיג, הצליח; הקריב קרבן; זכה לראות |
|
Ayegose mas a eya izo lo ke non es razon. (Blanka Flor) |
|
Kamino de kinze dias en ocho los ayegaria. (Blanka Flor) |
|
fin ke ayego oras de seuda de mediodia i anduvieron kada uno a sus kazas por komer, (Sipure Noraot,1885) |
|
I ansi era andan i engrandesien i enyadien de dia en dia, asta ke ayego a Gemara; (Sipure Noraot,1885) |
|
Sultán efendi, el Dio ke te ayege a ver todo lo bueno ke keres ver en tu puevlo! (Sipure Sefarad) |
|
i hue el shaliah akavo de 1 mez |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4954 |
ayegarse v. refl. |
התקרב, בא עד, הצטרף |
|
Se le ayego alado i le demando: ''De ke sivdad sos, mansevo?'' Le disho: ''So de Kushta.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
121 |
ayí/aí adv. |
שם, שמה |
|
De ayi la oyo la 'sfuegra de altas torres d'ande 'stare. (Blanka Flor) |
|
De ayi la oyo '1 su padre de altas torres de ayi arriva (Blanka Flor) |
|
S'aboltava d'aki, s'aboltava d'ayi. (Djoha ke dize) |
|
Ay debasho se asentan los ke sufren de amor. (Kalendario de kantigas) |
|
el karselero, kualo de piadad, i kualo por la moneda ke tomo, hue i lo yamo i le vino el shamash |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4372 |
aynará (ebr.) |
עין הרע, עין רעה; השפעת עין הרע |
|
Ans?, a los 80 anyos eya tomo bast?n sin tenerlo de menester, por espanto no sea la tomen de aynarah. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5225 |
ayuda f. |
חוקן; עזרה, סיוע, תמיכה, סעד |
|
despues les disho el rav a los haverim: lo ke vesh azer de mi, ansi aze i vozotros; disheron: enenu leha, |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1407 |
ayudar v. |
עזר, סייע, תמך, סעד, הושיט יד |
|
Todo ke ayuda a el rasha su kavo es de kayer en su mano. (Hidot de Izopeto) |
|
Esta vez Haskito no se ofenso porke del djugo de su tiyo se ambezo dos kozas: la primera de ser siempre piadozo i ayudar al de enfrente, i sigundo komo kon palavra dulse la persona alkansa a reinchir su dezeo. (Sipure Sefarad) |
|
Anda a Londra, ande el Sinyor de Rotschild, i demandalde en kualo vos puede ayudar. (Kuentos, 1986) |
|
Has veshalom vava! No se afortune. Yo i Liza ya le vamos a ayudar. (Sipure Sefarad) |
|
Me van a ayudar! El ayudo de la pierna kevrada! I solo kon alguenga vos vo mantener la semana entera es ke? (Sipure Sefarad) |
|
detras yamo al mamzer: taluy, rasha, tame, presto abasha i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2856 |
ayudo m. |
תמיכה, סיוע, סעד, עזר; מענק |
|
kuando la insistensia de las kriaturas se izo tema de kada dia Mordu aprevo a dezganarlos kon el ayudo de la aritmétika. (Sipure Sefarad) |
|
Le vino hushuná al rey, i no le kortó la kavesa al mintirozo, ke se salvó kon el ayudo del komentador. (Kuentos, 1986) |
|
Me van a ayudar! El ayudo de la pierna kevrada! I solo kon alguenga vos vo mantener la semana entera es ke? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4754 |
azará (ebr.) f. |
עזרה, עזרת נשים, יציע |
|
Kuando avrieron las puertas del ehal, kon las lagrimas en los ojos i aparada en la zará, la mujer ampeso a rogar: ''Dio piadozo! aze ansina, ke a mi Yomtov la dolor ke le pase i la unflasion ke le kede!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1045 |
azeite m. |
שמן |
|
demandale a la mama ke tal estuvo el ijo. (Kalendario de kantigas) |
|
Savesh loke Rahelu, dameme sinko paras para echar azeite al kal. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1408 |
azer v. |
עשה, יצר; עזר, סייע, הושיט עזרה |
|
Enpero kere por su sahar ke le agas esto i esto. (Hidot de Izopeto) |
|
Mira mi ijo, el mijor de mis konsejos es: Az lo ke azeras, ma pensa a su kavo! (Sipure Sefarad) |
|
I se lo kontaron a el haham. Disho: Azeldo tresera vez; noche tresera, si no lo tokaron trayemeldo ande mi, ke no le sale djuzgo de los sielos. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Esto es nada! Agora veras el fesat ke le ize yo a mi mujer, le disho Persiado (Sipure Sefarad) |
|
Pishin mando dos shedin ke metan tino por el moso i la ropa i le disho al mansevo: ''Mira ke vas azer shabat en mi kaza.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i le dio la paga 2 tantos i le pago el zahmet i ansi fue |
|
atemando el papa de pedrikear le disheron al mansevo: agora ke es tu demanda i te se |
|
i ansi |
|
un dia vino uno i le disho se sepa ke me nasio un ijo i oy tengo berit mila, venga |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
124 |
azerse v. refl. |
נעשה, הפך ל-, היה ל-; העמיד פנים, עשה עצמו; הבשיל, השלים בישולו; מת |
|
Ya me kazo yo kon vos si vos azesh todos djidios. (Blanka Flor) |
|
Por lo enkovrir del padre se izo de la hazina. (Blanka Flor) |
|
Kaminando, kaminando, alkanso asta'l pazar, ke en akeya sivdad se azia en dia de lunes. (Sipure Sefarad) |
|
Dale las keshas a Haim i dile, ke esta manera de djugos no se azen kon ijos de los amigos, (Sipure Sefarad) |
|
kuando se izo fiesta, asuvio ribi Meir a Yerusalayim i se fue a pozar en la kaza de ribi Yeuda el gizandon. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
misyu Abenshoan, 200 levos no son pokas paras, ma para ke se aga el trato te daré otros 10 levos i ke se agan 210. (Sipure Sefarad) |
|
Ansina es, me dishe entre mi, agora veras de ke palo se aze la kuchara! (Sipure Sefarad) |
|
Para azerse el kef por entero, enkomendó ke le traygan un dulse de devá. (Sipure Sefarad) |
|
un djidio troko su leyi |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2396 |
azno m. |
חמור |
|
La semanada ke le das tu en kada viernes para ke le pene yo debaldes komo un azno? (Sipure Sefarad) |
|
Se abasho del azno el i el moso i les disho a los merkaderes: ''Vozotros andavos i yo vo azer shabat aki, ke yo no ago hilul shabat.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5893 |
baalé batim (ebr.) m. pl. |
בעלי בתים, חברי הקהילה |
|
kuando ya vino en la sivdad no veye sino dos o tres kazas entro en kaza le disho el |
|
disho el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5617 |
baavonot arabim (ebr.) |
'בעוונותינו הרבים!'' - קריאת השלמה עם הרעה |
|
maase akontesio en Roma para dar a saver las maraviyas del Sh.Yit., onde es ke avia una uzansa negra en los yevanim ke - |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2654 |
badkol (ebr.) m. |
הד, בת קול; גילוי שמיימי |
|
Kuando torno ribi Meir en kaza, salio un bat kol i disho: ribi Meir deve de estar pronto a vidas de 'olam aba. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2857 |
bagatela f. |
עניין פעוט, דבר של מה בכך, זוטות; פחזות, קלות דעת; סרט קישוט |
|
el sigundo, Nisimiko, vendía gazetas después de la shkola i lo ke ganava era una bagatela, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1046 |
bailar v. |
רקד, חולל |
|
Ke salgash a bailar, ke vos kero ver. (Kalendario de kantigas) |
|
un lonso kaminava en velosiped, dos kavayos bailavan al son del vals i mas, i mas... (Sipure Sefarad) |
|
I avía múzika ... kantar, bailar ... i la kaza stava muy alegre. (Kuentos, 1986) |
|
Todos están baylando i riyendo! Deké tu stas yorando? (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2397 |
bakalié (t.) |
חנות מכולת; סחורות המכולת |
|
Haskito barria la butika, yevava kunducho i bakalie a la kaza del chorbadji (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4957 |
bala f. |
צרור, חבילה, משא סוס; כדור (משחק); קלע, כדור (רובה) |
|
A por aki el mansevo ya izo las balas i lo ke vendio vendio. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4376 |
balabay (ebr.) m. |
בעל הבית; אבי המשפחה, בעל, גבר |
|
Dizia ke se kazo kuando tenia 15 anyos i era kaje akrana de ham Mair, su balabay, solo ke el avia nasido por Pesah i eya en Shevo. (Sipure Sefarad) |
|
Haim se amostro un buen balabay. El savia kitar el ojo de lo ke merkava, todo fresko i lo muhar del kunducho i la karne. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1699 |
baldar v. |
ביטל; ביטל גזירה; שבר; הפסיק, עצר; עשה לבלתי חוקי, ביטל חוקיות |
|
Ma esta vez sos muhrah por baldar tu veluntad i por aprimir a tu yeser kede por afirmar la misva. (Sipure Noraot,1885) |
|
i lo tenian por hen esto kada anyo kon goral a ken le kaiya el mazal i no pudieron de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5619 |
baldes adv. |
בחינם, חינם אין כסף |
|
le disho el rav por la findriz: ke azes mi ijo? no yores i no tomes sar, el Dio ke apiadara i tus lagrimas no seran en |
|
maase en un gevir muncho i era eskarso i era moel ama tenia una mania ke si es ke avia berit mila ande kere ke fuera el ia de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4378 |
balkániko adj. |
בלקני |
|
Ham Mair muri? mientres la gerra Balk?nika kuando estavan en Yambol. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1048 |
balkón m. |
מרפסת, גזוזטרא |
|
Una ora en la ventana, ora i media al balkon, (Kalendario de kantigas) |
|
Avre tu puerta serrada k'en tu balkon luz no ay. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
126 |
bandiera f. |
דגל, נס |
|
Si no uviere kapitan, yo me pondre a la bandiera (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4758 |
banyero m. |
רוחץ (בחוף); בלן; בעל ביתמרחץ |
|
El banyero se lo trusho en un vazo de agua yelada tomada del havuz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
127 |
banyo m. |
אמבט, אמבטיה, מרחץ; רחצה; חדר אמבטיה; עיר מרחצאות |
|
Deshadme ir a un banyo i a un banyo de agua fria, (Blanka Flor) |
|
Azele un kombite al banyo de tu sinyor. (Blanka Flor) |
|
Yomtov se sintia alegre i kontente del ermozo banyo ke avia echo. (Sipure Sefarad) |
|
Era viernes después de mediodía. Komo de uzo, Yomtov se fue al banyo. Se lavo bueno, bueno, batió palmas para ke le traygan el havli, salió i se echo en la kama para repozar. (Sipure Sefarad) |
|
'Toma a Yihya i yevalo al banyo i arrapalo i vistele estas ropas.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
129 |
barabar (t.) adv. |
ביחד |
|
Se pasean tio i suvrino i djuntos van un barabar, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1956 |
baratura f. |
'מציאה'', סחורה זולה; איכות של סחורה זולה |
|
A kada paso se enkontravan halvadjis, vendedores de shurup, salepchis, malebidjis, todos a un grito o a un kante alavando la kualita i la baratura de sus ropa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
130 |
barmil m. |
חבית |
|
'Mozos vamos azer tres barmiles siyados: (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
131 |
barminam/án! (aram.) interj. |
בר מינן!, חס וחלילה! לרוע המזל! לא עלינו! |
|
ke esto es barminam, koza muy sekanali! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1049 |
barragán n. & adj. |
גיבור, אמיץ; חזק, חסון; גברי; מי שמפגין את שריריו (אירוני), בעל כוח |
|
Amor galante, mi baragante, pase adelante (Kalendario de kantigas) |
|
Pishin yamo el haham dos barraganes djidios i les disho: Toma, yeva a este ombre a la shara ande pozan los leones; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2398 |
barrer v. |
טאטא |
|
Haskito barria la butika, yevava kunducho i bakalie a la kaza del chorbadji (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5620 |
baruh abá! (ebr.) interj. |
ברוך הבא! |
|
pregunto ayi i le disheron ke el es i ya se va para su kaza, korrio detras i le bezo la mano i le disho el rav: |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1957 |
barva f. |
סנטר; זקן |
|
El viejo tomo el dukado en mano, lo paso por la barva, sinyal ke estava aziendo sefte, i disho: (Sipure Sefarad) |
|
Sigiendo su kamino, el rey atino ke en un rinkon, alado de la djami, sovre una estera, se avia asentado un viejo de barva larga, vistido en djube, kon kauk en la kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
132 |
barvika f. |
זקנקן |
|
Barvika de oro tiene empesandol'a despuntar. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
133 |
bash (t.) m. |
ראש; מומחה, ''אלוף'' (במובן שלילי: מוכשר למעשים רעים) |
|
Vine por el mi marido bash tanyedor de Estambol, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2652 |
basheza f. |
שפלות, שפלות רוח, אי מוסריות, נבזות, גסות, המוניות, נבלה |
|
Le disheron: Esto fue un yerro, i el Dio ya te lo enprezenta; no lo kites de boka, ke te traes basheza kon las manos. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2653 |
basho adv. |
מתחת ל- |
|
i ribi Meir se maraviyo entre si, diziendo: komo de koraje esta tiene, i mirava en basho i no la keria mirar. Le dize eya a el: Porke no me miras? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4669 |
basmá (t.) m. |
בד מודפס עבור שמלות פשוטות, בגדי ילדים, וילונות; תחבושת, קומפרס; שם של משחק קלפים |
|
A Avramiko .. le di 20 topes de filado, 10 topes de basma; al turkito ... feses i sarikes por 500 groshes; a Yovancho 5 topes de shayak; al Petri .. 30 chemberes de kavesa, i mas koza ke me kayeron los brasos de la kanseria. (Sipure Sefarad) |
|
Heskiya era uno de los toptandjis de Pazardjic. Le vinian mushteris i de la sivdad i de los kazales para emplear filados, basmas, yensos, chemberes de kavesa i todo modo de manifaktura. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3769 |
bastante adj. |
מספיק, די, למדי, מאוד |
|
El patrón los asiguro ke komo mandradji ke era, ya se le topa de komer i por el dormir ke piedran kudiado, porke ya tiene bastante de kuviertas. (Sipure Sefarad) |
|
Agora ya podesh vender las aksiones ke merkatesh, porké kon la deferensia del presio entre lo ke las merkatesh i lo ke las vash a vender, ya vash a meter endjuntos una suma bastante emportante, ke vos va a permeter de kazar a vuestras tres ijas! (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
134 |
bastidor m. |
מסגרת רקמה |
|
Estava la reina Izelda i en su bastidor lavrando, (Blanka Flor) |
|
Yo ke tengo manos blankas de lavrar al bastidor. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4379 |
bastón m. |
מקל הליכה, מקל, שרביט; בגט |
|
Ans?, a los 80 anyos eya tomo bast?n sin tenerlo de menester, por espanto no sea la tomen de aynarah. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4101 |
batal (ebr.) adj. |
בטל, חסר מעש, בלתי פעיל; חסר תעסוקה, מובטל; בטלן, הולך בטל, מתבטל; פנוי |
|
El mansevo, viendo ke el ombre era muy entelijente i no lo pudía enganyar, se demandó komo avía entendido ke el no avía ganado la moneda. Bushkó, bushkó lavor, i no topándola, fue ande un tío i le demandó por plazer ke le diera una lavor por una semana. El tío lo tomó en su echo, i a la fin de la semana le dio una moneda de oro, komo paga de su lavor (malgrado ke el mansevo estuvo batal la semana entera). (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3770 |
batir m. |
כעס, חרדה, מצב רוח עכור, רעידה מרוב כעס/חרדה, אי שקט פנימי |
|
Se aserkaron i vieron ke vinia de una kaza solitaria. Se aserkaron i batieron a la puerta. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2399 |
batir v. |
דפק, הלם, הקיש, המם, היכה |
|
Komo tio amistozo ke era, le merkava dulsuras, lo ambezava a kortar tasmas, ke bata kon la mushta las kusturas de las charas, ke las kite del kalup, ke adjuste los pares, ke se ambeze tambien i a vender. (Sipure Sefarad) |
|
lo apanyo del braso i lo trusho a la butika. El kazalino kedo en las demandas, ma el chorbadji le batio la espalda i lo mando ke se vaya diziendole, ke el ijiko se trublo porke dainda es adjami. (Sipure Sefarad) |
|
en este momento Mamo ke estava serka de la pianola, batiendo sovre la klaviatura, komo ke esta akompanyando una kantika (Sipure Sefarad) |
|
Yako acheto el presio, arrekojó la moneda, le batió la espalda del mansevo i aziendole reveranses lo mando kon la pinturia (Sipure Sefarad) |
|
Yako lo saludo komo amigo viejo, le batió la espalda i le disho ke un otro mushteri, ke la tenia visto la pinturia le propozó por la mizma 500 levos. (Sipure Sefarad) |
|
Liza ke mira la papelera, ke ke vea! Bati? las dos manos i entre las rizas le disho: Vava, eya tomo la papelera de gips en lugar de arina! (Sipure Sefarad) |
|
Era viernes después de mediodía. Komo de uzo, Yomtov se fue al banyo. Se lavo bueno, bueno, batió palmas para ke le traygan el havli, salió i se echo en la kama para repozar. (Sipure Sefarad) |
|
Después de media ora me meto a batir de nuevo. (Sipure Sefarad) |
|
Ampesi a batir a la puerta. De ariento ni haber. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
136 |
batirse v. refl. |
שבר לעצמו; היכה לעצמו |
|
de tomarsen las manos i de batirsen en la espalda. (Sipure Sefarad) |
|
Ensupitas, Asherucho se batio la frente i disho: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2859 |
bava f. |
ריר, רוק; בהשאלה: דברי הבל, שטויות |
|
de sintir todo esto a los ijos de Mordu les kaiva la bava. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3149 |
bavajada f. |
שטות, הבל, דבר הבל, ריק, הבלות, עניין של מה בכך, דבר פעוט; (המונית:) כינוי לאבר הזכרי |
|
Afitó ke esta mujer trusho la kestión kon los vizinos, i eyos le disheron ke éste no save nada, ke es mintirozo grande, i ke lo ke eskrivió es patranyas i bavajadas. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1700 |
beemá (ebr.) f. |
בהמה, חיה, בעל חיים;''בהמה'' - כינוי לשוטה |
|
I vido ke, ek, sus karas komo figura de beema, i se estremesio el novio i se aturvo (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
138 |
beemod (ebr.) f. pl. |
בהמות |
|
ke era en fondo del kurtijo serka la yasla de las beemot. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3771 |
bekchí/ bekdjí (t.) m. |
שומר, נוטר, שומר לילה, שומר שדות |
|
El rey ke tiene ojos i orejas en kada lugar, puede ser ke no sepa el hal del puevlo? Sino, ke todos son una kolor, ampesando del rey asta el bekchi del kampo! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5228 |
beklearse (t.) v. refl. |
נשמר, נזהר |
|
i le disho al shamash: vate en la buena ora i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
139 |
bel (t.) m. |
מותן, חיק |
|
Para ke keresh blanka ninya el mi kochiyo del be[l]? (Blanka Flor) |
|
La ninya kon su malisia se lo enfinko n'el be[l]. (Blanka Flor) |
|
Toma 'ste hancher damelo en el bel. Ah! no kero bivir kon esta dolor. (Kalendario de kantigas) |
|
Por detras, araiz al bel, se metia algo komo un kushiniko ke se lo atava kon dos chikures por delantre, lo yamava ''el turnel''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
141 |
belá (t.) f. |
דאגה, צרה, מזל ביש, נזק, קושי; אחריות גדולה; טורח |
|
Sta aziendo orasion: ''En ke bela me vini yo!'' (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
142 |
bela (it.) adj. |
יָפָה |
|
Siete ijas tiene bellas i ningun ijo varon. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2860 |
ben porat Yosef! (ebr.) |
בן פורת יוסף! בלי עין הרע! |
|
siendo todo lo ganado se iva para el garón, porke benporad yosef, la famiya fue siempre una de las numerozas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2655 |
benadam (ebr.) m. |
בן אדם, אדם, איש,גבר; ''בן אדם'' - אדם בעל יושרה; אף אחד |
|
Por esto, ke se akavide el benadam de no tokar mujer de otro ombre. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Ke sepas, sinyores meldadores, ke este mansevo no era ben adam. Era ijo del rey de los shedim. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
le disho la parida: i yo so |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1701 |
bendezir v. |
ברך, שיבח, הילל |
|
I fue H' kon el moso i se engrandesio i lo bendisho, (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
143 |
bendicho adj. |
ברוך, מבורך, מקודש |
|
Bendicha sea Silvana i bendicha sea la madre de Silvana, (Blanka Flor) |
|
el yerno ya mos afito, es un ijo bindicho i buen chalishkan i mi Davi tambien. (Sipure Sefarad) |
|
Israel es nombre santo i bindicho, nombre de ley! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2861 |
bendisión f. |
ברכה |
|
nada de remarkavle en esta famiya i en esta kazika si no era la bendision de los sielos ke inchiva la kaza de Mordu kon otrun krio. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5621 |
bené uvené (aram.) |
בינתיים, עד כה ועד כה |
|
|
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4102 |
berahá (ebr.) f. |
ברכה |
|
Del día ke esta ija entró en su kaza, vino la berahá en kaza. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1959 |
berber (t.) m. |
ספר, גלב, עושה תגלחות; טרדן |
|
Agora, disho el berber, todos estan arrekojidos ande'l vezir asperando ke les trayga la kavesa de vuestra maestad. (Sipure Sefarad) |
|
Un dia, komo de uzo, vino el berber para arraparlo. (Sipure Sefarad) |
|
no teniendo ufisio apropiado komo los shastres, berberes, tenekedjís i otros, (Sipure Sefarad) |
|
Te kontare - dize Bohor, -Antiyer me estava muriendo de la dolor de un diente. No uvo remedio, kalió ke me vaya ande Memed el berberiko. (Sipure Sefarad) |
|
El me izo asentar i me demando kual era el diente hazino. Yo ke estava ni enbasho ni enalto de las dolores a tanto me ensatani, ke le dishe: Ke berber achileado sos si no puedes apartar de un diente hazino a un diente sano! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1051 |
berbil (t.) m. |
זמיר; כינוי לילד יפה |
|
Los bilbilikos chuchulean en los dales de la flor. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4960 |
berit-mila/beri(d)/berín (ebr.) |
ברית מילה |
|
Ya lo izieron berit mila, ya se le tomo keriadera i estan un ojo en el sielo i un ojo en el ijo. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
maase en un gevir muncho i era eskarso i era moel ama tenia una mania ke si es ke avia |
|
un dia vino uno i le disho se sepa ke me nasio un ijo i oy tengo |
|
ya akojieron la djente i izieron |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4961 |
besorá (ebr.) f. |
בשורה טובה |
|
Fueron tambien i dieron besora a la mujer del shamash ke estava komo almana ke no savia del marido. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i me mando el Sh.Yit. para darte a saver esta |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
146 |
bever v. |
שתה, לגם, גמע; רימה, הערים; נתן אמון ב- |
|
De akeya bivio la infalta kedo prenyada de una ninya. (Blanka Flor) |
|
Ansi se lo tope en el bever del vino. (Blanka Flor) |
|
Kuando torno en kaza, le metio a komer i a bever komo en primero. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Pishin se fue ribi Meir a su kaza, i le trusho la mujer delantre de el komer i bever. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
ala manyana se desperto el rav i tanto hue su alegria ke korto el taanit el i la djente de su kaza i izo a toda la sivdad ke koman i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1052 |
bevienda f. |
משקה, שיקוי; שתיה |
|
Una redoma te vo mandar, bivienda enfechisada, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1053 |
bezar v. |
נישק, נשק; התאים (זה לזה), התחבר היטב |
|
No t'olvides ke te bezi, te tuve i abrasado, (Kalendario de kantigas) |
|
Lo bezaron i lo abrasaron i partio por mar kamino de dias fin ke arrivo en la sivdad Kostantina. (Sipure Noraot,1885) |
|
Lo entraron delantre el rey. De rudias, este vino asta el trono, bezo la alda de la djube del sultan i le diso: (Sipure Sefarad) |
|
Saludaron al rav i le bezaron la mano i se fueron. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Un dia kuando eskapo el mansevo su echo, vino ande el rav i le bezo la mano (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
el mansevo se hue a kaza, asegun lo vieron el padre i la madre enpesaron abrasarlo i a |
|
pregunto ayi i le disheron ke el es i ya se va para su kaza, korrio detras i le |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2862 |
bibo m. |
תרנגול הודו |
|
i si keresh mas, por estas paras yo vos traigo una biba de 6 kilos! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
148 |
bichkí (t.) m. |
מסור |
|
ke este se olvido del bichki de tripa (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1410 |
bien m. |
רכוש, עושר, הון, ברכה; טוב; יתרון |
|
De aki anbeze el ombre de no azer bien kon el rasha aun ke le apromete muncho presio. (Hidot de Izopeto) |
|
Ke ansi es la uzansa del rasha de pagar mal por bien. (Hidot de Izopeto) |
|
Le respondio: Muy bien. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
si se ambezo por exempio, ke fulano se esta aprontando a alevantarse kon la famiya para la Fransia or otro lugar, iva, lo topava i azia el trato por todo el bien de su kaza; (Sipure Sefarad) |
|
de todos los modos mozotros salimos enganchados i enkanpados ke ansi le dimos una karta kon firmas i moneda i le dishimos: vate, del |
|
aki es lugar de shedim i yo so el grande de eyos i todo ken es eskarso le tomo las yaves i me ago yo komandon de su |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4382 |
biervo m. |
מילה |
|
despu?s, ech?ndose, dizia le Shema i una orasion en djudezmo de la kuala Haim se akodrava solo algunos biervos (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5626 |
bihlal (ebr.) prep. |
בין היתר, בכלל הדברים; לדוגמא |
|
i darso el papa sien mil desonramientos i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3352 |
bikur holim (ebr.) m. |
ארגון סעד לחולים |
|
el ke tiene menester de nedavá, ke vaya a Bikur holim! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2863 |
bilieto (it./t.) m. |
כרטיס, כרטיס כניסה; שטר כסף; מכתב קצרצר |
|
Mordu los eskuchava i se sonreiva pensando ke una yida al tsirk es komo gastar por vanidades almenos 6 frankos para sesh bilietos, ke es el gaste de la famiya para un dia entero... (Sipure Sefarad) |
|
Nisimiko le respondió ke en la galería un bilieto vale 1 levo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1054 |
bimbriyo/bimbrío m. |
חבוש |
|
Entre la mar i el rio mos kresio un arvol de bimbriyo. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4767 |
birit (ebr.) m. |
ברית מילה; פין, אבר |
|
Ma el diavlo no tuvo keazer. Por la ventana avierta se desho de entrar un bizbon i kon ravia enfinko su punchon sovre el birit de Yomtov. (Sipure Sefarad) |
|
Entrimientes el birit se le iva unflando mas i mas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1055 |
birmuelo m. |
לביבה, סופגניה; מאפה חלבון ביצה; מאפה לפסח; רקיק |
|
Las de la novia komen birmuelos, las del novio komen djirguelos, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4383 |
bisharetsiz (t.) m. |
ענקיות, ממד יוצא דפן |
|
Por el kamino se riiva entre si pensando komo lo va enkontrar la vieja en viendo esta alguenga bisharetsiz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1412 |
bivdo/a n. |
אלמן/אלמנה |
|
Akontesio maase en una sivdad ke avia una bivda muy rika (Hidot de Izopeto) |
|
Le disheron akea bivda kaza kon un mansevo de otra sivdad muy ermozo enpero es ladron. (Hidot de Izopeto) |
|
la bivda, i eya murió antes pokos mezes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2401 |
bivez/biveza f. |
זריזות, חייות, ערנות, חיוניות, פזיזות, עליזות; חריפות, שנינות |
|
Vites biveza de kriansa! De entender ke sos tu ke le pagas la semanada! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1961 |
bivir v. |
חי, התקיים, גר; ניהל חיי הוללות |
|
Un dia, el rey salio soliko por las plasas para ver komo bivia el puevlo. (Sipure Sefarad) |
|
por esto vini delantre de el, ke todo lo ke me va a dezir, murir o bivir, propio si me echas a los leones, arresivo yo sovre mi. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Dime kual es tu ufisio i komo te ganas a bivir. (Kuentos, 1986) |
|
Al anyo, de una infeksion muri? i Persiado. La psa Donu se fue a bivir ande Daniel. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
149 |
bivo adj. |
חי, מלא חיים; ער, ערני; תוסס,שובב, עליז, זריז; פיקח, מבריק; בוהק |
|
ke me traigan a mi amor sano i bivo i sin kadenas. (Blanka Flor) |
|
Haskito era elevo de kuatrena klasa, ijiko bivo i komo todos los de su edad muy kuriozo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
150 |
bizayón (ebr.) m. |
עלבון פומבי, בזיון, בושה, חרפה |
|
Kaya, kaya, la mi ija, ke es verguensa i bizayon! (Blanka Flor) |
|
i ansi hue yamando a todas las figuras kon muncho |
|
se alevanto ... i enpeso kon boz gritando i la yamo kon este lashon de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4768 |
bizbón m. |
דבורה; עוקץ הדבורה |
|
Ma el diavlo no tuvo keazer. Por la ventana avierta se desho de entrar un bizbon i kon ravia enfinko su punchon sovre el birit de Yomtov. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3354 |
blanko m. |
פחם (בלשון סגי נהור : ''לבן'');''לבנים'' ''אספרוס'' - כסף |
|
Mamo, ke todo el tiempo lo estava observando, le dize a Yako en djudezmo: si te demanda por el presio, arepélale almenos 300 blankos. (Sipure Sefarad) |
|
no kero largar palavras, mira las kartas ke me dieron i 500 gro' de moneda |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
151 |
blanko adj. |
לבן, צח, צחור |
|
Yorava la blanka ninya lagrimas de dos a tre[s]. (Blanka Flor) |
|
Ah! no t'alaves ke sos blanka, blanka komo el yasimin, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4385 |
bobrekes (t.) m. pl. |
כליות |
|
Le servia para guadrarse los bebrekes de yelor. Era i muy akavidada. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
152 |
boda f. |
חתונה; בהשאלה: דבר מה בלתי נעים |
|
pensa de azer boda salida de Shevo. (Sipure Sefarad) |
|
I después de la boda, por siete días les izo sheva berahot, les dio kaza a morar i los arresentó de todo lo bueno (Kuentos, 1986) |
|
Vino el ijo grande i disho ke se va kazar kon la muchacha. Aprontaron la boda, i kombidaron a la sivdad entera, diziendo: Ken kere vinir a la boda, ke venga! La kaza sta avierta! (Kuentos, 1986) |
|
Kijo, no kijo, eya aboko la kavesa, ke ansina era la regla en akel zeman de ovedeser a sus parientes i para Laglaomer azieron boda. (Sipure Sefarad) |
|
Akeya noche izieron los shiduhin por la boda. Metieron tiempo. Un mez vino el tiempo de la boda, kazaron todas. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1057 |
bodre m. |
חוף, גדה; שפה, קצה, שוליים, צד |
|
Ven kerida, ven amada, ven al bodre de la mar. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2865 |
bohor (ebr.) m. & adj. |
בכור; תם, נאיבי, ניתן לסובבו סביב האצבע |
|
el behor de la famiya lo avia dado por chirak ande un tenekedjí konosido, (Sipure Sefarad) |
|
Kuando el ruso entro a Pazardjik eya ya era madre de tres kon el behor, Persiado, un ijiko de 12 anyos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
153 |
bok (t.) m. |
צואה; אדם המנבל פיו |
|
La sigunda amarga komo la fiel, i la tresera boktan bok!'' (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
154 |
boka f. |
פה, לוע |
|
De los sus ojos yorava i de la su boka dezia: (Blanka Flor) |
|
Akel pedaso de la boka ke echo lo perio. I en la agua no topo nada. (Hidot de Izopeto) |
|
Echo akel pedaso de la boka i se echo a la agua para tomar el otro pedaso ke era mas grande. (Hidot de Izopeto) |
|
Le disheron: Esto fue un yerro, i el Dio ya te lo enprezenta; no lo kites de boka, ke te traes basheza kon las manos. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
El sekreto es, ke siendo yo de su cherga, ya se kuanto le duele al puevlo kuando le toman el bokado de la boka. (Sipure Sefarad) |
|
Todos los de kaza i del vizindado la kerian bien i mizmo su elmuera, ke la yamava ''mana'' de boka yena porke era buena de korason, alegre i grande nekochera. (Sipure Sefarad) |
|
Se asuvio ribi Yihya a la teva i enpeso a darshar. Todos los del kal kedaron enkantados de oyir lo ke esta kitando de la boka. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i darsava el papa de Roma herufim i gidufim, loke le salia de la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3773 |
bokado m. |
נתח, ביס; שוחד; הצטננות |
|
El sekreto es, ke siendo yo de su cherga, ya se kuanto le duele al puevlo kuando le toman el bokado de la boka. (Sipure Sefarad) |
|
Heskiya tomo dos bokados, se repozo un poko i después le dize a la mujer: Bueno! Ya es oras de irme al kal. (Sipure Sefarad) |
|
Un dia vino almana kon su ija ande el si[nyor] rabino i le disho: ''Si tiene gusto de tomarme por djudia por el bokado de pan i paras no kero.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
155 |
bolar v. |
עף, טס, ריחף, עופף, פרח; נמלט במהירות; נפטר (באירוניה) |
|
Tres palombas van bolando i por las almenas del rey, (Blanka Flor) |
|
Komo el pasharo ke bola, apoza d'en flor en flor, (Kalendario de kantigas) |
|
Avrid puertas i ventanas ke la ija ya bolo. (Kalendario de kantigas) |
|
En lo ke estavan peleando los vido una agila ke iva bolando. (Hidot de Izopeto) |
|
el disho: Vidi un gameo bolar!. Los ke lo sintieron, le respondieron: No puede ser! Esta es una de tus mintiras!. (Kuentos, 1986) |
|
le disho: Amóstrame komo un gameo puede bolar! Si no, te vo azer kortar la kavesa! Te do tiempo una semana! (Kuentos, 1986) |
|
Sinyor rey, no te tiene akontesido nunka de ver un gameo korrer tan presto, ke te paresió ke estava bolando? (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4967 |
bolarse v. refl. |
התעופף; הסתלק במהירות, נעלם במהירות |
|
Uno enkargo al mansevo i uno enkargo al moso i sus ropas i se bolaron. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3774 |
bolluk (t.) |
עושר, שפע |
|
todos dizian ke de kuando vino al poder el nuevo vali, si no párese ke trusho kon si el bolluk i la prosperidad, el kante i la alegria. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
156 |
bolsa f. |
שק, שקית; ארנק, חריט; תיק, אמתחת; גביע נייר; פגם בבגד, גזרה פגומה |
|
La tinia la bolsika debasho de la kavesera. (Djoha ke dize) |
|
el vizir, ke avia tomado la mezada - una bolsika de liras de oro - fue en kaza, (Djoha ke dize) |
|
Dezeozos de mereser la bolsa de dukados no faltaron. (Sipure Sefarad) |
|
Saviendo ke para irse a kaza su ermano pasava por un kyupriiko estrecho, el riko tomo una bolsa, la incho kon oro, la metio enmedio del kyupri i se eskondio por ver loke va afitar. (Sipure Sefarad) |
|
el resto ke pagen kenas de los 500 gro' ke le dieron, enfrente de los 500, ke den 500 |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
158 |
bordar v. |
רקם |
|
Bordando esta un kamizon para el ijo de la reina. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1060 |
borekita (t.) f. |
בוריקיטה, בורקה קטנה, סוג מאפה |
|
Yo le ize ‘nas burikitas i se las mandi (Kalendario de kantigas) |
|
por desert les azia hamin dulse, lup, fideyos kon leche; de las kozas de masa: filadonia, chikur, miinas, borekitas de merendjena, kizadikas de vishna i otros apetites. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2662 |
borrachez f. |
שיכרות; שתיינות |
|
i de su grande borraches no supo ni kuando se echo ni kuando se alevanto, i paso la ora kon eya noche entera. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3355 |
bota f. |
מגף; גיגית, חבית, תיבת לחם, אגן, אמבט; רחצה באמבט; חנות גדולה |
|
falito o likvido algún meanedji o ken sera, le merkava el resento de la butika kon los raftes, botas, mezas, siyas ets. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
159 |
botón m. |
כפתור; ניצה, כפתור-פרח |
|
Boton kita, boton mete, una karta ya eskrivio. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2242 |
bovo m. & adj. |
טיפש, אוויל, פתי, תם, חסר דעת, מטומטם, שוטה, רפה שכל |
|
No es ke el prove era bovo, o ke nada no le vinia de la mano, ma ansina kombinava, ke ''oro tokava, lodo se le azia'' persona sin kismet en la vida! El riko lo keria muncho i lo protejava. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2403 |
boy (t.) m. |
גובה; מידה, גודל, ממד, שעור, קומה; גיל |
|
De este boy de shonda i el ya esta por los portos! (Sipure Sefarad) |
|
En lugar de repuesta Haim kito la alguenga del papel i kon dos manos la amostro estirada por el boy entero. (Sipure Sefarad) |
|
Eskojo la mas grande de las alguengas, ken save de ke boy de beema, ke al pezo vino 4 kilos i era kaje medio metro de largor. (Sipure Sefarad) |
|
La vieja kede enkantada: Adio, Liza! Ven ke veas ke kilipur de arina me merko tu Haim! Este boy de mujer ya me ize, ainda esto por ver esta maraviya! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4968 |
boyá/boya (t.) |
צבע; איפור; עצב, סבל, יגון, צער |
|
Terusho enkalador enkalaron la kaza. Le terusho feraguador ke adove lo ke estava derokado. Terusho doriel ke les aga ventanas boyas. En manko de sinko dias izo todo no parese sino saray del rey. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3356 |
boyadeado (t.) adj. |
צבוע, מסוייד |
|
loke estas avlando?! 300 levos por un pedaso de tela boyadeada ariento de un kadro! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
160 |
boz f. |
קול, קול בהצבעה, צליל, טון |
|
Una boz siento yorare de Silvana me paresia. (Blanka Flor) |
|
I en ayegando tiempo de la hupa, en akel dia kombido el haham a los hahamim porke dieran los kidushin sin boz de kante o alegria, (Sipure Noraot,1885) |
|
Involontariamente, a boz alta, ampeso a resitar la maksima ''Az lo ke azeras, ma pensa a su kavo'' (Sipure Sefarad) |
|
kon boz de rogativa le dizes: ''Halvadji efendi, te rogo, metemi en esta revanada por sinko paras de halva!'' (Sipure Sefarad) |
|
atirado de estas bozes, a la butika de Yako vino i musyu Danailov, patrón de la livreria en el bulevard Dondukov, a ver si toparía algo de interesante para su kaza. (Sipure Sefarad) |
|
kon boz en diversas variasiones, le dize a Yako: frégasela, enkáshasela, tómale la-as pa-aras! (Sipure Sefarad) |
|
por el grande evenemiento presto ya korrieron bozes por las kavanés i ariento de una semana se vendió la mas parte de akeyo ke un tiempo fue el patrimonio del rikinion Rafael Aftalion (Sipure Sefarad) |
|
Fue a la boz del yamar, topo al shamash ke esta yamando minian. Le disho: ''Ande es el kal?'' Le amostero. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
se alevanto ... i enpeso kon |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1963 |
bransh m./bransha f. (fr.) |
ענף, תחום עיסוק וכו' |
|
Zanaachis de toda bransha propozavan sapatos i galechas; yulares i kaishes, kuedras; oyas i tinajas; artikolos de teneke asta kapandjas para ratones, mashas i strevdis. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
161 |
braso m. |
זרוע; ענף, סמוכה |
|
Ya la tomo por el braso al palasio se la yevo. (Blanka Flor) |
|
Ya la toma por el braso i ya se la yeva kon el. (Blanka Flor) |
|
Si no uvieren remos prontos, mis lindos brasos puziera , (Blanka Flor) |
|
Azere un buen suenyo, en tus brasos muerere. (Kalendario de kantigas) |
|
lo apanyo del braso i lo trusho a la butika. El kazalino kedo en las demandas, ma el chorbadji le batio la espalda i lo mando ke se vaya diziendole, ke el ijiko se trublo porke dainda es adjami. (Sipure Sefarad) |
|
i kon kushís lo alkanso, lo tomo del braso i lo trusho a la butika. (Sipure Sefarad) |
|
A Avramiko .. le di 20 topes de filado, 10 topes de basma; al turkito ... feses i sarikes por 500 groshes; a Yovancho 5 topes de shayak; al Petri .. 30 chemberes de kavesa, i mas koza ke me kayeron los brasos de la kanseria. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4970 |
bravo! (it.) interj. |
ברבו!, הידד!, כל הכבוד! |
|
Disho el rey: ''Beravo, beravo! ke podites arronper a la sitra ohra!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3361 |
bre! (t.) interj. |
הי! הי, אתה שם! קריאה למשיכת תשומת לב, קריאת נזיפה/גערה |
|
Bre, bre, loke estas avlando – se maraviyaron i Yako i Mamo. (Sipure Sefarad) |
|
Bre negra mujer, no savesh dar kontentez, i ke keriash, ke los deshara ir a los mushteris ande los ijos de Yosefachi eske? i yo ke kedara a apanyar moshkas? El Dio es grande, ya me pagaran. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1062 |
brigante (it.) m. |
שודד, לסטים |
|
kon un mansevo brigante ke me pudo arrevatar. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1063 |
briyando adj. |
זוהר, מבהיק, מבריק |
|
Kondja mia, kondja mia, vate onde mi kerido, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3775 |
briyar v. |
זהר, הבהיק, הבריק, התנוצץ, נצץ; הצליח כלכלית, חי ברווחה, זרח מעושר/סיפוק/רווחה (גם באירוניה); תאם |
|
Al kayer de la noche de enfrente vieron briyar una luzezika enmedio'el kampo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
164 |
brokado m. |
ברוקד, בד משי כבד |
|
Tres naves tengo en porto kargadas de oro i brokale. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5232 |
buelta f. |
סיבוב, סיור, הטיה; שינוי, חילוף, היפוך; החלפת דעה; מעקף |
|
ya keriamos malsinarlo al rey ama mos espantimos ke no avle despues la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2406 |
buenas f. pl. |
'טובות'' |
|
Mira a ver loke vas a azer, kon las buenas o kon las negras, shu ke no pize mas por el porto! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1964 |
buendad /buendá f. |
טוב לב, נדיבות לב, חמלה, אדיבות; תמימות; טובה, מעשה חסד |
|
Asi el Dio te de vidas largas sigun la buendad ke estas aziendo kon un ombre viejo. (Sipure Sefarad) |
|
Estas son las dos tinajas i te rogo ke tengas la buendad de inchirmelas yenas kon dukados. (Sipure Sefarad) |
|
le está arrogando al marido ke le embíe un poko de dinero, para pueder mantenerse i no ir a demandar buendades de la djente o de la komunidad. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1064 |
bueno adj. |
טוב, טוב לב, נדיב לב, רחום, נעים, ישר |
|
Ay ke buena ke fue la ora ke vos alkansi (Kalendario de kantigas) |
|
I kunplieron sus dias por parir i pario un ijo, i vido a el ke bueno el, ermozo de vista i bueno de forma; (Sipure Noraot,1885) |
|
agora, kedavos en las buenas oras i shalom! (Sipure Sefarad) |
|
Paso kuanto un anyo. Los haberes ke vinian de este vilaet eran mas de buenos. (Sipure Sefarad) |
|
le dieron una karta bien ordenada kon sus firmas kon buen korason i los 500 gro' en la mano i le disheron: vate en la |
|
i le disho al shamash: vate en la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4971 |
bueno m. |
טוּב, טוּב לב; טובה |
|
les disho el mansevo no me puedo ir sin lesensia del rav porke izo kon mi muncho bueno (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
165 |
buenora! interj. |
'שעה טובה'' - נאמר למי שהתעטש, השתנק וכו' |
|
Vengash en buena ora reina vos i el vuestro reinado. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3369 |
bufé/byufet (fr.) m. |
מזנון (רהיט); מזנון (למכירת מזון); מזנון (שולחן מטעמים בחתונה וכו') |
|
perdes de dantela, kamina, espejos de kristal, byufet kon ariento servizes de portselán, meza en djeviz, pianola, ora monumental, ets. las kamas también en djeviz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2866 |
bufonería f. |
ליצנות, מעשה ליצנות, בדחנות |
|
sovre todo, las bufonerías de los paylachos kon karas untadas, ke se enklavavan chakitones i davan taklás entre las rizas del publiko. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1965 |
bu'ho/buho m. |
ינשוף, כוס |
|
Boba, le disho el rey, aki veo ke kada uno kito algo para vender, tu no tienes otro ke un bu'ho, lo ketates para vender eske? (Sipure Sefarad) |
|
Delantre de si tenia un bu'ho atado a un palo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3363 |
bulevar m. |
שדרה |
|
atirado de estas bozes, a la butika de Yako vino i musyu Danailov, patrón de la livreria en el bulevard Dondukov, a ver si toparía algo de interesante para su kaza. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3364 |
Bulgaría f. |
בולגריה |
|
salió ke sinyor Rafael, sigun lo yamavan todos a Vidin i djidyos i búlgaros, era el mas grande zayredjí no solo en Bulgaria, ma i en la Vlahiya (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4393 |
bulgur (t.) m. |
גריסים, חיטה מקולפת |
|
Eya se akodrava mizmo i de algunos platos de un zeman komo: bulgur, garvanso, yalandji yaprak; (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4674 |
buluk (t.) m. |
כמות גדולה של, המון |
|
No demandes Rahelu, el echerio de oy. Me vinieron un bilyuk de mushteris, ke no me di a mano de vender. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4394 |
burako (port.) m. |
חור, נקב, חריר; פתח |
|
Ke es gips? Akeyo ke amasamos para tapar los burakos de la chinchas! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1705 |
burla f. |
צחוק, שחוק, לעג, משובה, לגלוג, לצון |
|
Ke verguensa grande era a el de los ke lo ivan a sentir, ke le ivan a azer burla. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
166 |
burlar v. |
לעג, לגלג, צחק ל-; פלירטט |
|
El rey por burlar kon eya tres golpikos le ay dado. (Blanka Flor) |
|
En akea ora el mansevo se tomo muncho saar de verlos burlar ke non se kreian de sus palavras; (Sipure Noraot,1885) |
|
Kuando lo estava sirviendo, i ke era ribi Meir ermozo, estava eya riendo i burlando kon el, (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
B?rlate, b?rlate! Te esta paresiendo marafet grande de maytaplanearte kon una mujer vieja. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4396 |
burlarse v. refl. |
התבדח, הלעיג על, לעג ל-, שם ללעג, התלוצץ, חמד לצון |
|
Huerte Haim! Diz ke la merkates dafka para burlarte de mi! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4109 |
bursa f. |
בורסה |
|
Entre tiempos el fato ke el amigo de Rotschild avía merkado tantas aksiones izo su efeto sovre los adjentes de la Bursa, i el presio de akeyas aksiones suvió a las estreas. (Kuentos, 1986) |
|
Le merkó una ermoza forasiá, i al día demanyana lo izo suvir a su karrosa i se le yevó kon sí a la Bursa. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
167 |
bushkar v. |
חיפש, ביקש |
|
A eya la desho de parto se fue a bushkar mueva amiga. (Blanka Flor) |
|
Va bushkate otro amor, aharva otra puerta, (Kalendario de kantigas) |
|
Mas le izo otro plazer ke en los dias ke estava prenyada ke no puedia salir a bushkar sus mezonot bushkava i eya mezonot i le yevava para ke komiera. (Hidot de Izopeto) |
|
I kuando bushko por apartarse de eya, travo en el kon diziendo: (Sipure Noraot,1885) |
|
El rey se akodro del viejo i lo mando a bushkar ma no lo toparon, siendo ya avia murido. (Sipure Sefarad) |
|
Kon una palavra, su tio bushkava de azerlo pratiko no solo en el zaanat, ma i en la vida. (Sipure Sefarad) |
|
El mansevo, viendo esto, bushkó lavor para ganar la moneda, (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3365 |
búshkida f. |
חיפוש; חקירה |
|
esta djente kitava su existensia arrodeando las kazas en búshkeda de kozas viejas por las kualas pagavan presios simbólikos a djente ke kerian dezbarasarsen de embarasos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
168 |
butika f. |
חנות |
|
lo tomo kon si al echo i agora lo desho ke arodee la butika endjuntos kon Davi su ijo. (Sipure Sefarad) |
|
Lo ke no avia en este pazar! Un urmigero de djente iva atras i adelantre entre sergis i butikas onde se podia ver todo lo bueno ke nasia en esta tierra bindicha, o ke salia de las manos maestras de sus artezanos. (Sipure Sefarad) |
|
Entre la semana vinieron a la butika dos amigos del chorbadji i este lo mando a Haskito ke enkomende tres kaves. El kavedji los trusho. (Sipure Sefarad) |
|
Haskito barria la butika, yevava kunducho i bakalie a la kaza del chorbadji (Sipure Sefarad) |
|
atirado de estas bozes, a la butika de Yako vino i musyu Danailov, patrón de la livreria en el bulevard Dondukov, a ver si toparía algo de interesante para su kaza. (Sipure Sefarad) |
|
falito o likvido algún meanedji o ken sera, le merkava el resento de la butika kon los raftes, botas, mezas, siyas ets. (Sipure Sefarad) |
|
tenia su butika en el sentro de Bitpazar, ke siempre estava embutida de vistimienta, kalsado, atuendos de kuzina, mezas, siyas, asta mobilias (Sipure Sefarad) |
|
Un día pasó al lado de mi botika un arabo kon una muchacha djudía, ke tinía la kara tapada; disho ke la kere vender i la metió en vendida.... (Kuentos, 1986) |
|
ke komo ay una palavra, le vaziaron los raftes de la butika! (Sipure Sefarad) |
|
Le avrio una butika le metio, mashal, sien liras de kavdal. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4397 |
buyir v. |
רתח; הרתיח; בהשאלה על מעיים: בעבע (גזים) |
|
Ermozo nekuchir! I ande ke lo buya este lashon akodesh. No se va ablandar ni fin amanyana i no se si va kaver en la kaldera de lavar! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2867 |
chaketón (t.) m. |
מכה, סטירה, מהלומה |
|
sovre todo, las bufonerías de los paylachos kon karas untadas, ke se enklavavan chakitones i davan taklás entre las rizas del publiko. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
169 |
chalishkán (t.) adj. |
עמלן, חרוץ, פעיל |
|
el yerno ya mos afito, es un ijo bindicho i buen chalishkan i mi Davi tambien. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5631 |
chanta (t.) f. |
תיק, סל, ילקוט, מזוודה קטנה, תיק יד, תיק קניות |
|
demando los sinyores: ken es esta mujer ke veo yo en la pared? disheron: esta es la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1418 |
chapalear (t.) v. |
השתדל |
|
Muncho grito, muncho chapaleo de arrogarle i nada no gano porke se atrevia en su huersa i huersa de sus ijos. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2410 |
charika (t.) f. |
סנדל, נעל כפרית פשוטה |
|
Komo tio amistozo ke era, le merkava dulsuras, lo ambezava a kortar tasmas, ke bata kon la mushta las kusturas de las charas, ke las kite del kalup, ke adjuste los pares, ke se ambeze tambien i a vender. (Sipure Sefarad) |
|
vino akel kazalino kon el ijiko deskalso, ke merko un par de charas para si i disho ke no le estavan abastando las paras para merkar charikas i para el ijiko (Sipure Sefarad) |
|
Las charikas chikas, kon la ganansia, valian 4 groshes, yo se las di por tres, ganando apenas trenta paras. (Sipure Sefarad) |
|
Después de pensar bueno, bueno, tomi una kashika i en eya meti las charikas ke uzava yevar komo mandradji, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2413 |
charikchilik (t.) m. |
סנדלרות, ייצור נעליים כפריות |
|
Kere mirado otro remedio; aspera avlare kon mi ermano Shapat, el ufisio de charikchilik kreo ke ya lo va embeveser. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2868 |
chay (t.) m. |
תה; נהר |
|
la vieja i Perla se okupavan de la kaza, aprontavan el chay para el dezayuno de la famiya i gizavan lo ke el Dio emprezento. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4676 |
chember (t.) m. |
חישוק, טבעת |
|
A Avramiko .. le di 20 topes de filado, 10 topes de basma; al turkito ... feses i sarikes por 500 groshes; a Yovancho 5 topes de shayak; al Petri .. 30 chemberes de kavesa, i mas koza ke me kayeron los brasos de la kanseria. (Sipure Sefarad) |
|
Heskiya era uno de los toptandjis de Pazardjic. Le vinian mushteris i de la sivdad i de los kazales para emplear filados, basmas, yensos, chemberes de kavesa i todo modo de manifaktura. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2869 |
cherga (t.) f. |
שטיח |
|
kuando azia luvia, las mujeres metían tendjeres para arrekojer la agua no sea se empapen las chergas del dyusheme (Sipure Sefarad) |
|
El sekreto es, ke siendo yo de su cherga, ya se kuanto le duele al puevlo kuando le toman el bokado de la boka. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1066 |
chichek (t.) m. |
פרח |
|
Kondja mia, kondja mia, chichek de mi kavesa, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
170 |
chikitiko adj. |
קטנטן |
|
Salto la mas chikitika la ke en buen dia nasio: (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1067 |
chikito m. |
עולל, תינוק, ילד קטן |
|
de chika i chikita ami un gran varon. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
171 |
chiko adj. |
קטן |
|
Salto la mas chika de eyas la ke en buen dia nasio: (Blanka Flor) |
|
ni gozando de chikos kréditos komo lo eran los sergidjís i ambulantes, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2870 |
chiko m. |
נער, ילד קטן |
|
los ijikos mas grandes divertían a los chikos, (Sipure Sefarad) |
|
No puedes dar ni un paso sin untar en la mano de estos ladrones. Lo ke parese ke te son haveres i ke sos ovligado de inchirles las aldikeras, del chiko asta el grande, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
172 |
chikur (t.) |
שרוך נעל, שרוך תחתונים; סוג של מאפה ספירלי |
|
ni atar te puedes los chikures. (Sipure Sefarad) |
|
por desert les azia hamin dulse, lup, fideyos kon leche; de las kozas de masa: filadonia, chikur, miinas, borekitas de merendjena, kizadikas de vishna i otros apetites. (Sipure Sefarad) |
|
Por detras, araiz al bel, se metia algo komo un kushiniko ke se lo atava kon dos chikures por delantre, lo yamava ''el turnel''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4400 |
chincha f. |
פשפש; כינוי לקמצן; כינוי לאדם טורדני |
|
Ke es gips? Akeyo ke amasamos para tapar los burakos de la chinchas! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
173 |
chirek (t.) m. |
רבע; סרט בד מוסלין ירוק או אפור בחלק הקדמי של שביס נשי |
|
Metelda en kriadera un chirek de lira al dia. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2871 |
cholán (t.)m. |
עצם ממויחה |
|
en esta forma, mas mal ke bien, la famiya ya se mantenia, moldeando lo mas de las vezes kon el tendjere de fijon, o kon cholán i meltsa en lugar de karne... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2414 |
chorbadjí (t.) m. |
מפקד יחידת יניצ'רים; תואר שניתן לאזרחים לא מוסלמים שחילקו מרק לעניים; מעביד |
|
El chorbadji le ambezava los nombres de los artikolos, los presios i fin kuanto ke abashe si el mushteri se ampesa a tratar. (Sipure Sefarad) |
|
Entre los sanglutos, Haskito les konto el maytap ke le izo el chorbadji (Sipure Sefarad) |
|
Haskito se ampeso a dulyar, ke la semanada se la esta pagango su padre i no el chorbadji... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1419 |
chosa f. |
צריף, ביקתה, סוכה, בית רעוע |
|
Despues de tienpo ke ya se engrandesieron los perrikos hue a demandarle su chosa (Hidot de Izopeto) |
|
Le arrogo ke le enprestara su chosa para parir. (Hidot de Izopeto) |
|
Se amanseo dita perra i le enpresto su chosa para ke pariera. (Hidot de Izopeto) |
|
Se hue ande otra perra ke estava echada en su chosa. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1068 |
chuchulear v. |
צייץ, צפצף |
|
Los bilbilikos chuchulean en los dales de la flor. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4401 |
chupar v. |
מצץ, ליקק, לקק; לגם משקה אלכוהולי ברוב חשק; נישק |
|
Los inyetos la alavavan por su maestr?a i en komiendo se chupavan los dedos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1708 |
daat (ebr.) m. |
דעת, בינה, חכמה, הבנה, אינטליגנציה |
|
En akea ora se le arrepozo su daat i alegrose su korason, kon entendiendo ke de los sielos le fueron zohe a el esto. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
174 |
dada f. |
מכה,סטירה, חבטה, דפיקה |
|
le dio una dada en la kara a la mujer. (Djoha ke dize) |
|
Aval mi mujer todo sta yorando! Le do una dada, eya yora! (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1069 |
dado m. |
קובית משחק; מתנה, נדבה; אצבע |
|
ven djugaremos a los dados, el ke la gana, su mazal. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1070 |
dal (t.) m. |
ענף, בד |
|
Los bilbilikos chuchulean en los dales de la flor. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
176 |
dama f. |
גברת, גבירה; אבן משחק בדמקה; מלכה במשחק שחמט/קלפים |
|
Tres damas van a la mesa a azer la orasio(n), (Blanka Flor) |
|
Ay dos anyos ke sufre mi alma, por ti djoya mi linda dama. (Kalendario de kantigas) |
|
Dama, ansi es dever! dama, ansi es razon! (Kalendario de kantigas) |
|
mirando lo ke avia kedado, el ojo se le fue a la pinturia - un kadro ke prezentava la figura de una noble dama (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3372 |
damasko m. |
דמשק; בד דמשקאי |
|
Yako i Mamo kedaron embrineados de todo lo ke vieron: en el salón kanapés i fotoyes en kilifes para ke no se estruya la damaska (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3373 |
dantela (fr.) f. |
תחרה, תחרים |
|
perdes de dantela, kamina, espejos de kristal, byufet kon ariento servizes de portselán, meza en djeviz, pianola, ora monumental, ets. las kamas también en djeviz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
177 |
dantelero (fr.) m. |
יצרן תחרה, מוכר תחרה |
|
despues de arekojerse a la oda, Israel el tanteladji sintio fuertes empujos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1423 |
danyo m. |
נזק, הרס, פגיעה; כעס, רוגז, מצב רוח רע; שגעון חולף, זרות, מוזרות, אקסצנטריות |
|
Azer bien kon el rasha es danyo para el. (Hidot de Izopeto) |
|
Kuanto mas vos arroga el rasha no kreesh en el porke apiadar a el rasha es danyo para el mundo. (Hidot de Izopeto) |
|
La persona prime ke tenga korason piadozo i ke no resfuya de azer mizva siempre ke le venga de la mano, sovre todo i si de la mizva no le korre danyo. (Sipure Sefarad) |
|
Los shedim de ver al rey avlando kon el, no estan teniendo koraje de azer danyo al mansevo. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
178 |
dar v. |
נתן, העניק, מסר; תרם, נדב; צלצל; הכה; התרחב (בגד, נעל); (כאשר מופיע שם אחרי הפועל:) גרם, עשה |
|
En kada paso ke dava una dolor ya le tomava. (Blanka Flor) |
|
Debasho de la kolcha esta, el alma al Dio dando. (Kalendario de kantigas) |
|
Hida dando a entender ke no es razon de azer bien kon el rasha. (Hidot de Izopeto) |
|
I dio palavra por darsela a el; (Sipure Noraot,1885) |
|
Asi el Dio te de vidas largas sigun la buendad ke estas aziendo kon un ombre viejo. (Sipure Sefarad) |
|
Eya se aparo delantre de los djellates i les disho: Daleldemolo a este luzio mansevo yeno de fuersas. (Sipure Sefarad) |
|
a vezes traiva i algún guevo i dezayuno de los ke le davan en los aveles, kumplimientos i otros. (Sipure Sefarad) |
|
el behor de la famiya lo avia dado por chirak ande un tenekedjí konosido, (Sipure Sefarad) |
|
lo ke ganava Mamo presto lo dava enbasho para tapar los gastes de su famiya kon sesh krios i kere no kere, era ovligado de abokar kavesa i darle a Yako su parte. (Sipure Sefarad) |
|
lo muncho ke te puedo dar es de 120 a 130 levos, le disho Danailov. Yako no acheto i Danailov se hué. (Sipure Sefarad) |
|
La mujer ke lo vido, se ampeso a dar a dos, a dos manos i korrio ande el vizindado para bushkar remedio por el grande mal ke les vino a la kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
Savesh loke Rahelu, dameme sinko paras para echar azeite al kal. (Sipure Sefarad) |
|
En lo ke estava el mansevo kon la muchacha en la kaza del rav ataron amor los dos fin ke dieronse palavra |
|
Le disho a la mujer: ''Ke es esta lokura mia? No abasta ke mos esta manteniendo, i tambien ke tomi d'el dies duros? Esto no kere el Dio! Dake las paras aki!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
en la Espanya akontesio un milagro grande por |
|
i disheron: el remedio ke te podemos azer es ke te |
|
pensimos sea ke le |
|
kuando ya se faltavan 3 mezes para el echo eskrivio el rav 1 karta temeroza i la afirmo i se la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
179 |
darsar (ebr.) v. |
נשא דרשה, דרש, נאם, הרצה; נזף ב- |
|
Darsa tu el papaziko ke por ti non vine yo, (Blanka Flor) |
|
El papas k'iva darsando i de darsar ya se kedo. (Blanka Flor) |
|
Kuando eskaparon Shaharit i van a kitar sefer, disho el mansevo: ''Rabotay, este si[nyor] haham tiene gusto de darshar si tenesh gusto.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Paso otros dos mezes se izo haham gadol. Le disho el mansevo: ''Sinyor Yihya, esta semana vamos a ir al kal i tiene ke darshar.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Se asuvio ribi Yihya a la teva i enpeso a darshar. Todos los del kal kedaron enkantados de oyir lo ke esta kitando de la boka. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i |
|
i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4402 |
darse v. refl. |
התמסר, הקדיש עצמו |
|
La noche se dava karar de lo ke se tenia ke gizar para el otro dia. I loke no les gizava la vava! (Sipure Sefarad) |
|
Akeya ora, kuando oyo el rey esto se dio a konoser ke el estava ande el padre i lo kazo kon una de los de arriva. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4980 |
darush (ebr.) m. |
דרשה |
|
Eskapo el darush, disho kadish i se abasho. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4403 |
davka (ebr.) adv. |
דווקא, במיוחד |
|
Huerte Haim! Diz ke la merkates dafka para burlarte de mi! (Sipure Sefarad) |
|
kuando ya se faltavan 3 mezes para el echo eskrivio el rav 1 karta temeroza i la afirmo i se la dio en mano de 1 shaliah i le enkomendo: mira esta karta no la des en mano ajena sino en su mano |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2418 |
debaldes adv. |
בחינם, חינם אין כסף |
|
La semanada ke le das tu en kada viernes para ke le pene yo debaldes komo un azno? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
181 |
debasho adv./prep. |
מתחת, תחת |
|
La tinia la bolsika debasho de la kavesera. (Djoha ke dize) |
|
Eskalerika le izo debasho de sus ventanas, (Blanka Flor) |
|
Si es por mis kaveyos ruvios debasho de mi tarpos. (Blanka Flor) |
|
Es kolay de avlar de leshos .. Keria tener la fuersa de azerte un vali, para ver si debasho de tu gío el puevlo iva star mijor i mas kontente! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
184 |
dechidir (it.) v. |
החליט, פסק, החליט בדעתו |
|
dechidieron los tres ke pase uno d'eyos por la kaza suya a ver lo ke sta akontesiendo. (Djoha ke dize) |
|
siendo le plazio de ver un ombre derechero, onesto i intelijente, dechizo de nominarlo por vali para ver si sus echas van a responder a sus palavras, (Sipure Sefarad) |
|
A la fin, dechizo de meterlo por vali, si no por otro, por ver si va trokar la situasion, siendo el mandradji se le vido persona buena i intelijente de natura. (Sipure Sefarad) |
|
En este akontesimiento sus padres buenos amigos i vizinos de kaza, vieron un sinyal de los sielos i dechizaron de kazarlos kuando verna el tiempo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3783 |
dechizión (it.) f. |
החלטה |
|
a vezes, antes de tomar alguna dechizion mas importante, komo ke se abokava para golerla. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
185 |
dedo m. |
אצבע; כל דבר בעל צורת אצבע/ממדי אצבע |
|
metio el dedo en la indris del techo i lo kito el trespil. (Djoha ke dize) |
|
Al momento el chorbadji les izo de senyas a sus amigos, se metio el dedo entre los mushos komo por dizir ''kayadez, agora veresh!'' (Sipure Sefarad) |
|
Los inyetos la alavavan por su maestr?a i en komiendo se chupavan los dedos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1971 |
definitivamente |
באופן מוחלט, בהחלט, לחלוטין |
|
Kuriozos de ver si el kondanado va preferar la muerte or, arrepintiendose en el ultimo momento, se va deshar kortar la una oreja deklarando delantre de tres ishaetes su veluntad de adovarse definitivamente. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1972 |
degoyar v. |
שחט, טבח; ''שחט במחיר'' - מכר ביוקר רב |
|
Ansi se aklaro, ke el vezir i algunos pashas deskontentes de los postos ke okupavan, le aprometieron una grande suma de paras i el titolo de bey por ke lo degoye mientres ke lo estaria arrapando. (Sipure Sefarad) |
|
a los unos los degoyava por el piskueso i de los otros ganava el dublé (Sipure Sefarad) |
|
la kero |
|
le trusheron la gaina i la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
186 |
deke interog. |
למה, מדוע |
|
deke ande el ay todo rizas, i kuando lo arondjo yo, siempre ay yoros!'' (Djoha ke dize) |
|
Ke akontesio? Ke tomates a estas oras? Dike estas yorando? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2244 |
deklarasión f. |
גילוי דעת, הצהרה, הכרזה; באור, הבהרה |
|
El rey kedo maraviyado de este hidush i se metio a pensar komo responder a la deklarasion de este mehoram: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1710 |
dekolgado adj. |
תלוי, כפוף ל-, תלוי ב-, קשור, מחובר |
|
Siendo yo i tu madre somos viejos i muestros ojos dekolgados en ti porke keremos ke topes aki en trazeria de muestros dias. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
187 |
dekolté (fr.) adj. |
חשוף, עם מחשוף |
|
Adientro de akel kastiyo avia una mosa dekolte, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1973 |
delantre adv. & prep. |
לפני, מול, נוכח, בפני; קדימה, לפנים; בהשוואה ל- |
|
Delantre de si tenia un bu'ho atado a un palo. (Sipure Sefarad) |
|
Un dia, delantre del palasio se apara un djidio endjuntos kon un hamal ke stava enkargado kon dos tinajas. (Sipure Sefarad) |
|
Pishin lo trusheron delantre el haham, i enkomendo a los medikos ke lo melezinen. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Pishin se fue ribi Meir a su kaza, i le trusho la mujer delantre de el komer i bever. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
media ora mas tadre por la butika pasó un mansevo ke también se detuvo delantre de la pinturia (Sipure Sefarad) |
|
A la mizma demanda el treser se akodro ke kuando dava sus ordenes el viejo vali siempre tenia delantre de si una kashika (Sipure Sefarad) |
|
Agora, dizmi, ke era la kashika ke uzavas tener delantre de ti i loke guadravas en eya? (Sipure Sefarad) |
|
le trusheron la gaina i la degoyo i la echo enbasho |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
188 |
delgado adj. |
דק, צנום, רזה, דקיק; עדין, רך; חריף |
|
Filalda muy bien delgada ke ansi la kere el patron. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1974 |
delivrar (fr.) v. |
שחרר, חילץ, גאל |
|
Uno de los djellates se konsintio i disho, ke eyos no tienen dirito de delivrar al kondanado sin orden de las autoridades. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
189 |
demanda f. |
בקשה, שאלה, משאלה; דרישה, תביעה, הפצרה; ביקוש; עתירה, עצומה |
|
Ke era vuestra demanda i la vuestra bien kerida? (Blanka Flor) |
|
A la demanda ke bushka, el djidio disho ke kere entrar ande el rey por una kestion de su propio interes. (Sipure Sefarad) |
|
El padre i la madre ke lo vieron kedaron en las demandas: (Sipure Sefarad) |
|
lo apanyo del braso i lo trusho a la butika. El kazalino kedo en las demandas, ma el chorbadji le batio la espalda i lo mando ke se vaya diziendole, ke el ijiko se trublo porke dainda es adjami. (Sipure Sefarad) |
|
A la mizma demanda el treser se akodro ke kuando dava sus ordenes el viejo vali siempre tenia delantre de si una kashika (Sipure Sefarad) |
|
atemando el papa de pedrikear le disheron al mansevo: agora ke es tu |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
190 |
demandar v. |
שאל, ביקש, דרש, תבע, ביקש במפגיע |
|
Yo so ija del rey de Fransia, demandadme a mi sinyor. (Blanka Flor) |
|
A la fin de media noche la onra le demandar ia. (Blanka Flor) |
|
Kuando m'asento a parir ke me demande piadades. (Blanka Flor) |
|
la luna me s'eskurisio la mar me se izo preta. (Kalendario de kantigas) |
|
demandale a la mama ke tal estuvo el ijo. (Kalendario de kantigas) |
|
Oyo la shemata del kantar, demando ke es esta shemata. (Hidot de Izopeto) |
|
Despues de tienpo ke ya se engrandesieron los perrikos hue a demandarle su chosa (Hidot de Izopeto) |
|
Despues demando la haya su paga. (Hidot de Izopeto) |
|
Despues, aboltandose de vanda de la viejezika le demando: (Sipure Sefarad) |
|
En este momento entro un kazalino i demando si tienen makaras pretas ''sindjir marka'' de 500 yardas. (Sipure Sefarad) |
|
Djohá, komo se akodró lo kontenido de la letra de la mujer al marido, empesó a inventar repuestas a lo ke eya le avía demandado de eskrivilde al marido, (Kuentos, 1986) |
|
En akel punto no disho nada, ma el día de después lo yamó al haham i le demandó: Kualo es esto? Ke manera de djente sosh vozotros djudiós? (Kuentos, 1986) |
|
a la mizma manera komo Danailov, tomo la pinturia en mano, se aleshó, se aserkó, yine se alesho i demando por el presio (Sipure Sefarad) |
|
Hayrolsun! Avia a ver loke te ambezates? - le demando Yako. (Sipure Sefarad) |
|
Mamo, ke todo el tiempo lo estava observando, le dize a Yako en djudezmo: si te demanda por el presio, arepélale almenos 300 blankos. (Sipure Sefarad) |
|
Al otro día se hue onde el, i le demandó kualo aze en la vida. Le disho el karnesero ke el día entero sta vendiendo karne i a la tadre se va a kaza, i kome i se durme. (Kuentos, 1986) |
|
fue onde el Rabino del lugar para demandalde konsejo. (Kuentos, 1986) |
|
ma sikomo no topó dinguna lavor ke le fuera bien, fue a la fin de la semana onde la madre i le demandó en sekreto - sin ke dinguno lo supiera - ke le diera una moneda de oro. (Kuentos, 1986) |
|
De ariento mi mujer me demanda: Tu sos, Persiado? Yo repuesta. (Sipure Sefarad) |
|
El me izo asentar i me demando kual era el diente hazino. Yo ke estava ni enbasho ni enalto de las dolores a tanto me ensatani, ke le dishe: Ke berber achileado sos si no puedes apartar de un diente hazino a un diente sano! (Sipure Sefarad) |
|
No demandes Rahelu, el echerio de oy. Me vinieron un bilyuk de mushteris, ke no me di a mano de vender. (Sipure Sefarad) |
|
Le disho el rav: ''De mi vanda no tengas ke pensar, ama kale demandarle a la muchacha.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i hue el shaliah akavo de 1 mez ayego ayi, a la sivdad de Yishmael i entro en la sivdad i |
|
ya manka por el echo 3 dias i era min'hag ke lo traiyan 3 dias antes i le davan a komer i a bever por engodrarlo i le davan libertad ke |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
193 |
demanyana adv. |
בבוקר, מוקדם בבוקר; בוקר; מחר בבוקר |
|
A la otra demanyana kazamenteros le mando. (Blanka Flor) |
|
A la demanyana el mal kontuneo. (Sipure Sefarad) |
|
A la demanyana se alevanto ribi Meir i se fue a el bet amidrash a dizir tefila. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
para sostener esta kazarma de 12 garones, aínda de la demanyana Mordu ya estava en la plasa para empesar el kiradjilik de entre el dia. (Sipure Sefarad) |
|
Se vistió el rey en sivil i vino al kal la demanyana de shabat. (Kuentos, 1986) |
|
la demanyana, a kada uno de eyos les kontava las paras ke se les azia de menester sigun los empleos previstos, (Sipure Sefarad) |
|
si alguno le vinía la demanyana sin akitarse de la devda de ayer, Yako alevantava el kushín de la siya ande uzava asentarse i le dizia: (Sipure Sefarad) |
|
A la demanyana, espartiendose del mandradji, le dio las grasias i torno al palasio. (Sipure Sefarad) |
|
Le merkó una ermoza forasiá, i al día demanyana lo izo suvir a su karrosa i se le yevó kon sí a la Bursa. (Kuentos, 1986) |
|
A la demanyana me entri a kaza. La mujer estava trezojada i amariya sidra (Sipure Sefarad) |
|
un dia se alevanto el arur muy |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3383 |
demaziado adj. |
מוגזם, מופרז, יותר מדי,יתר על המידה, עולה על גדותיו |
|
si el dezventurado se metia a esplikar loke le afito, aprometiendo de tornar las paras kon su demaziado, Yako le respondía kon despresio: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2667 |
demenester m. |
צורך |
|
la enkomendo a eya: Si te viene aki un haham ke se yama ribi Meir, akavidate de azerle kavod de entrarlo en kaza i azerle todo su demenester. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
fue pishín ande su padre, le demandó una moneda de oro, sin tener demenester de eksplikalde para kualo la kiría, (Kuentos, 1986) |
|
Disho la mujer ke eya se va kon el marido kon un tenay i es ke todo lo ke tiene demenester de komida ke se lo teraiga de aki arriva. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
195 |
demudar v. |
שינה, החליף; החוויר, שינה פניו, השתנה, עבר תמורה; נפגם, התקלקל |
|
Ken vos demudo la kara i ken vos demudo la kolor? (Blanka Flor) |
|
O vo la demudo el aire o vo la demudo el sol? (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5642 |
demut (ebr.) f. |
דמות |
|
el si[nyor] Ben Ezra z''l se invistio en |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1976 |
dentrada adv. |
מלכתחילה, לפני הכל |
|
El rey kedo muy impresionado i dentrada entendio de ande vinia el truble del berber. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1711 |
denunsiar v. |
הודיע, גילה; הכריז, פרסם; הלשין, מסר |
|
A lo manko, denunsiad a mi ke es la makula ke ay en eya. (Sipure Noraot,1885) |
|
Vos rogo por vuestras vidas a ke me denunsies a mi el sekreto de la koza i la razon ke vozotros non me krees. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5643 |
depedrer v. |
האביד, גרם אובדן (נפשי, כלכלי), הרס, השמיד |
|
i hue la sivdad rebuelta kon muncho yoro i taanit tsibur i tefila i tsedaka a los aniyim, tanto ombre i mujeres i famiya: komo se va a |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2668 |
depedrerse v. refl. |
הלך לאיבוד, איבד דרכו; נעלם; מת, נהרס, אבד; התבולל |
|
le enborracho fin ke se depedrio de estos mundos. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3788 |
derecha (la) f. |
ימין, צד ימין; יד ימין |
|
Puedes estar siguro! No me mires ke so un mandradji ke ni meldar save a las derechas. (Sipure Sefarad) |
|
en ri?ndose me los sitava. Arriva-abasho eran los sigientes: Patr?n del mundo! Serra mis puertas kon las yaves de Shelomo ameleh. Kavriel a mi siedra, Mihael a mi derecha...'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3789 |
derechero adj. |
צדיק, צודק, הוגן, כן, ישר |
|
siendo le plazio de ver un ombre derechero, onesto i intelijente, dechizo de nominarlo por vali para ver si sus echas van a responder a sus palavras, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
198 |
derecho adj. |
ישר, צדיק, נקי כפים, הגון, כן, תם לב; ישר, זקוף, ניצב, אנכי; ימני |
|
Alto alto's komo '1 pino derecho kom'una flecha, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2875 |
desde prep. |
מאז.., למן, מ-, מן |
|
lo muevo para esta kazika dezde trenta anyos para'ki, fue la agua ke su padre avia echo traer asta la kuzina (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1432 |
desdichado adj. |
אומלל, חסר מזל, מסכן |
|
Le dieron otro helek i se lo komio. I akeos dezdichados kedaron muertos de ambre. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4407 |
desert (fr.) m. |
קינוח |
|
por desert les azia hamin dulse, lup, fideyos kon leche; de las kozas de masa: filadonia, chikur, miinas, borekitas de merendjena, kizadikas de vishna i otros apetites. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2876 |
desganar v. |
הוציא את החשק, הוציא את הלהט, הוציא את התיאבון; הגעיל, הבחיל |
|
kuando la insistensia de las kriaturas se izo tema de kada dia Mordu aprevo a dezganarlos kon el ayudo de la aritmétika. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1977 |
desgusto m. |
גועל, בחילה, מיאוס, קבס, מורת רוח |
|
El kondanado izo un djesto de dizgusto i disho a los djellates ke se lo yeven a la forka. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1077 |
deshar v. |
עזב, השאיר, נטש, זנח, הזניח; ויתר על, מסר, נכנע, נתן ל-; עזב מקום עבודה, התפטר; הוריש, ציווה, הנחיל |
|
la kulevra de tu ermana, no mos desha azer el amor. (Kalendario de kantigas) |
|
si tu me deshavas sola, non konosia l'amor (Kalendario de kantigas) |
|
I ansi el Sh. Yit. no desho ke kazara. (Hidot de Izopeto) |
|
atalde las manos i los pies i deshaldo ayi, i aparavos sovre los arvoles, i mira ke va ser de el: (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
El giyo de la famiya, mas djusto, el gizar, lo desharon a la vieja. (Sipure Sefarad) |
|
'Parese ke es rasha komo el ande kere apozar en su kaza. Deshaldo ke se veyga'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i |
|
en la Espanya akontesio un milagro grande por dar a saver la grandeza del Sh.Yit. i los milagros ke aze kon Israel ke nunka mos |
|
respondieron los djidios: senyor, en tu mano estamos, rey sos, ya puedes azer loke kieres, ama |
|
savras senyor rey ke este ombre 3 mezes dia por dia mos hue viniendo no mos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1430 |
desharse v. refl. |
נתן לעצמו, הרשה לעצמו |
|
Kon tienpo, se desho de venir de otra sivdad un mansevo muy ermozo. (Hidot de Izopeto) |
|
no pasaron unos kuantos dias, na ke el mizmo mansevo se desha de pasar por enfrente de la butika. (Sipure Sefarad) |
|
Después de media ora me meto a batir de nuevo. (Sipure Sefarad) |
|
Ma el diavlo no tuvo keazer. Por la ventana avierta se desho de entrar un bizbon i kon ravia enfinko su punchon sovre el birit de Yomtov. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1978 |
desizión f. |
החלטה |
|
Akodratelo siempre antes de tomar alguna desizion i sovre todo, kuando tienes keazer kon djente ke te amostran hanefut, ma ke te keren kitar los ojos, si les viene de la mano. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2424 |
deskalso adj. |
יחף, חלוץ נעל, ערום רגל |
|
vino akel kazalino kon el ijiko deskalso, ke merko un par de charas para si i disho ke no le estavan abastando las paras para merkar charikas i para el ijiko (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4984 |
deskaramiento m. |
חוצפה, עזות פנים, חוסר בושה |
|
El mansevo, de ver esta komida i de ver el deskaramien[t]o suyo, le disho: ''Tienes una kuchara? Ke no se komer kon la mano.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2425 |
deskargar v. |
פרק משא, הקל עול, שחרר, פטר מחובה, ירה |
|
Su grande plazer era de pasar oras enteras en el porto a mirar los peshkadores, o komo enkargan i deskargan los vapores. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
199 |
deske prep. |
מאז .., משעה ש-, מיום ש- |
|
Su padre deske la vido arresevir ya la salio: (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2877 |
deskonosido adj. |
בלתי מוכר, אלמוני |
|
lo bueno era, ke la famiya bivia en union kompleta - los viejos eran estimados, eran deskonosidas las litigas entre esfuegra i nuera (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1979 |
deskontente adj. |
בלתי מרוצה |
|
Ansi se aklaro, ke el vezir i algunos pashas deskontentes de los postos ke okupavan, le aprometieron una grande suma de paras i el titolo de bey por ke lo degoye mientres ke lo estaria arrapando. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3790 |
deskontentez f. |
אי שביעות רצון, מורת רוח, אי נעימות |
|
La vida en los vilaetes no amijuro después de la reforma. A la kontra. La deskontentez pujava i no amenguava. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
200 |
deskortezía f. |
חוסר נימוס, גסות הליכות |
|
Plazer me azesh mi padre i plaze[r] i deskortezia. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1078 |
deskuvrir v. |
גילה, הסיר הלוט, גילה לעין כל, חשף, מצא |
|
Sekretos kero deskuvrir, sekretos de mi vida, (Kalendario de kantigas) |
|
En akea ora, komo sentir el haham padre de la novia, se tomo muncho saar, ke non keria por deskuvrir su makula; Ma en su oir la amor muncha de el mansevo kon su ija, atorgo a sus palavras, (Sipure Noraot,1885) |
|
I arrefuzaron en el muncho, ma non pudieron kon el i fueron apretados por deskuvrir a el la verdad; (Sipure Noraot,1885) |
|
les disho el mansevo: le-maan a-shem estavos kayados porke no tengo lesensia de |
|
mira, no |
|
una vez ke el Dio te kijo bien ke no gostates de mi kaza nada, i por el plazer ke me izites ... te vo a |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4985 |
desnudar v. |
הפשיט, עירטל |
|
Le disho la mujer al marido: ''El ke viste de la djente, en medio de la kaye lo deznudan. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5243 |
desnudo adj. |
ערום, חשוף; חסר אמצעים |
|
i se entro el rav dientro de la foya |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1730 |
despartir v. |
הפריד, חילק, פילג; הקצה, הפיץ, שיווק |
|
I la mujer primera, la ija de el haham, kedo triste i amarga de el dia de su espartir el mansevo de serka de eya. (Sipure Noraot,1885) |
|
la ganansia la espartian kon Yako (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
201 |
despartirse v. refl. |
נפרד, נבדל, הבדיל עצמו, התפלג, התפרק (חברה) |
|
Ya s'esparte ya Silvana ya s'esparte ya se iva, (Blanka Flor) |
|
Ya s'espart' Arnaldo para su palasio, (Blanka Flor) |
|
El leon i el karnero i la vaka izieron havra ke todo lo ke ganavan de espartirse hekek ke-helek. (Hidot de Izopeto) |
|
A la demanyana, espartiendose del mandradji, le dio las grasias i torno al palasio. (Sipure Sefarad) |
|
Es djustamente por esto ke no me espartia de la kashika. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1079 |
despartisión f. |
פרידה, הפרדות; חלוקה, הפצה; התפרקות (חברה מסחרית) |
|
Te amo, m'enflamo, yoro tu despartision (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3154 |
despasensiado adj. |
חסר סבלנות, קצר רוח, מתנהג בחוסר סבלנות |
|
Le disho Djohá: ''Porké estás tan despasensiada?! Kon pasensia te va vinir la repuesta!'' (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5646 |
despedasado adj. |
קרוע, לבוש סחבות/ קרעים; מבותר, משוסע, מנותח לנתחיו |
|
espera en la puerta, el ke sale enprimero el es, i se espero en la puerta lo vido tanto |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
203 |
despertarse v. refl. |
התעורר, הקיץ; נעשה מודע לסכנה, החל לראות את האמת אחרי היותו טועה זמן רב |
|
Se sperto el vizir, vee la bolsa vazia. (Djoha ke dize) |
|
ala manyana |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
204 |
despierto adj. |
ער, נעור; זהיר, עומד על המשמר; נבון, בעל תושיה |
|
Si la topava despierta a platikar se metian. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3389 |
desplazer m. |
אי נעימות, דחיה, חוסר שביעות רצון, מורת רוח |
|
Tyuh! - disho Danailov kon dezplazer - saves alomenos ken la merkó i ande mora? (Sipure Sefarad) |
|
Ma por dezplazer la prova no reusho, la situasion del puevlo no amijuro. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2878 |
desplumado adj. |
מרוט נוצות; שנשללו ממנו נכסיו/כבודו והדרו |
|
di a ver Nisim, tu ke sos eshkolato i pratiko en los kuentos, kuanto vale una gayna desplumada? (Sipure Sefarad) |
|
Nisimiko le respondió, ke en las halas las gaynas desplumadas se venden a 2 levos el kilo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3794 |
desplumar v. |
מרט נוצות; הפשיט עירום ועריה, גזל, עשק, הוריד ממעמדו ורכושו |
|
podia estar muncho mijor si no fuera la korrupsion de los giadores, ke lo están esplumando al puevlo. (Sipure Sefarad) |
|
se alevanto ... i enpeso kon boz gritando i la yamo kon este lashon de bizayon: arura, temea, retsutsa , zona nishkahat, abasha abasho i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
205 |
despozado adj. |
ארוּס, מאורס |
|
Ke despozada la tengo kon el konde Aligorna. (Blanka Flor) |
|
Disho el manseviko ke stava despozado kon esta ija, i se la rovaron d'el, i agora la vido vistida de novia. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
206 |
despozar v. |
אירס |
|
Eya ke era de ventikuatro por despozar la tenia (Blanka Flor) |
|
Pishin despozaron. Metieron tiempo para la boda. El rav izo todos los gastes de su pecho (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
207 |
despozarse v. refl. |
התארס |
|
Davi se espozo kon una muchacha de Filibe, de muy buena famiya, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1715 |
despozorio m. |
אירוסין, ארוסים |
|
I izieron el despozorio i asetiguaron dias pokos por azer la hupa. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3385 |
despresio m. |
זלזול, בוז, שאט נפש, ביזוי |
|
si el dezventurado se metia a esplikar loke le afito, aprometiendo de tornar las paras kon su demaziado, Yako le respondía kon despresio: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
208 |
después prep. |
אחר כך, אחרי; נוסף ל- |
|
Disho Djoha: ''Bueno, esto ya paso! Veremos despues!'' (Djoha ke dize) |
|
Otro [konto], ke un ombre se arrebivio kuarenta dias despues de la muerte; (Sipure Sefarad) |
|
el sigundo, Nisimiko, vendía gazetas después de la shkola i lo ke ganava era una bagatela, (Sipure Sefarad) |
|
En akel punto no disho nada, ma el día de después lo yamó al haham i le demandó: Kualo es esto? Ke manera de djente sosh vozotros djudiós? (Kuentos, 1986) |
|
después de unos kuantos días endjuntos kon el vekil partieron para Vidin. (Sipure Sefarad) |
|
Heskiya tomo dos bokados, se repozo un poko i después le dize a la mujer: Bueno! Ya es oras de irme al kal. (Sipure Sefarad) |
|
|
|
ya keriamos malsinarlo al rey ama mos espantimos ke no avle |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
209 |
despuntar v. |
הנץ, זרח, צץ והופיע |
|
Barvika de oro tiene empesandol'a despuntar. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
210 |
destrensar v. |
התיר את הצמות, פרע שיער |
|
Topo a la reina durmiendo en kaveyos destrensados. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2249 |
desventura f. |
אסון, פורענות; מזל ביש, רוע מזל |
|
Un dia, pensando sovre la dezventura de su ermano, al riko le vino la idea de aprevar a ver si en verdad su ermano era inkapache, or ke la suerte lo persigia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3390 |
desventurado adj. |
חסר מזל, בעל מזל רע, מסכן, אומלל |
|
si el dezventurado se metia a esplikar loke le afito, aprometiendo de tornar las paras kon su demaziado, Yako le respondía kon despresio: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1716 |
detadrar v. |
עיכב, איחר |
|
Anda por paz, ma kon tenay ke non te detadres mas de un anyo (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2426 |
detener v. |
עיכב; החזיק ב-, תפס, ריסן, בלם, חסם, עצר |
|
Para riushir se aze ansina: tomas una revanada de pan i en aserkandote del halvadji la detienes kon las dos manos (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3387 |
detenerse v. refl. |
התעכב, השתהה, נעצר; התאפק, ריסן עצמו, שלט ברוחו; נמנע; בזבז זמנו; החזיק עצמו ל-, נהג בגאווה/יהירות |
|
media ora mas tadre por la butika pasó un mansevo ke también se detuvo delantre de la pinturia (Sipure Sefarad) |
|
ama entre mi me vo diziendo: ''Bohor, detente Bohor, al yidish ke esta yendo este mediko de matasanos te puede deshar sin dientes!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4987 |
determinar v. |
קבע, הגדיר |
|
Se determinaron por ijo kon diziendo ke loores al Dio ya le deshamos muncho bien, ama la ija es ni para este mundo ni para el otro. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
211 |
detrás prep. |
אחרי, מאחורי; לפי, כפי, בהתאם ל- |
|
L'echare guesos al perro ke non vos se vaya de detras. (Blanka Flor) |
|
Eya se fue de detras por ver si era luzida. (Blanka Flor) |
|
viendo ke la mi vida perdi detras de el, (Kalendario de kantigas) |
|
Hida de los ke deshan lo vaday detras de el safek. (Hidot de Izopeto) |
|
Los krios ampesaron a vinir uno detras de otro. (Sipure Sefarad) |
|
vino el rav i les kito las kadenas de todos los hahamim i se entro el rav enprimero en la nave i |
|
|
|
pregunto ayi i le disheron ke el es i ya se va para su kaza, korrio |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4776 |
devá f. |
ריבת סוכר (ריבה לבנה) |
|
Para azerse el kef por entero, enkomendó ke le traygan un dulse de devá. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3388 |
devda f. |
חוב; חובה |
|
si alguno le vinía la demanyana sin akitarse de la devda de ayer, Yako alevantava el kushín de la siya ande uzava asentarse i le dizia: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1081 |
dever m. |
חובה |
|
Dama, ansi es dever! dama, ansi es razon! (Kalendario de kantigas) |
|
Kuando torno ribi Meir en kaza, salio un bat kol i disho: ribi Meir deve de estar pronto a vidas de 'olam aba. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
A la mansevez devia ser i ermoza aun ke tenia la kara pikada de la virguela. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
213 |
dever/se v. |
היה חייב/מחוייב, חב; היה צריך |
|
Una mersed vos rogo '1 tio la kuala me devesh de achetar, (Blanka Flor) |
|
para ke sepas otra vez, kuando te se esta komiendo halva i no tienes mas de sinko paras, komo deves de azer. (Sipure Sefarad) |
|
Los rezultados no tadraron i esta fue la razón ke izo mandar vente pashas por ke tomen muestra komo deven de governar kuando serán nominados por valis. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5247 |
dezastre m. |
אסון |
|
despues ke paso tienpo penso el rasha de azer un |
|
i darsava el papa de Roma herufim i gidufim, loke le salia de la boka i despues se azia el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2881 |
dezayuno m. |
ארוחת בוקר, ארוחה |
|
a vezes traiva i algún guevo i dezayuno de los ke le davan en los aveles, kumplimientos i otros. (Sipure Sefarad) |
|
la vieja i Perla se okupavan de la kaza, aprontavan el chay para el dezayuno de la famiya i gizavan lo ke el Dio emprezento. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4411 |
dezear v. |
איחל; חשק, רצה מאוד |
|
Una noche el konsejo de famiya dezeo komer pastel afrijaldado. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1082 |
dezeo m. |
רצון, חפץ, חשק, תשוקה, שאיפה, התאוות; הדבר הנחשק; איחול |
|
En este mundo tuve un dezeo ma no lo alkansi (Kalendario de kantigas) |
|
Esta vez Haskito no se ofenso porke del djugo de su tiyo se ambezo dos kozas: la primera de ser siempre piadozo i ayudar al de enfrente, i sigundo komo kon palavra dulse la persona alkansa a reinchir su dezeo. (Sipure Sefarad) |
|
En un paiz leshano reinava un sultán mansevo, bueno de korason i piadozo, ke todo su dezeo era de ver al puevlo kontente i feliz. (Sipure Sefarad) |
|
Komo siempre, la vava estuvo pronta por azerles el dezeo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2248 |
dezeozo adj. & m. |
רוצה, חומד, חושק, משתוקק, מתאווה, נכסף; אביון |
|
Dezeozos de mereser la bolsa de dukados no faltaron. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3797 |
dezesperadamente adv. |
נואשות; אנושות |
|
Los musafires entraron. Apenas alkansaron a dar dos pasos ke el perro de la mandra se metió a ladrar dezesperadamente. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4119 |
dezesperado adj. |
מיואש, נואש; אנוש |
|
El mansevo, dezesperado, se akometió a azer kualsiker lavor, i tuvo de lavorar semana entera en mil lavores diferentes, ganando grosh sovre grosh. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
214 |
dezir v. |
אמר, הגיד, ניסח, הביע, ביטא (בכתב או בעל פה), דיקלם, פקד; היטיב עם |
|
De los sus ojos yorava i de la su boka dezia: (Blanka Flor) |
|
Dize el haham no es razon de azer bien kon el rasha. (Hidot de Izopeto) |
|
en avlas kon el marido le disho: (Sipure Sefarad) |
|
A la demanyana se alevanto ribi Meir i se fue a el bet amidrash a dizir tefila. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Disho ribi Meir: Ya resivi djuzgo de los sielos; enkomenda lo ke dishites. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Si dizía: ''u'', todos le gritavan: ''i...!'', i si dizía: ''i'', todos le gritavan: ''u...!''. (Kuentos, 1986) |
|
avía de ser de un ombre ke no pudía tenerse de dizir mintiras, porké ésta es la natura del mintirozo (Kuentos, 1986) |
|
Yomtov djemia i se retorsia komo un kulevro. No kere dicho la nochada ke la tuvieron. (Sipure Sefarad) |
|
respondieron los djidios: senyor, en tu mano estamos, rey sos, ya puedes azer loke kieres, ama deshamos avlar i |
|
i ansi izieron, ke |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4778 |
dezirse v. refl. |
נאמר, אמר לעצמו |
|
Ansina es, me dishe entre mi, agora veras de ke palo se aze la kuchara! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
215 |
dezmayarse v. refl. |
התעלף, איבד את הכרתו, נחלש; נכסף בלהט |
|
El ijo del rey ke la vido ya kayo i se dezmayo. (Blanka Flor) |
|
El ijo del rey ke estava enfrente, ya kayo i se dezmayo. (Blanka Flor) |
|
komo la reina en su lecho ya kayo i se dezmayo. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4413 |
dezmodrarse v. refl. |
התחצף, החציף פנים; התעוות |
|
I mira Donika, sovre todo te lo akavido, pursedaka no steas a dezmodrarte kon alguna palavra delantre del haham tu sinyor! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
217 |
dezmolar v. |
השחיז |
|
Fina ke yo ezmolo i el mi kochiyo. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5653 |
dezonramiento m. |
עלבון, פגיעה בכבוד |
|
i darso el papa sien mil |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
218 |
día m. |
יום, יממה |
|
I el sta gritando a la mujer: ''Ya paso el un dia! Ya paso el uno!'' (Djoha ke dize) |
|
Sikomo se aserkavan las vakansas, eya se arreselava no sea ke la kriatura ampese a azer dia i vida en el porto (Sipure Sefarad) |
|
se entiende ke okaziones komo estas no afitavan en kada día (Sipure Sefarad) |
|
el |
|
i le dio la paga 2 tantos i le pago el zahmet i ansi fue aziendo unos kuantos |
|
savras senyor rey ke este ombre 3 mezes |
|
i su padre i su madre yorando noche i |
|
un |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5252 |
diado adj. |
בלשון דיבור: במשך כל היום |
|
el dia |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4988 |
diamante m. |
יהלום; כלי לחיתוך זכוכית |
|
El mansevo va a salir loko de ver este ermozura de kal, a las mil maraviyas kada piedra de un molde de diamantes. El ehal a-kodesh esta senteyando de tanta perla i diamante (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4779 |
diavlo m. |
שטן, שד, מזיק; אדם ערום/פיקח חסר מצפון |
|
Ma el diavlo no tuvo keazer. Por la ventana avierta se desho de entrar un bizbon i kon ravia enfinko su punchon sovre el birit de Yomtov. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2673 |
diente m. |
שן |
|
A media noche vino un leon, mauyo, echo los dientes i le arranko una kostiya de el lugar, i se la komio. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
A los 70 anyos ainda estava kon sus dientes, arremendava sin entojos, lavava sus kozikas i navegava kon los krios. (Sipure Sefarad) |
|
i komo la prova, tomo de muevo el kerpeden i me travo otrun diente i este sano. (Sipure Sefarad) |
|
El me izo asentar i me demando kual era el diente hazino. Yo ke estava ni enbasho ni enalto de las dolores a tanto me ensatani, ke le dishe: Ke berber achileado sos si no puedes apartar de un diente hazino a un diente sano! (Sipure Sefarad) |
|
A la tresera vez na ke ya le afito i me kito el diente hazino, le pagi por tres dientes, ama me alevanti kontente porke sali kon mi kapricho. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1433 |
dientro prep. |
בתוך, ב- |
|
Vido dientro de la agua a solombra de la karne ke tinia en su boka. (Hidot de Izopeto) |
|
i se entro el rav |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1084 |
diez/dies num. |
עשר, עשרה |
|
Kon diez Minianim de djente kidushin vos di (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4121 |
diferensia f. |
הבדל, הפרש, שוני, פער; הבדלה, הבחנה; מחלוקת |
|
Agora ya podesh vender las aksiones ke merkatesh, porké kon la deferensia del presio entre lo ke las merkatesh i lo ke las vash a vender, ya vash a meter endjuntos una suma bastante emportante, ke vos va a permeter de kazar a vuestras tres ijas! (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2250 |
diferente adj. |
שונה, נבדל, אחר |
|
Ande el rey venian djente de diferentes lugares i le kontavan kuanta patranya ay i no ay a lo kualo el rey siempre respondia: ''i esto es posivle!'' (Sipure Sefarad) |
|
los ijikos admiravan las atraksiones del tsirk ande en interval de dos oras vían diferentes animales dresados (Sipure Sefarad) |
|
Tenia grandes ambares kon severa en diferentes portos de la Tuna i mizmo shilepes para transportar los trigos i otros sereales a la Austria i a la Djermania. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3157 |
difisil adj. & adv. |
קשה, בלתי נוח; עקשן, קשה עורף |
|
Estas parashiyot son muy komplikadas i difisiles a meldar, porké son yenas de palavras ke tienen munchas u, ke se meldan i, i munchas i, ke se meldan u. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1981 |
dilendjí (t.) m. |
קבצן, פושט יד, סועד על שולחן אחרים |
|
No faltavan dilindjis, siegos i sakates, ke asperavan a la djenerozidad i al buen korason de los pasantes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5254 |
din (ebr.) m. |
דין, חוק, צדק; פסק דין; משפט, דין תורה |
|
siendo ke eyos metieron las firmas para kitarlo de la ley muestra i de la emuna del Yeshu, su |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3158 |
dinero m. |
כסף, מטבע; הון |
|
En esto le vino una mujer, ke tenía el marido en 1'Amérika, i le rogó ke le eskriva una letra, diziéndole ke está sufriendo muncho mal de no tener dinero para mantenerse. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
197 |
dingún adj. |
אף (אחד) |
|
Pario siete ijas embras sin dingun ijo varon. (Blanka Flor) |
|
Pasó un mes, dos, no ay dinguna repuesta. Se fue la mujer a kesharse ande Djohá. (Kuentos, 1986) |
|
El mansevo, ke era i el de famiya muy rika, le respondió: Las paras no tienen dinguna valor para mí, porké mi padre tiene munchas paras!' (Kuentos, 1986) |
|
A la otra noche, komo dinguna vez, mahsus torni a media noche pasada. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4123 |
dinguno pron. ind. |
אף אחד |
|
ma sikomo no topó dinguna lavor ke le fuera bien, fue a la fin de la semana onde la madre i le demandó en sekreto - sin ke dinguno lo supiera - ke le diera una moneda de oro. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4124 |
dinyitozo adj. |
ששומר על כבודו; מאופק, מסוייג; יהיר |
|
El Sinyor de Rotschild, viendo ke el ombre era seriozo, dinyitozo i de sintimientos onestos, achetó de ayudarlo. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5255 |
Dio m. |
אלוהים, אל; דבר מה אהוב מאוד ונערץ |
|
le dieron una karta bien ordenada kon sus firmas kon buen korason i los 500 gro' en la mano i le disheron: vate en la buena ora, asegun aras, del |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1085 |
dip (t.) m. |
תחתית, קרקעית, עומק, תהום |
|
Me kitas la rida del diep, me tapas boka i ojos. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1982 |
dirito (it.) m. |
חוק, משפט, הזכות לבקש/לדרוש משהו ממישהו |
|
Uno de los djellates se konsintio i disho, ke eyos no tienen dirito de delivrar al kondanado sin orden de las autoridades. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3393 |
disinko m. |
מטבע בעל ערך פחות |
|
mira musyu Abenshoan, ami no me plaze tratar, por esto te do 200 levos i ni un disinko mas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3160 |
diskusión f. |
דיון, ויכוח, עימות |
|
Si diskutimos por el puntiko de la yod; si no deshamos repozo al ke está meldando la Tora, i no mos kedamos kayados kuando se yerra, komo podemos akseptar todas akeyas kreyensas, ke vozotros kristianos akseptásh sin diskusiones? (Kuentos, 1986) |
|
Un día ke el estava asentado en la kavané beviendo rakí, empesó una diskusión entre los ke estavan aya asentados, (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3161 |
diskutir v. |
התווכח, התפלמס, התמקח, התעמת, דן ב |
|
Si diskutimos por el puntiko de la yod; si no deshamos repozo al ke está meldando la Tora, i no mos kedamos kayados kuando se yerra, komo podemos akseptar todas akeyas kreyensas, ke vozotros kristianos akseptásh sin diskusiones? (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1983 |
dispuesto adj. |
נכון, מוכן, ערוך, פנוי, זמין, נוטה ל- |
|
Los djellates eyos mizmos, se miraron de kara en kara i kaje ke ya estavan dispuestos por akumplir la rogativa de la viejezika. (Sipure Sefarad) |
|
La ija, viendo ke el mansevo era ermozo i jantil, se amostró despuesta a tomarlo, (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1434 |
dito (it.) adv. & adj. |
באותו אופן, כנ''ל, כאמור; האמור; פלוני |
|
Se amanseo dita perra i le enpresto su chosa para ke pariera. (Hidot de Izopeto) |
|
Le disho: Si no te kreyes de mi, dita senyal tienes en tus karnes. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
de ver ver el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5257 |
diván (t.) m. |
ספה; מועצת השולטן |
|
un dia se alevanto el arur muy demanyana i se hue onde el rey al |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3394 |
diverso adj. |
שונה, נבדל |
|
kon boz en diversas variasiones, le dize a Yako: frégasela, enkáshasela, tómale la-as pa-aras! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2884 |
divertir v. |
בידר, שיעשע |
|
los ijikos mas grandes divertían a los chikos, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1984 |
divertirse v. refl. |
התבדר, השתעשע |
|
El rey se divertia de ver toda esta frenezia i se dava kuento ke eya no sinyifikava otro ke la lucha de kada uno por la existensia i la parnasa de kada dia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1985 |
djamí (t.) f. |
מסגד |
|
Sigiendo su kamino, el rey atino ke en un rinkon, alado de la djami, sovre una estera, se avia asentado un viejo de barva larga, vistido en djube, kon kauk en la kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2431 |
djamlik (t.) m. |
מחיצת זכוכית; חדר עם קיר זכוכית; גג זכוכית; חלון ראווה; מזנון |
|
Haskito kito del djamlik la makara, se la dio al kazalino i arrekojo las 30 paras, ke este era su presio. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1986 |
djellat (t.) |
תליין |
|
El kondanado izo un djesto de dizgusto i disho a los djellates ke se lo yeven a la forka. (Sipure Sefarad) |
|
Los djellates eyos mizmos, se miraron de kara en kara i kaje ke ya estavan dispuestos por akumplir la rogativa de la viejezika. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1717 |
djemido m. |
אנחה |
|
I komo oyeron boz de el ninyo i sus djemidos, salieron a su enkontro i tomaron a el ninyo, (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4784 |
djemir v. |
נאנח, התאנח |
|
Yomtov djemia i se retorsia komo un kulevro. No kere dicho la nochada ke la tuvieron. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1988 |
djenerozidad/djenerozitá |
נדיבות, נדיבות לב, רוחב לב, אצילות, חמלה, חסד, אהבת הזולת |
|
No faltavan dilindjis, siegos i sakates, ke asperavan a la djenerozidad i al buen korason de los pasantes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4989 |
djenitor m. |
הורה, אב, מוליד |
|
le demando: ''Ke tal estan sus djenitores, ke yo estuvi ande eyos i me kazaron en sus kazas kon este rey. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
219 |
djente f. |
בריות, בני אדם; קרובים, משפחה רחבה |
|
Ansi lo senti dezire i entre buena djente kontare: (Blanka Flor) |
|
Yo le ize ‘nas burikitas i se las mandi (Kalendario de kantigas) |
|
Kon diez Minianim de djente kidushin vos di (Kalendario de kantigas) |
|
Konbido a toda la djente de la sivdad para dar kidushin. (Hidot de Izopeto) |
|
kuando ya vino en la sivdad no veye sino dos o tres kazas entro en kaza le disho el baal a-bayit al moel: entre asente fin ke vienen la |
|
ya akojieron la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4127 |
djentil adj. |
אדיב, מנומס, נעים, חביב |
|
La ija, viendo ke el mansevo era ermozo i jantil, se amostró despuesta a tomarlo, (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3395 |
Djermania f. |
גרמניה |
|
Tenia grandes ambares kon severa en diferentes portos de la Tuna i mizmo shilepes para transportar los trigos i otros sereales a la Austria i a la Djermania. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
220 |
djesto m. |
מחווה, ז'סטה |
|
Nisimachi alevanto los ombros i izo un djesto komo por akodrarse i disho: (Sipure Sefarad) |
|
El kondanado izo un djesto de dizgusto i disho a los djellates ke se lo yeven a la forka. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3396 |
djevez/djeviz (t.) m. |
עץ אגוז (נגרות) |
|
perdes de dantela, kamina, espejos de kristal, byufet kon ariento servizes de portselán, meza en djeviz, pianola, ora monumental, ets. las kamas también en djeviz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
221 |
djibón/djiboy (port.) m. |
ירכית, מותניה |
|
Si es por mis pechos veyudikos debasho de mi jibol. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2675 |
djidió m. & adj. |
יהודי |
|
Pishin yamo el haham dos barraganes djidios i les disho: Toma, yeva a este ombre a la shara ande pozan los leones; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
el rey komo era enemigo a los |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4128 |
djirar v. |
חג, סבב, הסתובב; סובב; הפעיל, ניהל; הסב (המחאה, שיק, שטר); קפץ בחבל |
|
I de akel día en delantre los dos se metieron endjuntos i empesaron a djirar por el mundo, kontando konsejas. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
222 |
djoya f. |
תכשיט, עדי; אוסף תכשיטי אשה |
|
s'arovaron todas las djoyas. (Djoha ke dize) |
|
Siente djoya el son de mi gitarra, siente linda mis males kantar (Kalendario de kantigas) |
|
Hue el karnesero, vendió todo lo ke tinía en kaza, todas las djoyas de la mujer, i la merkó a la muchacha. (Kuentos, 1986) |
|
i hue la sivdad rebuelta kon muncho yoro i taanit tsibur i tefila i tsedaka a los aniyim, tanto ombre i mujeres i famiya: komo se va a deperder una |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
223 |
djuba f. |
שמלה |
|
Ande guadraras tus pechos? -Debasho del djubon sinyor (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1990 |
djubé (t.) m. |
גלימה, מעיל; חלוק בית |
|
Sigiendo su kamino, el rey atino ke en un rinkon, alado de la djami, sovre una estera, se avia asentado un viejo de barva larga, vistido en djube, kon kauk en la kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
Lo entraron delantre el rey. De rudias, este vino asta el trono, bezo la alda de la djube del sultan i le diso: (Sipure Sefarad) |
|
Fue el moso i le merko djube i anteri. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3397 |
djudería f. |
שכונת היהודים; יהדות העיר/המדינה/העולם |
|
un tiempo el eskidjilik era una de las okupasiones de munchos provatos entre la djuderia de Sofía (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3398 |
djudezmo m. |
יהדות, אמונה ומצוות היהדות, דבקות בדת היהודית; ספניולית, איספניולית, לאדינו, לשון יהודית |
|
El mansevo se ampeso a riir i en puro djudezmo le respondió: No sinyor! (Sipure Sefarad) |
|
Mamo, ke todo el tiempo lo estava observando, le dize a Yako en djudezmo: si te demanda por el presio, arepélale almenos 300 blankos. (Sipure Sefarad) |
|
despu?s, ech?ndose, dizia le Shema i una orasion en djudezmo de la kuala Haim se akodrava solo algunos biervos (Sipure Sefarad) |
|
ke a todo lugar ke vas ke te governen kon moneda i mazon; i 500 gro' te damos, i si tu korason lo tienes temerozo i apegado kon el Sh.Yit. enel |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2885 |
djudía f. |
יהודיה; עוזרת בית בשכר יומי |
|
su ermana Mazal kitava algún levo komo kumbidadera or iva a las kazas de la djente komo lavandera i djudia. (Sipure Sefarad) |
|
Un dia vino almana kon su ija ande el si[nyor] rabino i le disho: ''Si tiene gusto de tomarme por djudia por el bokado de pan i paras no kero.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3162 |
djudio m. & adj. |
יהודי |
|
Le respondió el haham: Sinyor rey, komo podemos mozotros djudiós konvertirmos al kristianizmo? (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2886 |
djugador/dera n. |
שחקן; מהמר, משחק במשחקי מזל |
|
agora ke estash alavando tanto a los paylachos i los otros djugadores en el tsirk, no es de djusto sigun ti, ke aparte de vozos los kuatro ermanos, ke vayamos a riirmos i mozos también kon tu madre? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
224 |
djugar v. |
שיחק, השתעשע, התבדר; ניגן על כלי נגינה; הימר, שיחק משחקי מזל; לגלג; נע, זע במקומו (יש לו ''שפיל'') |
|
Solo ke la djuguen djugos i al djugo de l'asidre. (Blanka Flor) |
|
ven djugaremos a los dados, el ke la gana, su mazal. (Kalendario de kantigas) |
|
ombres i mujeres pasavan la ora, kantavan, djugavan a los fildjanes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2432 |
djugo m. |
משחק, שעשוע; בדיחה, מהתלה |
|
Dale las keshas a Haim i dile, ke esta manera de djugos no se azen kon ijos de los amigos, (Sipure Sefarad) |
|
Esta vez Haskito no se ofenso porke del djugo de su tiyo se ambezo dos kozas: la primera de ser siempre piadozo i ayudar al de enfrente, i sigundo komo kon palavra dulse la persona alkansa a reinchir su dezeo. (Sipure Sefarad) |
|
jimnastas ke te azian detener el reflo mirando sus djugo perikolozo en las alturas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5905 |
djumerd/djumert (t.) adj. |
נדיב, חסיד |
|
agora por el plazer ke izites kon mi, te vo a dar las yaves kon tenay ke te tienes ke azer |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5260 |
djunta f. |
ישיבה, התכנסות, מועצה; קבוצה, חבורה; זוג, צמד; יחסי מין |
|
ke ansi lo ke te digo es ke agora lunes ke viene vamos a azer maamad i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
225 |
djunto adj. |
מחובר, מאוחד, צמוד |
|
Todos, djunto Israel se metieron a riir, ma Morducho kontuneo: (Sipure Sefarad) |
|
Se pasean tio i suvrino i djuntos van un barabar, (Blanka Flor) |
|
De esta shena, todos djunto el kavedji, ke se topo en la butika, ya se ivan a pishar de riir i entre la riza uno de los amigos le disho al chorbadji: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1991 |
djustamente adv. |
בצדק, בדיוק |
|
Djustamente esto es lo ke azia arrekojer djente detras de la prosesion, (Sipure Sefarad) |
|
La vieja le respondio, ke las muezes son freskas i por esto despues de partirlas es menester de mundar los gajikos, ke djustamente este es el vero plazer kuando uno kome muez freska. (Sipure Sefarad) |
|
Es djustamente por esto ke no me espartia de la kashika. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5261 |
djustisia f. |
צדק, יושר, הגינות |
|
el rey komo era enemigo a los djidios no le kontento las avlas i la razon ke dieron los djidios i abolto la |
|
i les amostro la plata i meldaron las kartas, estonses se ensanyo el rey i kon grande ravia mando a yamar los negidim dela sivdad i a los grandes i vinieron a la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4416 |
djusto adv. |
בדיוק |
|
El giyo de la famiya, mas djusto, el gizar, lo desharon a la vieja. (Sipure Sefarad) |
|
Kon una palavra, era djusto de akeyas viejas por las kualas el refr?n dize: Vieja en kaza -alegr?a de la kaza. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1993 |
djuzgador/dera n. |
שופט, דיין |
|
Lo ke pueden azer es de asperar kuanto media ora, asta ke alguno, korriendo, va i lo aze vinir a djuzgador ke lo djuzgo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1994 |
djuzgar v. |
שפט, דן; העריך, ביקר; גינה |
|
Lo ke pueden azer es de asperar kuanto media ora, asta ke alguno, korriendo, va i lo aze vinir a djuzgador ke lo djuzgo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2676 |
djuzgo (1) m. |
בית משפט, בית דין; משפט, דין |
|
A el otro dia, le disho el grande de la yeshiva: Perkurimos por tu djuzgo, i vimos ke kale ke te koman los leones. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Disho ribi Meir: Ya resivi djuzgo de los sielos; enkomenda lo ke dishites. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Le disho: Aspera fin ke peskuzo tu djuzgo. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
el rey komo era enemigo a los djidios no le kontento las avlas i la razon ke dieron los djidios i abolto la djustisia i demando: el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3400 |
doble adj. |
כפול |
|
a los unos los degoyava por el piskueso i de los otros ganava el dublé (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
227 |
dodje adj. |
שנים עשר, שתים עשרה |
|
Se pasean las dodje flores i entre'n medio una kondja (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
228 |
dolaí (t.) adv. & m. |
סביבה |
|
i kezo fresko ke traiyan los mandradjis del dolai (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4992 |
dolap (t.) m. |
ארון; בהשאלה: מעשה רמיה |
|
Le demando el mansevo al rey: ''Si[nyor] rey, ke es este dolab ke esta alado del ehal a-kodesh?'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3799 |
dolash (t.) m. |
שמירה, סיור שומרים; הקפה |
|
Entremientes, el mandradji kanso de la vida komo vali, ke no le dava repozo de pensar dia i noche i dar dolashes por el vilaet, (Sipure Sefarad) |
|
loke avia en eya i porke la tomava kon si kuando dava dolashes por el vilaet. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1090 |
doler v. |
חש כאב; חש יסורי מצפון, חש דאגה |
|
Porke era mi primo ermano d’el me namori (Kalendario de kantigas) |
|
El sekreto es, ke siendo yo de su cherga, ya se kuanto le duele al puevlo kuando le toman el bokado de la boka. (Sipure Sefarad) |
|
se izo de noche, metieron mezas le disheron al moel: be-havod! disho el moel ke le esta |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
229 |
dolor f. & m. |
כאב, מכאוב, ייסורים; צער |
|
Kon dolores de parir ke no las puede somportare. (Blanka Flor) |
|
En kada paso ke dava una dolor ya le tomava. (Blanka Flor) |
|
Akeya ora ya paso, dolor kedo al korason. (Kalendario de kantigas) |
|
no ay ken sepa mi dolor, ni ajenos ni parientes. (Kalendario de kantigas) |
|
Te kontare - dize Bohor, -Antiyer me estava muriendo de la dolor de un diente. No uvo remedio, kalió ke me vaya ande Memed el berberiko. (Sipure Sefarad) |
|
Kuando avrieron las puertas del ehal, kon las lagrimas en los ojos i aparada en la zará, la mujer ampeso a rogar: ''Dio piadozo! aze ansina, ke a mi Yomtov la dolor ke le pase i la unflasion ke le kede!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4787 |
doloriozo/dolorozo adj. |
כואב, כאוב; מכאיב |
|
A la demanyana, sikomo Yomtov estava kefsiz i doloriozo, la mujer se fue al kal para rogar sanasion delantre del Santo bindicho El. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
231 |
donzeya/dondzeya f. |
עלמה; אשה בעלת יופי נדיר |
|
i para ke diga la djente: ''Biva, biva esta donzeya, (Blanka Flor) |
|
Durme durme ermoza donzeya, durme durme sin ansia i dolor. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4993 |
doriel m. |
נגר, נגר בניין |
|
Terusho enkalador enkalaron la kaza. Le terusho feraguador ke adove lo ke estava derokado. Terusho doriel ke les aga ventanas boyas. En manko de sinko dias izo todo no parese sino saray del rey. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
232 |
dormir v. |
ישן, נם |
|
Komo azia la mi madre i kuando kon el rey dormia. (Blanka Flor) |
|
El patrón los asiguro ke komo mandradji ke era, ya se le topa de komer i por el dormir ke piedran kudiado, porke ya tiene bastante de kuviertas. (Sipure Sefarad) |
|
una noche se echo a |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4130 |
dota f. |
נדוניה, נדן, מוהר |
|
el padre, antes de akseptar, le demandó al mansevo: Tú keres a mi ija por su ermozura i sus buenas kalidades o pur su dota? (Kuentos, 1986) |
|
Un ombre de modestas kondisiones tinía tres ijas de kazar i estava muy preokupado, porké no savia komo darles una dota. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
233 |
dover m. |
חובה, מחוייבות, התחייבות; מחוייבות מוסרית, חוק מוסר; תפקיד, משימה; שעורי בית |
|
kada uno de los panairdjis sentia el dover de no tornar a kaza sin el tolum de sizdirma (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2889 |
dresado adj. |
מאולף |
|
los ijikos admiravan las atraksiones del tsirk ande en interval de dos oras vían diferentes animales dresados (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
234 |
dubio m. |
ספק, פקפוק, חשש |
|
No ay dubio ke anoche te afitaria alguna kavesa de kavra en lugar de kavesika de kodrero! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2437 |
duiyar (t.) v. |
הרגיש, חש, שם לב |
|
Haskito se ampeso a duiyar, ke la semanada se la esta pagango su padre i no el chorbadji... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
235 |
dukado m. |
דוקט - מטבע זהב ישן |
|
Toparesh sien dukadikos ke del mi ganado son, (Blanka Flor) |
|
Me espanto no le kaygan, no le kaygan los dukados. (Kalendario de kantigas) |
|
komo 'l dukado del saraf te tuve yo presiado. (Kalendario de kantigas) |
|
Ay konsejos ke valen vente paras, otros un grosh o diez, i ay uno ke vale un dukado entero. (Sipure Sefarad) |
|
El viejo tomo el dukado en mano, lo paso por la barva, sinyal ke estava aziendo sefte, i disho: (Sipure Sefarad) |
|
Dezeozos de mereser la bolsa de dukados no faltaron. (Sipure Sefarad) |
|
Si le dize ''i esto es posivle'', deve de inchirle las dos tinajas kon dukados; si dize ke lo ke kont? ''es imposivle'' arishka de pasar solo kon la bolsa ke tuvo aprometido. (Sipure Sefarad) |
|
de ver ver el dito ke se toparon en grande tsaar ke a la manyana tenia de ser la angustia, en akeya ora yamo el rav ribi Yosef Shraga z''l a el karselero i le rogo mucho kon darle |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1096 |
dulse adj. & adv. |
מתוק, ערב; רך, טוב, רחום, נעים; תה''פ: ברכות, במתיקות |
|
te kito morena i dulse amasada kon la miel. (Kalendario de kantigas) |
|
Esta vez Haskito no se ofenso porke del djugo de su tiyo se ambezo dos kozas: la primera de ser siempre piadozo i ayudar al de enfrente, i sigundo komo kon palavra dulse la persona alkansa a reinchir su dezeo. (Sipure Sefarad) |
|
por desert les azia hamin dulse, lup, fideyos kon leche; de las kozas de masa: filadonia, chikur, miinas, borekitas de merendjena, kizadikas de vishna i otros apetites. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4788 |
dulse m. |
ריבה, קונפיטורה, מרקחת |
|
Para azerse el kef por entero, enkomendó ke le traygan un dulse de devá. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2436 |
dulsura f. |
ריבה, מרקחת; ממתקים, דברי מתיקה; מתיקות |
|
Komo tio amistozo ke era, le merkava dulsuras, lo ambezava a kortar tasmas, ke bata kon la mushta las kusturas de las charas, ke las kite del kalup, ke adjuste los pares, ke se ambeze tambien i a vender. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4419 |
dunya (t.) f. |
אשה בעלת יופי יוצא דופן |
|
No sea ke sos la dunya gyuzeli or ija de Partam pasha! Mair es de famiya rika i no es de echar aporaya |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
236 |
durmiendo adj. |
ישן, רדום, ישנוני; אפאטי, אדיש, מגושם, מסורבל |
|
Topo a la reina durmiendo en kaveyos destrensados. (Blanka Flor) |
|
Si la topava durmiendo la kovijava i se iva, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4994 |
duro m. |
מטבע ספרדי קדום |
|
'Este si[nyor] Yihya tiene sesh ijas de kazar. Ken kere tomar de eyas, i yo le ago anshugar i le do terezientos duros de kontante.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Le disho a la mujer: ''Ke es esta lokura mia? No abasta ke mos esta manteniendo, i tambien ke tomi d'el dies duros? Esto no kere el Dio! Dake las paras aki!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Le disho el mansevo: ''Kuanto ganas kada dia?'' Disho Yihya: ''Un dia sesh duros, un dia nada.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2890 |
dusheme (t.) m. |
רצפת עץ, פרקט; קומה; ארון |
|
kuando azia luvia, las mujeres metían tendjeres para arrekojer la agua no sea se empapen las chergas del dyusheme (Sipure Sefarad) |
|
ma, para trokar el dyusheme pudrido, para trestejar o pasar sigundo par de ventanas tan menesterozas en los frios del invierno no se podia azer ni kestion, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1997 |
echa f. |
פעולה, מעשה, פֹּעַל, ביצוע; עסק, עניין |
|
Ke te paresio, ke yo no se nada! - disho el - arrepozate i kontame kon kalma todo lo ke saves sovre la echa ke estavas por azer! (Sipure Sefarad) |
|
siendo le plazio de ver un ombre derechero, onesto i intelijente, dechizo de nominarlo por vali para ver si sus echas van a responder a sus palavras, (Sipure Sefarad) |
|
El uno se alavava de sus echas i el otro no kedava atrás. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1437 |
echado adj. |
גולה, מגורש, מורחק, מוחרם, מנודה; שוכב, שכוב |
|
Se hue ande otra perra ke estava echada en su chosa. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
238 |
echar v. |
זרק, השליך, הטיל; ירה; דחה מ-; השכיב; גרש, גרש אשה; הפעיל |
|
Ke echa mansanas de amores el envierno i el enverano. (Blanka Flor) |
|
Pregon echo el buen rey por la sivdad de Arago[n]: (Blanka Flor) |
|
Komo vido el ombre esto kijo echarlo de kaza i el kulevro no keria salir de kaza. (Hidot de Izopeto) |
|
No puedia englutirlo ni echarlo por la boka. (Hidot de Izopeto) |
|
Yevo muncho zahmet asta ke lo echo de kaza. (Hidot de Izopeto) |
|
A media noche vino un leon, mauyo, echo los dientes i le arranko una kostiya de el lugar, i se la komio. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
por esto vini delantre de el, ke todo lo ke me va a dezir, murir o bivir, propio si me echas a los leones, arresivo yo sovre mi. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Tomó un anvelop i el adereso lo izo kon puntos mas godros. ''E,'' le disho, ''va, mete un pul i échala a la posta!'' (Kuentos, 1986) |
|
Danailov se aserko por ver si la pinturia yevava firma i el anyo en el kual fue echa, después se alesho i la kedo mirando kon los ojos medio serrados, (Sipure Sefarad) |
|
Mamo lo atino i echo un grito de sorpreza: Mira, mira Yako! Naldo el mansevo de la pinturia de Gogumagogu. (Sipure Sefarad) |
|
El patrón le echo dos gritos i se fue a kalmarlo: ''Ke es esta ravia, al rey lo tienes enfrente eske? De, kálmate, ke ya los espantates a mis musafires!'' (Sipure Sefarad) |
|
I esta vez tomó el padre la moneda i la echó por la ventana, diziendo: Tráeme otra moneda, porké ni ésta no la ganates tú! (Kuentos, 1986) |
|
No sea ke sos la dunya gyuzeli or ija de Partam pasha! Mair es de famiya rika i no es de echar aporaya |
|
Savesh loke Rahelu, dameme sinko paras para echar azeite al kal. (Sipure Sefarad) |
|
El ijo izo una kasha kon yave i la serro i le dio la yave al padre, i todo lo ke vendia lo echava al tefter. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i se entro el rav dientro de la foya deznudo i tomaron el kantaro de agua i se lo |
|
luego los djidios resivieron taanit i se vistieron de sako i |
|
un anyo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
240 |
echarse v. refl. |
שכב, שכב לישון; הטיל עצמו, החל |
|
Tomaron todas las djoyas i se fueron, se echaron a los piezes de Djoha, (Djoha ke dize) |
|
ke por salvar a su amor se echo eya a la tormenta. (Blanka Flor) |
|
Echo akel pedaso de la boka i se echo a la agua para tomar el otro pedaso ke era mas grande. (Hidot de Izopeto) |
|
i de su grande borraches no supo ni kuando se echo ni kuando se alevanto, i paso la ora kon eya noche entera. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Le espandio la kama i se echo, i eya tamien se le echo alado fin la manyana; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
despu?s, ech?ndose, dizia le Shema i una orasion en djudezmo de la kuala Haim se akodrava solo algunos biervos (Sipure Sefarad) |
|
La povereta de la mujer se echo a los pies del mansevo arrogandole ke aga por kavod del Dio i ke se vaiga antes ke venga el rasha del marido i ke lo mate. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
un dia se hue onde el rav dela sivdad i |
|
una noche |
|
se izo de noche, metieron mezas le disheron al moel: be-havod! disho el moel ke le esta degueliendo la kavesa i no kere komer i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4682 |
echerio m. |
עסק, סחר |
|
E komo? - le dize Rahelu -ande kedo el echerio de oy, ande kedaron las ganansias de Kamondo? (Sipure Sefarad) |
|
No demandes Rahelu, el echerio de oy. Me vinieron un bilyuk de mushteris, ke no me di a mano de vender. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
242 |
echiko m. |
עסק זעיר |
|
I yo, komo vees, ya me vo manteniendo siempre kon echikos en pies. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1097 |
echizado adj. |
מכושף, אחוז דיבוק |
|
Kondja mia, kondja mia, chichek de mi kavesa, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1098 |
echizo m. |
כישוף, קסם, מקסם |
|
Yo no m'espanto del amor, ni menos de echizos, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
243 |
echo m. |
עבודה, עסק, משלח יד, עיסוק, מסחר, התעסקות, עניין, מעשה |
|
si ainda esta lavorando, o ya se travo del echo. (Sipure Sefarad) |
|
Kon el kontado ke va tomar kere anchear el echo. (Sipure Sefarad) |
|
komo de uzo el rey se intereso por la famiya del mandradji por el echo, si se esta manteniendo i si esta kontente de su pozision. (Sipure Sefarad) |
|
De los otros echos de kaza se okupavan Liza i su ermana mas chika Djoya. Haim yevava el gaste. (Sipure Sefarad) |
|
Afitava dias de echo flako, ma las semanas antes de las fiestas no se dava a mano. (Sipure Sefarad) |
|
Un dia kuando eskapo el mansevo su echo, vino ande el rav i le bezo la mano (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i desharon ayi las kadenas; i los otros ke estavan aprezados ayi vieron todo el |
|
ke ansi lo ke te digo es ke agora lunes ke viene vamos a azer maamad i adjunta por los |
|
le vino Eliya'hu 'ha-Navi z''l i le disho: Ribi, ya se resivio su tefila i la tefila del tsibur delantre del Sh.Yit. i se avlo por este |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1442 |
ed (ebr.) m. |
עד |
|
Hida de el perro ke trusho edim falsos sovre el karnero. (Hidot de Izopeto) |
|
Le respondio el karnero diziendo: Mintira! No tomi nada. Disho el perro: Tengo edim. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1099 |
edad f. |
גיל |
|
De edad de kinze anyos empesi azer l'amor, (Kalendario de kantigas) |
|
Haskito era elevo de kuatrena klasa, ijiko bivo i komo todos los de su edad muy kuriozo. (Sipure Sefarad) |
|
avía un ombre muy riko, ke tinía una ija regalada muy ermoza i en edá de kazar. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1444 |
edut (ebr.) m. |
עדות, אישור |
|
Hue i trusho a sus haverim los falsos dieron edut delantre el lovo i lo hue mehayev el lovo a el karnero ke page el pan. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4134 |
efekto m. |
תוצאה, השפעה, אפקט |
|
Entre tiempos el fato ke el amigo de Rotschild avía merkado tantas aksiones izo su efeto sovre los adjentes de la Bursa, i el presio de akeyas aksiones suvió a las estreas. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2439 |
efendi (t.) m. |
אדון (תואר תורכי) |
|
kon boz de rogativa le dizes: ''Halvadji efendi, te rogo, metemi en esta revanada por sinko paras de halva!'' (Sipure Sefarad) |
|
Sultán efendi, el Dio ke te ayege a ver todo lo bueno ke keres ver en tu puevlo! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4790 |
ehal (ebr.) m. |
ארון הקודש, היכל |
|
Kuando avrieron las puertas del ehal, kon las lagrimas en los ojos i aparada en la zará, la mujer ampeso a rogar: ''Dio piadozo! aze ansina, ke a mi Yomtov la dolor ke le pase i la unflasion ke le kede!'' (Sipure Sefarad) |
|
Alado del ehal ay un galgal ke kada punto se aze de un molde, kuando se aze de oro, kuando se aze de perla, kuando se aze maden. Korto es ke kada ora se aze de un molde. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
El mansevo va a salir loko de ver este ermozura de kal, a las mil maraviyas kada piedra de un molde de diamantes. El ehal a-kodesh esta senteyando de tanta perla i diamante (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Le demando el mansevo al rey: ''Si[nyor] rey, ke es este dolab ke esta alado del ehal a-kodesh?'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
luego los djidios resivieron taanit i se vistieron de sako i echaron seniza en los |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1718 |
ek prop. |
הינה |
|
I vido ke, ek, sus karas komo figura de beema, i se estremesio el novio i se aturvo (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1998 |
eksplodar (it.) v. |
פוצץ |
|
El berber subito se temblo, la ust(u)ra le kayo de la mano, se tapo los ojos i eksplodo en un yoro amargo, rogando al rey ke no lo mate. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2254 |
ekspresión f. |
הבעה, ביטוי, מבע, ניב |
|
Treser [konto], ke ay un peshkado ke se puede englutir un vapor entero, i diferentes otras vanidades a las kualas el rey se divertia de responder kon su ekspresion de siempre. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2440 |
elevo (fr.) m. |
תלמיד |
|
Haskito era elevo de kuatrena klasa, ijiko bivo i komo todos los de su edad muy kuriozo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
245 |
elguenga/eluenga f. |
לשון |
|
Maldiziendo va la elguenga i maldiziendo sin razo[n] (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4423 |
elmuera f. |
כלה, אשת הבן |
|
Todos los de kaza i del vizindado la kerian bien i mizmo su elmuera, ke la yamava ''mana'' de boka yena porke era buena de korason, alegre i grande nekochera. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2892 |
embaraso m. |
מכשול, מעצור; גרוטאה; מבוכה |
|
en el kurtijo de la una parte estava el sayvant para la lenya i otros embarasos (Sipure Sefarad) |
|
esta djente kitava su existensia arrodeando las kazas en búshkeda de kozas viejas por las kualas pagavan presios simbólikos a djente ke kerian dezbarasarsen de embarasos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2893 |
embeveser v. |
שעשע, בידח |
|
la Rebekita, malgrado sus 6 anyos, tenia kudio de sus ermanikas, las embevesia kantándoles ''la turika, la tora'' i otras, siempre ke ampesaran a azer traviesuras o se metieran a yorar (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2894 |
embevesimiento m. |
שעשוש, בידור |
|
ma la vida moderna trusho otros embevesimientos: los ijikos ampesaron a preferar el sinema, aydear velosiped i sovre todo ir al tsirk, (Sipure Sefarad) |
|
embevisimientos atados kon gastes, ke no kada famiya podía permeterse, índemas las sovrekargadas de afijamiento. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3164 |
embiar v. |
שלח, שיגר |
|
le está arrogando al marido ke le embíe un poko de dinero, para pueder mantenerse i no ir a demandar buendades de la djente o de la komunidad. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1720 |
embolvido adj. |
שקוע ב-, שקוע עמוק (בעבודה); מסובך; מודאג |
|
I la trusheron kon sus karas kovijadas i embolvida en un manto grande a ke se le kovijara su puerpo entero. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2683 |
emborrachar v. |
שיכר, ביסם |
|
le enborracho fin ke se depedrio de estos mundos. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
246 |
embra f. |
נקבה |
|
Pario siete ijas embras sin dingun ijo varon. (Blanka Flor) |
|
Esta ke vensio la gerra, embra es i no varon! (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3404 |
embrineado adj. |
מוקסם |
|
Yako i Mamo kedaron embrineados de todo lo ke vieron: en el salón kanapés i fotoyes en kilifes para ke no se estruya la damaska (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1445 |
emburujar v. |
פיתל, עיקם; עיוות את הדברים, דיבר בצורה מבולבלת; עטף, ציפה, ארז; רימה; הכזיב; גרם ריב ומדון |
|
Se apiado sovre el i lo tomo i lo enbrujo kon su vistido i lo yevo a kaza asta ke se arrekaento. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3405 |
embutido adj. |
מפוטם, גדוש, רווה, רווי; מי שהחדירו בו רעיונות מסויימים |
|
tenia su butika en el sentro de Bitpazar, ke siempre estava embutida de vistimienta, kalsado, atuendos de kuzina, mezas, siyas, asta mobilias (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
248 |
emen (t.) adv. |
בקושי, זה אך, מיד |
|
Tomo una selanikliya, ke sigun la ultima letra ya sta emen-emen para parir (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
249 |
empanyar v. |
הדהה, הכהה, העמים |
|
Ande guadraras tus karas? -Me las empanya el sol. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2896 |
empapar v. |
מילא על גדותיו, הספיג במים |
|
kuando azia luvia, las mujeres metían tendjeres para arrekojer la agua no sea se empapen las chergas del dyusheme (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1446 |
empero/emperó conj. |
אבל, אולם, ברם |
|
Enpero dito mansevo era ladron. (Hidot de Izopeto) |
|
respondieron todos los de la yeshiva i disheron: Si[nyor] de el mundo en tu mano esta el poder i la eskapadura, |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
250 |
empesar m. |
התחלה |
|
La mujer ampeso a yorar! Yoros! Yoros! Yoros! (Djoha ke dize) |
|
empesó a azer presiones sovre el haham, para ke se konverta. (Kuentos, 1986) |
|
Djohá, komo se akodró lo kontenido de la letra de la mujer al marido, empesó a inventar repuestas a lo ke eya le avía demandado de eskrivilde al marido, (Kuentos, 1986) |
|
Ampesaron a naserles inyetos i inyetas i a vezes, se azia menester de dar saltikos oy ande una, amanyana ande otro, (Sipure Sefarad) |
|
Los krios ampesaron a vinir uno detras de otro. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1447 |
empesar v. |
התחיל, החל, פתח |
|
Despues ke ya se rekaento bien enpeso a echar sam 'ha-mavet en kaza. (Hidot de Izopeto) |
|
la Rebekita, malgrado sus 6 anyos, tenia kudio de sus ermanikas, las embevesia kantándoles ''la turika, la tora'' i otras, siempre ke ampesaran a azer traviesuras o se metieran a yorar (Sipure Sefarad) |
|
El karnesero tinía dos ijos, i el i los ijos empesaron a ganar munchas paras. (Kuentos, 1986) |
|
Un día ke el estava asentado en la kavané beviendo rakí, empesó una diskusión entre los ke estavan aya asentados, (Kuentos, 1986) |
|
Ampesi a batir a la puerta. De ariento ni haber. (Sipure Sefarad) |
|
el mansevo se hue a kaza, asegun lo vieron el padre i la madre |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2441 |
empesarse v. refl. |
התחיל |
|
Haskito se ampeso a dulyar, ke la semanada se la esta pagango su padre i no el chorbadji... (Sipure Sefarad) |
|
El mansevo se ampeso a riir i en puro djudezmo le respondió: No sinyor! (Sipure Sefarad) |
|
ya se enpeso aparejar muncho i bueno, ama no estan deshando mitsva atras ke no estan aziendo. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2442 |
empiegar (it.) v. |
העסיק עובד |
|
I el padre lo empiego ande Haim el galanteristo tomando sovre si el pago de la semanada. (Sipure Sefarad) |
|
Lo mijor de todo es de empiegarlo mientres las vakansas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4685 |
emplear/eyar v. |
השתמש ב-; העסיק; רכש |
|
Heskiya era uno de los toptandjis de Pazardjic. Le vinian mushteris i de la sivdad i de los kazales para emplear filados, basmas, yensos, chemberes de kavesa i todo modo de manifaktura. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3407 |
empleo/empleyo m. |
שימוש; קניה, רכישה |
|
la demanyana, a kada uno de eyos les kontava las paras ke se les azia de menester sigun los empleos previstos, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2255 |
emprestado adj. |
מולווה, מושאל |
|
Sinyor rey, para la gerra kon el enemigo, tu papu tomo emprestado de mi papu dos tinajas yenas de oro. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1448 |
emprestar v. |
הלווה; השאיל |
|
Ande savresh ke ay un mashal ke le demando el perro de el karnero un pan ke le enpreste (Hidot de Izopeto) |
|
Le arrogo ke le enprestara su chosa para parir. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2256 |
empréstimo m. |
הלוואה, מלווה; השאלה |
|
A la ora de su muerte, el mos desho de sava ke tengamos kudio de arrekavdar este emprestimo, (Sipure Sefarad) |
|
se entiende, pensava el, ke lo mijor de todo seria de tomar un emprestimo de la Geula (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2688 |
emprezentar v. |
הגיש; נתן במתנה; מחל |
|
Disho: Si vos eskucho, el Dio no me enprezenta mis pekados nunka, segun esta dicho: ''Enkuvrien su pekado, no prosperara''. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Le disheron: Esto fue un yerro, i el Dio ya te lo enprezenta; no lo kites de boka, ke te traes basheza kon las manos. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
la vieja i Perla se okupavan de la kaza, aprontavan el chay para el dezayuno de la famiya i gizavan lo ke el Dio emprezento. (Sipure Sefarad) |
|
El mandradji aparejo la meza i los kombido ke koman lo ke el Dio emprezento. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5271 |
emprimero adv. |
בתחילה, ראשית כל |
|
vino el rav i les kito las kadenas de todos los hahamim i se entro el rav |
|
espera en la puerta, el ke sale |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
251 |
empusho m. |
דחיפה, דחיקה, הדיפה |
|
Kon dolores de parir ke no las puede somportare. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5272 |
emuná (ebr.) f. |
אמונה, אמון |
|
siendo ke eyos metieron las firmas para kitarlo de la ley muestra i de la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4792 |
enalto adv. |
בגובה, לגובה |
|
El me izo asentar i me demando kual era el diente hazino. Yo ke estava ni enbasho ni enalto de las dolores a tanto me ensatani, ke le dishe: Ke berber achileado sos si no puedes apartar de un diente hazino a un diente sano! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
252 |
enamorar v. |
תינה אהבים, חיזר אחרי |
|
Disho la kondja a las flores: ''oy es dia de enamorar''. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
253 |
enamorarse v. refl. |
התאהב; העריץ, הוקסם ממישהו |
|
Un kavayero Andarleto ke de mi se enamorara. (Blanka Flor) |
|
me la dio un manseviko ke de mi s'enamoro. (Kalendario de kantigas) |
|
Yo m'enamori de noche, el lunar m'enganyo (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
254 |
enbasho adv. |
למטה, על הארץ, על הרצפה |
|
En esto sta viendo ke le sta arelumbrando koza d'en basho. (Djoha ke dize) |
|
Avia indrizes en basho, i las monedas stuvieron yendosen en las indrizes, (Djoha ke dize) |
|
lo ke ganava Mamo presto lo dava enbasho para tapar los gastes de su famiya kon sesh krios i kere no kere, era ovligado de abokar kavesa i darle a Yako su parte. (Sipure Sefarad) |
|
El me izo asentar i me demando kual era el diente hazino. Yo ke estava ni enbasho ni enalto de las dolores a tanto me ensatani, ke le dishe: Ke berber achileado sos si no puedes apartar de un diente hazino a un diente sano! (Sipure Sefarad) |
|
Buen djudio, el marafet es de vender kon la para enbasho i no de inchir tefter! Si ansina kamina ya la kita para pishar! (Sipure Sefarad) |
|
un dia se hue onde el rav dela sivdad i se le echo a sus pies i yoro i se aharvo i se arrasto |
|
les disho el rav a los haverim: azeme una rodancha |
|
le trusheron la gaina i la degoyo i la echo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4426 |
enchantado adj. |
אפוי למחצה, לא נאפה דיו; מאובן |
|
Amasava i amasava, la masa le kedava komo enchantada, echava mas arina i mas agua, ma la masa en lugar de arrekojerse, se le azia komo una kyolche! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2684 |
endechar/endichar v. |
קונן, נשא קינה |
|
si lo komen, trayeme los guesos i los endecheramos, siendo ke este ya resivio djuzgo de arriva. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
256 |
endelantre/endelante adv. |
ואילך |
|
el Dio ke la guadre por endelantre. (Sipure Sefarad) |
|
ma, sikomo me se vesh djente simpátika vos puedo dar un konsejo: si por endelantre vos afita alguna pinturia, antes de venderla yamame i yo vos diré si es rala i valutoza o no. (Sipure Sefarad) |
|
i de akel dia |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5909 |
endenyar/endenyarse v./v. refl. |
הואיל, נאות, נענה |
|
le disho baal a-bayit ... : una maraviya vidi ke te entri en mis trezoros i no |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
257 |
endevinar v. |
ניחש, הגיד עתידות, התנבא |
|
Los tres ladrones uyeron ke Djoha es faldji, i ke al vizir le endivino, (Djoha ke dize) |
|
'Ue! Ya m'endivino!'' disho. (Djoha ke dize) |
|
Komo puede ser, este ke no vale nada ke endivine todo esto? (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1450 |
endjentrar v. |
עיבר, הוליד, חולל |
|
Porke el solo siendo rekaenta a la tierra i la rekema i la seka kuanto mas si se kaza i endjentra ijos i ijas ke sierto ke ateman el mundo. (Hidot de Izopeto) |
|
Sierto ke los ijos ke tiene ke endjentrar este mansevo seran ladrones komo el padre ke (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5664 |
endjoyado adj. |
מכוסה בתכשיטים |
|
bene uvene, alevanto los ojos ... vido en la pared una tsura de mujer muy |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
260 |
endjuntos adv. |
ביחד |
|
lo tomo kon si al echo i agora lo desho ke arodee la butika endjuntos kon Davi su ijo. (Sipure Sefarad) |
|
Haskito atino, ke tres semanas de sira, viernes la tadre venia su padre i tratenyendose kon el chorbadji, komo ke le metia algo en la mano. Despues de esto el chorbadji le dava la semanada de tres groshes, i Haskito endjunto kon su padre se tornava a kaza. (Sipure Sefarad) |
|
al vekil le dishe ke vo avlar kon ti i si vas de akordo, podemos ir endjuntos a Vidin i azer el trato en el lugar. (Sipure Sefarad) |
|
después de unos kuantos días endjuntos kon el vekil partieron para Vidin. (Sipure Sefarad) |
|
a la fin de la semana riushó a meter endjuntos una lira de oro! (Kuentos, 1986) |
|
I de akel día en delantre los dos se metieron endjuntos i empesaron a djirar por el mundo, kontando konsejas. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1721 |
endureserse v. refl. |
התקשה, התחזק, התקשח, נעשה נוקשה |
|
I akaesio ke akel dia se enduresieron los talmidim en el inyan de la alaha i non pudieron por entender la 'havana, (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1102 |
enemigo m. |
אויב |
|
y el konmigo no es amigo, ke es enemigo, (Kalendario de kantigas) |
|
Sinyor rey, para la gerra kon el enemigo, tu papu tomo emprestado de mi papu dos tinajas yenas de oro. (Sipure Sefarad) |
|
a la manyana vino el rey kon toda la ulema a la prizion; disho el rey al karselero: kita a estos |
|
les disho el rey: veni aki |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1103 |
enfechizar v. |
כישף |
|
Una redoma te vo mandar, bivienda enfechisada, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
261 |
enfinkar v. |
נעץ, סימרר |
|
La ninya kon su malisia se lo enfinko n'el be[l]. (Blanka Flor) |
|
Ma el diavlo no tuvo keazer. Por la ventana avierta se desho de entrar un bizbon i kon ravia enfinko su punchon sovre el birit de Yomtov. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1104 |
enflamarse v. refl. |
התלקח, בער מחום; התלהט, התלהב |
|
Te amo m'enflamo, yo por ti siempre ya yoro. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5277 |
enforkado adj. |
תלוי, מוקע |
|
respondieron los galahim i disheron: senyor rey, no entres en sangre de munchos sino siete firmas de rabanim ke ay en la karta, eyos meresen |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1999 |
enforkar v. |
תלה, הוקיע |
|
Kontan mizmo, ke en un paiz leshano uzavan enforkar a akeyos haraganes prononsados, ke ni el amenazo de muerte no era bastante para azerlos abokar kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
No kere dicho ke el vezir i los pashas fueron devista arrestados i una semana mas tadre enforkados publikamente. (Sipure Sefarad) |
|
siendo ke eyos metieron las firmas para kitarlo de la ley muestra i de la emuna del Yeshu, su din es de kitarlos a eyos del mundo kon esta muerte ke le izieron i lo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
262 |
enfrente adv. |
ממול, מול, נוכח; נגד |
|
El ijo del rey ke estava enfrente, ya kayo i se dezmayo. (Blanka Flor) |
|
Esta montanya d'enfrente s'asiende i va kemando, (Kalendario de kantigas) |
|
vidi una ija muy ermoza enfrente de mi. (Kalendario de kantigas) |
|
Esta vez Haskito no se ofenso porke del djugo de su tiyo se ambezo dos kozas: la primera de ser siempre piadozo i ayudar al de enfrente, i sigundo komo kon palavra dulse la persona alkansa a reinchir su dezeo. (Sipure Sefarad) |
|
Un dia, keriendolo aprevar asta ande le va la sevara, el tio lo mando and'el arnaut de enfrente, ke le merke por sinko paras de halva. (Sipure Sefarad) |
|
no pasaron unos kuantos dias, na ke el mizmo mansevo se desha de pasar por enfrente de la butika. (Sipure Sefarad) |
|
Al kayer de la noche de enfrente vieron briyar una luzezika enmedio'el kampo. (Sipure Sefarad) |
|
el resto ke pagen kenas de los 500 gro' ke le dieron, |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5280 |
enganchado adj. |
מעוקל; ערמומי, זדוני; לכוד/תפוס בוו |
|
de todos los modos mozotros salimos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1107 |
enganyar v. |
הטעה, רימה, הונה, הוליך שולל; סחט (הוציא כסף במרמה) |
|
Yo m'enamori de noche, el lunar m'enganyo (Kalendario de kantigas) |
|
El mansevo, viendo ke el ombre era muy entelijente i no lo pudía enganyar, se demandó komo avía entendido ke el no avía ganado la moneda. Bushkó, bushkó lavor, i no topándola, fue ande un tío i le demandó por plazer ke le diera una lavor por una semana. El tío lo tomó en su echo, i a la fin de la semana le dio una moneda de oro, komo paga de su lavor (malgrado ke el mansevo estuvo batal la semana entera). (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5281 |
enganyarse v. refl. |
רימה עצמו, השלה עצמו |
|
tanto yoro i esklamoasta ke |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1452 |
englutir v. |
בלע, גמא, גמע |
|
No puedia englutirlo ni echarlo por la boka. (Hidot de Izopeto) |
|
Treser [konto], ke ay un peshkado ke se puede englutir un vapor entero, i diferentes otras vanidades a las kualas el rey se divertia de responder kon su ekspresion de siempre. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5665 |
engodrar v. |
פיטם |
|
la kero degoyar kon mi mano i gizarla a mi veluntad i komerla i |
|
ya manka por el echo 3 dias i era min'hag ke lo traiyan 3 dias antes i le davan a komer i a bever por |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1108 |
engrandeser v. |
גדל, שגשג, צמח; גידל(ילד); הגדיל, הרחיב, הרבה, העצים, הפריז, הגזים; גרם שגשוג |
|
yo lo kresi i lo engrandesi, otros s'estan gozando. (Kalendario de kantigas) |
|
Si estos eran muestros ijos, denpues ke tanto penimos i los engerandesimos i los kazimos al kavo mos desharon i se fueron. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1453 |
engrandeserse v. refl. |
התרחב, התפשט; גדל (עברו עליו שנות ילדותו ב-) |
|
Despues de tienpo ke ya se engrandesieron los perrikos hue a demandarle su chosa (Hidot de Izopeto) |
|
I fue H' kon el moso i se engrandesio i lo bendisho, (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5005 |
enkalador/dera m. |
סייד, טייח |
|
Terusho enkalador enkalaron la kaza. Le terusho feraguador ke adove lo ke estava derokado. Terusho doriel ke les aga ventanas boyas. En manko de sinko dias izo todo no parese sino saray del rey. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2001 |
enkaminar v. |
הוביל, הוליך, הדריך, הפנה, הוליך בדרך הנכונה |
|
Aki ay algun yerro, o estuvo mal giado, o no uvo ken ke lo enkamine a regla del mundo. (Sipure Sefarad) |
|
Le disho tambien, ke entre el partir de las muezes i el mundar de los gajos, eya lo va star enkaminando en ke manera ke se giye para reushir en la vida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5282 |
enkampado adj. |
שנפל בפח, לכוד בפח |
|
de todos los modos mozotros salimos enganchados i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3809 |
enkantado adj. |
מוקסם, מכושף; נדהם, המום; משותק מרוב הפתעה |
|
kuando me yamaron para azerme vali, yo kedi enkantado. (Sipure Sefarad) |
|
La vieja kede enkantada: Adio, Liza! Ven ke veas ke kilipur de arina me merko tu Haim! Este boy de mujer ya me ize, ainda esto por ver esta maraviya! (Sipure Sefarad) |
|
lo kito de akeya kaza, lo entro en otra kaza yena de yaves; el moel de ver las yaves kedo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5283 |
enkantarse v. refl. |
נדהם, התבלבל, איבד ראשו |
|
i desharon ayi las kadenas; i los otros ke estavan aprezados ayi vieron todo el echo i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2259 |
enkargado adj. |
טעון, עמוס; נושא משרה/שליחות |
|
Un dia, delantre del palasio se apara un djidio endjuntos kon un hamal ke stava enkargado kon dos tinajas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2447 |
enkargar v. |
הטעין, העמיס (על אוניה, כלי רכב); הטיל עול/שליחות/משימה |
|
Su grande plazer era de pasar oras enteras en el porto a mirar los peshkadores, o komo enkargan i deskargan los vapores. (Sipure Sefarad) |
|
Uno enkargo al mansevo i uno enkargo al moso i sus ropas i se bolaron. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3413 |
enkargarse v. refl. |
העמיס על עצמו; לקח עליו עול, לקח אחריות; שתהבצורה מופרזת (אירונ.) |
|
lo todo se enkargo en dos vagones i se trusho a Sofia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1454 |
enkashar v. |
הכניס, החדיר, תחב, תקע, נעץ, טמן; המוני: הונה, ''זיין'', ''הכניס לו'' |
|
Avio la boka el leon i enkasho la haya la kavesa asta el garon i le kito el gueso. (Hidot de Izopeto) |
|
salió, ke el ke vo la fregó i enkashó fui yo, porke so del ufisio i ya se el kilipur ke tomi por 215 levos (Sipure Sefarad) |
|
kon boz en diversas variasiones, le dize a Yako: frégasela, enkáshasela, tómale la-as pa-aras! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3416 |
enkasharse v. refl. |
נכנס, הכניס/השקיע עצמו, השתקע, נטמן, נדחק, תקע עצמו למקום שאינו רצוי בו; התכווץ, השתוחח; חדר, הסתנן |
|
te akodras lo ke te estava diziendo en kantando tu amigo? - ''Fregasela, enkáshasela, tómale las paras!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2900 |
enklavar v. |
מיסמר, תקע מסמר, נעץ; הכניס ל- |
|
sovre todo, las bufonerías de los paylachos kon karas untadas, ke se enklavavan chakitones i davan taklás entre las rizas del publiko. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2003 |
enkomendar v. |
ציווה, פקד, הורה; יעץ, המליץ; הזמין (בגד, נעלים לפי הזמנה) |
|
Estonses, enkomendo ke eskrivan la maksima kon letras de oro i ke la metan en la djami alado del pazar, para ke kada uno, en meldandola, se sepa giar en los rodeos de la vida. (Sipure Sefarad) |
|
Entre la semana vinieron a la butika dos amigos del chorbadji i este lo mando a Haskito ke enkomende tres kaves. El kavedji los trusho. (Sipure Sefarad) |
|
Disho ribi Meir: Ya resivi djuzgo de los sielos; enkomenda lo ke dishites. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
la enkomendo a eya: Si te viene aki un haham ke se yama ribi Meir, akavidate de azerle kavod de entrarlo en kaza i azerle todo su demenester. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Yako le enkomendava kavé, lo alavava por su maestría i le apropiava una komisiona mas jeneroza (Sipure Sefarad) |
|
Para azerse el kef por entero, enkomendó ke le traygan un dulse de devá. (Sipure Sefarad) |
|
kuando ya se faltavan 3 mezes para el echo eskrivio el rav 1 karta temeroza i la afirmo i se la dio en mano de 1 shaliah i le |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4140 |
enkontrar v. |
פגש; ספג, נחשף ל- |
|
En boltando a su kaza, enkontró a un viejo, ke le demandó la razón de su estrechura, (Kuentos, 1986) |
|
Por el kamino se riiva entre si pensando komo lo va enkontrar la vieja en viendo esta alguenga bisharetsiz. (Sipure Sefarad) |
|
Rahelu, su mujer, lo enkontró i le demando porke tadro tanto. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1723 |
enkontro m. |
פגישה, מפגש, צירוף, התחברות |
|
I komo oyeron boz de el ninyo i sus djemidos, salieron a su enkontro i tomaron a el ninyo, (Sipure Noraot,1885) |
|
A sus enkontro salió el patrón, los saludo i los envito ke entren. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
263 |
enkontrarse v. refl. |
נפגש |
|
A la salida de la puerta kon el buen rey s'enkontraria. (Blanka Flor) |
|
Un dia, por afito, los dos se enkontraron, (Sipure Sefarad) |
|
A kada paso se enkontravan halvadjis, vendedores de shurup, salepchis, malebidjis, todos a un grito o a un kante alavando la kualita i la baratura de sus ropa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
265 |
enkuvrir v. |
החביא, הסתיר, הצפין, שמר בסוד |
|
Por lo enkovrir del padre se izo de la hazina. (Blanka Flor) |
|
Disho: Si vos eskucho, el Dio no me enprezenta mis pekados nunka, segun esta dicho: ''Enkuvrien su pekado, no prosperara''. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
266 |
enmedio adv. |
באמצע |
|
La d'en medio es mas ermoza la ke mas keria yo. (Blanka Flor) |
|
A todos veo en medio i a la mi 'spoza non veo. (Blanka Flor) |
|
Para poder avlar mas en ancho i no estar sovre dos pies enmedio de la kaye, (Sipure Sefarad) |
|
En medio las mis postemas las k 'sto pasando yo. (Blanka Flor) |
|
Saviendo ke para irse a kaza su ermano pasava por un kyupriiko estrecho, el riko tomo una bolsa, la incho kon oro, la metio enmedio del kyupri i se eskondio por ver loke va afitar. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1724 |
enmentar v. |
ביטא, הזכיר, איזכר, נקב בשם |
|
I la ija de el haham el enmentado oyo i supo todo lo ke se izo i se alegro muncho a si mizma; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1725 |
enmientres adv. |
בינתיים, בעוד, בעוד ש- |
|
I enmentres de esto era eya yoran i avlan. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
270 |
enojo m. |
כעס, זעם, מורת רוח |
|
Kontaresh vuestros enojos i la vuestra marekia. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2901 |
enreziar v. |
חיזק, הידק, אימץ, ביצר, ביסס, ייצב; עודד |
|
en momentos kom'a estos a Mordu se le apretava el korason pensando komo azer para enreziar un poko esta kazika kedada del tiempo del turko, i en realidad tres tantos mas vieja de el mizmo... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5284 |
enriva prep. |
מעל, על גבי |
|
i se entro el rav dientro de la foya deznudo i tomaron el kantaro de agua i se lo echaron |
|
lo miro el si[nyor] kon su mirada, le kito las kadenas de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5285 |
ensanyarse v. refl. |
התרגז |
|
i les amostro la plata i meldaron las kartas, estonses |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4796 |
ensatanarse (ebr.) v. refl. |
התרגז, כעס |
|
El me izo asentar i me demando kual era el diente hazino. Yo ke estava ni enbasho ni enalto de las dolores a tanto me ensatani, ke le dishe: Ke berber achileado sos si no puedes apartar de un diente hazino a un diente sano! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1109 |
enselarse v. refl. |
התקנא |
|
Otro te amava, yo m'enselava, el amor me armo, yo lo matava. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1110 |
ensembrar/ensemrar v. |
זרע |
|
Arvoliko de yasimin, yo lo ensembri en mi guerta, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
271 |
ensenderse v. refl. |
ניצת, נדלק |
|
Eya 'ntrando a la mesa la mesa se arresindio, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
272 |
enserrar v. |
סגר, הטיל הסגר, סיגר, אסר, כלא, עצר; הכניס להסגר, נעל, סתם, חתם; הכניס לייחוד (זוג שנישא) |
|
Lo enserraron a Djoha en la kamareta i el sta aziendo orasion: (Djoha ke dize) |
|
Tomo, lo enserro en la kamareta suya, i Djoha sta pensando, (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5286 |
enserrarse v. refl. |
נסגר, הסתגר, התבודד |
|
i se hue a su kaza i |
|
salio de ayi el arur, se hue a su kaza i se |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1455 |
ensima adv. |
למעלה, על גבי, מעל |
|
Despues tuvo muncho tsaar el karnero en el invierno por no tener lana ensima. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
274 |
ensúpito adv. |
פתאום, לפתע |
|
Ensupitas, Asherucho se batio la frente i disho: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2261 |
entanto adv. |
אולם, אמנם, למרות זאת, אף על פי כן |
|
Por este kyupri son vente anyos ke paso i repaso i de veremos a ver, si una vez entanto, lo puedo pasar kon los ojos serrados! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1456 |
entender v. |
הבין, תפס (שכלית) |
|
Entendio el raton la haluka iva fuyendo de el rio. (Hidot de Izopeto) |
|
Hida dando a entender ke no es razon de azer bien kon el rasha. (Hidot de Izopeto) |
|
Kuando non entendemos mozotros la 'havana de la halaha, eya eskrive una oja i la arroja (Sipure Noraot,1885) |
|
El rey kedo muy impresionado i dentrada entendio de ande vinia el truble del berber. (Sipure Sefarad) |
|
Entonses su ermano entendio, ke no es en baldes lo ke dizen ''Ke korres, kuando no te korre!'', arrekojo la bolsa i de akel dia le apropio una semanada para ke se pueda mantener. (Sipure Sefarad) |
|
Vites biveza de kriansa! De entender ke sos tu ke le pagas la semanada! (Sipure Sefarad) |
|
Entendio ribi Meir ke izo lokura kon eya, i se atristo muy muncho (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Yako entendió ke el trato ya se esta koziendo, le tomo la mano del mansevo entre sus dos manos i sakudiéndola kon fuersa le disho (Sipure Sefarad) |
|
El rey entendió el sekreto del buen gio del mandradji mientres ke era vali, i lo tomo en el palasio por konsejero. (Sipure Sefarad) |
|
El rey no disho nada, ma de las palavras del mandradji entendió asta ke mizura iva la aborresion del puevlo por el rey, (Sipure Sefarad) |
|
El mansevo, viendo ke el ombre era muy entelijente i no lo pudía enganyar, se demandó komo avía entendido ke el no avía ganado la moneda. Bushkó, bushkó lavor, i no topándola, fue ande un tío i le demandó por plazer ke le diera una lavor por una semana. El tío lo tomó en su echo, i a la fin de la semana le dio una moneda de oro, komo paga de su lavor (malgrado ke el mansevo estuvo batal la semana entera). (Kuentos, 1986) |
|
salio de ayi el arur, se hue a su kaza i se enserro unos kuantos dias kon malos pensamientos en su kavesa i no salio a la kaye para ke |
|
espera en la puerta, el ke sale enprimero el es, i se espero en la puerta lo vido tanto despedasado en su vestido, i no |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
275 |
entenderse v. refl. |
הגיעו לידי הבנה, הסתדרו ביניהם היטב, חיו בהרמוניה; התמחה/היה מומחה (בתחום כלשהו); הובן, הסתבר |
|
A akel se l'entendio: Ya paso el un ladron! (Djoha ke dize) |
|
Se le entendio ke era otro pedaso mas grande. (Hidot de Izopeto) |
|
se entiende, pensava el, ke lo mijor de todo seria de tomar un emprestimo de la Geula (Sipure Sefarad) |
|
se entiende ke okaziones komo estas no afitavan en kada día (Sipure Sefarad) |
|
Ansí el Rabino, sin entenderse de kestiones de finansa, dio un konsejo ke rezolvió la situasión. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
276 |
entenyido adj. |
שיכור; מצובע |
|
El ojiko preto tiene la seja mal entenyida. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2691 |
entero adv. |
לגמרי |
|
Anoche estuvites noche entera riendo kon mi, i agora te vino la verguenya kon mi? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
si me la tornas, yo te pago por eya 415 levos i ansina te ganas sin sudar 200 levos enteros, le diso Yako, vaday ke i a mi me revienen 100 levos de komisiona; ke dizes, buena propozision no? (Sipure Sefarad) |
|
Para azerse el kef por entero, enkomendó ke le traygan un dulse de devá. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2903 |
entero adj. |
שלם, בלי פגם, מלא, כולל, כולו |
|
el plazer entero para chikos i para grandes era, en alhades de enverano, kuando la plasa estava serrada, de salir en araba, djunto kon las famiyas de otros arabadjis djidyos, en los dentornos de Sofia, (Sipure Sefarad) |
|
Tomó el haham el puntero de la mano del shamásh, i meldó kada u - i, kada i -u. i ansí a kada yerro ke el azía, el kal entero se mitía a korrijarlo a gritandos. (Kuentos, 1986) |
|
I en verdad, de esta famoza alguenga komieron la semana entera. La gostimos i mozos. (Sipure Sefarad) |
|
una noche se echo a dormir el rav; padre del mansevo, kon afsaka de semana |
|
si tal tomo koza ya kedo aki para la vida |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3421 |
entezado adj. |
קפוא, קרוש, ללא תנועה |
|
musyu Danailov se fue kon grande regreto i Yako i Mamo kedaron komo entezados pensando ke tenían oro en la mano i lo trokaron por lodo; ande toparlo a este mamzer?!... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1111 |
entojos m. pl. |
משקפיים |
|
Entojos yo me vo meter, Karolina, por ver tu color y putra. (Kalendario de kantigas) |
|
A los 70 anyos ainda estava kon sus dientes, arremendava sin entojos, lavava sus kozikas i navegava kon los krios. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2263 |
entonses adv. |
אזי, אם כך; לפנים, מקודם |
|
Entonses su ermano entendio, ke no es en baldes lo ke dizen ''Ke korres, kuando no te korre!'', arrekojo la bolsa i de akel dia le apropio una semanada para ke se pueda mantener. (Sipure Sefarad) |
|
Avia okaziones kuando era inkomod de avrir la kashika. Estonses me abokava para sentir el guezmo de las charas (Sipure Sefarad) |
|
El no me disho nada, tomo el kerpeden i me kito un diente sano. Entonsez me demando: ''Era este el diente hazino?'' yo kon ravia le respondí ''No!'', (Sipure Sefarad) |
|
i les amostro la plata i meldaron las kartas, |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2904 |
entorno m. |
הקף; סביבה; פמליה, בני לוויה |
|
el plazer entero para chikos i para grandes era, en alhades de enverano, kuando la plasa estava serrada, de salir en araba, djunto kon las famiyas de otros arabadjis djidyos, en los dentornos de Sofia, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
277 |
entrada f. |
כניסה, פרוזדור, חדר כניסה; מוצא; הכנסה; ערך מילוני |
|
A la 'ntrada de la puerta Mira-i-beya pario un ninyo. (Blanka Flor) |
|
A la 'ntrada de la gerra la gerra ya la vinsio. (Blanka Flor) |
|
Ni a la 'ntrada ni a la salida (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1112 |
entranyas f. pl. |
קרביים, מעיים; הדברים ההכרחיים ביותר; המקום העמוק שבו שוכנת האהבה האמיתית |
|
Amor tengo en las entranyas del mi korason, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
280 |
entrar v. |
נכנס, חדר; התכווץ |
|
i pensando a las gerras ke avian, no le stava entrando s.huenyo. (Djoha ke dize) |
|
Eya 'ntrando a la mesa la mesa se arresindio, (Blanka Flor) |
|
Entraro[n] en un kastiyo i kastiyo de oro es. (Blanka Flor) |
|
Pasi I torni, non vos vide l’alma tengo ayi. (Kalendario de kantigas) |
|
I su mahashava era de aogarlo entrando en las aguas. (Hidot de Izopeto) |
|
Le respondio el leon ya te basta lo ke entrastes dientro de mi boka en pas i salites en pas. (Hidot de Izopeto) |
|
Ma el mansevo, de saver su sensia, le entro amor en el korason (Sipure Noraot,1885) |
|
el vekil les disho ke los tapetes no entran en konto porke tiene intision de mandárselos a los eredores. (Sipure Sefarad) |
|
A sus enkontro salió el patrón, los saludo i los envito ke entren. (Sipure Sefarad) |
|
El rey kedo muy intrikado de la konversasion kon el mandradji i noche entera no le entro esfuenyo pensando loke es de azer. (Sipure Sefarad) |
|
Al anyo, los parientes se fueron a Samakov porke Dona ya avia entrado en el mez i iva ser primiriza. (Sipure Sefarad) |
|
I en verdad, kuando lo vido entrar kon akel paketo grande i pezgado, sareado en papel kaba, kon una ola de sangre, la vieja entendi? ke el paketo es de karne Para ke se kijo esto todo de karne en una vez? (Sipure Sefarad) |
|
Yo entrava i sal?a en esta kaza siendo amigo de Haim, su inyeto, i por esto alkansi a saver munchas kozas del pasado de esta remarkavle vieja. (Sipure Sefarad) |
|
La sinyora rubisa entero en el mez. Se asento i pario un ijo. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
respondieron los galahim i disheron: senyor rey, no |
|
se fue kon el, lo |
|
le disho baal a-bayit ... : una maraviya vidi ke te |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5291 |
entrarse v. refl. |
הכניס עצמו ל-, חדר |
|
i |
|
vino el rav i les kito las kadenas de todos los hahamim i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2264 |
entre prep. |
בין; במשך |
|
Angustiado ke estava de los pasajes del dia i para esvachearse un poko, se disho entre si: (Sipure Sefarad) |
|
i ribi Meir se maraviyo entre si, diziendo: komo de koraje esta tiene, i mirava en basho i no la keria mirar. Le dize eya a el: Porke no me miras? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
entre los eskidjís, Yako Abenshoan era renomado i lo yamavan el rey de los eskidjís. (Sipure Sefarad) |
|
ama entre mi me vo diziendo: ''Bohor, detente Bohor, al yidish ke esta yendo este mediko de matasanos te puede deshar sin dientes!'' (Sipure Sefarad) |
|
Le vinieron entere esfuenyos i le disheron: ''Si keresh tener un ijo, va tener mazal muy basho, i si keresh ija va a kayer en mano de un mamzer. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
283 |
entregar v |
מסר, הפקיד בידי; הלשין |
|
Disheron: ''No ay! Kare ke entremos and'el i ke entregemos todas las djoyas!''. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2265 |
entremientes (port.) prep. |
בינתיים |
|
Entrimientes na ke su ermano ya arriva. (Sipure Sefarad) |
|
Entremientes, el mandradji kanso de la vida komo vali, ke no le dava repozo de pensar dia i noche i dar dolashes por el vilaet, (Sipure Sefarad) |
|
Entrimientes el birit se le iva unflando mas i mas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2266 |
entretener v. |
קיים, החזיק, העסיק, תחזק, טיפח, פרנס; עיכב, השהה; שוחח, ניהל שיחה, החליף דעה |
|
Es ansi, ke munchas vezes se entretenia kon sus savios i les pozava kestiones sovre diferentes kestiones de la vida, de la nature i la sensia. (Sipure Sefarad) |
|
Haskito atino, ke tres semanas de sira, viernes la tadre venia su padre i tratenyendose kon el chorbadji, komo ke le metia algo en la mano. Despues de esto el chorbadji le dava la semanada de tres groshes, i Haskito endjunto kon su padre se tornava a kaza. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
284 |
enuvlarse v. refl. |
התענן |
|
Ke sale tadre i s'enuvla presto. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1728 |
enveluntar v. |
רצה, חפץ, התאווה; העניק (אלוהים) לה יכולת ללדת |
|
Tambien aun kon todo, yo envelunto en eya por tomarla, ke mi korason kovdisio en eya de muchedumbre de su hohma. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4801 |
enveranada f. |
תקופת הקיץ |
|
Me sea la vida - se disho entre si Yomtov - ansina se bive mil anyos!'' i arrondjo el havli para sentir mas el ferah de la enveranada. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
285 |
enverano m. |
קיץ |
|
Ke echa mansanas de amores el envierno i el enverano. (Blanka Flor) |
|
de la otra parte, la yasla para el kavayo kon un samanlik enriva, onde mientres el enverano se akavidava de echar la paja. (Sipure Sefarad) |
|
el plazer entero para chikos i para grandes era, en alhades de enverano, kuando la plasa estava serrada, de salir en araba, djunto kon las famiyas de otros arabadjis djidyos, en los dentornos de Sofia, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
286 |
envidia f. |
קנאה |
|
De oro kalsava i de seda vestia. Su madre la reina envidia le tenia, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3424 |
eredad f. |
ירושה, נחלה |
|
la eredad les kae a un ijo ke mora en Paris i a su ermana kazada en Bukuresht. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3425 |
eredor/eredera m./f. |
יורש/יורשת |
|
el vekil les disho ke los tapetes no entran en konto porke tiene intision de mandárselos a los eredores. (Sipure Sefarad) |
|
los eredores keren vender la kaza i por esto se aze menester de vaziarla de toda la mobilia i el resento de kaza. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3427 |
ermana f. |
אחות, אחות רחמניה |
|
la eredad les kae a un ijo ke mora en Paris i a su ermana kazada en Bukuresht. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
287 |
ermano m. |
אח |
|
Agora no me esto akodrando si eras tu o tu ermano? (Sipure Sefarad) |
|
Porke era mi primo ermano d’el me namori (Kalendario de kantigas) |
|
Eya me azia akodrar de ande sali, para ke todas mis echas sean de provecho para mis ermanos del puevlo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
288 |
ermozo adj. |
יפה, נאה, הדור, אסטטי |
|
La d'en medio es mas ermoza la ke mas keria yo. (Blanka Flor) |
|
I vieron a el ke ermozo de forma i bueno de vista i sus karas arrelumbravan de klaridad de la Shehina; (Sipure Noraot,1885) |
|
El komiendo, i eya se reviendolo, i era ribi Meir ermozo de forma muncho, i se namoro eya de el; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
i era la mujer de este gizandon una mujer ermoza i onesta, (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
avía un ombre muy riko, ke tinía una ija regalada muy ermoza i en edá de kazar. (Kuentos, 1986) |
|
La ija, viendo ke el mansevo era ermozo i jantil, se amostró despuesta a tomarlo, (Kuentos, 1986) |
|
Ma la psa Donu no keria ni sintir por este kazamiento, porke el ke tenia ke ser su novio, ainda era un ijiko kon la media kavesa a las olas de la tinya ke tenia pasado, mientres ke eya ya era una muchacha formoza i bien kumplida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1116 |
ermozura f. |
יופי, חן, נוי, תפארת |
|
Mi amor es sin mizura, andjel sos de ermozura. (Kalendario de kantigas) |
|
Yo demandi por la tu ermozura, komo te la dio el Dio. (Kalendario de kantigas) |
|
el padre, antes de akseptar, le demandó al mansevo: Tú keres a mi ija por su ermozura i sus buenas kalidades o pur su dota? (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2907 |
érremo (gr.) adj. |
עגום, אומלל; בעל כוונה רעה; מזיק, קטלני, - מלה הבאה לפני שם/תואר ומעניקה לו משמעות שלילית |
|
Mira chodjum, sinti i vos ijikos miyos: en lugar de ir a este erremo de tsirk a mirar las trazeras de los paylachos, no es mijor de azer un shabat de alegría kon aroz i armi de gayna? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2452 |
esbaratar v. |
הפחיד |
|
Huerte Haim! Ya lo vas a sbaratar al ijiko! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3818 |
esforso (port.) m. |
מאמץ, התאמצות |
|
Ma sus esforsos kedavan sin provecho porke el puevlo yevava muncho mal de modos i maneras de indjustisias. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3819 |
esfuenyo cf. es.huenyo |
|
|
El rey kedo muy intrikado de la konversasion kon el mandradji i noche entera no le entro esfuenyo pensando loke es de azer. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2451 |
es.hamachar v. |
כתש, מעך, שחק, דרס |
|
lo puede pizar alguna araba, lo puede es.hamachar el tren en manevra (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2271 |
eshemplo m. |
דוגמא, משל, מופת |
|
Uno le konto, por exempio, ke kon sus propios ojos vido komo un gato pario sinko perrikos i ocho ratones; (Sipure Sefarad) |
|
si se ambezo por exempio, ke fulano se esta aprontando a alevantarse kon la famiya para la Fransia or otro lugar, iva, lo topava i azia el trato por todo el bien de su kaza; (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
289 |
es.huegra f. |
חמות, חותנת |
|
La 'sfuegra kon la nuera i siempre se kijeron male, (Blanka Flor) |
|
De ayi la oyo la 'sfuegra de altas torres d'ande 'stare. (Blanka Flor) |
|
lo bueno era, ke la famiya bivia en union kompleta - los viejos eran estimados, eran deskonosidas las litigas entre esfuegra i nuera (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
291 |
es.huegro m. |
חם, חותן |
|
El esfuegro kon el yerno komo'l sol del envierno (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
292 |
es.huenyo m. |
שינה; חלום |
|
i pensando a las gerras ke avian, no le stava entrando s.huenyo. (Djoha ke dize) |
|
Pardon, pardon, el buen reye esfuenyo ke m'a sonyado. (Blanka Flor) |
|
Ek, tu 'sklavo ke tanto dezea ver tu sfuenyo kon grande amor. (Kalendario de kantigas) |
|
Un Rav vido entre s.huenyos ke al otro mundo va star vizino kon un karnesero, i no stava kontente, porké ya savia ke este karnesero era una persona muy ordinaria. (Kuentos, 1986) |
|
Le vinieron entere esfuenyos i le disheron: ''Si keresh tener un ijo, va tener mazal muy basho, i si keresh ija va a kayer en mano de un mamzer. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5671 |
eskala f. |
רציף, מעגן; תחנת ביניים; פיגום |
|
al segundo dia le disho el rav: vamos aki ala oriya dela mar a pasear ... vinieron a la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
294 |
eskalera f. |
סולם, מדרגות |
|
Eskalerika le izo debasho de sus ventanas, (Blanka Flor) |
|
Disho: ''Traeme una skalera!''. (Djoha ke dize) |
|
La kaleja de Matalon la izi yo eskalera. (Kalendario de kantigas) |
|
despues tomo el karvon i izo en la pared komo una tsura de una nave kon toda su 'havana asta |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5672 |
eskapadura f. |
סוף, סיום, קץ, גמר, השלמה |
|
i disho el Sh.Yit. a los de la yeshiva: por mano de ken vos parese ke sea la |
|
respondieron todos los de la yeshiva i disheron: Si[nyor] de el mundo en tu mano esta el poder i la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
296 |
eskapar v. |
גמר, סיים, השלים, כילה; חמק, השתמט; הציל, הושיע |
|
Kuando m'asento a parir ke me diga: '''El Dio t'eskape''. (Blanka Flor) |
|
si la kazo a la Bela, si eskapo Davicho el askerlik, (Sipure Sefarad) |
|
O Dio mio i piadozo, eskapame d'este amor! (Kalendario de kantigas) |
|
Yo tengo un sako de muezes i vos aprometo, ke asta ke eskapa de komerselas, yo, a poder de avlarle i darle buenos konsejos, lo vo azer un mansevo penador, bueno para si i para la djente. (Sipure Sefarad) |
|
si kere el Dio, el no faltara de azerlo devista ke avra eskapado de pagar por Djapon, el kavayo muevo, ke vino al lugar de Arap, el karo i inolvidavle Arap, ke mantuvo la famiya por mas de 20 anyos... (Sipure Sefarad) |
|
largo tiempo Yako Abenshoan i Mamo no eskapavan de kontar kon regreto lo ke les avia afitado kon la pinturia de Gogumagogu. (Sipure Sefarad) |
|
Su vava estava muy kontente i no eskapava de alavarlo kuando tornava a kaza kon el zimbil yeno. (Sipure Sefarad) |
|
le disho la parida al moel: no save ke aki es todo shedin? Disho el moel: el Dio me trusho i el Dio me |
|
agora el, si kere |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
298 |
eskaparse v. refl. |
נמלט, ברח, התחמק; ניצל, נושע; נגמר |
|
Ke de este pekado me eskaparia. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5916 |
eska(r)so m.& adj. |
קמצן, צייקן; נדיר |
|
maase en un gevir muncho i era |
|
aki es lugar de shedim i yo so el grande de eyos i todo ken es |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2007 |
eske? interog. |
האין זה כך? |
|
Boba, le disho el rey, aki veo ke kada uno kito algo para vender, tu no tienes otro ke un bu'ho, lo ketates para vender eske? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3430 |
eskidjí (t.) m. |
סוחר בבגדים משומשים, סוחר בלואים, סוחר בגרוטאות, סמרטוטר |
|
entre los eskidjís, Yako Abenshoan era renomado i lo yamavan el rey de los eskidjís. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3431 |
eskidjilik (t.) m. |
סחר בבגדים משומשים, סחר בלואים, סחר גרוטאות |
|
un tiempo el eskidjilik era una de las okupasiones de munchos provatos entre la djuderia de Sofía (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1120 |
esklamarse v. refl. |
צעק, זעק, קרא בקול, הכריז, ביטא בקולניות סבל/מורת רוח |
|
dia i noche 'sto yorando, al Dio esklamando: (Kalendario de kantigas) |
|
Salio esklamando i yorando ke kedo negro de aki i de aki. (Hidot de Izopeto) |
|
i yoro, i esklamo i disho: Guay por mi, ke pedri mi ley ke me anbezi, i agora ke remedio tengo? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Se fue por tornarse a su kaza, i era el kamino entero esklamando i arrasgandose sus vestidos, i seniza sovre su kavesa; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
tanto yoroi |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1121 |
esklavo m. |
עבד; סוג אריג פשוט לתפירת מדי חיילי השולטן |
|
Ek, tu 'sklavo ke tanto dezea ver tu sfuenyo kon grande amor. (Kalendario de kantigas) |
|
les disho el rey: veni aki enemigos de mi ley i del Yeshu esto ke estash aziendo en mi sivdad no tiene kolor despues ke sosh raya |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4436 |
eskojer v. |
בחר, ברר, מיין |
|
Eskojo la mas grande de las alguengas, ken save de ke boy de beema, ke al pezo vino 4 kilos i era kaje medio metro de largor. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1122 |
eskola f. |
בית ספר |
|
De la kuna saliras, a la shkola tu entraras (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2910 |
eskolario m. |
תלמיד |
|
di a ver Nisim, tu ke sos eshkolato i pratiko en los kuentos, kuanto vale una gayna desplumada? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2911 |
eskonder v. |
החביא, הסתיר, הצפין, העלים; האפיל |
|
las kriaturas djugavan — a los arvoles, al eskonder or a los vizires i las ijikas saltavan a la kuedra i azivan kunikas... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2267 |
eskonderse v. refl. |
התחבא, הסתתר |
|
Saviendo ke para irse a kaza su ermano pasava por un kyupriiko estrecho, el riko tomo una bolsa, la incho kon oro, la metio enmedio del kyupri i se eskondio por ver loke va afitar. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5674 |
eskorrer v. |
נזל, נטף, זלף; רוקן |
|
le trusheron la gaina i la degoyo i la echo enbasho delantre de todos para ke |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3168 |
eskritura f. |
כתב, כתב יד; ניהול ספרים |
|
Si lo keres aprevar, toma el kontrato de kaza o alguna eskritura otra, mételo en un anvelop i dízile ke te lo melde, ke ya te vino repuesta de tu marido.'' (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
299 |
eskrivano m. |
סופר, לבלר, סופר סת''ם |
|
I aneya sinyora i kon el eskrivano. (Blanka Flor) |
|
Merkader so mi sinyora i merkader i eskrivano, (Blanka Flor) |
|
una vez Djohá fue se izo eskrivano, sin saver eskrivir. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
301 |
eskrivir v. |
רשם, כתב |
|
Boton kita, boton mete, una karta ya eskrivio. (Blanka Flor) |
|
Los arvoles por pendolas, para 'skrivir mis males, (Kalendario de kantigas) |
|
Afitó ke esta mujer trusho la kestión kon los vizinos, i eyos le disheron ke éste no save nada, ke es mintirozo grande, i ke lo ke eskrivió es patranyas i bavajadas. (Kuentos, 1986) |
|
En no saviendo Djohá eskrivir letras, empesó a azer puntos, puntos, puntos ... todo puntos. (Kuentos, 1986) |
|
Tomó kon él una penina, tinta i papeles; tomó una mezika i una siyika i se asentó al lado del Bet-Amishpat, i está asperando ke vengan a propozalde de eskrivir letras i demandas (Kuentos, 1986) |
|
una vez Djohá fue se izo eskrivano, sin saver eskrivir. (Kuentos, 1986) |
|
luego se |
|
dos mezes antes |
|
kuando ya se faltavan 3 mezes para el echo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2008 |
eskuchar v. |
האזין, הקשיב; ציית, שמע בקול; שינן (שעור, תפילה) |
|
Ermoza pensada! No abasta todo, prime ke tenga i la pasensia de eskuchar las vaziuras de esta purcha kuando me va estar enkaminando i dando ''konsejos buenos para la vida!'' ''Falta sea la onor!'' (Sipure Sefarad) |
|
Disho: Si vos eskucho, el Dio no me enprezenta mis pekados nunka, segun esta dicho: ''Enkuvrien su pekado, no prosperara''. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Mordu los eskuchava i se sonreiva pensando ke una yida al tsirk es komo gastar por vanidades almenos 6 frankos para sesh bilietos, ke es el gaste de la famiya para un dia entero... (Sipure Sefarad) |
|
Porké no eskuchásh al ke aze la orasión?'', ulvidándose de la razón por la kuala se avía ido al kal. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1124 |
eskureserse v. refl. |
החשיך (נעשה חשוך), הקדיר (נעשה קודר) |
|
la luna me s'eskurisio la mar me se izo preta. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
302 |
espada f. |
חרב, סיף |
|
Por esta 'spada me korto i si no la vo a matare. (Blanka Flor) |
|
El rey travo la espada la kavesa le kortaria. (Blanka Flor) |
|
Travo la suya espada i la kavesa le ay kortado. (Blanka Flor) |
|
Ya te perdono la reina kon la espada'n la mano. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
306 |
espalda f. |
גב, שכם; כושר עמידה |
|
de tomarsen las manos i de batirsen en la espalda. (Sipure Sefarad) |
|
lo apanyo del braso i lo trusho a la butika. El kazalino kedo en las demandas, ma el chorbadji le batio la espalda i lo mando ke se vaya diziendole, ke el ijiko se trublo porke dainda es adjami. (Sipure Sefarad) |
|
Yako acheto el presio, arrekojó la moneda, le batió la espalda del mansevo i aziendole reveranses lo mando kon la pinturia (Sipure Sefarad) |
|
Yako lo saludo komo amigo viejo, le batió la espalda i le disho ke un otro mushteri, ke la tenia visto la pinturia le propozó por la mizma 500 levos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
307 |
espandir v. |
פירסם, הפיץ, הודיע, פירסם ברבים; פיזר, פרש, מתח, גלל; תלה לייבוש |
|
Kon lagrimas de los ojo(s) lavava i la espandia. (Blanka Flor) |
|
Le espandio la kama i se echo, i eya tamien se le echo alado fin la manyana; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
al segundo dia le disho el rav: vamos aki ala oriya dela mar a pasear ... vinieron a la eskala paseando; vino a la oriya de la mar, se kito el feredje i lo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
308 |
espantar v. |
הפחיד, הבעית, החריד, הבהיל |
|
'No te spantes, Djoha! El Dio es grande!'' (Djoha ke dize) |
|
El patrón le echo dos gritos i se fue a kalmarlo: ''Ke es esta ravia, al rey lo tienes enfrente eske? De, kálmate, ke ya los espantates a mis musafires!'' (Sipure Sefarad) |
|
el moel esta |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1126 |
espantarse v. refl. |
פחד, ירא, התירא, נבהל, נבעת, נחרד, נאחז פחד |
|
Yo no m'espanto del amor, ni menos de echizos, (Kalendario de kantigas) |
|
Me espanto no le kaygan, no le kaygan los dukados. (Kalendario de kantigas) |
|
ya keriamos malsinarlo al rey ama |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4147 |
espanto m. |
פחד, מורך לב, מורא, אימה, יראה, חרדה, בהלה; פוביה |
|
El ombre salió del saray yeno de espanto i sin saver kualo azer. (Kuentos, 1986) |
|
Ans?, a los 80 anyos eya tomo bast?n sin tenerlo de menester, por espanto no sea la tomen de aynarah. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3435 |
espejo m. |
מראה, ראי, אספקלריה; בבואה; נצנוץ, זיו; דוגמא, דגם |
|
perdes de dantela, kamina, espejos de kristal, byufet kon ariento servizes de portselán, meza en djeviz, pianola, ora monumental, ets. las kamas también en djeviz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5298 |
esperar v. |
קיווה, ציפה, ייחל, חיכה |
|
despues les disho el rav a los haverim: lo ke vesh azer de mi, ansi aze i vozotros; disheron: enenu leha, ayuda del Dio |
|
|
|
i su padre i su madre yorando noche i dia, i toda la kaza kon taanit i tefila, siendo ke mas no |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3821 |
espesial adj. |
מיוחד |
|
si tienen remarkado en el komporto del vali algo de spesial kuando governava i dava sus ordenes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3436 |
espesialista/o m. |
מומחה |
|
agora ke ya la datesh, vos diré la verdad: la pinturia es lavoro de van Gog i largo tiempo los espesialistas la buskavan en todas las koleksiones i ay ken pagaría por eya munchos miles de levos! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3437 |
espesializarse v. refl. |
התמחה |
|
entre esta djente partikularmente se azia remarkar Mamo el shashuto, ke se avia espesializado en echos ''angro''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3438 |
esplikar v. |
הסביר, באר, פרש; הצדיק |
|
si el dezventurado se metia a esplikar loke le afito, aprometiendo de tornar las paras kon su demaziado, Yako le respondía kon despresio: (Sipure Sefarad) |
|
fue pishín ande su padre, le demandó una moneda de oro, sin tener demenester de eksplikalde para kualo la kiría, (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3822 |
esplikarse v. refl. |
הצטדק, הוכיח צדקתו, הבהיר עצמו; התבאר; התפרש |
|
El rey se maraviyava i no podia esplikarse la razón. Pensando siempre sovre la kestion, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
309 |
espozado adj. |
ארוס, מאורס |
|
La tu espoza mi ijo se fue a parir ande la madre, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
310 |
espozo/za n. |
חתן/כלה; בעל/אישה נשואה, רעיה |
|
A todos veo en medio i a la mi 'spoza non veo. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4149 |
estada f. |
שהייה, שהות, המצאות |
|
Todo lo ke puedo azer yo es de arrekojervos la suma nesesaria para pagarvos el viaje i la estada de algunos días en Londra (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2454 |
estar m. |
הימצאות; מצב |
|
Estonses, estate, siguro ke el halvadji no te va tornar vaziyo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
311 |
estar v. |
היה, נמצא; שהה, התעכב; פועל עזר לציון התמשכות הפעולה |
|
Estate, 'state Andarleto el mi primer namorado. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2009 |
estera f. |
מחצלת; שטיח כניסה |
|
Sigiendo su kamino, el rey atino ke en un rinkon, alado de la djami, sovre una estera, se avia asentado un viejo de barva larga, vistido en djube, kon kauk en la kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2913 |
estimado adj. |
מכובד |
|
lo bueno era, ke la famiya bivia en union kompleta - los viejos eran estimados, eran deskonosidas las litigas entre esfuegra i nuera (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4438 |
estirado adj. |
פרוש, מתוח; מגוהץ; בעל גאווה, יהיר |
|
En lugar de repuesta Haim kito la alguenga del papel i kon dos manos la amostro estirada por el boy entero. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1127 |
estirar v. |
פרש, מתח, שטח; גיהץ |
|
Estira la tuya pierna, un poko m'arrimare. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5010 |
esto pron. dem. |
זה, הזה |
|
En esto k'el rasha de (de) Yihya ya vino kon el tufek en la mano i una arnevet kon el, muerta. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4439 |
estómago m. |
קיבה |
|
Para estar en regla kon el estomago, antes de echarse, tomava un vazo de agua kon polvo de paytondijis (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1731 |
estranyo adj. |
מוזר, משונה, תמהוני, הפכפך, גחמן; זר, נוכרי |
|
I todo se rejia por mano de las servideras estranyas. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2268 |
estravagansa f. |
תמהוניות, התנהגות תמהונית, מוזרות, |
|
Un sultan era muy amador de estravagansas i le plazia sintir repuestas agudas i intelijentes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2269 |
estrecho adj. |
דחוק, לחוץ, צר; הדוק; דחוק (כספית); קמצן, מוציא כספו בקמצנות |
|
(Sipure Sefarad) Saviendo ke para irse a kaza su ermano pasava por un kyupriiko estrecho, el riko tomo una bolsa, la incho kon oro, la metio enmedio del kyupri i se eskondio por ver loke va afitar. |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4150 |
estrechura f. |
צרוּת (צר); מצוקה, דוחק, דוחק (כספי), צמצום |
|
En boltando a su kaza, enkontró a un viejo, ke le demandó la razón de su estrechura, (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1732 |
estremeser m. |
זעם, זעף, רוגז; תוקפנות |
|
I vido ke, ek, sus karas komo figura de beema, i se estremesio el novio i se aturvo (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5680 |
estremeserse v. refl. |
הזדעזע, רעד, נבעת, נבהל, חרד |
|
i ansi hue yamando a todas las figuras kon muncho bizayon, i abashavan i lo servian a el ... todo loke les dezia kon muncha herpa, a karar ke todos se |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
312 |
estreya f. |
כוכב, מזל, גורל |
|
De una parte las estreyas i de la otra el ojo del sol, (Blanka Flor) |
|
Entre tiempos el fato ke el amigo de Rotschild avía merkado tantas aksiones izo su efeto sovre los adjentes de la Bursa, i el presio de akeyas aksiones suvió a las estreas. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3439 |
estruirse v. refl. |
כילה את כוחו, ''הרס'' את עצמו; התקלקל, נהרס, חרב |
|
Yako i Mamo kedaron embrineados de todo lo ke vieron: en el salón kanapés i fotoyes en kilifes para ke no se estruya la damaska (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1733 |
estudiar v. |
למד, עיין ב-, חקר |
|
I fue a dias, en lo ke estava estudiando kon otros hahamim, se topo ayi mansevo uno ke era selanse de el mansevo; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2270 |
esvachearse (t.) v. refl. |
חזר בו, התחרט, ויתר על; איבד את החשק; הסיח דעתו |
|
Angustiado ke estava de los pasajes del dia i para 179650 un poko, se disho entre si: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3440 |
evenemiento/evenemento (fr.) m. |
מאורע, אירוע |
|
por el grande evenemiento presto ya korrieron bozes por las kavanés i ariento de una semana se vendió la mas parte de akeyo ke un tiempo fue el patrimonio del rikinion Rafael Aftalion (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2010 |
existensia f. |
קיום, מציאות, ישות |
|
El rey se divertia de ver toda esta frenezia i se dava kuento ke eya no sinyifikava otro ke la lucha de kada uno por la existensia i la parnasa de kada dia. (Sipure Sefarad) |
|
esta djente kitava su existensia arrodeando las kazas en búshkeda de kozas viejas por las kualas pagavan presios simbólikos a djente ke kerian dezbarasarsen de embarasos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3443 |
existir v. |
התקיים, היה קיים, נמצא |
|
a la mizma manera, i las otras tres kamaretas i la kuzina yenas de todo lo mijor ke existe en el resento de una kaza rika (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2011 |
fakto m. |
עובדה |
|
Komo fakto kuriozo adjuntan, ke un dia, una viejizika yendose a merkar pan, enkontro un alay de djente ke ivan detras de dos djellates i un mansevo kon las manos atadas por detras. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
313 |
faldar m. |
שמלנית, תחתונית |
|
Ke yevash aki el buen konde en faldar de vuestra kamiza? (Blanka Flor) |
|
Toma a esta kriatura en faldar de vuestra kamiza, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
315 |
faldjí (t.) m. |
רואה עתידות, חוזה, נביא |
|
di ke sos faldji.I kon lo ke ganas ya mos mantenemos.'' (Djoha ke dize) |
|
Ya se fue ande kuantos faldjis. No riusho. (Djoha ke dize) |
|
En esto ke Djoha sta apregonando: ''Faldji! Faldji!'', (Djoha ke dize) |
|
Los tres ladrones uyeron ke Djoha es faldji, i ke al vizir le endivino, (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3444 |
falimento (it.) m. |
פשיטת רגל |
|
falito o likvido algún meanedji o ken sera, le merkava el resento de la butika kon los raftes, botas, mezas, siyas ets. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5681 |
falsía f. |
צביעות, אי כנות; שקר, רמיה, מעל; סוג של דג סול |
|
les disho el rav a todos: agora ?? ke vozotros vos kerersh vengar de mi para morde estos mamzerim i por su amor, agora vos amostrare vuestra |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1643 |
falso m. |
נוכל, רמאי, בוגד; צליל מזוייף |
|
Hida de el perro ke trusho edim falsos sovre el karnero. (Hidot de Izopeto) |
|
Hue i trusho a sus haverim los falsos dieron edut delantre el lovo i lo hue mehayev el lovo a el karnero ke page el pan. (Hidot de Izopeto) |
|
Vos dire un mashal ake asemeja los ramaim ke kitan monedas de los tsadikim kon edim falsos. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5299 |
falso adj. |
כוזב, מזויף, מסולף, שקרי, מעוות; שגוי, מלאכותי, מעושה, מוטעה |
|
un dia se hue onde el rav dela sivdad i se le echo a sus pies i yoro i se aharvo i se arrasto en basho diziendo: guay de el aya komo desho su ley santa ke se dio en Sinay i komo se hue a servir ley |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1128 |
falta f. |
משגה, שגיאה, טעות; פגם; עבירה, עוון, חטא, אשמה; חוסר, חסרון, מחסור |
|
El ke me mata a mi no kata, me aze falta, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2012 |
faltar v. |
שגה; חסר, היה חסר; לא קיים (את החובה) |
|
No faltavan dilindjis, siegos i sakates, ke asperavan a la djenerozidad i al buen korason de los pasantes. (Sipure Sefarad) |
|
Dezeozos de mereser la bolsa de dukados no faltaron. (Sipure Sefarad) |
|
si kere el Dio, el no faltara de azerlo devista ke avra eskapado de pagar por Djapon, el kavayo muevo, ke vino al lugar de Arap, el karo i inolvidavle Arap, ke mantuvo la famiya por mas de 20 anyos... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5682 |
faltarse v. refl. |
חסר היה |
|
kuando ya |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1734 |
fama f. |
שם, פרסום, תהילה, מוניטין |
|
Non puede seer ke mozotros deskuvramos esto, siendo es kitar fama mala. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
319 |
famiya/famía f. |
משפחה, בית אב; רעיה |
|
Davi se espozo kon una muchacha de Filibe, de muy buena famiya, (Sipure Sefarad) |
|
Me parese ke alguno de la famiya vuestra fue niftar. (Sipure Sefarad) |
|
el behor de la famiya lo avia dado por chirak ande un tenekedjí konosido, (Sipure Sefarad) |
|
lo ke ganava Mamo presto lo dava enbasho para tapar los gastes de su famiya kon sesh krios i kere no kere, era ovligado de abokar kavesa i darle a Yako su parte. (Sipure Sefarad) |
|
komo de uzo el rey se intereso por la famiya del mandradji por el echo, si se esta manteniendo i si esta kontente de su pozision. (Sipure Sefarad) |
|
El mansevo, ke era i el de famiya muy rika, le respondió: Las paras no tienen dinguna valor para mí, porké mi padre tiene munchas paras!' (Kuentos, 1986) |
|
El giyo de la famiya, mas djusto, el gizar, lo desharon a la vieja. (Sipure Sefarad) |
|
No sea ke sos la dunya gyuzeli or ija de Partam pasha! Mair es de famiya rika i no es de echar aporaya |
|
Una noche el konsejo de famiya dezeo komer pastel afrijaldado. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2013 |
famozo adj. |
ידוע, מפורסם, נודע; דגול |
|
El se kedava a mirar de sergi en sergi, de vendedor en vendedor komo iva el trato - el famozo ''pazarlik'' oriental. (Sipure Sefarad) |
|
De vista izo vinir al vezir i le ordeno ke lo topen al mandradji i ke lo metan por vali en uno de los vilaetes leshanos, famozo por la mizeria ke reinava en esta rejion. (Sipure Sefarad) |
|
I en verdad, de esta famoza alguenga komieron la semana entera. La gostimos i mozos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4153 |
fantazía f. |
דמיון, פנטזיה; גחמה, קפריזה; הזיה, חזיון שוא; הילולא |
|
Vites, sinyor rey, le disho el viejo, ke ya te akontesió i a ti de ver un gameo bolar, porké ya es posivle de ver kon la fantazía un gameo bolar (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4688 |
fatigozo adj. |
מעייף, מוגיע; על מזג אוויר: מעיק, מחניק |
|
Oras de ikindi se torno a kaza ambierto, kanso i fatigozo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4154 |
fato (it.) m. |
עובדה, מקרה, ארוע, התרחשות, חוויה |
|
Entre tiempos el fato ke el amigo de Rotschild avía merkado tantas aksiones izo su efeto sovre los adjentes de la Bursa, i el presio de akeyas aksiones suvió a las estreas. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
321 |
favor m. |
חסד, חן, טובה (עשה לו טובה) |
|
A favor de sus dodje ermanos i kaminava sin temor. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4802 |
ferah (t.) m. |
עונג, תענוג, הנאה, הרווחה |
|
Me sea la vida - se disho entre si Yomtov - ansina se bive mil anyos!'' i arrondjo el havli para sentir mas el ferah de la enveranada. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5683 |
feredjé (t.) m. |
מטפחת ראש נהוגה בקרב התורכיות; בגד עליון לאשה מחוץ לבית |
|
al segundo dia le disho el rav: vamos aki ala oriya dela mar a pasear ... vinieron a la eskala paseando; vino a la oriya de la mar, se kito el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5300 |
fermán (t.) m. |
צו, פקודה, צו שולטני |
|
luego se eskrivio un |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4803 |
fesat/fesad (t.) m. |
קונדסות, מעשה קונדס, משובה; תכך; ארוע יוצא דופן |
|
Esto es nada! Agora veras el fesat ke le ize yo a mi mujer, le disho Persiado (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4689 |
fez (t.) f. |
פז, תרבוש תורכי; חלק מן הקופיה (כיסוי ראש נשי סלוניקאי) |
|
A Avramiko .. le di 20 topes de filado, 10 topes de basma; al turkito ... feses i sarikes por 500 groshes; a Yovancho 5 topes de shayak; al Petri .. 30 chemberes de kavesa, i mas koza ke me kayeron los brasos de la kanseria. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4444 |
fideo/fideyo m. |
איטריה דקה; אדם דק גזרה ושברירי; לכלוך שומני מופרש מהעור |
|
por desert les azia hamin dulse, lup, fideyos kon leche; de las kozas de masa: filadonia, chikur, miinas, borekitas de merendjena, kizadikas de vishna i otros apetites. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2699 |
fiesta f. |
חג, חגיגה, מועד, יום טוב; שמחה,מסיבה, כרה |
|
kuando se izo fiesta, asuvio ribi Meir a Yerusalayim i se fue a pozar en la kaza de ribi Yeuda el gizandon. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Maase en ribi Meir ke suvia a Yerusalayim en kada fiesta i fiesta, i pozava ande Yeuda el gizandon, (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Afitava dias de echo flako, ma las semanas antes de las fiestas no se dava a mano. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1129 |
figura f. |
דמות, דיוקן, צלם, פנים |
|
Blanka sos blanka vistes, blanka la tu figura, (Kalendario de kantigas) |
|
I vido ke, ek, sus karas komo figura de beema, i se estremesio el novio i se aturvo (Sipure Noraot,1885) |
|
i en invierno, el grande plazer para los krios era de admirar las ventanas enrozadas ande el frio lavrava modos de rozas i figuras... (Sipure Sefarad) |
|
mirando lo ke avia kedado, el ojo se le fue a la pinturia - un kadro ke prezentava la figura de una noble dama (Sipure Sefarad) |
|
i ansi hue yamando a todas las |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2917 |
fijón (fijones) m. |
שעועית לבנה, לוביה |
|
en esta forma, mas mal ke bien, la famiya ya se mantenia, moldeando lo mas de las vezes kon el tendjere de fijon, o kon cholán i meltsa en lugar de karne... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4155 |
fiksado adj. |
מועד, קבוע |
|
Vino el día fiksado, i los dos se prezentaron endjuntos delantre del rey, i el rey le demandó de muevo al ombre: Es verdá ke tú vites un gameo bolar? (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2014 |
fiksar v. |
קבע, הציב, ייצב; תקע, נעץ, סימרר; ברר, הבהיר |
|
I komo azes para fiksar el presio de tus konsejos siendo no son ropa ke se vende al piko, al pezo, o de otra manera? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4445 |
fil (t.) m. |
פיל |
|
I esto ke es? se shasheo la vava, alguenga de fil me trushites es ke? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4446 |
filadonia f. |
סוג מאפה |
|
por desert les azia hamin dulse, lup, fideyos kon leche; de las kozas de masa: filadonia, chikur, miinas, borekitas de merendjena, kizadikas de vishna i otros apetites. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
322 |
fin f. |
קצה, גבול, תחום, סוף, קץ; הפסק, חידלון, כלה, מוות |
|
A la fin de media noche la onra le demandar ia. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2701 |
fin prep. |
עד |
|
Le disho ribi Meir: No tengo lisensia de entrar en su kaza fin ke me da la lisensia. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
a fin ke venga la prosperidad i la kontentez del puevlo en todo el reinado. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
323 |
fina prep. & conj. |
עד, עד ל- |
|
Kiero kortar mis trensados de un palmo fina tres, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4156 |
finansa/finansia f. |
כספים, פיננסים |
|
Ansí el Rabino, sin entenderse de kestiones de finansa, dio un konsejo ke rezolvió la situasión. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4157 |
finansiero m. |
איש כספים; מממן |
|
Los adjentes de Bursa, viéndolo al lado de Rotschild, i kreyendo ke era i el un grande finansero, le fueron propozando aksiones. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2918 |
findján/findjaniko (t.) m. |
ספל קפה, ספלון, ספלול, פינג'אן |
|
ombres i mujeres pasavan la ora, kantavan, djugavan a los fildjanes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
324 |
fino adj. |
דק, דקיק, עדין, רזה, טהור (זהב); מעודן, טעים לחיך, משובח, מעולה; מזוכך; חד, שנון, פיקח |
|
Ke bien paresesh Silvana i kon sayo de seda fina, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3447 |
firma f. |
חברה, בית מסחר; חתימה |
|
Danailov se aserko por ver si la pinturia yevava firma i el anyo en el kual fue echa, después se alesho i la kedo mirando kon los ojos medio serrados, (Sipure Sefarad) |
|
de todos los modos mozotros salimos enganchados i enkanpados ke ansi le dimos una karta kon |
|
le dieron una karta bien ordenada kon sus |
|
luego se eskrivio un ferman sovre esto kon |
|
respondieron los galahim i disheron: senyor rey, no entres en sangre de munchos sino siete |
|
siendo ke eyos metieron las |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5306 |
firmo adj. |
קבוע, יציב, איתן, חסון, חזק; תקוע; תמידי; בטוח, עומד על דעתו |
|
le disho al rey: senyor, mira a ver tu siyo ke metites en el kadenado si esta |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1130 |
fizionomía f. |
פרצוף, הבעת פנים, סבר |
|
Chika so, muchacha de linda fizion (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3826 |
flakeza f. |
רזון, שידפון; חולשה, תשישות, אנמיה, תורפה |
|
a mi pareser, este komporto del vali, era alguna flakeza suya, ke no tenia nada a ke ver kon su manera de governar''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4691 |
flako adj. |
חלש, חלוש, רפה, בעל בריאות רופפת, רופף; רזה, צנום, כחוש, דק; שביר |
|
Afitava dias de echo flako, ma las semanas antes de las fiestas no se dava a mano. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
325 |
flecha f. |
חץ; מערוך; קשת כינור |
|
Alto alto's komo '1 pino derecho kom'una flecha, (Blanka Flor) |
|
los tuyos tiravan flecha los del rey tiravan arko. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
327 |
flor f. |
פרח; החלק המובחר |
|
Lindos son los vuestros ermanos ma es vos ke yevash la flor (Blanka Flor) |
|
Se pasean las dodje flores i entre'n medio una kondja (Blanka Flor) |
|
Los bilbilikos chuchulean en los dales de la flor. (Kalendario de kantigas) |
|
Yo'n la prizion, tu en las flores, sufro de korason, kero ke yores. (Kalendario de kantigas) |
|
No m'abandones karas de flores, (Kalendario de kantigas) |
|
Yo pasi la vuestra puerta oras de Arvit (Kalendario de kantigas) |
|
A estas palavras, sera porke el mansevo era ermozo i en la flor de su mansevez, o sera por piadad, lo mas de la djente ampesaron a sostener la demanda de la vieja. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5307 |
fondo adj. |
עמוק |
|
les disho el rav a los haverim: azeme una rodancha enbasho kon las manos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
329 |
fondo m. |
תחתית, קרקעית; קרן, הון |
|
ke era en fondo del kurtijo serka la yasla de las beemot. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4158 |
forasía f. |
חליפת בגדים שלמה |
|
Le merkó una ermoza forasiá, i al día demanyana lo izo suvir a su karrosa i se le yevó kon sí a la Bursa. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2016 |
forka f. |
עץ תליה, עמוד תליה, גרדום |
|
El kondanado izo un djesto de dizgusto i disho a los djellates ke se lo yeven a la forka. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1736 |
forma f. |
צורה, מראה, תבנית, דפוס, אופן; מדים |
|
I kunplieron sus dias por parir i pario un ijo, i vido a el ke bueno el, ermozo de vista i bueno de forma; (Sipure Noraot,1885) |
|
I vieron a el ke ermozo de forma i bueno de vista i sus karas arrelumbravan de klaridad de la Shehina; (Sipure Noraot,1885) |
|
El komiendo, i eya se reviendolo, i era ribi Meir ermozo de forma muncho, i se namoro eya de el; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
en esta forma, mas mal ke bien, la famiya ya se mantenia, moldeando lo mas de las vezes kon el tendjere de fijon, o kon cholán i meltsa en lugar de karne... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3175 |
forsar v. |
הכריח, אילץ, חייב, אנס, תקף |
|
Se konvensió el rey de las palavras del haham i no lo forsó mas a konvertirse. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
330 |
fortaleza f. |
כוח, גבורה, עוצמה, עוז, תעוזה, חוזק; עצימות, אינטנסיביות; חומרה, קשיחות; מצודה, מבצר |
|
Tanto fue su fortaleza, el tarposh se la kayo. (Blanka Flor) |
|
Porke kon su fortaleza todo lo ke kere aze kon razon i sin razon. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3448 |
fotolyo/fotoy (fr.) m. |
כורסא |
|
Yako i Mamo kedaron embrineados de todo lo ke vieron: en el salón kanapés i fotoyes en kilifes para ke no se estruya la damaska (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5308 |
foya f. |
בור, שוחה, חור; קבר, שחת |
|
i se entro el rav dientro de la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5011 |
fraguador/dera |
בנאי, בונה |
|
Terusho enkalador enkalaron la kaza. Le terusho feraguador ke adove lo ke estava derokado. Terusho doriel ke les aga ventanas boyas. En manko de sinko dias izo todo no parese sino saray del rey. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
331 |
fraguar v. |
בנה, הקים |
|
Su padre por mas valor un kastiyo la fraguara, (Blanka Flor) |
|
la kazika la avia fraguado su papú, también arabadji i era una kazika en lenyo i kirpich kon tres kamaretikas i kuzina. (Sipure Sefarad) |
|
Los moradores kedaron de akesharsen, entre eyos torno el gusto de bivir, ampesaron a fraguar kazas i moradas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
332 |
Fransia f. |
צרפת |
|
Armo velas i echo gancho i para Fransia la yevaron. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3449 |
fregar v. |
חיכך, שיפשף, הבריק; הדיח (כלים), מרק; הטריד, הרגיז; ''תקע'', ''דחף''; עיסה |
|
salió, ke el ke vo la fregó i enkashó fui yo, porke so del ufisio i ya se el kilipur ke tomi por 215 levos (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3450 |
fregarse v. refl. |
שיפשף, השתפשף |
|
te akodras lo ke te estava diziendo en kantando tu amigo? - ''Fregasela, enkáshasela, tómale las paras!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
333 |
frekuentar v. |
ביקר לעתים תכופות, יצא (עם בחורה), התידד |
|
indemas ke no frekuentavan la mizma keila. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2017 |
frenezía f. |
ריגשה, התלהטות יצרים; כעס, זעם, טירוף זעם |
|
El rey se divertia de ver toda esta frenezia i se dava kuento ke eya no sinyifikava otro ke la lucha de kada uno por la existensia i la parnasa de kada dia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
334 |
frente f. |
מצח |
|
Ensupitas, Asherucho se batio la frente i disho: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
335 |
fresko adj. |
קריר, צונן, רענן, טרי |
|
i kezo fresko ke traiyan los mandradjis del dolai (Sipure Sefarad) |
|
La vieja le respondio, ke las muezes son freskas i por esto despues de partirlas es menester de mundar los gajikos, ke djustamente este es el vero plazer kuando uno kome muez freska. (Sipure Sefarad) |
|
Haim se amostro un buen balabay. El savia kitar el ojo de lo ke merkava, todo fresko i lo muhar del kunducho i la karne. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
336 |
frío adj. |
קר, צונן; אדיש, קריר |
|
En Seviya ay una fuente i una fuente de agua fria (Blanka Flor) |
|
Deshadme ir a un banyo i a un banyo de agua fria, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1647 |
frío m. |
קור, צינה; חום קדחת |
|
Kaminando un ombre por la kaye vido un kulevro ke ya se muria mehamat del frio i la yelada. (Hidot de Izopeto) |
|
ma, para trokar el dyusheme pudrido, para trestejar o pasar sigundo par de ventanas tan menesterozas en los frios del invierno no se podia azer ni kestion, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2922 |
fruta f. |
פרי, פירות |
|
tomavan kon si la komania i sigun la sezon bueno de fruta, pipinos, karpuzes i kave. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2019 |
fruto m. |
פרי; תוצר, תוצרת; תוצאה, תועלת |
|
Por ande ke se aboltara el rey via modos i maneras de frutos, zarzavat fresko; pishkado i karne; diferentes aves, asta pichones. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1134 |
fuego m. |
אש, תבערה, שריפה, דליקה, בערה, להבה; בהשאלה: יקר מאוד |
|
mi fuego no se amata, (Kalendario de kantigas) |
|
Estonses, en travandose de Pazardjik, el turko echo fuego en la sivdad i en el fuego se hue i el magazen de ham Mair kon toda la ropa. (Sipure Sefarad) |
|
Yihya metio la mano en la komida, el mansevo mento un shem, se le asendio la komida entera komo la lumbre. Enpeso a gritar ah, ah, ke es esto? Le disho a la mujer: ''Esto es fuego!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
338 |
fuente f. |
מעיין, מקור, עין; מזרקה; ברז; ניקוז מורסה מוגלתית |
|
En Seviya ay una fuente i una fuente de agua fria (Blanka Flor) |
|
un prezente muy importante, ke salvó la famiya de la gezera de un tiempo, de traersen la agua de la fuente de la malé. (Sipure Sefarad) |
|
hue el si[nyor] ala karsel i lo vido al mansevo mal aprezado, yorando sus ojos komo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3451 |
fuersa f. |
כוח, גבורה, עוצמה, מרץ, יכולת |
|
Yako entendió ke el trato ya se esta koziendo, le tomo la mano del mansevo entre sus dos manos i sakudiéndola kon fuersa le disho (Sipure Sefarad) |
|
Es kolay de avlar de leshos .. Keria tener la fuersa de azerte un vali, para ver si debasho de tu gío el puevlo iva star mijor i mas kontente! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
339 |
fuerte adj. |
חזק, חסון, קשה, עז; נמרץ, תקיף, סמכותי; נוקשה, קשיח, קשוח, חמור; שובב |
|
despues de arekojerse a la oda, Israel el tanteladji sintio fuertes empujos. (Sipure Sefarad) |
|
De aki es razon ke tome el ombre konsejo de no tener havra kon mas huerte ke el. (Hidot de Izopeto) |
|
Torno i les demando otro helek porke so mas huerte ke vozotros i el ke no se kontenta me arravio kon el i lo mato. (Hidot de Izopeto) |
|
Huerte Haim! Diz ke la merkates dafka para burlarte de mi! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
340 |
fuír v. |
ברח, נס, נמלט; נמנע מ-; סטה מ- |
|
Akeyos se fuyeron. Stan muertos de la sehora. (Djoha ke dize) |
|
savras senyor rey ke este ombre 3 mezes dia por dia mos hue viniendo no mos desho meoyo ni repozo kon sus yoros i sus rogativas diziendo ke se kere |
|
les disho el rav a todos: agora ?? ke vozotros vos kerersh vengar de mi para morde estos mamzerim i por su amor, agora vos amostrare vuestra falsia ke no topesh lugar onde |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
341 |
fuírse v. refl. |
הסתלק, ברח, נמלט, חמק, התחמק, נעלם |
|
Kavayeros estavan prontos, se suvio i se fuyo. (Blanka Flor) |
|
guay de el i guay de su alma ke ansi le rogo a su mersed ke me mire algun remedio para |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
342 |
fulano m. |
פלוני |
|
ken bive, ken muryo, komo esta fulano, komo esta sistrano i otras en este senso. (Sipure Sefarad) |
|
si se ambezo por exempio, ke fulano se esta aprontando a alevantarse kon la famiya para la Fransia or otro lugar, iva, lo topava i azia el trato por todo el bien de su kaza; (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2455 |
furajka f. |
כובעית, כיפה |
|
Haskito kon ravia apanyo la furajka i yorando se torno a kaza. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
343 |
fyel f. |
מרה; לענה |
|
uno de miel, uno de fiel, i uno de...'', afuera las karas! (Djoha ke dize) |
|
ke otr'un poko ya le iva arreventar la fyel del ijiko! Ijiko mio! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5311 |
gadol (ebr.) adj. |
גדול |
|
despues ke paso tienpo penso el rasha de azer un dezastre |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2020 |
gajo m. |
פלח (תפוז, אשכולית וכו'); פלח (מחצית) השקד |
|
La vieja le respondio, ke las muezes son freskas i por esto despues de partirlas es menester de mundar los gajikos, ke djustamente este es el vero plazer kuando uno kome muez freska. (Sipure Sefarad) |
|
I ke kere esta vieja? Ke me meta a partir un entero sako de muezes i despues ke ampese a mundarlas gajo por gajo?! (Sipure Sefarad) |
|
Le disho tambien, ke entre el partir de las muezes i el mundar de los gajos, eya lo va star enkaminando en ke manera ke se giye para reushir en la vida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5312 |
galah (ebr.) m. |
כומר |
|
respondieron los |
|
a la manyana vinieron el rey i los |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1135 |
galana adj. |
יפה, חיננית; בעלת בית מוכשרת |
|
Ya salio de la mar la galana, kon un vestido de al i blanko. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1136 |
galante adj. |
אדיב, מנומס, אבירי; מחזר, עוגב |
|
Amor galante, mi baragante, pase adelante (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2457 |
galanterist/o m. |
סוחר בסדקית; סוחר של דברי מותרות |
|
I el padre lo empiego ande Haim el galanteristo tomando sovre si el pago de la semanada. (Sipure Sefarad) |
|
La inyeta grande ke yevava el nombre de su vava, Dona, se kazo en Samakov kon un galanteristo de buena pozision. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2023 |
galecha f. |
קבקב-עץ |
|
Zanaachis de toda bransha propozavan sapatos i galechas; yulares i kaishes, kuedras; oyas i tinajas; artikolos de teneke asta kapandjas para ratones, mashas i strevdis. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2924 |
galería/galeríe f. |
יציע, אולם רחב ידים, אולם תערוכות, גלריה |
|
Nisimiko le respondió ke en la galería un bilieto vale 1 levo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5013 |
galgal (ebr.) m. |
גלגל; מסלול |
|
Alado del ehal ay un galgal ke kada punto se aze de un molde, kuando se aze de oro, kuando se aze de perla, kuando se aze maden. Korto es ke kada ora se aze de un molde. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4159 |
gameyo m. |
גמל |
|
el disho: Vidi un gameo bolar!. Los ke lo sintieron, le respondieron: No puede ser! Esta es una de tus mintiras!. (Kuentos, 1986) |
|
le disho: Amóstrame komo un gameo puede bolar! Si no, te vo azer kortar la kavesa! Te do tiempo una semana! (Kuentos, 1986) |
|
Vino el día fiksado, i los dos se prezentaron endjuntos delantre del rey, i el rey le demandó de muevo al ombre: Es verdá ke tú vites un gameo bolar? (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
344 |
ganado m. |
עדר; שכר |
|
Toparesh sien dukadikos ke del mi ganado son, (Blanka Flor) |
|
siendo todo lo ganado se iva para el garón, porke benporad yosef, la famiya fue siempre una de las numerozas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2458 |
ganansia f. |
רווח, הכנסה, תקבולים, שכר; זכיה; רכוש |
|
Las charikas chikas, kon la ganansia, valian 4 groshes, yo se las di por tres, ganando apenas trenta paras. (Sipure Sefarad) |
|
la ganansia la espartian kon Yako (Sipure Sefarad) |
|
E komo? - le dize Rahelu -ande kedo el echerio de oy, ande kedaron las ganansias de Kamondo? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
345 |
ganar v. |
הרוויח, זכה ב-; נהנה מ-, הפיק תועלת; ניצח, זכה; השתכר; רכש |
|
La ganara '1 moro Franko el moro Frank' aligome. (Blanka Flor) |
|
di ke sos faldji.I kon lo ke ganas ya mos mantenemos.'' (Djoha ke dize) |
|
Gerrero sosh el mi sovrino i la puedesh muy bien ganar. (Blanka Flor) |
|
ke las meta en ofisio, en ofisio de ganar. (Kalendario de kantigas) |
|
El leon i el karnero i la vaka izieron havra ke todo lo ke ganavan de espartirse hekek ke-helek. (Hidot de Izopeto) |
|
Las charikas chikas, kon la ganansia, valian 4 groshes, yo se las di por tres, ganando apenas trenta paras. (Sipure Sefarad) |
|
el sigundo, Nisimiko, vendía gazetas después de la shkola i lo ke ganava era una bagatela, (Sipure Sefarad) |
|
a los unos los degoyava por el piskueso i de los otros ganava el dublé (Sipure Sefarad) |
|
lo ke ganava Mamo presto lo dava enbasho para tapar los gastes de su famiya kon sesh krios i kere no kere, era ovligado de abokar kavesa i darle a Yako su parte. (Sipure Sefarad) |
|
El karnesero tinía dos ijos, i el i los ijos empesaron a ganar munchas paras. (Kuentos, 1986) |
|
El mansevo, viendo esto, bushkó lavor para ganar la moneda, (Kuentos, 1986) |
|
I esta vez tomó el padre la moneda i la echó por la ventana, diziendo: Tráeme otra moneda, porké ni ésta no la ganates tú! (Kuentos, 1986) |
|
El dia de oy me lo tengo ke akodrar! Gani, komo gana un Kamondo! (Sipure Sefarad) |
|
Le disho el mansevo: ''Kuanto ganas kada dia?'' Disho Yihya: ''Un dia sesh duros, un dia nada.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Vino kavo de anyo miro su tefter. Miro ke gano sien liras. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3456 |
ganarse v. refl. |
זכה |
|
si me la tornas, yo te pago por eya 415 levos i ansina te ganas sin sudar 200 levos enteros, le diso Yako, vaday ke i a mi me revienen 100 levos de komisiona; ke dizes, buena propozision no? (Sipure Sefarad) |
|
Dime kual es tu ufisio i komo te ganas a bivir. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
348 |
gancho m. |
וו, אנקול, קרס; חכה, צלצל; וונעילה; עוגן; מסרגה |
|
Armo velas i echo gancho i para Fransia la yevaron. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1649 |
garón (ebr.) m. |
גרון, לוע, קנה |
|
Avio la boka el leon i enkasho la haya la kavesa asta el garon i le kito el gueso. (Hidot de Izopeto) |
|
Esto es mashal a el leon ke komio un pedaso de karne i se le atravesio un gueso en el garon (Hidot de Izopeto) |
|
para sostener esta kazarma de 12 garones, aínda de la demanyana Mordu ya estava en la plasa para empesar el kiradjilik de entre el dia. (Sipure Sefarad) |
|
siendo todo lo ganado se iva para el garón, porke benporad yosef, la famiya fue siempre una de las numerozas. (Sipure Sefarad) |
|
Media ora mas tadre de nuevo me meto a batir. Kon las lagrimas en el garon eya me demanda: ''Sos tu kerido Persiado? Dame repuesta ke ya me vo murir!'' Yo - kayadez. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4451 |
garvanso m. |
חומוס, חימצה; אפון |
|
Eya se akodrava mizmo i de algunos platos de un zeman komo: bulgur, garvanso, yalandji yaprak; (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
349 |
gastador/gastadero/dera n. & adj. |
בזבזן |
|
Eya una mujer pompoza i el un ombre gastador (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
350 |
gastar v. |
בזבז, הוציא כסף; בילה, כילה, קלקל, מירטט |
|
Gasto lo suyo i lo mio i lo k'el mi padre me dio (Blanka Flor) |
|
Mordu los eskuchava i se sonreiva pensando ke una yida al tsirk es komo gastar por vanidades almenos 6 frankos para sesh bilietos, ke es el gaste de la famiya para un dia entero... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2930 |
gaste m. |
הוצאה, הוצאות |
|
embevisimientos atados kon gastes, ke no kada famiya podía permeterse, índemas las sovrekargadas de afijamiento. (Sipure Sefarad) |
|
Mordu los eskuchava i se sonreiva pensando ke una yida al tsirk es komo gastar por vanidades almenos 6 frankos para sesh bilietos, ke es el gaste de la famiya para un dia entero... (Sipure Sefarad) |
|
su padre era uno de los asara batlanim, pasando su tiempo entre el midrash i las yorsayot i ansi kitava el gaste del kave i del tutun para si i para la vieja. (Sipure Sefarad) |
|
la idea no sta mala ama, va salir el gaste de ir i vinir asta Vidin? (Sipure Sefarad) |
|
lo ke ganava Mamo presto lo dava enbasho para tapar los gastes de su famiya kon sesh krios i kere no kere, era ovligado de abokar kavesa i darle a Yako su parte. (Sipure Sefarad) |
|
De los otros echos de kaza se okupavan Liza i su ermana mas chika Djoya. Haim yevava el gaste. (Sipure Sefarad) |
|
Pishin despozaron. Metieron tiempo para la boda. El rav izo todos los gastes de su pecho (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i se hue a su kaza i se enserro en una kamareta kon taanit de 3 dias i tres noches, dia de viernes korto el taanit i mando a yamar un djidio ke le merke todo el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
351 |
gata f. |
חתולה; טופר, ציפורן חתול |
|
La kara tiene tuerta una gata me paresia. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2273 |
gato m. |
חתול |
|
Uno le konto, por exempio, ke kon sus propios ojos vido komo un gato pario sinko perikos i ocho ratones; (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
352 |
gavilán m. |
נץ; כינוי לאדם בעל פרופורציות משונות |
|
por la mas chikita de eyas entra un gavilan i sale, (Blanka Flor) |
|
Dolores son de parir ke se keria matare. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
354 |
gayina f. |
תרנגולת |
|
Le dare gayina'n sena i pichonikos kon agras. (Blanka Flor) |
|
Las de la novia komen gayina, las del novio komen tayina, (Kalendario de kantigas) |
|
di a ver Nisim, tu ke sos eshkolato i pratiko en los kuentos, kuanto vale una gayna desplumada? (Sipure Sefarad) |
|
kon las paras muestras los paylachos van a komer gaynas i a mozos mos van a amostrar las trazeras! (Sipure Sefarad) |
|
Mira chodjum, sinti i vos ijikos miyos: en lugar de ir a este erremo de tsirk a mirar las trazeras de los paylachos, no es mijor de azer un shabat de alegría kon aroz i armi de gayna? (Sipure Sefarad) |
|
Nisimiko le respondió, ke en las halas las gaynas desplumadas se venden a 2 levos el kilo. (Sipure Sefarad) |
|
Pishin le disho el mansevo al moso: ''Teraye de la komida.'' Pishin kito el moso akeyas gayinas peretas, akeya karne, akeya arros. Yihya, de ver va salir loko. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
atemando el papa de pedrikear le disheron al mansevo: agora ke es tu demanda i te se ara? luego respondio ...: mi demanda es ke traigan ina |
|
le trusheron la |
|
se alevanto ... i enpeso kon boz gritando i la yamo kon este lashon de bizayon: arura, temea, retsutsa , zona nishkahat, abasha abasho i despluma esta |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2937 |
gazeta f. |
עיתון, יומון, כתב עת |
|
el sigundo, Nisimiko, vendía gazetas después de la shkola i lo ke ganava era una bagatela, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5314 |
geinam (ebr.) m. |
גהינום, תופת |
|
i disho: mira senyor, ya saves komo el por alkansar tu ley i por saver ke es verdad se vino el aya a servir a Yeshu por rezgatar su alma de penas de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1738 |
gemará (aram.) f. (pl.: gemarot) |
חוברת, קונטרס; תלמוד, גמרא |
|
I ansi era andan i engrandesien i enyadien de dia en dia, asta ke ayego a Gemara; (Sipure Noraot,1885) |
|
No vino sesh mezes ke ya esta meldando gemara. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
355 |
gerra f. |
מלחמה, קרב |
|
Todos vienen de la gerra al k'aspero no a venido, (Blanka Flor) |
|
i pensando a las gerras ke avian, no le stava entrando s.huenyo. (Djoha ke dize) |
|
Kien tiene ijo varon a la gerra lo mando. (Blanka Flor) |
|
Deshme la vuestra korona i a la gerra ire por vos. (Blanka Flor) |
|
I si no m'e lo traigan, yo armare una grande gerra (Blanka Flor) |
|
Sinyor rey, para la gerra kon el enemigo, tu papu tomo emprestado de mi papu dos tinajas yenas de oro. (Sipure Sefarad) |
|
En tanto, la famiya pujava. A la tiya Roza la pari? en tiempo de la Rumelia i a la tiya Rebeka - en la gerra kon el sirbo (de 1885). (Sipure Sefarad) |
|
Ham Mair muri? mientres la gerra Balk?nika kuando estavan en Yambol. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
360 |
gerrear v. |
נלחם, נאבק, התקוטט |
|
Garreando garreando el tarpus ya le kayo. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
361 |
gerrero/gerreero m. |
לוחם |
|
Gerrero sosh el mi sovrino i la puedesh muy bien ganar. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5019 |
get (ebr.) m. |
גט |
|
Yamela aki i demandale si se kere venir kon mi le azere lo bueno ke ay en el mundo i si no kere yo esto aki por pagarle su ketuba i darle el get.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2938 |
gezerá (ebr.) f. |
אסון, מכה, שבר, גזירה |
|
un prezente muy importante, ke salvó la famiya de la gezera de un tiempo, de traersen la agua de la fuente de la malé. (Sipure Sefarad) |
|
i lo tenian por hen esto kada anyo kon goral a ken le kaiya el mazal i no pudieron de baldar esta |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3829 |
giador/dera n. |
מדריך, מורה דרך, מַנְחֶה, מוביל; מושל |
|
podia estar muncho mijor si no fuera la korrupsion de los giadores, ke lo están esplumando al puevlo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2024 |
giar v. |
הדריך, הנחה, הוביל, ניהל |
|
Aki ay algun yerro, o estuvo mal giado, o no uvo ken ke lo enkamine a regla del mundo. (Sipure Sefarad) |
|
Estonses, enkomendo ke eskrivan la maksima kon letras de oro i ke la metan en la djami alado del pazar, para ke kada uno, en meldandola, se sepa giar en los rodeos de la vida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3830 |
gío m. |
חינוך, הכוונה |
|
El rey entendió el sekreto del buen gio del mandradji mientres ke era vali, i lo tomo en el palasio por konsejero. (Sipure Sefarad) |
|
Visto ke el gio del governo iva de negro en peor, un dia, el rey dechizo de salir al kamino por ver loke impedia para ke tuviera el puevlo buena pasadía. (Sipure Sefarad) |
|
Es kolay de avlar de leshos .. Keria tener la fuersa de azerte un vali, para ver si debasho de tu gío el puevlo iva star mijor i mas kontente! (Sipure Sefarad) |
|
El giyo de la famiya, mas djusto, el gizar, lo desharon a la vieja. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4456 |
gips m. |
גבס |
|
Ke es gips? Akeyo ke amasamos para tapar los burakos de la chinchas! (Sipure Sefarad) |
|
Liza ke mira la papelera, ke ke vea! Bati? las dos manos i entre las rizas le disho: Vava, eya tomo la papelera de gips en lugar de arina! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1139 |
gitara f. |
גיטרה |
|
Ay ke buena ke fue la ora ke vos alkansi (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5315 |
givir (ebr.) m. (pl.: gevirim) |
גביר, פרנס, איש רם מעלה, פני העיר, טובי העיר |
|
i disheron: el remedio ke te podemos azer es ke te damos una karta afirmada de todos los rabanim i los |
|
ke ansi lo ke te digo es ke agora lunes ke viene vamos a azer maamad i adjunta por los echos de la sivdad en la kaza del nagid dela sivdad i ayi estaremos todos los rabanim i los |
|
maase en un |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2703 |
gizandón m. |
טבח; נער עוזר במטבח |
|
i era la mujer de este gizandon una mujer ermoza i onesta, (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
kuando se izo fiesta, asuvio ribi Meir a Yerusalayim i se fue a pozar en la kaza de ribi Yeuda el gizandon. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2939 |
gizar v. |
בישל |
|
la vieja i Perla se okupavan de la kaza, aprontavan el chay para el dezayuno de la famiya i gizavan lo ke el Dio emprezento. (Sipure Sefarad) |
|
El giyo de la famiya, mas djusto, el gizar, lo desharon a la vieja. (Sipure Sefarad) |
|
La noche se dava karar de lo ke se tenia ke gizar para el otro dia. I loke no les gizava la vava! (Sipure Sefarad) |
|
la kero degoyar kon mi mano i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
362 |
gloria f. |
תהילה, תפארת, הוד |
|
Si esto es verdad Paridje gloria es de lo kontare, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3176 |
godro adj. |
שמן, עבה, סמיך, עתיר שומן |
|
Tomó un anvelop i el adereso lo izo kon puntos mas godros. ''E,'' le disho, ''va, mete un pul i échala a la posta!'' (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4805 |
godrura f. |
שומן, חלב; עובי; כרסנות, שמנות יתירה |
|
Le disheron ke le meta kompreses i ke lo unte kon gudrura de pato, ma todo fue en vano. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1140 |
goler v. |
הריח, רחרח; חש; מישש דופק |
|
Puncha, puncha, la roza guele, ke el amor muncho duguele. (Kalendario de kantigas) |
|
A medianoche vino un leon alado de el, lo golio i se fue. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
a vezes, antes de tomar alguna dechizion mas importante, komo ke se abokava para golerla. (Sipure Sefarad) |
|
I dike no vos akeshas al rey? -Mi padre, buen mundo tenga, uzava dizir .. ke el peshkado se guele de la kavesa! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2940 |
golfo m. |
מפרץ |
|
Mordu el arabadji morava en Dortbunar, en el golfo de la provaya de Sofía (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
363 |
golpe m. |
מכה, מהלומה, אגרוף, הולם; הלם, שוק, זעזוע; תקיפה; יריה |
|
El rey por burlar kon eya tres golpikos le ay dado. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
364 |
goral (ebr.) m. |
גורל, פיס; גורל, מזל |
|
Van pasando muncha djente ay i, i di ke avris goralot, (Djoha ke dize) |
|
i lo tenian por hen esto kada anyo kon |
|
un anyo echaron |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4460 |
gostar v. |
טעם; ניסה; נהנה; הבדיל, הפלה |
|
I en verdad, de esta famoza alguenga komieron la semana entera. La gostimos i mozos. (Sipure Sefarad) |
|
agora el, si kere eskapar de aki, ke no |
|
una vez ke el Dio te kijo bien ke no |
|
se fue kon el, lo entro en sus trezoros i le disho al moel: tome de aki lo ke |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
365 |
gota/gote/gotea (2) f. |
טיפה, נטף; צֳרִי |
|
Tetedesh mi ijo i non deshedesh gota, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3835 |
governar v. |
משל ב-, שלט ב-, ניהל; כלכל |
|
a mi pareser, este komporto del vali, era alguna flakeza suya, ke no tenia nada a ke ver kon su manera de governar''. (Sipure Sefarad) |
|
El komando del rey se reincho i después de tiempo kada uno de los pashas se asento a governar en el vilaet ke le fue apropiado. (Sipure Sefarad) |
|
si tienen remarkado en el komporto del vali algo de spesial kuando governava i dava sus ordenes. (Sipure Sefarad) |
|
ke a todo lugar ke vas ke te |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3838 |
governarse v. refl. |
שלט בעצמו |
|
kontente de estos buenos haberes, el rey izo mandar vente de sus pashas and'el mandradji para ke tomen muestra komo se governa, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2026 |
governo/govierno m. |
ממשלה, שלטון,ממשל; מזון, מחיה, כלכלה |
|
Paso tiempo. Los echos del governo kaminavan en regla. (Sipure Sefarad) |
|
Visto ke el gio del governo iva de negro en peor, un dia, el rey dechizo de salir al kamino por ver loke impedia para ke tuviera el puevlo buena pasadía. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
366 |
gozar (de) v. |
נהנה (מ-) |
|
Asi gozesh Arnaldo de los mis trensados, (Blanka Flor) |
|
ni gozando de chikos kréditos komo lo eran los sergidjís i ambulantes, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1141 |
gozarse v. refl. |
נהנה, התענג, התמלא שמחה, עלז |
|
yo lo kresi i lo engrandesi, otros s'estan gozando. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5318 |
gozer (ebr.) adj. |
גוזר, מצווה |
|
i disho el rav al shamash: te so |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2706 |
grande adj. |
גדול, גבוה, מבוגר |
|
Disho: Me yire ande el grande de la yeshiva, i le aklarare mis pekados; i lo ke me ovliga, resevire sovre mi. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
los ijikos mas grandes divertían a los chikos, (Sipure Sefarad) |
|
i les amostro la plata i meldaron las kartas, estonses se ensanyo el rey i kon grande ravia mando a yamar los negidim dela sivdad i a los |
|
luego se eskrivio un ferman sovre esto kon firma de el rey i los |
|
un dia se alevanto el arur muy demanyana i se hue onde el rey al divan estando ayi todos los |
|
aki es lugar de shedim i yo so el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5322 |
grandeza f. |
גאווה, יהירות; גדולה |
|
en la Espanya akontesio un milagro grande por dar a saver la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
367 |
grasia f. |
חן, חסד, קסם; חסד עליון |
|
Nisimachi le dio las grasias (Sipure Sefarad) |
|
Su grasia i su mirada eran mi konsolasion; (Kalendario de kantigas) |
|
A ke mire el Sh. Yit. en su afriision i su amargura, i le de grasia i mersed delantre su novio kovdisiado (Sipure Noraot,1885) |
|
El djidio tomo la bolsa, dio sus grasias i se fue alegre i kontente. (Sipure Sefarad) |
|
A la demanyana, espartiendose del mandradji, le dio las grasias i torno al palasio. (Sipure Sefarad) |
|
No alkansava el rav a demandar la koza ke ya lo azia. En korto es ke este topo gerasia en ojos de todos. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1143 |
grasiozo adj. |
חינני, מלא חן, מלבב, נחמד, חמוד, נאה, נעים, חביב, מקסים, מושך את הלב, רב חסד |
|
Eya's ermoza i muy grasioza ke me izo tresalir. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
368 |
gritar v. |
צעק, זעק, צרח, צווח, קרא בקול; רגז, קצף; גער, נזף |
|
I el sta gritando a la mujer: ''Ya paso el un dia! Ya paso el uno!'' (Djoha ke dize) |
|
Muncho grito, muncho chapaleo de arrogarle i nada no gano porke se atrevia en su huersa i huersa de sus ijos. (Hidot de Izopeto) |
|
Haskito salio korriendo i ampeso a gritar: ''Ey chicho, pishman stanah, day makarata!'',* (Sipure Sefarad) |
|
La madre lo gritava por esta manya i lo amenazava ke lo va mansinar al padre. (Sipure Sefarad) |
|
Si dizía: ''u'', todos le gritavan: ''i...!'', i si dizía: ''i'', todos le gritavan: ''u...!''. (Kuentos, 1986) |
|
Enpesaron a |
|
se alevanto ... i enpeso kon boz |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3460 |
grito m. |
צעקה, זעקה, צריחה; גערה |
|
Mamo lo atino i echo un grito de sorpreza: Mira, mira Yako! Naldo el mansevo de la pinturia de Gogumagogu. (Sipure Sefarad) |
|
El patrón le echo dos gritos i se fue a kalmarlo: ''Ke es esta ravia, al rey lo tienes enfrente eske? De, kálmate, ke ya los espantates a mis musafires!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
369 |
grosh (t.) m. |
מטבע קטן (גרוש, אגורה) |
|
L'echaremos un grosh!'' (Djoha ke dize) |
|
Mashal esto kosto dies geroshes lo vende por kinze, lo eskrivia al tefter. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
370 |
guadrar v. |
שמר, הגן על; הסתיר, הצפין |
|
Los vuestros kaveyos ruvios onde los guadraresh vos ? (Blanka Flor) |
|
O son lindos o no son lindos a mi ke me los guadre'l Dio. (Blanka Flor) |
|
el tavan ke me lo guadre de la mano del pulis. (Kalendario de kantigas) |
|
Ken pensa de azer mal, a el le viene i el Sh. Yit. guadre de todo el mal. (Hidot de Izopeto) |
|
Agora, dizmi, ke era la kashika ke uzavas tener delantre de ti i loke guadravas en eya? (Sipure Sefarad) |
|
el moel esta espantando ama disho: por zahut dela mitsva ke vo a ir azer; el Dio me va |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4461 |
guadrarse v. refl. |
נשמר, נזהר, נשמר מ-, השתמט מ-, נמנע מ-, מנע; שמר, גנז, צפן |
|
Le servia para guadrarse los bebrekes de yelor. Era i muy akavidada. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2707 |
guay! interj. |
אוי! אויה! אבוי! |
|
i yoro, i esklamo i disho: Guay por mi, ke pedri mi ley ke me anbezi, i agora ke remedio tengo? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
|
|
pensimos sea ke le damos mano, es mas mal, ke los viejos dizen si el vidro da en la piedra, |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1146 |
guérfano m. |
יתום |
|
Guerfano de padre i madre, yo no tengo onde arrimar. (Kalendario de kantigas) |
|
Guerfana era yo, m'abandonates, el Dio ya te pago porke pekates. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
372 |
guerta/guerte f. |
גן, גינה, גן ציבורי, פארק; גן ירק |
|
Azele un kombite a la guerta de tu sinyor. (Blanka Flor) |
|
Kon diez Minianim de djente kidushin vos di (Kalendario de kantigas) |
|
Komo la roza en la guerta i las flores sin avrir, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
373 |
gueso m. |
עצם, גרם; כף נעליים (עשויה עצם) |
|
L'echare guesos al perro ke non vos se vaya de detras. (Blanka Flor) |
|
Avio la boka el leon i enkasho la haya la kavesa asta el garon i le kito el gueso. (Hidot de Izopeto) |
|
Disho una haya ya te topi mi senyor un mediko muy valido ke te kite este gueso (Hidot de Izopeto) |
|
si lo komen, trayeme los guesos i los endecheramos, siendo ke este ya resivio djuzgo de arriva. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1149 |
guevo m. |
ביצה; אשך |
|
las pasas me tokan a mi, el guevo a tu djente. (Kalendario de kantigas) |
|
a vezes traiva i algún guevo i dezayuno de los ke le davan en los aveles, kumplimientos i otros. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
374 |
guezmo m. |
ריח |
|
Ni kon agua ni kon guezmos el non se arretorno, (Blanka Flor) |
|
Avia okaziones kuando era inkomod de avrir la kashika. Estonses me abokava para sentir el guezmo de las charas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
375 |
gusto m. |
טעם; רצון, תיאבון; הנאה, אושר, תענוג, סיפוק; נטיה, חוש טעם |
|
este savia aprontar kon muncho gusto i kon modos i maneras de mezes. (Sipure Sefarad) |
|
lo ke te puedo abashar del presio es 20 levos. si tienes gusto tómala por 280. (Sipure Sefarad) |
|
Los moradores kedaron de akesharsen, entre eyos torno el gusto de bivir, ampesaron a fraguar kazas i moradas (Sipure Sefarad) |
|
Kuando eskaparon Shaharit i van a kitar sefer, disho el mansevo: ''Rabotay, este si[nyor] haham tiene gusto de darshar si tenesh gusto.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
ala manyana se desperto el rav i tanto hue su alegria ke korto el taanit el i la djente de su kaza i izo a toda la sivdad ke koman i bevan a |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4462 |
gyuzel (t.) adj. |
יפה, נאה |
|
No sea ke sos la dunya gyuzeli or ija de Partam pasha! Mair es de famiya rika i no es de echar aporaya |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3845 |
haber (t.) m. |
ידיעה, חדשה, בשורה, הודעה |
|
kontente de estos buenos haberes, el rey izo mandar vente de sus pashas and'el mandradji para ke tomen muestra komo se governa, (Sipure Sefarad) |
|
Paso kuanto un anyo. Los haberes ke vinian de este vilaet eran mas de buenos. (Sipure Sefarad) |
|
Ampesi a batir a la puerta. De ariento ni haber. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1475 |
haham (ebr.) m. & adj. (pl. hahamim) |
חכם, ידען, למדן, מלומד; רב ספרדי |
|
Avia un viejo en la sivdad muy haham. (Hidot de Izopeto) |
|
Dize el haham no es razon de azer bien kon el rasha. (Hidot de Izopeto) |
|
Dio shalom a todos i se asento a meldar kon eyos, i vieron a el ke era haham grande, ke tenia kon el muncha hohma. (Sipure Noraot,1885) |
|
Les rogo a los talmidim a ke le avlaran a el haham a ke se la diera a el por mujer. (Sipure Noraot,1885) |
|
la enkomendo a eya: Si te viene aki un haham ke se yama ribi Meir, akavidate de azerle kavod de entrarlo en kaza i azerle todo su demenester. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
And'avía de ser de un rey, ke tinía tres konsejeros: un haham, un hodja i un papas (Kuentos, 1986) |
|
empesó a azer presiones sovre el haham, para ke se konverta. (Kuentos, 1986) |
|
Le respondió el haham: Sinyor rey, komo podemos mozotros djudiós konvertirmos al kristianizmo? (Kuentos, 1986) |
|
I mira Donika, sovre todo te lo akavido, pur sedaka no steas a dezmodrarte kon alguna palavra delantre del haham tu sinyor! (Sipure Sefarad) |
|
La psa Donu kontava ke nasio en Pazardjik i era ija del haham Yaakov ke a su vejez se fue a Yerushalayim i ayi muri?. (Sipure Sefarad) |
|
Kuando eskaparon Shaharit i van a kitar sefer, disho el mansevo: ''Rabotay, este si[nyor] haham tiene gusto de darshar si tenesh gusto.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Paso otros dos mezes se izo haham gadol. Le disho el mansevo: ''Sinyor Yihya, esta semana vamos a ir al kal i tiene ke darshar.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
vino el rav i les kito las kadenas de todos los |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1742 |
'halahá (ebr.) f. |
הלכה |
|
Kuando non entendemos mozotros la 'havana de la halaha, eya eskrive una oja i la arroja (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5925 |
halom (ebr.) m. |
חלום; אשליה |
|
ya akojieron la djente i izieron berit mila, metieron la meza, disho el moel ke el no puede komer ke tiene taanit |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1477 |
haluká (ebr.) f. |
חלוקה (צדקה לעניי א''י); חילוק, דעה חולקת; אפשרות להתרחש |
|
Entendio el raton la haluka iva fuyendo de el rio. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2462 |
halva (t.) adj. |
מדוכא, תשוש, חש ברע |
|
Dinguno no vende halva por sinko paras! Yo ya savia ke te ivas a tornar vaziyo, ma te mandi por mahsus, (Sipure Sefarad) |
|
El halvadji no lo miro ni en la kara diziendo, ke no vende halva por sinko paras. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2027 |
halvadjí (t.) m. |
מוכר חלווה |
|
A kada paso se enkontravan halvadjis, vendedores de shurup, salepchis, malebidjis, todos a un grito o a un kante alavando la kualita i la baratura de sus ropa. (Sipure Sefarad) |
|
Esta manera azeria i el halvadji kon ti pensando ke estas ambierto. (Sipure Sefarad) |
|
kon boz de rogativa le dizes: ''Halvadji efendi, te rogo, metemi en esta revanada por sinko paras de halva!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2276 |
hamal (t.) m. |
סבל, סוור; כינוי לאדם גס הליכות |
|
Un dia, delantre del palasio se apara un djidio endjuntos kon un hamal ke stava enkargado kon dos tinajas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4465 |
hamín (ebr.) m. |
חמין |
|
por desert les azia hamin dulse, lup, fideyos kon leche; de las kozas de masa: filadonia, chikur, miinas, borekitas de merendjena, kizadikas de vishna i otros apetites. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2028 |
hanefut (ebr.) f. |
צביעות, התחסדות |
|
Akodratelo siempre antes de tomar alguna desizion i sovre todo, kuando tienes keazer kon djente ke te amostran hanefut, ma ke te keren kitar los ojos, si les viene de la mano. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2029 |
haragán n. & adj. |
עצל, עצלן, בטלן, נרפה |
|
En la kartela ke yevava delantre la pechadura se podia meldar, ke por ser haragan inkuravle, lo avian kondanado a muerte. (Sipure Sefarad) |
|
Kontan mizmo, ke en un paiz leshano uzavan enforkar a akeyos haraganes prononsados, ke ni el amenazo de muerte no era bastante para azerlos abokar kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2031 |
haraganud/haraganut f. |
עצלנות, בטלנות, עצלות |
|
La haraganut fue siempre uno de los visios los mas aborresidos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1743 |
harif (ebr.) m. & adj. |
חריף (מזון); פיקח, חריף, שנון, ממולח, ערמומי |
|
I el ninyo harif i pikeah, ke en pokos dias embezo las letras i puntos i ayego a pasuk. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4466 |
has veshalom (ebr.) interj. |
חס ושלום |
|
Has veshalom vava! No se afortune. Yo i Liza ya le vamos a ayudar. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5697 |
hasid (ebr.) m. & adj. |
חסוד, חסיד |
|
un anyo echaron goral i kayo el goral al ijo del rav de la sivdad, i era mansevo regalado de su padre yeno de Ley i mitsvot i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5926 |
hatir (t.) m. |
טובה (עשה לו טובה); הוקרה |
|
disho el baal a-bayit: por |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1744 |
'havaná (ebr.) f. |
הבנה; צורך |
|
El Sh. Yit. me fue zohe ke me echaran de arriva una oja i me izo saver la 'havana. (Sipure Noraot,1885) |
|
En lo ke estava meldando, vido kayer de arriva una oja de papel ke eskrivia sovre eya la 'havana de la alaha; (Sipure Noraot,1885) |
|
I akaesio ke akel dia se enduresieron los talmidim en el inyan de la alaha i non pudieron por entender la 'havana, (Sipure Noraot,1885) |
|
despues tomo el karvon i izo en la pared komo una tsura de una nave kon toda su |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1150 |
haver (ebr.) m. (pl.: haverim/haveres) |
חבר, רע, עמית, שותף; חבר (בארגון) |
|
Tomi otro haver, un riko ombre, no kero mas saver ni de tu nombre. (Kalendario de kantigas) |
|
Dize el haham vos dire un mashal ake asemeja el ombre ke akomite de azer bien a su haveri en lugar de bien le aze mal. (Hidot de Izopeto) |
|
los haveres lo kedaron mirando komo se iva aleshando i endjuntos kon el, la ermoza okazion de kitar el pie del lodo i sovre todo Mamo el shashuto... (Sipure Sefarad) |
|
despues les disho el rav a los |
|
les disho el rav a los |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4808 |
havli (t.) m. |
מגבת |
|
Era viernes después de mediodía. Komo de uzo, Yomtov se fue al banyo. Se lavo bueno, bueno, batió palmas para ke le traygan el havli, salió i se echo en la kama para repozar. (Sipure Sefarad) |
|
Me sea la vida - se disho entre si Yomtov - ansina se bive mil anyos!'' i arrondjo el havli para sentir mas el ferah de la enveranada. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1479 |
havra (ebr.) f. |
תלמוד תורה, ''חדר'', ביכ''נ; חברה |
|
De aki es razon ke tome el ombre konsejo de no tener havra kon mas huerte ke el. (Hidot de Izopeto) |
|
Vos dire un mashal a ke asemeja los ke azen havra kon los ke son mas huertes ke eyos. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4809 |
havuz (t.) m. |
אגם מלאכותי, בריכה; רציף |
|
El banyero se lo trusho en un vazo de agua yelada tomada del havuz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1481 |
hayá (ebr.) f. |
חיה, בהמה; איש לא חברותי |
|
Despues demando la haya su paga. (Hidot de Izopeto) |
|
Es tal haya ke save de esta hohma. (Hidot de Izopeto) |
|
Un dia toparon una haya la mataron i la izieron en 3 partes. (Hidot de Izopeto) |
|
Disho el leon ke el keria un helek otro porke el es el rey de las hayot. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3463 |
hayir (t.) m. |
רווח, יתרון, תועלת, שימוש |
|
ya no te dishe musyu Abenshoan ke a mi no me plaze tratar, na otros 5 levos i hayir ke veas de las paras (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3464 |
hayirlí (t.) adj. |
מועיל, נושא רווח |
|
Ayde, ya se vido ke la pinturia es tu kismet, págame 250 levos i hayirli ke sea. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3182 |
hayre (t.) m. |
רווח, תועלת; אמצעי |
|
Tanto le disho el rey, ke el haham, kuando vido ke no ay hayre ke el rey troke su idea, le disho: Está bien, sinyor rey, ya me v'a konvertir, ma a una kondisión: ke vengas para shabat ke viene al kal muestro a sintir la tefilá. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3465 |
hayrolsun! (t.) interj. |
בשעה טובה! |
|
Hayrolsun! Avia a ver loke te ambezates? - le demando Yako. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1151 |
hazán (ebr.) m. |
חזן, פייטן |
|
Madre, si yo me muero, hazanim no kero yo. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
376 |
hazino m. |
חולה, פציינט |
|
La kara yevava de un ombre hazino. (Blanka Flor) |
|
Por lo enkovrir del padre se izo de la hazina. (Blanka Flor) |
|
Tristes oras en el dia ke hazina ya kayo (Kalendario de kantigas) |
|
ke esto hazina de muncho amor. (Kalendario de kantigas) |
|
Madre, si 'sto hazina, medikos no kero yo. (Kalendario de kantigas) |
|
El me izo asentar i me demando kual era el diente hazino. Yo ke estava ni enbasho ni enalto de las dolores a tanto me ensatani, ke le dishe: Ke berber achileado sos si no puedes apartar de un diente hazino a un diente sano! (Sipure Sefarad) |
|
A la tresera vez na ke ya le afito i me kito el diente hazino, le pagi por tres dientes, ama me alevanti kontente porke sali kon mi kapricho. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5329 |
hazné/haziné (t.) f. |
אוצר, בית אוצר; מאגר; מאגר מים |
|
el resto ke pagen kenas de los 500 gro' ke le dieron, enfrente de los 500, ke den 500 bolsas a la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1485 |
helek (ebr.) m. |
חלק, חתיכה |
|
Disho el leon ke el keria un helek otro porke el es el rey de las hayot. (Hidot de Izopeto) |
|
Le dieron otro helek i se lo komio. I akeos dezdichados kedaron muertos de ambre. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5698 |
hen (ebr.) m. |
חן, טוב טעם, חינניות; סדר, נוהג |
|
i lo tenian por |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5699 |
herpá (ebr.) f. |
חרפה, בושה |
|
i ansi hue yamando a todas las figuras kon muncho bizayon, i abashavan i lo servian a el ... todo loke les dezia kon muncha |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1487 |
hidá (ebr.) f. |
חידה, משל |
|
Hida de el ken aze havra kon el ken es mas huerte ke el. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2277 |
hidush (ebr.) m. |
חידוש, חידוש תורה |
|
El rey kedo maraviyado de este hidush i se metio a pensar komo responder a la deklarasion de este mehoram: (Sipure Sefarad) |
|
Un dia mando a dizir, ke el, el rey, esta pronto de dar una bolsa de dukados a todo akel ke le kontaria algun pasaje o hidush, al kual el sultan, no dando kredito, responderia, ke ''esto es imposivle!'' (Sipure Sefarad) |
|
Un dia, Mamo viene kon el hidush ke en Vidin ay de ''komer pato kon merendjena''. (Sipure Sefarad) |
|
El sultán kedo muy intrikado de este hidush i mando ke lo yamen al mandradji para entender el sekreto de la kashika, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5026 |
hilul (ebr.) m. |
חילול |
|
Se abasho del azno el i el moso i les disho a los merkaderes: ''Vozotros andavos i yo vo azer shabat aki, ke yo no ago hilul shabat.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3183 |
hodja (t.) m. |
חוג'ה, מורה, מורה-דת |
|
And'avía de ser de un rey, ke tinía tres konsejeros: un haham, un hodja i un papas (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1488 |
hohmá (ebr.) f. |
חכמה, בינה, תבונה, נסיון |
|
Es tal haya ke save de esta hohma. (Hidot de Izopeto) |
|
Ke kon su hohma ke tenia lo hizo atorgar a ke le iziera su veluntad; (Sipure Noraot,1885) |
|
Tambien aun kon todo, yo envelunto en eya por tomarla, ke mi korason kovdisio en eya de muchedumbre de su hohma. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1749 |
hupá (ebr.) f. |
חופה, טקס נישואין |
|
I en ayegando tiempo de la hupa, en akel dia kombido el haham a los hahamim porke dieran los kidushin sin boz de kante o alegria, (Sipure Noraot,1885) |
|
I izieron el despozorio i asetiguaron dias pokos por azer la hupa. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4166 |
hushaná/hushuná - le vino hushaná (t.) |
הוא היה מרוצה, נהנה, בא לו לצחוק |
|
Le vino hushuná al rey, i no le kortó la kavesa al mintirozo, ke se salvó kon el ayudo del komentador. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5700 |
ida f. |
הליכה, יציאה, עזיבה, יציאה לדרך |
|
el shaliah ke hue por el mandado le disho a el rav: a mi si[nyor] haham ya se aserko el mal i no kedo ora para la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2279 |
idea f. |
השגה, תפיסה, ידיעה, מושג, מושכל, רעיון, מחשבה, אידיאה; דעה |
|
Un dia, pensando sovre la dezventura de su ermano, al riko le vino la idea de aprevar a ver si en verdad su ermano era inkapache, or ke la suerte lo persigia. (Sipure Sefarad) |
|
Tanto le disho el rey, ke el haham, kuando vido ke no ay hayre ke el rey troke su idea, le disho: Está bien, sinyor rey, ya me v'a konvertir, ma a una kondisión: ke vengas para shabat ke viene al kal muestro a sintir la tefilá. (Kuentos, 1986) |
|
la idea no sta mala ama, va salir el gaste de ir i vinir asta Vidin? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
378 |
igual adj. |
זהה, שווה, שווה ערך, שקול |
|
Ke me desh a Blanka Ninya por mujer i por igual. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
379 |
ijiko m. |
ילדון, בן קטן |
|
'Yo tengo mujer ermoza ijikos komo la roza''. (Blanka Flor) |
|
Durme durme, kerido ijiko, durme sin ansia i dolor. (Kalendario de kantigas) |
|
El padre lo kijo albadrar: Haskito, tu sos ijiko grande, no se avla ansina por el chorbadji! (Sipure Sefarad) |
|
Huerte Haim! Ya lo vas a sbaratar al ijiko! (Sipure Sefarad) |
|
Kuando el ruso entro a Pazardjik eya ya era madre de tres kon el behor, Persiado, un ijiko de 12 anyos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
380 |
ijo m. |
בן, ילד |
|
Mosas k'eran de kinz'anyos marido i ijos tenian (Blanka Flor) |
|
Porke los ijos i las ijas asemejan a los padres. (Hidot de Izopeto) |
|
un djidio troko su ley i se izo kristiano, el i su mujeri sus |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4694 |
ikindí (t.) cf. kindí |
|
|
Oras de ikindi se torno a kaza ambierto, kanso i fatigozo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4695 |
ilado m. |
חוט אריגה; מטווה |
|
A Avramiko .. le di 20 topes de filado, 10 topes de basma; al turkito ... feses i sarikes por 500 groshes; a Yovancho 5 topes de shayak; al Petri .. 30 chemberes de kavesa, i mas koza ke me kayeron los brasos de la kanseria. (Sipure Sefarad) |
|
Heskiya era uno de los toptandjis de Pazardjic. Le vinian mushteris i de la sivdad i de los kazales para emplear filados, basmas, yensos, chemberes de kavesa i todo modo de manifaktura. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
381 |
ilar v. |
טווה |
|
Filalda muy bien delgada ke ansi la kere el patron. (Blanka Flor) |
|
Ke kadrava la vokita i mi mujer filalda vos, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5027 |
imah shemo! (ebr.)interj. |
ימח שמו! |
|
Yimah shemo ve-zihro, este es rasha gamur. Solo nombre de djidio ke tiene! (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2943 |
imitar v. |
חיקה |
|
kon una palavra, los números del tsirk eran imitados en los djugos i en las avlas en la male (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3848 |
impedir v. |
מנע, עיכב, עצר, שם מכשול, קידם פני; נעצב, הצטער; נפגע |
|
Visto ke el gio del governo iva de negro en peor, un dia, el rey dechizo de salir al kamino por ver loke impedia para ke tuviera el puevlo buena pasadía. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2944 |
importante adj. |
חשוב, נחשב, בעל ערך |
|
un prezente muy importante, ke salvó la famiya de la gezera de un tiempo, de traersen la agua de la fuente de la malé. (Sipure Sefarad) |
|
a vezes, antes de tomar alguna dechizion mas importante, komo ke se abokava para golerla. (Sipure Sefarad) |
|
Agora ya podesh vender las aksiones ke merkatesh, porké kon la deferensia del presio entre lo ke las merkatesh i lo ke las vash a vender, ya vash a meter endjuntos una suma bastante emportante, ke vos va a permeter de kazar a vuestras tres ijas! (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2032 |
importarse v. refl. |
נחשב, היה חשוב לו, איכפת היה לו; יובא |
|
E bien, boba, disho el rey, yo so persona rika i no me importa el presio del konsejo, solo, kero ke sea el mijor de tu koleksion. Toma este dukado i azmelo saver. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2280 |
imposivle adj. |
בלתי אפשרי, לא יתכן, מןהנמנע; בלתי נסבל |
|
El rey se sonrio, izo de senyas a sus konsejeros i disho kon riza, ke ''esto es imposivle!'' (Sipure Sefarad) |
|
Un dia mando a dizir, ke el, el rey, esta pronto de dar una bolsa de dukados a todo akel ke le kontaria algun pasaje o hidush, al kual el sultan, no dando kredito, responderia, ke ''esto es imposivle!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2033 |
impresionado adj. |
מורשם, שהרשימוהו, שהותירו בו רושם |
|
El rey kedo muy impresionado i dentrada entendio de ande vinia el truble del berber. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2282 |
inchir v. |
מילא, גדש; פיטם, הלעיט |
|
Estas son las dos tinajas i te rogo ke tengas la buendad de inchirmelas yenas kon dukados. (Sipure Sefarad) |
|
nada de remarkavle en esta famiya i en esta kazika si no era la bendision de los sielos ke inchiva la kaza de Mordu kon otrun krio. (Sipure Sefarad) |
|
No puedes dar ni un paso sin untar en la mano de estos ladrones. Lo ke parese ke te son haveres i ke sos ovligado de inchirles las aldikeras, del chiko asta el grande, (Sipure Sefarad) |
|
Buen djudio, el marafet es de vender kon la para enbasho i no de inchir tefter! Si ansina kamina ya la kita para pishar! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3851 |
indjustisia f. |
חוסר צדק, אי צדק, עיוות דין |
|
Ma sus esforsos kedavan sin provecho porke el puevlo yevava muncho mal de modos i maneras de indjustisias. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
383 |
indriz f. |
סדק, חריץ |
|
Avia indrizes en basho, i las monedas stuvieron yendosen en las indrizes, (Djoha ke dize) |
|
metio el dedo en la indris del techo i lo kito el trespil. (Djoha ke dize) |
|
le disho el rav por la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
385 |
infante/a n. |
יורש/ת העצר |
|
Triste 'stava la infanta mas triste de kada dia (Blanka Flor) |
|
Vuestra kulpa es la infanta vuestra era ke non mia! (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4468 |
infeksión f. |
זיהום, אילוח |
|
Al anyo, de una infeksion muri? i Persiado. La psa Donu se fue a bivir ande Daniel. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2034 |
informar v. |
הודיע, מסר מידע, יידע, תידע,דיווח |
|
El vezir i los pashas regularmente lo informavan de todo lo ke pasava en el paiz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
387 |
Ingletierra f. |
אנגליה |
|
I akel rey de Ingletierra ijo non tenia no, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4469 |
inieto m. |
נכד |
|
La inyeta grande ke yevava el nombre de su vava, Dona, se kazo en Samakov kon un galanteristo de buena pozision. (Sipure Sefarad) |
|
La psa Donu, kon todo ke ya avia pasado de los 85, komo buena nekochera ke era, les azia todos los apetites de los inyetos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2283 |
inkapache adj. |
חסר יכולת, בלתי מוכשר, חסר כשרון, לא מסוגל, בלתי כשיר |
|
Un dia, pensando sovre la dezventura de su ermano, al riko le vino la idea de aprevar a ver si en verdad su ermano era inkapache, or ke la suerte lo persigia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3852 |
inkomodo adj. |
בלתי נוח, מטריד, מפריע |
|
Avia okaziones kuando era inkomod de avrir la kashika. Estonses me abokava para sentir el guezmo de las charas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2035 |
inkuravle adj. |
חשוך מרפא |
|
En la kartela ke yevava delantre la pechadura se podia meldar, ke por ser haragan inkuravle, lo avian kondanado a muerte. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2946 |
inolvidavle adj. |
בלתי נשכח |
|
si kere el Dio, el no faltara de azerlo devista ke avra eskapado de pagar por Djapon, el kavayo muevo, ke vino al lugar de Arap, el karo i inolvidavle Arap, ke mantuvo la famiya por mas de 20 anyos... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
388 |
inshallá! (t.) interj. |
לו יהי! בעזרת האל!הלוואי! |
|
ishalla liviano ke se le aga! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2947 |
insistensia f. |
עקשנות; הפצרה |
|
kuando la insistensia de las kriaturas se izo tema de kada dia Mordu aprevo a dezganarlos kon el ayudo de la aritmétika. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4168 |
insistir v. |
הפציר, דרש בתוקף, סירהב |
|
Ma sikomo el insistió, de uno al otro la koza ayegó asta la oreja del rey, ke lo mandó a yamar (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2284 |
intelijente adj. |
נבון, בעל שכל, פיקח, חכם, אינטליגנטי |
|
Un sultan era muy amador de estravagansas i le plazia sintir repuestas agudas i intelijentes. (Sipure Sefarad) |
|
A la fin, dechizo de meterlo por vali, si no por otro, por ver si va trokar la situasion, siendo el mandradji se le vido persona buena i intelijente de natura. (Sipure Sefarad) |
|
siendo le plazio de ver un ombre derechero, onesto i intelijente, dechizo de nominarlo por vali para ver si sus echas van a responder a sus palavras, (Sipure Sefarad) |
|
El mansevo, viendo ke el ombre era muy entelijente i no lo pudía enganyar, se demandó komo avía entendido ke el no avía ganado la moneda. Bushkó, bushkó lavor, i no topándola, fue ande un tío i le demandó por plazer ke le diera una lavor por una semana. El tío lo tomó en su echo, i a la fin de la semana le dio una moneda de oro, komo paga de su lavor (malgrado ke el mansevo estuvo batal la semana entera). (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1156 |
intensión f. |
כוונה |
|
ke mis intisiones son a ti alkansar. (Kalendario de kantigas) |
|
Esto asemeja al mashal de el raton ke keria pasar el rio i la intesion dela rana era de aogarlo (Hidot de Izopeto) |
|
el vekil les disho ke los tapetes no entran en konto porke tiene intision de mandárselos a los eredores. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2285 |
interés m. |
עניין; ריבית |
|
A la demanda ke bushka, el djidio disho ke kere entrar ande el rey por una kestion de su propio interes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2036 |
interesado adj. |
מעוניין; בעל עניין (אינטרס); שמחפש את טובתו העצמית |
|
La kondision es, ke antes de sintir el konsejo el interesado kale ke page de adelantado - pishin para. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3470 |
interesante adj. |
מעניין |
|
atirado de estas bozes, a la butika de Yako vino i musyu Danailov, patrón de la livreria en el bulevard Dondukov, a ver si toparía algo de interesante para su kaza. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3855 |
interesarse v. refl. |
התעניין, מצא עניין ב-; נטל חלק בעסק |
|
komo de uzo el rey se intereso por la famiya del mandradji por el echo, si se esta manteniendo i si esta kontente de su pozision. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2948 |
interval m. |
פסק זמן |
|
los ijikos admiravan las atraksiones del tsirk ande en interval de dos oras vían diferentes animales dresados (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3856 |
intrikado adj. |
סבוך |
|
El rey kedo muy intrikado de la konversasion kon el mandradji i noche entera no le entro esfuenyo pensando loke es de azer. (Sipure Sefarad) |
|
El sultán kedo muy intrikado de este hidush i mando ke lo yamen al mandradji para entender el sekreto de la kashika, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3185 |
inventar v. |
המציא, בדה, דמיין, זרק לחלל חידוש/הפתעה; עורר חשק, העלה רעיון |
|
Djohá, komo se akodró lo kontenido de la letra de la mujer al marido, empesó a inventar repuestas a lo ke eya le avía demandado de eskrivilde al marido, (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5702 |
investirse v. refl. |
התגלם, לבש דמות |
|
el si[nyor] Ben Ezra z''l |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
389 |
invierno m. |
חורף |
|
El esfuegro kon el yerno komo'l sol del envierno (Blanka Flor) |
|
Ke echa mansanas de amores el envierno i el enverano. (Blanka Flor) |
|
Despues tuvo muncho tsaar el karnero en el invierno por no tener lana ensima. (Hidot de Izopeto) |
|
Topamos maase en un dia de invierno muy huerte ke kovijo la inieve la tierra i todos los kaminos de la agua se yelaron. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3858 |
invitar v. |
הזמין |
|
A sus enkontro salió el patrón, los saludo i los envito ke entren. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2037 |
involuntariamente adv. |
שלא מרצון, בניגוד לרצונו |
|
Involontariamente, a boz alta, ampeso a resitar la maksima ''Az lo ke azeras, ma pensa a su kavo'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1751 |
inyán (ebr.) m. |
עניין; מהות; נושא |
|
I akaesio ke akel dia se enduresieron los talmidim en el inyan de la alaha i non pudieron por entender la 'havana, (Sipure Noraot,1885) |
|
Le kontaron a el todo el inyan (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2710 |
ir v. |
הלך, ניגש אל, ביקר; כלה; חלף (זמן); פועל עזר לציון הווה מתמשך/עתיד; התאים |
|
Disho: Me yire ande el grande de la yeshiva, i le aklarare mis pekados; i lo ke me ovliga, resevire sovre mi. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
el ke tiene menester de nedavá, ke vaya a Bikur holim! (Sipure Sefarad) |
|
|
|
i le disho al shamash: |
|
vernas ayi, platikaremos enel echo i ala ora se mirara algun remedio i ke |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2711 |
irse v. refl. |
הלך לו, עזב |
|
Pishin yoro ribi Meir, i se bolto atras por yirse. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Este se fue i na ke sinyor Danailov torna por la pinturia. (Sipure Sefarad) |
|
kada nada se va a Bukuresht i a Viena ande tenia kantoras. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
391 |
irse v. refl. |
הלך לו, יצא, נסע; נעלם לו, עבר לו (זמן, מחלה וכו'); נפטר, מת |
|
Avia indrizes en basho, i las monedas stuvieron yendosen en las indrizes, (Djoha ke dize) |
|
Heskiya tomo dos bokados, se repozo un poko i después le dize a la mujer: Bueno! Ya es oras de irme al kal. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5334 |
Israel m. |
ישראל |
|
ke mi korason esta kunplido i apegado kon el Dio i verdadero i [kero] murir kon shema |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4170 |
istoria f. |
סיפור; היסטוריה, דברי הימים |
|
Le disho el karnesero: Bueno!, i kuando vino la ora de azer kidushín, lo tomó aparte al ijo i le kontó la estoria, (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3474 |
jeneral adj. |
כללי |
|
en jeneral entre yako i su djente pasavan relasiones de amistad, indemas kuando alguno reushía en un trato mas vistozo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3475 |
jenerozo adj. |
נדיב |
|
Yako le enkomendava kavé, lo alavava por su maestría i le apropiava una komisiona mas jeneroza (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2949 |
jimnasta m. |
מתעמל, ספורטאי |
|
jimnastas ke te azian detener el reflo mirando sus djugo perikolozo en las alturas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4471 |
kabá (t.) m.& adj. |
אכזרי, גס, אלים, המוני, פרא אדם; מאיכות נמוכה |
|
I en verdad, kuando lo vido entrar kon akel paketo grande i pezgado, sareado en papel kaba, kon una ola de sangre, la vieja entendi? ke el paketo es de karne Para ke se kijo esto todo de karne en una vez? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5028 |
kabalá (ebr.) f. |
קבלה (תורת הסוד) |
|
Ansi fue ke no se izo de dies i ocho anyos ke ya se anbezo kabala(t) maasit. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5029 |
kabalat shabat/kabalad shabad (ebr.) |
קבלת שבת |
|
El ijo del rav avrio la ora i vido ke ya es ora de kabalat shabat. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3476 |
kada adj. |
כל- |
|
kada nada se va a Bukuresht i a Viena ande tenia kantoras. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
392 |
kadena f. |
שרשרת, שלשלת; שרשרת ארועים הקשורים זה בזה |
|
ke me traigan a mi amor sano i bivo i sin kadenas. (Blanka Flor) |
|
Kinze anyos de prizion, kerida, yo 'sto en kadenas, guay de mi vida. (Kalendario de kantigas) |
|
i desharon ayi las |
|
luego se eskrivio un ferman sovre esto kon firma de el rey i los grandes por ke los kiten de sus kazas i ke los aprezen en la karsel mal aprezados kon |
|
el si[nyor] Ben Ezra z''l se invistio en demut del mansevo i kon su vestido i se entro en la prizion kon las |
|
lo miro el si[nyor] kon su mirada, le kito las |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5337 |
kadenado (port.) m. |
מנעול, בריח, שרשרת |
|
le disho al rey: senyor, mira a ver tu siyo ke metites en el |
|
los kitaron para la karsel sin repozo kon muncha krueldad, dos tantos de loke disho el rey de penas i serraron la prizion kon 3 |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5030 |
kadish (ebr.) m. |
קדיש (תפילה) |
|
Eskapo el darush, disho kadish i se abasho. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1158 |
kafé (fr.)/kafén m. |
קפה; בית קפה |
|
En el kafe d'amaneser ay luzes de kolores, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1159 |
kaje adv. |
כמעט, כאילו, כביכול |
|
ke me muero kaje por el tu amor. (Kalendario de kantigas) |
|
A estas palavras unos kuantos ombres kaje ke ya se avian echado a korrer, kuando el mansevo les izo sinyal ke se keden. (Sipure Sefarad) |
|
Dizia ke se kazo kuando tenia 15 anyos i era kaje akrana de ham Mair, su balabay, solo ke el avia nasido por Pesah i eya en Shevo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3186 |
kal (ebr.) m. |
בית כנסת (קהל) |
|
Porké no eskuchásh al ke aze la orasión?'', ulvidándose de la razón por la kuala se avía ido al kal. (Kuentos, 1986) |
|
Se vistió el rey en sivil i vino al kal la demanyana de shabat. (Kuentos, 1986) |
|
Tomó el haham el puntero de la mano del shamásh, i meldó kada u - i, kada i -u. i ansí a kada yerro ke el azía, el kal entero se mitía a korrijarlo a gritandos. (Kuentos, 1986) |
|
Disho el Rav: No te vas a minhá ... a arvit?... Le respondió el karnesero: Mi padre no me ambezó nada! No me vo nunka al Kal! (Kuentos, 1986) |
|
Al kal no va, la orasion le kedo por kusur! (Sipure Sefarad) |
|
Heskiya tomo dos bokados, se repozo un poko i después le dize a la mujer: Bueno! Ya es oras de irme al kal. (Sipure Sefarad) |
|
Savesh loke Rahelu, dameme sinko paras para echar azeite al kal. (Sipure Sefarad) |
|
Fue a la boz del yamar, topo al shamash ke esta yamando minian. Le disho: ''Ande es el kal?'' Le amostero. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4474 |
kaldera f. |
קדירה, סיר עמוק, קלחת |
|
Ermozo nekuchir! I ande ke lo buya este lashon akodesh. No se va ablandar ni fin amanyana i no se si va kaver en la kaldera de lavar! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
393 |
kale (catal.) conj. |
צריך ל-, יש צרך ל- |
|
Disheron: ''No ay! Kare ke entremos and'el i ke entregemos todas las djoyas!''. (Djoha ke dize) |
|
Disho Djoha: ''Kare ke vaya yo a ver el lugar!'' (Djoha ke dize) |
|
Kale ser ke fui yo, porke mi ermano, no tenga mal, esta sano i saludozo. (Sipure Sefarad) |
|
A el otro dia, le disho el grande de la yeshiva: Perkurimos por tu djuzgo, i vimos ke kale ke te koman los leones. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
si es ansina kale aprofitado antes ke mos meta pie la konkorensia, le disho Yako. (Sipure Sefarad) |
|
agora el, si kere eskapar de aki, ke no goste nada, i kuando le dize mi marido ke |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1160 |
kaleja f. |
רחוב, סמטה; דרך |
|
La kaleja de Matalon la izi yo eskalera. (Kalendario de kantigas) |
|
el no arrodeava las kalejas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3189 |
kaler (catal.) v. |
צריך, יש צרך, עליו ל- |
|
Estos dos le metieron en la kavesa del rey ke el haham kalía ke se konvertiera al kristianizmo, i el rey se konvensió, i empesó a azer presiones sovre el haham, para ke se konverta (Kuentos, 1986) |
|
Te kontare - dize Bohor, -Antiyer me estava muriendo de la dolor de un diente. No uvo remedio, kalió ke me vaya ande Memed el berberiko. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2063 |
kalidad/kalitá f. |
איכות |
|
A kada paso se enkontravan halvadjis, vendedores de shurup, salepchis, malebidjis, todos a un grito o a un kante alavando la kualita i la baratura de sus ropa. (Sipure Sefarad) |
|
el padre, antes de akseptar, le demandó al mansevo: Tú keres a mi ija por su ermozura i sus buenas kalidades o pur su dota? (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2040 |
kalma f. |
שקט, דומיה; שלווה, רוגע, מרגוע; מנוחה, הפוגה |
|
Ke te paresio, ke yo no se nada! - disho el - arrepozate i kontame kon kalma todo lo ke saves sovre la echa ke estavas por azer! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3859 |
kalmar v. |
שיכך, הרגיע, השקיט, הקל |
|
El patrón le echo dos gritos i se fue a kalmarlo: ''Ke es esta ravia, al rey lo tienes enfrente eske? De, kálmate, ke ya los espantates a mis musafires!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2468 |
kalmarse v. refl. |
נרגע, שקט |
|
No yores chodjum -No yores, no ay dingun mal, el chorbadji kijo shakalanear un poko, ayde kalmate! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
396 |
kalsar v. |
הנעיל (נעלים) |
|
De oro kalsava i de seda vestia. Su madre la reina envidia le tenia, (Blanka Flor) |
|
Ma ansina ize una mizva de kalsar i alegrar a una kriatura prove. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2470 |
kalup (t.) m. |
צורה, תבנית, דפוס, דגם, אימום; אימום לגיהוץ התרבוש |
|
Komo tio amistozo ke era, le merkava dulsuras, lo ambezava a kortar tasmas, ke bata kon la mushta las kusturas de las charas, ke las kite del kalup, ke adjuste los pares, ke se ambeze tambien i a vender. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2713 |
kama f. |
מיטה, ערש, יצוע |
|
Le espandio la kama i se echo, i eya tamien se le echo alado fin la manyana; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
perdes de dantela, kamina, espejos de kristal, byufet kon ariento servizes de portselán, meza en djeviz, pianola, ora monumental, ets. las kamas también en djeviz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1753 |
kámara f. |
חדר; תא, לשכה; בית הנבחרים |
|
I eya, amargura a eya porke estava en su kamara sola i non avia ningun ombre; (Sipure Noraot,1885) |
|
I lo kuvrio kon panyos i de vista salio eya a la puerta de la kamara i se lo disho a su madre. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
397 |
kamareta f. |
חדר, חדר שינה |
|
Lo enserraron a Djoha en la kamareta i el sta aziendo orasion: (Djoha ke dize) |
|
Tomo, lo enserro en la kamareta suya, i Djoha sta pensando, (Djoha ke dize) |
|
la kazika la avia fraguado su papú, también arabadji i era una kazika en lenyo i kirpich kon tres kamaretikas i kuzina. (Sipure Sefarad) |
|
a la mizma manera, i las otras tres kamaretas i la kuzina yenas de todo lo mijor ke existe en el resento de una kaza rika (Sipure Sefarad) |
|
i se hue a su kaza i se enserro en una |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3485 |
kamin/a f. |
קמין |
|
perdes de dantela, kamina, espejos de kristal, byufet kon ariento servizes de portselán, meza en djeviz, pianola, ora monumental, ets. las kamas también en djeviz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
399 |
kaminar v. |
הלך, צעד, פסע, התהלך, טייל |
|
A favor de sus dodje ermanos i kaminava sin temor. (Blanka Flor) |
|
Kaminando un ombre por la kaye vido un kulevro ke ya se muria mehamat del frio i la yelada. (Hidot de Izopeto) |
|
Paso tiempo. Los echos del governo kaminavan en regla. (Sipure Sefarad) |
|
un lonso kaminava en velosiped, dos kavayos bailavan al son del vals i mas, i mas... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
400 |
kamino m. |
דרך, נתיב, נתיבה, מסלול |
|
Kamino de kinze dias en ocho los ayegaria. (Blanka Flor) |
|
Le aparejo a el vianda para el kamino, (Sipure Noraot,1885) |
|
Se fue por tornarse a su kaza, i era el kamino entero esklamando i arrasgandose sus vestidos, i seniza sovre su kavesa; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Se vistió komo un sempli merkader, tomu kon si un moso i salió al kamino. (Sipure Sefarad) |
|
Por el kamino se riiva entre si pensando komo lo va enkontrar la vieja en viendo esta alguenga bisharetsiz. (Sipure Sefarad) |
|
ke a todo lugar ke vas ke te governen kon moneda i mazon; i 500 gro' te damos, i si tu korason lo tienes temerozo i apegado kon el Sh.Yit. enel djudesmo el Dio te amostre |
|
este se vistio i se fue kon el, lo yevo por unos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
401 |
kamiza f. |
כתונת, חולצה |
|
Kamiza d'Olanda yeva sirma i perla al kaveson, (Blanka Flor) |
|
Ke yevash aki el buen konde en faldar de vuestra kamiza? (Blanka Flor) |
|
A lavarme i a afeitarme i atrokarme una kamiza, (Blanka Flor) |
|
Kon lagrimas de sus ojos lavava la su kamiza, (Blanka Flor) |
|
Toma a esta kriatura en faldar de vuestra kamiza, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
406 |
kamizón m. |
כתונת לילה |
|
Bordando esta un kamizon para el ijo de la reina. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
407 |
kampo m. |
שדה, אחו; אזור כפרי; מחנה |
|
Se pasea la linda Dina por los kampos del rey Hamor (Blanka Flor) |
|
Al kayer de la noche de enfrente vieron briyar una luzezika enmedio'el kampo. (Sipure Sefarad) |
|
El rey ke tiene ojos i orejas en kada lugar, puede ser ke no sepa el hal del puevlo? Sino, ke todos son una kolor, ampesando del rey asta el bekchi del kampo! (Sipure Sefarad) |
|
Un dia dos teres vinieron dia de viernes en unos kanpos yenos de shedim ke nunka paso por estos kanpos djentes (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3486 |
kanapé m. |
ספה |
|
Yako i Mamo kedaron embrineados de todo lo ke vieron: en el salón kanapés i fotoyes en kilifes para ke no se estruya la damaska (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
408 |
kandelar m. |
פמוט; מנורה, נברשת |
|
Dezilde a vuestro padre ke non aiga kandelares, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1161 |
kanela (1) f. |
קינמון |
|
Entre la mar i la arena mos kresio un arvol de kanela. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4701 |
kanseria /kansería f. |
עייפות, לאות, רפיון, חולשה |
|
A Avramiko .. le di 20 topes de filado, 10 topes de basma; al turkito ... feses i sarikes por 500 groshes; a Yovancho 5 topes de shayak; al Petri .. 30 chemberes de kavesa, i mas koza ke me kayeron los brasos de la kanseria. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
409 |
kanso adj. |
עייף, יגע, לאה, חסר כוח, תשוש |
|
Al kaer de la nochada, kansos del trato de entre el dia, (Sipure Sefarad) |
|
El rey le rogo ke les de abrigo i algo de komer porke estavan kansos i ambiertos, adjuntando ke por el plazer está pronto de pagar lo ke les demandaría. (Sipure Sefarad) |
|
Entremientes, el mandradji kanso de la vida komo vali, ke no le dava repozo de pensar dia i noche i dar dolashes por el vilaet, (Sipure Sefarad) |
|
Oras de ikindi se torno a kaza ambierto, kanso i fatigozo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1497 |
kantar (1) m. |
שיר, שירה |
|
Oyo la shemata del kantar, demando ke es esta shemata. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
410 |
kantar v. |
שר, זימר |
|
le disho: ''Djoha, ande ti siempre ay kantar i riyir. (Djoha ke dize) |
|
Porke no kantas mi bien? Porke no kantas la beya? (Blanka Flor) |
|
Siente djoya el son de mi gitarra, siente linda mis males kantar (Kalendario de kantigas) |
|
la Rebekita, malgrado sus 6 anyos, tenia kudio de sus ermanikas, las embevesia kantándoles ''la turika, la tora'' i otras, siempre ke ampesaran a azer traviesuras o se metieran a yorar (Sipure Sefarad) |
|
ombres i mujeres pasavan la ora, kantavan, djugavan a los fildjanes. (Sipure Sefarad) |
|
te akodras lo ke te estava diziendo en kantando tu amigo? - ''Fregasela, enkáshasela, tómale las paras!'' (Sipure Sefarad) |
|
I avía múzika ... kantar, bailar ... i la kaza stava muy alegre. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5341 |
kántaro f. |
כד |
|
hue el shamash presto i le trusho todo komo keria el rav i lo tomo adientro el |
|
i disho el rav al shamash: te so gozer ke me trayas en esta ora un |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1756 |
kante m. |
שיר, לחן |
|
I en ayegando tiempo de la hupa, en akel dia kombido el haham a los hahamim porke dieran los kidushin sin boz de kante o alegria, (Sipure Noraot,1885) |
|
todos dizian ke de kuando vino al poder el nuevo vali, si no párese ke trusho kon si el bolluk i la prosperidad, el kante i la alegria. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1197 |
kantidad/kantidá/kantitá f. |
כמות, סך |
|
Ermoza sos en kuantida, onesteda no tienes. (Kalendario de kantigas) |
|
A la manyana, tomo de la papelera el kantidad de arina ke se le azia de menester i ampeso a tomar la masa. (Sipure Sefarad) |
|
les disho el rav a los haverim: azeme una rodancha enbasho kon las manos fonda |
|
i disho el rav al shamash: te so gozer ke me trayas en esta ora un kantaro de agua |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3488 |
kantiga/kantika f. |
שיר, זמר |
|
en este momento Mamo ke estava serka de la pianola, batiendo sovre la klaviatura, komo ke esta akompanyando una kantika (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
412 |
kantón m. |
פינה, זווית, קרן זווית; קנטון |
|
Tomas unas kuantas avas i t'asentas en un kanton. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3489 |
kantora (bulg.) f. |
משרד |
|
kada nada se va a Bukuresht i a Viena ande tenia kantoras. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2471 |
kanyo m. |
ביצה, מדמנה, ביוב, טיט, רפש, בוץ, יוון, סחי, לכלוך, זוהמה, טינופת, טינוף, דומן; ביב |
|
Loke le esta paresiendo a este chorbadji de kanyo, yo ke le pene dia entero para ke me aga maskara delantre la djente! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3490 |
kapachidad/kapachitá (it.) f. |
כשרון, כושר, כשירות, זריזות, מיומנות, יכולת; קיבולת |
|
Yako konosía bien la kapachitá i las posivlidades de kada uno i no se yerrava en avansandoles las sumas demandadas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2042 |
kapán (t.) m. |
מלכודת, פח; בהשאלה: תרמית, רמיה; שוק מקורה וצפוף (שלוניקי) |
|
Zanaachis de toda bransha propozavan sapatos i galechas; yulares i kaishes, kuedras; oyas i tinajas; artikolos de teneke asta kapandjas para ratones, mashas i strevdis. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3491 |
kapital adj. |
עיקרי, יסודי |
|
por el penavan 10-15 de estos provatos a los kualos Yako les prokurava el ''kapital'' menesterozo (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
413 |
kapitán m. |
קפיטן, סרן; ראש, מנהיג |
|
Si no uviere kapitan, yo me pondre a la bandiera (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4814 |
kapricho m. |
גחם, גחמה, קפריזה; עקשנות; קיבעון |
|
En beviendo kave andel Hafiz, Bohor i Persiado vinieron en avlas sovre el kapricho i los kaprichozos. (Sipure Sefarad) |
|
A la tresera vez na ke ya le afito i me kito el diente hazino, le pagi por tres dientes, ama me alevanti kontente porke sali kon mi kapricho. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4817 |
kaprichozo adj. |
גחמן, גחמני, קפריזי, הפכפך, משונה, מוזר; עקשן |
|
Yo, kayadez. Ya no dishimos ke so kaprichoso, aunke senteyas me saltavan de los ojos! (Sipure Sefarad) |
|
En beviendo kave andel Hafiz, Bohor i Persiado vinieron en avlas sovre el kapricho i los kaprichozos. (Sipure Sefarad) |
|
Ay de notar, ke entre el kolel de akeya sivdad i los dos ya eran nombrados komo ombres kaprichozos i todos dos kon ''inat de gurdjis''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
414 |
kara f. |
פנים, פרצוף, קלסתר; לחיים; גפת הנעל (החלק העליון של הנעל) |
|
uno de miel, uno de fiel, i uno de...'', afuera las karas! (Djoha ke dize) |
|
ya es savido ke la kavesa de kavra da un pilisko de tripa ke afuera las karas, (Sipure Sefarad) |
|
La kara tiene tuerta una gata me paresia. (Blanka Flor) |
|
Ken vos demudo la kara i ken vos demudo la kolor? (Blanka Flor) |
|
Deke yevash la kara de un ombre hazino? (Blanka Flor) |
|
le dio una dada en la kara a la mujer. (Djoha ke dize) |
|
No m'abandones karas de flores, (Kalendario de kantigas) |
|
A ke oiga a eya i non se aleshe de eya en veer sus karas, a ke non la deshe de todo asolada. (Sipure Noraot,1885) |
|
I komo aserkarse el novio serka la novia, alevanto sus manos por kitar el manto de sovre sus karas (Sipure Noraot,1885) |
|
Los djellates eyos mizmos, se miraron de kara en kara i kaje ke ya estavan dispuestos por akumplir la rogativa de la viejezika. (Sipure Sefarad) |
|
El halvadji no lo miro ni en la kara diziendo, ke no vende halva por sinko paras. (Sipure Sefarad) |
|
La madre lo abraso, lo afalago i lo mando ke se lave la kara. (Sipure Sefarad) |
|
A la mansevez devia ser i ermoza aun ke tenia la kara pikada de la virguela. (Sipure Sefarad) |
|
Abe ijika mia!, le dize la madre, kon esta kara pikada i sin paras loke te lo estas konteniendo tanto! (Sipure Sefarad) |
|
este ya se le troko la kolor dela |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4479 |
karal (t.) m. |
כמות, דרגה, מידה |
|
La noche se dava karar de lo ke se tenia ke gizar para el otro dia. I loke no les gizava la vava! (Sipure Sefarad) |
|
el dia diado vino el arur al maamad komo le disho el rav i izo ayi mas de loke izo de motos la otra semana delantre el rav 3 tantos a |
|
i ansi hue yamando a todas las figuras kon muncho bizayon, i abashavan i lo servian a el ... todo loke les dezia kon muncha herpa, a |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
420 |
kardador m. |
נַפָּץ (מנפץ צמר), סורק צמר |
|
Agora por mis pekados vino a ser un kadrador. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
421 |
kardar v. |
קרד, סרק (צמר), ניפץ; קרצף |
|
Ke kadrava la vokita i mi mujer filalda vos, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
422 |
kargado adj. |
עמוס, טעון; אחראי ל-, ממונה על; שתוי, שיכור |
|
Tres naves tengo en porto kargadas de oro i brokale. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
423 |
karne f. |
בשר |
|
L'echare sevada a la mula i karne kruda al gavilane. (Blanka Flor) |
|
I la ija kon la madre komo la unya en la karne, (Blanka Flor) |
|
Esto asemeja a un perro ke tinia en su boka un pedaso de karne i estava pasando por la agua. (Hidot de Izopeto) |
|
Vido dientro de la agua a solombra de la karne ke tinia en su boka. (Hidot de Izopeto) |
|
Le disho: Si no te kreyes de mi, dita senyal tienes en tus karnes. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Al otro día se hue onde el, i le demandó kualo aze en la vida. Le disho el karnesero ke el día entero sta vendiendo karne i a la tadre se va a kaza, i kome i se durme. (Kuentos, 1986) |
|
I en verdad, kuando lo vido entrar kon akel paketo grande i pezgado, sareado en papel kaba, kon una ola de sangre, la vieja entendi? ke el paketo es de karne Para ke se kijo esto todo de karne en una vez? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1500 |
karnero m. |
כבש, איל |
|
Ande savresh ke ay un mashal ke le demando el perro de el karnero un pan ke le enpreste (Hidot de Izopeto) |
|
El leon i el karnero i la vaka izieron havra ke todo lo ke ganavan de espartirse hekek ke-helek. (Hidot de Izopeto) |
|
Despues tuvo muncho tsaar el karnero en el invierno por no tener lana ensima. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4175 |
karnesero/karnisero m. |
קצב |
|
Al otro día se hue onde el, i le demandó kualo aze en la vida. Le disho el karnesero ke el día entero sta vendiendo karne i a la tadre se va a kaza, i kome i se durme. (Kuentos, 1986) |
|
Le disho el karnesero: Bueno!, i kuando vino la ora de azer kidushín, lo tomó aparte al ijo i le kontó la estoria, (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2954 |
karo adj. & adv. |
יקר; נדיר, בלתי מצוי; יקר ללב, יקיר; ביוקר |
|
si kere el Dio, el no faltara de azerlo devista ke avra eskapado de pagar por Djapon, el kavayo muevo, ke vino al lugar de Arap, el karo i inolvidavle Arap, ke mantuvo la famiya por mas de 20 anyos... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2955 |
karpuz (t.) m. |
אבטיח |
|
tomavan kon si la komania i sigun la sezon bueno de fruta, pipinos, karpuzes i kave. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4177 |
karrosa f. |
מרכבה, כרכרה, עגלה; מכונית |
|
Le merkó una ermoza forasiá, i al día demanyana lo izo suvir a su karrosa i se le yevó kon sí a la Bursa. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5346 |
karsel f. |
כלא, בית סוהר, בית אסורים |
|
hue el karselero a la puerta dela |
|
los kitaron para la |
|
a la manyana vinieron el rey i los galahim i el papa a la |
|
hue el si[nyor] ala |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5348 |
karselero m. |
סוהר, כלאי; אסיר |
|
a la manyana vino el rey kon toda la ulema a la prizion; disho el rey al |
|
de ver ver el dito ke se toparon en grande tsaar ke a la manyana tenia de ser la angustia, en akeya ora yamo el rav ribi Yosef Shraga z''l a el |
|
el |
|
hue el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
425 |
karta f. |
גלויה, איגרת, מכתב; כרטיס; קלף משחק |
|
Boton kita, boton mete, una karta ya eskrivio. (Blanka Flor) |
|
i disheron: el remedio ke te podemos azer es ke te damos una |
|
i les amostro la plata i meldaron las |
|
respondieron los galahim i disheron: senyor rey, no entres en sangre de munchos sino siete firmas de rabanim ke ay en la |
|
dos mezes antes eskrives una |
|
le disho el shaliah: Si[nyor] |
|
tomo la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2044 |
kartela f. |
כרטיס בכרטסת; אוסף דוגמאות; כרזה, מודעה |
|
En la kartela ke yevava delantre la pechadura se podia meldar, ke por ser haragan inkuravle, lo avian kondanado a muerte. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1164 |
kartika f. |
כרטיס, גלויה |
|
No me mandes mas kartikas tristes, va kemate kon gaz konfor izites. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5033 |
karvón m. |
פחם |
|
Le gizo la arnevet kon kuskusun de sevada pereto komo el karvon. Le incho un machon (?) de esta komida i el kusur se asento la mujer para komer kon las ijas. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
despues tomo el |
|
hue el shamash presto i le trusho todo komo keria el rav i lo tomo adientro el kantaro de agua i el |
|
i disho el rav al shamash: te so gozer ke me trayas en esta ora un kantaro de agua kantidad de siete okas, ni mas ni manko, i un pedaso de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4481 |
kasap (t.) m. |
קצב |
|
Un dia Haim, le trae una alguenga de vaka. Ainda estando and'el kasap, le paso por el tino de azerle una surpriz a la vava. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
426 |
kasha (1) f. |
תיבה, ארגז, קופה, קופסא, מגירה |
|
Andavos para la kasha a la kasha del kasho[n], (Blanka Flor) |
|
El ijo izo una kasha kon yave i la serro i le dio la yave al padre, i todo lo ke vendia lo echava al tefter. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5358 |
kasher (ebr.) adj. |
ישר, הגון; כשר |
|
i se hue a su kaza i se enserro en una kamareta kon taanit de 3 dias i tres noches, dia de viernes korto el taanit i mando a yamar un djidio ke le merke todo el gaste de shabat i ke se lo kuzine |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3866 |
kashika/kashitika f. |
קופסא; קופת צדקה |
|
A la mizma demanda el treser se akodro ke kuando dava sus ordenes el viejo vali siempre tenia delantre de si una kashika (Sipure Sefarad) |
|
Agora, dizmi, ke era la kashika ke uzavas tener delantre de ti i loke guadravas en eya? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
427 |
kashón m. |
מגירה |
|
Andavos para la kasha a la kasha del kasho[n], (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1759 |
kastigado adj. |
ענוש, נענש |
|
Maase de una mujer ke fue kastigada kon un kastigerio salido de la natura, koza de maravia. (Sipure Noraot,1885) |
|
Maase de una mujer ke fue kastigada kon un kastigerio salido de la natura, koza de maravia. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
428 |
kastiyo m. |
טירה, ארמון |
|
Entraro[n] en un kastiyo i kastiyo de oro es. (Blanka Flor) |
|
Adientro de akel kastiyo avia una mosa dekolte, (Blanka Flor) |
|
Su padre por mas valor un kastiyo la fraguara, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1165 |
katar v. |
בחן, בדק; השקיף, הביט, שם לב |
|
El ke me mata a mi no kata, me aze falta, Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
431 |
kativado adj. & m. |
שבוי |
|
Deke yorash bojagribor porke yorash kativada? (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2045 |
kauk(t.) m. |
מצנפת דרווישים ארוכה ומחודדת |
|
Sigiendo su kamino, el rey atino ke en un rinkon, alado de la djami, sovre una estera, se avia asentado un viejo de barva larga, vistido en djube, kon kauk en la kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1761 |
kavakado adj. |
חפור, חלול; רזה ומדולדל (ממחלה/סבל/מחסור) |
|
Dame a mi tu aniyo, ke tu nombre kavakado en el, i tu talet i tu livro de tefila. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
432 |
kavané (t.) f. |
בית קפה; מערכת כלי קפה |
|
entraron a una kavane. (Sipure Sefarad) |
|
por el grande evenemiento presto ya korrieron bozes por las kavanés i ariento de una semana se vendió la mas parte de akeyo ke un tiempo fue el patrimonio del rikinion Rafael Aftalion (Sipure Sefarad) |
|
Un día ke el estava asentado en la kavané beviendo rakí, empesó una diskusión entre los ke estavan aya asentados, (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
433 |
kavayero m. |
אביר, פרש; איש המעלה, בעל נימוסים |
|
Un kavayero Andarleto ke de mi se enamorara. (Blanka Flor) |
|
Por ayi paso un kavayero un kopo de agua le demando. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2956 |
kavayo m. |
סוס; קלף ה''נסיך'' |
|
de la otra parte, la yasla para el kavayo kon un samanlik enriva, onde mientres el enverano se akavidava de echar la paja. (Sipure Sefarad) |
|
si kere el Dio, el no faltara de azerlo devista ke avra eskapado de pagar por Djapon, el kavayo muevo, ke vino al lugar de Arap, el karo i inolvidavle Arap, ke mantuvo la famiya por mas de 20 anyos... (Sipure Sefarad) |
|
un lonso kaminava en velosiped, dos kavayos bailavan al son del vals i mas, i mas... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5035 |
kavdal m. |
קרן, הון יסוד, כסף, נכסים, קפיטל; זרם מים, שטפון |
|
Le avrio una butika le metio, mashal, sien liras de kavdal. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
435 |
kavé (t.) m. |
קפה |
|
Beviendo el kave, Asherucho le demando a Nisimachi komo esta de la salud Bucha su mujer, (Sipure Sefarad) |
|
Entre la semana vinieron a la butika dos amigos del chorbadji i este lo mando a Haskito ke enkomende tres kaves. El kavedji los trusho. (Sipure Sefarad) |
|
su padre era uno de los asara batlanim, pasando su tiempo entre el midrash i las yorsayot i ansi kitava el gaste del kave i del tutun para si i para la vieja. (Sipure Sefarad) |
|
tomavan kon si la komania i sigun la sezon bueno de fruta, pipinos, karpuzes i kave. (Sipure Sefarad) |
|
Yako le enkomendava kavé, lo alavava por su maestría i le apropiava una komisiona mas jeneroza (Sipure Sefarad) |
|
En beviendo kave andel Hafiz, Bohor i Persiado vinieron en avlas sovre el kapricho i los kaprichozos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2475 |
kavedjí (t.) m. |
בעל בית קפה, מכין הקפה, מחלק הקפה |
|
Entre la semana vinieron a la butika dos amigos del chorbadji i este lo mando a Haskito ke enkomende tres kaves. El kavedji los trusho. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4482 |
kaver v. |
יכול להכנס (יש לו מקום); התאים |
|
Ermozo nekuchir! I ande ke lo buya este lashon akodesh. No se va ablandar ni fin amanyana i no se si va kaver en la kaldera de lavar! (Sipure Sefarad) |
|
les disho el rav a los haverim: azeme una rodancha enbasho kon las manos fonda kantidad ke |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
436 |
kavesa f. |
ראש |
|
La kavesa mia se va ir!'' (Djoha ke dize) |
|
El rey travo la espada la kavesa le kortaria. (Blanka Flor) |
|
'Si en tres dias no lo topates, la kavesa te se va ir!'' (Djoha ke dize) |
|
I agora veresh, una vez ke disho ''no!'' no le puedes aboltar la kavesa! (Sipure Sefarad) |
|
Estos dos le metieron en la kavesa del rey ke el haham kalía ke se konvertiera al kristianizmo, i el rey se konvensió, i empesó a azer presiones sovre el haham, para ke se konverta (Kuentos, 1986) |
|
lo ke ganava Mamo presto lo dava enbasho para tapar los gastes de su famiya kon sesh krios i kere no kere, era ovligado de abokar kavesa i darle a Yako su parte. (Sipure Sefarad) |
|
le disho: Amóstrame komo un gameo puede bolar! Si no, te vo azer kortar la kavesa! Te do tiempo una semana! (Kuentos, 1986) |
|
Le vino hushuná al rey, i no le kortó la kavesa al mintirozo, ke se salvó kon el ayudo del komentador. (Kuentos, 1986) |
|
De akel tiempo Mair kedo kyul, komo dizen, i mas no alevanto kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
Kijo, no kijo, eya aboko la kavesa, ke ansina era la regla en akel zeman de ovedeser a sus parientes i para Laglaomer azieron boda. (Sipure Sefarad) |
|
Ma la psa Donu no keria ni sintir por este kazamiento, porke el ke tenia ke ser su novio, ainda era un ijiko kon la media kavesa a las olas de la tinya ke tenia pasado, mientres ke eya ya era una muchacha formoza i bien kumplida. (Sipure Sefarad) |
|
Le disho el mansevo: ''Por kavesa de mi si[nyor] padre ke me diga!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Yamo a los merkaderes i les arrogo diziendo: ''Mi ijo va a partir kon vozotros. Mira ke tengas tino por el muncho.'' Disheron los merkaderes: No tenga ke pensar, si[nyor], sovre la kavesa!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
salio de ayi el arur, se hue a su kaza i se enserro unos kuantos dias kon malos pensamientos en su |
|
demando los sinyores: ken es esta mujer ke veo yo en la pared? disheron: esta es la chanta Maria, la madre de Yeshu; i esta tsura de ombre kon korona en la |
|
se izo de noche, metieron mezas le disheron al moel: be-havod! disho el moel ke le esta degueliendo la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
439 |
kavesera f. |
מראשות; מנהיג, ראש, ראש כנופיה, מנהיג המרד; ראשות; כותרת נייר מכתבים; כר |
|
La tinia la bolsika debasho de la kavesera. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
440 |
kavesika f. |
ראש, מנהיג |
|
para komer kavesikas de kodrero, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
441 |
kaveyo m. |
שער |
|
Asi gozesh Arnaldo de los mis kaveyos, (Blanka Flor) |
|
Topo a la reina durmiendo en kaveyos destrensados. (Blanka Flor) |
|
Los vuestros kaveyos ruvios onde los guadraresh vos ? (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1503 |
kavo m. |
סוף, קץ, אחרית; קצה |
|
Todo ke ayuda a el rasha su kavo es de kayer en su mano. (Hidot de Izopeto) |
|
Mira mi ijo, el mijor de mis konsejos es: Az lo ke azeras, ma pensa a su kavo! (Sipure Sefarad) |
|
Vino kavo de anyo miro su tefter. Miro ke gano sien liras. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2716 |
kavod/kavó/kavot (ebr.) m. |
כבוד, יְקר, דרך ארץ |
|
i se akavidava mucho de azer kavod a ribi Meir en lo ke pozava ande eyos. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
la enkomendo a eya: Si te viene aki un haham ke se yama ribi Meir, akavidate de azerle kavod de entrarlo en kaza i azerle todo su demenester. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
La povereta de la mujer se echo a los pies del mansevo arrogandole ke aga por kavod del Dio i ke se vaiga antes ke venga el rasha del marido i ke lo mate. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
se izo de noche, metieron mezas le disheron al moel: |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
444 |
kavra f. |
עז; כינוי לבעל זקן מדובלל |
|
No ay dubio ke anoche te afitaria alguna kavesa de kavra en lugar de kavesika de kodrero! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1166 |
kavzo m. |
מקרה, מאורע |
|
si en kavzo salgo loko yo tengo razon. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2477 |
kayadez/kayades f. |
שקט, דממה, שתיקה, דומיה, דמי |
|
Al momento el chorbadji les izo de senyas a sus amigos, se metio el dedo entre los mushos komo por dizir ''kayadez, agora veresh!'' (Sipure Sefarad) |
|
Yo, kayadez. Ya no dishimos ke so kaprichoso, aunke senteyas me saltavan de los ojos! (Sipure Sefarad) |
|
Media ora mas tadre de nuevo me meto a batir. Kon las lagrimas en el garon eya me demanda: ''Sos tu kerido Persiado? Dame repuesta ke ya me vo murir!'' Yo - kayadez. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1762 |
kayado adj. |
שקט, דומם, שותק; שתקן |
|
Ijo sin padre i sin madre, estate kayado. (Sipure Noraot,1885) |
|
Si diskutimos por el puntiko de la yod; si no deshamos repozo al ke está meldando la Tora, i no mos kedamos kayados kuando se yerra, komo podemos akseptar todas akeyas kreyensas, ke vozotros kristianos akseptásh sin diskusiones? (Kuentos, 1986) |
|
Le disho a la mujer: ''Tu, estate kayada! No es tu echo. A la noche vo azer en el al shehitat mamzer, i si avlates tu, te mato a ti kon el!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
les disho el mansevo: le-maan a-shem estavos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
445 |
kayarse v. refl. |
השתתק, שתק, החריש, נדם, דמם |
|
Todas kayaron a una ninguna repuesta dio. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
446 |
kaye f. |
רחוב; דרך, שביל |
|
Para poder avlar mas en ancho i no estar sovre dos pies enmedio de la kaye, (Sipure Sefarad) |
|
Asentada 'sta Mira-i-beya en el puertal de la kaye, (Blanka Flor) |
|
Kaminando un ombre por la kaye vido un kulevro ke ya se muria mehamat del frio i la yelada. (Hidot de Izopeto) |
|
Eya me se anojo! i no solo esto: Si otra vez me vienes a estas oras - dize - te vo deshar afuera en la kaye! (Sipure Sefarad) |
|
Le disho la mujer al marido: ''El ke viste de la djente, en medio de la kaye lo deznudan. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
salio de ayi el arur, se hue a su kaza i se enserro unos kuantos dias kon malos pensamientos en su kavesa i no salio a la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
448 |
kayer/se v./v.refl. |
נפל; חל, ארע |
|
Garreando garreando el tarpus ya le kayo. (Blanka Flor) |
|
blankas flores kaen de ti de la tu ermozura. (Kalendario de kantigas) |
|
Todo ke ayuda a el rasha su kavo es de kayer en su mano. (Hidot de Izopeto) |
|
El haham kon su mujer kayeron en grande penserio pensando la trazeria de la koza. (Sipure Noraot,1885) |
|
En lo ke estava meldando, vido kayer de arriva una oja de papel ke eskrivia sovre eya la 'havana de la alaha; (Sipure Noraot,1885) |
|
de sintir todo esto a los ijos de Mordu les kaiva la bava. (Sipure Sefarad) |
|
la eredad les kae a un ijo ke mora en Paris i a su ermana kazada en Bukuresht. (Sipure Sefarad) |
|
ma kale dicho, ke esenas kom'a esta eran ralas (Sipure Sefarad) |
|
Al kayer de la noche de enfrente vieron briyar una luzezika enmedio'el kampo. (Sipure Sefarad) |
|
i lo tenian por hen esto kada anyo kon goral a ken le |
|
un anyo echaron goral i |
|
tomo la karta i la meldo; le |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5716 |
kayik (t.) m. |
בוצית, סירה, קייאק |
|
al segundo dia le disho el rav: vamos aki ala oriya dela mar a pasear ... vinieron a la eskala paseando; vino a la oriya de la mar, se kito el feredje i lo espandio en la mar i se asento enriva komo ken se asenta en |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2047 |
kayish (t.) m. |
רצועה, רצועת עור; רסן |
|
Zanaachis de toda bransha propozavan sapatos i galechas; yulares i kaishes, kuedras; oyas i tinajas; artikolos de teneke asta kapandjas para ratones, mashas i strevdis. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1168 |
kaymak/kayimak (t.) |
זבדה, שמנת, קצפת |
|
Las de la novia komen kaymakes, las del novio oyen zavrakes, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
449 |
kaza f. |
בית, דירה; חדר |
|
'A!'' le disho Djoha, ''Ande mozotros ay un top de oro en kaza. (Djoha ke dize) |
|
Yevo muncho zahmet asta ke lo echo de kaza. (Hidot de Izopeto) |
|
kuando se izo fiesta, asuvio ribi Meir a Yerusalayim i se fue a pozar en la kaza de ribi Yeuda el gizandon. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Le disho ribi Meir: No tengo lisensia de entrar en su kaza fin ke me da la lisensia. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
klaro, ke kon el pasar del tiempo la kazika tenia menester de una serioza reparasion. (Sipure Sefarad) |
|
Mintirozo! Esto no es la repuesta de mi marido! Esto es el kontrato de kaza! (Kuentos, 1986) |
|
Al otro día se hue onde el, i le demandó kualo aze en la vida. Le disho el karnesero ke el día entero sta vendiendo karne i a la tadre se va a kaza, i kome i se durme. (Kuentos, 1986) |
|
Del día ke esta ija entró en su kaza, vino la berahá en kaza. (Kuentos, 1986) |
|
asta ke los ermanos se lo avinieron de tom?rselos a los viejos en sus kazas un anyo Persiado i uno Daniel. (Sipure Sefarad) |
|
De los otros echos de kaza se okupavan Liza i su ermana mas chika Djoya. Haim yevava el gaste. (Sipure Sefarad) |
|
Kon una palavra, era djusto de akeyas viejas por las kualas el refr?n dize: Vieja en kaza -alegr?a de la kaza. (Sipure Sefarad) |
|
Se vistió en un shemaisrael i korriendo torno a kaza para ver lo ke es de azer. (Sipure Sefarad) |
|
i se hue a su |
|
kuando ya vino en la sivdad no veye sino dos o tres |
|
lo kito de akeya |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
450 |
kazado adj. |
נשוי; ממולא (נאמר על פרי) |
|
Vos ya estuvierash kazada kon el konde de Seviya (Blanka Flor) |
|
la eredad les kae a un ijo ke mora en Paris i a su ermana kazada en Bukuresht. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
451 |
kazal (port.) m. |
עיירה, כפר |
|
Una vez Djoha kon la mujer estavan en un kazal en Turkia i no tinian parnasa. (Djoha ke dize) |
|
savía mizmo topar mushteri para la mizma ropa entre los del ufisio en Sofia, or en los kazales serkanos. (Sipure Sefarad) |
|
Heskiya era uno de los toptandjis de Pazardjic. Le vinian mushteris i de la sivdad i de los kazales para emplear filados, basmas, yensos, chemberes de kavesa i todo modo de manifaktura. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2478 |
kazalino (port.) m.& adj. |
איכר, כפרי, בן כפר, תושב כפר, פרובינציאלי |
|
En este momento entro un kazalino i demando si tienen makaras pretas ''sindjir marka'' de 500 yardas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
452 |
kazamentero/ra n. |
שדכן/נית |
|
A la otra demanyana kazamenteros le mando. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
453 |
kazar v. |
חיתן, השיא; התחתן, נישא; מילא (הכין מְמֻלָּאִים) |
|
si la kazo a la Bela, si eskapo Davicho el askerlik, (Sipure Sefarad) |
|
Porke no la kazo su padre ni su kuidado tenia (Blanka Flor) |
|
I ansi el Sh. Yit. no desho ke kazara. (Hidot de Izopeto) |
|
ansi es, ke a sus kuestas estavan siete krios, mujer, padre i madre viejos i una ermana ke avia kedado sin kazar. (Sipure Sefarad) |
|
Agora ya podesh vender las aksiones ke merkatesh, porké kon la deferensia del presio entre lo ke las merkatesh i lo ke las vash a vender, ya vash a meter endjuntos una suma bastante emportante, ke vos va a permeter de kazar a vuestras tres ijas! (Kuentos, 1986) |
|
avía un ombre muy riko, ke tinía una ija regalada muy ermoza i en edá de kazar. (Kuentos, 1986) |
|
En este akontesimiento sus padres buenos amigos i vizinos de kaza, vieron un sinyal de los sielos i dechizaron de kazarlos kuando verna el tiempo. (Sipure Sefarad) |
|
Akeya noche izieron los shiduhin por la boda. Metieron tiempo. Un mez vino el tiempo de la boda, kazaron todas. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
le demando: ''Ke tal estan sus djenitores, ke yo estuvi ande eyos i me kazaron en sus kazas kon este rey. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
455 |
kazarse v. refl. |
התחתן, נישא |
|
Si al de ocho el non viene i kon otro me kazo yo. (Blanka Flor) |
|
La otra es, mi sinyora ke me kazara kon eya. (Blanka Flor) |
|
Arrogo a dita bivda ke lo tomara por marido. I se kontento dita bivda a kazarse kon el. (Hidot de Izopeto) |
|
El sol keria kazarse i arrogo la tierra a el Sh. Yit. ke no lo deshara kazar (Hidot de Izopeto) |
|
I fue a dias, se kazo en su lugar kon mujer otra; (Sipure Noraot,1885) |
|
Paso tienpos, se murio dita mujer de ribi Yeuda i se kazo kon otra, (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Dizia ke se kazo kuando tenia 15 anyos i era kaje akrana de ham Mair, su balabay, solo ke el avia nasido por Pesah i eya en Shevo. (Sipure Sefarad) |
|
Tres-kuatro anyos mas tadre, uno detras de otro se kazaron los ijos: Persiado en Yambol i Daniel en Filibe. (Sipure Sefarad) |
|
le disho la parida: i yo so ben-adam komo el, i me trusheron aki, solo komi de sus komidas, mas no pudi salir de aki i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2964 |
kazerna (fr.) f. |
קסרקטין, מחנה צבאי |
|
para sostener esta kazarma de 12 garones, aínda de la demanyana Mordu ya estava en la plasa para empesar el kiradjilik de entre el dia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2048 |
keazer m. |
תעסוקה, התעסקות |
|
Akodratelo siempre antes de tomar alguna desizion i sovre todo, kuando tienes keazer kon djente ke te amostran hanefut, ma ke te keren kitar los ojos, si les viene de la mano. (Sipure Sefarad) |
|
Ma el diavlo no tuvo keazer. Por la ventana avierta se desho de entrar un bizbon i kon ravia enfinko su punchon sovre el birit de Yomtov. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2965 |
kedado adj. |
נייח, שאינו זז, שאינו פועל; שנותר, שנשאר |
|
en momentos kom'a estos a Mordu se le apretava el korason pensando komo azer para enreziar un poko esta kazika kedada del tiempo del turko, i en realidad tres tantos mas vieja de el mizmo... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
457 |
kedar v. |
נשאר, נותר; חדל, הפסיק; עצר |
|
De akeya bivio la infalta kedo prenyada de una ninya. (Blanka Flor) |
|
Madre ke pario a Silvana ke onra le kedaria? (Blanka Flor) |
|
El padre i la madre ke lo vieron kedaron en las demandas: (Sipure Sefarad) |
|
ansi es, ke a sus kuestas estavan siete krios, mujer, padre i madre viejos i una ermana ke avia kedado sin kazar. (Sipure Sefarad) |
|
los mezes pasavan i la reparasion kedava por azer. (Sipure Sefarad) |
|
agora, kedavos en las buenas oras i shalom! (Sipure Sefarad) |
|
kedaron solo algunas menudensias, la pianola i una pinturia. (Sipure Sefarad) |
|
los haveres lo kedaron mirando komo se iva aleshando i endjuntos kon el, la ermoza okazion de kitar el pie del lodo i sovre todo Mamo el shashuto... (Sipure Sefarad) |
|
El sultán kedo muy intrikado de este hidush i mando ke lo yamen al mandradji para entender el sekreto de la kashika, (Sipure Sefarad) |
|
kuando me yamaron para azerme vali, yo kedi enkantado. (Sipure Sefarad) |
|
Los moradores kedaron de akesharsen, entre eyos torno el gusto de bivir, ampesaron a fraguar kazas i moradas (Sipure Sefarad) |
|
Ma sus esforsos kedavan sin provecho porke el puevlo yevava muncho mal de modos i maneras de indjustisias. (Sipure Sefarad) |
|
De akel tiempo Mair kedo kyul, komo dizen, i mas no alevanto kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
Kon el tiempo i a las ijas les sali? el mazal ansina ke los viejos kedaron solos. (Sipure Sefarad) |
|
El uno se alavava de sus echas i el otro no kedava atrás. (Sipure Sefarad) |
|
E komo? - le dize Rahelu -ande kedo el echerio de oy, ande kedaron las ganansias de Kamondo? (Sipure Sefarad) |
|
Le disheron los merkaderes: ''Damos un papel de tu mano ke tu kijites kedar aki.'' Les dio papel i se fueron. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Vinieron, le demandaron: ''En ke kedatesh?'' Les disho: ''Kero ijo.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
si tal tomo koza ya |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
459 |
kedarse v. refl. |
חנה; נשאר, נותר, שהה; נעצר, חדל לנוע |
|
El papas k'iva darsando i de darsar ya se kedo. (Blanka Flor) |
|
i el dito mansevo se kedo en la yeshiva por entender la 'havana. (Sipure Noraot,1885) |
|
A estas palavras unos kuantos ombres kaje ke ya se avian echado a korrer, kuando el mansevo les izo sinyal ke se keden. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1767 |
kede (ebr.) prep. |
כְּדֵי |
|
kede por arrelumbrar a mozotros a ke entendamos la 'havana de la koza. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5717 |
kedushá (ebr.) f. |
קדושה |
|
el si[nyor] Ben Ezra z''l se invistio en demut del mansevo i kon su vestido i se entro en la prizion kon las kadenas, la noche entera meldando i aziendo su echo kon |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1768 |
kefí (ebr.) prep. |
כפי, בהתאם ל-, כמו |
|
I mas, kefi a la ley, non aprovecha por mujer. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
460 |
keilá (ebr.) f. |
בית כנסת; קהילה |
|
indemas ke no frekuentavan la mizma keila. (Sipure Sefarad) |
|
Vestido preto te vo azerte, i a la keila k'eches azeite, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1171 |
kemado adj. |
שרוף |
|
La mama me arrespondio kon korason kemado: (Kalendario de kantigas) |
|
ansi esta mi korason kemado de amores. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
461 |
kemando adj. |
חריף, צורב; לוהט, בוער |
|
no deves de komer ni agro, ni salado, ni shavdo, ni kemando! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1173 |
kemar v. |
שרף, הבעיר, הדליק, העלה באש |
|
ke ay morenikas en el mundo ke kemaron medio Izmir. (Kalendario de kantigas) |
|
Vapores ya van i vienen letra para mi no ay (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1174 |
kemarse v. refl. |
נכווה; חש להט;איבד ביתו/עסקו בשרפה; אכל עצמו, התחרט |
|
Ay debasho se asentan los ke sufren de amor. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3500 |
ken? pron. interog. |
מי? |
|
Tyuh! - disho Danailov kon dezplazer - saves alomenos ken la merkó i ande mora? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2286 |
kenar (t.) m. |
חוף, גדה; שפה, קצה, שוליים; פינה |
|
Ansi diziendo se serro los ojos i por su grande satisfaksion paso del un kenar al otro a la papasiega. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5363 |
kenás/kenaz (ebr.) m. |
פיצוי, דמי נזק; קנס |
|
el resto ke pagen |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
462 |
kerer v. |
רצה, חפץ; אהב, חיבב, אהד |
|
La d'en medio es mas ermoza la ke mas keria yo. (Blanka Flor) |
|
Yo la kero, tu la keres, ya mos vamos a matar, (Kalendario de kantigas) |
|
El te kere bien, esta kontente de ti i mizmo me disho ke te va pujar la paga! (Sipure Sefarad) |
|
i eyos kerian ver kon sus propios ojos las maraviyas del tsirk. (Sipure Sefarad) |
|
hue el shamash presto i le trusho todo komo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
463 |
kerido adj. |
יקיר, יקר, אהוב |
|
Ke era vuestra demanda i la vuestra bien kerida? (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4826 |
kerpedén (t.) m. |
מלקחיים |
|
i komo la prova, tomo de muevo el kerpeden i me travo otrun diente i este sano. (Sipure Sefarad) |
|
El no me disho nada, tomo el kerpeden i me kito un diente sano. Entonsez me demando: ''Era este el diente hazino?'' yo kon ravia le respondí ''No!'', (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2481 |
kesha f. |
תלונה, תרעומת, קובלנה |
|
Dale las keshas a Haim i dile, ke esta manera de djugos no se azen kon ijos de los amigos, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3193 |
kesharse v. refl. |
התאונן, התלונן, קבל, העלה האשמות כנגד; נאנח, התאנח |
|
Pasó un mes, dos, no ay dinguna repuesta. Se fue la mujer a kesharse ande Djohá. (Kuentos, 1986) |
|
I dike no vos akeshas al rey? -Mi padre, buen mundo tenga, uzava dizir .. ke el peshkado se guele de la kavesa! (Sipure Sefarad) |
|
Los moradores kedaron de akesharsen, entre eyos torno el gusto de bivir, ampesaron a fraguar kazas i moradas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2287 |
kestión f. |
שאלה |
|
A la demanda ke bushka, el djidio disho ke kere entrar ande el rey por una kestion de su propio interes. (Sipure Sefarad) |
|
ma, para trokar el dyusheme pudrido, para trestejar o pasar sigundo par de ventanas tan menesterozas en los frios del invierno no se podia azer ni kestion, (Sipure Sefarad) |
|
Afitó ke esta mujer trusho la kestión kon los vizinos, i eyos le disheron ke éste no save nada, ke es mintirozo grande, i ke lo ke eskrivió es patranyas i bavajadas. (Kuentos, 1986) |
|
el izo vinir a tres de los muevos valis i a todos tres les pozo la mizma kestion, (Sipure Sefarad) |
|
El rey se maraviyava i no podia esplikarse la razón. Pensando siempre sovre la kestion, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1769 |
ketubá (ebr.) f. (pl. ketubót) |
כתובה; בהשאלה: מסמך ארוך ומייגע |
|
I dio a eya kidushin kon korason kumplido, i meldaron i afirmaron la ketuba kon todos los tenaim. (Sipure Noraot,1885) |
|
Yamela aki i demandale si se kere venir kon mi le azere lo bueno ke ay en el mundo i si no kere yo esto aki por pagarle su ketuba i darle el get.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4494 |
kevrado adj. |
סובל משבר; שבור |
|
Me van a ayudar! El ayudo de la pierna kevrada! I solo kon alguenga vos vo mantener la semana entera es ke? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4495 |
kezadika f. |
פשטידת גבינה קטנה |
|
por desert les azia hamin dulse, lup, fideyos kon leche; de las kozas de masa: filadonia, chikur, miinas, borekitas de merendjena, kizadikas de vishna i otros apetites. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
464 |
kezo m. |
גבינה |
|
i kezo fresko ke traiyan los mandradjis del dolai (Sipure Sefarad) |
|
asta el kavo del panair se kontentava de komer solo pan i kezo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1176 |
kidushim /kidushin (ebr.) m. pl. |
קידושין |
|
De tanto mirar la mar los ojos me se shashean; (Kalendario de kantigas) |
|
Konbido a toda la djente de la sivdad para dar kidushin. (Hidot de Izopeto) |
|
I dio a eya kidushin kon korason kumplido, i meldaron i afirmaron la ketuba kon todos los tenaim. (Sipure Noraot,1885) |
|
Le disho el karnesero: Bueno!, i kuando vino la ora de azer kidushín, lo tomó aparte al ijo i le kontó la estoria, (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4827 |
kief (t.) m. |
עונג, תענוג, הנאה, שעשוע, כיף, מצב רוח טוב |
|
Para azerse el kef por entero, enkomendó ke le traygan un dulse de devá. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4828 |
kieflí (t.) adj. |
שרוי במצב רוח טוב |
|
La otra noche, por afito, torni mas tadrezika i un poko kefli. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4829 |
kiefsiz (t.) adj. |
נתון במצב רוח רע, מצוברח; חולה, סובל, עגום |
|
A la demanyana, sikomo Yomtov estava kefsiz i doloriozo, la mujer se fue al kal para rogar sanasion delantre del Santo bindicho El. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2970 |
kiimet (t.) m. |
ערך |
|
ma ansina el padre purfiava de ambezarlo a penar i a saver el kiimet de la pará. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3501 |
kilif (t.) m. |
נדן לסכין, נרתיק משקפיים, קופסת לתכשיטים, חריט; כיסוי |
|
Yako i Mamo kedaron embrineados de todo lo ke vieron: en el salón kanapés i fotoyes en kilifes para ke no se estruya la damaska (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3502 |
kilipur (t.) m. |
מציאה |
|
salió, ke el ke vo la fregó i enkashó fui yo, porke so del ufisio i ya se el kilipur ke tomi por 215 levos (Sipure Sefarad) |
|
La vieja kede enkantada: Adio, Liza! Ven ke veas ke kilipur de arina me merko tu Haim! Este boy de mujer ya me ize, ainda esto por ver esta maraviya! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2971 |
kilo m. |
קילו |
|
i si keresh mas, por estas paras yo vos traigo una biba de 6 kilos! (Sipure Sefarad) |
|
Nisimiko le respondió, ke en las halas las gaynas desplumadas se venden a 2 levos el kilo. (Sipure Sefarad) |
|
Eskojo la mas grande de las alguengas, ken save de ke boy de beema, ke al pezo vino 4 kilos i era kaje medio metro de largor. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
466 |
kilometro m. |
קילומטר |
|
achakes ke bivian a kilometros uno del otro, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
467 |
kioshé (t.) m. |
פינה, זווית |
|
S'asentaron la noche kada uno en una kiushe: (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2973 |
kiradjilík m. |
שכירות |
|
para sostener esta kazarma de 12 garones, aínda de la demanyana Mordu ya estava en la plasa para empesar el kiradjilik de entre el dia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2974 |
kirpich- azerse kirpich (t.) |
התקשח, התקשה, נעשה קשה כאבן |
|
la kazika la avia fraguado su papú, también arabadji i era una kazika en lenyo i kirpich kon tres kamaretikas i kuzina. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1177 |
kisas adv. |
אולי, יתכן, אפשר |
|
Kisa agora el amor el me amara, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2288 |
kismet (t.) m. |
מזל, גורל |
|
No es ke el prove era bovo, o ke nada no le vinia de la mano, ma ansina kombinava, ke ''oro tokava, lodo se le azia'' persona sin kismet en la vida! El riko lo keria muncho i lo protejava. (Sipure Sefarad) |
|
Ayde, ya se vido ke la pinturia es tu kismet, págame 250 levos i hayirli ke sea. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
468 |
kitar v. |
הוציא, הסיר, סילק, השמיט, גרע, ניכה, הפחית, החסיר, חיסר, הפריש; גרש, נתן גט; עזב, יצא |
|
Kien estuviera pariendo en el palasio del rey mi padre, (Blanka Flor) |
|
Tu madre kuando te pario i te kito al mundo, (Kalendario de kantigas) |
|
Siete novias vo kitar. Ah! Yo a ti, yo a ti me vo tomar (Kalendario de kantigas) |
|
Disho una haya ya te topi mi senyor un mediko muy valido ke te kite este gueso (Hidot de Izopeto) |
|
Boba, le disho el rey, aki veo ke kada uno kito algo para vender, tu no tienes otro ke un bu'ho, lo ketates para vender eske? (Sipure Sefarad) |
|
Le disheron: Esto fue un yerro, i el Dio ya te lo enprezenta; no lo kites de boka, ke te traes basheza kon las manos. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Le disheron: i ke pensas por azer? Disho a eyos: Me vo a yir ande el grande de la yeshiva, i todo djuzgo ke kitara por mi, lo resivire. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
su ermana Mazal kitava algún levo komo kumbidadera or iva a las kazas de la djente komo lavandera i djudia. (Sipure Sefarad) |
|
esta djente kitava su existensia arrodeando las kazas en búshkeda de kozas viejas por las kualas pagavan presios simbólikos a djente ke kerian dezbarasarsen de embarasos. (Sipure Sefarad) |
|
los haveres lo kedaron mirando komo se iva aleshando i endjuntos kon el, la ermoza okazion de kitar el pie del lodo i sovre todo Mamo el shashuto... (Sipure Sefarad) |
|
ansi es ke ya mos kitaron el kuero sin tener animo de pipitear! (Sipure Sefarad) |
|
El mandradji ke era buen moabetchi, le kontó ke a poder de muncho penar ya se va kitando el pan, (Sipure Sefarad) |
|
Haim se amostro un buen balabay. El savia kitar el ojo de lo ke merkava, todo fresko i lo muhar del kunducho i la karne. (Sipure Sefarad) |
|
A la tresera vez na ke ya le afito i me kito el diente hazino, le pagi por tres dientes, ama me alevanti kontente porke sali kon mi kapricho. (Sipure Sefarad) |
|
Se asuvio ribi Yihya a la teva i enpeso a darshar. Todos los del kal kedaron enkantados de oyir lo ke esta kitando de la boka. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
los |
|
no kero largar palavras, mira las kartas ke me dieron i 500 gro' de moneda blanka me dieron en la mano, i ken save a kuantos arian de este modo a |
|
siendo ke eyos metieron las firmas para |
|
a la manyana vinieron el rey i los galahim i el papa a la karsel i lo |
|
le disho el rav al mansevo: dame la mano, i lo kito ahuera, i le |
|
lo miro el si[nyor] kon su mirada, le |
|
lo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1771 |
klaredad f. |
קרן אור, נצנוץ, זוהר; הארה, בהירות, צלילות, זוך |
|
I vieron a el ke ermozo de forma i bueno de vista i sus karas arrelumbravan de klaridad de la Shehina; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3195 |
klaro adv. |
בבהירות |
|
Avla klaro!'' le disho Djohá, ''Tú me dishites ke es letra, i yo te la meldí komo letra! Me dizías ke es kontrato, te la meldava komo kontrato!'' (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2482 |
klasa f. |
כיתה; מחלקה, סוג, מין, דרגה, קטגוריה; כיתה; חדר כיתה; מעמד חברתי, שכבה סוציאלית |
|
Haskito era elevo de kuatrena klasa, ijiko bivo i komo todos los de su edad muy kuriozo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3506 |
klaviatura (fr.) f. |
מקלדת, מערכת הקלידים/המנענעים |
|
en este momento Mamo ke estava serka de la pianola, batiendo sovre la klaviatura, komo ke esta akompanyando una kantika (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4499 |
kodreriko/kodreliko/kodrediko m. |
טלה, שה; בהשאלה: אדם צייתן וממושמע |
|
Kodreriko es, ya se kozera! i veras ke pasando dos-tres anyos se va azer un pasha por marido! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
469 |
kodrero m. |
כבש, שה, טלה |
|
A tenerla por vezina a la kondesa mi madre, (Blanka Flor) |
|
para komer kavesikas de kodrero, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
471 |
kola (2) f. |
תור, טור, שורה; זנב, אליה |
|
Ande guadraras tus kolas? -Debasho del tarposh sinyor. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3879 |
kolay (t.) adj. |
קל, נוח |
|
Es kolay de avlar de leshos .. Keria tener la fuersa de azerte un vali, para ver si debasho de tu gío el puevlo iva star mijor i mas kontente! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1180 |
kolcha f. |
שמיכה; ציפה (לכר/שמיכה) |
|
Debasho de la kolcha esta, el alma al Dio dando. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2051 |
koleksión f. |
אוסף, לקט, קובץ; איסוף |
|
E bien, boba, disho el rey, yo so persona rika i no me importa el presio del konsejo, solo, kero ke sea el mijor de tu koleksion. Toma este dukado i azmelo saver. (Sipure Sefarad) |
|
agora ke ya la datesh, vos diré la verdad: la pinturia es lavoro de van Gog i largo tiempo los espesialistas la buskavan en todas las koleksiones i ay ken pagaría por eya munchos miles de levos! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4831 |
kolel (ebr.) m. |
כולל, מרכז קהילתי, חברה לגמילות חסדים |
|
Ay de notar, ke entre el kolel de akeya sivdad i los dos ya eran nombrados komo ombres kaprichozos i todos dos kon ''inat de gurdjis''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
472 |
kolor f. |
צבע, גון |
|
Linda sosh la linda Dina i sin afeite i sin kolor, (Blanka Flor) |
|
El rey ke tiene ojos i orejas en kada lugar, puede ser ke no sepa el hal del puevlo? Sino, ke todos son una kolor, ampesando del rey asta el bekchi del kampo! (Sipure Sefarad) |
|
les disho el rey: veni aki enemigos de mi ley i del Yeshu esto ke estash aziendo en mi sivdad no tiene |
|
este ya se le troko la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3881 |
komandar v. |
פקד, ציווה, הורה; הזמין; שלח; היה בעלים של |
|
El komando del rey se reincho i después de tiempo kada uno de los pashas se asento a governar en el vilaet ke le fue apropiado. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5048 |
komando m. |
מצווה, פקודה; קומנדו |
|
Disho el mansevo: '' Poronto esto por azer tu komando.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
aki es lugar de shedim i yo so el grande de eyos i todo ken es eskarso le tomo las yaves i me ago yo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2976 |
komania f. |
מזון, תזונה, צידה, הספקת מזון, מצרכי מזון |
|
tomavan kon si la 260220 i sigun la sezon bueno de fruta, pipinos, karpuzes i kave. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2977 |
kombidador m. |
מארח, מזמין; כרוז עירוני (מפיץ הזמנות לשמחות) |
|
su ermana Mazal kitava algún levo komo kumbidadera or iva a las kazas de la djente komo lavandera i djudia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1512 |
kombidar v. |
הזמין, זימן |
|
Konbido a toda la djente de la sivdad para dar kidushin. (Hidot de Izopeto) |
|
I en ayegando tiempo de la hupa, en akel dia kombido el haham a los hahamim porke dieran los kidushin sin boz de kante o alegria, (Sipure Noraot,1885) |
|
El mandradji aparejo la meza i los kombido ke koman lo ke el Dio emprezento. (Sipure Sefarad) |
|
Vino el ijo grande i disho ke se va kazar kon la muchacha. Aprontaron la boda, i kombidaron a la sivdad entera, diziendo: Ken kere vinir a la boda, ke venga! La kaza sta avierta! (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2289 |
kombinar v. |
צירף, תאם, התאים; עיבד; הקים; קרה ש- |
|
No es ke el prove era bovo, o ke nada no le vinia de la mano, ma ansina kombinava, ke ''oro tokava, lodo se le azia'' persona sin kismet en la vida! El riko lo keria muncho i lo protejava. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
473 |
kombit/e m. |
משתה, סעודה חגיגית, מסיבה, קבלת פנים; הזמנה |
|
Azele un kombite a la guerta de tu sinyor. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4187 |
komentador m. |
פרשן |
|
Kuando el mintirozo kontava una mintira, el komentador la eksplikava, la atakanava i la azía pasar por verdá. (Kuentos, 1986) |
|
Le vino hushuná al rey, i no le kortó la kavesa al mintirozo, ke se salvó kon el ayudo del komentador. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
474 |
komer m. |
מזון; ארוחה, תבשיל |
|
Kuando m'asento a parir ke me demande piadades. (Blanka Flor) |
|
A el otro dia, le disho el grande de la yeshiva: Perkurimos por tu djuzgo, i vimos ke kale ke te koman los leones. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Kuando torno en kaza, le metio a komer i a bever komo en primero. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
475 |
komer v. |
אכל, סעד; גרד, איכל |
|
para komer kavesikas de kodrero, (Sipure Sefarad) |
|
kon las paras muestras los paylachos van a komer gaynas i a mozos mos van a amostrar las trazeras! (Sipure Sefarad) |
|
El mandradji aparejo la meza i los kombido ke koman lo ke el Dio emprezento. (Sipure Sefarad) |
|
El patrón los asiguro ke komo mandradji ke era, ya se le topa de komer i por el dormir ke piedran kudiado, porke ya tiene bastante de kuviertas. (Sipure Sefarad) |
|
ala manyana se desperto el rav i tanto hue su alegria ke korto el taanit el i la djente de su kaza i izo a toda la sivdad ke |
|
la kero degoyar kon mi mano i gizarla a mi veluntad i |
|
le disho la parida: i yo so ben-adam komo el, i me trusheron aki, solo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1513 |
komerse v. refl. |
אכל; אוכל, נאכל |
|
Le dieron otro helek i se lo komio. I akeos dezdichados kedaron muertos de ambre. (Hidot de Izopeto) |
|
Yo tengo un sako de muezes i vos aprometo, ke asta ke eskapa de komerselas, yo, a poder de avlarle i darle buenos konsejos, lo vo azer un mansevo penador, bueno para si i para la djente. (Sipure Sefarad) |
|
para ke sepas otra vez, kuando te se esta komiendo halva i no tienes mas de sinko paras, komo deves de azer. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5049 |
komida f. |
ארוחה, סעודה; אוכל, מאכל |
|
Disho la mujer ke eya se va kon el marido kon un tenay i es ke todo lo ke tiene demenester de komida ke se lo teraiga de aki arriva. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
le disho la parida: i yo so ben-adam komo el, i me trusheron aki, solo komi de sus |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3508 |
komisión/a f. |
ועדה; עמלה, קומיסיון, דמי שירות; גרוי, גרוד |
|
si me la tornas, yo te pago por eya 415 levos i ansina te ganas sin sudar 200 levos enteros, le diso Yako, vaday ke i a mi me revienen 100 levos de komisiona; ke dizes, buena propozision no? (Sipure Sefarad) |
|
Yako le enkomendava kavé, lo alavava por su maestría i le apropiava una komisiona mas jeneroza (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2484 |
komo adv. |
כמו, בדומה ל-, כפי ש-; בערך, כ- |
|
Sikomo se aserkavan las vakansas, eya se arreselava no sea ke la kriatura ampese a azer dia i vida en el porto (Sipure Sefarad) |
|
Ma sikomo el insistió, de uno al otro la koza ayegó asta la oreja del rey, ke lo mandó a yamar (Kuentos, 1986) |
|
ma sikomo no topó dinguna lavor ke le fuera bien, fue a la fin de la semana onde la madre i le demandó en sekreto - sin ke dinguno lo supiera - ke le diera una moneda de oro. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2979 |
kompleto adj. |
שלם, מלא, כולו, בשלמותו |
|
lo bueno era, ke la famiya bivia en union kompleta - los viejos eran estimados, eran deskonosidas las litigas entre esfuegra i nuera (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3196 |
komplikado adj. |
מורכב, מסובך, סבוך |
|
Estas parashiyot son muy komplikadas i difisiles a meldar, porké son yenas de palavras ke tienen munchas u, ke se meldan i, i munchas i, ke se meldan u. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3885 |
komporto m. |
הנהגה, התנהגות, נימוסים |
|
a mi pareser, este komporto del vali, era alguna flakeza suya, ke no tenia nada a ke ver kon su manera de governar''. (Sipure Sefarad) |
|
si tienen remarkado en el komporto del vali algo de spesial kuando governava i dava sus ordenes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4832 |
kompresa f. |
רטיה חמה, קומפרס |
|
Le disheron ke le meta kompreses i ke lo unte kon gudrura de pato, ma todo fue en vano. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3197 |
komunidad/komunitá f. |
קהילה, קהל, קהל קדוש; מועצת הקהילה |
|
le está arrogando al marido ke le embíe un poko de dinero, para pueder mantenerse i no ir a demandar buendades de la djente o de la komunidad. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
476 |
konde m. |
רוזן |
|
Mando yamar al buen konde k'en otras vezes ya lo azia. (Blanka Flor) |
|
Vos ya estuvierash kazada kon el konde de Seviya (Blanka Flor) |
|
Ke despozada la tengo kon el konde Aligorna. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2053 |
kondenado n. & adj. |
מורשע, נדון לחובה; חולה אנוש, נתון במצב אנוש |
|
El kondanado izo un djesto de dizgusto i disho a los djellates ke se lo yeven a la forka. (Sipure Sefarad) |
|
Al sintir esta repuesta el kondanado se metio a pensar (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2055 |
kondenar v. |
הרשיע, חייב בדין, דן לחובה, גינה, הוקיע, נידה |
|
En la kartela ke yevava delantre la pechadura se podia meldar, ke por ser haragan inkuravle, lo avian kondanado a muerte. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
479 |
kondesa f. |
רוזנת |
|
A tenerla por vezina a la kondesa mi madre, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2056 |
kondisión f. |
תנאי; אופי, טבע, תכונה; מצב, מעמד, נסיבות |
|
La kondision es, ke antes de sintir el konsejo el interesado kale ke page de adelantado - pishin para. (Sipure Sefarad) |
|
Oyendo las repuestas de sus savios i de djente seheluda de entre el puevlo, el arrivo asta la konkluzion ke en este mundo todo troka i, ke en siertas kondisiones kaje ke no ay koza a la la kuala no se pueda responder ''i esto es posible''. (Sipure Sefarad) |
|
Tanto le disho el rey, ke el haham, kuando vido ke no ay hayre ke el rey troke su idea, le disho: Está bien, sinyor rey, ya me v'a konvertir, ma a una kondisión: ke vengas para shabat ke viene al kal muestro a sintir la tefilá. (Kuentos, 1986) |
|
Un ombre de modestas kondisiones tinía tres ijas de kazar i estava muy preokupado, porké no savia komo darles una dota. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
480 |
kondjá (t.) f. |
ורד; ניצן |
|
Se pasean las dodje flores i entre'n medio una kondja (Blanka Flor) |
|
Kondja mia, kondja mia, chichek de mi kavesa, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2494 |
konducho m. |
לפתן, כל מה שנאכל בפת |
|
Haskito barria la butika, yevava kunducho i bakalie a la kaza del chorbadji (Sipure Sefarad) |
|
Haim se amostro un buen balabay. El savia kitar el ojo de lo ke merkava, todo fresko i lo muhar del kunducho i la karne. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1183 |
konforme adv. |
בהתאם ל- |
|
demandale a la mama ke tal estuvo el ijo. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2291 |
konkluzión f. |
סיום, גמר, סיומת, סוף דבר, אפילוג, התרה, תוצאה, מסקנה; החלטה |
|
Oyendo las repuestas de sus savios i de djente seheluda de entre el puevlo, el arrivo asta la konkluzion ke en este mundo todo troka i, ke en siertas kondisiones kaje ke no ay koza a la la kuala no se pueda responder ''i esto es posible''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3510 |
konkorensia f. |
תחרות, תחרות מסחרית |
|
si es ansina kale aprofitado antes ke mos meta pie la konkorensia, le disho Yako. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1184 |
konmigo prep. |
איתי, עימי |
|
y el konmigo no es amigo, ke es enemigo, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1773 |
konortar v. |
ניחם |
|
I konortaron a eya i le avlaron sovre su korason; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3511 |
konosensia (fr.) f. |
ידיעה, מושג, הכרות; מכר |
|
avras de saver ke ize la konosensia kon el vekil de la kaza ke apartenia a Rafael Aftalion, un rikinión de Vidin, ke murió antes tres anyos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1185 |
konoser v. |
הכיר, ידע, זיהה, למד |
|
azeme konoser muy presto la mi ventura. (Kalendario de kantigas) |
|
Le demando su alma de el mansevo por viajar en sivdades otras kede por embezar mas hohma i konoser rijos de el mundo. (Sipure Noraot,1885) |
|
En la persona del rey el konosio a akel merkader ke kon su moso pasaron una noche en la mandra (Sipure Sefarad) |
|
Akeya ora, kuando oyo el rey esto se dio a konoser ke el estava ande el padre i lo kazo kon una de los de arriva. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2980 |
konosido adj. |
מוכר, מפורסם, ידוע, בעל שם |
|
el behor de la famiya lo avia dado por chirak ande un tenekedjí konosido, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
481 |
konosido m. |
מכר |
|
Los amigos avlaron i de otros konosidos (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4192 |
konseja f. |
מעשיה, סיפור |
|
I de akel día en delantre los dos se metieron endjuntos i empesaron a djirar por el mundo, kontando konsejas. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2292 |
konsejero n. |
יועץ |
|
El rey se sonrio, izo de senyas a sus konsejeros i disho kon riza, ke ''esto es imposivle!'' (Sipure Sefarad) |
|
And'avía de ser de un rey, ke tinía tres konsejeros: un haham, un hodja i un papas (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1514 |
konsejo m. |
עצה |
|
De aki es razon ke tome el ombre konsejo de no tener havra kon mas huerte ke el. (Hidot de Izopeto) |
|
Ay konsejos ke valen vente paras, otros un grosh o diez, i ay uno ke vale un dukado entero. (Sipure Sefarad) |
|
En akel momento, al rey le paso por el tino el viejo del pazar i su konsejo. (Sipure Sefarad) |
|
ma, sikomo me se vesh djente simpátika vos puedo dar un konsejo: si por endelantre vos afita alguna pinturia, antes de venderla yamame i yo vos diré si es rala i valutoza o no. (Sipure Sefarad) |
|
Ansí el Rabino, sin entenderse de kestiones de finansa, dio un konsejo ke rezolvió la situasión. (Kuentos, 1986) |
|
El ombre, sigiendo el konsejo del Rabino, se fue a Londra i se prezentó onde Rotschild a su nombre. (Kuentos, 1986) |
|
Una noche el konsejo de famiya dezeo komer pastel afrijaldado. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1186 |
konsentir v. |
הסכים, קיבל עליו; הרגיש, חש, נוכח לדעת |
|
Le dishe: ke tienes ke te konsientes, ken t'izo sufrir? (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2059 |
konsentirse v. refl. |
נוכח לדעת, הרגיש, חש |
|
Uno de los djellates se konsintio i disho, ke eyos no tienen dirito de delivrar al kondanado sin orden de las autoridades. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2060 |
konsesión f. |
זכיון; ויתור, פשרה |
|
Kere dicho tambien, ke sigun los uzos de akel paiz, esta konsesion se podia azer una sola vez. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1188 |
konsolasión f. |
נחמה, ניחומים; עונג, אושר, סיפוק |
|
Su grasia i su mirada eran mi konsolasion; (Kalendario de kantigas) |
|
yevame onde el mi amor, el ke me de konsolasion. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
482 |
kontado m. |
נדוניה, נדן, מוהר |
|
Kon el kontado ke va tomar kere anchear el echo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5051 |
kontante adv. |
במזומן |
|
'Este si[nyor] Yihya tiene sesh ijas de kazar. Ken kere tomar de eyas, i yo le ago anshugar i le do terezientos duros de kontante.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
483 |
kontar v. |
סיפר; ספר, חישב; הביא בחשבון, החשיב, כלל; סמך על |
|
Ansi lo senti dezire i entre buena djente kontare: (Blanka Flor) |
|
I non konto a eyos ninguna koza de todo lo ke paso a el por su kavesa, (Sipure Noraot,1885) |
|
Sikomo estava de buena umor, se apronto para kontarle al berber el paso kon el viejo. (Sipure Sefarad) |
|
Ande el rey venian djente de diferentes lugares i le kontavan kuanta patranya ay i no ay a lo kualo el rey siempre respondia: ''i esto es posivle!'' (Sipure Sefarad) |
|
Entre los sanglutos, Haskito les konto el maytap ke le izo el chorbadji (Sipure Sefarad) |
|
I se lo kontaron a el haham. Disho: Azeldo tresera vez; noche tresera, si no lo tokaron trayemeldo ande mi, ke no le sale djuzgo de los sielos. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
la demanyana, a kada uno de eyos les kontava las paras ke se les azia de menester sigun los empleos previstos, (Sipure Sefarad) |
|
largo tiempo Yako Abenshoan i Mamo no eskapavan de kontar kon regreto lo ke les avia afitado kon la pinturia de Gogumagogu. (Sipure Sefarad) |
|
yo kreo ke si, porke avli kon vidinlí i el me kontó ken era Rafael Aftalion (Sipure Sefarad) |
|
El mandradji ke era buen moabetchi, le kontó ke a poder de muncho penar ya se va kitando el pan, (Sipure Sefarad) |
|
I de akel día en delantre los dos se metieron endjuntos i empesaron a djirar por el mundo, kontando konsejas. (Kuentos, 1986) |
|
Le disho el karnesero: Bueno!, i kuando vino la ora de azer kidushín, lo tomó aparte al ijo i le kontó la estoria, (Kuentos, 1986) |
|
La psa Donu kontava ke nasio en Pazardjik i era ija del haham Yaakov ke a su vejez se fue a Yerushalayim i ayi muri?. (Sipure Sefarad) |
|
ma kon plazer achetava a kontar algunos pasajes de su mansevez. (Sipure Sefarad) |
|
Te kontare - dize Bohor, -Antiyer me estava muriendo de la dolor de un diente. No uvo remedio, kalió ke me vaya ande Memed el berberiko. (Sipure Sefarad) |
|
i le disho al shamash: vate en la buena ora i bekleate, mira ke no lo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4504 |
kontener v. |
הכיל, כלל, החזיק |
|
Abe ijika mia!, le dize la madre, kon esta kara pikada i sin paras loke te lo estas konteniendo tanto! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3200 |
kontenido adj. |
מתרברב, רברבן, שחצן, קל דעת |
|
Djohá, komo se akodró lo kontenido de la letra de la mujer al marido, empesó a inventar repuestas a lo ke eya le avía demandado de eskrivilde al marido, (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2981 |
kontenido m. |
תכולה, תוכן |
|
el pasatiempo en la malé troko de kontenido. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5370 |
kontentar v. |
השביע, השביע רצון, גרם קורת רוח |
|
el rey komo era enemigo a los djidios no le |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
484 |
kontentarse v. |
הסתפק ב-, השלים עם; היה שבע רצון |
|
asta el kavo del panair se kontentava de komer solo pan i kezo. (Sipure Sefarad) |
|
Torno i les demando otro helek porke so mas huerte ke vozotros i el ke no se kontenta me arravio kon el i lo mato. (Hidot de Izopeto) |
|
Arrogo a dita bivda ke lo tomara por marido. I se kontento dita bivda a kazarse kon el. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2294 |
kontente (port.) adj. |
מרוצה, שבע רצון |
|
El djidio tomo la bolsa, dio sus grasias i se fue alegre i kontente. (Sipure Sefarad) |
|
El te kere bien, esta kontente de ti i mizmo me disho ke te va pujar la paga! (Sipure Sefarad) |
|
En un paiz leshano reinava un sultán mansevo, bueno de korason i piadozo, ke todo su dezeo era de ver al puevlo kontente i feliz. (Sipure Sefarad) |
|
komo de uzo el rey se intereso por la famiya del mandradji por el echo, si se esta manteniendo i si esta kontente de su pozision. (Sipure Sefarad) |
|
kontente de estos buenos haberes, el rey izo mandar vente de sus pashas and'el mandradji para ke tomen muestra komo se governa, (Sipure Sefarad) |
|
Un Rav vido entre s.huenyos ke al otro mundo va star vizino kon un karnesero, i no stava kontente, porké ya savia ke este karnesero era una persona muy ordinaria. (Kuentos, 1986) |
|
Su vava estava muy kontente i no eskapava de alavarlo kuando tornava a kaza kon el zimbil yeno. (Sipure Sefarad) |
|
Yomtov se sintia alegre i kontente del ermozo banyo ke avia echo. (Sipure Sefarad) |
|
ke ansi agora vinieron los djidios enemigos del Yeshu kon sonbaimientos i kon akometerme moneda kerian kitarme de mi ley ke esto yo muy |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3892 |
kontentez f. |
שביעות רצון; הסכמה |
|
a fin ke venga la prosperidad i la kontentez del puevlo en todo el reinado. (Sipure Sefarad) |
|
Bre negra mujer, no savesh dar kontentez, i ke keriash, ke los deshara ir a los mushteris ande los ijos de Yosefachi eske? i yo ke kedara a apanyar moshkas? El Dio es grande, ya me pagaran. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1777 |
kontino- de kontino |
בהתמדה, תמיד, כל הזמן, בלי הפסק, לנצח |
|
I de kontino iva rogando a eyos a ke le avlaran a el haham por este perat, (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
485 |
kontinuar v. |
המשיך, נמשך, התמיד |
|
A la demanyana el mal kontuneo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3516 |
konto (it.) m. |
חשבון, חשבון בנק |
|
el vekil les disho ke los tapetes no entran en konto porke tiene intision de mandárselos a los eredores. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3893 |
kontra prep. |
נגד, כנגד, בנגוד ל-, לעומת |
|
La vida en los vilaetes no amijuro después de la reforma. A la kontra. La deskontentez pujava i no amenguava. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3201 |
kontrato m. |
חוזה, אמנה |
|
Avla klaro!'' le disho Djohá, ''Tú me dishites ke es letra, i yo te la meldí komo letra! Me dizías ke es kontrato, te la meldava komo kontrato!'' (Kuentos, 1986) |
|
Mintirozo! Esto no es la repuesta de mi marido! Esto es el kontrato de kaza! (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1517 |
konvenir v. |
בא לידי הסכם, הסכים; התאים, הלם; היה בעל עניין |
|
Hida ke no konviene de azer bien kon el rasha aun ke le akomite muncho presio. (Hidot de Izopeto) |
|
No konviene ke le agan bien al rasha aun ke apromete paga muncha. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2295 |
konvenserse v. refl. |
השתכנע |
|
La topada del djidio le plazio al rey i el se konvensio, ke en verdad merese la bolsa aprometida. (Sipure Sefarad) |
|
Estos dos le metieron en la kavesa del rey ke el haham kalía ke se konvertiera al kristianizmo, i el rey se konvensió, i empesó a azer presiones sovre el haham, para ke se konverta (Kuentos, 1986) |
|
Se konvensió el rey de las palavras del haham i no lo forsó mas a konvertirse. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2487 |
konversasión f. |
שיחה |
|
Para no kortar la konversasion i deshar yelar el kave, el chorbadji le disho a Haskito ke lo sierva al mushteri. (Sipure Sefarad) |
|
El rey kedo muy intrikado de la konversasion kon el mandradji i noche entera no le entro esfuenyo pensando loke es de azer. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3205 |
konvertirse v. refl. |
המיר דתו, השתמד |
|
empesó a azer presiones sovre el haham, para ke se konverta. (Kuentos, 1986) |
|
Estos dos le metieron en la kavesa del rey ke el haham kalía ke se konvertiera al kristianizmo, i el rey se konvensió, i empesó a azer presiones sovre el haham, para ke se konverta (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
486 |
kopo (port.) m. |
כוס, גביע |
|
Por ayi paso un kavayero un kopo de agua le demando. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1189 |
koraje m. |
אומץ, אומץ לב. עוז; גבורה; כעס, זעם |
|
Dulse linaje, dame koraje (Kalendario de kantigas) |
|
i ribi Meir se maraviyo entre si, diziendo: komo de koraje esta tiene, i mirava en basho i no la keria mirar. Le dize eya a el: Porke no me miras? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Los shedim de ver al rey avlando kon el, no estan teniendo koraje de azer danyo al mansevo. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
487 |
koral (2) m. |
רפת, דיר, אורווה, מכלאה |
|
Se paseava Silvana por un korral ke tenia (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
488 |
korasón m. |
לב, לבב, ליבה; מרכז |
|
A su turno, Asherucho le konto ke Neama esta sufriendo de korason (Sipure Sefarad) |
|
ansi esta mi korason kemado de amores. (Kalendario de kantigas) |
|
I de el muncho selo, le entro aborrision en su korason (Sipure Noraot,1885) |
|
en momentos kom'a estos a Mordu se le apretava el korason pensando komo azer para enreziar un poko esta kazika kedada del tiempo del turko, i en realidad tres tantos mas vieja de el mizmo... (Sipure Sefarad) |
|
ke a todo lugar ke vas ke te governen kon moneda i mazon; i 500 gro' te damos, i si tu |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1191 |
kordón m. |
ענק, רביד, מחרוזת, שרשרת; שרוך, חבל, חוט, רצועה |
|
Me espanto no le kayga, no le kayga el kordon. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
489 |
korona f. |
כתר, נזר, עטרה, זר; כתר לשן |
|
Deshme la vuestra korona i a la gerra ire por vos. (Blanka Flor) |
|
demando los sinyores: ken es esta mujer ke veo yo en la pared? disheron: esta es la chanta Maria, la madre de Yeshu; i esta tsura de ombre kon |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4506 |
korpulento adj. |
בעל גוף, בעל בשר |
|
Era una mujer alta i korpulenta i muy simpátika. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2296 |
korrer m. |
זרימה, שטף, זרם; מרוץ |
|
Entonses su ermano entendio, ke no es en baldes lo ke dizen ''Ke korres, kuando no te korre!'', arrekojo la bolsa i de akel dia le apropio una semanada para ke se pueda mantener. (Sipure Sefarad) |
|
Haskito salio korriendo i ampeso a gritar: ''Ey chicho, pishman stanah, day makarata!''(bulgaro) (Sipure Sefarad) |
|
La persona prime ke tenga korason piadozo i ke no resfuya de azer mizva siempre ke le venga de la mano, sovre todo i si de la mizva no le korre danyo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
490 |
korrer v. |
רץ; (על נוזלים:) זרם, שטף; נבע; דלף |
|
Ke kavayos yevan d'un presio i por ver kual korria mas. (Blanka Flor) |
|
por el grande evenemiento presto ya korrieron bozes por las kavanés i ariento de una semana se vendió la mas parte de akeyo ke un tiempo fue el patrimonio del rikinion Rafael Aftalion (Sipure Sefarad) |
|
Sinyor rey, no te tiene akontesido nunka de ver un gameo korrer tan presto, ke te paresió ke estava bolando? (Kuentos, 1986) |
|
Se vistió en un shemaisrael i korriendo torno a kaza para ver lo ke es de azer. (Sipure Sefarad) |
|
La mujer ke lo vido, se ampeso a dar a dos, a dos manos i korrio ande el vizindado para bushkar remedio por el grande mal ke les vino a la kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
pregunto ayi i le disheron ke el es i ya se va para su kaza, |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1192 |
korriente f. & adj. |
זרם, שטף, מפל, משב; שוטף, זורם; קל, קליל; נוכחי; מצוי בשוק |
|
Rios korrientes de los mis ojos, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3207 |
korrijar v. |
תיקן, תיקן תיקון קל, הגיה |
|
Tomó el haham el puntero de la mano del shamásh, i meldó kada u - i, kada i -u. i ansí a kada yerro ke el azía, el kal entero se mitía a korrijarlo a gritandos. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3895 |
korrupsión/korrumpsión f. |
שחיתות, רקבון, קלקול, עיוות, סטיה, סילוף, זיוף, קלקול המידות |
|
podia estar muncho mijor si no fuera la korrupsion de los giadores, ke lo están esplumando al puevlo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
491 |
kortar v. |
גזר, חתך, כרת, קיצר; שבר, הפסיק, אסר; סיפר (תספורת) |
|
El rey travo la espada la kavesa le kortaria. (Blanka Flor) |
|
Travo la suya espada i la kavesa le ay kortado. (Blanka Flor) |
|
Kuriozos de ver si el kondanado va preferar la muerte or, arrepintiendose en el ultimo momento, se va deshar kortar la una oreja deklarando delantre de tres ishaetes su veluntad de adovarse definitivamente. (Sipure Sefarad) |
|
Para no kortar la konversasion i deshar yelar el kave, el chorbadji le disho a Haskito ke lo sierva al mushteri. (Sipure Sefarad) |
|
le disho: Amóstrame komo un gameo puede bolar! Si no, te vo azer kortar la kavesa! Te do tiempo una semana! (Kuentos, 1986) |
|
i se hue a su kaza i se enserro en una kamareta kon taanit de 3 dias i tres noches, dia de viernes |
|
ala manyana se desperto el rav i tanto hue su alegria ke |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
493 |
kortarse v. refl. |
נחתך, נגזר; נפסק; נקרש |
|
Por esta 'spada me korto i si no la vo a matare. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
494 |
kortijo m. |
חצר, חצר פנימית, פטיו |
|
ke era en fondo del kurtijo serka la yasla de las beemot. (Sipure Sefarad) |
|
Ya abasha la novia para el kurtijo. (Kalendario de kantigas) |
|
en el kurtijo de la una parte estava el sayvant para la lenya i otros embarasos (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3526 |
koshín (port.) m. |
כר; כינוי לאדם שמן |
|
si alguno le vinía la demanyana sin akitarse de la devda de ayer, Yako alevantava el kushín de la siya ande uzava asentarse i le dizia: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4507 |
koshiniko (port.) m. |
כרית קטנטנה |
|
Por detras, araiz al bel, se metia algo komo un kushiniko ke se lo atava kon dos chikures por delantre, lo yamava ''el turnel''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5053 |
kostar v. |
עלה, מחירו היה |
|
Mashal esto kosto dies geroshes lo vende por kinze, lo eskrivia al tefter. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2727 |
kostiya /kostía f. |
צלע; רעיה |
|
A media noche vino un leon, mauyo, echo los dientes i le arranko una kostiya de el lugar, i se la komio. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2496 |
kostura f. |
תפירה, תפר |
|
Komo tio amistozo ke era, le merkava dulsuras, lo ambezava a kortar tasmas, ke bata kon la mushta las kusturas de las charas, ke las kite del kalup, ke adjuste los pares, ke se ambeze tambien i a vender. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1779 |
kovdisiado adj. |
נחשק |
|
A ke mire el Sh. Yit. en su afriision i su amargura, i le de grasia i mersed delantre su novio kovdisiado (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1780 |
kovdisiar v. |
שאף ל-, חמד, חשק |
|
Tambien aun kon todo, yo envelunto en eya por tomarla, ke mi korason kovdisio en eya de muchedumbre de su hohma. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1781 |
kovijado adj. |
עטוף, מכוסה |
|
I la trusheron kon sus karas kovijadas i embolvida en un manto grande a ke se le kovijara su puerpo entero. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
495 |
kovijar v. |
כיסה, עטף |
|
Si la topava durmiendo la kovijava i se iva, (Blanka Flor) |
|
Topamos maase en un dia de invierno muy huerte ke kovijo la inieve la tierra i todos los kaminos de la agua se yelaron. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
496 |
koza f. |
דבר, חפץ, דבר מה, עניין |
|
En esto sta viendo ke le sta arelumbrando koza d'en basho. (Djoha ke dize) |
|
Lo yamaron i le disho el rey: ''Este modo i este modo la koza.'' (Djoha ke dize) |
|
Les disho a eyos: Ansi i ansi paso la koza. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
i le disho: mira ke estas |
|
vernas ayi, platikaremos enel echo i ala ora se mirara algun remedio i ke vaya la |
|
si tal tomo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3518 |
kozerse v. refl. |
בושל, נאפה; התבשל; הבשיל |
|
Yako entendió ke el trato ya se esta koziendo, le tomo la mano del mansevo entre sus dos manos i sakudiéndola kon fuersa le disho (Sipure Sefarad) |
|
Kodreriko es, ya se kozera! i veras ke pasando dos-tres anyos se va azer un pasha por marido! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2984 |
kozina f. |
מטבח; (איסטנבול: שרותים) |
|
la kazika la avia fraguado su papú, también arabadji i era una kazika en lenyo i kirpich kon tres kamaretikas i kuzina. (Sipure Sefarad) |
|
lo muevo para esta kazika dezde trenta anyos para'ki, fue la agua ke su padre avia echo traer asta la kuzina (Sipure Sefarad) |
|
a la mizma manera, i las otras tres kamaretas i la kuzina yenas de todo lo mijor ke existe en el resento de una kaza rika (Sipure Sefarad) |
|
tenia su butika en el sentro de Bitpazar, ke siempre estava embutida de vistimienta, kalsado, atuendos de kuzina, mezas, siyas, asta mobilias (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5376 |
kozinar v. |
בישל |
|
i se hue a su kaza i se enserro en una kamareta kon taanit de 3 dias i tres noches, dia de viernes korto el taanit i mando a yamar un djidio ke le merke todo el gaste de shabat i ke se lo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
498 |
kozinero n. |
טבח |
|
I aneya sinyora i kon el kozinero. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3519 |
krear v. |
יצר, עיצב; המציא |
|
yo kreo ke si, porke avli kon vidinlí i el me kontó ken era Rafael Aftalion (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2297 |
krédito m. |
אשראי; הלוואה; אמון |
|
Un dia mando a dizir, ke el, el rey, esta pronto de dar una bolsa de dukados a todo akel ke le kontaria algun pasaje o hidush, al kual el sultan, no dando kredito, responderia, ke ''esto es imposivle!'' (Sipure Sefarad) |
|
ni gozando de chikos kréditos komo lo eran los sergidjís i ambulantes, (Sipure Sefarad) |
|
el dia diado vino el arur al maamad komo le disho el rav i izo ayi mas de loke izo de motos la otra semana delantre el rav 3 tantos a karar ke todos dieron |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3209 |
kreensa/kreensia f. |
אמונה, אמון |
|
Si diskutimos por el puntiko de la yod; si no deshamos repozo al ke está meldando la Tora, i no mos kedamos kayados kuando se yerra, komo podemos akseptar todas akeyas kreyensas, ke vozotros kristianos akseptásh sin diskusiones? (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
499 |
kreer v. |
האמין; סבר, הניח |
|
Le disheron los otros: ''Mozotros no mos kreyemos! (Djoha ke dize) |
|
Hida ke no es razon de kreer en las rogativas del rasha. (Hidot de Izopeto) |
|
En akea ora el mansevo se tomo muncho saar de verlos burlar ke non se kreian de sus palavras; (Sipure Noraot,1885) |
|
Los adjentes de Bursa, viéndolo al lado de Rotschild, i kreyendo ke era i el un grande finansero, le fueron propozando aksiones. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2729 |
kreerse v. refl. |
האמין; חשב עצמו |
|
Le disho: Si no te kreyes de mi, dita senyal tienes en tus karnes. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
tanto yoro i esklamo asta ke se enganyo el rav i |
|
ya keriamos malsinarlo al rey ama mos espantimos ke no avle despues la buelta i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1195 |
kreser v. |
גדל, צמח, צמח לגובה, התארך; גידל; הגדיל, האריך |
|
Entre la mar i el rio mos kresio un arvol de bimbriyo. (Kalendario de kantigas) |
|
yo lo kresi i lo engrandesi, otros s'estan gozando. (Kalendario de kantigas) |
|
la vistimienta, a mizura ke kresian los krios, pasava de un krio al otro. (Sipure Sefarad) |
|
Le respondió Djohá: ''Estas son las simientes de las letras! En arrivando a 1'Amérika, van a kreser las letras!''. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
500 |
kriadera f. |
מינקת |
|
Metelda en kriadera un chirek de lira al dia. (Blanka Flor) |
|
Lo tomaron a el i lo dieron en kriadera i lo alecho; (Sipure Noraot,1885) |
|
Ya lo izieron berit mila, ya se le tomo keriadera i estan un ojo en el sielo i un ojo en el ijo. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2491 |
kriansa f. |
יצור, בריה; בריאה, יצירה |
|
Vites biveza de kriansa! De entender ke sos tu ke le pagas la semanada! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
501 |
kriar v. |
ברא, יצר; הניק; גידל (ילדים) |
|
Un padre ke me a kriado de amores me mantenia, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
502 |
kriatura f. |
תינוק, ילדון; יונק, ינוקא; אדם חסר נסיון |
|
Toma a esta kriatura en faldar de vuestra kamiza, (Blanka Flor) |
|
Le trusho una kriatura chika de siete, ocho mezes. (Djoha ke dize) |
|
Djoha tinia un vizino ke era muy riko; kriaturas no tinia. (Djoha ke dize) |
|
Estas palavras diziendo la kriatura yoraria. (Blanka Flor) |
|
Sikomo se aserkavan las vakansas, eya se arreselava no sea ke la kriatura ampese a azer dia i vida en el porto (Sipure Sefarad) |
|
kuando la insistensia de las kriaturas se izo tema de kada dia Mordu aprevo a dezganarlos kon el ayudo de la aritmétika. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
506 |
krío m. |
תינוק, יונק, עולל; תקופת ההנקה; תקופת חינוכו וגידולו של ילד קטן; אופן הטיפול בתינוק |
|
Yo lo arondjo a los otros krios, eyos me lo arondjan de mano en mano. (Djoha ke dize) |
|
ansi es, ke a sus kuestas estavan siete krios, mujer, padre i madre viejos i una ermana ke avia kedado sin kazar. (Sipure Sefarad) |
|
i en invierno, el grande plazer para los krios era de admirar las ventanas enrozadas ande el frio lavrava modos de rozas i figuras... (Sipure Sefarad) |
|
la vistimienta, a mizura ke kresian los krios, pasava de un krio al otro. (Sipure Sefarad) |
|
lo ke ganava Mamo presto lo dava enbasho para tapar los gastes de su famiya kon sesh krios i kere no kere, era ovligado de abokar kavesa i darle a Yako su parte. (Sipure Sefarad) |
|
Los krios ampesaron a vinir uno detras de otro. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3522 |
kristal m. |
בדולח, אלגביש; גביש |
|
perdes de dantela, kamina, espejos de kristal, byufet kon ariento servizes de portselán, meza en djeviz, pianola, ora monumental, ets. las kamas también en djeviz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5380 |
kristiandad/kristianidad f. |
נצרות |
|
a la manyana vino el rey kon toda la ulema a la prizion; disho el rey al karselero: kita a estos enemigos de Yeshu para vengarme de eyos, ke vean toda la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3210 |
kristianizmo/kristianismo m. |
נצרות |
|
Estos dos le metieron en la kavesa del rey ke el haham kalía ke se konvertiera al kristianizmo, i el rey se konvensió, i empesó a azer presiones sovre el haham, para ke se konverta (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5381 |
kristiano m. |
נוצרי |
|
un djidio troko su ley i se izo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
507 |
krudo adj. |
חי, לא בשל, בוסר, נא, לא מבושל; גולמי, בלתי מעובד; גס רוח |
|
L'echare sevada a la mula i karne kruda al gavilane. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1196 |
kruel adj. |
אכזר, אכזרי |
|
No vieron mis ojos tan amor kruel! (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5382 |
krueldad f. |
אכזריות |
|
los kitaron para la karsel sin repozo kon muncha |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3477 |
kuadro m. |
מסגרת, ציור ממוסגר, צילום ממוסגר |
|
loke estas avlando?! 300 levos por un pedaso de tela boyadeada ariento de un kadro! (Sipure Sefarad) |
|
mirando lo ke avia kedado, el ojo se le fue a la pinturia - un kadro ke prezentava la figura de una noble dama (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
508 |
kual /kuala? kualos?/kualas |
מי/מה זה?, מי/מה זו?, מי/מה אלה? |
|
Ke kavayos yevan d'un presio i por ver kual korria mas. (Blanka Flor) |
|
Porké no eskuchásh al ke aze la orasión?'', ulvidándose de la razón por la kuala se avía ido al kal. (Kuentos, 1986) |
|
El me izo asentar i me demando kual era el diente hazino. Yo ke estava ni enbasho ni enalto de las dolores a tanto me ensatani, ke le dishe: Ke berber achileado sos si no puedes apartar de un diente hazino a un diente sano! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
509 |
kualo ? interog. |
מה? איזה? |
|
'Na, Djoha, endivina agora kualo ay aki ariento!'' (Djoha ke dize) |
|
En akel punto no disho nada, ma el día de después lo yamó al haham i le demandó: Kualo es esto? Ke manera de djente sosh vozotros djudiós? (Kuentos, 1986) |
|
el karselero, kualo de piadad, i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4201 |
kualseker adj. |
לא חשוב איזה/מה/מי/ כמה, יהיה אשר יהיה, כלשהו, איזשהו |
|
El mansevo, dezesperado, se akometió a azer kualsiker lavor, i tuvo de lavorar semana entera en mil lavores diferentes, ganando grosh sovre grosh. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2730 |
kuando adv. |
כאשר, כש- |
|
Kuando torno en kaza, le metio a komer i a bever komo en primero. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1521 |
kuanto/kuantos/kuantas adv. |
כמה |
|
Kuanto mas vos arroga el rasha no kreesh en el porke apiadar a el rasha es danyo para el mundo. (Hidot de Izopeto) |
|
Lo ke pueden azer es de asperar kuanto media ora, asta ke alguno, korriendo, va i lo aze vinir a djuzgador ke lo djuzgo. (Sipure Sefarad) |
|
di a ver Nisim, tu ke sos eshkolato i pratiko en los kuentos, kuanto vale una gayna desplumada? (Sipure Sefarad) |
|
después de unos kuantos días endjuntos kon el vekil partieron para Vidin. (Sipure Sefarad) |
|
kuanto por el trato, ya se lo avinieron presto en untándole al vekil un 20 del presio. (Sipure Sefarad) |
|
Paso kuanto un anyo. Los haberes ke vinian de este vilaet eran mas de buenos. (Sipure Sefarad) |
|
i le dio la paga 2 tantos i le pago el zahmet i ansi fue aziendo unos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2298 |
kuarenta num. |
ארבעים |
|
Otro [konto], ke un ombre se arrebivio kuarenta dias despues de la muerte; (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5726 |
kuarto m. |
רבע; מטבע |
|
le dio la mano i lo asento alado; en un |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2493 |
kuatrén/o adj. |
רביעי |
|
Haskito era elevo de kuatrena klasa, ijiko bivo i komo todos los de su edad muy kuriozo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4838 |
kuchara f. |
כף |
|
Ansina es, me dishe entre mi, agora veras de ke palo se aze la kuchara! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
510 |
kuchiyo/kuchío m. |
סכין |
|
Para ke keresh blanka ninya el mi kochiyo del be[l]? (Blanka Flor) |
|
Fina ke yo ezmolo i el mi kochiyo. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
512 |
kudiado m. |
דאגה, טיפול |
|
Porke no la kazo su padre ni su kuidado tenia (Blanka Flor) |
|
El patrón los asiguro ke komo mandradji ke era, ya se le topa de komer i por el dormir ke piedran kudiado, porke ya tiene bastante de kuviertas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2299 |
kudio m. |
השגחה, דאגה, טיפול מסור |
|
A la ora de su muerte, el mos desho de sava ke tengamos kudio de arrekavdar este emprestimo, (Sipure Sefarad) |
|
la Rebekita, malgrado sus 6 anyos, tenia kudio de sus ermanikas, las embevesia kantándoles ''la turika, la tora'' i otras, siempre ke ampesaran a azer traviesuras o se metieran a yorar (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1463 |
kudriado (t.) adj. |
מסוחרר, רוגש, נסער |
|
Los krios dales kudriar (Moscona) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1464 |
kudurearse (t.) v. |
השתולל,השתגע, התמלא זעם; עבר גבולות המוסר והצניעות |
|
Kuando no sta el gato los ratones se kudrean (Moscona) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1465 |
kuduz/kudús (t.) adj. |
פראי; כעסן, עצבני, זועם, ''נדלק'' מהר; חולה בכלבת |
|
Deshaldo ke esta kuduz (Moscona) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1466 |
kuduzluk (t.) m. |
כעס, זעם |
|
Ya lo afero el kuduzluk (Moscona) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1467 |
kuecho m. |
שוחד, שיחוד |
|
Ni kera perdonar aunke muchigues kuecho (Moscona) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1468 |
kuedra f. |
חבל, מיתר, רצועה, מיתר של כלי נגינה |
|
Kuedra de enkolgar (Moscona) |
|
Djurar a la kuedra (Moscona) |
|
Kada uno trava la kuedra por ande si (Moscona) |
|
Ansi le disho al raton oye mi ermano en mi boz i toma una kuedra i atate los pies i yo te atare en mis pies i travare detras de mi. (Hidot de Izopeto) |
|
Zanaachis de toda bransha propozavan sapatos i galechas; yulares i kaishes, kuedras; oyas i tinajas; artikolos de teneke asta kapandjas para ratones, mashas i strevdis. (Sipure Sefarad) |
|
las kriaturas djugavan — a los arvoles, al eskonder or a los vizires i las ijikas saltavan a la kuedra i azivan kunikas... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2994 |
kuento m. |
חשבון, סכום, כמות, רווח; סִפּוּר |
|
di a ver Nisim, tu ke sos eshkolato i pratiko en los kuentos, kuanto vale una gayna desplumada? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3898 |
kuero m. |
עור |
|
ansi es ke ya mos kitaron el kuero sin tener animo de pipitear! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1784 |
kuerpo m. |
גוף |
|
La mujer ke tenia medio kuerpo kon forma de animal (Sipure Noraot, 1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2995 |
kuesta f. |
גבעה, תל; מדרון, שיפוע; גדה, חוף; כתף |
|
ansi es, ke a sus kuestas estavan siete krios, mujer, padre i madre viejos i una ermana ke avia kedado sin kazar. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1198 |
kulevra f. |
נחש, צפע, אפעה |
|
la kulevra de tu ermana, no mos desha azer el amor. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1523 |
kulevro m. |
נחש |
|
Kaminando un ombre por la kaye vido un kulevro ke ya se muria mehamat del frio i la yelada. (Hidot de Izopeto) |
|
Komo vido el ombre esto kijo echarlo de kaza i el kulevro no keria salir de kaza. (Hidot de Izopeto) |
|
Yomtov djemia i se retorsia komo un kulevro. No kere dicho la nochada ke la tuvieron. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
513 |
kulpa f. |
אשמה, אשם; עבירה, חטא, עוון |
|
Vuestra kulpa es la infanta vuestra era ke non mia! (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1199 |
kumardjí (t.) m. |
מהמר, קלפן; אדם הנכנס לסיכונים |
|
El ofisio de mi kerido es ladron i kumardji, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1785 |
kumplido adj. |
משכיל מאוד, מלומד; שלם, מושלם, גמור, מלא |
|
Aunke ya le dishimos a el ke non es pertenesiente para ombre, aun kon todo resivio sovre el de somportar todo kon korason kumplido. (Sipure Noraot,1885) |
|
ke mi korason esta |
|
i ansi izieron, ke disheron: algo vido el rav ke sera alegria |
|
un anyo echaron goral i kayo el goral al ijo del rav de la sivdad, i era mansevo regalado de su padre yeno de Ley i mitsvot i hasid i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2996 |
kumplimiento m. |
גמר, סיום, השלמה, הגשמה, ביצוע, מילוי (בקשה); נימוס |
|
a vezes traiva i algún guevo i dezayuno de los ke le davan en los aveles, kumplimientos i otros. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1786 |
kumplir v. |
השלים, גמר, סיים; קיים, מילא |
|
I kunplieron sus dias por parir i pario un ijo, i vido a el ke bueno el, ermozo de vista i bueno de forma; (Sipure Noraot,1885) |
|
i komo la preva, Perla su mujer, le paria kada dos anyos i el grande de la mishpaha apenas avia kumplido minyan. (Sipure Sefarad) |
|
un anyo echaron goral i kayo el goral al ijo del rav de la sivdad, i era mansevo regalado de su padre yeno de Ley i mitsvot i hasid i kumplido en todo, i pertenesia a |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1200 |
kuna f. |
עריסה, ערש, ערסל, נדנדה; צלחת חרסינה עמוקה וגדולה |
|
De la kuna saliras, a la shkola tu entraras (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2998 |
kunikas f. pl. |
נדנדות |
|
las kriaturas djugavan — a los arvoles, al eskonder or a los vizires i las ijikas saltavan a la kuedra i azivan kunikas... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2066 |
kuriozo adj. |
סקרן, מתעניין; מעניין, מוזר, משונה |
|
Komo fakto kuriozo adjuntan, ke un dia, una viejizika yendose a merkar pan, enkontro un alay de djente ke ivan detras de dos djellates i un mansevo kon las manos atadas por detras. (Sipure Sefarad) |
|
Haskito era elevo de kuatrena klasa, ijiko bivo i komo todos los de su edad muy kuriozo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1201 |
kurto adj. |
קצר, תמציתי; חולף, בן חלוף, רגעי, ארעי; ביישן, חסר עוז |
|
De leshos no veo venir, la vista tengo kurta. (Kalendario de kantigas) |
|
No alkansava el rav a demandar la koza ke ya lo azia. En korto es ke este topo gerasia en ojos de todos. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3525 |
kushí (t.) m. |
ריצה |
|
i kon kushís lo alkanso, lo tomo del braso i lo trusho a la butika. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5056 |
kuskus/kuskusú m. |
קוסקוס |
|
Le gizo la arnevet kon kuskusun de sevada pereto komo el karvon. Le incho un machon (?) de esta komida i el kusur se asento la mujer para komer kon las ijas. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Se la dio a la mujer: ''Aze sena esto kon kuskusun.'' Le disho la mujer: ''Bueno.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4510 |
kusur (t.) m. |
שארית, שאר, יתר, יתרה, יותרת, עודף; פגם, חסרון, ליקוי |
|
Al kal no va, la orasion le kedo por kusur! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3899 |
kuvierta f. |
עטיפה; שמיכה, כיסוי (מיטה); כסות; גשר אניה, סיפון |
|
El patrón los asiguro ke komo mandradji ke era, ya se le topa de komer i por el dormir ke piedran kudiado, porke ya tiene bastante de kuviertas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1787 |
kuvrir v. |
כיסה, זרה, פיזר על; הטריד |
|
I lo kuvrio kon panyos i de vista salio eya a la puerta de la kamara i se lo disho a su madre. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
514 |
kuzindera f. |
תופרת |
|
La Stela, ke me biva, es kuzindera. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4511 |
kyul (t.) m. |
אפר |
|
De akel tiempo Mair kedo kyul, komo dizen, i mas no alevanto kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
515 |
kyuprí (t.) m. |
גשר |
|
En esto sta pasando por el kiupri d'Estanbol, (Djoha ke dize) |
|
Por este kyupri son vente anyos ke paso i repaso i de veremos a ver, si una vez entanto, lo puedo pasar kon los ojos serrados! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
516 |
lado m. |
צד; צד הגוף |
|
Se bolto de la otra parte se topo al rey al lado. (Blanka Flor) |
|
Ke tenesh un lunar de oro debasho del lado siedro. (Blanka Flor) |
|
al mi lado se asentava, su mano en mi korason. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3900 |
ladrar v. |
נבח; השמיע קללות ואיומים |
|
Los musafires entraron. Apenas alkansaron a dar dos pasos ke el perro de la mandra se metió a ladrar dezesperadamente. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
518 |
ladrón m. & adj. |
גנב, גזלן, פורץ; נוכל, רמאי |
|
A la tresera vez vinieron ladrones ande el rey, (Djoha ke dize) |
|
A akel se l'entendio: Ya paso el un ladron! (Djoha ke dize) |
|
El ofisio de mi kerido es ladron i kumardji, (Kalendario de kantigas) |
|
Enpero dito mansevo era ladron. (Hidot de Izopeto) |
|
Sierto ke los ijos ke tiene ke endjentrar este mansevo seran ladrones komo el padre ke (Hidot de Izopeto) |
|
No puedes dar ni un paso sin untar en la mano de estos ladrones. Lo ke parese ke te son haveres i ke sos ovligado de inchirles las aldikeras, del chiko asta el grande, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4512 |
lagbaomer/laglaomer (ebr.) m. |
ל''ג בעומר |
|
Kijo, no kijo, eya aboko la kavesa, ke ansina era la regla en akel zeman de ovedeser a sus parientes i para Laglaomer azieron boda. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
520 |
lágrima f. |
דמעה; טיפה |
|
Yorava la blanka ninya lagrimas de dos a tre[s]. (Blanka Flor) |
|
Kon lagrimas de sus ojos lavava la su kamiza, (Blanka Flor) |
|
las lagrimas sovre sus ojos perlas briyando. (Kalendario de kantigas) |
|
Lagrimas de una madre el Dio ya las va sintir; (Kalendario de kantigas) |
|
En akea ora izo tefila la novia delantre el Sh. Yit. kon lagrimas aterseadas (Sipure Noraot,1885) |
|
Media ora mas tadre de nuevo me meto a batir. Kon las lagrimas en el garon eya me demanda: ''Sos tu kerido Persiado? Dame repuesta ke ya me vo murir!'' Yo - kayadez. (Sipure Sefarad) |
|
Kuando avrieron las puertas del ehal, kon las lagrimas en los ojos i aparada en la zará, la mujer ampeso a rogar: ''Dio piadozo! aze ansina, ke a mi Yomtov la dolor ke le pase i la unflasion ke le kede!'' (Sipure Sefarad) |
|
le disho el rav por la findriz: ke azes mi ijo? no yores i no tomes sar, el Dio ke apiadara i tus |
|
tomo la karta i la meldo; le kayeron las |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1206 |
lamber v. |
ליקק, לחך |
|
Las de la novia komen peshkado, las del novio lamben los platos, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1527 |
lana f. |
צמר |
|
Hue el karnero i traskilo su lana i la vendio i merko un pan i le pago a el perro. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2067 |
largo adj. |
ארוך; רחוק; נדיב לב |
|
Asi el Dio te de vidas largas sigun la buendad ke estas aziendo kon un ombre viejo. (Sipure Sefarad) |
|
agora ke ya la datesh, vos diré la verdad: la pinturia es lavoro de van Gog i largo tiempo los espesialistas la buskavan en todas las koleksiones i ay ken pagaría por eya munchos miles de levos! (Sipure Sefarad) |
|
largo tiempo Yako Abenshoan i Mamo no eskapavan de kontar kon regreto lo ke les avia afitado kon la pinturia de Gogumagogu. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4513 |
largor cf. largura |
|
|
Eskojo la mas grande de las alguengas, ken save de ke boy de beema, ke al pezo vino 4 kilos i era kaje medio metro de largor. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4514 |
lashón (ebr.) m. |
לשון, שפה, עברית, לשון הקודש |
|
Ermozo nekuchir! I ande ke lo buya este lashon akodesh. No se va ablandar ni fin amanyana i no se si va kaver en la kaldera de lavar! (Sipure Sefarad) |
|
No. Esto es lashon akodesh, vava! La merki para ke kede membrasion de mi nekocherisio! (Sipure Sefarad) |
|
se alevanto ... i enpeso kon boz gritando i la yamo kon este |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2999 |
lavandera/lavandiera f. |
כובסת; עובדת מכבסה |
|
su ermana Mazal kitava algún levo komo kumbidadera or iva a las kazas de la djente komo lavandera i djudia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1207 |
lavandón m. |
מעמלן וגהץ; מכבסה; חדר כביסה |
|
Ya abasha la novia para el lavandon. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
522 |
lavar v. |
רחץ, כיבס |
|
Kon lagrimas de sus ojos lavava la su kamiza, (Blanka Flor) |
|
A los 70 anyos ainda estava kon sus dientes, arremendava sin entojos, lavava sus kozikas i navegava kon los krios. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
523 |
lavarse v. refl. |
התרחץ |
|
A lavarme i a afeitarme i atrokarme una kamiza, (Blanka Flor) |
|
La madre lo abraso, lo afalago i lo mando ke se lave la kara. (Sipure Sefarad) |
|
Era viernes después de mediodía. Komo de uzo, Yomtov se fue al banyo. Se lavo bueno, bueno, batió palmas para ke le traygan el havli, salió i se echo en la kama para repozar. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4202 |
lavor f. |
עבודה, יצירה |
|
El mansevo, dezesperado, se akometió a azer kualsiker lavor, i tuvo de lavorar semana entera en mil lavores diferentes, ganando grosh sovre grosh. (Kuentos, 1986) |
|
Tomó el mansevo la moneda i se la yevó al padre de la ija, i le disho: Esta moneda ya la ganí yo kon mi lavor! (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
524 |
lavorar v. |
עבד; פעל, תיפקד |
|
si ainda esta lavorando, o ya se travo del echo. (Sipure Sefarad) |
|
El mansevo, dezesperado, se akometió a azer kualsiker lavor, i tuvo de lavorar semana entera en mil lavores diferentes, ganando grosh sovre grosh. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3531 |
lavoro (it.) m. |
עבודה, עמל, יגיעה; עסק, עיסוק; תפקיד, משימה; מוצר מעובד היטב, מוצר אמנותי |
|
agora ke ya la datesh, vos diré la verdad: la pinturia es lavoro de van Gog i largo tiempo los espesialistas la buskavan en todas las koleksiones i ay ken pagaría por eya munchos miles de levos! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
525 |
lavrar v. |
רקם; עבד את האדמה |
|
Yo ke tengo manos blankas de lavrar al bastidor. (Blanka Flor) |
|
Bordandole esta kon oro, lavrandole esta kon seda, (Blanka Flor) |
|
Kuando m'asento a parir ke me diga: '''El Dio t'eskape''. (Blanka Flor) |
|
Agujika de oro'n mano i un pendon de amor lavrando. (Blanka Flor) |
|
Estava la reina Izelda i en su bastidor lavrando, (Blanka Flor) |
|
i en invierno, el grande plazer para los krios era de admirar las ventanas enrozadas ande el frio lavrava modos de rozas i figuras... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
530 |
leche f. |
חלב |
|
Ke mas esta leche non entra'n vuestra boka. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1208 |
lecho m. |
ערש, יצוע, מיטה; שכבת חומר |
|
komo la reina en su lecho ya kayo i se dezmayo. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3001 |
lenya f. |
עץ (חומר), עץ הסקה; חבטות, מלקות; יער |
|
en el kurtijo de la una parte estava el sayvant para la lenya i otros embarasos (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3002 |
lenyo m. |
בול עץ; בהשאלה: טיפש, אטום ראש |
|
la kazika la avia fraguado su papú, también arabadji i era una kazika en lenyo i kirpich kon tres kamaretikas i kuzina. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1528 |
león m. |
אריה, לביא, ארי; כינוי לאדם אמיץ לב |
|
Disho el leon ke el keria un helek otro porke el es el rey de las hayot. (Hidot de Izopeto) |
|
El leon i el karnero i la vaka izieron havra ke todo lo ke ganavan de espartirse hekek ke-helek. (Hidot de Izopeto) |
|
Esto es mashal a el leon ke komio un pedaso de karne i se le atravesio un gueso en el garon (Hidot de Izopeto) |
|
A medianoche vino un leon alado de el, lo golio i se fue. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Pishin yamo el haham dos barraganes djidios i les disho: Toma, yeva a este ombre a la shara ande pozan los leones; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Yako era persona plaziente i zevzek, ma buen shpekulant, ke en sus dares i averes kon los eskidjís savia aprofitar siempre deshando para si la parte del león. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1791 |
lesensia f. |
רשות, זכות, רשיון, הרשאה |
|
I despues ansi, si keras por desharme a mi, yo te do lisensia porke agas komo tu veluntad. (Sipure Noraot,1885) |
|
Le disho ribi Meir: No tengo lisensia de entrar en su kaza fin ke me da la lisensia. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
demando lisensia i torno a su okupasion de antes, ke era el mandradjilik. (Sipure Sefarad) |
|
les disho el mansevo no me puedo ir sin lesensia del rav porke izo kon mi muncho bueno (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
les disho el mansevo: le-maan a-shem estavos kayados porke no tengo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
531 |
leshano adj. |
רחוק, מרוחק |
|
a este panair abashavan merkaderes i sirgidjis i de sivdades leshanas (Sipure Sefarad) |
|
Kontan mizmo, ke en un paiz leshano uzavan enforkar a akeyos haraganes prononsados, ke ni el amenazo de muerte no era bastante para azerlos abokar kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
De vista izo vinir al vezir i le ordeno ke lo topen al mandradji i ke lo metan por vali en uno de los vilaetes leshanos, famozo por la mizeria ke reinava en esta rejion. (Sipure Sefarad) |
|
En un paiz leshano reinava un sultán mansevo, bueno de korason i piadozo, ke todo su dezeo era de ver al puevlo kontente i feliz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
532 |
leshos adv. |
רחוק, הרחק |
|
Si keres estar sano ke estas arastando por los panaires leshos de tu kaza (Sipure Sefarad) |
|
De leshos no veo venir, la vista tengo kurta. (Kalendario de kantigas) |
|
Es kolay de avlar de leshos .. Keria tener la fuersa de azerte un vali, para ver si debasho de tu gío el puevlo iva star mijor i mas kontente! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
533 |
letra f. |
מכתב, איגרת; אות; כתב |
|
Tomo una selanikliya, ke sigun la ultima letra ya sta emen-emen para parir (Sipure Sefarad) |
|
Una karta eskrivire de mi punyo i de mi letra, (Blanka Flor) |
|
Vapores ya van i vienen letra para mi no ay (Kalendario de kantigas) |
|
I el ninyo harif i pikeah, ke en pokos dias embezo las letras i puntos i ayego a pasuk. (Sipure Noraot,1885) |
|
Estonses, enkomendo ke eskrivan la maksima kon letras de oro i ke la metan en la djami alado del pazar, para ke kada uno, en meldandola, se sepa giar en los rodeos de la vida. (Sipure Sefarad) |
|
Avla klaro!'' le disho Djohá, ''Tú me dishites ke es letra, i yo te la meldí komo letra! Me dizías ke es kontrato, te la meldava komo kontrato!'' (Kuentos, 1986) |
|
En no saviendo Djohá eskrivir letras, empesó a azer puntos, puntos, puntos ... todo puntos. (Kuentos, 1986) |
|
La mujer se maraviyó de no ver letras i le demandó a Djohá: ''Komo de letras son éstas tuyas?'' (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3003 |
leva/o m. |
מטבע בולגרי |
|
Nisimiko le respondió ke en la galería un bilyeto vale 1 levo. (Sipure Sefarad) |
|
lo ke te puedo abashar del presio es 20 levos. si tienes gusto tómala por 280. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
535 |
ley (2) f. |
תורה, חוק; אמונה, דת |
|
Yo las tenia mas blankas de meldar la Ley del Dio. (Blanka Flor) |
|
Savras ke muestro senyor haham ay a el una ija muy savia en toda la ley i esto es su uzansa de siempre: (Sipure Noraot,1885) |
|
i disho: mira senyor, ya saves komo el por alkansar tu |
|
ke ansi agora vinieron los djidios enemigos del Yeshu kon sonbaimientos i kon akometerme moneda kerian kitarme de mi |
|
les disho el rey: veni aki enemigos de mi |
|
no kero largar palavras, mira las kartas ke me dieron i 500 gro' de moneda blanka me dieron en la mano, i ken save a kuantos arian de este modo a kitarlos del la |
|
un dia se hue onde el rav dela sivdad i se le echo a sus pies i yoro i se aharvo i se arrasto en basho diziendo: guay de el aya komo desho su ley santa ke se dio en Sinay i komo se hue a servir |
|
un anyo echaron goral i kayo el goral al ijo del rav de la sivdad, i era mansevo regalado de su padre yeno de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5735 |
libertad f. |
חופש, חירות, חופש פעולה |
|
ya manka por el echo 3 dias i era min'hag ke lo traiyan 3 dias antes i le davan a komer i a bever por engodrarlo i le davan |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3534 |
líkido/líkvido/likuido m. & adj. |
נוזל; נוזלי; שנמכר במכירת חיסול |
|
falito o likvido algún meanedji o ken sera, le merkava el resento de la butika kon los raftes, botas, mezas, siyas ets. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
536 |
limón m. |
לימון |
|
Metele murta i limon, ayi se ve si es varon. (Blanka Flor) |
|
nuevo amor, la mi madre la mansana i el limon. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1212 |
linaje m. |
ייחוס, שושלת, צאצאים; אבות המשפחה |
|
Dulse linaje, dame koraje (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
537 |
lindo adj. |
יפה, נאה; נחמד; חינני; הדור; מקסים |
|
O son lindos o no son lindos a mi ke me los guadre'l Dio. (Blanka Flor) |
|
Ya se parte la linda Dina se va par' ande '1 su sinyor. (Blanka Flor) |
|
Por ayi paso Paridje i el su lindo namorado. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
540 |
lira f. |
נבל (כלי נגינה); לירה (מטבע) |
|
Ke dada la tengo en Fransia por sien liras i algo mas, (Blanka Flor) |
|
el vizir, ke avia tomado la mezada - una bolsika de liras de oro - fue en kaza, (Djoha ke dize) |
|
Metelda en kriadera un chirek de lira al dia. (Blanka Flor) |
|
Trenta liras el me demanda, trenta i una le vo dar, (Kalendario de kantigas) |
|
a la fin de la semana riushó a meter endjuntos una lira de oro! (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3004 |
litiga f. |
דין ודברים, מחלוקת, ריב, סכסוך; משפט |
|
lo bueno era, ke la famiya bivia en union kompleta - los viejos eran estimados, eran deskonosidas las litigas entre esfuegra i nuera (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
543 |
liviano adj. |
קל, נוח, זריז; שטחי |
|
ishalla liviano ke se le aga! (Sipure Sefarad) |
|
No les fue liviano a los viejos de esbaregarsen de sus repozo indemas a ham Mair, ke anyo por anyo devia trokar de manyas i amigos (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3535 |
livrería f. |
חנות ספרים; ספריה |
|
atirado de estas bozes, a la butika de Yako vino i musyu Danailov, patrón de la livreria en el bulevard Dondukov, a ver si toparía algo de interesante para su kaza. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2301 |
lodo m. |
בוץ, רפש, טיט; בהשאלה: אדם חסר מוסר, חסר אופי |
|
No es ke el prove era bovo, o ke nada no le vinia de la mano, ma ansina kombinava, ke ''oro tokava, lodo se le azia'' persona sin kismet en la vida! El riko lo keria muncho i lo protejava. (Sipure Sefarad) |
|
los haveres lo kedaron mirando komo se iva aleshando i endjuntos kon el, la ermoza okazion de kitar el pie del lodo i sovre todo Mamo el shashuto... (Sipure Sefarad) |
|
musyu Danailov se fue kon grande regreto i Yako i Mamo kedaron komo entezados pensando ke tenían oro en la mano i lo trokaron por lodo; ande toparlo a este mamzer?!... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1215 |
loko m. & adj. |
משוגע, מטורף, חולה נפש; שוטה, אויל; של טרוף, שגעוני |
|
si en kavzo salgo loko yo tengo razon. (Kalendario de kantigas) |
|
El mansevo loko en mosa ermoza. (Kalendario de kantigas) |
|
El mansevo va a salir loko de ver este ermozura de kal, a las mil maraviyas kada piedra de un molde de diamantes. El ehal a-kodesh esta senteyando de tanta perla i diamante (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Pishin le disho el mansevo al moso: ''Teraye de la komida.'' Pishin kito el moso akeyas gayinas peretas, akeya karne, akeya arros. Yihya, de ver va salir loko. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2734 |
lokura f. |
שגעון, טרוף, איוולת, סכלות |
|
Entendio ribi Meir ke izo lokura kon eya, i se atristo muy muncho (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Le disho a la mujer: ''Ke es esta lokura mia? No abasta ke mos esta manteniendo, i tambien ke tomi d'el dies duros? Esto no kere el Dio! Dake las paras aki!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4206 |
Londra |
לונדון |
|
Anda a Londra, ande el Sinyor de Rotschild, i demandalde en kualo vos puede ayudar. (Kuentos, 1986) |
|
El ombre, sigiendo el konsejo del Rabino, se fue a Londra i se prezentó onde Rotschild a su nombre. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3005 |
lonso (arag.) m. |
דוב; כינוי לאדם גס וחסר נימוסים |
|
un lonso kaminava en velosiped, dos kavayos bailavan al son del vals i mas, i mas... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5062 |
loores f. pl. |
שבח, תשבחות, תהילות |
|
Le disho: ''Si[nyor] padre, loores al Dio ke ya me anbezi a meldar. Agora kero anbezarme a vender i merkar.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Se determinaron por ijo kon diziendo ke loores al Dio ya le deshamos muncho bien, ama la ija es ni para este mundo ni para el otro. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1531 |
lovo v. |
זאב |
|
Hue i trusho a sus haverim los falsos dieron edut delantre el lovo i lo hue mehayev el lovo a el karnero ke page el pan. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2070 |
lucha f. |
מאבק, מלחמה, קרב, מערכה, התגוששות, התכתשות |
|
El rey se divertia de ver toda esta frenezia i se dava kuento ke eya no sinyifikava otro ke la lucha de kada uno por la existensia i la parnasa de kada dia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2735 |
luego adv. |
אז, תכף ומיד, סמוך אחר כך; אחר כך, אחרי כן |
|
Lugo lo yevaron a la shara, le ataron pies i manos, i se asuvieron por ver a los arvoles. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
|
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
544 |
lugar m. |
מקום, אתר, מושב, איזור; תפקיד |
|
Disho Djoha: ''Kare ke vaya yo a ver el lugar!'' (Djoha ke dize) |
|
'Ke sepas ke el rey ke metimos ya se murio. Ven i asenta en lugar (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
aki es |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5065 |
lumbre f. |
אש, להבה |
|
Yihya metio la mano en la komida, el mansevo mento un shem, se le asendio la komida entera komo la lumbre. Enpeso a gritar ah, ah, ke es esto? Le disho a la mujer: ''Esto es fuego!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
545 |
lunar m. |
ירח במילואו; אור הירח; עור בסיס הציפורן; נקודת חן, שומה |
|
Ke tenesh un lunar de oro debasho del lado siedro. (Blanka Flor) |
|
Yo m'enamori de noche, el lunar m'enganyo (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2071 |
lunes m. |
יום שני |
|
Kaminando, kaminando, alkanso asta'l pazar, ke en akeya sivdad se azia en dia de lunes. (Sipure Sefarad) |
|
ke ansi lo ke te digo es ke agora |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1217 |
luvia f. |
גשם, מטר; כינוי לשפע |
|
Arvoles yoran por luvias i montanyas por aires, (Kalendario de kantigas) |
|
kuando azia luvia, las mujeres metían tendjeres para arrekojer la agua no sea se empapen las chergas del dyusheme (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1219 |
luz f. |
אור |
|
En el kafe d'amaneser ay luzes de kolores, (Kalendario de kantigas) |
|
Siete novias vo kitar. Ah! Yo a ti, yo a ti me vo tomar (Kalendario de kantigas) |
|
Le disho el haham: Ke vinites? Respondio: Luz para el mundo, ansi i ansi me akontesio; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
546 |
luzido adj. |
נוגה, בוהק, מזהיר |
|
Eya se fue de detras por ver si era luzida. (Blanka Flor) |
|
Veni veresh vezinas mujeres luzidas, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2072 |
luzío m. |
אור קטן |
|
Eya se aparo delantre de los djellates i les disho: Daleldemolo a este luzio mansevo yeno de fuersas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3906 |
luzizika f. |
נצנוץ, אור קטן |
|
Al kayer de la noche de enfrente vieron briyar una luzezika enmedio'el kampo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5393 |
maamad (ebr.) m. |
מעמד (נוכחות); קהל היחידים (מתפללים) בבית כנסת |
|
el dia diado vino el arur al |
|
ke ansi lo ke te digo es ke agora lunes ke viene vamos a azer |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1532 |
maasé (ebr.) m. |
עובדה, מעשה, סיפור |
|
Akontesio maase en una sivdad ke avia una bivda muy rika (Hidot de Izopeto) |
|
Topamos maase en un dia de invierno muy huerte ke kovijo la inieve la tierra i todos los kaminos de la agua se yelaron. (Hidot de Izopeto) |
|
Maase de una mujer ke fue kastigada kon un kastigerio salido de la natura, koza de maravia. (Sipure Noraot,1885) |
|
Maase en ribi Meir ke suvia a Yerusalayim en kada fiesta i fiesta, i pozava ande Yeuda el gizandon, (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Maase akontesio en un rav ke era hasuh banim. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
|
|
|
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5067 |
machón m. |
קדירה |
|
Yihya enkargo el machon i se vino ande el musafir i le disho: ''Alvanta, kome antes ke te mato.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5068 |
madén (t.) m. |
מתכת; מחצבים |
|
Alado del ehal ay un galgal ke kada punto se aze de un molde, kuando se aze de oro, kuando se aze de perla, kuando se aze maden. Korto es ke kada ora se aze de un molde. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
548 |
madre f. |
אם, אמא; רחם; שמרים; מקור, מעיין |
|
A tenerla por vezina a la kondesa mi madre, (Blanka Flor) |
|
'A la tripa de muestra madre si mos vamos a ir, el mos va anferrar!'' (Djoha ke dize) |
|
La tu espoza mi ijo se fue a parir ande la madre, (Blanka Flor) |
|
demando los sinyores: ken es esta mujer ke veo yo en la pared? disheron: esta es la chanta Maria, la |
|
el mansevo se hue a kaza, asegun lo vieron el padre i la |
|
i su padre i su |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
551 |
madrugar v. |
השכים, נעור בשחר |
|
El rey ke mucho madruga para la mesa se iva, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2073 |
maestad/maestá (it.) f. |
הוד, תפארת, הוד מלכות; פנית כבוד: הוד רוממותו |
|
Agora, disho el berber, todos estan arrekojidos ande'l vezir asperando ke les trayga la kavesa de vuestra maestad. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3538 |
maestría f. |
מומחיות, מיומנות, בקיאות, כשרון |
|
Yako le enkomendava kavé, lo alavava por su maestría i le apropiava una komisiona mas jeneroza (Sipure Sefarad) |
|
Los inyetos la alavavan por su maestría i en komiendo se chupavan los dedos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2074 |
maestro m. |
מנהל עבודה; מורה; אדם מיומן במקצועו, רב אמן; מנצח, מאסטרו |
|
Lo ke no avia en este pazar! Un urmigero de djente iva atras i adelantre entre sergis i butikas onde se podia ver todo lo bueno ke nasia en esta tierra bindicha, o ke salia de las manos maestras de sus artezanos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4519 |
magazén (fr.) m. |
חנות, בית מסחר; מחסן, מרתף |
|
Estonses, en travandose de Pazardjik, el turko echo fuego en la sivdad i en el fuego se hue i el magazen de ham Mair kon toda la ropa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1534 |
mahashavá (ebr.) f. |
מחשבה, דעה, כוונה, תכנית |
|
De aki tome konsejo el ombre de no atorgar para azer bien i pensar en su mahashava a azer mal. (Hidot de Izopeto) |
|
I su mahashava era de aogarlo entrando en las aguas. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2498 |
mahsús (t.) adv. & adj. |
בכוונה, במתכוון, ''דווקא''; מכוון, מיועד ל- |
|
Dinguno no vende halva por sinko paras! Yo ya savia ke te ivas a tornar vaziyo, ma te mandi por mahsus, (Sipure Sefarad) |
|
A la otra noche, komo dinguna vez, mahsus torni a media noche pasada. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2499 |
makará (t.) f. |
סליל; גלגילה, כננת |
|
En este momento entro un kazalino i demando si tienen makaras pretas ''sindjir marka'' de 500 yardas. (Sipure Sefarad) |
|
Haskito kito del djamlik la makara, se la dio al kazalino i arrekojo las 30 paras, ke este era su presio. (Sipure Sefarad) |
|
Komo?! Por 30 paras? La makara vale muncho mas! Korre presto i tomasela atras! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2075 |
máksima f. |
אמרה, פתגם |
|
Estonses, enkomendo ke eskrivan la maksima kon letras de oro i ke la metan en la djami alado del pazar, para ke kada uno, en meldandola, se sepa giar en los rodeos de la vida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1793 |
mákula f. |
פגם, חסרון, דופי; כתם, רבב |
|
A lo manko, denunsiad a mi ke es la makula ke ay en eya. (Sipure Noraot,1885) |
|
En akea ora, komo sentir el haham padre de la novia, se tomo muncho saar, ke non keria por deskuvrir su makula; Ma en su oir la amor muncha de el mansevo kon su ija, atorgo a sus palavras, (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5395 |
mal adj. |
רע, גרוע, מרושע |
|
pensimos sea ke le damos mano, es mas |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
552 |
mal m. |
כאב, מכאוב; רע, רעה; חטא; מחלה; נזק; הרגל רע; רכילות, לשון הרע |
|
Vuestra madre la reina en mal vos ay metido, (Blanka Flor) |
|
De aki tome konsejo el ombre de no atorgar para azer bien i pensar en su mahashava a azer mal. (Hidot de Izopeto) |
|
Ke ansi es la uzansa del rasha de pagar mal por bien. (Hidot de Izopeto) |
|
ya keriamos malsinarlo al rey ama mos espantimos ke no avle despues la buelta i se kree el rey de el i mos viene muncho |
|
el shaliah ke hue por el mandado le disho a el rav: a mi si[nyor] haham ya se aserko el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
553 |
malanyo m. |
שנה מקוללת, שנה שחורה ואומללה |
|
Malanya tripa de madre ke tanta ija pario! (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
554 |
malato (it.) adj. |
חולה, בעל בריאות רופפת; עומד לפני פשיטת רגל |
|
La kara yevava de un ombre malato, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
555 |
maldezir/maldizir v. |
קילל, דיבר רעות |
|
Maldiziendo va la elguenga i maldiziendo sin razo[n] (Blanka Flor) |
|
No mos maldigash mi padre, no mos maldiga sinyor. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1220 |
maldisión f. |
קללה, אלה; חרם, נידוי |
|
Mal marido, la mi madre, no ay mas maldision; (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3007 |
malé (t.) m. |
רובע, שכונה |
|
kon una palavra, los números del tsirk eran imitados en los djugos i en las avlas en la male (Sipure Sefarad) |
|
el pasatiempo en la malé troko de kontenido. (Sipure Sefarad) |
|
un prezente muy importante, ke salvó la famiya de la gezera de un tiempo, de traersen la agua de la fuente de la malé. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3010 |
malgrado (it.) prep. |
אף על פי, למרות |
|
la Rebekita, malgrado sus 6 anyos, tenia kudio de sus ermanikas, las embevesia kantándoles ''la turika, la tora'' i otras, siempre ke ampesaran a azer traviesuras o se metieran a yorar (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2076 |
malibidjí (t.) m. |
יצרן/מוכר מאליבי |
|
A kada paso se enkontravan halvadjis, vendedores de shurup, salepchis, malebidjis, todos a un grito o a un kante alavando la kualita i la baratura de sus ropa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
557 |
malisia f. |
זדון, רשע, רשעות, רוע לב |
|
Moro Franko sin malisia le dio el kuchiyo del be[l], (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3539 |
malo adj. |
רע, רשע, מרושע, רע לב, נבל, מנוול; גרוע; שובב, בלתי ממושמע |
|
la idea no sta mala ama, va salir el gaste de ir i vinir asta Vidin? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1221 |
malogrado adj. |
מקולקל, בלה, מבוזבז; כושל; מי שמת בדמי ימיו (בלי צאצאים) |
|
si en kavzo no mos tomimos, malogrados todos los dos. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2502 |
malsinar/malshinar (ebr.) v. |
הלשין, מסר |
|
La madre lo gritava por esta manya i lo amenazava ke lo va mansinar al padre. (Sipure Sefarad) |
|
ya keriamos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1222 |
mama/mamá(n) f. |
אמא |
|
Ke komio la tu mama en preniada de ti, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2631 |
mamparar v. |
גונן על, תמך |
|
Pishin eya lo anparo del vestido i le disho: Mi senyor mi marido me enkomendo ke me akavide de azerte kavod mas de su mujer la primera. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
558 |
mamzer/erá (ebr.) n. |
ממזר/ה; ''ממזר'' - זריז ותחבולן |
|
'Si! Ija d'un mamzer!'' le disho Djoha, ''Veremos a ver! (Djoha ke dize) |
|
musyu Danailov se fue kon grande regreto i Yako i Mamo kedaron komo entezados pensando ke tenían oro en la mano i lo trokaron por lodo; ande toparlo a este mamzer?!... (Sipure Sefarad) |
|
Le disho a la mujer: ''Tu, estate kayada! No es tu echo. A la noche vo azer en el al shehitat mamzer, i si avlates tu, te mato a ti kon el!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Le vinieron entere esfuenyos i le disheron: ''Si keresh tener un ijo, va tener mazal muy basho, i si keresh ija va a kayer en mano de un mamzer. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
detras yamo al |
|
les disho el rav a todos: agora ?? ke vozotros vos kerersh vengar de mi para morde estos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
559 |
maná (gr.) f. |
אמא; סנדקית |
|
I ande ke me asente? En las aldas de tu mana! (Sipure Sefarad) |
|
Todos los de kaza i del vizindado la kerian bien i mizmo su elmuera, ke la yamava ''mana'' de boka yena porke era buena de korason, alegre i grande nekochera. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2503 |
mandado m. |
שליחות, צו, שירות |
|
Haskito se fue a reinchir el mandado. (Sipure Sefarad) |
|
el shaliah ke hue por el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
560 |
mandar v. |
שלח, שיגר; פקד, ציווה, הורה; הזמין |
|
Mando yamar al buen konde k'en otras vezes ya lo azia. (Blanka Flor) |
|
Se los mandare a mi madre ke se alegre de los ve[r]. (Blanka Flor) |
|
Yo le ize ‘nas burikitas i se las mandi (Kalendario de kantigas) |
|
No me mandes mas kartikas tristes, va kemate kon gaz konfor izites. (Kalendario de kantigas) |
|
le está arrogando ke ya es ora ke la mande a yamar. (Kuentos, 1986) |
|
Yako acheto el presio, arrekojó la moneda, le batió la espalda del mansevo i aziendole reveranses lo mando kon la pinturia (Sipure Sefarad) |
|
kontente de estos buenos haberes, el rey izo mandar vente de sus pashas and'el mandradji para ke tomen muestra komo se governa, (Sipure Sefarad) |
|
Ma sikomo el insistió, de uno al otro la koza ayegó asta la oreja del rey, ke lo mandó a yamar (Kuentos, 1986) |
|
i les amostro la plata i meldaron las kartas, estonses se ensanyo el rey i kon grande ravia |
|
i me |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2077 |
mando m. |
פקודה, צו |
|
El rey se akodro del viejo i lo mando a bushkar ma no lo toparon, siendo ya avia murido. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1225 |
mandolina/mandolino f./m. |
מנדולינה |
|
en tu ventana yo pozi sonando mandolino. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
562 |
mandra (1) (gr./it.) f. |
מכלאה, גדרת צאן, דיר; שטח פתוח מגודר לאחסון חומרי בניה |
|
i kezo fresko ke traiyan los mandradjis del dolai (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3908 |
mandra (3) (t.) f. |
מחלבה/מגבנה קטנה |
|
En la persona del rey el konosio a akel merkader ke kon su moso pasaron una noche en la mandra (Sipure Sefarad) |
|
Los musafires entraron. Apenas alkansaron a dar dos pasos ke el perro de la mandra se metió a ladrar dezesperadamente. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3910 |
mandradjí (t.) m. |
בעל מחלבה קטנה, יצרן גבינות |
|
Después de pensar bueno, bueno, tomi una kashika i en eya meti las charikas ke uzava yevar komo mandradji, (Sipure Sefarad) |
|
El patrón los asiguro ke komo mandradji ke era, ya se le topa de komer i por el dormir ke piedran kudiado, porke ya tiene bastante de kuviertas. (Sipure Sefarad) |
|
Puedes estar siguro! No me mires ke so un mandradji ke ni meldar save a las derechas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3913 |
mandradjilik (t.) m. |
ייצור גבינות |
|
demando lisensia i torno a su okupasion de antes, ke era el mandradjilik. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
563 |
manera f. |
אופן, דרך, שיטה; צורה, תבנית; נימוס, גינונים; כפפה |
|
este savia aprontar kon muncho gusto i kon modos i maneras de mezes. (Sipure Sefarad) |
|
I komo azes para fiksar el presio de tus konsejos siendo no son ropa ke se vende al piko, al pezo, o de otra manera? (Sipure Sefarad) |
|
Dale las keshas a Haim i dile, ke esta manera de djugos no se azen kon ijos de los amigos, (Sipure Sefarad) |
|
Esta manera azeria i el halvadji kon ti pensando ke estas ambierto. (Sipure Sefarad) |
|
En akel punto no disho nada, ma el día de después lo yamó al haham i le demandó: Kualo es esto? Ke manera de djente sosh vozotros djudiós? (Kuentos, 1986) |
|
a la mizma manera komo Danailov, tomo la pinturia en mano, se aleshó, se aserkó, yine se alesho i demando por el presio (Sipure Sefarad) |
|
a mi pareser, este komporto del vali, era alguna flakeza suya, ke no tenia nada a ke ver kon su manera de governar''. (Sipure Sefarad) |
|
Ma sus esforsos kedavan sin provecho porke el puevlo yevava muncho mal de modos i maneras de indjustisias. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2506 |
manevra f. |
תמרון, תכסיס, תחבולה; תנועה |
|
lo puede pizar alguna araba, lo puede es.hamachar el tren en manevra (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4521 |
mania f. |
שגעון לדבר אחד, בולמוס, הרגל רע; טיב |
|
No les fue liviano a los viejos de esbaregarsen de sus repozo indemas a ham Mair, ke anyo por anyo devia trokar de manyas i amigos (Sipure Sefarad) |
|
maase en un gevir muncho i era eskarso i era moel ama tenia una |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4706 |
manifatura/manifaktura f. |
תעשיה, חרושת, תוצרת, ייצור של בדים |
|
Heskiya era uno de los toptandjis de Pazardjic. Le vinian mushteris i de la sivdad i de los kazales para emplear filados, basmas, yensos, chemberes de kavesa i todo modo de manifaktura. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5745 |
mankar (it./fr.) v. |
חסר, היה חסר; שגה, החטיא; נעדר; לא קיים (את החובה) |
|
ya |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1795 |
manko adj. |
לקוי, פגום, חסר; עני, חסר כל |
|
A lo manko, denunsiad a mi ke es la makula ke ay en eya. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5071 |
manko adv. |
פחות |
|
En manko de nada se toparon ande el rey. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i disho el rav al shamash: te so gozer ke me trayas en esta ora un kantaro de agua kantidad de siete okas, ni mas ni |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
564 |
mano f. |
יד |
|
Ya te perdono la reina kon la espada'n la mano. (Blanka Flor) |
|
Yo lo arondjo a los otros krios, eyos me lo arondjan de mano en mano. (Djoha ke dize) |
|
Todo ke ayuda a el rasha su kavo es de kayer en su mano. (Hidot de Izopeto) |
|
Haskito se torno kon las manos vaziyas. (Sipure Sefarad) |
|
atalde las manos i los pies i deshaldo ayi, i aparavos sovre los arvoles, i mira ke va ser de el: (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Tomó el haham el puntero de la mano del shamásh, i meldó kada u - i, kada i -u. i ansí a kada yerro ke el azía, el kal entero se mitía a korrijarlo a gritandos. (Kuentos, 1986) |
|
Yako entendió ke el trato ya se esta koziendo, le tomo la mano del mansevo entre sus dos manos i sakudiéndola kon fuersa le disho (Sipure Sefarad) |
|
Vino un mansevo i le demandó la mano de la ija. (Kuentos, 1986) |
|
La mujer ke lo vido, se ampeso a dar a dos, a dos manos i korrio ande el vizindado para bushkar remedio por el grande mal ke les vino a la kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
No demandes Rahelu, el echerio de oy. Me vinieron un bilyuk de mushteris, ke no me di a mano de vender. (Sipure Sefarad) |
|
le dieron una karta bien ordenada kon sus firmas kon buen korason i los 500 gro' en la |
|
les disho el rav a los haverim: azeme una rodancha enbasho kon las |
|
pensimos sea ke le damos |
|
respondieron los djidios: senyor, en tu |
|
i disho el Sh.Yit. a los de la yeshiva: por |
|
kuando ya se faltavan 3 mezes para el echo eskrivio el rav 1 karta temeroza i la afirmo i se la dio en |
|
le dio la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
566 |
mansana f. |
תפוח |
|
Ke echa mansanas de amores el envierno i el enverano. (Blanka Flor) |
|
nuevo amor, la mi madre la mansana i el limon. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
567 |
mansano m. |
עץ תפוח |
|
De la nave ke yo vengo avia un riko mansano, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2079 |
mansevez/mansevés f. |
נעורים, עלומים |
|
A estas palavras, sera porke el mansevo era ermozo i en la flor de su mansevez, o sera por piadad, lo mas de la djente ampesaron a sostener la demanda de la vieja. (Sipure Sefarad) |
|
A la mansevez devia ser i ermoza aun ke tenia la kara pikada de la virguela. (Sipure Sefarad) |
|
ma kon plazer achetava a kontar algunos pasajes de su mansevez. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1229 |
manseviko m. |
עלם, בחור, נער; ''ירוק'' |
|
Yoro por un manseviko ke por el me muero yo, (Kalendario de kantigas) |
|
me la dio un manseviko ke de mi s'enamoro. (Kalendario de kantigas) |
|
Kon dodje mansevikos, adelantre el mi amor. (Kalendario de kantigas) |
|
Disho el manseviko ke stava despozado kon esta ija, i se la rovaron d'el, i agora la vido vistida de novia. (Kuentos, 1986) |
|
El karnesero pasó de una meza a la otra, i vido un manseviko, asentado yorando. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
568 |
mansevo m. |
בחור, עלם; רווק |
|
Komo te yamas, mansevo? (Sipure Sefarad) |
|
Me la demudo un mansevo Shehen ijo del rey Hamor. (Blanka Flor) |
|
Sanos ke esten, mansevos son, ya van a adelantar. (Sipure Sefarad) |
|
El mansevo loko en mosa ermoza. (Kalendario de kantigas) |
|
Enpero dito mansevo era ladron. (Hidot de Izopeto) |
|
Kon tienpo, se desho de venir de otra sivdad un mansevo muy ermozo. (Hidot de Izopeto) |
|
Al mansevo se le apego su alma kon la mosa; (Sipure Noraot,1885) |
|
Eya se aparo delantre de los djellates i les disho: Daleldemolo a este luzio mansevo yeno de fuersas. (Sipure Sefarad) |
|
Un mansevo koma este no puede ser haragan de nasensia. (Sipure Sefarad) |
|
El mansevo se ampeso a riir i en puro djudezmo le respondió: No sinyor! (Sipure Sefarad) |
|
Yako acheto el presio, arrekojó la moneda, le batió la espalda del mansevo i aziendole reveranses lo mando kon la pinturia (Sipure Sefarad) |
|
En un paiz leshano reinava un sultán mansevo, bueno de korason i piadozo, ke todo su dezeo era de ver al puevlo kontente i feliz. (Sipure Sefarad) |
|
atemando el papa de pedrikear le disheron al |
|
el |
|
hue el si[nyor] ala karsel i lo vido al |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
571 |
mantener v. |
כִּלְכֵּל, פִּרְנֵס, החזיק, תמך כלכלית, קיים, זן, האכיל |
|
Un padre ke me a kriado de amores me mantenia, (Blanka Flor) |
|
I yo, komo vees, ya me vo manteniendo siempre kon echikos en pies. (Sipure Sefarad) |
|
Me van a ayudar! El ayudo de la pierna kevrada! I solo kon alguenga vos vo mantener la semana entera es ke? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
573 |
mantenerse v. refl. |
התקיים, התפרנס, ניזון |
|
di ke sos faldji.I kon lo ke ganas ya mos mantenemos.'' (Djoha ke dize) |
|
en esta forma, mas mal ke bien, la famiya ya se mantenia, moldeando lo mas de las vezes kon el tendjere de fijon, o kon cholán i meltsa en lugar de karne... (Sipure Sefarad) |
|
En esto le vino una mujer, ke tenía el marido en 1'Amérika, i le rogó ke le eskriva una letra, diziéndole ke está sufriendo muncho mal de no tener dinero para mantenerse. (Kuentos, 1986) |
|
komo de uzo el rey se intereso por la famiya del mandradji por el echo, si se esta manteniendo i si esta kontente de su pozision. (Sipure Sefarad) |
|
Si save meldar se apiadan de el i lo meten por haham i se mantiene. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1797 |
manto m. |
גלימה, מעיל |
|
I komo aserkarse el novio serka la novia, alevanto sus manos por kitar el manto de sovre sus karas (Sipure Noraot,1885) |
|
I la trusheron kon sus karas kovijadas i embolvida en un manto grande a ke se le kovijara su puerpo entero. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2508 |
manya (port.) f. |
נוהג, הרגל רע |
|
La madre lo gritava por esta manya i lo amenazava ke lo va mansinar al padre. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2739 |
manyana adv. |
מחר |
|
Le espandio la kama i se echo, i eya tamien se le echo alado fin la manyana; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
574 |
manyana f. |
בוקר, שחרית |
|
por una le entrava el sol i el aire de la manyana; (Blanka Flor) |
|
a la |
|
a la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
575 |
manyanika/de manyanika adv. |
עם השכמה |
|
Ke me tanya dia i noche i a la manyanika al alvor. (Blanka Flor) |
|
Para ke suva i ke abashe la manyanika i la tadre. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
577 |
mar f. |
ים |
|
kon ventanas a la mar por donde el aire la entrara; (Blanka Flor) |
|
vino el rav i les kito las kadenas de todos los hahamim i se entro el rav enprimero en la nave i detras hueron entrando a uno a uno i salio la nave en medio dela |
|
al segundo dia le disho el rav: vamos aki ala oriya dela |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4525 |
marafet (t.) m. |
דבר פלא, קסם, מקסם, דבר יפה שנוצר בכשרון ידיים |
|
Búrlate, búrlate! Te esta paresiendo marafet grande de maytaplanearte kon una mujer vieja. (Sipure Sefarad) |
|
Buen djudio, el marafet es de vender kon la para enbasho i no de inchir tefter! Si ansina kamina ya la kita para pishar! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
578 |
maravía/maraviya f. |
פלא, נפלאות |
|
El vizino riko fue, izo un top de oro maraviya, i se lo trusho a la mujer. (Djoha ke dize) |
|
Maase de una mujer ke fue kastigada kon un kastigerio salido de la natura, koza de maravia. (Sipure Noraot,1885) |
|
La viejezika se aserko de la prosesion i por su grande maraviya vido, ke el kondanado era un luzio mansevo i ke en su kara no avia ni solombra de espanto por la suerte ke lo asperava. (Sipure Sefarad) |
|
i eyos kerian ver kon sus propios ojos las maraviyas del tsirk. (Sipure Sefarad) |
|
La vieja kede enkantada: Adio, Liza! Ven ke veas ke kilipur de arina me merko tu Haim! Este boy de mujer ya me ize, ainda esto por ver esta maraviya! (Sipure Sefarad) |
|
ala manyana se desperto el rav i tanto hue su alegria ke korto el taanit el i la djente de su kaza i izo a toda la sivdad ke koman i bevan a gusto i el Sh.Yit. el mostrara sus |
|
maase akontesio en Roma para dar a saver las |
|
le disho baal a-bayit ... : una |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2083 |
maraviyado adj. |
נקסם, מתפעל |
|
El rey kedo maraviyado a la vista del viejo i su bu'ho i se aserko por ver ke es lo ke azia. (Sipure Sefarad) |
|
El rey kedo maraviyado de este hidush i se metio a pensar komo responder a la deklarasion de este mehoram: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2740 |
maraviyarse/maravíarse v. refl. |
התפלא, התפעל, תמה |
|
i ribi Meir se maraviyo entre si, diziendo: komo de koraje esta tiene, i mirava en basho i no la keria mirar. Le dize eya a el: Porke no me miras? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Vido esto el rey i se maraviyó muncho. (Kuentos, 1986) |
|
La mujer se maraviyó de no ver letras i le demandó a Djohá: ''Komo de letras son éstas tuyas?'' (Kuentos, 1986) |
|
Bre, bre, loke estas avlando – se maraviyaron i Yako i Mamo. (Sipure Sefarad) |
|
El rey se maraviyava i no podia esplikarse la razón. Pensando siempre sovre la kestion, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
579 |
marido m. |
בעל, בן זוג |
|
Si vuestro marido viene yo le dare a almorzare, (Blanka Flor) |
|
Yo era el vuestro marido el k'asperash de la gerra! (Blanka Flor) |
|
Mosas k'eran de kinz'anyos marido i ijos tenian (Blanka Flor) |
|
Mas vale un mal marido ke mejor de nuevo amor. (Kalendario de kantigas) |
|
Arrogo a dita bivda ke lo tomara por marido. I se kontento dita bivda a kazarse kon el. (Hidot de Izopeto) |
|
en avlas kon el marido le disho: (Sipure Sefarad) |
|
Mintirozo! Esto no es la repuesta de mi marido! Esto es el kontrato de kaza! (Kuentos, 1986) |
|
En esto le vino una mujer, ke tenía el marido en 1'Amérika, i le rogó ke le eskriva una letra, diziéndole ke está sufriendo muncho mal de no tener dinero para mantenerse. (Kuentos, 1986) |
|
Kodreriko es, ya se kozera! i veras ke pasando dos-tres anyos se va azer un pasha por marido! (Sipure Sefarad) |
|
agora el, si kere eskapar de aki, ke no goste nada, i kuando le dize mi |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2510 |
marka f. |
תווית, תו (תו תקן), סימן, סימון, חותם, סימן מסחרי, סמל מקצועי; סימניה |
|
En este momento entro un kazalino i demando si tienen makaras pretas ''sindjir marka'' de 500 yardas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
582 |
mas adv. |
יותר, עוד |
|
Ke dada la tengo en Fransia por sien liras i algo mas, (Blanka Flor) |
|
mira musyu Abenshoan, ami no me plaze tratar, por esto te do 200 levos i ni un disinko mas (Sipure Sefarad) |
|
Entrimientes el birit se le iva unflando mas i mas. (Sipure Sefarad) |
|
i disho el rav al shamash: te so gozer ke me trayas en esta ora un kantaro de agua kantidad de siete okas, ni |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4528 |
masa f. |
בצק, עיסה; מסה; כמות גדולה, המון; טבע, אופי; (אצל פושט רגל:) יתרת הנכסים |
|
A la manyana, tomo de la papelera el kantidad de arina ke se le azia de menester i ampeso a tomar la masa. (Sipure Sefarad) |
|
Amasava i amasava, la masa le kedava komo enchantada, echava mas arina i mas agua, ma la masa en lugar de arrekojerse, se le azia komo una kyolche! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2084 |
masha/mashá (t.) f. |
צבת, מלקחיים |
|
Zanaachis de toda bransha propozavan sapatos i galechas; yulares i kaishes, kuedras; oyas i tinajas; artikolos de teneke asta kapandjas para ratones, mashas i strevdis. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1542 |
mashal (ebr.) m. |
משל |
|
Ande savresh ke ay un mashal ke le demando el perro de el karnero un pan ke le enpreste (Hidot de Izopeto) |
|
Dize el haham vos dire un mashal ake asemeja el ombre ke akomite de azer bien a su haver i en lugar de bien le aze mal. (Hidot de Izopeto) |
|
Esto asemeja al mashal de el raton ke keria pasar el rio i la intesion dela rana era de aogarlo (Hidot de Izopeto) |
|
Le avrio una butika le metio, mashal, sien liras de kavdal. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Mashal esto kosto dies geroshes lo vende por kinze, lo eskrivia al tefter. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2511 |
máskara f. |
מסכה; אדם שאינו עומד בדברו |
|
Loke le esta paresiendo a este chorbadji de kanyo, yo ke le pene dia entero para ke me aga maskara delantre la djente! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
583 |
matado adj. & m. |
הרוג, נרצח; גופת הנרצח |
|
Ya lo vide mi sinyora a la gerra matado 'sta. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
584 |
matar v. |
הרג, המית; הטריד, הפריע |
|
Dolores son de parir ke se keria matare. (Blanka Flor) |
|
Yo la vo a matare i eya me mira (Blanka Flor) |
|
Por esta 'spada me korto i si no la vo a matare. (Blanka Flor) |
|
A la mar yo me vo echar un peshkado vo panar, (Kalendario de kantigas) |
|
Rogo a el Dio ke no me mate sin alkansarte. (Kalendario de kantigas) |
|
Abasho i los tomo a todos los dos i los kito a tierra i los mato i los metio sovre un monton. (Hidot de Izopeto) |
|
Un dia toparon una haya la mataron i la izieron en 3 partes. (Hidot de Izopeto) |
|
I ke me mates, mas no vo pizar por ande este maytapchi! (Sipure Sefarad) |
|
Yihya enkargo el machon i se vino ande el musafir i le disho: ''Alvanta, kome antes ke te mato.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i darso el papa sien mil desonramientos i bihlal de esto ke vamos a azer no es por |
|
maase akontesio en Roma para dar a saver las maraviyas del Sh.Yit., onde es ke avia una uzansa negra en los yevanim ke ba-avonot kada anyo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4846 |
matasanos/doktor de matasanos |
רופא גרוע (''הורג בריאים'') |
|
ama entre mi me vo diziendo: ''Bohor, detente Bohor, al yidish ke esta yendo este mediko de matasanos te puede deshar sin dientes!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1234 |
matika f. |
שיח, צמח, ענף, בד |
|
Una matika de ruda, una matika de flor, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2741 |
mauyar v. |
נאנח, גנח, נאנק, ילל, יבב, נהם, זעק |
|
A medianoche vino un leon, mauyo, echo los dientes i le arranko una kostiya de el lugar, i se la komio. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2513 |
maytap (t.) m. |
שחוק, לגלוג, לעג, לצון, משובה, אירוניה; זיקוקין די נור |
|
Entre los sanglutos, Haskito les konto el maytap ke le izo el chorbadji (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2514 |
maytapchí/maytapshí (t.) m. & adj. |
ליצן, בדחן; לגלן, מלעיג, לעגני, היתולי |
|
I ke me mates, mas no vo pizar por ande este maytapchi! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4530 |
maytaplanearse (t.) v. refl. |
הלעיג, התבדח על חשבון |
|
Búrlate, búrlate! Te esta paresiendo marafet grande de maytaplanearte kon una mujer vieja. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
587 |
mazal (ebr.) m. |
מזל, גורל; מזל ברקיע |
|
Estamos asperando ke le salga el mazal. (Sipure Sefarad) |
|
Siendo ya te dishimos kuantas vezes ke eya non pertenese para ti i el Sh. Yit. aparejara a ti mejor mazal. (Sipure Noraot,1885) |
|
bivía en soledad una vida muy prove, porké éste es el mazal del mintirozo. (Kuentos, 1986) |
|
Kon el tiempo i a las ijas les salió el mazal ansina ke los viejos kedaron solos. (Sipure Sefarad) |
|
Le disho el rey: ''El remedio es ke en tala sivdad ay uno ke se yama Yihya el Akra, i tiene siete ijas. Si saves tomar a la chika de eyas te se abolta el mazal.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Le disho el rey: ''Sepas mi ijo ke esto es los mazalot de la djente. ken nase en mazal de rikeza, ken nase en mazal de peroveza.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Tanto le arrogo le disho: ''El mazal de el eya es piedra, si la piedra ay perovecho de eya, i tu mazal tiene perovecho!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i lo tenian por hen esto kada anyo kon goral a ken le kaiya el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5407 |
mazón (ebr.) m. |
מזון |
|
ke a todo lugar ke vas ke te governen kon moneda i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3548 |
meanadjí/meanedjí (t.) m. |
בעל בית מרזח, בעל מסבאה, מוזג |
|
falito o likvido algún meanedji o ken sera, le merkava el resento de la butika kon los raftes, botas, mezas, siyas ets. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
588 |
medianoche f. |
חצות הלילה |
|
A la fin de media noche la onra le demandar ia. (Blanka Flor) |
|
A medianoche vino un leon alado de el, lo golio i se fue. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
A la otra noche, komo dinguna vez, mahsus torni a media noche pasada. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
589 |
médiko m. |
רופא |
|
aki no ay ni medko, ni tenemos otro remedio (Sipure Sefarad) |
|
Madre, si 'sto hazina, medikos no kero yo. (Kalendario de kantigas) |
|
Disho una haya ya te topi mi senyor un mediko muy valido ke te kite este gueso (Hidot de Izopeto) |
|
Pishin lo trusheron delantre el haham, i enkomendo a los medikos ke lo melezinen. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
ama entre mi me vo diziendo: ''Bohor, detente Bohor, al yidish ke esta yendo este mediko de matasanos te puede deshar sin dientes!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1801 |
medio/ia adj. |
חצי-, מחצית- |
|
La mujer ke tenia medio kuerpo kon forma de animal (Sipure Noraot, 1885) |
|
Danailov se aserko por ver si la pinturia yevava firma i el anyo en el kual fue echa, después se alesho i la kedo mirando kon los ojos medio serrados, (Sipure Sefarad) |
|
Después de media ora me meto a batir de nuevo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
590 |
medio m. |
חצי; אמצע; סביבה |
|
Se pasean las dodje flores i entre'n medio una kondja (Blanka Flor) |
|
Una ora en la ventana, ora i media al balkon, (Kalendario de kantigas) |
|
vino el rav i les kito las kadenas de todos los hahamim i se entro el rav enprimero en la nave i detras hueron entrando a uno a uno i salio la nave en |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1802 |
mediodía m. |
צהרים, צהרי היום |
|
fin ke ayego oras de seuda de mediodia i anduvieron kada uno a sus kazas por komer, (Sipure Noraot,1885) |
|
Era viernes después de mediodía. Komo de uzo, Yomtov se fue al banyo. Se lavo bueno, bueno, batió palmas para ke le traygan el havli, salió i se echo en la kama para repozar. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1637 |
mehamat (ebr.) de |
בגלל, מחמת |
|
Kaminando un ombre por la kaye vido un kulevro ke ya se muria mehamat del frio i la yelada. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2303 |
mehoram (ebr.) m. |
מוחרם, כינויו של האשם; ערום, תחבלן |
|
El rey kedo maraviyado de este hidush i se metio a pensar komo responder a la deklarasion de este mehoram: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1803 |
melamed (ebr.) m. |
מלמד, מורה |
|
I le tomaron a el melamed por embezarle ley; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5079 |
meldador/dera n. |
קורא; קריין; למדן |
|
Ke sepas, sinyores meldadores, ke este mansevo no era ben adam. Era ijo del rey de los shedim. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
591 |
meldar v. |
קרא; למד; הגה בתורה; התפלל |
|
Yo las tenia mas blankas de meldar la Ley del Dio. (Blanka Flor) |
|
Antes tiempo meldi, no se si era en ''Ashofar'' o en otro lugar, un nekrolog. (Sipure Sefarad) |
|
i ayi, mi kerido ijiko, a meldar t'ambezaras. (Kalendario de kantigas) |
|
Dio shalom a todos i se asento a meldar kon eyos, i vieron a el ke era haham grande, ke tenia kon el muncha hohma. (Sipure Noraot,1885) |
|
I lo topo ke estava asentado en la yeshiva meldando kon sus talmidim. (Sipure Noraot,1885) |
|
Avla klaro!'' le disho Djohá, ''Tú me dishites ke es letra, i yo te la meldí komo letra! Me dizías ke es kontrato, te la meldava komo kontrato!'' (Kuentos, 1986) |
|
Puedes estar siguro! No me mires ke so un mandradji ke ni meldar save a las derechas. (Sipure Sefarad) |
|
No vino sesh mezes ke ya esta meldando gemara. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Si save meldar se apiadan de el i lo meten por haham i se mantiene. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Ya se izo de teres anyos lo enpeso a meldar, diziendo: no abasta ke tiene de ser ani i no tambien ke no sepa meldar. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i les amostro la plata i |
|
el si[nyor] Ben Ezra z''l se invistio en demut del mansevo i kon su vestido i se entro en la prizion kon las kadenas, la noche entera |
|
tomo la karta i la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3225 |
meldarse v. refl. |
נקרא |
|
Estas parashiyot son muy komplikadas i difisiles a meldar, porké son yenas de palavras ke tienen munchas u, ke se meldan i, i munchas i, ke se meldan u. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1238 |
melezina f. |
תרופה, סם מרפא |
|
Dame Ridjina la milizina, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2744 |
melezinar/melezar v. |
ריפא, טיפל ב- |
|
Pishin lo trusheron delantre el haham, i enkomendo a los medikos ke lo melezinen. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1551 |
melezinarse v. refl. |
החלים, הבריא |
|
Vino dita haya i le disho al leon avre la boka i milizinare muy presto. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4532 |
membrasión f. |
זֵכֶר, זכרון, זכרון העובר במשפחה מדור לדור |
|
No. Esto es lashon akodesh, vava! La merki para ke kede membrasion de mi nekocherisio! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2085 |
menester m. |
צורך, נחיצות, הכרח, כורח |
|
La vieja le respondio, ke las muezes son freskas i por esto despues de partirlas es menester de mundar los gajikos, ke djustamente este es el vero plazer kuando uno kome muez freska. (Sipure Sefarad) |
|
Al otro viernes es menester de aklarar este echo!'' - se penso entre si Haskito. (Sipure Sefarad) |
|
klaro, ke kon el pasar del tiempo la kazika tenia menester de una serioza reparasion. (Sipure Sefarad) |
|
el ke tiene menester de nedavá, ke vaya a Bikur holim! (Sipure Sefarad) |
|
la demanyana, a kada uno de eyos les kontava las paras ke se les azia de menester sigun los empleos previstos, (Sipure Sefarad) |
|
A la manyana, tomo de la papelera el kantidad de arina ke se le azia de menester i ampeso a tomar la masa. (Sipure Sefarad) |
|
Ansí, a los 80 anyos eya tomo bastón sin tenerlo de menester, por espanto no sea la tomen de aynarah. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3014 |
menesterozo adj. & m. |
נצרך, עני, אביון; שזקוקים לו, שצריכים אותו |
|
ma, para trokar el dyusheme pudrido, para trestejar o pasar sigundo par de ventanas tan menesterozas en los frios del invierno no se podia azer ni kestion, (Sipure Sefarad) |
|
por el penavan 10-15 de estos provatos a los kualos Yako les prokurava el ''kapital'' menesterozo (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5083 |
mentar v. |
ביטא, ציטט, הזכיר, איזכר; ביטא את שם השם; העליב, קילל; הרעים, פוצץ |
|
Yihya metio la mano en la komida, el mansevo mento un shem, se le asendio la komida entera komo la lumbre. Enpeso a gritar ah, ah, ke es esto? Le disho a la mujer: ''Esto es fuego!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1552 |
mentira f. |
שקר, רמיה, תרמית, כזב |
|
Le respondio el karnero diziendo: Mintira! No tomi nada. Disho el perro: Tengo edim. (Hidot de Izopeto) |
|
avía de ser de un ombre ke no pudía tenerse de dizir mintiras, porké ésta es la natura del mintirozo (Kuentos, 1986) |
|
el disho: Vidi un gameo bolar!. Los ke lo sintieron, le respondieron: No puede ser! Esta es una de tus mintiras!. (Kuentos, 1986) |
|
Kuando el mintirozo kontava una mintira, el komentador la eksplikava, la atakanava i la azía pasar por verdá. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3230 |
mentirozo m. & adj. |
שקרן, כזבן, רמאי |
|
Mintirozo! Esto no es la repuesta de mi marido! Esto es el kontrato de kaza! (Kuentos, 1986) |
|
Afitó ke esta mujer trusho la kestión kon los vizinos, i eyos le disheron ke éste no save nada, ke es mintirozo grande, i ke lo ke eskrivió es patranyas i bavajadas. (Kuentos, 1986) |
|
avía de ser de un ombre ke no pudía tenerse de dizir mintiras, porké ésta es la natura del mintirozo (Kuentos, 1986) |
|
bivía en soledad una vida muy prove, porké éste es el mazal del mintirozo. (Kuentos, 1986) |
|
Kuando el mintirozo kontava una mintira, el komentador la eksplikava, la atakanava i la azía pasar por verdá. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3553 |
menudensia f. |
קטנות, קוטן; דקדוקי עניות |
|
kedaron solo algunas menudensias, la pianola i una pinturia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2086 |
meoyo m. |
מוח, שכל, חכמה; מצח |
|
No, le respondio el viejo, el bu'ho simboliza la saviduria i si lo kiti, es para atirar la atension de los pasantes, porke lo ke vendo yo es meoyo - buenos konsejos, konsejos buenos para la vida. (Sipure Sefarad) |
|
savras senyor rey ke este ombre 3 mezes dia por dia mos hue viniendo no mos desho |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
593 |
merekía (t.) |
דאגה, עגמה, צער, געגוע |
|
Kontaresh vuestros enojos i la vuestra marekia. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
594 |
merekiozo (t.) adj. |
עצוב, עגום, נעצב, מדוכדך |
|
Los faldjis del rey stan mirikiyozos. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3554 |
merendjena f. (cf. berendjena) |
חציל |
|
Un dia, Mamo viene kon el hidush ke en Vidin ay de ''komer pato kon merendjena''. (Sipure Sefarad) |
|
por desert les azia hamin dulse, lup, fideyos kon leche; de las kozas de masa: filadonia, chikur, miinas, borekitas de merendjena, kizadikas de vishna i otros apetites. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1239 |
mereser v. |
היה ראוי ל- |
|
La ermozura tuya es pura la meresco solo yo. (Kalendario de kantigas) |
|
Dezeozos de mereser la bolsa de dukados no faltaron. (Sipure Sefarad) |
|
respondieron los galahim i disheron: senyor rey, no entres en sangre de munchos sino siete firmas de rabanim ke ay en la karta, eyos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
595 |
merkader m. |
סוחר, איש עסקים |
|
Merkader so mi sinyora i merkader i eskrivano, (Blanka Flor) |
|
a este panair abashavan merkaderes i sirgidjis i de sivdades leshanas (Sipure Sefarad) |
|
sintitesh buena djente, las paras le primieron! i a ken no le primen paras? aki, entre merkaderes, estas palavras no pasan! (Sipure Sefarad) |
|
En la persona del rey el konosio a akel merkader ke kon su moso pasaron una noche en la mandra (Sipure Sefarad) |
|
Se vistió komo un sempli merkader, tomu kon si un moso i salió al kamino. (Sipure Sefarad) |
|
Vino tiempo ke se [i]van los merkaderse a terayer ropa. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2087 |
merkador/dera n. |
לקוח, קונה; סוחר |
|
Sigun el dicho popolar: ''el vendedor demando sien i el merkador le dio diez, torna, yine se lo avinieron''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
597 |
merkar v. |
קנה, רכש |
|
Los merkash de sirma i perla i yo vos lavrare un pendon, (Blanka Flor) |
|
Hue el karnero i traskilo su lana i la vendio i merko un pan i le pago a el perro. (Hidot de Izopeto) |
|
Komo tio amistozo ke era, le merkava dulsuras, lo ambezava a kortar tasmas, ke bata kon la mushta las kusturas de las charas, ke las kite del kalup, ke adjuste los pares, ke se ambeze tambien i a vender. (Sipure Sefarad) |
|
Tyuh! - disho Danailov kon dezplazer - saves alomenos ken la merkó i ande mora? (Sipure Sefarad) |
|
a la fin del torno se topó a aver merkado un buen numero de aksiones. (Kuentos, 1986) |
|
Agora ya podesh vender las aksiones ke merkatesh, porké kon la deferensia del presio entre lo ke las merkatesh i lo ke las vash a vender, ya vash a meter endjuntos una suma bastante emportante, ke vos va a permeter de kazar a vuestras tres ijas! (Kuentos, 1986) |
|
Haim se amostro un buen balabay. El savia kitar el ojo de lo ke merkava, todo fresko i lo muhar del kunducho i la karne. (Sipure Sefarad) |
|
Huerte Haim! Diz ke la merkates dafka para burlarte de mi! (Sipure Sefarad) |
|
Le disho: ''Si[nyor] padre, loores al Dio ke ya me anbezi a meldar. Agora kero anbezarme a vender i merkar.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i se hue a su kaza i se enserro en una kamareta kon taanit de 3 dias i tres noches, dia de viernes korto el taanit i mando a yamar un djidio ke le |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3015 |
mersa f. |
טחול |
|
en esta forma, mas mal ke bien, la famiya ya se mantenia, moldeando lo mas de las vezes kon el tendjere de fijon, o kon cholán i meltsa en lugar de karne... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
598 |
mersed f. |
חסד |
|
Esta mersed el mi suvrino non vo la puedo achetar, (Blanka Flor) |
|
Una mersed vos rogo '1 tio la kuala me devesh de achetar, (Blanka Flor) |
|
A ke mire el Sh. Yit. en su afriision i su amargura, i le de grasia i mersed delantre su novio kovdisiado (Sipure Noraot,1885) |
|
Grande el Dio i alavado muncho, ke non desho su mersed kon mozotros i esto sera por aolgantar muestra alma i muestra trazeria. (Sipure Noraot,1885) |
|
'Este mansevo te kere por novia, ke dizes?'' Le disho la novia: Si su mersed tiene gusto yo esto poronta por azer su palavra.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
guay de el i guay de su alma ke ansi le rogo a su |
|
le disho el shaliah: Si[nyor] karta tengo para su |
|
un dia vino uno i le disho se sepa ke me nasio un ijo i oy tengo berit mila, venga agalo su |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
600 |
meter v. |
שם, הניח, הציב, קבע; השקיע (כסף) |
|
Vuestra madre la reina en mal vos ay metido, (Blanka Flor) |
|
ke las meta en ofisio, en ofisio de ganar. (Kalendario de kantigas) |
|
Entojos yo me vo meter, Karolina, por ver tu color y putra. (Kalendario de kantigas) |
|
Abasho i los tomo a todos los dos i los kito a tierra i los mato i los metio sovre un monton. (Hidot de Izopeto) |
|
Estos dos le metieron en la kavesa del rey ke el haham kalía ke se konvertiera al kristianizmo, i el rey se konvensió, i empesó a azer presiones sovre el haham, para ke se konverta (Kuentos, 1986) |
|
Si lo keres aprevar, toma el kontrato de kaza o alguna eskritura otra, mételo en un anvelop i dízile ke te lo melde, ke ya te vino repuesta de tu marido.'' (Kuentos, 1986) |
|
A la fin, dechizo de meterlo por vali, si no por otro, por ver si va trokar la situasion, siendo el mandradji se le vido persona buena i intelijente de natura. (Sipure Sefarad) |
|
a la fin de la semana riushó a meter endjuntos una lira de oro! (Kuentos, 1986) |
|
A por aki, se murio el rey ke metieron. Disheron: ''No ay sino de teraer al ijo de muestro rey.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Pishin despozaron. Metieron tiempo para la boda. El rav izo todos los gastes de su pecho (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
le disho al rey: senyor, mira a ver tu siyo ke |
|
siendo ke eyos |
|
le disho el rav al mansevo: dame la mano, i lo kito ahuera, i le kito el vestido bueno ke tenia i le |
|
ya akojieron la djente i izieron berit mila, |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
601 |
meterse v. refl. |
לבש; החל |
|
Trokaremos muestros vestidos i yo los vuestros me meter ia. (Blanka Flor) |
|
Todos, djunto Israel se metieron a riir, ma Morducho kontuneo: (Sipure Sefarad) |
|
Al sintir esta repuesta el kondanado se metio a pensar (Sipure Sefarad) |
|
El rey kedo maraviyado de este hidush i se metio a pensar komo responder a la deklarasion de este mehoram: (Sipure Sefarad) |
|
si el dezventurado se metia a esplikar loke le afito, aprometiendo de tornar las paras kon su demaziado, Yako le respondía kon despresio: (Sipure Sefarad) |
|
Después de komer se metieron a pasar la ora. (Sipure Sefarad) |
|
Los musafires entraron. Apenas alkansaron a dar dos pasos ke el perro de la mandra se metió a ladrar dezesperadamente. (Sipure Sefarad) |
|
Aya los dos se metieron a azer un torno. (Kuentos, 1986) |
|
Media ora mas tadre de nuevo me meto a batir. Kon las lagrimas en el garon eya me demanda: ''Sos tu kerido Persiado? Dame repuesta ke ya me vo murir!'' Yo - kayadez. (Sipure Sefarad) |
|
Después de media ora me meto a batir de nuevo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4538 |
metro m. |
מטר |
|
Eskojo la mas grande de las alguengas, ken save de ke boy de beema, ke al pezo vino 4 kilos i era kaje medio metro de largor. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4539 |
meyina (t.) f. |
פשטידת בצק ממולאת בגבינה וביצים, בצק עלים, מאפה עלים; פשטידת מצות |
|
por desert les azia hamin dulse, lup, fideyos kon leche; de las kozas de masa: filadonia, chikur, miinas, borekitas de merendjena, kizadikas de vishna i otros apetites. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
603 |
mez m. |
חודש |
|
Le trusho una kriatura chika de siete, ocho mezes. (Djoha ke dize) |
|
los mezes pasavan i la reparasion kedava por azer. (Sipure Sefarad) |
|
Pasó un mes, dos, no ay dinguna repuesta. Se fue la mujer a kesharse ande Djohá. (Kuentos, 1986) |
|
la bivda, i eya murió antes pokos mezes. (Sipure Sefarad) |
|
Al anyo, los parientes se fueron a Samakov porke Dona ya avia entrado en el mez i iva ser primiriza. (Sipure Sefarad) |
|
La sinyora rubisa entero en el mez. Se asento i pario un ijo. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
savras senyor rey ke este ombre 3 |
|
dos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
604 |
meza f. |
שולחן |
|
En entrando por la meza, el pan lo arevano. (Blanka Flor) |
|
falito o likvido algún meanedji o ken sera, le merkava el resento de la butika kon los raftes, botas, mezas, siyas ets. (Sipure Sefarad) |
|
El mandradji aparejo la meza i los kombido ke koman lo ke el Dio emprezento. (Sipure Sefarad) |
|
El karnesero pasó de una meza a la otra, i vido un manseviko, asentado yorando. (Kuentos, 1986) |
|
ya akojieron la djente i izieron berit mila, metieron la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
605 |
mezada f. |
שכר חודשי, משכורת חודשית; תקופת/משך חודש |
|
el vizir, ke avia tomado la mezada - una bolsika de liras de oro - fue en kaza, (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
606 |
mezé (t.) m. |
מתאבן; קינוח, פרפרת, ארוחה קלה; רווחים קטנים |
|
De ayi la oyo la 'sfuegra de altas torres d'ande 'stare. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3229 |
mezika f. |
שולחן קטן ועגול (על רגל אחת) |
|
Tomó kon él una penina, tinta i papeles; tomó una mezika i una siyika i se asentó al lado del Bet-Amishpat, i está asperando ke vengan a propozalde de eskrivir letras i demandas (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1550 |
mezonot (ebr.) m. pl. |
מזונות |
|
Mas le izo otro plazer ke en los dias ke estava prenyada ke no puedia salir a bushkar sus mezonot bushkava i eya mezonot i le yevava para ke komiera. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1242 |
mezura (fr.) f. |
מידה, שיעור; סאה; רצינות וכובד ראש; מתינות, שיקול דעת; משורה (כלי מדידה לנוזלים) |
|
Mi amor es sin mizura, andjel sos de ermozura. (Kalendario de kantigas) |
|
Avram, te rogo ke tomes mizuras kon este ijiko, ke no es shaka! (Sipure Sefarad) |
|
la vistimienta, a mizura ke kresian los krios, pasava de un krio al otro. (Sipure Sefarad) |
|
El rey no disho nada, ma de las palavras del mandradji entendió asta ke mizura iva la aborresion del puevlo por el rey, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2745 |
midrash (ebr.) m. |
בית מדרש; מדרש |
|
A la demanyana se alevanto ribi Meir i se fue a el bet amidrash a dizir tefila. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
su padre era uno de los asara batlanim, pasando su tiempo entre el midrash i las yorsayot i ansi kitava el gaste del kave i del tutun para si i para la vieja. (Sipure Sefarad) |
|
i las mujeres kon rogativas i yoros en los |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5418 |
miedo m. |
פחד |
|
i disho el rav al shamash: te so gozer ke me trayas en esta ora un kantaro de agua kantidad de siete okas, ni mas ni manko, i un pedaso de karvon, i no tengas |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
607 |
miel f./m. |
דבש |
|
uno de miel, uno de fiel, i uno de...'', afuera las karas! (Djoha ke dize) |
|
ke ay morenikas en el mundo ke kemaron medio Izmir. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2517 |
mientres conj. |
בעת, במשך, בעוד |
|
Lo mijor de todo es de empiegarlo mientres las vakansas. (Sipure Sefarad) |
|
El rey entendió el sekreto del buen gio del mandradji mientres ke era vali, i lo tomo en el palasio por konsejero. (Sipure Sefarad) |
|
Ham Mair murió mientres la gerra Balkánika kuando estavan en Yambol. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1244 |
mijor adj. |
טוב יותר, עדיף |
|
Mas vale un mal marido ke mejor de nuevo amor. (Kalendario de kantigas) |
|
Lo mijor de todo es de empiegarlo mientres las vakansas. (Sipure Sefarad) |
|
su kaza, kontan, ke es un verdadero palasio arresentado kon todo lo mijor en la moda de Viena (Sipure Sefarad) |
|
Es kolay de avlar de leshos .. Keria tener la fuersa de azerte un vali, para ver si debasho de tu gío el puevlo iva star mijor i mas kontente! (Sipure Sefarad) |
|
podia estar muncho mijor si no fuera la korrupsion de los giadores, ke lo están esplumando al puevlo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
608 |
mijor adv. |
טוב יותר, מוטב |
|
Mijor tanye i mijor dize i mijor romanso tenia (Blanka Flor) |
|
Mira chodjum, sinti i vos ijikos miyos: en lugar de ir a este erremo de tsirk a mirar las trazeras de los paylachos, no es mijor de azer un shabat de alegría kon aroz i armi de gayna? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5419 |
milagro m. |
נס, פלא |
|
en la Espanya akontesio un |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1808 |
minag (ebr.) m. |
מנהג, נוהג |
|
Ansi parese ke es el min'hag de la sivdad. (Sipure Noraot,1885) |
|
ya manka por el echo 3 dias i era |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4224 |
minhá (ebr.) f. |
תפילת מנחה |
|
Disho el Rav: No te vas a minhá ... a arvit?... Le respondió el karnesero: Mi padre no me ambezó nada! No me vo nunka al kal! (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1245 |
minián/minyán (ebr.) m. |
מנין; בר מצווה |
|
Kon diez Minianim de djente kidushin vos di (Kalendario de kantigas) |
|
i komo la preva, Perla su mujer, le paria kada dos anyos i el grande de la mishpaha apenas avia kumplido minyan. (Sipure Sefarad) |
|
Fue a la boz del yamar, topo al shamash ke esta yamando minian. Le disho: ''Ande es el kal?'' Le amostero. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
609 |
mío/míos adj. pos. |
שלי |
|
Gasto lo suyo i lo mio i lo k'el mi padre me dio (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1246 |
mirada f. |
מבט |
|
Su grasia i su mirada eran mi konsolasion; (Kalendario de kantigas) |
|
lo miro el si[nyor] kon su |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2519 |
mirar v. |
הסתכל, הביט, צפה, השקיף; השגיח, נתן דעתו; שקל; ריפא, טיפל ב- |
|
El halvadji no lo miro ni en la kara diziendo, ke no vende halva por sinko paras. (Sipure Sefarad) |
|
Kere mirado otro remedio; aspera avlare kon mi ermano Shapat, el ufisio de charikchilik kreo ke ya lo va embeveser. (Sipure Sefarad) |
|
i ribi Meir se maraviyo entre si, diziendo: komo de koraje esta tiene, i mirava en basho i no la keria mirar. Le dize eya a el: Porke no me miras? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
jimnastas ke te azian detener el reflo mirando sus djugo perikolozo en las alturas (Sipure Sefarad) |
|
los haveres lo kedaron mirando komo se iva aleshando i endjuntos kon el, la ermoza okazion de kitar el pie del lodo i sovre todo Mamo el shashuto... (Sipure Sefarad) |
|
hue el karselero a la puerta dela karsel i |
|
i le disho al shamash: vate en la buena ora i bekleate, |
|
vernas ayi, platikaremos enel echo i ala ora se |
|
lo |
|
|
|
agora el, si kere eskapar de aki, ke no goste nada, i kuando le dize mi marido ke kale ke lo arregale, |
|
esto |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
610 |
mirarse v. refl. |
הסתכל בעצמו, התבונן בעצמו; טיפל בעצמו |
|
no se artavan de mirarsen kon alegria, (Sipure Sefarad) |
|
Los djellates eyos mizmos, se miraron de kara en kara i kaje ke ya estavan dispuestos por akumplir la rogativa de la viejezika. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
611 |
misa f. |
מיסה (בכנסיה) |
|
Eya 'ntrando a la mesa la mesa se arresindio, (Blanka Flor) |
|
Tres damas van a la mesa a azer la orasio(n), (Blanka Flor) |
|
El rey ke mucho madruga para la mesa se iva, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3022 |
mishpahá (ebr.) f. |
משפחה, בני הבית, צאצאים; ייחוס, אבות |
|
i komo la preva, Perla su mujer, le paria kada dos anyos i el grande de la mishpaha apenas avia kumplido minyan. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5091 |
mitsvá/mitzvá (ebr.) cf. mizvá |
|
|
ya se enpeso aparejar muncho i bueno, ama no estan deshando mitsva atras ke no estan aziendo. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3930 |
mizeria f. |
עוני, דלות, מצוקה, מחסור |
|
De vista izo vinir al vezir i le ordeno ke lo topen al mandradji i ke lo metan por vali en uno de los vilaetes leshanos, famozo por la mizeria ke reinava en esta rejion. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
614 |
mizmo adj |
שווה, דומה; אותו עצמו |
|
Aun ke bivian en la mizma sivdad, no se avian visto por anyos, (Sipure Sefarad) |
|
mezmo la djente se adjidearan. (Kalendario de kantigas) |
|
Ya es verdad, lo mizmo estava pensando i yo. (Sipure Sefarad) |
|
no pasaron unos kuantos dias, na ke el mizmo mansevo se desha de pasar por enfrente de la butika. (Sipure Sefarad) |
|
savía mizmo topar mushteri para la mizma ropa entre los del ufisio en Sofia, or en los kazales serkanos. (Sipure Sefarad) |
|
Yako lo saludo komo amigo viejo, le batió la espalda i le disho ke un otro mushteri, ke la tenia visto la pinturia le propozó por la mizma 500 levos. (Sipure Sefarad) |
|
el izo vinir a tres de los muevos valis i a todos tres les pozo la mizma kestion, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2521 |
mizmo adv. |
אפילו, גם, עוד, בנוסף |
|
El te kere bien, esta kontente de ti i mizmo me disho ke te va pujar la paga! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1809 |
mizvá (ebr.) f. |
מצווה; מת, ארון מת |
|
Kon esto bushko de ti a ke te apiades de mi i ke afirmes esta misva; (Sipure Noraot,1885) |
|
La persona prime ke tenga korason piadozo i ke no resfuya de azer mizva siempre ke le venga de la mano, sovre todo i si de la mizva no le korre danyo. (Sipure Sefarad) |
|
Ma ansina ize una mizva de kalsar i alegrar a una kriatura prove. (Sipure Sefarad) |
|
un anyo echaron goral i kayo el goral al ijo del rav de la sivdad, i era mansevo regalado de su padre yeno de Ley i |
|
el moel esta espantando ama disho: por zahut dela |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3932 |
moabetchí (t.) m. |
יודע שיח, בעל כשרון שיחה; אדם הפוקד קשישים ומשוחח עמם (כמעשה חסד) |
|
El mandradji ke era buen moabetchi, le kontó ke a poder de muncho penar ya se va kitando el pan, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3565 |
mobilia f. |
רהיט, ריהוט, רהיטים |
|
los eredores keren vender la kaza i por esto se aze menester de vaziarla de toda la mobilia i el resento de kaza. (Sipure Sefarad) |
|
tenia su butika en el sentro de Bitpazar, ke siempre estava embutida de vistimienta, kalsado, atuendos de kuzina, mezas, siyas, asta mobilias (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3567 |
moda f. |
אופנה |
|
su kaza, kontan, ke es un verdadero palasio arresentado kon todo lo mijor en la moda de Viena (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3023 |
moderno adj. |
חדיש, מודרני |
|
ma la vida moderna trusho otros embevesimientos: los ijikos ampesaron a preferar el sinema, aydear velosiped i sovre todo ir al tsirk, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4225 |
modesto adj. |
ענו, צנוע |
|
Un ombre de modestas kondisiones tinía tres ijas de kazar i estava muy preokupado, porké no savia komo darles una dota. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
615 |
modo m. |
אופן, דרך, שיטה, צורה, נוהג, סוג, מין |
|
Lo yamaron i le disho el rey: ''Este modo i este modo la koza.'' (Djoha ke dize) |
|
este savia aprontar kon muncho gusto i kon modos i maneras de mezes. (Sipure Sefarad) |
|
para ke lo tomes por muestra i ke le agas este modo de top de oro a tu mujer!'' (Djoha ke dize) |
|
i se yo, mil modos de sakametlikes ke pueden afitar, ya se tiene visto el Dio ke no de! (Sipure Sefarad) |
|
i en invierno, el grande plazer para los krios era de admirar las ventanas enrozadas ande el frio lavrava modos de rozas i figuras... (Sipure Sefarad) |
|
Ma sus esforsos kedavan sin provecho porke el puevlo yevava muncho mal de modos i maneras de indjustisias. (Sipure Sefarad) |
|
de todos los |
|
no kero largar palavras, mira las kartas ke me dieron i 500 gro' de moneda blanka me dieron en la mano, i ken save a kuantos arian de este |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5953 |
moel (ebr.) m. |
מוהל |
|
maase en un gevir muncho i era eskarso i era |
|
el |
|
el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4542 |
mokozo m. & adj. |
זב חוטם; כינוי לאדם טיפש ושחצן |
|
Un dia, la madre le dize ke ya vino la ora de verla novia de Mair. Eya le respondió ke turka se aze i a este mokozo no lo toma! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5092 |
molde m. |
אמצעי |
|
Alado del ehal ay un galgal ke kada punto se aze de un molde, kuando se aze de oro, kuando se aze de perla, kuando se aze maden. Korto es ke kada ora se aze de un molde. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3025 |
moldear v. |
קיים; היה בעל אמצעים, השיג את האמצעים |
|
en esta forma, mas mal ke bien, la famiya ya se mantenia, moldeando lo mas de las vezes kon el tendjere de fijon, o kon cholán i meltsa en lugar de karne... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2090 |
momento m. |
רגע; זמן, הזדמנות |
|
En akel momento, al rey le paso por el tino el viejo del pazar i su konsejo. (Sipure Sefarad) |
|
Al momento el chorbadji les izo de senyas a sus amigos, se metio el dedo entre los mushos komo por dizir ''kayadez, agora veresh!'' (Sipure Sefarad) |
|
En este momento entro un kazalino i demando si tienen makaras pretas ''sindjir marka'' de 500 yardas. (Sipure Sefarad) |
|
en momentos kom'a estos a Mordu se le apretava el korason pensando komo azer para enreziar un poko esta kazika kedada del tiempo del turko, i en realidad tres tantos mas vieja de el mizmo... (Sipure Sefarad) |
|
en este momento Mamo ke estava serka de la pianola, batiendo sovre la klaviatura, komo ke esta akompanyando una kantika (Sipure Sefarad) |
|
Yomtov se salto en seko. Al momento le paso por el tino ke el echo esta perso. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
618 |
moneda f. |
כסף, מטבע, מטבעות; הון |
|
S'avrio la bolsika i empesaron, a una a una, a una a una, a kayer las monedas. (Djoha ke dize) |
|
Ansi son los reshaim ke kitan monedas de tsadikim. (Hidot de Izopeto) |
|
Vos dire un mashal ake asemeja los ramaim ke kitan monedas de los tsadikim kon edim falsos. (Hidot de Izopeto) |
|
Yako acheto el presio, arrekojó la moneda, le batió la espalda del mansevo i aziendole reveranses lo mando kon la pinturia (Sipure Sefarad) |
|
El mansevo se metió a riir i disho: Kualo es una moneda de oro?!, (Kuentos, 1986) |
|
El mansevo, viendo esto, bushkó lavor para ganar la moneda, (Kuentos, 1986) |
|
de todos los modos mozotros salimos enganchados i enkanpados ke ansi le dimos una karta kon firmas i |
|
el karselero, kualo de piadad, i kualo por la |
|
ke a todo lugar ke vas ke te governen kon |
|
ke ansi agora vinieron los djidios enemigos del Yeshu kon sonbaimientos i kon akometerme |
|
no kero largar palavras, mira las kartas ke me dieron i 500 gro' de |
|
i lo tenian por hen esto kada anyo kon goral a ken le kaiya el mazal i no pudieron de baldar esta gezera kon |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1249 |
montanya f. |
הר |
|
Muntanyas altas i mares ondas, yevame onde el mi kerido, (Kalendario de kantigas) |
|
Esta montanya d'enfrente s'asiende i va kemando, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1555 |
montón m. |
ערימה, גל, תל, תלולית, גיבוב |
|
Abasho i los tomo a todos los dos i los kito a tierra i los mato i los metio sovre un monton. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3570 |
monumental adj. |
עצום, כביר, מונומנטלי |
|
perdes de dantela, kamina, espejos de kristal, byufet kon ariento servizes de portselán, meza en djeviz, pianola, ora monumental, ets. las kamas también en djeviz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3934 |
morada f. |
בית, דירה, מגורים, מקום מגורים, דיור, אכסון |
|
Los moradores kedaron de akesharsen, entre eyos torno el gusto de bivir, ampesaron a fraguar kazas i moradas (Sipure Sefarad) |
|
i me mando el Sh.Yit. para darte a saver esta besora tova i este si[nyor] dicho, su |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3935 |
morador/dera n. |
תושב, דייר |
|
Los moradores kedaron de akesharsen, entre eyos torno el gusto de bivir, ampesaron a fraguar kazas i moradas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1250 |
morar v. |
גר, דר, התגורר |
|
Por abasho, por arriva, debasho la ventana ande moro yo. (Kalendario de kantigas) |
|
I de vista en abashando en tierra, pregunto ande morava el haham de la sivdad i anduvo serka de el; (Sipure Noraot,1885) |
|
Mordu el arabadji morava en Dortbunar, en el golfo de la provaya de Sofía (Sipure Sefarad) |
|
la eredad les kae a un ijo ke mora en Paris i a su ermana kazada en Bukuresht. (Sipure Sefarad) |
|
Tyuh! - disho Danailov kon dezplazer - saves alomenos ken la merkó i ande mora? (Sipure Sefarad) |
|
I después de la boda, por siete días les izo sheva berahot, les dio kaza a morar i los arresentó de todo lo bueno (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5771 |
morde- para morde |
בגלל, כי |
|
les disho el rav a todos: agora ?? ke vozotros vos kerersh vengar de mi para |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1251 |
morenika v. |
שחומה, חומה, ברונטית |
|
ke ay morenikas en el mundo ke kemaron medio Izmir. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1252 |
moreno adj. |
שזוף, שחום, שחרחר, חום |
|
te kito morena i dulse amasada kon la miel. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
619 |
moro m. |
מורי, מאורי, שחור, מוסלמי |
|
La ganara '1 moro Franko el moro Frank' aligome. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
620 |
mosa f. |
עלמה, בחורה; עוזרת-בית, משרתת |
|
Mosas k'eran de kinz'anyos marido i ijos tenian (Blanka Flor) |
|
Adientro de akel kastiyo avia una mosa dekolte, (Blanka Flor) |
|
El mansevo loko en mosa ermoza. (Kalendario de kantigas) |
|
Al mansevo se le apego su alma kon la mosa; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4709 |
moshka f. |
זבוב |
|
Bre negra mujer, no savesh dar kontentez, i ke keriash, ke los deshara ir a los mushteris ande los ijos de Yosefachi eske? i yo ke kedara a apanyar moshkas? El Dio es grande, ya me pagaran. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1812 |
moso m. |
משרת, נער (משרת); עלם, בחור |
|
I fue H' kon el moso i se engrandesio i lo bendisho, (Sipure Noraot,1885) |
|
En la persona del rey el konosio a akel merkader ke kon su moso pasaron una noche en la mandra (Sipure Sefarad) |
|
Se vistió komo un sempli merkader, tomu kon si un moso i salió al kamino. (Sipure Sefarad) |
|
Fue el moso i le merko djube i anteri. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5772 |
mostrar v. |
הראה, הורה, הצביע, הציג, גילה, הסביר, הדגים, הוכיח |
|
ala manyana se desperto el rav i tanto hue su alegria ke korto el taanit el i la djente de su kaza i izo a toda la sivdad ke koman i bevan a gusto i el Sh.Yit. el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5430 |
moto m. |
העויה, ''פרצוף'' |
|
el dia diado vino el arur al maamad komo le disho el rav i izo ayi mas de loke izo de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
622 |
mozos/mozas pr. pers. |
אנחנו |
|
'Mozos vamos azer tres barmiles siyados: (Djoha ke dize) |
|
Mozos los viejos, no aprestamos mas para nada! (Sipure Sefarad) |
|
kon las paras muestras los paylachos van a komer gaynas i a mozos mos van a amostrar las trazeras! (Sipure Sefarad) |
|
I en verdad, de esta famoza alguenga komieron la semana entera. La gostimos i mozos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
624 |
mozotros/mozotras pr. pers. |
אנחנו |
|
Le disheron los otros: ''Mozotros no mos kreyemos! (Djoha ke dize) |
|
Le respondió el haham: Sinyor rey, komo podemos mozotros djudiós konvertirmos al kristianizmo? (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
625 |
muchacha f. |
עלמה; משרתת |
|
Davi se espozo kon una muchacha de Filibe, de muy buena famiya, (Sipure Sefarad) |
|
Chika so, muchacha de linda fizion (Kalendario de kantigas) |
|
Hue el karnesero, vendió todo lo ke tinía en kaza, todas las djoyas de la mujer, i la merkó a la muchacha. (Kuentos, 1986) |
|
Un día pasó al lado de mi botika un arabo kon una muchacha djudía, ke tinía la kara tapada; disho ke la kere vender i la metió en vendida.... (Kuentos, 1986) |
|
Ma la psa Donu no keria ni sintir por este kazamiento, porke el ke tenia ke ser su novio, ainda era un ijiko kon la media kavesa a las olas de la tinya ke tenia pasado, mientres ke eya ya era una muchacha formoza i bien kumplida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1813 |
muchedumbre/muchidumbre f. |
ריבוי, כמות גדולה, שפע, מספר רב; המון, עם רב |
|
Tambien aun kon todo, yo envelunto en eya por tomarla, ke mi korason kovdisio en eya de muchedumbre de su hohma. (Sipure Noraot,1885) |
|
La munchedumbre se akayo. Todos asperavan kon ansia a ver ke fin va tomar este echo sin presedente. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1814 |
muchiguar v. |
הרבה, הגדיל, הגדיל את הכמות; נמצא בשפע |
|
Te rogamos a ke non muchigues mas por avlar kon mozotros sovre esta koza, (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
626 |
muerte f. |
מוות, מיתה, פטירה |
|
Para todo ay remedio i para la muerte non avia. (Blanka Flor) |
|
Kuriozos de ver si el kondanado va preferar la muerte or, arrepintiendose en el ultimo momento, se va deshar kortar la una oreja deklarando delantre de tres ishaetes su veluntad de adovarse definitivamente. (Sipure Sefarad) |
|
A la ora de su muerte, el mos desho de sava ke tengamos kudio de arrekavdar este emprestimo, (Sipure Sefarad) |
|
Otro [konto], ke un ombre se arrebivio kuarenta dias despues de la muerte; (Sipure Sefarad) |
|
siendo ke eyos metieron las firmas para kitarlo de la ley muestra i de la emuna del Yeshu, su din es de kitarlos a eyos del mundo kon esta |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
627 |
muerto m. & adj. |
מת, חלל, נפטר |
|
Akeyos se fuyeron. Stan muertos de la sehora. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
628 |
muestra f. |
דוגמה, דגם, דוגמית |
|
para ke lo tomes por muestra i ke le agas este modo de top de oro a tu mujer!'' (Djoha ke dize) |
|
kontente de estos buenos haberes, el rey izo mandar vente de sus pashas and'el mandradji para ke tomen muestra komo se governa, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
629 |
muevo adj. |
חדש, חדיש; מתחיל, ירוק, טירון |
|
Yevo almendrikas muevas para la rezin parida. (Blanka Flor) |
|
Ah! no t'alaves ke sos blanka, blanka komo el yasimin, (Kalendario de kantigas) |
|
lo muevo para esta kazika dezde trenta anyos para'ki, fue la agua ke su padre avia echo traer asta la kuzina (Sipure Sefarad) |
|
Después de media ora me meto a batir de nuevo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2093 |
muez f. |
אגוז |
|
I ke kere esta vieja? Ke me meta a partir un entero sako de muezes i despues ke ampese a mundarlas gajo por gajo?! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4545 |
muhar (ebr.) adj. |
מובחר |
|
Haim se amostro un buen balabay. El savia kitar el ojo de lo ke merkava, todo fresko i lo muhar del kunducho i la karne. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5094 |
mujder/mujdé (t.) m. |
בשורה; מתנת בשורה טובה |
|
Asegun entraron en la sivdad, este los beza, este los abrasa, este va a dar mushde al rav ke ya vino el ijo, porke ya avia kitado la esperansa achakes ke les konto el merkader ke se kedo en lugar de shedim. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
630 |
mujer f. |
אשה, בת זוג, בת לוויה, רעיה, חברה |
|
Berguela d'oro en su mano i mujeres ke la tanyian (Blanka Flor) |
|
para ke lo tomes por muestra i ke le agas este modo de top de oro a tu mujer!'' (Djoha ke dize) |
|
Les rogo a los talmidim a ke le avlaran a el haham a ke se la diera a el por mujer. (Sipure Noraot,1885) |
|
i era la mujer de este gizandon una mujer ermoza i onesta, (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Búrlate, búrlate! Te esta paresiendo marafet grande de maytaplanearte kon una mujer vieja. (Sipure Sefarad) |
|
De ariento mi mujer me demanda: Tu sos, Persiado? Yo repuesta. (Sipure Sefarad) |
|
A la demanyana me entri a kaza. La mujer estava trezojada i amariya sidra (Sipure Sefarad) |
|
i las |
|
un djidio troko su ley i se izo kristiano, el i su |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
632 |
mula f. |
פירדה; כינוי לטיפש |
|
L'echare sevada a la mula i karne kruda al gavilane. (Blanka Flor) |
|
i me mando el Sh.Yit. para darte a saver esta besora tova i este si[nyor] dicho, su morada esta en magruf en |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1816 |
muncho adj. |
מאוד, רב |
|
I el mansevo, en su oir, se alegro muy muncho. (Sipure Noraot,1885) |
|
El komiendo, i eya se reviendolo, i era ribi Meir ermozo de forma muncho, i se namoro eya de el; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Entendio ribi Meir ke izo lokura kon eya, i se atristo muy muncho (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
lo muncho ke te puedo dar es de 120 a 130 levos, le disho Danailov. Yako no acheto i Danailov se hué. (Sipure Sefarad) |
|
respondieron los galahim i disheron: senyor rey, no entres en sangre de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3233 |
muncho adv. |
הרבה, רב |
|
Vido esto el rey i se maraviyó muncho. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2094 |
mundar v. |
קלף, קילף; זמר, קיצץ, גזם; העליב, פגע ב- |
|
I ke kere esta vieja? Ke me meta a partir un entero sako de muezes i despues ke ampese a mundarlas gajo por gajo?! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1256 |
mundo m. |
עולם, תבל; כל הבריות |
|
Tu madre kuando te pario i te kito al mundo, (Kalendario de kantigas) |
|
Disho sovre su korason: ''Puede seer ke se tope mujer savia komo esta en el mundo?''. (Sipure Noraot,1885) |
|
Le disho el haham: Ke vinites? Respondio: Luz para el mundo, ansi i ansi me akontesio; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
le enborracho fin ke se depedrio de estos mundos. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
I dike no vos akeshas al rey? -Mi padre, buen mundo tenga, uzava dizir .. ke el peshkado se guele de la kavesa! (Sipure Sefarad) |
|
I de akel día en delantre los dos se metieron endjuntos i empesaron a djirar por el mundo, kontando konsejas. (Kuentos, 1986) |
|
Se determinaron por ijo kon diziendo ke loores al Dio ya le deshamos muncho bien, ama la ija es ni para este mundo ni para el otro. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
siendo ke eyos metieron las firmas para kitarlo de la ley muestra i de la emuna del Yeshu, su din es de kitarlos a eyos del |
|
i hue la sivdad rebuelta kon muncho yoro i taanit tsibur i tefila i tsedaka a los aniyim, tanto ombre i mujeres i famiya: komo se va a deperder una djoya del |
|
respondieron todos los de la yeshiva i disheron: Si[nyor] de el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
633 |
murir/murirse v./v.refl. |
מת, נפטר |
|
Ya me muero, la mi madre, ya me muero de este amor! (Blanka Flor) |
|
ke me muero kaje por el tu amor. (Kalendario de kantigas) |
|
Aman, aman, dime ke keres, yo no me vo kon ti ni si te mueres. (Kalendario de kantigas) |
|
Le konto ribi Yeuda: Mi mujer primera se murio, i esta, la akavidi por tu kavod mas de la primera. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
la bivda, i eya murió antes pokos mezes. (Sipure Sefarad) |
|
La psa Donu kontava ke nasio en Pazardjik i era ija del haham Yaakov ke a su vejez se fue a Yerushalayim i ayi murió. (Sipure Sefarad) |
|
'Ke sepas ke el rey ke metimos ya se murio. Ven i asenta en lugar (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
ke mi korason esta kunplido i apegado kon el Dio i verdadero i [kero] |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
634 |
murta f. |
הדס |
|
Metele murta i limon, ayi se ve si es varon. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3940 |
musafir (t.) m. |
אורח/ת |
|
El patrón le echo dos gritos i se fue a kalmarlo: ''Ke es esta ravia, al rey lo tienes enfrente eske? De, kálmate, ke ya los espantates a mis musafires!'' (Sipure Sefarad) |
|
Los musafires entraron. Apenas alkansaron a dar dos pasos ke el perro de la mandra se metió a ladrar dezesperadamente. (Sipure Sefarad) |
|
Le disho el mansevo: ''Yo vo estar aki musafir ande tu marido,'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Yihya enkargo el machon i se vino ande el musafir i le disho: ''Alvanta, kome antes ke te mato.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2529 |
musho m. |
שפה (שפתים); פנים; חרטום |
|
Al momento el chorbadji les izo de senyas a sus amigos, se metio el dedo entre los mushos komo por dizir ''kayadez, agora veresh!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2530 |
mushta (t.) f. |
דקר, מרצע, מכשיר לעיבוד עורות |
|
Komo tio amistozo ke era, le merkava dulsuras, lo ambezava a kortar tasmas, ke bata kon la mushta las kusturas de las charas, ke las kite del kalup, ke adjuste los pares, ke se ambeze tambien i a vender. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2531 |
mushterí/mushtirí (t.) m. |
לקוח, קונה |
|
El chorbadji le ambezava los nombres de los artikolos, los presios i fin kuanto ke abashe si el mushteri se ampesa a tratar. (Sipure Sefarad) |
|
El mushteri pago, tomo la makara i salio. (Sipure Sefarad) |
|
kuando avia munchos mushteris, estava kushkun alguno de eyos ke no se yeve alguna koza sin pagar. (Sipure Sefarad) |
|
savía mizmo topar mushteri para la mizma ropa entre los del ufisio en Sofia, or en los kazales serkanos. (Sipure Sefarad) |
|
Yako lo saludo komo amigo viejo, le batió la espalda i le disho ke un otro mushteri, ke la tenia visto la pinturia le propozó por la mizma 500 levos. (Sipure Sefarad) |
|
Bre negra mujer, no savesh dar kontentez, i ke keriash, ke los deshara ir a los mushteris ande los ijos de Yosefachi eske? i yo ke kedara a apanyar moshkas? El Dio es grande, ya me pagaran. (Sipure Sefarad) |
|
No demandes Rahelu, el echerio de oy. Me vinieron un bilyuk de mushteris, ke no me di a mano de vender. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3577 |
musyú (fr.) m. |
אדון, בעל הבית; מורה |
|
atirado de estas bozes, a la butika de Yako vino i musyu Danailov, patrón de la livreria en el bulevard Dondukov, a ver si toparía algo de interesante para su kaza. (Sipure Sefarad) |
|
mira musyu Abenshoan, ami no me plaze tratar, por esto te do 200 levos i ni un disinko mas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1818 |
muy adv. |
מאוד, ביותר |
|
I el mansevo, en su oir, se alegro muy muncho. (Sipure Noraot,1885) |
|
Entendio ribi Meir ke izo lokura kon eya, i se atristo muy muncho (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4232 |
múzika f. |
מוזיקה |
|
I avía múzika ... kantar, bailar ... i la kaza stava muy alegre. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2308 |
na prep. |
הנה, הרי, ובכן; קח! |
|
Entrimientes na ke su ermano ya arriva. (Sipure Sefarad) |
|
Este se fue i na ke sinyor Danailov torna por la pinturia. (Sipure Sefarad) |
|
no pasaron unos kuantos dias, na ke el mizmo mansevo se desha de pasar por enfrente de la butika. (Sipure Sefarad) |
|
Tomó la moneda, fue ande el padre de la ija i le disho: Na la moneda ke me demandates! (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2309 |
nada pron. |
מאומה, מאום, שום דבר, לא כלום |
|
No es ke el prove era bovo, o ke nada no le vinia de la mano, ma ansina kombinava, ke ''oro tokava, lodo se le azia'' persona sin kismet en la vida! El riko lo keria muncho i lo protejava. (Sipure Sefarad) |
|
nada de remarkavle en esta famiya i en esta kazika si no era la bendision de los sielos ke inchiva la kaza de Mordu kon otrun krio. (Sipure Sefarad) |
|
Ma el ombre tomó la moneda i la echó por la ventana. Le disho al mansevo: Esta moneda no vale nada, porké no la ganates tú! (Kuentos, 1986) |
|
i disho el rav al shamash: te so gozer ke me trayas en esta ora un kantaro de agua kantidad de siete okas, ni mas ni manko, i un pedaso de karvon, i no tengas miedo de |
|
agora el, si kere eskapar de aki, ke no goste |
|
una vez ke el Dio te kijo bien ke no gostates de mi kaza |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
635 |
nada f. |
אפס, אין, מאום, מאומה, לא כלום, שום דבר, דבר זניח; כינוי לאדם חסר ערך |
|
Mozos los viejos, no aprestamos mas para nada! (Sipure Sefarad) |
|
Komo puede ser, este ke no vale nada ke endivine todo esto? (Djoha ke dize) |
|
ke las de la novia son lo ke son, ke las del novio nada no son. (Kalendario de kantigas) |
|
kada nada se va a Bukuresht i a Viena ande tenia kantoras. (Sipure Sefarad) |
|
a mi pareser, este komporto del vali, era alguna flakeza suya, ke no tenia nada a ke ver kon su manera de governar''. (Sipure Sefarad) |
|
Esto es nada! Agora veras el fesat ke le ize yo a mi mujer, le disho Persiado (Sipure Sefarad) |
|
El no me disho nada, tomo el kerpeden i me kito un diente sano. Entonsez me demando: ''Era este el diente hazino?'' yo kon ravia le respondí ''No!'', (Sipure Sefarad) |
|
En manko de nada se toparon ande el rey. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Le disho el mansevo: ''Kuanto ganas kada dia?'' Disho Yihya: ''Un dia sesh duros, un dia nada.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
mira, no deskuvras |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5438 |
nagid (ebr.) m. (pl. negidim) |
נגיד, מנהיג, מושל |
|
ke ansi lo ke te digo es ke agora lunes ke viene vamos a azer maamad i adjunta por los echos de la sivdad en la kaza del |
|
i les amostro la plata i meldaron las kartas, estonses se ensanyo el rey i kon grande ravia mando a yamar los |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3582 |
naldo/nalo! prep. |
הנהו, הריהו!; קחו אותו! |
|
Mamo lo atino i echo un grito de sorpreza: Mira, mira Yako! Naldo el mansevo de la pinturia de Gogumagogu. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
637 |
namorado m. & adj. |
אוהב, מאוהב, מאהב, אהוב |
|
Por ayi paso Paridje i el su lindo namorado. (Blanka Flor) |
|
Estate, 'state Andarleto el mi primer namorado. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1260 |
namorar v. |
תינה אהבים |
|
Si me muero por tu sibep, te rogo i te namoro: (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1261 |
namorarse v. refl. |
התאהב |
|
Porke era mi primo ermano d’el me namori (Kalendario de kantigas) |
|
El komiendo, i eya se reviendolo, i era ribi Meir ermozo de forma muncho, i se namoro eya de el; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2095 |
nasensia f. |
לידה; ייחוס, מוצא |
|
Un mansevo koma este no puede ser haragan de nasensia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
639 |
naser/naserse v. |
נולד; בקע, בצבץ |
|
Salto la mas chikitika la ke en buen dia nasio: (Blanka Flor) |
|
pensa que agora nasites, aspera bien avenir. (Kalendario de kantigas) |
|
Ampesaron a naserles inyetos i inyetas i a vezes, se azia menester de dar saltikos oy ande una, amanyana ande otro, (Sipure Sefarad) |
|
un dia vino uno i le disho se sepa ke me |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1263 |
natura f. |
טבע; אופי, טבע, מהות |
|
Ni putra tengo ni kolor, esta es mi natura. (Kalendario de kantigas) |
|
Es ansi, ke munchas vezes se entretenia kon sus savios i les pozava kestiones sovre diferentes kestiones de la vida, de la nature i la sensia. (Sipure Sefarad) |
|
A la fin, dechizo de meterlo por vali, si no por otro, por ver si va trokar la situasion, siendo el mandradji se le vido persona buena i intelijente de natura. (Sipure Sefarad) |
|
avía de ser de un ombre ke no pudía tenerse de dizir mintiras, porké ésta es la natura del mintirozo (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
640 |
nave f. |
אניה, ספינה, כלי שיט |
|
Tres naves tengo en porto kargadas de oro i brokale. (Blanka Flor) |
|
despues tomo el karvon i izo en la pared komo una tsura de una |
|
vino el rav i les kito las kadenas de todos los hahamim i se entro el rav enprimero en la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4549 |
navegar v. |
שט, הפליג באניה; ניווט, הוביל, הדריך; עבר, סבל; גידל |
|
A los 70 anyos ainda estava kon sus dientes, arremendava sin entojos, lavava sus kozikas i navegava kon los krios. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
641 |
navío m. |
אוניה, ספינה |
|
de navios por la mar, de djente armada por la tierra. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3583 |
nedavá (ebr.) f. |
נדבה, צדקה |
|
el ke tiene menester de nedavá, ke vaya a Bikur holim! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5777 |
neemán (ebr.) adj. |
ישר, הגון |
|
dos mezes antes eskrives una karta para el kon shaliah |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1556 |
negro m. & adj. |
רשע; רע, גרוע, כעור, מכוער, מזיק; מלוכלך; שחור |
|
Salio esklamando i yorando ke kedo negro de aki i de aki. (Hidot de Izopeto) |
|
Mira a ver loke vas a azer, kon las buenas o kon las negras, shu ke no pize mas por el porto! (Sipure Sefarad) |
|
Visto ke el gio del governo iva de negro en peor, un dia, el rey dechizo de salir al kamino por ver loke impedia para ke tuviera el puevlo buena pasadía. (Sipure Sefarad) |
|
Bre negra mujer, no savesh dar kontentez, i ke keriash, ke los deshara ir a los mushteris ande los ijos de Yosefachi eske? i yo ke kedara a apanyar moshkas? El Dio es grande, ya me pagaran. (Sipure Sefarad) |
|
maase akontesio en Roma para dar a saver las maraviyas del Sh.Yit., onde es ke avia una uzansa |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5779 |
nekamá (ebr.) f. |
נקמה; עונש |
|
les disho el mansevo: le-maan a-shem estavos kayados porke no tengo lesensia de deskuvrir loke vidi asta ke se aga |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4550 |
nekochera cf. nikochera |
|
|
La psa Donu, kon todo ke ya avia pasado de los 85, komo buena nekochera ke era, les azia todos los apetites de los inyetos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
642 |
nekrolog m. |
הספד, נקרולוג |
|
Antes tiempo meldi, no se si era en ''Ashofar'' o en otro lugar, un nekrolog. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4236 |
nesesario adj. |
נחוץ, דרוש, הכרחי |
|
Todo lo ke puedo azer yo es de arrekojervos la suma nesesaria para pagarvos el viaje i la estada de algunos días en Londra (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1495 |
nieve f. |
שלג |
|
Topamos maase en un dia de invierno muy huerte ke kovijo la inieve la tierra i todos los kaminos de la agua se yelaron. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
643 |
niftar (ebr.) m. & adj. |
המנוח, נפטר |
|
Me parese ke alguno de la famiya vuestra fue niftar. (Sipure Sefarad) |
|
Estuvo esta mujer kon su ija fin ke vino el tiempo de esta mujer nifteret le-vet olama. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4551 |
nikochera/nikocherá (gr.) f. |
אשה מבוגרת, עקרת בית לתפארת, בעלת בית |
|
Todos los de kaza i del vizindado la kerian bien i mizmo su elmuera, ke la yamava ''mana'' de boka yena porke era buena de korason, alegre i grande nekochera. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4552 |
nikocherio/nikocherisio (gr.) m. |
משק בית, עקרוּת בית |
|
No. Esto es lashon akodesh, vava! La merki para ke kede membrasion de mi nekocherisio! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4553 |
nikochiri (gr.) |
זקן, ישיש, קשיש, איש שיבה |
|
Ermozo nekuchiri I ande ke lo buya este lashon akodesh. No se va ablandar ni fin amanyana i no se si va kaver en la kaldera de lavar! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
644 |
ningún/a adj. |
אף (אחד) |
|
Siete ijas tiene bellas i ningun ijo varon. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5442 |
ninguno pr. indef. |
אף אחד; אדם חסר ערך |
|
i le disho al shamash: vate en la buena ora i bekleate, mira ke no lo kontes a |
|
le disho al rey: senyor, mira a ver tu siyo ke metites en el kadenado si esta firmo, porke a mi pareser veo ke no ay |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
645 |
ninyo m. |
ילד, ילדון |
|
A la 'ntrada de la puerta Mira-i-beya pario un ninyo. (Blanka Flor) |
|
De akeya bivio la infalta kedo prenyada de una ninya. (Blanka Flor) |
|
'K'en buen siman ke le sea para la parida i el ninyo!'' (Blanka Flor) |
|
Por una ninya muy ermoza la supe amarla, (Kalendario de kantigas) |
|
I komo oyeron boz de el ninyo i sus djemidos, salieron a su enkontro i tomaron a el ninyo, (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5780 |
nishkahá (ebr.) f. |
אשה מופקרת, נואפת |
|
se alevanto ... i enpeso kon boz gritando i la yamo kon este lashon de bizayon: arura, temea, retsutsa , zona |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
648 |
nochada f. |
ליל, נשף, מסיבת לילה, ערב תרבות/שירה וכו' |
|
Al kaer de la nochada, kansos del trato de entre el dia, (Sipure Sefarad) |
|
Yomtov djemia i se retorsia komo un kulevro. No kere dicho la nochada ke la tuvieron. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
649 |
noche f. |
לילה, ליל |
|
Sesh noches durmio kon eya le parisio sesh semanas. (Blanka Flor) |
|
Tres de la noche yo pasi kon todos mis amigos, (Kalendario de kantigas) |
|
Al kayer de la noche de enfrente vieron briyar una luzezika enmedio'el kampo. (Sipure Sefarad) |
|
La noche se dava karar de lo ke se tenia ke gizar para el otro dia. I loke no les gizava la vava! (Sipure Sefarad) |
|
I ansina la noche entera, yo batiendo i eya temblando de sar, (Sipure Sefarad) |
|
el si[nyor] Ben Ezra z''l se invistio en demut del mansevo i kon su vestido i se entro en la prizion kon las kadenas, la |
|
i su padre i su madre yorando |
|
una |
|
disho el baal a-bayit: por hatir del moel, desharemos la seuda para la |
|
se izo de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
650 |
nombrado adj. |
מכונה, נקרא, קרוי; נודע, ידוע, מפורסם |
|
Sikomo era nombrado por su buen trato, aparte de los yerlis, (Sipure Sefarad) |
|
Ay de notar, ke entre el kolel de akeya sivdad i los dos ya eran nombrados komo ombres kaprichozos i todos dos kon ''inat de gurdjis''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
651 |
nombre m. |
שם, שם פרטי |
|
Israel es nombre santo i bindicho, nombre de ley! (Sipure Sefarad) |
|
Tomi otro haver, un riko ombre, no kero mas saver ni de tu nombre. (Kalendario de kantigas) |
|
El chorbadji le ambezava los nombres de los artikolos, los presios i fin kuanto ke abashe si el mushteri se ampesa a tratar. (Sipure Sefarad) |
|
La inyeta grande ke yevava el nombre de su vava, Dona, se kazo en Samakov kon un galanteristo de buena pozision. (Sipure Sefarad) |
|
Yimah shemo ve-zihro, este es rasha gamur. Solo nombre de djidio ke tiene! (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3946 |
nominar v. |
מינה; הציע כמועמד |
|
Los rezultados no tadraron i esta fue la razón ke izo mandar vente pashas por ke tomen muestra komo deven de governar kuando serán nominados por valis. (Sipure Sefarad) |
|
siendo le plazio de ver un ombre derechero, onesto i intelijente, dechizo de nominarlo por vali para ver si sus echas van a responder a sus palavras, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4862 |
notar v. |
רשם, העיר, באר, ציין; נתן ציון; הבחין ב- |
|
Ay de notar, ke entre el kolel de akeya sivdad i los dos ya eran nombrados komo ombres kaprichozos i todos dos kon ''inat de gurdjis''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1268 |
novio/via n. |
חתן/כלה; ארוס/ארוסה |
|
Ya abasha la novia para el varandado. (Kalendario de kantigas) |
|
Siete novias vo kitar. Ah! Yo a ti, yo a ti me vo tomar (Kalendario de kantigas) |
|
En akea ora trusheron a la novia en kaza ke aparejo el novio; (Sipure Noraot,1885) |
|
I fue en la noche mizma, en entrando el novio en kamara de la novia, (Sipure Noraot,1885) |
|
Disho el manseviko ke stava despozado kon esta ija, i se la rovaron d'el, i agora la vido vistida de novia. (Kuentos, 1986) |
|
Un dia, la madre le dize ke ya vino la ora de verla novia de Mair. Eya le respondió ke turka se aze i a este mokozo no lo toma! (Sipure Sefarad) |
|
Ma la psa Donu no keria ni sintir por este kazamiento, porke el ke tenia ke ser su novio, ainda era un ijiko kon la media kavesa a las olas de la tinya ke tenia pasado, mientres ke eya ya era una muchacha formoza i bien kumplida. (Sipure Sefarad) |
|
'Este mansevo te kere por novia, ke dizes?'' Le disho la novia: Si su mersed tiene gusto yo esto poronta por azer su palavra.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3584 |
novle n. & adj. |
אציל, אריסטוקרט; אצילי |
|
mirando lo ke avia kedado, el ojo se le fue a la pinturia - un kadro ke prezentava la figura de una noble dama (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
652 |
nuera f. |
כלה (אשת הבן) |
|
La 'sfuegra kon la nuera i siempre se kijeron male, (Blanka Flor) |
|
Andavos la mi nuera a parir ande vuestra madre. (Blanka Flor) |
|
lo bueno era, ke la famiya bivia en union kompleta - los viejos eran estimados, eran deskonosidas las litigas entre esfuegra i nuera (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3032 |
número m. |
מספר, ספרה; גליון (של כתב עת); "מספר" – קטע בהופעה |
|
kon una palavra, los números del tsirk eran imitados en los djugos i en las avlas en la male (Sipure Sefarad) |
|
a la fin del torno se topó a aver merkado un buen numero de aksiones. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3033 |
numerozo adj. |
רב, מרובה |
|
siendo todo lo ganado se iva para el garón, porke benporad yosef, la famiya fue siempre una de las numerozas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2755 |
nunka adv. |
אף פעם, בשום אופן, לעולם לא |
|
Disho: Si vos eskucho, el Dio no me enprezenta mis pekados nunka, segun esta dicho: ''Enkuvrien su pekado, no prosperara''. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Disho el Rav: No te vas a minhá ... a arvit?... Le respondió el karnesero: Mi padre no me ambezó nada! No me vo nunka al kal! (Kuentos, 1986) |
|
Sinyor rey, no te tiene akontesido nunka de ver un gameo korrer tan presto, ke te paresió ke estava bolando? (Kuentos, 1986) |
|
en la Espanya akontesio un milagro grande por dar a saver la grandeza del Sh.Yit. i los milagros ke aze kon Israel ke |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
654 |
nyudo m. |
קשר |
|
Kon su tokadiko puesto i su nyudiko a la sie[n] (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3585 |
observar v. |
השקיף, צפה, הסתכל, התבונן; בחן, בדק; הבחין; שמר, מילא; העיר |
|
Mamo, ke todo el tiempo lo estava observando, le dize a Yako en djudezmo: si te demanda por el presio, arepélale almenos 300 blankos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4558 |
ofensado adj. |
פגוע, נעלב |
|
Me dizia también ke kuanto ke penara por ambezarsela la orasion entera, la vieja refuzava i mizmo kedava un poko ofensada, diziendole: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2536 |
ofensarse v. refl. |
נעלב, נפגע |
|
Esta vez Haskito no se ofenso porke del djugo de su tiyo se ambezo dos kozas: la primera de ser siempre piadozo i ayudar al de enfrente, i sigundo komo kon palavra dulse la persona alkansa a reinchir su dezeo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
655 |
ofisio m. |
מקצוע, עיסוק, מלאכה; משרד |
|
Para este puerpo Parize ke ofisio ash tomado? (Blanka Flor) |
|
Veni aki el mi marido vos vo ambezar un ofisio yo, (Blanka Flor) |
|
El ofisio de mi kerido es ladron i kumardji, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
657 |
oído m. |
אוזן; חוש שמיעה, אבר שמיעה |
|
Solo kon tres palavrikas ke eya al uido le avlo. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
658 |
oír v. |
שמע, הקשיב, האזין; ציית |
|
Oyidme vos la mi madre i ya tambien la madre mia! (Blanka Flor) |
|
De ayi la oyo la 'sfuegra de altas torres d'ande 'stare. (Blanka Flor) |
|
Oyo la shemata del kantar, demando ke es esta shemata. (Hidot de Izopeto) |
|
A ke oiga a eya i non se aleshe de eya en veer sus karas, a ke non la deshe de todo asolada. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1823 |
oja f. |
עלה, טרף; דף |
|
El Sh. Yit. me fue zohe ke me echaran de arriva una oja i me izo saver la 'havana. (Sipure Noraot,1885) |
|
En lo ke estava meldando, vido kayer de arriva una oja de papel ke eskrivia sovre eya la 'havana de la alaha; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
660 |
ojiko m. |
עין קטנה; כביסה מהירה ושטחית |
|
El ojiko preto tiene la seja mal entenyida. (Blanka Flor) |
|
Serra tus lindos ojikos, durme, durme kon savor. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
661 |
ojo m. |
עין |
|
Kon lagrimas de sus ojos lavava la su kamiza, (Blanka Flor) |
|
De una parte las estreyas i de la otra el ojo del sol, (Blanka Flor) |
|
i eyos kerian ver kon sus propios ojos las maraviyas del tsirk. (Sipure Sefarad) |
|
mirando lo ke avia kedado, el ojo se le fue a la pinturia - un kadro ke prezentava la figura de una noble dama (Sipure Sefarad) |
|
El rey ke tiene ojos i orejas en kada lugar, puede ser ke no sepa el hal del puevlo? Sino, ke todos son una kolor, ampesando del rey asta el bekchi del kampo! (Sipure Sefarad) |
|
Haim se amostro un buen balabay. El savia kitar el ojo de lo ke merkava, todo fresko i lo muhar del kunducho i la karne. (Sipure Sefarad) |
|
Ya lo izieron berit mila, ya se le tomo keriadera i estan un ojo en el sielo i un ojo en el ijo. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
bene uvene, alevanto los |
|
hue el si[nyor] ala karsel i lo vido al mansevo mal aprezado, yorando sus |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5445 |
oka/oká f. |
אוקיה (מידת משקל - 400 דראמה) |
|
i disho el rav al shamash: te so gozer ke me trayas en esta ora un kantaro de agua kantidad de siete |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3587 |
okazión f. |
הזדמנות; ארוע מיוחד (נשף, מסיבה) שיש להתהדר לקראתו; ''מציאה'' מיד שניה |
|
los haveres lo kedaron mirando komo se iva aleshando i endjuntos kon el, la ermoza okazion de kitar el pie del lodo i sovre todo Mamo el shashuto... (Sipure Sefarad) |
|
se entiende ke okaziones komo estas no afitavan en kada día (Sipure Sefarad) |
|
Avia okaziones kuando era inkomod de avrir la kashika. Estonses me abokava para sentir el guezmo de las charas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2096 |
okupar v. |
כבש, תפס; מילא (תפקיד); העסיק |
|
Ansi se aklaro, ke el vezir i algunos pashas deskontentes de los postos ke okupavan, le aprometieron una grande suma de paras i el titolo de bey por ke lo degoye mientres ke lo estaria arrapando. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3035 |
okuparse v. refl. |
התעסק |
|
la vieja i Perla se okupavan de la kaza, aprontavan el chay para el dezayuno de la famiya i gizavan lo ke el Dio emprezento. (Sipure Sefarad) |
|
De los otros echos de kaza se okupavan Liza i su ermana mas chika Djoya. Haim yevava el gaste. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3589 |
okupasión f. |
כיבוש; עיסוק, תעסוקה, מקצוע |
|
un tiempo el eskidjilik era una de las okupasiones de munchos provatos entre la djuderia de Sofía (Sipure Sefarad) |
|
demando lisensia i torno a su okupasion de antes, ke era el mandradjilik. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4561 |
ola f. |
גל |
|
I en verdad, kuando lo vido entrar kon akel paketo grande i pezgado, sareado en papel kaba, kon una ola de sangre, la vieja entendió ke el paketo es de karne Para ke se kijo esto todo de karne en una vez? (Sipure Sefarad) |
|
Ma la psa Donu no keria ni sintir por este kazamiento, porke el ke tenia ke ser su novio, ainda era un ijiko kon la media kavesa a las olas de la tinya ke tenia pasado, mientres ke eya ya era una muchacha formoza i bien kumplida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2756 |
olam (ebr.) m. |
עולם |
|
Kuando torno ribi Meir en kaza, salio un bat kol i disho: ribi Meir deve de estar pronto a vidas de 'olam aba. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
663 |
olanda f. |
בד הולנדי (אריג דק) |
|
Kamiza d'Olanda yeva sirma i perla al kaveson, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
664 |
olvidar/olvidarse v./v. refl. |
שכח, נשה |
|
ke este se olvido del bichki de tripa (Sipure Sefarad) |
|
Si mi sinyor m'olvido yo nunka la olvidare (Kalendario de kantigas) |
|
Porké no eskuchásh al ke aze la orasión?'', ulvidándose de la razón por la kuala se avía ido al kal. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
665 |
ombre m. |
בן אדם, אדם, אנוש, איש, גבר |
|
Dizen de unos a los otros mujer es ke ombre no. (Blanka Flor) |
|
Por esto, ke se akavide el benadam de no tokar mujer de otro ombre. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
siendo le plazio de ver un ombre derechero, onesto i intelijente, dechizo de nominarlo por vali para ver si sus echas van a responder a sus palavras, (Sipure Sefarad) |
|
ma ke se aze? esta es la suerte de todo ombre ke no supo asigurarse para la vejez. (Sipure Sefarad) |
|
demando los sinyores: ken es esta mujer ke veo yo en la pared? disheron: esta es la chanta Maria, la madre de Yeshu; i esta tsura de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
666 |
ombro m. |
כתף |
|
Nisimachi alevanto los ombros i izo un djesto komo por akodrarse i disho: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1272 |
ondo adj. |
עמוק |
|
Muntanyas altas i mares ondas, yevame onde el mi kerido, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1273 |
onestedad/onestidad f. |
יושר, הגינות |
|
Ermoza sos en kuantida, onesteda no tienes. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2758 |
onesto adj. |
ישר, הגון |
|
i era la mujer de este gizandon una mujer ermoza i onesta, (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
siendo le plazio de ver un ombre derechero, onesto i intelijente, dechizo de nominarlo por vali para ver si sus echas van a responder a sus palavras, (Sipure Sefarad) |
|
El Sinyor de Rotschild, viendo ke el ombre era seriozo, dinyitozo i de sintimientos onestos, achetó de ayudarlo. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5105 |
onor f. |
כבוד |
|
Ande kayo alerumro, ken a ken korrera azerle onor al rav? (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
667 |
onorado adj. |
מכובד |
|
Yo fue kriada en Seviya i entre una buena djente onrada, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
668 |
onra f. |
כבוד, הוקרה; יוקרה |
|
Madre ke pario a Silvana ke onra le kedaria? (Blanka Flor) |
|
A la fin de media noche la onra le demandar ia. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2097 |
or (it.) conj. |
או |
|
Kuriozos de ver si el kondanado va preferar la muerte or, arrepintiendose en el ultimo momento, se va deshar kortar la una oreja deklarando delantre de tres ishaetes su veluntad de adovarse definitivamente. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3592 |
ora (1) f. |
שעון |
|
perdes de dantela, kamina, espejos de kristal, byufet kon ariento servizes de portselán, meza en djeviz, pianola, ora monumental, ets. las kamas también en djeviz. (Sipure Sefarad) |
|
El ijo del rav avrio la ora i vido ke ya es ora de kabalat shabat. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1274 |
ora (2) f. |
שעה |
|
Yo pasi la vuestra puerta oras de Arvit (Kalendario de kantigas) |
|
i de su grande borraches no supo ni kuando se echo ni kuando se alevanto, i paso la ora kon eya noche entera. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
le está arrogando ke ya es ora ke la mande a yamar. (Kuentos, 1986) |
|
agora, kedavos en las buenas oras i shalom! (Sipure Sefarad) |
|
entre el dia asta oras de tadre, kada uno se akitava o kon ropa, o en tornando las paras atrás. (Sipure Sefarad) |
|
Después de komer se metieron a pasar la ora. (Sipure Sefarad) |
|
Eya me se anojo! i no solo esto: Si otra vez me vienes a estas oras - dize - te vo deshar afuera en la kaye! (Sipure Sefarad) |
|
El ijo del rav avrio la ora i vido ke ya es ora de kabalat shabat. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i disho el rav al shamash: te so gozer ke me trayas en esta |
|
i le disho al shamash: vate en la buena |
|
le dieron una karta bien ordenada kon sus firmas kon buen korason i los 500 gro' en la mano i le disheron: vate en la buena |
|
el shaliah ke hue por el mandado le disho a el rav: a mi si[nyor] haham ya se aserko el mal i no kedo |
|
le dio la mano i lo asento alado; en un kuarto de |
|
le disho el rav al mansevo: dame la mano, i lo kito ahuera, i le kito el vestido bueno ke tenia i le metio al suyo roto i le troko su asemejansa i le disho: vate a kaza en buena |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3036 |
orador m. |
נואם |
|
ombres i mujeres pasavan la ora, kantavan, djugavan a los fildjanes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
670 |
orasión f. |
תפילה |
|
Sta aziendo orasion: ''En ke bela me vini yo!'' (Djoha ke dize) |
|
Tres damas van a la mesa a azer la orasio(n), (Blanka Flor) |
|
Lo enserraron a Djoha en la kamareta i el sta aziendo orasion: (Djoha ke dize) |
|
Al kal no va, la orasion le kedo por kusur! (Sipure Sefarad) |
|
después, echándose, dizia le Shema i una orasion en djudezmo de la kuala Haim se akodrava solo algunos biervos (Sipure Sefarad) |
|
Me dizia también ke kuanto ke penara por ambezarsela la orasion entera, la vieja refuzava i mizmo kedava un poko ofensada, diziendole: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2098 |
orden f. |
צו, פקודה, הוראה |
|
Uno de los djellates se konsintio i disho, ke eyos no tienen dirito de delivrar al kondanado sin orden de las autoridades. (Sipure Sefarad) |
|
A la mizma demanda el treser se akodro ke kuando dava sus ordenes el viejo vali siempre tenia delantre de si una kashika (Sipure Sefarad) |
|
si tienen remarkado en el komporto del vali algo de spesial kuando governava i dava sus ordenes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5449 |
ordenado adj. |
מסודר; מצווה; מוזמן |
|
le dieron una karta bien |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3956 |
ordenar v. |
ציווה, הורה, פקד, גזר על; סידר; הזמין (סחורה); חיבר (שיר) |
|
De vista izo vinir al vezir i le ordeno ke lo topen al mandradji i ke lo metan por vali en uno de los vilaetes leshanos, famozo por la mizeria ke reinava en esta rejion. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4242 |
ordinario adj. |
רגיל, מצוי, שכיח; המוני, פשוט הליכות, פשוט, ממוצע, זול, קל ערך |
|
Un Rav vido entre s.huenyos ke al otro mundo va star vizino kon un karnesero, i no stava kontente, porké ya savia ke este karnesero era una persona muy ordinaria. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2099 |
oreja f. |
אוזן |
|
Kuriozos de ver si el kondanado va preferar la muerte or, arrepintiendose en el ultimo momento, se va deshar kortar la una oreja deklarando delantre de tres ishaetes su veluntad de adovarse definitivamente. (Sipure Sefarad) |
|
El rey ke tiene ojos i orejas en kada lugar, puede ser ke no sepa el hal del puevlo? Sino, ke todos son una kolor, ampesando del rey asta el bekchi del kampo! (Sipure Sefarad) |
|
Ma sikomo el insistió, de uno al otro la koza ayegó asta la oreja del rey, ke lo mandó a yamar (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2100 |
oriental adj. |
מזרחי, אוריינטלי |
|
El se kedava a mirar de sergi en sergi, de vendedor en vendedor komo iva el trato - el famozo ''pazarlik'' oriental. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5790 |
oriya f. |
חוף, גדה; שפה, קצה, שוליים |
|
al segundo dia le disho el rav: vamos aki ala |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2101 |
ormigero/ormigeo m. |
תל נמלים, קן נמלים; רחישה (חרקים), שריצה, התרוצצות |
|
Lo ke no avia en este pazar! Un urmigero de djente iva atras i adelantre entre sergis i butikas onde se podia ver todo lo bueno ke nasia en esta tierra bindicha, o ke salia de las manos maestras de sus artezanos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
673 |
oro m. |
זהב, פז |
|
Andavos la mi nuera a parir ande vuestra madre. (Blanka Flor) |
|
'A!'' le disho Djoha, ''Ande mozotros ay un top de oro en kaza. (Djoha ke dize) |
|
Berguela d'oro en su mano i mujeres ke la tanyian (Blanka Flor) |
|
Estonses, enkomendo ke eskrivan la maksima kon letras de oro i ke la metan en la djami alado del pazar, para ke kada uno, en meldandola, se sepa giar en los rodeos de la vida. (Sipure Sefarad) |
|
musyu Danailov se fue kon grande regreto i Yako i Mamo kedaron komo entezados pensando ke tenían oro en la mano i lo trokaron por lodo; ande toparlo a este mamzer?!... (Sipure Sefarad) |
|
a la fin de la semana riushó a meter endjuntos una lira de oro! (Kuentos, 1986) |
|
bene uvene, alevanto los ojos ... vido en la pared una tsura de mujer muy endjoyada kon vestido de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
676 |
otro adj. |
אחר, שונה, נבדל |
|
Dizen de unos a los otros mujer es ke ombre no. (Blanka Flor) |
|
Paso tienpos, se murio dita mujer de ribi Yeuda i se kazo kon otra, (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
677 |
otrun/o adj. |
נוסף, עוד אחד |
|
otr'un poko ya va amaneser. (Djoha ke dize) |
|
nada de remarkavle en esta famiya i en esta kazika si no era la bendision de los sielos ke inchiva la kaza de Mordu kon otrun krio. (Sipure Sefarad) |
|
de nuevo se aserko, otruna vez se alesho i se kedo pensando. (Sipure Sefarad) |
|
i komo la prova, tomo de muevo el kerpeden i me travo otrun diente i este sano. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4567 |
ovedeser v. |
ציית, נשמע |
|
Kijo, no kijo, eya aboko la kavesa, ke ansina era la regla en akel zeman de ovedeser a sus parientes i para Laglaomer azieron boda. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3595 |
ovligado adj. |
אנוס, מאולץ, כפוי, חייב, מחוייב, מוכרח; אסיר תודה |
|
lo ke ganava Mamo presto lo dava enbasho para tapar los gastes de su famiya kon sesh krios i kere no kere, era ovligado de abokar kavesa i darle a Yako su parte. (Sipure Sefarad) |
|
No puedes dar ni un paso sin untar en la mano de estos ladrones. Lo ke parese ke te son haveres i ke sos ovligado de inchirles las aldikeras, del chiko asta el grande, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2761 |
ovligar v. |
הכריח, אילץ, חייב; עשה טובה |
|
Disho: Me yire ande el grande de la yeshiva, i le aklarare mis pekados; i lo ke me ovliga, resevire sovre mi. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4713 |
oy adv. |
היום |
|
E komo? - le dize Rahelu -ande kedo el echerio de oy, ande kedaron las ganansias de Kamondo? (Sipure Sefarad) |
|
El dia de oy me lo tengo ke akodrar! Gani, komo gana un Kamondo! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2103 |
oya f. |
סיר, קערה, קדרה; כור היתוך |
|
Zanaachis de toda bransha propozavan sapatos i galechas; yulares i kaishes, kuedras; oyas i tinajas; artikolos de teneke asta kapandjas para ratones, mashas i strevdis. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
678 |
padre m. |
אב, אבא |
|
Kien estuviera pariendo en el palasio del rey mi padre, (Blanka Flor) |
|
De ayi la oyo '1 su padre de altas torres de ayi arriva (Blanka Flor) |
|
Akel era'l rey mi padre i akel era'l mi sinyor. (Blanka Flor) |
|
Porke los ijos i las ijas asemejan a los padres. (Hidot de Izopeto) |
|
el mansevo se hue a kaza, asegun lo vieron el |
|
i su |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
681 |
paga f. |
שכר, תשלום, משכורת, תגמול, גמול, תמורה, פרעון |
|
El vizir le dio buena paga i Djoha se fue en kaza. (Djoha ke dize) |
|
Despues demando la haya su paga. (Hidot de Izopeto) |
|
No konviene ke le agan bien al rasha aun ke apromete paga muncha. (Hidot de Izopeto) |
|
El te kere bien, esta kontente de ti i mizmo me disho ke te va pujar la paga! (Sipure Sefarad) |
|
i le dio la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
682 |
pagar v. |
שילם, פרע, פרע את החשבון, שילם שכר ל- |
|
Si no la filash delgada non vos paga el patron. (Blanka Flor) |
|
Guerfana era yo, m'abandonates, el Dio ya te pago porke pekates. (Kalendario de kantigas) |
|
Ke ansi es la uzansa del rasha de pagar mal por bien. (Hidot de Izopeto) |
|
Ya tienes razon. Mis konsejos valen sigun lo ke me ago pagar por eyos. (Sipure Sefarad) |
|
El mushteri pago, tomo la makara i salio. (Sipure Sefarad) |
|
Haskito se ampeso a dulyar, ke la semanada se la esta pagango su padre i no el chorbadji... (Sipure Sefarad) |
|
si kere el Dio, el no faltara de azerlo devista ke avra eskapado de pagar por Djapon, el kavayo muevo, ke vino al lugar de Arap, el karo i inolvidavle Arap, ke mantuvo la famiya por mas de 20 anyos... (Sipure Sefarad) |
|
Ayde, ya se vido ke la pinturia es tu kismet, págame 250 levos i hayirli ke sea. (Sipure Sefarad) |
|
El rey le rogo ke les de abrigo i algo de komer porke estavan kansos i ambiertos, adjuntando ke por el plazer está pronto de pagar lo ke les demandaría. (Sipure Sefarad) |
|
Bre negra mujer, no savesh dar kontentez, i ke keriash, ke los deshara ir a los mushteris ande los ijos de Yosefachi eske? i yo ke kedara a apanyar moshkas? El Dio es grande, ya me pagaran. (Sipure Sefarad) |
|
Yamela aki i demandale si se kere venir kon mi le azere lo bueno ke ay en el mundo i si no kere yo esto aki por pagarle su ketuba i darle el get.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
el resto ke |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2540 |
pago m. |
שכר, גמול, תשלום |
|
I el padre lo empiego ande Haim el galanteristo tomando sovre si el pago de la semanada. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3960 |
país/paiz cf. payís/payiz |
|
|
En un paiz leshano reinava un sultán mansevo, bueno de korason i piadozo, ke todo su dezeo era de ver al puevlo kontente i feliz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3039 |
paja f. |
חציר, שחת, קש, תבן; קשית; כינוי לאוכל תפל וחסר טעם |
|
de la otra parte, la yasla para el kavayo kon un samanlik enriva, onde mientres el enverano se akavidava de echar la paja. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4568 |
paketo (it.) m. |
חבילה, חפיסה, צרור |
|
I en verdad, kuando lo vido entrar kon akel paketo grande i pezgado, sareado en papel kaba, kon una ola de sangre, la vieja entendió ke el paketo es de karne Para ke se kijo esto todo de karne en una vez? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
683 |
palasio m. |
ארמון, טירה, פלטין; היכל, דביר |
|
Kien estuviera pariendo en el palasio del rey mi padre, (Blanka Flor) |
|
Ya la tomo por el braso al palasio se la yevo. (Blanka Flor) |
|
El rey lo saludo kon respekto i se torno al palasio. (Sipure Sefarad) |
|
Un dia, delantre del palasio se apara un djidio endjuntos kon un hamal ke stava enkargado kon dos tinajas. (Sipure Sefarad) |
|
su kaza, kontan, ke es un verdadero palasio arresentado kon todo lo mijor en la moda de Viena (Sipure Sefarad) |
|
A la demanyana, espartiendose del mandradji, le dio las grasias i torno al palasio. (Sipure Sefarad) |
|
El rey entendió el sekreto del buen gio del mandradji mientres ke era vali, i lo tomo en el palasio por konsejero. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
685 |
palavra f. |
מילה, דיבור, כשרון הדיבור; שפה; מונח |
|
Estas palavras diziendo i el buen rey ke ay venido. (Blanka Flor) |
|
En akea ora se surejaron sus piadades de el muchacho sovre eya i afirmo a su palavra (Sipure Noraot,1885) |
|
I dio palavra por darsela a el; (Sipure Noraot,1885) |
|
A estas palavras unos kuantos ombres kaje ke ya se avian echado a korrer, kuando el mansevo les izo sinyal ke se keden. (Sipure Sefarad) |
|
kon una palavra, los números del tsirk eran imitados en los djugos i en las avlas en la male (Sipure Sefarad) |
|
Estas parashiyot son muy komplikadas i difisiles a meldar, porké son yenas de palavras ke tienen munchas u, ke se meldan i, i munchas i, ke se meldan u. (Kuentos, 1986) |
|
sintitesh buena djente, las paras le primieron! i a ken no le primen paras? aki, entre merkaderes, estas palavras no pasan! (Sipure Sefarad) |
|
El rey no disho nada, ma de las palavras del mandradji entendió asta ke mizura iva la aborresion del puevlo por el rey, (Sipure Sefarad) |
|
Kon una palavra, era djusto de akeyas viejas por las kualas el refrán dize: Vieja en kaza - alegría de la kaza. (Sipure Sefarad) |
|
ke komo ay una palavra, le vaziaron los raftes de la butika! (Sipure Sefarad) |
|
En lo ke estava el mansevo kon la muchacha en la kaza del rav ataron amor los dos fin ke dieronse palavra |
|
no kero largar |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4865 |
palma f. |
כף יד; דקל, תומר, תמר |
|
Era viernes después de mediodía. Komo de uzo, Yomtov se fue al banyo. Se lavo bueno, bueno, batió palmas para ke le traygan el havli, salió i se echo en la kama para repozar. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
686 |
palmo m. |
טפח |
|
Kiero kortar mis trensados de un palmo fina tres, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2108 |
palo m. |
מקל, אלה, מטה, מוט, כלונס; עץ (החומר) |
|
Delantre de si tenia un bu'ho atado a un palo. (Sipure Sefarad) |
|
Ansina es, me dishe entre mi, agora veras de ke palo se aze la kuchara! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
687 |
palomba/paloma f. |
יונה |
|
Tres palombas van bolando i por las almenas del rey, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
688 |
pan m. |
לחם, פת |
|
asta el kavo del panair se kontentava de komer solo pan i kezo. (Sipure Sefarad) |
|
En entrando por la meza, el pan lo arevano. (Blanka Flor) |
|
Hue i trusho a sus haverim los falsos dieron edut delantre el lovo i lo hue mehayev el lovo a el karnero ke page el pan. (Hidot de Izopeto) |
|
El mandradji ke era buen moabetchi, le kontó ke a poder de muncho penar ya se va kitando el pan, (Sipure Sefarad) |
|
guay de el i guay de su alma ke ansi le rogo a su mersed ke me mire algun remedio para fuirme de esta tierra i irme a Yerushalayim i komer |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
690 |
panayer/panaír (t./gr.) m. |
יריד |
|
El panair de Carnabat se azia salida de Pesah i turava 7 dias. (Sipure Sefarad) |
|
Si keres estar sano ke estas arastando por los panaires leshos de tu kaza (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
693 |
panayerdjí/panairdjí (t.) m. |
סוחר ביריד |
|
kada uno de los panairdjis sentia el dover de no tornar a kaza sin el tolum de sizdirma (Sipure Sefarad) |
|
el plazer entero de los panairdjis era de ir ande Ismail el ahchi (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1827 |
panyo m. |
בד, ארג, אריג; לבוש |
|
I lo kuvrio kon panyos i de vista salio eya a la puerta de la kamara i se lo disho a su madre. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5794 |
papa m. |
אפיפיור |
|
a la manyana vinieron el rey i los galahim i el |
|
i darsava el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
695 |
papás (gr.) m. [pl.: papazim] |
כומר (יווני אורתודוכסי) |
|
El papas k'iva darsando i de darsar ya se kedo. (Blanka Flor) |
|
And'avía de ser de un rey, ke tinía tres konsejeros: un haham, un hodja i un papas (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2312 |
papasiega f. |
עטלף |
|
Ansi diziendo se serro los ojos i por su grande satisfaksion paso del un kenar al otro a la papasiega. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
696 |
papaziko (gr.) m. |
כומר צעיר, כמרמר |
|
Darsa tu el papaziko ke por ti non vine yo, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1276 |
papel m. |
נייר; שטר כסף |
|
el sielo kero por papel, la mar kero por tinta. (Kalendario de kantigas) |
|
En lo ke estava meldando, vido kayer de arriva una oja de papel ke eskrivia sovre eya la 'havana de la alaha; (Sipure Noraot,1885) |
|
Tomó kon él una penina, tinta i papeles; tomó una mezika i una siyika i se asentó al lado del Bet-Amishpat, i está asperando ke vengan a propozalde de eskrivir letras i demandas (Kuentos, 1986) |
|
En lugar de repuesta Haim kito la alguenga del papel i kon dos manos la amostro estirada por el boy entero. (Sipure Sefarad) |
|
Le disheron los merkaderes: ''Damos un papel de tu mano ke tu kijites kedar aki.'' Les dio papel i se fueron. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4571 |
papelera f. |
שקית נייר; קמיע כנגד חזרת |
|
A la manyana, tomo de la papelera el kantidad de arina ke se le azia de menester i ampeso a tomar la masa. (Sipure Sefarad) |
|
Liza ke mira la papelera, ke ke vea! Batió las dos manos i entre las rizas le disho: Vava, eya tomo la papelera de gips en lugar de arina! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2313 |
papú (gr.) m. |
סבא; ישיש |
|
Sinyor rey, para la gerra kon el enemigo, tu papu tomo emprestado de mi papu dos tinajas yenas de oro. (Sipure Sefarad) |
|
la kazika la avia fraguado su papú, también arabadji i era una kazika en lenyo i kirpich kon tres kamaretikas i kuzina. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5796 |
par adj. |
זוגי; שווה, שווה ערך |
|
i hue la sivdad rebuelta kon muncho yoro i taanit tsibur i tefila i tsedaka a los aniyim, tanto ombre i mujeres i famiya: komo se va a deperder una djoya del mundo ke su |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3599 |
para prep. |
בשביל, למען, כדי ש-, ל-, לכיוון, לקראת |
|
después de unos kuantos días endjuntos kon el vekil partieron para Vidin. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
697 |
pará (t.) f. |
מטבע עות'מני; כסף |
|
Alvanto la tavla, vido todas las paras ayi. (Djoha ke dize) |
|
Despues tienen los tsadikim muncho tsaar por toparse sin paras. (Hidot de Izopeto) |
|
Ay konsejos ke valen vente paras, otros un grosh o diez, i ay uno ke vale un dukado entero. (Sipure Sefarad) |
|
Haskito disho ke le amostro las sinko paras i le demando ke se las de de halva. (Sipure Sefarad) |
|
ma ansina el padre purfiava de ambezarlo a penar i a saver el kiimet de la pará. (Sipure Sefarad) |
|
kon las paras muestras los paylachos van a komer gaynas i a mozos mos van a amostrar las trazeras! (Sipure Sefarad) |
|
la demanyana, a kada uno de eyos les kontava las paras ke se les azia de menester sigun los empleos previstos, (Sipure Sefarad) |
|
misyu Abenshoan, 200 levos no son pokas paras, ma para ke se aga el trato te daré otros 10 levos i ke se agan 210. (Sipure Sefarad) |
|
El karnesero tinía dos ijos, i el i los ijos empesaron a ganar munchas paras. (Kuentos, 1986) |
|
Si es ke no konoses la valor de las paras yo no te puedo dar a mi ija. (Kuentos, 1986) |
|
Abe ijika mia!, le dize la madre, kon esta kara pikada i sin paras loke te lo estas konteniendo tanto! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
698 |
pardón (fr.) f. |
סליחה, מחילה, כפרה |
|
Pardon, pardon, el buen reye esfuenyo ke m'a sonyado. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1277 |
pared/paré m. |
קיר, כותל |
|
Las paredes altas, no te alkanso,demando salvasion del mi Dio Santo. (Kalendario de kantigas) |
|
despues tomo el karvon i izo en la |
|
bene uvene, alevanto los ojos ... vido en la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1829 |
pareser m. |
מראה, הופעה; עמדה, דעה, שיפוט |
|
Ansi parese ke es el min'hag de la sivdad. (Sipure Noraot,1885) |
|
a mi pareser, este komporto del vali, era alguna flakeza suya, ke no tenia nada a ke ver kon su manera de governar''. (Sipure Sefarad) |
|
le disho al rey: senyor, mira a ver tu siyo ke metites en el kadenado si esta firmo, porke a mi |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
699 |
pareser/se v. |
דמה, נדמה, נראה כ-; הופיע |
|
Me parese ke alguno de la famiya vuestra fue niftar. (Sipure Sefarad) |
|
Ke bien paresesh Silvana i kon sayo de seda fina, (Blanka Flor) |
|
Les disho Djoha: ''Ke vos parese? (Djoha ke dize) |
|
Una boz siento yorare de Silvana me paresia. (Blanka Flor) |
|
Ke te paresio, ke yo no se nada! - disho el - arrepozate i kontame kon kalma todo lo ke saves sovre la echa ke estavas por azer! (Sipure Sefarad) |
|
Loke le esta paresiendo a este chorbadji de kanyo, yo ke le pene dia entero para ke me aga maskara delantre la djente! (Sipure Sefarad) |
|
No puedes dar ni un paso sin untar en la mano de estos ladrones. Lo ke parese ke te son haveres i ke sos ovligado de inchirles las aldikeras, del chiko asta el grande, (Sipure Sefarad) |
|
Sinyor rey, no te tiene akontesido nunka de ver un gameo korrer tan presto, ke te paresió ke estava bolando? (Kuentos, 1986) |
|
Búrlate, búrlate! Te esta paresiendo marafet grande de maytaplanearte kon una mujer vieja. (Sipure Sefarad) |
|
i disho el Sh.Yit. a los de la yeshiva: por mano de ken vos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
703 |
parida f. |
יולדת |
|
Yevo almendrikas muevas para la rezin parida. (Blanka Flor) |
|
'K'en buen siman ke le sea para la parida i el ninyo!'' (Blanka Flor) |
|
el moel entro se asento en la kaza de la |
|
le disho la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1278 |
pariente m. |
קרוב, קרוב משפחה; מקורב |
|
no ay ken sepa mi dolor, ni ajenos ni parientes. (Kalendario de kantigas) |
|
i salieron a resivirlo todos sus parientes i le disheron: Ke te akontesio? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Al anyo, los parientes se fueron a Samakov porke Dona ya avia entrado en el mez i iva ser primiriza. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
705 |
parir v. |
הוליד/ילדה |
|
Kien estuviera pariendo en el palasio del rey mi padre, (Blanka Flor) |
|
A la 'ntrada de la puerta Mira-i-beya pario un ninyo. (Blanka Flor) |
|
Kon dolores de parir ke no las puede somportare. (Blanka Flor) |
|
Kuando m'asento a parir ke me diga: '''El Dio t'eskape''. (Blanka Flor) |
|
Tu madre kuando te pario i te kito al mundo, (Kalendario de kantigas) |
|
Esto es mashal a una perra ke estava prenyada i eya iva a parir. (Hidot de Izopeto) |
|
Le arrogo ke le enprestara su chosa para parir. (Hidot de Izopeto) |
|
Afilu su padre i su madre non entravan serka de eya, ke non les dava el korason por veer lo ke iva a parir, (Sipure Noraot,1885) |
|
I kunplieron sus dias por parir i pario un ijo, i vido a el ke bueno el, ermozo de vista i bueno de forma; (Sipure Noraot,1885) |
|
i komo la preva, Perla su mujer, le paria kada dos anyos i el grande de la mishpaha apenas avia kumplido minyan. (Sipure Sefarad) |
|
En tanto, la famiya pujava. A la tiya Roza la parió en tiempo de la Rumelia i a la tiya Rebeka - en la gerra kon el sirbo (de 1885). (Sipure Sefarad)Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1280 |
parko m. |
גן ציבורי, פארק |
|
Asi bivas tu, dime ken sos tu? Ke te kero avlar ven al luna park. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
709 |
parnasá (ebr.) f. |
פרנסה, מחיה, תזונה, מזון |
|
Una vez Djoha kon la mujer estavan en un kazal en Turkia i no tinian parnasa. (Djoha ke dize) |
|
El rey se divertia de ver toda esta frenezia i se dava kuento ke eya no sinyifikava otro ke la lucha de kada uno por la existensia i la parnasa de kada dia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
710 |
parte f. |
מנה, חלק; אזור; צד |
|
Se bolto de la otra parte se topo al rey al lado. (Blanka Flor) |
|
Un dia toparon una haya la mataron i la izieron en 3 partes. (Hidot de Izopeto) |
|
de la otra parte, la yasla para el kavayo kon un samanlik enriva, onde mientres el enverano se akavidava de echar la paja. (Sipure Sefarad) |
|
en el kurtijo de la una parte estava el sayvant para la lenya i otros embarasos (Sipure Sefarad) |
|
lo ke ganava Mamo presto lo dava enbasho para tapar los gastes de su famiya kon sesh krios i kere no kere, era ovligado de abokar kavesa i darle a Yako su parte. (Sipure Sefarad) |
|
le disheron: ''Saluda a tu si[nyor] padre muncho de muestra parte.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5112 |
partensia f. |
עזיבה, יציאה, נסיעה, הפלגה, זינוק |
|
Vino el dia de la partensia. Le dio al ijo dies mil duros. Bezo la mano del padre i de la madre i partio. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3603 |
partikolarmente adv. |
במיוחד, ביחוד |
|
entre esta djente partikularmente se azia remarkar Mamo el shashuto, ke se avia espesializado en echos ''angro''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1281 |
partir v. |
עזב, יצא, יצא לדרך, נסע, הפליג; חתך, חצה |
|
El amor a ti te vela partemos roza, partemos de aki. (Kalendario de kantigas) |
|
Lo bezaron i lo abrasaron i partio por mar kamino de dias fin ke arrivo en la sivdad Kostantina. (Sipure Noraot,1885) |
|
I ke kere esta vieja? Ke me meta a partir un entero sako de muezes i despues ke ampese a mundarlas gajo por gajo?! (Sipure Sefarad) |
|
Le disho tambien, ke entre el partir de las muezes i el mundar de los gajos, eya lo va star enkaminando en ke manera ke se giye para reushir en la vida. (Sipure Sefarad) |
|
después de unos kuantos días endjuntos kon el vekil partieron para Vidin. (Sipure Sefarad) |
|
Vino el dia de la partensia. Le dio al ijo dies mil duros. Bezo la mano del padre i de la madre i partio. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
711 |
partirse v. refl. |
נחצה, נחתך, נבקע; יצא, יצא לדרך, |
|
Ya se parte la linda Dina se va par' ande '1 su sinyor. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
712 |
parto m. |
לידה |
|
A eya la desho de parto se fue a bushkar mueva amiga. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1282 |
pasa f. |
צימוק |
|
las pasas me tokan a mi, el guevo a tu djente. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3967 |
pasadía f. |
חיים, אורח חיים, תקופת חיים; תקופה קשה בחיים; מאורעות היום |
|
Visto ke el gio del governo iva de negro en peor, un dia, el rey dechizo de salir al kamino por ver loke impedia para ke tuviera el puevlo buena pasadía. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4867 |
pasado adj. |
שחלף, שעבר |
|
A la otra noche, komo dinguna vez, mahsus torni a media noche pasada. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4577 |
pasado m. |
עבר, זמן עבר |
|
Yo entrava i salía en esta kaza siendo amigo de Haim, su inyeto, i por esto alkansi a saver munchas kozas del pasado de esta remarkavle vieja. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2314 |
pasaje m. |
מעבר, פסאז', פרוזדור; פיסקה |
|
Angustiado ke estava de los pasajes del dia i para esvachearse un poko, se disho entre si: (Sipure Sefarad) |
|
Un dia mando a dizir, ke el, el rey, esta pronto de dar una bolsa de dukados a todo akel ke le kontaria algun pasaje o hidush, al kual el sultan, no dando kredito, responderia, ke ''esto es imposivle!'' (Sipure Sefarad) |
|
ma kon plazer achetava a kontar algunos pasajes de su mansevez. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2114 |
pasante m. |
עובר ושב (עוברים ושבים) |
|
No faltavan dilindjis, siegos i sakates, ke asperavan a la djenerozidad i al buen korason de los pasantes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
713 |
pasar v. |
עבר, חלף, חצה; בילה |
|
En esto sta pasando por el kiupri d'Estanbol, (Djoha ke dize) |
|
lo yamaremos a Morducho ke lo apregante, puede ser le pasa. (Sipure Sefarad) |
|
Pasi I torni, non vos vide l’alma tengo ayi. (Kalendario de kantigas) |
|
Esto asemeja a un perro ke tinia en su boka un pedaso de karne i estava pasando por la agua. (Hidot de Izopeto) |
|
Hida de la rana ke tinia de pasar al raton por el rio. (Hidot de Izopeto) |
|
El vezir i los pashas regularmente lo informavan de todo lo ke pasava en el paiz. (Sipure Sefarad) |
|
Si le dize ''i esto es posivle'', deve de inchirle las dos tinajas kon dukados; si dize ke lo ke kont? ''es imposivle'' arishka de pasar solo kon la bolsa ke tuvo aprometido. (Sipure Sefarad) |
|
Su grande plazer era de pasar oras enteras en el porto a mirar los peshkadores, o komo enkargan i deskargan los vapores. (Sipure Sefarad) |
|
i de su grande borraches no supo ni kuando se echo ni kuando se alevanto, i paso la ora kon eya noche entera. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Les disho a eyos: Ansi i ansi paso la koza. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
klaro, ke kon el pasar del tiempo la kazika tenia menester de una serioza reparasion. (Sipure Sefarad) |
|
la vistimienta, a mizura ke kresian los krios, pasava de un krio al otro. (Sipure Sefarad) |
|
ombres i mujeres pasavan la ora, kantavan, djugavan a los fildjanes. (Sipure Sefarad) |
|
Pasó un mes, dos, no ay dinguna repuesta. Se fue la mujer a kesharse ande Djohá. (Kuentos, 1986) |
|
en jeneral entre yako i su djente pasavan relasiones de amistad, indemas kuando alguno reushía en un trato mas vistozo. (Sipure Sefarad) |
|
media ora mas tadre por la butika pasó un mansevo ke también se detuvo delantre de la pinturia (Sipure Sefarad) |
|
no pasaron unos kuantos dias, na ke el mizmo mansevo se desha de pasar por enfrente de la butika. (Sipure Sefarad) |
|
sintitesh buena djente, las paras le primieron! i a ken no le primen paras? aki, entre merkaderes, estas palavras no pasan! (Sipure Sefarad) |
|
Después de komer se metieron a pasar la ora. (Sipure Sefarad) |
|
En la persona del rey el konosio a akel merkader ke kon su moso pasaron una noche en la mandra (Sipure Sefarad) |
|
Paso kuanto un anyo. Los haberes ke vinian de este vilaet eran mas de buenos. (Sipure Sefarad) |
|
El karnesero pasó de una meza a la otra, i vido un manseviko, asentado yorando. (Kuentos, 1986) |
|
Kuando el mintirozo kontava una mintira, el komentador la eksplikava, la atakanava i la azía pasar por verdá. (Kuentos, 1986) |
|
Kodreriko es, ya se kozera! i veras ke pasando dos-tres anyos se va azer un pasha por marido! (Sipure Sefarad) |
|
La psa Donu, kon todo ke ya avia pasado de los 85, komo buena nekochera ke era, les azia todos los apetites de los inyetos. (Sipure Sefarad) |
|
despues ke |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3050 |
pasatiempo m. |
בילוי, בידור, שעשועים |
|
el pasatiempo en la malé troko de kontenido. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1284 |
pasear v. |
טייל |
|
Entre las guertas paseando, entre 'l yasimin, (Kalendario de kantigas) |
|
al segundo dia le disho el rav: vamos aki ala oriya dela mar a |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
715 |
pasearse v. refl. |
התהלך, הלך לטיול, טייל, שוטט, הלך בטל, טייל להנאתו |
|
Se paseava Silvana por un korral ke tenia (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2116 |
pasensia f. |
סבלנות, אורך רוח |
|
Ermoza pensada! No abasta todo, prime ke tenga i la pasensia de eskuchar las vaziuras de esta purcha kuando me va estar enkaminando i dando ''konsejos buenos para la vida!'' ''Falta sea la onor!'' (Sipure Sefarad) |
|
Le disho Djohá: ''Porké estás tan despasensiada?! Kon pasensia te va vinir la repuesta!'' (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2117 |
pasha (t.) f. |
תבשיל בשר טחון; טוגן |
|
Ansi se aklaro, ke el vezir i algunos pashas deskontentes de los postos ke okupavan, le aprometieron una grande suma de paras i el titolo de bey por ke lo degoye mientres ke lo estaria arrapando. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3971 |
pashá (t.) m. |
פאשה, פחה (תואר תורכי עות'מני); גנרל; כינוי חיבה לאדם אהוב |
|
El komando del rey se reincho i después de tiempo kada uno de los pashas se asento a governar en el vilaet ke le fue apropiado. (Sipure Sefarad) |
|
kontente de estos buenos haberes, el rey izo mandar vente de sus pashas and'el mandradji para ke tomen muestra komo se governa, (Sipure Sefarad) |
|
Kodreriko es, ya se kozera! i veras ke pasando dos-tres anyos se va azer un pasha por marido! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1285 |
pásharo/pasharó m. |
ציפור, עוף |
|
Komo el pasharo ke bola, apoza d'en flor en flor, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1286 |
pasión f. |
סבל, כאב, מכאוב, ייסורים; תשוקה עזה, תאווה, חשק, להיטות |
|
ma su amor no es tan puro, yo te amo kon pasion. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5800 |
paskalyá (gr.) f. |
פסחא של היוונים אורתודוכסים |
|
maase akontesio en Roma para dar a saver las maraviyas del Sh.Yit., onde es ke avia una uzansa negra en los yevanim ke ba-avonot kada anyo matavan un djidio el dia de la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
716 |
paso (1) m. |
צעד, שעל; מידת צעד; הליך; תוקף; שם טוב, יוקרה; זכות מעבר, כרטיס מנוי בתחבורה ציבורית |
|
En kada paso ke dava una dolor ya le tomava. (Blanka Flor) |
|
A kada paso se enkontravan halvadjis, vendedores de shurup, salepchis, malebidjis, todos a un grito o a un kante alavando la kualita i la baratura de sus ropa. (Sipure Sefarad) |
|
Los musafires entraron. Apenas alkansaron a dar dos pasos ke el perro de la mandra se metió a ladrar dezesperadamente. (Sipure Sefarad) |
|
No puedes dar ni un paso sin untar en la mano de estos ladrones. Lo ke parese ke te son haveres i ke sos ovligado de inchirles las aldikeras, del chiko asta el grande, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2119 |
paso (2) m. |
סיפור, מעשה, רומן, מחזה; ארוע |
|
Sikomo estava de buena umor, se apronto para kontarle al berber el paso kon el viejo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4582 |
pastel m. |
בצק, עיסה; פשטידה; פסטל, ציור בצבעי פסטל |
|
Una noche el konsejo de famiya dezeo komer pastel afrijaldado. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1833 |
pasuk (ebr.) m. |
פסוק |
|
I el ninyo harif i pikeah, ke en pokos dias embezo las letras i puntos i ayego a pasuk. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3609 |
pato m. |
ברווז |
|
Un dia, Mamo viene kon el hidush ke en Vidin ay de ''komer pato kon merendjena''. (Sipure Sefarad) |
|
Le disheron ke le meta kompreses i ke lo unte kon gudrura de pato, ma todo fue en vano. (Sipure Sefarad) |
|
la kero degoyar kon mi mano i gizarla a mi veluntad i komerla i engodrarme - muera |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2317 |
patranya f. |
שטות, הבל, הבלות, ריק, דבר פעוט, עניין של מה בכך |
|
Ande el rey venian djente de diferentes lugares i le kontavan kuanta patranya ay i no ay a lo kualo el rey siempre respondia: ''i esto es posivle!'' (Sipure Sefarad) |
|
Afitó ke esta mujer trusho la kestión kon los vizinos, i eyos le disheron ke éste no save nada, ke es mintirozo grande, i ke lo ke eskrivió es patranyas i bavajadas. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3610 |
patrimonio m. |
ירושה, נחלה, נחלת אבות, מורשה, מורשת |
|
por el grande evenemiento presto ya korrieron bozes por las kavanés i ariento de una semana se vendió la mas parte de akeyo ke un tiempo fue el patrimonio del rikinion Rafael Aftalion (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
717 |
patrón m. |
אדון; מעביד, מעסיק, בוס; בעלים; תומך |
|
Filalda muy bien delgada ke ansi la kere el patron. (Blanka Flor) |
|
Oh, Dio de los sielos, patron del mundo, de las alturas, (Kalendario de kantigas) |
|
atirado de estas bozes, a la butika de Yako vino i musyu Danailov, patrón de la livreria en el bulevard Dondukov, a ver si toparía algo de interesante para su kaza. (Sipure Sefarad) |
|
A sus enkontro salió el patrón, los saludo i los envito ke entren. (Sipure Sefarad) |
|
El patrón le echo dos gritos i se fue a kalmarlo: ''Ke es esta ravia, al rey lo tienes enfrente eske? De, kálmate, ke ya los espantates a mis musafires!'' (Sipure Sefarad) |
|
Sintió esto el Rav i disho: Agora vidi ke el Patrón del Mundo me dio vizino bueno! (Kuentos, 1986) |
|
en riéndose me los sitava. Arriva-abasho eran los sigientes: Patrón del mundo! Serra mis puertas kon las yaves de Shelomo ameleh. Kavriel a mi siedra, Mihael a mi derecha...'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2105 |
payís/payiz f. |
ארץ, מדינה |
|
El vezir i los pashas regularmente lo informavan de todo lo ke pasava en el paiz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3051 |
paylacho m. |
מוקיון, בדחן, ליצן |
|
agora ke estash alavando tanto a los paylachos i los otros djugadores en el tsirk, no es de djusto sigun ti, ke aparte de vozos los kuatro ermanos, ke vayamos a riirmos i mozos también kon tu madre? (Sipure Sefarad) |
|
kon las paras muestras los paylachos van a komer gaynas i a mozos mos van a amostrar las trazeras! (Sipure Sefarad) |
|
Mira chodjum, sinti i vos ijikos miyos: en lugar de ir a este erremo de tsirk a mirar las trazeras de los paylachos, no es mijor de azer un shabat de alegría kon aroz i armi de gayna? (Sipure Sefarad) |
|
sovre todo, las bufonerías de los paylachos kon karas untadas, ke se enklavavan chakitones i davan taklás entre las rizas del publiko. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1567 |
paz f. |
שלום |
|
Le respondio el leon ya te basta lo ke entrastes dientro de mi boka en pas i salites en pas. (Hidot de Izopeto) |
|
Anda por paz, ma kon tenay ke non te detadres mas de un anyo (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2120 |
pazar (t.) m. |
שוק, יריד, בזר |
|
Kaminando, kaminando, alkanso asta'l pazar, ke en akeya sivdad se azia en dia de lunes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2121 |
pazarlik (t.) m. |
מקח |
|
El se kedava a mirar de sergi en sergi, de vendedor en vendedor komo iva el trato - el famozo ''pazarlik'' oriental. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2122 |
pechadura f. |
חזה, מפלש חזה אשה; לבבית חזיה |
|
En la kartela ke yevava delantre la pechadura se podia meldar, ke por ser haragan inkuravle, lo avian kondanado a muerte. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
718 |
pecho m. |
שד, דד, חזה, חיק; חזיה גברית |
|
Los pechikos veyudikos onde los guadraresh vos? (Blanka Flor) |
|
Pishin despozaron. Metieron tiempo para la boda. El rav izo todos los gastes de su pecho (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1373 |
pedaso m. |
חתיכה, נתח, חלק, מנה, שבר |
|
Esto asemeja a un perro ke tinia en su boka un pedaso de karne i estava pasando por la agua. (Hidot de Izopeto) |
|
Akel pedaso de la boka ke echo lo perio. I en la agua no topo nada. (Hidot de Izopeto) |
|
Echo akel pedaso de la boka i se echo a la agua para tomar el otro pedaso ke era mas grande. (Hidot de Izopeto) |
|
loke estas avlando?! 300 levos por un pedaso de tela boyadeada ariento de un kadro! (Sipure Sefarad) |
|
i disho el rav al shamash: te so gozer ke me trayas en esta ora un kantaro de agua kantidad de siete okas, ni mas ni manko, i un |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1572 |
pedrer v. |
איבד |
|
Akel pedaso de la boka ke echo lo perio. I en la agua no topo nada. (Hidot de Izopeto) |
|
i yoro, i esklamo i disho: Guay por mi, ke pedri mi ley ke me anbezi, i agora ke remedio tengo? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
El patrón los asiguro ke komo mandradji ke era, ya se le topa de komer i por el dormir ke piedran kudiado, porke ya tiene bastante de kuviertas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5802 |
pedrikear v. |
נשא דרשה (בנימה אירונית) |
|
atemando el papa de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1288 |
pedrisión f. |
אובדן, הרס; אבדן מוסרי, אובדן רגש מוסר ומחוייבות |
|
Ija mia, mi kerida, no t'eches a perdision! (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
719 |
pekado adj. |
מנומש; מכוסה אבעבועות |
|
Agora por mis pekados vino a ser un kadrador. (Blanka Flor) |
|
I agora, si te aleshas de mi, ay a ti pekado. (Sipure Noraot,1885) |
|
Disho: Me yire ande el grande de la yeshiva, i le aklarare mis pekados; i lo ke me ovliga, resevire sovre mi. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
720 |
pekado m. |
חטא, עוון |
|
Ke de este pekado me eskaparia. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1289 |
pekar v. |
חטא, עבר עבירה |
|
te kito morena i dulse amasada kon la miel. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1573 |
pelear v. |
נאבק, נלחם; רב |
|
En lo ke estavan peleando los vido una agila ke iva bolando. (Hidot de Izopeto) |
|
Estuvieron peleando ariento de la agua. Este a travar i este a no kerer ir. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
721 |
pelishko m. |
צביטה |
|
ya es savido ke la kavesa de kavra da un pilisko de tripa ke afuera las karas, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5458 |
pena (1) f. |
מאמץ, טורח; צער, עצב, סבל, מכאוב, ענות, ענות; עונש |
|
i disho: mira senyor, ya saves komo el por alkansar tu ley i por saver ke es verdad se vino el aya a servir a Yeshu por rezgatar su alma de |
|
los kitaron para la karsel sin repozo kon muncha krueldad, dos tantos de loke disho el rey de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2123 |
penador/dera adj. |
מסכן; עמלן |
|
Yo tengo un sako de muezes i vos aprometo, ke asta ke eskapa de komerselas, yo, a poder de avlarle i darle buenos konsejos, lo vo azer un mansevo penador, bueno para si i para la djente. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2544 |
penar v. |
התאמץ, עמל; הכאיב, עינה |
|
La semanada ke le das tu en kada viernes para ke le pene yo debaldes komo un azno? (Sipure Sefarad) |
|
Loke le esta paresiendo a este chorbadji de kanyo, yo ke le pene dia entero para ke me aga maskara delantre la djente! (Sipure Sefarad) |
|
por el penavan 10-15 de estos provatos a los kualos Yako les prokurava el ''kapital'' menesterozo (Sipure Sefarad) |
|
El mandradji ke era buen moabetchi, le kontó ke a poder de muncho penar ya se va kitando el pan, (Sipure Sefarad) |
|
Me dizia también ke kuanto ke penara por ambezarsela la orasion entera, la vieja refuzava i mizmo kedava un poko ofensada, diziendole: (Sipure Sefarad) |
|
Si estos eran muestros ijos, denpues ke tanto penimos i los engerandesimos i los kazimos al kavo mos desharon i se fueron. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
722 |
pendón m. |
כיסוי מיטה; וילון; נס, דגלון |
|
Los merkash de sirma i perla i yo vos lavrare un pendon, (Blanka Flor) |
|
Agujika de oro'n mano i un pendon de amor lavrando. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1290 |
péndola f. |
עט, עט נובע |
|
Los arvoles por pendolas, para 'skrivir mis males, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3243 |
penina (it.) f. |
עט |
|
Tomó kon él una penina, tinta i papeles; tomó una mezika i una siyika i se asentó al lado del Bet-Amishpat, i está asperando ke vengan a propozalde de eskrivir letras i demandas (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2124 |
pensada f. |
מחשבה, מזימה; דעה; השראה |
|
Ermoza pensada! No abasta todo, prime ke tenga i la pasensia de eskuchar las vaziuras de esta purcha kuando me va estar enkaminando i dando ''konsejos buenos para la vida!'' ''Falta sea la onor!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5460 |
pensamiento m. |
מחשבה |
|
salio de ayi el arur, se hue a su kaza i se enserro unos kuantos dias kon malos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
724 |
pensar/se v./v. refl. |
חשב, הרהר, הגה, העלה על הדעת; דאג |
|
i pensando a las gerras ke avian, no le stava entrando s.huenyo. (Djoha ke dize) |
|
De aki tome konsejo el ombre de no atorgar para azer bien i pensar en su mahashava a azer mal. (Hidot de Izopeto) |
|
Ken pensa de azer mal, a el le viene i el Sh. Yit. guadre de todo el mal. (Hidot de Izopeto) |
|
El haham kon su mujer kayeron en grande penserio pensando la trazeria de la koza. (Sipure Noraot,1885) |
|
Al sintir esta repuesta el kondanado se metio a pensar (Sipure Sefarad) |
|
Mira mi ijo, el mijor de mis konsejos es: Az lo ke azeras, ma pensa a su kavo! (Sipure Sefarad) |
|
Esta manera azeria i el halvadji kon ti pensando ke estas ambierto. (Sipure Sefarad) |
|
Ya es verdad, lo mizmo estava pensando i yo. (Sipure Sefarad) |
|
Al otro viernes es menester de aklarar este echo!'' - se penso entre si Haskito. (Sipure Sefarad) |
|
Le disheron: i ke pensas por azer? Disho a eyos: Me vo a yir ande el grande de la yeshiva, i todo djuzgo ke kitara por mi, lo resivire. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
se entiende, pensava el, ke lo mijor de todo seria de tomar un emprestimo de la Geula (Sipure Sefarad) |
|
de nuevo se aserko, otruna vez se alesho i se kedo pensando. (Sipure Sefarad) |
|
Después de pensar bueno, bueno, tomi una kashika i en eya meti las charikas ke uzava yevar komo mandradji, (Sipure Sefarad) |
|
El rey kedo muy intrikado de la konversasion kon el mandradji i noche entera no le entro esfuenyo pensando loke es de azer. (Sipure Sefarad) |
|
Le disho el rav: ''De mi vanda no tengas ke pensar, ama kale demandarle a la muchacha.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Yamo a los merkaderes i les arrogo diziendo: ''Mi ijo va a partir kon vozotros. Mira ke tengas tino por el muncho.'' Disheron los merkaderes: No tenga ke pensar, si[nyor], sovre la kavesa!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
|
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1837 |
penserio m. |
דאגה; מחשבה |
|
El haham kon su mujer kayeron en grande penserio pensando la trazeria de la koza. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
725 |
penseriozo adj. |
מודאג, חרד, חושש; מהורהר, שקוע בהרהורים |
|
En esto el rey, ke tinia gerra i stava penseriozo, (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3981 |
peor adj. & adv. |
יותר גרוע, רע יותר |
|
Visto ke el gio del governo iva de negro en peor, un dia, el rey dechizo de salir al kamino por ver loke impedia para ke tuviera el puevlo buena pasadía. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3056 |
pepino m. |
מלפפון; (בקוביה: ) המספר אחת |
|
tomavan kon si la komania i sigun la sezon bueno de fruta, pipinos, karpuzes i kave. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3982 |
pepitear v. |
בגד, גילה סוד, ''טפטף'' סוד, גילה טיפין טיפין |
|
ansi es ke ya mos kitaron el kuero sin tener animo de pipitear! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3238 |
perashá (ebr.) f. |
פרשת השבוע; בהשאלה: טקסט ארוך ומלְאֶה |
|
Estas parashiyot son muy komplikadas i difisiles a meldar, porké son yenas de palavras ke tienen munchas u, ke se meldan i, i munchas i, ke se meldan u. (Kuentos, 1986) |
|
Tendrásh de saver ke las parashiyot de akel shabat eran Tazría i Metsorá, ke a las vezes se meldan adjuntadas. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1838 |
perat (ebr.) m. |
פרט, מקרה; אדם יחיד |
|
I de kontino iva rogando a eyos a ke le avlaran a el haham por este perat, (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3615 |
perdé (t.) m. |
וילון, מסך; מפרש; אקרן; תיאטרון צלליות |
|
perdes de dantela, kamina, espejos de kristal, byufet kon ariento servizes de portselán, meza en djeviz, pianola, ora monumental, ets. las kamas también en djeviz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
726 |
perdonar v. |
סלח, מחל |
|
Ya te perdono la reina kon la espada'n la mano. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3057 |
perikolozo/kulozo (it.) adj. |
מסוכן |
|
jimnastas ke te azian detener el reflo mirando sus djugo perikolozo en las alturas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2768 |
perkurar/se v./v. refl. |
התאמץ, השתדל, ניסה, טיפל ב- |
|
A el otro dia, le disho el grande de la yeshiva: Perkurimos por tu djuzgo, i vimos ke kale ke te koman los leones. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
727 |
perla f. |
פנינה, מרגלית |
|
Kamiza d'Olanda yeva sirma i perla al kaveson, (Blanka Flor) |
|
Los merkash de sirma i perla i yo vos lavrare un pendon, (Blanka Flor) |
|
i entre puntada i puntada, un alshofar i una perla. (Blanka Flor) |
|
las lagrimas sovre sus ojos perlas briyando. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4251 |
permeter v. |
התיר, הרשה, איפשר |
|
Agora ya podesh vender las aksiones ke merkatesh, porké kon la deferensia del presio entre lo ke las merkatesh i lo ke las vash a vender, ya vash a meter endjuntos una suma bastante emportante, ke vos va a permeter de kazar a vuestras tres ijas! (Kuentos, 1986) |
|
Agora ya podesh vender las aksiones ke merkatesh, porké kon la deferensia del presio entre lo ke las merkatesh i lo ke las vash a vender, ya vash a meter endjuntos una suma bastante emportante, ke vos va a permeter de kazar a vuestras tres ijas! (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3058 |
permeterse v. refl. |
הרשה לעצמו |
|
embevisimientos atados kon gastes, ke no kada famiya podía permeterse, índemas las sovrekargadas de afijamiento. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1577 |
perriko m. |
כלבלב; כינוי לאדם העושה רצונותיו של מישהו (''פודל''); ילד שובב ומזיק |
|
Despues de tienpo ke ya se engrandesieron los perrikos hue a demandarle su chosa (Hidot de Izopeto) |
|
Uno le konto, por exempio, ke kon sus propios ojos vido komo un gato pario sinko perrikos i ocho ratones; (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
730 |
perro m. |
כלב |
|
L'echare guesos al perro ke non vos se vaya de detras. (Blanka Flor) |
|
Ande savresh ke ay un mashal ke le demando el perro de el karnero un pan ke le enpreste (Hidot de Izopeto) |
|
Hida de el perro ke trusho edim falsos sovre el karnero. (Hidot de Izopeto) |
|
Los musafires entraron. Apenas alkansaron a dar dos pasos ke el perro de la mandra se metió a ladrar dezesperadamente. (Sipure Sefarad) |
|
les disho el mansevo: le-maan a-shem estavos kayados porke no tengo lesensia de deskuvrir loke vidi asta ke se aga nekama de estos |
|
mira, no deskuvras nada de loke vites asta vengarme de estos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2319 |
persegir/perseguir v. |
רדף אחר; ביקש, חיפש; המשיך |
|
Un dia, pensando sovre la dezventura de su ermano, al riko le vino la idea de aprevar a ver si en verdad su ermano era inkapache, or ke la suerte lo persigia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4869 |
perso (it.) adj. |
חולה אנוש, אבוד; נתון בסכנה מיידית |
|
Yomtov se salto en seko. Al momento le paso por el tino ke el echo esta perso. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2127 |
persona f. |
בן אדם, איש |
|
E bien, boba, disho el rey, yo so persona rika i no me importa el presio del konsejo, solo, kero ke sea el mijor de tu koleksion. Toma este dukado i azmelo saver. (Sipure Sefarad) |
|
A la fin, dechizo de meterlo por vali, si no por otro, por ver si va trokar la situasion, siendo el mandradji se le vido persona buena i intelijente de natura. (Sipure Sefarad) |
|
En la persona del rey el konosio a akel merkader ke kon su moso pasaron una noche en la mandra (Sipure Sefarad) |
|
Un Rav vido entre s.huenyos ke al otro mundo va star vizino kon un karnesero, i no stava kontente, porké ya savia ke este karnesero era una persona muy ordinaria. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1839 |
perteneser v. |
היה ראוי ל-; היה שייך ל- |
|
Siendo ya te dishimos kuantas vezes ke eya non pertenese para ti i el Sh. Yit. aparejara a ti mejor mazal. (Sipure Noraot,1885) |
|
Aunke ya le dishimos a el ke non es pertenesiente para ombre, aun kon todo resivio sovre el de somportar todo kon korason kumplido. (Sipure Noraot,1885) |
|
un anyo echaron goral i kayo el goral al ijo del rav de la sivdad, i era mansevo regalado de su padre yeno de Ley i mitsvot i hasid i kumplido en todo, i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
731 |
Pésah/Pesa (ebr.) m. |
פסח |
|
El panair de Carnabat se azia salida de Pesah i turava 7 dias. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1292 |
peshkado m. |
דג |
|
A la mar yo me vo echar un peshkado vo panar, (Kalendario de kantigas) |
|
Treser [konto], ke ay un peshkado ke se puede englutir un vapor entero, i diferentes otras vanidades a las kualas el rey se divertia de responder kon su ekspresion de siempre. (Sipure Sefarad) |
|
I dike no vos akeshas al rey? -Mi padre, buen mundo tenga, uzava dizir .. ke el peshkado se guele de la kavesa! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2549 |
peshkador/dera n. |
דייג, מוכר דגים |
|
Su grande plazer era de pasar oras enteras en el porto a mirar los peshkadores, o komo enkargan i deskargan los vapores. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3625 |
peskueso m. |
עורף, מפרקת, צואר |
|
a los unos los degoyava por el piskueso i de los otros ganava el dublé (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2769 |
peskuzar v. |
חקר, בדק, תיחקר, שאל לעומק, תישאל, ערך חיפוש |
|
Le disho: Aspera fin ke peskuzo tu djuzgo. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2128 |
pezo m. |
מאזנים, משקל; משקולת |
|
I komo azes para fiksar el presio de tus konsejos siendo no son ropa ke se vende al piko, al pezo, o de otra manera? (Sipure Sefarad) |
|
Eskojo la mas grande de las alguengas, ken save de ke boy de beema, ke al pezo vino 4 kilos i era kaje medio metro de largor. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
732 |
piadad f. |
רחמים, רחמנות, חמלה, חסד; חסידות |
|
Kuando m'asento a parir ke me demande piadades. (Blanka Flor) |
|
En akea ora se surejaron sus piadades de el muchacho sovre eya i afirmo a su palavra (Sipure Noraot,1885) |
|
A estas palavras, sera porke el mansevo era ermozo i en la flor de su mansevez, o sera por piadad, lo mas de la djente ampesaron a sostener la demanda de la vieja. (Sipure Sefarad) |
|
el karselero, kualo de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1293 |
piadozo adj. |
רחום, רחמן, חסוד, בעל צדקה, נדיב לב, חנון |
|
O Dio mio i piadozo, eskapame d'este amor! (Kalendario de kantigas) |
|
Esta vez Haskito no se ofenso porke del djugo de su tiyo se ambezo dos kozas: la primera de ser siempre piadozo i ayudar al de enfrente, i sigundo komo kon palavra dulse la persona alkansa a reinchir su dezeo. (Sipure Sefarad) |
|
La persona prime ke tenga korason piadozo i ke no resfuya de azer mizva siempre ke le venga de la mano, sovre todo i si de la mizva no le korre danyo. (Sipure Sefarad) |
|
En un paiz leshano reinava un sultán mansevo, bueno de korason i piadozo, ke todo su dezeo era de ver al puevlo kontente i feliz. (Sipure Sefarad) |
|
Kuando avrieron las puertas del ehal, kon las lagrimas en los ojos i aparada en la zará, la mujer ampeso a rogar: ''Dio piadozo! aze ansina, ke a mi Yomtov la dolor ke le pase i la unflasion ke le kede!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3616 |
piano (1)/pianola m./f. |
פסנתר |
|
kedaron solo algunas menudensias, la pianola i una pinturia. (Sipure Sefarad) |
|
perdes de dantela, kamina, espejos de kristal, byufet kon ariento servizes de portselán, meza en djeviz, pianola, ora monumental, ets. las kamas también en djeviz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
733 |
pichón m. |
יונה, תור |
|
Le dare gayina'n sena i pichonikos kon agras. (Blanka Flor) |
|
Por ande ke se aboltara el rey via modos i maneras de frutos, zarzavat fresko; pishkado i karne; diferentes aves, asta pichones. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
734 |
pie m. |
רגל; מידת רגל |
|
I yo, komo vees, ya me vo manteniendo siempre kon echikos en pies. (Sipure Sefarad) |
|
los haveres lo kedaron mirando komo se iva aleshando i endjuntos kon el, la ermoza okazion de kitar el pie del lodo i sovre todo Mamo el shashuto... (Sipure Sefarad) |
|
si es ansina kale aprofitado antes ke mos meta pie la konkorensia, le disho Yako. (Sipure Sefarad) |
|
un dia se hue onde el rav dela sivdad i se le echo a sus |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
735 |
piedra f. |
אבן; חומר קשה מאוד; אבן מצבה, מצבה |
|
I el padre kon el ijo komo la piedra en el aniyo. (Blanka Flor) |
|
I era valutozo, de piedras buenas! (Djoha ke dize) |
|
Tanto le arrogo le disho: ''El mazal de el eya es piedra, si la piedra ay perovecho de eya, i tu mazal tiene perovecho!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
pensimos sea ke le damos mano, es mas mal, ke los viejos dizen si el vidro da en la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1294 |
pierna f. |
שוק, ירך |
|
Estira la tuya pierna, un poko m'arrimare. (Kalendario de kantigas) |
|
Me van a ayudar! El ayudo de la pierna kevrada! I solo kon alguenga vos vo mantener la semana entera es ke? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
737 |
piezes m. pl. |
רגליים |
|
Tomaron todas las djoyas i se fueron, se echaron a los piezes de Djoha, (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4587 |
pikado adj. |
טחון; מדוקר, עקוץ; נפגע, פגוע |
|
A la mansevez devia ser i ermoza aun ke tenia la kara pikada de la virguela. (Sipure Sefarad) |
|
Abe ijika mia!, le dize la madre, kon esta kara pikada i sin paras loke te lo estas konteniendo tanto! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2131 |
piko m. |
מידת אורך: טפח; מקור (של עוף); מקב, מעדר |
|
I komo azes para fiksar el presio de tus konsejos siendo no son ropa ke se vende al piko, al pezo, o de otra manera? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
738 |
pino m. |
שיא, פסגה, צמרת; אורן |
|
Alto alto's komo '1 pino derecho kom'una flecha, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3620 |
pinturia f. |
תמונה, ציור |
|
Ayde, ya se vido ke la pinturia es tu kismet, págame 250 levos i hayirli ke sea. (Sipure Sefarad) |
|
kedaron solo algunas menudensias, la pianola i una pinturia. (Sipure Sefarad) |
|
Mamo lo atino i echo un grito de sorpreza: Mira, mira Yako! Naldo el mansevo de la pinturia de Gogumagogu. (Sipure Sefarad) |
|
mirando lo ke avia kedado, el ojo se le fue a la pinturia - un kadro ke prezentava la figura de una noble dama (Sipure Sefarad) |
|
Yako lo saludo komo amigo viejo, le batió la espalda i le disho ke un otro mushteri, ke la tenia visto la pinturia le propozó por la mizma 500 levos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2552 |
pishar v. |
השתין, הטיל מימיו |
|
De esta shena, todos djunto el kavedji, ke se topo en la butika, ya se ivan a pishar de riir i entre la riza uno de los amigos le disho al chorbadji: (Sipure Sefarad) |
|
Buen djudio, el marafet es de vender kon la para enbasho i no de inchir tefter! Si ansina kamina ya la kita para pishar! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2132 |
pishín (t.) adj. |
משולם מראש |
|
La kondision es, ke antes de sintir el konsejo el interesado kale ke page de adelantado - pishin para. (Sipure Sefarad) |
|
Pishin eya lo anparo del vestido i le disho: Mi senyor mi marido me enkomendo ke me akavide de azerte kavod mas de su mujer la primera. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Pishin lo trusheron delantre el haham, i enkomendo a los medikos ke lo melezinen. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4254 |
pishín/pishim (t.) adv. |
מיד, תכף, מהר; מראש |
|
fue pishín ande su padre, le demandó una moneda de oro, sin tener demenester de eksplikalde para kualo la kiría, (Kuentos, 1986) |
|
Pishin despozaron. Metieron tiempo para la boda. El rav izo todos los gastes de su pecho (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
un dia vino uno i le disho se sepa ke me nasio un ijo i oy tengo berit mila, venga agalo su mersed |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
739 |
pishpireta f. |
אשה קטנת, נמוכת קומה |
|
Akel Haimiko ke lo savias tu chiko - un pishpireto, se fue a la Amerika antes tres anyos, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2553 |
pizar v. |
דרך, דרס, רמס, בטש, מעך; השיג גבול; כתש; ניצב על |
|
I ke me mates, mas no vo pizar por ande este maytapchi! (Sipure Sefarad) |
|
lo puede pizar alguna araba, lo puede es.hamachar el tren en manevra (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2133 |
plasa f. |
כיכר; כיכר השוק, שוק |
|
Un dia, el rey salio soliko por las plasas para ver komo bivia el puevlo. (Sipure Sefarad) |
|
el plazer entero para chikos i para grandes era, en alhades de enverano, kuando la plasa estava serrada, de salir en araba, djunto kon las famiyas de otros arabadjis djidyos, en los dentornos de Sofia, (Sipure Sefarad) |
|
para sostener esta kazarma de 12 garones, aínda de la demanyana Mordu ya estava en la plasa para empesar el kiradjilik de entre el dia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5465 |
plata f. |
כסף; הון; סכו''ם מכסף |
|
i les amostro la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
740 |
platikar v. |
שוחח |
|
Si la topava despierta a platikar se metian. (Blanka Flor) |
|
vernas ayi, |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1295 |
plato m. |
צלחת, מגש; מנה; שי פירות/ממתקים/פרחים הנשלח לרגל ארוע |
|
Las de la novia komen peshkado, las del novio lamben los platos, (Kalendario de kantigas) |
|
Eya se akodrava mizmo i de algunos platos de un zeman komo: bulgur, garvanso, yalandji yaprak; (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
741 |
plazer m. |
עונג, תענוג, הנאה, עדנה; טובה, חסד |
|
Plazer me azesh mi padre i plaze[r] i deskortezia. (Blanka Flor) |
|
el plazer entero de los panairdjis era de ir ande Ismail el ahchi (Sipure Sefarad) |
|
venga el amor ke plazer tomara. (Kalendario de kantigas) |
|
Mas le izo otro plazer ke en los dias ke estava prenyada ke no puedia salir a bushkar sus mezonot bushkava i eya mezonot i le yevava para ke komiera. (Hidot de Izopeto) |
|
La vieja le respondio, ke las muezes son freskas i por esto despues de partirlas es menester de mundar los gajikos, ke djustamente este es el vero plazer kuando uno kome muez freska. (Sipure Sefarad) |
|
Su grande plazer era de pasar oras enteras en el porto a mirar los peshkadores, o komo enkargan i deskargan los vapores. (Sipure Sefarad) |
|
el plazer entero para chikos i para grandes era, en alhades de enverano, kuando la plasa estava serrada, de salir en araba, djunto kon las famiyas de otros arabadjis djidyos, en los dentornos de Sofia, (Sipure Sefarad) |
|
i en invierno, el grande plazer para los krios era de admirar las ventanas enrozadas ande el frio lavrava modos de rozas i figuras... (Sipure Sefarad) |
|
El rey le rogo ke les de abrigo i algo de komer porke estavan kansos i ambiertos, adjuntando ke por el plazer está pronto de pagar lo ke les demandaría. (Sipure Sefarad) |
|
El mansevo, viendo ke el ombre era muy entelijente i no lo pudía enganyar, se demandó komo avía entendido ke el no avía ganado la moneda. Bushkó, bushkó lavor, i no topándola, fue ande un tío i le demandó por plazer ke le diera una lavor por una semana. El tío lo tomó en su echo, i a la fin de la semana le dio una moneda de oro, komo paga de su lavor (malgrado ke el mansevo estuvo batal la semana entera). (Kuentos, 1986) |
|
ma kon plazer achetava a kontar algunos pasajes de su mansevez. (Sipure Sefarad) |
|
una vez ke el Dio te kijo bien ke no gostates de mi kaza nada, i por el |
|
agora por el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3989 |
plazer v. |
מצא חן, נשא חן, נעם, ערב |
|
siendo le plazio de ver un ombre derechero, onesto i intelijente, dechizo de nominarlo por vali para ver si sus echas van a responder a sus palavras, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
743 |
plazerse v. refl. |
נהנה; מצא חן הדדית |
|
Si vos plazia Silvana de ser vos l'amiga mia. (Blanka Flor) |
|
Si vos plazia Paridje vos kero ir a vejitare. (Blanka Flor) |
|
La topada del djidio le plazio al rey i el se konvensio, ke en verdad merese la bolsa aprometida. (Sipure Sefarad) |
|
mira musyu Abenshoan, ami no me plaze tratar, por esto te do 200 levos i ni un disinko mas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3627 |
plaziente adj. |
נעים, נוח, ערב |
|
Yako era persona plaziente i zevzek, ma buen shpekulant, ke en sus dares i averes kon los eskidjís savia aprofitar siempre deshando para si la parte del león. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3244 |
poder m. |
יכולת, סמכות, יפוי כח, עצמה, כוח, שלטון; רווחה, מצב כלכלי טוב, אמצעים כלכליים |
|
Le respondió el haham: Sinyor rey, komo podemos mozotros djudiós konvertirmos al kristianizmo? (Kuentos, 1986) |
|
todos dizian ke de kuando vino al poder el nuevo vali, si no párese ke trusho kon si el bolluk i la prosperidad, el kante i la alegria. (Sipure Sefarad) |
|
dos mezes antes eskrives una karta para el kon shaliah neemani el en el punto ya viene i el amostrara su vengansa de estos reshaim kon |
|
respondieron todos los de la yeshiva i disheron: Si[nyor] de el mundo en tu mano esta el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3628 |
poder/se v./v. refl. cf. pueder/se |
|
|
lo muncho ke te puedo dar es de 120 a 130 levos, le disho Danailov. Yako no acheto i Danailov se hué. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
745 |
pokito/pokitiko adv. |
מעט מאוד |
|
Asperesh Arnaldo otr'un poketiko, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3629 |
poko adj. |
מועט |
|
la bivda, i eya murió antes pokos mezes. (Sipure Sefarad) |
|
misyu Abenshoan, 200 levos no son pokas paras, ma para ke se aga el trato te daré otros 10 levos i ke se agan 210. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
746 |
poko m. |
כמות קטנה |
|
otr'un poko ya va amaneser. (Djoha ke dize) |
|
le está arrogando al marido ke le embíe un poko de dinero, para pueder mantenerse i no ir a demandar buendades de la djente o de la komunidad. (Kuentos, 1986) |
|
La otra noche, por afito, torni mas tadrezika i un poko kefli. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1297 |
polis m. |
שוטר |
|
el tavan ke me lo guadre de la mano del pulis. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4591 |
polvo m. |
אבק, עפר; אבקה; קמח |
|
Para estar en regla kon el estomago, antes de echarse, tomava un vazo de agua kon polvo de paytondijis (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
747 |
pompozo adj. |
מפואר, הדור, מרשים, חגיגי; צעקני, פומפוזי, מנופח, מדבר גבוהה גבוהה, בעל סגנון נשגב |
|
Eya una mujer pompoza i el un ombre gastador (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1842 |
porfiar v. |
התחנן לפני, הפציר ב-; עמד על, התעקש |
|
Aun kon todo porfiates kon mi padre i mi madre a ke non refuzaran a ti, ke ya te kontentates en todo; (Sipure Noraot,1885) |
|
I su senyor padre el rav porfio muncho kon el a ke non anduviera, ma non pudo kon el, (Sipure Noraot,1885) |
|
ma ansina el padre purfiava de ambezarlo a penar i a saver el kiimet de la pará. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
748 |
portal m. |
סף, מפתן |
|
Asentada 'sta Mira-i-beya en el puertal de la kaye, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
749 |
porto m. |
נמל |
|
Tres naves tengo en porto kargadas de oro i brokale. (Blanka Flor) |
|
Mira a ver loke vas a azer, kon las buenas o kon las negras, shu ke no pize mas por el porto! (Sipure Sefarad) |
|
Su grande plazer era de pasar oras enteras en el porto a mirar los peshkadores, o komo enkargan i deskargan los vapores. (Sipure Sefarad) |
|
Tenia grandes ambares kon severa en diferentes portos de la Tuna i mizmo shilepes para transportar los trigos i otros sereales a la Austria i a la Djermania. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3632 |
portsel/portselán m. |
חרסינה, פורצלן |
|
perdes de dantela, kamina, espejos de kristal, byufet kon ariento servizes de portselán, meza en djeviz, pianola, ora monumental, ets. las kamas también en djeviz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3633 |
posibilidad/posibilitá/posibilidat f. |
יכולת, חלופה, אפשרות |
|
Yako konosía bien la kapachitá i las posivlidades de kada uno i no se yerrava en avansandoles las sumas demandadas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2322 |
posivle adj. |
אפשרי |
|
Ande el rey venian djente de diferentes lugares i le kontavan kuanta patranya ay i no ay a lo kualo el rey siempre respondia: ''i esto es posivle!'' (Sipure Sefarad) |
|
Vites, sinyor rey, le disho el viejo, ke ya te akontesió i a ti de ver un gameo bolar, porké ya es posivle de ver kon la fantazía un gameo bolar (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3246 |
posta (1) (it./t.) f. |
דואר; משימה (לזמן מוגדר); ניידת, רכב להסעת עצירים, משלוח |
|
Tomó un anvelop i el adereso lo izo kon puntos mas godros. ''E,'' le disho, ''va, mete un pul i échala a la posta!'' (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
750 |
postema (gr.) f. |
מורסה, אבצס, פרונקל; בהשאלה: מכאוב; כינוי למישהו מאוס ומכביד; עוגמה ישנה ומכבידה |
|
En medio las mis postemas las k 'sto pasando yo. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2135 |
posto (it.) m. |
תפקיד, משרה; מקום, מושב |
|
Ansi se aklaro, ke el vezir i algunos pashas deskontentes de los postos ke okupavan, le aprometieron una grande suma de paras i el titolo de bey por ke lo degoye mientres ke lo estaria arrapando. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5120 |
povereto (it.) adj. |
מסכן, אומלל |
|
La povereta de la mujer se echo a los pies del mansevo arrogandole ke aga por kavod del Dio i ke se vaiga antes ke venga el rasha del marido i ke lo mate. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1298 |
pozar v. |
חנה, נטה אוהלו; הציב, הניח, שׂם, הציג; דיגמן; הציג עצמו לראווה |
|
Ke komio la tu mama en preniada de ti, (Kalendario de kantigas) |
|
Bien save la roza en ke mano poza, (Kalendario de kantigas) |
|
Es ansi, ke munchas vezes se entretenia kon sus savios i les pozava kestiones sovre diferentes kestiones de la vida, de la nature i la sensia. (Sipure Sefarad) |
|
i se akavidava mucho de azer kavod a ribi Meir en lo ke pozava ande eyos. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Pishin yamo el haham dos barraganes djidios i les disho: Toma, yeva a este ombre a la shara ande pozan los leones; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
el izo vinir a tres de los muevos valis i a todos tres les pozo la mizma kestion, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3992 |
pozisión f. |
מצב, עמדה, מעמד; משרה |
|
komo de uzo el rey se intereso por la famiya del mandradji por el echo, si se esta manteniendo i si esta kontente de su pozision. (Sipure Sefarad) |
|
La inyeta grande ke yevava el nombre de su vava, Dona, se kazo en Samakov kon un galanteristo de buena pozision. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2558 |
prátiko adj. |
נוח, שימושי, פרקטי; מיומן |
|
Kon una palavra, su tio bushkava de azerlo pratiko no solo en el zaanat, ma i en la vida. (Sipure Sefarad) |
|
di a ver Nisim, tu ke sos eshkolato i pratiko en los kuentos, kuanto vale una gayna desplumada? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2136 |
preferir/prefierir v. |
העדיף |
|
Kuriozos de ver si el kondanado va preferar la muerte or, arrepintiendose en el ultimo momento, se va deshar kortar la una oreja deklarando delantre de tres ishaetes su veluntad de adovarse definitivamente. (Sipure Sefarad) |
|
ma la vida moderna trusho otros embevesimientos: los ijikos ampesaron a preferar el sinema, aydear velosiped i sovre todo ir al tsirk, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
751 |
pregón m. |
הכרזה, הצהרה, הודעה, צו |
|
Pregon echo el buen rey por la sivdad de Arago[n]: (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
752 |
pregonar v. |
הכריז, הכריז בקול (רוכל); הצהיר, הודיע, פרסם |
|
En esto ke Djoha sta apregonando: ''Faldji! Faldji!'', (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5808 |
preguntar v. |
שאל, חקר, ברר, הציג שאלות; שאל בשלום |
|
|
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
753 |
prenyada adj. & f. |
הרה ללדת; אשה הרה |
|
De akeya bivio la infalta kedo prenyada de una ninya. (Blanka Flor) |
|
O teniash mal de amore o estavash rezin prenyada? (Blanka Flor) |
|
Ke komio la tu mama en preniada de ti, (Kalendario de kantigas) |
|
Esto es mashal a una perra ke estava prenyada i eya iva a parir. (Hidot de Izopeto) |
|
Mas le izo otro plazer ke en los dias ke estava prenyada ke no puedia salir a bushkar sus mezonot bushkava i eya mezonot i le yevava para ke komiera. (Hidot de Izopeto) |
|
Ke puede seer kedare prenyada, ke se sepa ke es de ti. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4257 |
preokupado adj. |
מודאג, דואג |
|
Un ombre de modestas kondisiones tinía tres ijas de kazar i estava muy preokupado, porké no savia komo darles una dota. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4258 |
preokupar v. |
הדאיג |
|
kuando el le kontó lo ke le akontesió, le disho el viejo: No te preokupes! Ya te vo a salvar yo! (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2137 |
presedente adj. |
קודם |
|
La munchedumbre se akayo. Todos asperavan kon ansia a ver ke fin va tomar este echo sin presedente. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1301 |
presiar v. |
קבע, הידק; העריך, אמד; ערך את שומת הנדוניה |
|
komo 'l dukado del saraf te tuve yo presiado. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
755 |
presio m. |
מחיר; ערך |
|
Ke kavayos yevan d'un presio i por ver kual korria mas. (Blanka Flor) |
|
De aki anbeze el ombre de no azer bien kon el rasha aun ke le apromete muncho presio. (Hidot de Izopeto) |
|
Hida ke no konviene de azer bien kon el rasha aun ke le akomite muncho presio. (Hidot de Izopeto) |
|
E bien, boba, disho el rey, yo so persona rika i no me importa el presio del konsejo, solo, kero ke sea el mijor de tu koleksion. Toma este dukado i azmelo saver. (Sipure Sefarad) |
|
I komo azes para fiksar el presio de tus konsejos siendo no son ropa ke se vende al piko, al pezo, o de otra manera? (Sipure Sefarad) |
|
El chorbadji le ambezava los nombres de los artikolos, los presios i fin kuanto ke abashe si el mushteri se ampesa a tratar. (Sipure Sefarad) |
|
Haskito kito del djamlik la makara, se la dio al kazalino i arrekojo las 30 paras, ke este era su presio. (Sipure Sefarad) |
|
a la mizma manera komo Danailov, tomo la pinturia en mano, se aleshó, se aserkó, yine se alesho i demando por el presio (Sipure Sefarad) |
|
lo ke te puedo abashar del presio es 20 levos. si tienes gusto tómala por 280. (Sipure Sefarad) |
|
Agora ya podesh vender las aksiones ke merkatesh, porké kon la deferensia del presio entre lo ke las merkatesh i lo ke las vash a vender, ya vash a meter endjuntos una suma bastante emportante, ke vos va a permeter de kazar a vuestras tres ijas! (Kuentos, 1986) |
|
Entre tiempos el fato ke el amigo de Rotschild avía merkado tantas aksiones izo su efeto sovre los adjentes de la Bursa, i el presio de akeyas aksiones suvió a las estreas. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3247 |
presión f. |
לחץ, לחיצה, כפיה |
|
empesó a azer presiones sovre el haham, para ke se konverta. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
756 |
presto adv. |
מהר, חיש, מיד, בקרוב; מוקדם |
|
Ke sale tadre i s'enuvla presto. (Blanka Flor) |
|
azeme konoser muy presto la mi ventura. (Kalendario de kantigas) |
|
Vino dita haya i le disho al leon avre la boka i milizinare muy presto. (Hidot de Izopeto) |
|
Komo?! Por 30 paras? La makara vale muncho mas! Korre presto i tomasela atras! (Sipure Sefarad) |
|
Sinyor rey, no te tiene akontesido nunka de ver un gameo korrer tan presto, ke te paresió ke estava bolando? (Kuentos, 1986) |
|
Enpesaron a |
|
hue el shamash |
|
i le disho: mira ke estas kozas no se aze |
|
detras yamo al mamzer: taluy, rasha, tame, |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
757 |
preto adj. & m. |
שחור; כושי; אומלל, עצוב, אבל; אדם אלים |
|
El ojiko preto tiene la seja mal entenyida. (Blanka Flor) |
|
la luna me s'eskurisio la mar me se izo preta. (Kalendario de kantigas) |
|
Vestido preto te vo azerte, i a la keila k'eches azeite, (Kalendario de kantigas) |
|
En este momento entro un kazalino i demando si tienen makaras pretas ''sindjir marka'' de 500 yardas. (Sipure Sefarad) |
|
luego los djidios resivieron taanit i se vistieron de sako i echaron seniza en los ehalot de los sefarim i los vistieron de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3066 |
preva f. |
הוכחה, ראיה; נסיון |
|
i komo la preva, Perla su mujer, le paria kada dos anyos i el grande de la mishpaha apenas avia kumplido minyan. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3636 |
previsto adj. |
חזוי, צפוי |
|
la demanyana, a kada uno de eyos les kontava las paras ke se les azia de menester sigun los empleos previstos, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3637 |
prezentar v. |
הציג, הראה, הגיש, מסר |
|
mirando lo ke avia kedado, el ojo se le fue a la pinturia - un kadro ke prezentava la figura de una noble dama (Sipure Sefarad) |
|
yévame kon ti, kuando te vas a prezentar onde el rey. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4263 |
prezentarse v. refl. |
התייצב, הציג עצמו |
|
El ombre, sigiendo el konsejo del Rabino, se fue a Londra i se prezentó onde Rotschild a su nombre. (Kuentos, 1986) |
|
Vino el día fiksado, i los dos se prezentaron endjuntos delantre del rey, i el rey le demandó de muevo al ombre: Es verdá ke tú vites un gameo bolar? (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3067 |
prezente m. |
הווה; מתנה, שי, מתן, דורון, מנחה |
|
un prezente muy importante, ke salvó la famiya de la gezera de un tiempo, de traersen la agua de la fuente de la malé. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2140 |
primer (it.) v. |
היה זקוק ל-, היה צריך |
|
Ermoza pensada! No abasta todo, prime ke tenga i la pasensia de eskuchar las vaziuras de esta purcha kuando me va estar enkaminando i dando ''konsejos buenos para la vida!'' ''Falta sea la onor!'' (Sipure Sefarad) |
|
La persona prime ke tenga korason piadozo i ke no resfuya de azer mizva siempre ke le venga de la mano, sovre todo i si de la mizva no le korre danyo. (Sipure Sefarad) |
|
sintitesh buena djente, las paras le primieron! i a ken no le primen paras? aki, entre merkaderes, estas palavras no pasan! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
758 |
primer/primero adj. |
ראשון, התחלתי |
|
Estate, 'state Andarleto el mi primer namorado. (Blanka Flor) |
|
Le konto ribi Yeuda: Mi mujer primera se murio, i esta, la akavidi por tu kavod mas de la primera. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2774 |
primero/en primero adv. |
בתחילה, ראשית, קודם כל |
|
Kuando torno en kaza, le metio a komer i a bever komo en primero. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4593 |
primeriza/primiriza f. |
לידה ראשונה; מבכירה; עלמה בתולה בעת נשואיה |
|
Al anyo, los parientes se fueron a Samakov porke Dona ya avia entrado en el mez i iva ser primiriza. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1305 |
primo m. |
דודן, בן דוד |
|
Porke era mi primo ermano d’el me namori (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1306 |
prizión f. |
כלא, בית סוהר, בית אסורים |
|
Yo'n la prizion, tu en las flores, sufro de korason, kero ke yores. (Kalendario de kantigas) |
|
a la manyana vino el rey kon toda la ulema a la |
|
los kitaron para la karsel sin repozo kon muncha krueldad, dos tantos de loke disho el rey de penas i serraron la |
|
el si[nyor] Ben Ezra z''l se invistio en demut del mansevo i kon su vestido i se entro en la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3639 |
prokurar v. |
סיפק, המציא |
|
por el penavan 10-15 de estos provatos a los kualos Yako les prokurava el ''kapital'' menesterozo (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
759 |
pronto adj. |
מוכן, נכון; מהיר, זריז |
|
Kavayeros estavan prontos, se suvio i se fuyo. (Blanka Flor) |
|
Un dia mando a dizir, ke el, el rey, esta pronto de dar una bolsa de dukados a todo akel ke le kontaria algun pasaje o hidush, al kual el sultan, no dando kredito, responderia, ke ''esto es imposivle!'' (Sipure Sefarad) |
|
Kuando torno ribi Meir en kaza, salio un bat kol i disho: ribi Meir deve de estar pronto a vidas de 'olam aba. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
El rey le rogo ke les de abrigo i algo de komer porke estavan kansos i ambiertos, adjuntando ke por el plazer está pronto de pagar lo ke les demandaría. (Sipure Sefarad) |
|
Komo siempre, la vava estuvo pronta por azerles el dezeo. (Sipure Sefarad) |
|
'Este mansevo te kere por novia, ke dizes?'' Le disho la novia: Si su mersed tiene gusto yo esto poronta por azer su palavra.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Disho el mansevo: '' Poronto esto por azer tu komando.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2141 |
pronunsiado adj. |
מוצהר, מוכרז, מבוטא, הגוי |
|
Kontan mizmo, ke en un paiz leshano uzavan enforkar a akeyos haraganes prononsados, ke ni el amenazo de muerte no era bastante para azerlos abokar kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2325 |
propio adj. |
אישי, עצמי, ייחודי; הולם; עצם (בעצמו), זהה, אותו ה- |
|
A la demanda ke bushka, el djidio disho ke kere entrar ande el rey por una kestion de su propio interes. (Sipure Sefarad) |
|
Uno le konto, por exempio, ke kon sus propios ojos vido komo un gato pario sinko perrikos i ocho ratones; (Sipure Sefarad) |
|
por esto vini delantre de el, ke todo lo ke me va a dezir, murir o bivir, propio si me echas a los leones, arresivo yo sovre mi. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
i eyos kerian ver kon sus propios ojos las maraviyas del tsirk. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2142 |
propozar (f.) v. |
הציע |
|
Zanaachis de toda bransha propozavan sapatos i galechas; yulares i kaishes, kuedras; oyas i tinajas; artikolos de teneke asta kapandjas para ratones, mashas i strevdis. (Sipure Sefarad) |
|
Tomó kon él una penina, tinta i papeles; tomó una mezika i una siyika i se asentó al lado del Bet-Amishpat, i está asperando ke vengan a propozalde de eskrivir letras i demandas (Kuentos, 1986) |
|
Yako lo saludo komo amigo viejo, le batió la espalda i le disho ke un otro mushteri, ke la tenia visto la pinturia le propozó por la mizma 500 levos. (Sipure Sefarad) |
|
I el, mirando a Rotschild, ke le estava aziendo sinyos afirmativos kon la kavesa, achetó de merkar lo ke le estavan propozando. (Kuentos, 1986) |
|
Los adjentes de Bursa, viéndolo al lado de Rotschild, i kreyendo ke era i el un grande finansero, le fueron propozando aksiones. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3641 |
propozisión f. |
הצעה |
|
si me la tornas, yo te pago por eya 415 levos i ansina te ganas sin sudar 200 levos enteros, le diso Yako, vaday ke i a mi me revienen 100 levos de komisiona; ke dizes, buena propozision no? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2143 |
prosesión f. |
תהלוכה |
|
Djustamente esto es lo ke azia arrekojer djente detras de la prosesion, (Sipure Sefarad) |
|
La viejezika se aserko de la prosesion i por su grande maraviya vido, ke el kondanado era un luzio mansevo i ke en su kara no avia ni solombra de espanto por la suerte ke lo asperava. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2778 |
prosperar v. |
שגשג, הצליח |
|
Disho: Si vos eskucho, el Dio no me enprezenta mis pekados nunka, segun esta dicho: ''Enkuvrien su pekado, no prosperara''. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
ke a todo lugar ke vas ke te governen kon moneda i mazon; i 500 gro' te damos, i si tu korason lo tienes temerozo i apegado kon el Sh.Yit. enel djudesmo el Dio te amostre kamino bueno i onde ke iras |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3994 |
prosperidad/prosperitá f. |
שגשוג, הצלחה |
|
a fin ke venga la prosperidad i la kontentez del puevlo en todo el reinado. (Sipure Sefarad) |
|
todos dizian ke de kuando vino al poder el nuevo vali, si no párese ke trusho kon si el bolluk i la prosperidad, el kante i la alegria. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2327 |
protejar v. |
גונן, הגן על, נתן חסותו |
|
No es ke el prove era bovo, o ke nada no le vinia de la mano, ma ansina kombinava, ke ''oro tokava, lodo se le azia'' persona sin kismet en la vida! El riko lo keria muncho i lo protejava. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3996 |
prova f. |
הוכחה, ראיה; נסיון, ניסוי |
|
Ma por dezplazer la prova no reusho, la situasion del puevlo no amijuro. (Sipure Sefarad) |
|
i komo la prova, tomo de muevo el kerpeden i me travo otrun diente i este sano. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
760 |
provar v. |
הוכיח; ניסה |
|
Disho el vizir: ''Yalla, onde a tantos fuyimos, provaremos i este! (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3642 |
provato m. |
מסכן, אומלל; אביון, דל |
|
por el penavan 10-15 de estos provatos a los kualos Yako les prokurava el ''kapital'' menesterozo (Sipure Sefarad) |
|
un tiempo el eskidjilik era una de las okupasiones de munchos provatos entre la djuderia de Sofía (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3069 |
provaya f. |
שכונת עוני; פרולטריון, שכבת העניים; קבצנות |
|
Mordu el arabadji morava en Dortbunar, en el golfo de la provaya de Sofía (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
761 |
prove n. & adj. |
עני, רש; מסכן |
|
Djoha era muy prove, aval kriaturas tinia. (Djoha ke dize) |
|
Avian de ser dos ermanos, el uno riko i el otro prove. (Sipure Sefarad) |
|
Ma ansina ize una mizva de kalsar i alegrar a una kriatura prove. (Sipure Sefarad) |
|
bivía en soledad una vida muy prove, porké éste es el mazal del mintirozo. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3997 |
provecho m. |
רווח, תועלת, הנאה, יתרון; יעילות; הקלה, הרווחה |
|
Eya me azia akodrar de ande sali, para ke todas mis echas sean de provecho para mis ermanos del puevlo. (Sipure Sefarad) |
|
Ma sus esforsos kedavan sin provecho porke el puevlo yevava muncho mal de modos i maneras de indjustisias. (Sipure Sefarad) |
|
Tanto le arrogo le disho: ''El mazal de el eya es piedra, si la piedra ay perovecho de eya, i tu mazal tiene perovecho!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5125 |
provedad f. |
עניות, דלות, אביונות, ריש, חוסר כל, מחסור, דחקות, מסכנות |
|
Le disho el rey: ''Sepas mi ijo ke esto es los mazalot de la djente. ken nase en mazal de rikeza, ken nase en mazal de peroveza.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4595 |
psa f. |
גברת |
|
Al anyo, de una infeksion murió i Persiado. La psa Donu se fue a bivir ande Daniel. (Sipure Sefarad) |
|
La psa Donu kontava ke nasio en Pazardjik i era ija del haham Yaakov ke a su vejez se fue a Yerushalayim i ayi murió. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2145 |
publikamente adv. |
פומבית, בפומבי, לעין כל, בגלוי, ברבים, בפרהסיה |
|
No kere dicho ke el vezir i los pashas fueron devista arrestados i una semana mas tadre enforkados publikamente. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3070 |
públiko m. |
ציבור, קהל |
|
sovre todo, las bufonerías de los paylachos kon karas untadas, ke se enklavavan chakitones i davan taklás entre las rizas del publiko. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1307 |
pudra (fr.) f. |
אבקה, אבק, טלק, פודרה |
|
Entojos yo me vo meter, Karolina, por ver tu color y putra. (Kalendario de kantigas) |
|
Ni putra tengo ni kolor, esta es mi natura. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1845 |
pueder v. |
יכול, היה מסוגל, היה בעל יכולת |
|
I su senyor padre el rav porfio muncho kon el a ke non anduviera, ma non pudo kon el, (Sipure Noraot,1885) |
|
Un mansevo koma este no puede ser haragan de nasensia. (Sipure Sefarad) |
|
El mandradji ke era buen moabetchi, le kontó ke a poder de muncho penar ya se va kitando el pan, (Sipure Sefarad) |
|
El rey se maraviyava i no podia esplikarse la razón. Pensando siempre sovre la kestion, (Sipure Sefarad) |
|
i desharon ayi las kadenas; i los otros ke estavan aprezados ayi vieron todo el echo i se enkantaron i no |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
762 |
puerpo m. |
גוף |
|
Para este puerpo Parize ke ofisio ash tomado? (Blanka Flor) |
|
Aun k'era '1 mi marido sinyal del mi puerpo dierash. (Blanka Flor) |
|
I la trusheron kon sus karas kovijadas i embolvida en un manto grande a ke se le kovijara su puerpo entero. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
764 |
puerta f. |
דלת, שער, פתח |
|
A la 'ntrada de la puerta Mira-i-beya pario un ninyo. (Blanka Flor) |
|
I lo kuvrio kon panyos i de vista salio eya a la puerta de la kamara i se lo disho a su madre. (Sipure Noraot,1885) |
|
Se aserkaron i vieron ke vinia de una kaza solitaria. Se aserkaron i batieron a la puerta. (Sipure Sefarad) |
|
Lo abasharon en la puerta de la sivdad i le demandaron al mansevo: ''Kuando ke tornemos a tomarte?'' Les disho el mansevo: ''De aki a un anyo venish i me tomash.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
hue el karselero a la |
|
espera en la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2147 |
puevlo m. |
עם, גוי; ציבור |
|
Un dia, el rey salio soliko por las plasas para ver komo bivia el puevlo. (Sipure Sefarad) |
|
El rey ke tiene ojos i orejas en kada lugar, puede ser ke no sepa el hal del puevlo? Sino, ke todos son una kolor, ampesando del rey asta el bekchi del kampo! (Sipure Sefarad) |
|
El rey no disho nada, ma de las palavras del mandradji entendió asta ke mizura iva la aborresion del puevlo por el rey, (Sipure Sefarad) |
|
podia estar muncho mijor si no fuera la korrupsion de los giadores, ke lo están esplumando al puevlo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2565 |
pujar v. |
הוסיף, הגדיל; התייקר; גדל, התווסף |
|
El te kere bien, esta kontente de ti i mizmo me disho ke te va pujar la paga! (Sipure Sefarad) |
|
En tanto, la famiya pujava. A la tiya Roza la parió en tiempo de la Rumelia i a la tiya Rebeka - en la gerra kon el sirbo (de 1885). (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3249 |
pul (t.) m. |
בול; זהרונים לרקמה |
|
Tomó un anvelop i el adereso lo izo kon puntos mas godros. ''E,'' le disho, ''va, mete un pul i échala a la posta!'' (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1308 |
punchar v. |
דקר, עקץ, נעץ; פתח מורסה להוצאת המוגלה; גרם כאב עם מכשיר חד; ''דקר'', השמיע רמז פוגע |
|
Puncha, puncha, la roza guele, ke el amor muncho duguele. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4873 |
punchón m. |
קוץ, עוקץ, שבב שננעץ בעור; מצפון רע; בהשאלה: חשד מנקר; ביקורת קשה; מרצע |
|
Ma el diavlo no tuvo keazer. Por la ventana avierta se desho de entrar un bizbon i kon ravia enfinko su punchon sovre el birit de Yomtov. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
765 |
puntada f. |
ריבוי דם; דלקת ריאות; כאב צד, כאב בחזה; תפר |
|
i entre puntada i puntada, un alshofar i una perla. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3250 |
puntero m. |
מרצע; קליד (קלידים); מצביע, מחוון, ''יד'' (לספר תורה) |
|
Tomó el haham el puntero de la mano del shamásh, i meldó kada u - i, kada i -u. i ansí a kada yerro ke el azía, el kal entero se mitía a korrijarlo a gritandos. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3251 |
puntiko m. |
נקודה זעירה; דגש |
|
Si diskutimos por el puntiko de la yod; si no deshamos repozo al ke está meldando la Tora, i no mos kedamos kayados kuando se yerra, komo podemos akseptar todas akeyas kreyensas, ke vozotros kristianos akseptásh sin diskusiones? (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1848 |
punto (2) m. |
רגע, דקה; נקודה; סימן פיסוק; רגישות יתר, נוחות להשפעה; תפר, תפר כירורגי; נקודה לדיון; מידת אורך (ס''מ) |
|
I el ninyo harif i pikeah, ke en pokos dias embezo las letras i puntos i ayego a pasuk. (Sipure Noraot,1885) |
|
En akel punto no disho nada, ma el día de después lo yamó al haham i le demandó: Kualo es esto? Ke manera de djente sosh vozotros djudiós? (Kuentos, 1986) |
|
En no saviendo Djohá eskrivir letras, empesó a azer puntos, puntos, puntos ... todo puntos. (Kuentos, 1986) |
|
Tomó un anvelop i el adereso lo izo kon puntos mas godros. ''E,'' le disho, ''va, mete un pul i échala a la posta!'' (Kuentos, 1986) |
|
dos mezes antes eskrives una karta para el kon shaliah neemani el en el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
766 |
punyo m. |
אגרוף; מכת אגרוף; חופן |
|
Una karta eskrivire de mi punyo i de mi letra, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2148 |
purcho m. |
(בלשון לעגנית:) זקן |
|
Ermoza pensada! No abasta todo, prime ke tenga i la pasensia de eskuchar las vaziyuras de esta purcha kuando me va estar enkaminando i dando ''konsejos buenos para la vida!'' ''Falta sea la onor!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1309 |
puro adj. |
טהור, זך, נקי, צלול, בהיר, ברור, צח, שקוף |
|
La ermozura tuya es pura la meresco solo yo. (Kalendario de kantigas) |
|
ma su amor no es tan puro, yo te amo kon pasion. (Kalendario de kantigas) |
|
El mansevo se ampeso a riir i en puro djudezmo le respondió: No sinyor! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4598 |
pursedaká! (ebr.) interj. |
למען השם! |
|
I mira Donika, sovre todo te lo akavido, pursedaka no steas a dezmodrarte kon alguna palavra delantre del haham tu sinyor! (Sipure Sefarad) |
|
I mira Donika, sovre todo te lo akavido, pursedaka no steas a dezmodrarte kon alguna palavra delantre del haham tu sinyor! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5475 |
rabanim (ebr.) m. pl. |
רבנים |
|
i disheron: el remedio ke te podemos azer es ke te damos una karta afirmada de todos los |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5127 |
rabino (ebr.) m. |
רב |
|
Un dia vino almana kon su ija ande el si[nyor] rabino i le disho: ''Si tiene gusto de tomarme por djudia por el bokado de pan i paras no kero.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3645 |
raf/raft (t.) m. |
מדף ספרים, מדף, אצטבא |
|
falito o likvido algún meanedji o ken sera, le merkava el resento de la butika kon los raftes, botas, mezas, siyas ets. (Sipure Sefarad) |
|
ke komo ay una palavra, le vaziaron los raftes de la butika! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1586 |
ramay/a (ebr.) adj. m. |
רמאי, נוכל; ערמומי, ערום; מושחת, מופקר |
|
Vos dire un mashal ake asemeja los ramaim ke kitan monedas de los tsadikim kon edim falsos. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1587 |
rana f. |
צפרדע; אדם זריז היודע להגיע לכל מקום/להשיג מידע חיוני (בנימה שלילית) |
|
Esto asemeja al mashal de el raton ke keria pasar el rio i la intesion dela rana era de aogarlo (Hidot de Izopeto) |
|
Hida de la rana ke tinia de pasar al raton por el rio. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3646 |
raro adj. |
נדיר, יקר המציאות; דליל, קלוש |
|
ma kale dicho, ke esenas kom'a esta eran ralas (Sipure Sefarad) |
|
ma, sikomo me se vesh djente simpátika vos puedo dar un konsejo: si por endelantre vos afita alguna pinturia, antes de venderla yamame i yo vos diré si es rala i valutoza o no. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1589 |
rashá/rashán/rashah (ebr.) adj. & m. |
רשע, מרושע, אכזר, סדיסט; רוצח |
|
Apiadar sovre el rasha es ahzariyut para el tsadik. (Hidot de Izopeto) |
|
Azer bien kon el rasha es danyo para el. (Hidot de Izopeto) |
|
'Parese ke es rasha komo el ande kere apozar en su kaza. Deshaldo ke se veyga'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
En esto k'el rasha de (de) Yihya ya vino kon el tufek en la mano i una arnevet kon el, muerta. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
despues ke paso tienpo penso el |
|
detras yamo al mamzer: taluy, |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1591 |
ratón m. |
עכבר; חולדה |
|
Ansi le disho al raton oye mi ermano en mi boz i toma una kuedra i atate los pies i yo te atare en mis pies i travare detras de mi. (Hidot de Izopeto) |
|
Entendio el raton la haluka iva fuyendo de el rio. (Hidot de Izopeto) |
|
Zanaachis de toda bransha propozavan sapatos i galechas; yulares i kaishes, kuedras; oyas i tinajas; artikolos de teneke asta kapandjas para ratones, mashas i strevdis. (Sipure Sefarad) |
|
Uno le konto, por exempio, ke kon sus propios ojos vido komo un gato pario sinko perrikos i ocho ratones; (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5130 |
rav (ebr.) m. |
רב |
|
Ken kedo solo i asolado mas ke el rav i su mujer? (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
despues les disho el |
|
hue el shamash presto i le trusho todo komo keria el |
|
al segundo dia le disho el |
|
el shaliah ke hue por el mandado le disho a el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2566 |
ravia f. |
כעס, רוגז, חרון, זעם, זעף, חימה |
|
Haskito kon ravia apanyo la furajka i yorando se torno a kaza. (Sipure Sefarad) |
|
El patrón le echo dos gritos i se fue a kalmarlo: ''Ke es esta ravia, al rey lo tienes enfrente eske? De, kálmate, ke ya los espantates a mis musafires!'' (Sipure Sefarad) |
|
Ma el diavlo no tuvo keazer. Por la ventana avierta se desho de entrar un bizbon i kon ravia enfinko su punchon sovre el birit de Yomtov. (Sipure Sefarad) |
|
El no me disho nada, tomo el kerpeden i me kito un diente sano. Entonsez me demando: ''Era este el diente hazino?'' yo kon ravia le respondí ''No!'', (Sipure Sefarad) |
|
i les amostro la plata i meldaron las kartas, estonses se ensanyo el rey i kon grande |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5480 |
raya (t.) m. |
תושב לא מוסלמי באימפריה העות'מנית |
|
les disho el rey: veni aki enemigos de mi ley i del Yeshu esto ke estash aziendo en mi sivdad no tiene kolor despues ke sosh |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4876 |
rayo m. |
קרן; ברק; מגררת, פומפיה; משוף; חישור (בגלגל); כינוי לאדם המטריד בדרישות/עצות |
|
Sikomo era semanas de Sevó, el tiempo estava ermozo, rayos de sol entravan por la ventana avierta. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
767 |
razón f. |
שכל, תבונה; טעם, סיבה, נימוק, הצדקה, הוכחה; יכולת חשיבה, הגיוניות |
|
Siete anyos lo aspero komo mujer de razo(n), (Blanka Flor) |
|
Ayegose mas a eya izo lo ke non es razon. (Blanka Flor) |
|
De aki es razon ke tome el ombre konsejo de no tener havra kon mas huerte ke el. (Hidot de Izopeto) |
|
Porke kon su fortaleza todo lo ke kere aze kon razon i sin razon. (Hidot de Izopeto) |
|
Vos rogo por vuestras vidas a ke me denunsies a mi el sekreto de la koza i la razon ke vozotros non me krees. (Sipure Noraot,1885) |
|
Ya tienes razon. Mis konsejos valen sigun lo ke me ago pagar por eyos. (Sipure Sefarad) |
|
Porké no eskuchásh al ke aze la orasión?'', ulvidándose de la razón por la kuala se avía ido al kal. (Kuentos, 1986) |
|
El rey se maraviyava i no podia esplikarse la razón. Pensando siempre sovre la kestion, (Sipure Sefarad) |
|
Los rezultados no tadraron i esta fue la razón ke izo mandar vente pashas por ke tomen muestra komo deven de governar kuando serán nominados por valis. (Sipure Sefarad) |
|
En boltando a su kaza, enkontró a un viejo, ke le demandó la razón de su estrechura, (Kuentos, 1986) |
|
Tienes razón! Las paras no son todo en la vida, ma i eyas tienen su valor. (Kuentos, 1986) |
|
el rey komo era enemigo a los djidios no le kontento las avlas i la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3071 |
realidad/realitá f. |
מציאות |
|
en momentos kom'a estos a Mordu se le apretava el korason pensando komo azer para enreziar un poko esta kazika kedada del tiempo del turko, i en realidad tres tantos mas vieja de el mizmo... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5482 |
rebí (ebr.) m. |
רב, רבי |
|
de ver ver el dito ke se toparon en grande tsaar ke a la manyana tenia de ser la angustia, en akeya ora yamo el rav |
|
le vino Eliya'hu 'ha-Navi z''l i le disho: |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5817 |
rebuelta f. |
התקוממות, מרד, מרי, מרידה, הפיכה, מהפכה; בלבול, סכסוך; מהומה |
|
i hue la sivdad |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1312 |
redoma f. |
בקבוק, צנצנת, קנקן |
|
Una redoma te vo mandar, bivienda enfechisada, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3072 |
reflo m. |
נשימה, הבל פה; נשמת אף אחרונה |
|
jimnastas ke te azian detener el reflo mirando sus djugo perikolozo en las alturas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4008 |
reforma f. |
רפורמה, שינוי ערכים, תיקון |
|
La vida en los vilaetes no amijuro después de la reforma. A la kontra. La deskontentez pujava i no amenguava. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4600 |
refrán m. |
פתגם, אימרה, מימרה |
|
Kon una palavra, era djusto de akeyas viejas por las kualas el refrán dize: Vieja en kaza - alegría de la kaza. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1851 |
refuzar (fr.) v. |
סירב, מאן |
|
Aun kon todo porfiates kon mi padre i mi madre a ke non refuzaran a ti, ke ya te kontentates en todo; (Sipure Noraot,1885) |
|
I arrefuzaron en el muncho, ma non pudieron kon el i fueron apretados por deskuvrir a el la verdad; (Sipure Noraot,1885) |
|
Me dizia también ke kuanto ke penara por ambezarsela la orasion entera, la vieja refuzava i mizmo kedava un poko ofensada, diziendole: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
769 |
regalado adj. |
יחיד, מיוחד במינו; אהוב מאוד |
|
Una ija tiene el rey una ija regalada. (Blanka Flor) |
|
Maase en sivdad una ke haham de la dita sivdad era a el un ijo regalado, haham grande. (Sipure Noraot,1885) |
|
avía un ombre muy riko, ke tinía una ija regalada muy ermoza i en edá de kazar. (Kuentos, 1986) |
|
un anyo echaron goral i kayo el goral al ijo del rav de la sivdad, i era mansevo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2151 |
regla f. |
חוק, כלל, תקן, שיטה, סדר; צו, פקודה; סרגל |
|
Aki ay algun yerro, o estuvo mal giado, o no uvo ken ke lo enkamine a regla del mundo. (Sipure Sefarad) |
|
Paso tiempo. Los echos del governo kaminavan en regla. (Sipure Sefarad) |
|
Kijo, no kijo, eya aboko la kavesa, ke ansina era la regla en akel zeman de ovedeser a sus parientes i para Laglaomer azieron boda. (Sipure Sefarad) |
|
Para estar en regla kon el estomago, antes de echarse, tomava un vazo de agua kon polvo de paytondijis (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2153 |
regolarmente adv. |
באופן סדיר, כרגיל |
|
El vezir i los pashas regularmente lo informavan de todo lo ke pasava en el paiz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3648 |
regreto (fr.) m. |
צער; חרטה |
|
largo tiempo Yako Abenshoan i Mamo no eskapavan de kontar kon regreto lo ke les avia afitado kon la pinturia de Gogumagogu. (Sipure Sefarad) |
|
musyu Danailov se fue kon grande regreto i Yako i Mamo kedaron komo entezados pensando ke tenían oro en la mano i lo trokaron por lodo; ande toparlo a este mamzer?!... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
770 |
reina f. |
מלכה |
|
Topo la mesa serrada para 'nde la reina 'ndava. (Blanka Flor) |
|
Bordando esta un kamizon para el ijo de la reina. (Blanka Flor) |
|
komo la reina en su lecho ya kayo i se dezmayo. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
772 |
reinado m. |
מלכות |
|
Vengash en buena ora reina vos i el vuestro reinado. (Blanka Flor) |
|
a fin ke venga la prosperidad i la kontentez del puevlo en todo el reinado. (Sipure Sefarad) |
|
un dia se alevanto el arur muy demanyana i se hue onde el rey al divan estando ayi todos los grandes de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4010 |
reinar v. |
מלך, משל, שלט על |
|
De vista izo vinir al vezir i le ordeno ke lo topen al mandradji i ke lo metan por vali en uno de los vilaetes leshanos, famozo por la mizeria ke reinava en esta rejion. (Sipure Sefarad) |
|
En un paiz leshano reinava un sultán mansevo, bueno de korason i piadozo, ke todo su dezeo era de ver al puevlo kontente i feliz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2567 |
reinchir v. |
מילא, מילא שנית |
|
Esta vez Haskito no se ofenso porke del djugo de su tiyo se ambezo dos kozas: la primera de ser siempre piadozo i ayudar al de enfrente, i sigundo komo kon palavra dulse la persona alkansa a reinchir su dezeo. (Sipure Sefarad) |
|
Haskito se fue a reinchir el mandado. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4012 |
rejión f. |
אזור, נפה, חבל, מחוז, גליל |
|
De vista izo vinir al vezir i le ordeno ke lo topen al mandradji i ke lo metan por vali en uno de los vilaetes leshanos, famozo por la mizeria ke reinava en esta rejion. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1850 |
rejisto m. |
בושה, צניעות, כפיפות ראש |
|
Pasando dias, se vido en si ke eya prenyada, i kon muncha verguensa i rejisto se lo konto a su madre i a su padre, (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1595 |
rekayentar v. |
לחמם שוב |
|
Porke el solo siendo rekaenta a la tierra i la rekema i la seka kuanto mas si se kaza i endjentra ijos i ijas ke sierto ke ateman el mundo. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1596 |
rekayentarse v. refl. |
התחמם שוב |
|
Despues ke ya se rekaento bien enpeso a echar sam 'ha-mavet en kaza. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3650 |
relasión f. |
קשר, יחס, זיקה; סיפור המעשה; דו''ח |
|
en jeneral entre yako i su djente pasavan relasiones de amistad, indemas kuando alguno reushía en un trato mas vistozo. (Sipure Sefarad) |
|
las relasiones kon esta djente eran sempli. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3652 |
remarkar (fr.) v. |
העיר; הבחין ב-, שם לב ל-; קבע, נוכח לדעת |
|
entre esta djente partikularmente se azia remarkar Mamo el shashuto, ke se avia espesializado en echos ''angro''. (Sipure Sefarad) |
|
Dos de los valis respondieron ke no tienen remarkado koza semejante. (Sipure Sefarad) |
|
si tienen remarkado en el komporto del vali algo de spesial kuando governava i dava sus ordenes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3073 |
remarkavle (fr.) adj. |
ראוי לציון, דגול |
|
nada de remarkavle en esta famiya i en esta kazika si no era la bendision de los sielos ke inchiva la kaza de Mordu kon otrun krio. (Sipure Sefarad) |
|
Yo entrava i salía en esta kaza siendo amigo de Haim, su inyeto, i por esto alkansi a saver munchas kozas del pasado de esta remarkavle vieja. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
773 |
remedio m. |
תרופה, מרפא; פתרון, תקנה, תיקון, מוצא, תקווה, אמצעי, עזרה |
|
Para todo ay remedio i para la muerte non avia. (Blanka Flor) |
|
aki no ay ni medko, ni tenemos otro remedio (Sipure Sefarad) |
|
Kere mirado otro remedio; aspera avlare kon mi ermano Shapat, el ufisio de charikchilik kreo ke ya lo va embeveser. (Sipure Sefarad) |
|
i yoro, i esklamo i disho: Guay por mi, ke pedri mi ley ke me anbezi, i agora ke remedio tengo? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Te kontare - dize Bohor, -Antiyer me estava muriendo de la dolor de un diente. No uvo remedio, kalió ke me vaya ande Memed el berberiko. (Sipure Sefarad) |
|
La mujer ke lo vido, se ampeso a dar a dos, a dos manos i korrio ande el vizindado para bushkar remedio por el grande mal ke les vino a la kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
Le disho el rey: ''El remedio es ke en tala sivdad ay uno ke se yama Yihya el Akra, i tiene siete ijas. Si saves tomar a la chika de eyas te se abolta el mazal.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
guay de el i guay de su alma ke ansi le rogo a su mersed ke me mire algun |
|
i disheron: el |
|
vernas ayi, platikaremos enel echo i ala ora se mirara algun |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
775 |
remo m. |
משוט |
|
Si no uvieren remos prontos, mis lindos brasos puziera , (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3653 |
renomado (fr.) adj. |
מפורסם, ידוע |
|
entre los eskidjís, Yako Abenshoan era renomado i lo yamavan el rey de los eskidjís. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3074 |
reparasión f. |
תיקון, שיפוץ, בדק; פיצוי |
|
klaro, ke kon el pasar del tiempo la kazika tenia menester de una serioza reparasion. (Sipure Sefarad) |
|
los mezes pasavan i la reparasion kedava por azer. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2330 |
repasar v. |
גיהץ; שנה, חזר על; שינן |
|
Por este kyupri son vente anyos ke paso i repaso i de veremos a ver, si una vez entanto, lo puedo pasar kon los ojos serrados! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4879 |
repozar v. |
הרגיע, השקיט; נח, חדל מעבודתו/מפעילותו |
|
Era viernes después de mediodía. Komo de uzo, Yomtov se fue al banyo. Se lavo bueno, bueno, batió palmas para ke le traygan el havli, salió i se echo en la kama para repozar. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4719 |
repozarse v. refl. |
נח, נפש, התרגע, נרגע |
|
Heskiya tomo dos bokados, se repozo un poko i después le dize a la mujer: Bueno! Ya es oras de irme al kal. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
776 |
repozo m. |
שלווה, מנוחה, רוגע, מרגוע, שקט, שאננות, הפוגה; מתינות, שיקול דעת |
|
Noche entera no tuvo repozo de ir i vinir asta el lugar, (Sipure Sefarad) |
|
Si diskutimos por el puntiko de la yod; si no deshamos repozo al ke está meldando la Tora, i no mos kedamos kayados kuando se yerra, komo podemos akseptar todas akeyas kreyensas, ke vozotros kristianos akseptásh sin diskusiones? (Kuentos, 1986) |
|
No les fue liviano a los viejos de esbaregarsen de sus repozo indemas a ham Mair, ke anyo por anyo devia trokar de manyas i amigos (Sipure Sefarad) |
|
los kitaron para la karsel sin |
|
savras senyor rey ke este ombre 3 mezes dia por dia mos hue viniendo no mos desho meoyo ni |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
777 |
repuesta f. |
תשובה, מענה |
|
Todas kayaron a una ninguna repuesta dio. (Blanka Flor) |
|
I eyos non le dieron repuesta, fin ke fueron muhrahim de avlarle a el haham padre de la ija, (Sipure Noraot,1885) |
|
Al sintir esta repuesta el kondanado se metio a pensar (Sipure Sefarad) |
|
Oyendo las repuestas de sus savios i de djente seheluda de entre el puevlo, el arrivo asta la konkluzion ke en este mundo todo troka i, ke en siertas kondisiones kaje ke no ay koza a la la kuala no se pueda responder ''i esto es posible''. (Sipure Sefarad) |
|
Mintirozo! Esto no es la repuesta de mi marido! Esto es el kontrato de kaza! (Kuentos, 1986) |
|
Le disho Djohá: ''Porké estás tan despasensiada?! Kon pasensia te va vinir la repuesta!'' (Kuentos, 1986) |
|
En lugar de repuesta Haim kito la alguenga del papel i kon dos manos la amostro estirada por el boy entero. (Sipure Sefarad) |
|
Media ora mas tadre de nuevo me meto a batir. Kon las lagrimas en el garon eya me demanda: ''Sos tu kerido Persiado? Dame repuesta ke ya me vo murir!'' Yo - kayadez. (Sipure Sefarad) |
|
De ariento mi mujer me demanda: Tu sos, Persiado? Yo repuesta. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3654 |
resento m. |
תכולה |
|
a la mizma manera, i las otras tres kamaretas i la kuzina yenas de todo lo mijor ke existe en el resento de una kaza rika (Sipure Sefarad) |
|
falito o likvido algún meanedji o ken sera, le merkava el resento de la butika kon los raftes, botas, mezas, siyas ets. (Sipure Sefarad) |
|
los eredores keren vender la kaza i por esto se aze menester de vaziarla de toda la mobilia i el resento de kaza. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2570 |
resfuyir/resfuír v. |
נמלט; מט; שמט |
|
La persona prime ke tenga korason piadozo i ke no resfuya de azer mizva siempre ke le venga de la mano, sovre todo i si de la mizva no le korre danyo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2155 |
resitar v. |
דקלם, השמיע |
|
Involontariamente, a boz alta, ampeso a resitar la maksima ''Az lo ke azeras, ma pensa a su kavo'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1855 |
resivir v. |
קיבל, ערך קבלת פנים/מסיבה; יילד, קיבל את היילוד |
|
Aunke ya le dishimos a el ke non es pertenesiente para ombre, aun kon todo resivio sovre el de somportar todo kon korason kumplido. (Sipure Noraot,1885) |
|
i salieron a resivirlo todos sus parientes i le disheron: Ke te akontesio? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Le disheron: i ke pensas por azer? Disho a eyos: Me vo a yir ande el grande de la yeshiva, i todo djuzgo ke kitara por mi, lo resivire. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
luego los djidios |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5819 |
resivirse v. refl. |
התקבל |
|
le vino Eliya'hu 'ha-Navi z''l i le disho: Ribi, ya |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2156 |
respekto (fr.)/respeto m. |
הערכה, הוקרה, כבוד, כבוד עצמי, יראת כבוד, הערצה, התחשבות |
|
El rey lo saludo kon respekto i se torno al palasio. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1598 |
responder v. |
השיב, ענה |
|
Le respondio el karnero diziendo: Mintira! No tomi nada. Disho el perro: Tengo edim. (Hidot de Izopeto) |
|
Ande el rey venian djente de diferentes lugares i le kontavan kuanta patranya ay i no ay a lo kualo el rey siempre respondia: ''i esto es posivle!'' (Sipure Sefarad) |
|
Le respondio: Mi senyor, ya se murio esta mujer, i se kazo kon mi. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Nisimiko le respondió ke en la galería un bilieto vale 1 levo. (Sipure Sefarad) |
|
Le respondió el haham: Sinyor rey, komo podemos mozotros djudiós konvertirmos al kristianizmo? (Kuentos, 1986) |
|
El mansevo se ampeso a riir i en puro djudezmo le respondió: No sinyor! (Sipure Sefarad) |
|
si el dezventurado se metia a esplikar loke le afito, aprometiendo de tornar las paras kon su demaziado, Yako le respondía kon despresio: (Sipure Sefarad) |
|
Dos de los valis respondieron ke no tienen remarkado koza semejante. (Sipure Sefarad) |
|
siendo le plazio de ver un ombre derechero, onesto i intelijente, dechizo de nominarlo por vali para ver si sus echas van a responder a sus palavras, (Sipure Sefarad) |
|
el disho: Vidi un gameo bolar!. Los ke lo sintieron, le respondieron: No puede ser! Esta es una de tus mintiras!. (Kuentos, 1986) |
|
Un dia, la madre le dize ke ya vino la ora de verla novia de Mair. Eya le respondió ke turka se aze i a este mokozo no lo toma! (Sipure Sefarad) |
|
El no me disho nada, tomo el kerpeden i me kito un diente sano. Entonsez me demando: ''Era este el diente hazino?'' yo kon ravia le respondí ''No!'', (Sipure Sefarad) |
|
|
|
|
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5491 |
resto m. |
שארית, מותר, יתרה, עודף, שיור, שריד |
|
el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
778 |
reushir (fr.) v. |
הצליח, עלה יפה |
|
Ya se fue ande kuantos faldjis. No riusho. (Djoha ke dize) |
|
Le disho tambien, ke entre el partir de las muezes i el mundar de los gajos, eya lo va star enkaminando en ke manera ke se giye para reushir en la vida. (Sipure Sefarad) |
|
Para riushir se aze ansina: tomas una revanada de pan i en aserkandote del halvadji la detienes kon las dos manos (Sipure Sefarad) |
|
en jeneral entre yako i su djente pasavan relasiones de amistad, indemas kuando alguno reushía en un trato mas vistozo. (Sipure Sefarad) |
|
Ma por dezplazer la prova no reusho, la situasion del puevlo no amijuro. (Sipure Sefarad) |
|
a la fin de la semana riushó a meter endjuntos una lira de oro! (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2572 |
revanada f. |
פרוסה, נתח, פלח |
|
kon boz de rogativa le dizes: ''Halvadji efendi, te rogo, metemi en esta revanada por sinko paras de halva!'' (Sipure Sefarad) |
|
Para riushir se aze ansina: tomas una revanada de pan i en aserkandote del halvadji la detienes kon las dos manos (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3660 |
revenir (fr.) v. |
חזר, שב; התאים; השתווה בערכו ל-; הגיע לו; עלה (כסף) |
|
si me la tornas, yo te pago por eya 415 levos i ansina te ganas sin sudar 200 levos enteros, le diso Yako, vaday ke i a mi me revienen 100 levos de komisiona; ke dizes, buena propozision no? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2783 |
rever v. |
ראה שנית, התראה |
|
El komiendo, i eya se reviendolo, i era ribi Meir ermozo de forma muncho, i se namoro eya de el; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3661 |
reverans (fr.) m. |
הערצה, יראת כבוד; קידה |
|
Yako acheto el presio, arrekojó la moneda, le batió la espalda del mansevo i aziendole reveranses lo mando kon la pinturia (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
779 |
rey m. |
מלך |
|
Kien estuviera pariendo en el palasio del rey mi padre, (Blanka Flor) |
|
El rey ke mucho madruga para la mesa se iva, (Blanka Flor) |
|
Disho el leon ke el keria un helek otro porke el es el rey de las hayot. (Hidot de Izopeto) |
|
Por ande ke se aboltara el rey via modos i maneras de frutos, zarzavat fresko; pishkado i karne; diferentes aves, asta pichones. (Sipure Sefarad) |
|
And'avía de ser de un rey, ke tinía tres konsejeros: un haham, un hodja i un papas (Kuentos, 1986) |
|
entre los eskidjís, Yako Abenshoan era renomado i lo yamavan el rey de los eskidjís. (Sipure Sefarad) |
|
El rey kedo muy intrikado de la konversasion kon el mandradji i noche entera no le entro esfuenyo pensando loke es de azer. (Sipure Sefarad) |
|
I dike no vos akeshas al rey? -Mi padre, buen mundo tenga, uzava dizir .. ke el peshkado se guele de la kavesa! (Sipure Sefarad) |
|
el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
781 |
rezín adv. |
לא מכבר, לא מזמן, זה אך, זה מקרוב |
|
O teniash mal de amore o estavash rezin prenyada? (Blanka Flor) |
|
Yevo almendrikas muevas para la rezin parida. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4273 |
rezolver v. |
החליט; פתר |
|
Ansí el Rabino, sin entenderse de kestiones de finansa, dio un konsejo ke rezolvió la situasión. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4020 |
rezultado m. |
תוצאה, תולדה, פועל יוצא, מסקנה, החלטה, סיכום |
|
Los rezultados no tadraron i esta fue la razón ke izo mandar vente pashas por ke tomen muestra komo deven de governar kuando serán nominados por valis. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
783 |
riir v. |
צחק |
|
I por esto'' disho ''stamos siempre riyendo!'' (Djoha ke dize) |
|
'Esto es el top de oro! Yo lo arondjo a mi mujer... se riyin todos! (Djoha ke dize) |
|
Todos, djunto Israel se metieron a riir, ma Morducho kontuneo: (Sipure Sefarad) |
|
le disho: ''Djoha, ande ti siempre ay kantar i riyir. (Djoha ke dize) |
|
I fue komo sus oir, se rieron de el, siendo eyos ya savian el sekreto de esta oja de ande abashava. (Sipure Noraot,1885) |
|
De esta shena, todos djunto el kavedji, ke se topo en la butika, ya se ivan a pishar de riir i entre la riza, uno de los amigos le disho al chorbadji: (Sipure Sefarad) |
|
Anoche estuvites noche entera riendo kon mi, i agora te vino la verguenya kon mi? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Kuando lo estava sirviendo, i ke era ribi Meir ermozo, estava eya riendo i burlando kon el, (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
agora ke estash alavando tanto a los paylachos i los otros djugadores en el tsirk, no es de djusto sigun ti, ke aparte de vozos los kuatro ermanos, ke vayamos a riirmos i mozos también kon tu madre? (Sipure Sefarad) |
|
El mansevo se metió a riir i disho: Kualo es una moneda de oro?!, (Kuentos, 1986) |
|
Todos están baylando i riyendo! Deké tu stas yorando? (Kuentos, 1986) |
|
Por el kamino se riiva entre si pensando komo lo va enkontrar la vieja en viendo esta alguenga bisharetsiz. (Sipure Sefarad) |
|
i de akel dia endelantre avrio su kaza ke todo el ke entrava yorando salia |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1857 |
rijirse v. refl. |
התנהג; התנהל; הביא סדר בחייו |
|
I todo se rejia por mano de las servideras estranyas. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1858 |
rijo m. |
ניהול, ארגון, סידור, טיפול; עבודה, מטלה; בישול; סעודת חג; תבשיל עשיר להבראת חולים |
|
Le demando su alma de el mansevo por viajar en sivdades otras kede por embezar mas hohma i konoser rijos de el mundo. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5132 |
rikeza f. |
עושר, הון, רכוש; שפע |
|
Le disho el rey: ''Sepas mi ijo ke esto es los mazalot de la djente. ken nase en mazal de rikeza, ken nase en mazal de peroveza.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3663 |
rikinión m. |
גביר, בעל בעמיו |
|
por el grande evenemiento presto ya korrieron bozes por las kavanés i ariento de una semana se vendió la mas parte de akeyo ke un tiempo fue el patrimonio del rikinion Rafael Aftalion (Sipure Sefarad) |
|
avras de saver ke ize la konosensia kon el vekil de la kaza ke apartenia a Rafael Aftalion, un rikinión de Vidin, ke murió antes tres anyos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
787 |
riko adj. & m. |
עשיר, אמיד; שופע; מוצלח, יפה |
|
Djoha tinia un vizino ke era muy riko; kriaturas no tinia. (Djoha ke dize) |
|
De la nave ke yo vengo avia un riko mansano, (Blanka Flor) |
|
Fina ke me kito los mis vestidos rikos. (Blanka Flor) |
|
Tomi otro haver, un riko ombre, no kero mas saver ni de tu nombre. (Kalendario de kantigas) |
|
Akontesio maase en una sivdad ke avia una bivda muy rika (Hidot de Izopeto) |
|
Avian de ser dos ermanos, el uno riko i el otro prove. (Sipure Sefarad) |
|
avía un ombre muy riko, ke tinía una ija regalada muy ermoza i en edá de kazar. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2159 |
rinkón m. |
פינה, זוית, קרן זוית, פאה |
|
Sigiendo su kamino, el rey atino ke en un rinkon, alado de la djami, sovre una estera, se avia asentado un viejo de barva larga, vistido en djube, kon kauk en la kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1315 |
río m. |
נהר, נחל, פלג |
|
Entre la mar i el rio mos kresio un arvol de bimbriyo. (Kalendario de kantigas) |
|
Rios korrientes de los mis ojos, (Kalendario de kantigas) |
|
Entendio el raton la haluka iva fuyendo de el rio. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2234 |
riskar/rishkar (port.) v. |
סיכן |
|
Si le dize ''i esto es posivle'', deve de inchirle las dos tinajas kon dukados; si dize ke lo ke kont? ''es imposivle'' arishka de pasar solo kon la bolsa ke tuvo aprometido. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1317 |
rizá (t.) f. |
מטפחת, ממחטה |
|
Me kitas la rida del diep, me tapas boka i ojos. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
790 |
riza f. |
צחוק |
|
deke ande el ay todo rizas, i kuando lo arondjo yo, siempre ay yoros!'' (Djoha ke dize) |
|
El rey se sonrio, izo de senyas a sus konsejeros i disho kon riza, ke ''esto es imposivle!'' (Sipure Sefarad) |
|
De esta shena, todos djunto el kavedji, ke se topo en la butika, ya se ivan a pishar de riir i entre la riza, uno de los amigos le disho al chorbadji: (Sipure Sefarad) |
|
sovre todo, las bufonerías de los paylachos kon karas untadas, ke se enklavavan chakitones i davan taklás entre las rizas del publiko. (Sipure Sefarad) |
|
Liza ke mira la papelera, ke ke vea! Batió las dos manos i entre las rizas le disho: Vava, eya tomo la papelera de gips en lugar de arina! (Sipure Sefarad)) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5493 |
rodancha f. |
מעגל אנשים/ילדים; פשטידה גלולה וספירלית במילוי גבינה תרד ודלעת |
|
les disho el rav a los haverim: azeme una |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2160 |
rodeo m. |
סיבוב, הליכה מסביב, עקיפה; גלגל |
|
Estonses, enkomendo ke eskrivan la maksima kon letras de oro i ke la metan en la djami alado del pazar, para ke kada uno, en meldandola, se sepa giar en los rodeos de la vida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2335 |
rodiyas/rodías f. pl. |
ברכיים |
|
Lo entraron delantre el rey. De rudias, este vino asta el trono, bezo la alda de la djube del sultan i le diso: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
791 |
rogar v. |
ביקש, הפציר, התחנן, הפגיע, התפלל |
|
Una mersed vos rogo '1 tio la kuala me devesh de achetar, (Blanka Flor) |
|
Si me muero por tu sibep, te rogo i te namoro: (Kalendario de kantigas) |
|
Les rogo a los talmidim a ke le avlaran a el haham a ke se la diera a el por mujer. (Sipure Noraot,1885) |
|
Estas son las dos tinajas i te rogo ke tengas la buendad de inchirmelas yenas kon dukados. (Sipure Sefarad) |
|
Avram, te rogo ke tomes mizuras kon este ijiko, ke no es shaka! (Sipure Sefarad) |
|
En esto le vino una mujer, ke tenía el marido en 1'Amérika, i le rogó ke le eskriva una letra, diziéndole ke está sufriendo muncho mal de no tener dinero para mantenerse. (Kuentos, 1986) |
|
El rey le rogo ke les de abrigo i algo de komer porke estavan kansos i ambiertos, adjuntando ke por el plazer está pronto de pagar lo ke les demandaría. (Sipure Sefarad) |
|
El mansevo, ke kiría muncho bien a la ija, le rogó al padre: Dame entr'una semana de tiempo, i esta vez verás ke me vas a dar a tu ija! (Kuentos, 1986) |
|
A la demanyana, sikomo Yomtov estava kefsiz i doloriozo, la mujer se fue al kal para rogar sanasion delantre del Santo bindicho El. (Sipure Sefarad) |
|
de ver ver el dito ke se toparon en grande tsaar ke a la manyana tenia de ser la angustia, en akeya ora yamo el rav ribi Yosef Shraga z''l a el karselero i le |
|
respondieron todos los de la yeshiva i disheron: Si[nyor] de el mundo en tu mano esta el poder i la eskapadura, enpero loke |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1602 |
rogativa f. |
תחינה, תפילה, תחנון, בקשה |
|
Hida ke no es razon de kreer en las rogativas del rasha. (Hidot de Izopeto) |
|
Torno i disho a eyos kon rogativas: (Sipure Noraot,1885) |
|
kon boz de rogativa le dizes: ''Halvadji efendi, te rogo, metemi en esta revanada por sinko paras de halva!'' (Sipure Sefarad) |
|
i las mujeres kon |
|
savras senyor rey ke este ombre 3 mezes dia por dia mos hue viniendo no mos desho meoyo ni repozo kon sus yoros i sus |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
792 |
romansa f. |
בלדה, רומנסה |
|
Mijor tanye i mijor dize i mijor romanso tenia (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5133 |
romper v. |
שבר, ניפץ, ריסק; קלקל; עצר, הפסיק, ביטל; הפר ברית, חילל שבועה |
|
Disho el rey: ''Beravo, beravo! ke podites arronper a la sitra ohra!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2161 |
ropa f. |
בד, ארג, אריג; בגדים; סחורה; לבנים; וילון עבה |
|
I komo azes para fiksar el presio de tus konsejos siendo no son ropa ke se vende al piko, al pezo, o de otra manera? (Sipure Sefarad) |
|
entre el dia asta oras de tadre, kada uno se akitava o kon ropa, o en tornando las paras atrás. (Sipure Sefarad) |
|
Estonses, en travandose de Pazardjik, el turko echo fuego en la sivdad i en el fuego se hue i el magazen de ham Mair kon toda la ropa. (Sipure Sefarad) |
|
'Toma a Yihya i yevalo al banyo i arrapalo i vistele estas ropas.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5822 |
roto adj. |
שבור, מקולקל |
|
le disho el rav al mansevo: dame la mano, i lo kito ahuera, i le kito el vestido bueno ke tenia i le metio al suyo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1319 |
rovar v. |
גנב, גזל |
|
Otra ninya por siguro, me kijo rovar l'amor, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4278 |
rovarse v. refl. |
גנב לעצמו |
|
Disho el manseviko ke stava despozado kon esta ija, i se la rovaron d'el, i agora la vido vistida de novia. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
793 |
roza f. |
ורד, שושנה; פרח |
|
'Yo tengo mujer ermoza ijikos komo la roza''. (Blanka Flor) |
|
Bien save la roza en ke mano poza, (Kalendario de kantigas) |
|
Puncha, puncha, la roza guele, ke el amor muncho duguele. (Kalendario de kantigas) |
|
i en invierno, el grande plazer para los krios era de admirar las ventanas enrozadas ande el frio lavrava modos de rozas i figuras... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3080 |
rozado adj. |
ורוד, ורדי, בעל ניחוח של ורד |
|
i en invierno, el grande plazer para los krios era de admirar las ventanas enrozadas ande el frio lavrava modos de rozas i figuras... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5135 |
rubisa (ebr.)f. |
רבנית; אשת מלמד תינוקות |
|
La sinyora rubisa entero en el mez. Se asento i pario un ijo. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
794 |
ruda f. |
פיגם, רודה |
|
Ni kon ruda, ni kon guezmos, el no se aresento. (Blanka Flor) |
|
Una matika de ruda, una matika de flor, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4611 |
Rumelia f. |
החלק האירופי של האימפריה העותמנית |
|
En tanto, la famiya pujava. A la tiya Roza la parió en tiempo de la Rumelia i a la tiya Rebeka - en la gerra kon el sirbo (de 1885). (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4612 |
ruso m. & adj. |
רוסי; רוסית |
|
Kuando el ruso entro a Pazardjik eya ya era madre de tres kon el behor, Persiado, un ijiko de 12 anyos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
795 |
ruvio adj. |
אדמוני, אדמדם, אדום שער, ג'ינג'י; בלונדיני |
|
Los vuestros kaveyos ruvios onde los guadraresh vos ? (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1603 |
safek (ebr.) m. |
ספק, פקפוק; חשש, חשד, חשד לאי כשרות |
|
Hida de los ke deshan lo vaday detras de el safek. (Hidot de Izopeto) |
|
Por esto anbeze el ombre de no deshar vaday por safek aun ke sea mas muncho el safek. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1605 |
sahar (ebr.) m. |
שכר |
|
Enpero kere por su sahar ke le agas esto i esto. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2578 |
sakametlik (t.) m. |
סכנה |
|
i se yo, mil modos de sakametlikes ke pueden afitar, ya se tiene visto el Dio ke no de! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2162 |
sakat (t.) m. & adj. |
פגום; נכה, בעל מום, קיטע |
|
No faltavan dilindjis, siegos i sakates, ke asperavan a la djenerozidad i al buen korason de los pasantes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2163 |
sako m. |
שק; מעיל קצר, וסט, מותניה |
|
Tia, eya disho ke en su kaza tiene un sako de muezes, ma no aklaro si las muezes son en gajo, o ke prime yo ke me meta a partirlas una por una? (Sipure Sefarad) |
|
luego los djidios resivieron taanit i se vistieron de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3666 |
sakudir v. |
נענע, זעזע, טלטל, ניער; איבק, ניקה באופן יסודי |
|
Yako entendió ke el trato ya se esta koziendo, le tomo la mano del mansevo entre sus dos manos i sakudiéndola kon fuersa le disho (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
796 |
salado adj. |
מלוח; כבוש במלח; יקר |
|
no deves de komer ni agro, ni salado, ni shavdo, ni kemando! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2164 |
salepchí (t.) m. |
מוכר סחלב |
|
A kada paso se enkontravan halvadjis, vendedores de shurup, salepchis, malebidjis, todos a un grito o a un kante alavando la kualita i la baratura de sus ropa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
797 |
salida f. |
יציאה, מוצא; יציאה לבילוי; תירוץ; מוצאי; הוצאה; יציאת קיבה, צואה |
|
A la salida de la puerta kon el buen rey s'enkontraria. (Blanka Flor) |
|
Ni a la 'ntrada ni a la salida (Blanka Flor) |
|
El panair de Carnabat se azia salida de Pesah i turava 7 dias. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1323 |
salir v. |
יצא מ-, עזב את; יצא לבילוי |
|
si en kavzo salgo loko yo tengo razon. (Kalendario de kantigas) |
|
De la kuna saliras, a la shkola tu entraras (Kalendario de kantigas) |
|
El mushteri pago, tomo la makara i salio. (Sipure Sefarad) |
|
i salieron a resivirlo todos sus parientes i le disheron: Ke te akontesio? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
la idea no sta mala ama, va salir el gaste de ir i vinir asta Vidin? (Sipure Sefarad) |
|
salió ke sinyor Rafael, sigun lo yamavan todos a Vidin i djidyos i búlgaros, era el mas grande zayredjí no solo en Bulgaria, ma i en la Vlahiya (Sipure Sefarad) |
|
salió, ke el ke vo la fregó i enkashó fui yo, porke so del ufisio i ya se el kilipur ke tomi por 215 levos (Sipure Sefarad) |
|
A sus enkontro salió el patrón, los saludo i los envito ke entren. (Sipure Sefarad) |
|
Eya me azia akodrar de ande sali, para ke todas mis echas sean de provecho para mis ermanos del puevlo. (Sipure Sefarad) |
|
Se vistió komo un sempli merkader, tomu kon si un moso i salió al kamino. (Sipure Sefarad) |
|
Kon el tiempo i a las ijas les salió el mazal ansina ke los viejos kedaron solos. (Sipure Sefarad) |
|
Yo entrava i salía en esta kaza siendo amigo de Haim, su inyeto, i por esto alkansi a saver munchas kozas del pasado de esta remarkavle vieja. (Sipure Sefarad) |
|
El mansevo va a salir loko de ver este ermozura de kal, a las mil maraviyas kada piedra de un molde de diamantes. El ehal a-kodesh esta senteyando de tanta perla i diamante (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
salio de ayi el arur, se hue a su kaza i se enserro unos kuantos dias kon malos pensamientos en su kavesa i no |
|
i darsava el papa de Roma herufim i gidufim, loke le |
|
espera en la puerta, el ke |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3670 |
salón m. |
חדר אורחים, טרקלין, אולם |
|
Yako i Mamo kedaron embrineados de todo lo ke vieron: en el salón kanapés i fotoyes en kilifes para ke no se estruya la damaska (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
800 |
saltar v. |
קפץ, דילג, ניתר, זינק, התפרץ; פוצץ; קפץ לביקור; נבהל |
|
Salto la mas chikitika la ke en buen dia nasio: (Blanka Flor) |
|
Salto la mas chika de eyas la ke en buen dia nasio: (Blanka Flor) |
|
las kriaturas djugavan — a los arvoles, al eskonder or a los vizires i las ijikas saltavan a la kuedra i azivan kunikas... (Sipure Sefarad) |
|
Yo, kayadez. Ya no dishimos ke so kaprichoso, aunke senteyas me saltavan de los ojos! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4885 |
saltarse v. refl. |
נשבר; דילג |
|
Yomtov se salto en seko. Al momento le paso por el tino ke el echo esta perso. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4615 |
salto m. |
קפיצה, דילוג, ניתור גבוה, זינוק, גלגול, התהפכות, סאלטו |
|
Ampesaron a naserles inyetos i inyetas i a vezes, se azia menester de dar saltikos oy ande una, amanyana ande otro, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2165 |
saludar v. |
ברך לשלום, דרש בשלום |
|
El rey lo saludo kon respekto i se torno al palasio. (Sipure Sefarad) |
|
Yako lo saludo komo amigo viejo, le batió la espalda i le disho ke un otro mushteri, ke la tenia visto la pinturia le propozó por la mizma 500 levos. (Sipure Sefarad) |
|
A sus enkontro salió el patrón, los saludo i los envito ke entren. (Sipure Sefarad) |
|
le disheron: ''Saluda a tu si[nyor] padre muncho de muestra parte.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Saludaron al rav i le bezaron la mano i se fueron. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
802 |
saludozo adj. |
בריא |
|
Kale ser ke fui yo, porke mi ermano, no tenga mal, esta sano i saludozo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
803 |
salvar v. |
הציל, הושיע, גאל |
|
ke por salvar a su amor se echo eya a la tormenta. (Blanka Flor) |
|
un prezente muy importante, ke salvó la famiya de la gezera de un tiempo, de traersen la agua de la fuente de la malé. (Sipure Sefarad) |
|
kuando el le kontó lo ke le akontesió, le disho el viejo: No te preokupes! Ya te vo a salvar yo! (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4280 |
salvarse v. refl. |
ניצל, נושע, נגאל |
|
Le vino hushuná al rey, i no le kortó la kavesa al mintirozo, ke se salvó kon el ayudo del komentador. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1325 |
salvasión f. |
הצלה, תשועה, ישע, גאולה |
|
Las paredes altas, no te alkanso,demando salvasion del mi Dio Santo. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1326 |
salvo prep. |
חוץ מ-, פרט ל-, להוציא, מלבד, זולת; רק אם |
|
salvo del Alto Kriador ke en El yo me arrimo. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1606 |
sam (ebr.) m. |
סם, רעל, ארס |
|
Despues ke ya se rekaento bien enpeso a echar sam 'ha-mavet en kaza. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3083 |
samanlik (t.) m. |
מתבן; גדר קנים |
|
de la otra parte, la yasla para el kavayo kon un samanlik enriva, onde mientres el enverano se akavidava de echar la paja. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4886 |
sanasión f. |
ריפוי; הבראה |
|
A la demanyana, sikomo Yomtov estava kefsiz i doloriozo, la mujer se fue al kal para rogar sanasion delantre del Santo bindicho El. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
804 |
sandrier/sandrié (fr.) m. |
מאפרה |
|
Solo ke la djuguen djugos i al djugo de l'asidre. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2580 |
sangluto/sangloto (fr.) m. |
שיהוק |
|
Entre los sanglutos, Haskito les konto el maytap ke le izo el chorbadji (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5499 |
sangre f. |
דם; קרבה משפחתית |
|
respondieron los galahim i disheron: senyor rey, no entres en |
|
le trusheron la gaina i la degoyo i la echo enbasho delantre de todos para ke eskorriera la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
805 |
sano adj. |
בריא, שלם; טוב/יפה לבריאות, מבריא |
|
ke me traigan a mi amor sano i bivo i sin kadenas. (Blanka Flor) |
|
Sanos ke esten, mansevos son, ya van a adelantar. (Sipure Sefarad) |
|
El me izo asentar i me demando kual era el diente hazino. Yo ke estava ni enbasho ni enalto de las dolores a tanto me ensatani, ke le dishe: Ke berber achileado sos si no puedes apartar de un diente hazino a un diente sano! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
807 |
santo adj. & m. |
קדוש |
|
Israel es nombre santo i bindicho, nombre de ley! (Sipure Sefarad) |
|
un dia se hue onde el rav dela sivdad i se le echo a sus pies i yoro i se aharvo i se arrasto en basho diziendo: guay de el aya komo desho su ley |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2166 |
sapato m. |
נעל בית, אנפילאה, דרדס; נעל |
|
Zanaachis de toda bransha propozavan sapatos i galechas; yulares i kaishes, kuedras; oyas i tinajas; artikolos de teneke asta kapandjas para ratones, mashas i strevdis. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
808 |
sar (2) (ebr.) m.. (pl.: sares) |
חרדה, פחד, בהלה, אימה; ייסורים |
|
unas kuantas vezes ya les dio sar (Sipure Sefarad) |
|
Despues tienen los tsadikim muncho tsaar por toparse sin paras. (Hidot de Izopeto) |
|
Despues tuvo muncho tsaar el karnero en el invierno por no tener lana ensima. (Hidot de Izopeto) |
|
En akea ora el mansevo se tomo muncho saar de verlos burlar ke non se kreian de sus palavras; (Sipure Noraot,1885) |
|
I ansina la noche entera, yo batiendo i eya temblando de sar, (Sipure Sefarad) |
|
de ver ver el dito ke se toparon en grande |
|
le disho el rav por la findriz: ke azes mi ijo? no yores i no tomes |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1327 |
saraf (t.) m. |
חלפן, שולחני |
|
komo 'l dukado del saraf te tuve yo presiado. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
809 |
saray (t.) m. |
ארמון; הרמון |
|
Azele un kombite al saray de tu sinyor. (Blanka Flor) |
|
El ombre salió del saray yeno de espanto i sin saver kualo azer. (Kuentos, 1986) |
|
Terusho enkalador enkalaron la kaza. Le terusho feraguador ke adove lo ke estava derokado. Terusho doriel ke les aga ventanas boyas. En manko de sinko dias izo todo no parese sino saray del rey. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
esto mirando ke estas yaves, son komo las yaves de mi |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4616 |
sarear/sareyar (t.) v. |
עטף, ליפף, כרך |
|
I en verdad, kuando lo vido entrar kon akel paketo grande i pezgado, sareado en papel kaba, kon una ola de sangre, la vieja entendió ke el paketo es de karne Para ke se kijo esto todo de karne en una vez? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4720 |
sarik (t.) m. |
מצנפת של איש דת מוסלמי/של רבנים |
|
A Avramiko .. le di 20 topes de filado, 10 topes de basma; al turkito ... feses i sarikes por 500 groshes; a Yovancho 5 topes de shayak; al Petri .. 30 chemberes de kavesa, i mas koza ke me kayeron los brasos de la kanseria. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2337 |
satisfaksión f. |
סיפוק, קורת רוח |
|
Ansi diziendo se serro los ojos i por su grande satisfaksion paso del un kenar al otro a la papasiega. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2338 |
savá (ebr.) f. |
צוואה; בקשה אחרונה; מורשת אבות |
|
A la ora de su muerte, el mos desho de sava ke tengamos kudio de arrekavdar este emprestimo, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2787 |
saver m. |
ידע, הבנה, שכל, דעה |
|
i de su grande borraches no supo ni kuando se echo ni kuando se alevanto, i paso la ora kon eya noche entera. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
ma ansina el padre purfiava de ambezarlo a penar i a saver el kiimet de la pará. (Sipure Sefarad) |
|
porke ya savia ke tadre o temprano, vo tornar a mi ufisio -del puevlo sali i un dia tornaría a ser lo ke era antes. (Sipure Sefarad) |
|
El ombre salió del saray yeno de espanto i sin saver kualo azer. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
810 |
saver v. |
ידע, היה מלומד, הכיר |
|
Le dare gayina'n sena i pichonikos kon agras. (Blanka Flor) |
|
Tendrásh de saver ke las parashiyot de akel shabat eran Tazría i Metsorá, ke a las vezes se meldan adjuntadas. (Kuentos, 1986) |
|
En no saviendo Djohá eskrivir letras, empesó a azer puntos, puntos, puntos ... todo puntos. (Kuentos, 1986) |
|
Fueron tambien i dieron besora a la mujer del shamash ke estava komo almana ke no savia del marido. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
en la Espanya akontesio un milagro grande por dar a |
|
no kero largar palavras, mira las kartas ke me dieron i 500 gro' de moneda blanka me dieron en la mano, i ken |
|
|
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5505 |
saverse v. refl. |
ידע, היה מסוגל |
|
i le disho: mira ke estas kozas no se aze presto porke si |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2167 |
saviduría f. |
חוכמה, נסיון, ידע, ידענות |
|
No, le respondio el viejo, el bu'ho simboliza la saviduria i si lo kiti, es para atirar la atension de los pasantes, porke lo ke vendo yo es meoyo - buenos konsejos, konsejos buenos para la vida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1862 |
savio m. |
חכם, מלומד, ידען, למדן |
|
Disho sovre su korason: ''Puede seer ke se tope mujer savia komo esta en el mundo?''. (Sipure Noraot,1885) |
|
Es ansi, ke munchas vezes se entretenia kon sus savios i les pozava kestiones sovre diferentes kestiones de la vida, de la nature i la sensia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1328 |
savor f. |
טעם; עונג; רושם, קסם |
|
Serra tus lindos ojikos, durme, durme kon savor. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
811 |
sayo m. |
שלמת גבר; שמלה; מקטורן, חזיה; מעיל ארוך; שכמית משי (ללא שרוולים) |
|
Sayo yeva sovre sayo i un shibul baltornasion. (Blanka Flor) |
|
Ke bien paresesh Silvana i kon sayo de seda fina, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3085 |
sayvant m. |
מחסן |
|
en el kurtijo de la una parte estava el sayvant para la lenya i otros embarasos (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1329 |
sebeb/sebep (t.) m. |
סיבה, טעם, מניע, גורם |
|
Si me muero por tu sibep, te rogo i te namoro: (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
813 |
seda f. |
משי |
|
Ke bien paresesh Silvana i kon sayo de seda fina, (Blanka Flor) |
|
De oro kalsava i de seda vestia. Su madre la reina envidia le tenia, (Blanka Flor) |
|
Bordandole esta kon oro, lavrandole esta kon seda, (Blanka Flor) |
|
bene uvene, alevanto los ojos ... vido en la pared una tsura de mujer muy endjoyada kon vestido de oro i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5141 |
sefer/sefer torá (ebr.) m. |
ספר תורה |
|
Kuando eskaparon Shaharit i van a kitar sefer, disho el mansevo: ''Rabotay, este si[nyor] haham tiene gusto de darshar si tenesh gusto.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
luego los djidios resivieron taanit i se vistieron de sako i echaron seniza en los ehalot de los |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2168 |
sefté (t.) |
מכירה ראשונה של היום/ השבוע/ החודש, ''סיפתח'' |
|
El viejo tomo el dukado en mano, lo paso por la barva, sinyal ke estava aziendo sefte, i disho: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4283 |
seguir v. |
הלך אחרי, הלך בעקבות, בא אחרי, עקב; המשיך |
|
El ombre, sigiendo el konsejo del Rabino, se fue a Londra i se prezentó onde Rotschild a su nombre. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1330 |
segundo adj. |
שני |
|
korason eya non te dio para amar segundo. (Kalendario de kantigas) |
|
Les disho: azelde lo ke izites segunda vez. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
al |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2592 |
seguro adj. & adv. |
בטוח, מובטח, ודאי |
|
Estonses, estate, siguro ke el halvadji no te va tornar vaziyo. (Sipure Sefarad) |
|
Estonses, estate, siguro ke el halvadji no te va tornar vaziyo. (Sipure Sefarad) |
|
Puedes estar siguro! No me mires ke so un mandradji ke ni meldar save a las derechas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2340 |
seheludo (ebr.) adj. |
חריף, חד שכל, פיקח, נבון, שנון, בעל שכל ישר |
|
Oyendo las repuestas de sus savios i de djente seheluda de entre el puevlo, el arrivo asta la konkluzion ke en este mundo todo troka i, ke en siertas kondisiones kaje ke no ay koza a la la kuala no se pueda responder ''i esto es posible''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
816 |
sehorá (ebr.) f. |
מרה שחורה, עגמה, צער |
|
Akeyos se fuyeron. Stan muertos de la sehora. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
817 |
seja f. |
גבה |
|
El ojiko preto tiene la seja mal entenyida. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5142 |
sekaná (ebr.) f. |
סכנה |
|
Enpesaron a |
|
i le disho: mira ke estas kozas no se aze presto porke si se save la koza tenemos todos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
818 |
sekanalí/a (ebr.) adj. |
משחית, איש ריב ומדון |
|
ke esto es barminam, koza muy sekanali! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1607 |
sekar v. |
ייבש; שעמם, הוגיע, הטריד, הפריע ל- |
|
Porke el solo siendo rekaenta a la tierra i la rekema i la seka kuanto mas si se kaza i endjentra ijos i ijas ke sierto ke ateman el mundo. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4889 |
seko adj. |
יבש, צחיח |
|
Yomtov se salto en seko. Al momento le paso por el tino ke el echo esta perso. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1331 |
sekreto adj. |
חשאי, סודי, חבוי, נסתר |
|
Sekretos kero deskuvrir, sekretos de mi vida, (Kalendario de kantigas) |
|
I fue komo sus oir, se rieron de el, siendo eyos ya savian el sekreto de esta oja de ande abashava. (Sipure Noraot,1885) |
|
Vos rogo por vuestras vidas a ke me denunsies a mi el sekreto de la koza i la razon ke vozotros non me krees. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4028 |
sekreto m. |
סוד, רז |
|
El rey entendió el sekreto del buen gio del mandradji mientres ke era vali, i lo tomo en el palasio por konsejero. (Sipure Sefarad) |
|
El sekreto es, ke siendo yo de su cherga, ya se kuanto le duele al puevlo kuando le toman el bokado de la boka. (Sipure Sefarad) |
|
El sultán kedo muy intrikado de este hidush i mando ke lo yamen al mandradji para entender el sekreto de la kashika, (Sipure Sefarad) |
|
ma sikomo no topó dinguna lavor ke le fuera bien, fue a la fin de la semana onde la madre i le demandó en sekreto - sin ke dinguno lo supiera - ke le diera una moneda de oro. (Kuentos, 1986) |
|
vernas ayi, platikaremos enel echo i ala ora se mirara algun remedio i ke vaya la koza en |
|
una vez ke el Dio te kijo bien ke no gostates de mi kaza nada, i por el plazer ke me izites ... te vo a deskuvrir este |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
819 |
selaniklí adj. & m. |
סלוניקאי |
|
Tomo una selanikliya, ke sigun la ultima letra ya sta emen-emen para parir (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1865 |
selar/selarse v./v. refl. |
קינא ב-, התקנא ב- |
|
I fue a dias, en lo ke estava estudiando kon otros hahamim, se topo ayi mansevo uno ke era selanse de el mansevo; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5509 |
selihot/selihó (ebr.) f.. pl. |
סליחות |
|
i las mujeres kon rogativas i yoros en los midrashot i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1866 |
selo m. |
קנאה |
|
I de el muncho selo, le entro aborrision en su korason (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
820 |
semana f. |
שבוע |
|
Sesh noches durmio kon eya le parisio sesh semanas. (Blanka Flor) |
|
Entre la semana vinieron a la butika dos amigos del chorbadji i este lo mando a Haskito ke enkomende tres kaves. El kavedji los trusho. (Sipure Sefarad) |
|
por el grande evenemiento presto ya korrieron bozes por las kavanés i ariento de una semana se vendió la mas parte de akeyo ke un tiempo fue el patrimonio del rikinion Rafael Aftalion (Sipure Sefarad) |
|
El mansevo, dezesperado, se akometió a azer kualsiker lavor, i tuvo de lavorar semana entera en mil lavores diferentes, ganando grosh sovre grosh. (Kuentos, 1986) |
|
El mansevo, ke kiría muncho bien a la ija, le rogó al padre: Dame entr'una semana de tiempo, i esta vez verás ke me vas a dar a tu ija! (Kuentos, 1986) |
|
I en verdad, de esta famoza alguenga komieron la semana entera. La gostimos i mozos. (Sipure Sefarad) |
|
Sikomo era semanas de Sevó, el tiempo estava ermozo, rayos de sol entravan por la ventana avierta. (Sipure Sefarad) |
|
Afitava dias de echo flako, ma las semanas antes de las fiestas no se dava a mano. (Sipure Sefarad) |
|
el dia diado vino el arur al maamad komo le disho el rav i izo ayi mas de loke izo de motos la otra |
|
una noche se echo a dormir el rav; padre del mansevo, kon afsaka de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2341 |
semanada f. |
שבוע, משך השבוע; שכר שבועי |
|
Entonses su ermano entendio, ke no es en baldes lo ke dizen ''Ke korres, kuando no te korre!'', arrekojo la bolsa i de akel dia le apropio una semanada para ke se pueda mantener. (Sipure Sefarad) |
|
Haskito atino, ke tres semanas de sira, viernes la tadre venia su padre i tratenyendose kon el chorbadji, komo ke le metia algo en la mano. Despues de esto el chorbadji le dava la semanada de tres groshes, i Haskito endjunto kon su padre se tornava a kaza. (Sipure Sefarad) |
|
I el padre lo empiego ande Haim el galanteristo tomando sovre si el pago de la semanada. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4031 |
semejante adj. |
דומה, כזה, תואם |
|
Dos de los valis respondieron ke no tienen remarkado koza semejante. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
821 |
sena f. |
ארוחת ערב, סעודה, ארוחה |
|
Le dare gayina'n sena i pichonikos kon agras. (Blanka Flor) |
|
Se la dio a la mujer: ''Aze sena esto kon kuskusun.'' Le disho la mujer: ''Bueno.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5969 |
senar v. |
אכל ארוחת ערב, סעד ליבו |
|
se izo de noche, metieron mezas le disheron al moel: be-havod! disho el moel ke le esta degueliendo la kavesa i no kere komer i se echo sin |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2789 |
seniza f. |
אפר, רמץ |
|
Se fue por tornarse a su kaza, i era el kamino entero esklamando i arrasgandose sus vestidos, i seniza sovre su kavesa; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
guay de el i guay de su alma ke ansi le rogo a su mersed ke me mire algun remedio para fuirme de esta tierra i irme a Yerushalayim i komer pan i tierra i agua kon |
|
luego los djidios resivieron taanit i se vistieron de sako i echaron |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
822 |
seno m. |
חיק, חזה |
|
Si lo parte en su seno, embra es i no varon. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1867 |
sensia f. |
מדע, השכלה; ידע, דעת, תבונה |
|
Ma el mansevo, de saver su sensia, le entro amor en el korason (Sipure Noraot,1885) |
|
Es ansi, ke munchas vezes se entretenia kon sus savios i les pozava kestiones sovre diferentes kestiones de la vida, de la nature i la sensia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4891 |
senteya f. |
ניצוץ, זיק, גץ |
|
Yo, kayadez. Ya no dishimos ke so kaprichoso, aunke senteyas me saltavan de los ojos! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5144 |
senteyar v. |
נצץ, התנוצץ, נצנץ |
|
El mansevo va a salir loko de ver este ermozura de kal, a las mil maraviyas kada piedra de un molde de diamantes. El ehal a-kodesh esta senteyando de tanta perla i diamante (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4287 |
sentimiento m. |
רגש, תחושה, הרגשה, נטיה טבעית |
|
El Sinyor de Rotschild, viendo ke el ombre era seriozo, dinyitozo i de sintimientos onestos, achetó de ayudarlo. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
823 |
sentir v. |
חש, הרגיש; שמע, הקשיב, האזין; שמע בקול; הבין; הריח, רחרח |
|
Ansi lo senti dezire i entre buena djente kontare: (Blanka Flor) |
|
Una boz siento yorare de Silvana me paresia. (Blanka Flor) |
|
Lagrimas de una madre el Dio ya las va sintir; (Kalendario de kantigas) |
|
Mira chodjum, sinti i vos ijikos miyos: en lugar de ir a este erremo de tsirk a mirar las trazeras de los paylachos, no es mijor de azer un shabat de alegría kon aroz i armi de gayna? (Sipure Sefarad) |
|
de sintir todo esto a los ijos de Mordu les kaiva la bava. (Sipure Sefarad) |
|
Tanto le disho el rey, ke el haham, kuando vido ke no ay hayre ke el rey troke su idea, le disho: Está bien, sinyor rey, ya me v'a konvertir, ma a una kondisión: ke vengas para shabat ke viene al kal muestro a sintir la tefilá. (Kuentos, 1986) |
|
sintitesh buena djente, las paras le primieron! i a ken no le primen paras? aki, entre merkaderes, estas palavras no pasan! (Sipure Sefarad) |
|
Avia okaziones kuando era inkomod de avrir la kashika. Estonses me abokava para sentir el guezmo de las charas (Sipure Sefarad) |
|
el disho: Vidi un gameo bolar!. Los ke lo sintieron, le respondieron: No puede ser! Esta es una de tus mintiras!. (Kuentos, 1986) |
|
Yomtov se sintia alegre i kontente del ermozo banyo ke avia echo. (Sipure Sefarad) |
|
Me sea la vida - se disho entre si Yomtov - ansina se bive mil anyos!'' i arrondjo el havli para sentir mas el ferah de la enveranada. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3674 |
sentro m. |
מרכז, אמצע |
|
tenia su butika en el sentro de Bitpazar, ke siempre estava embutida de vistimienta, kalsado, atuendos de kuzina, mezas, siyas, asta mobilias (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2343 |
senya f. |
מחווה, תנועה, ג'סטה |
|
El rey se sonrio, izo de senyas a sus konsejeros i disho kon riza, ke ''esto es imposivle!'' (Sipure Sefarad) |
|
Al momento el chorbadji les izo de senyas a sus amigos, se metio el dedo entre los mushos komo por dizir ''kayadez, agora veresh!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1868 |
senyal m. |
סימן, אות |
|
Ke senyal ay a mi por darte a ti? (Sipure Noraot,1885) |
|
Si keres por andarte a tu sivdad, a lo menos desha a mi una senyal (Sipure Noraot,1885) |
|
Le disho: Si no te kreyes de mi, dita senyal tienes en tus karnes. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
839 |
senyor m. |
אדון, מר; פניה לאב או אדם נכבד ומבוגר; בעל הבית; כינוי לאבות האומה |
|
Akel era'l rey mi padre i akel era'l mi sinyor. (Blanka Flor) |
|
Ya se parte la linda Dina se va par' ande '1 su sinyor. (Blanka Flor) |
|
Le respondio: Mi senyor, ya se murio esta mujer, i se kazo kon mi. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
i disho: mira |
|
le disho el shaliah: Si[nyor] karta tengo para su mersed de muestro |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5514 |
ser v. |
היה, התקיים |
|
i disho el rav al shamash: te |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3675 |
sereal m. |
דגן |
|
Tenia grandes ambares kon severa en diferentes portos de la Tuna i mizmo shilepes para transportar los trigos i otros sereales a la Austria i a la Djermania. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2169 |
sergí (t.) m. |
הוראת תשלום של משרד ציבורי; תצוגה, דוכן |
|
El se kedava a mirar de sergi en sergi, de vendedor en vendedor komo iva el trato - el famozo ''pazarlik'' oriental. (Sipure Sefarad) |
|
Lo ke no avia en este pazar! Un urmigero de djente iva atras i adelantre entre sergis i butikas onde se podia ver todo lo bueno ke nasia en esta tierra bindicha, o ke salia de las manos maestras de sus artezanos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3676 |
sergidjí (t.) m. |
בעל דוכן (באסטה) בשוק |
|
ni gozando de chikos kréditos komo lo eran los sergidjís i ambulantes, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
825 |
seriozidad/seriozitá f. |
רצינות |
|
le respondio Morducho kon grande seriozidad. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3088 |
seriozo (fr.) adj. |
רציני |
|
klaro, ke kon el pasar del tiempo la kazika tenia menester de una serioza reparasion. (Sipure Sefarad) |
|
El Sinyor de Rotschild, viendo ke el ombre era seriozo, dinyitozo i de sintimientos onestos, achetó de ayudarlo. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
826 |
serka adv. |
קרוב ל-, לקראת, בערך |
|
L'echare sevada a la mula i karne kruda al gavilane. (Blanka Flor) |
|
Afilu su padre i su madre non entravan serka de eya, ke non les dava el korason por veer lo ke iva a parir, (Sipure Noraot,1885) |
|
I de vista en abashando en tierra, pregunto ande morava el haham de la sivdad i anduvo serka de el; (Sipure Noraot,1885) |
|
en este momento Mamo ke estava serka de la pianola, batiendo sovre la klaviatura, komo ke esta akompanyando una kantika (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3678 |
serkano adj. |
קרוב, סמוך |
|
savía mizmo topar mushteri para la mizma ropa entre los del ufisio en Sofia, or en los kazales serkanos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
827 |
serrado adj. |
סגור, נעול; משונן (כמשור); קמצן, קפוץ יד; ערל, לא נימול |
|
Topo la mesa serrada para 'nde la reina 'ndava. (Blanka Flor) |
|
Avre tu puerta serrada k'en tu balkon luz no ay. (Kalendario de kantigas) |
|
el plazer entero para chikos i para grandes era, en alhades de enverano, kuando la plasa estava serrada, de salir en araba, djunto kon las famiyas de otros arabadjis djidyos, en los dentornos de Sofia, (Sipure Sefarad) |
|
Danailov se aserko por ver si la pinturia yevava firma i el anyo en el kual fue echa, después se alesho i la kedo mirando kon los ojos medio serrados, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5515 |
serrar v. |
סגר, נעל, חסם, רכס, פרף |
|
los kitaron para la karsel sin repozo kon muncha krueldad, dos tantos de loke disho el rey de penas i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2344 |
serrarse v. refl. |
נסגר |
|
Ansi diziendo se serro los ojos i por su grande satisfaksion paso del un kenar al otro a la papasiega. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1872 |
servidor/dera m. |
משרת/ת, מלצר/ית |
|
I todo se rejia por mano de las servideras estranyas. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2585 |
servir v. |
שירת, היה משרת, שימש כ-; עבד (עבודת אלילים) |
|
Para no kortar la konversasion i deshar yelar el kave, el chorbadji le disho a Haskito ke lo sierva al mushteri. (Sipure Sefarad) |
|
Kuando lo estava sirviendo, i ke era ribi Meir ermozo, estava eya riendo i burlando kon el, (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Le servia para guadrarse los bebrekes de yelor. Era i muy akavidada. (Sipure Sefarad) |
|
i disho: mira senyor, ya saves komo el por alkansar tu ley i por saver ke es verdad se vino el aya a |
|
un dia se hue onde el rav dela sivdad i se le echo a sus pies i yoro i se aharvo i se arrasto en basho diziendo: guay de el aya komo desho su ley santa ke se dio en Sinay i komo se hue a |
|
i ansi hue yamando a todas las figuras kon muncho bizayon, i abashavan i lo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3680 |
servisio m. |
שירות; צוות השירות; עבודה; דמי שירות; מערכת כלי שולחן/מטבח; חדר שירותים |
|
perdes de dantela, kamina, espejos de kristal, byufet kon ariento servizes de portselán, meza en djeviz, pianola, ora monumental, ets. las kamas también en djeviz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1873 |
seudá (ebr.) f. |
סעודת שבת (בוקר); ארוחה חגיגית |
|
fin ke ayego oras de seuda de mediodia i anduvieron kada uno a sus kazas por komer, (Sipure Noraot,1885) |
|
disho el baal a-bayit: por hatir del moel, desharemos la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
828 |
sevada f. |
שעורה; סובין |
|
L'echare sevada a la mula i karne kruda al gavilane. (Blanka Flor) |
|
Le gizo la arnevet kon kuskusun de sevada pereto komo el karvon. Le incho un machon (?) de esta komida i el kusur se asento la mujer para komer kon las ijas. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2586 |
sevará (ebr.) f. |
סברה, דעה, עצה, הגיון |
|
Un dia, keriendolo aprevar asta ande le va la sevara, el tio lo mando and'el arnaut de enfrente, ke le merke por sinko paras de halva. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3681 |
severa f. |
דגן |
|
Tenia grandes ambares kon severa en diferentes portos de la Tuna i mizmo shilepes para transportar los trigos i otros sereales a la Austria i a la Djermania. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4894 |
Sevó (ebr.) m. |
חג השבועות |
|
Sikomo era semanas de Sevó, el tiempo estava ermozo, rayos de sol entravan por la ventana avierta. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3090 |
sezón (fr.) f. |
עונה |
|
tomavan kon si la komania i sigun la sezon bueno de fruta, pipinos, karpuzes i kave. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3091 |
shabat/shabad (ebr.) f. |
שבת |
|
Mira chodjum, sinti i vos ijikos miyos: en lugar de ir a este erremo de tsirk a mirar las trazeras de los paylachos, no es mijor de azer un shabat de alegría kon aroz i armi de gayna? (Sipure Sefarad) |
|
Se vistió el rey en sivil i vino al kal la demanyana de shabat. (Kuentos, 1986) |
|
Pishin mando dos shedin ke metan tino por el moso i la ropa i le disho al mansevo: ''Mira ke vas azer shabat en mi kaza.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i se hue a su kaza i se enserro en una kamareta kon taanit de 3 dias i tres noches, dia de viernes korto el taanit i mando a yamar un djidio ke le merke todo el gaste de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2038 |
shaed/shaet (t.) m. |
עד |
|
Kuriozos de ver si el kondanado va preferar la muerte or, arrepintiendose en el ultimo momento, se va deshar kortar la una oreja deklarando delantre de tres ishaetes su veluntad de adovarse definitivamente. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5147 |
shahrit/shaharit/shairit (ebr.) |
תפילת שחרית |
|
Kuando eskaparon Shaharit i van a kitar sefer, disho el mansevo: ''Rabotay, este si[nyor] haham tiene gusto de darshar si tenesh gusto.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2587 |
shaká (1) cf. shakeka |
|
|
Avram, te rogo ke tomes mizuras kon este ijiko, ke no es shaka! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2588 |
shakalanearse (t.) v. |
התלוצץ, התבדח |
|
No yores chodjum -No yores, no ay dingun mal, el chorbadji kijo shakalanear un poko, ayde kalmate! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5832 |
shaliah (ebr.) m. |
שליח; שד''ר |
|
dos mezes antes eskrives una karta para el kon |
|
el |
|
i hue el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1874 |
shalom! (ebr.) interj. |
שלום (הברכה) |
|
Dio shalom a todos i se asento a meldar kon eyos, i vieron a el ke era haham grande, ke tenia kon el muncha hohma. (Sipure Noraot,1885) |
|
Se salio ribi Meir afuera, i topo a ribi Yeuda el gizandon, i le dio shalom. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
agora, kedavos en las buenas oras i shalom! (Sipure Sefarad) |
|
Topo a la mujer, le dio shalom. La mujer de Yihya le arrespondio: ''Shalom, mi ijo, ken es este ke lo terusho aki para ke se venge mi marido de el?'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3266 |
shamash (ebr.) m. |
שַׁמָּשׁ |
|
Tomó el haham el puntero de la mano del shamásh, i meldó kada u - i, kada i -u. i ansí a kada yerro ke el azía, el kal entero se mitía a korrijarlo a gritandos. (Kuentos, 1986) |
|
Fue a la boz del yamar, topo al shamash ke esta yamando minian. Le disho: ''Ande es el kal?'' Le amostero. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
de ver ver el dito ke se toparon en grande tsaar ke a la manyana tenia de ser la angustia, en akeya ora yamo el rav ribi Yosef Shraga z''l a el karselero i le rogo mucho kon darle dukados i le disho: yamame aki el |
|
el karselero, kualo de piadad, i kualo por la moneda ke tomo, hue i lo yamo i le vino el |
|
hue el |
|
i le disho al |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2794 |
shara f. |
יער |
|
Lugo lo yevaron a la shara, le ataron pies i manos, i se asuvieron por ver a los arvoles. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Pishin yamo el haham dos barraganes djidios i les disho: Toma, yeva a este ombre a la shara ande pozan los leones; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1334 |
shashearse (t.) v. refl. |
חש סחרחורת, הסתחרר |
|
De tanto mirar la mar los ojos me se shashean; (Kalendario de kantigas) |
|
I esto ke es? se shasheo la vava, alguenga de fil me trushites es ke? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
829 |
shasheo (t.) m. |
סחרחורת |
|
le disho ke Bucha esta kon shasheos i apenas si esta podiendo salir de kaza, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3683 |
shashut/shashuto (t.) adj. & m |
פוזל |
|
entre esta djente partikularmente se azia remarkar Mamo el shashuto, ke se avia espesializado en echos ''angro''. (Sipure Sefarad) |
|
los haveres lo kedaron mirando komo se iva aleshando i endjuntos kon el, la ermoza okazion de kitar el pie del lodo i sovre todo Mamo el shashuto... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3685 |
shastre m. |
חייט |
|
no teniendo ufisio apropiado komo los shastres, berberes, tenekedjís i otros, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
830 |
shavdo adj. |
תפל, חסר טעם |
|
no deves de komer ni agro, ni salado, ni shavdo, ni kemando! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
831 |
Shavuot (ebr.) |
שבועות (חג) |
|
pensa de azer boda salida de Shevo. (Sipure Sefarad) |
|
Dizia ke se kazo kuando tenia 15 anyos i era kaje akrana de ham Mair, su balabay, solo ke el avia nasido por Pesah i eya en Shevo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4722 |
shayak (t.) m. |
בד מקדוני גס |
|
A Avramiko .. le di 20 topes de filado, 10 topes de basma; al turkito ... feses i sarikes por 500 groshes; a Yovancho 5 topes de shayak; al Petri .. 30 chemberes de kavesa, i mas koza ke me kayeron los brasos de la kanseria. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5150 |
shed/sheda (ebr.) m. (pl. shedim) |
שד |
|
Asegun entraron en la sivdad, este los beza, este los abrasa, este va a dar mujde al rav ke ya vino el ijo, porke ya avia kitado la esperansa achakes ke les konto el merkader ke se kedo en lugar de shedim. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Ke sepas, sinyores meldadores, ke este mansevo no era ben adam. Era ijo del rey de los shedim. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Yamo a los shedim i les demando: ''En kuanto tiempo lo yevash a la sivdad de Yihya el Akra?'' Uno disho en teres mazes, vino uno i disho en dos dias. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
le disho la parida: i yo so ben-adam komo el, i me trusheron aki, solo komi de sus komidas, mas no pudi salir de aki i me kazi kon un |
|
aki es lugar de |
|
le disho la parida al moel: no save ke aki es todo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1875 |
shehiná (ebr.) f. |
שכינה, חסד |
|
I vieron a el ke ermozo de forma i bueno de vista i sus karas arrelumbravan de klaridad de la Shehina; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5153 |
shehitá (ebr.) f. |
שחיטה |
|
Le disho a la mujer: ''Tu, estate kayada! No es tu echo. A la noche vo azer en el al shehitat mamzer, i si avlates tu, te mato a ti kon el!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5154 |
shem (ebr.) |
השם (המקודש); שמות מגיים |
|
Yihya metio la mano en la komida, el mansevo mento un shem, se le asendio la komida entera komo la lumbre. Enpeso a gritar ah, ah, ke es esto? Le disho a la mujer: ''Esto es fuego!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4621 |
shemá/shemáh (ebr.) f. |
קריאת שמע |
|
después, echándose, dizia le Shema i una orasion en djudezmo de la kuala Haim se akodrava solo algunos biervos (Sipure Sefarad) |
|
ke mi korason esta kunplido i apegado kon el Dio i verdadero i kero murir kon |
|
una noche se echo a dormir el rav; padre del mansevo, kon afsaka de semana entera, i diziendo kiryat |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4895 |
shemá Israel /shemah Israel (ebr.) interj. |
שמע ישראל! |
|
Se vistió en un shemaisrael i korriendo torno a kaza para ver lo ke es de azer. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1608 |
shemata (t.) f. |
רעש |
|
Oyo la shemata del kantar, demando ke es esta shemata. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2589 |
shena (it.) f. |
במה, בימה; קטע ממחזה (סצנה, תמונה) |
|
De esta shena, todos djunto el kavedji, ke se topo en la butika, ya se ivan a pishar de riir i entre la riza uno de los amigos le disho al chorbadji: (Sipure Sefarad) |
|
ma kale dicho, ke esenas kom'a esta eran ralas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3686 |
shilep (t.) m. |
אוניית משא |
|
Tenia grandes ambares kon severa en diferentes portos de la Tuna i mizmo shilepes para transportar los trigos i otros sereales a la Austria i a la Djermania. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4290 |
shiváberahot (ebr.) m.. |
שבע-ברכות, חגיגות הנישואין |
|
I después de la boda, por siete días les izo sheva berahot, les dio kaza a morar i los arresentó de todo lo bueno (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3092 |
shkola cf. eskola |
|
|
el sigundo, Nisimiko, vendía gazetas después de la shkola i lo ke ganava era una bagatela, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2590 |
shonda f. |
קתתר, זונדה; גמד |
|
De este boy de shonda i el ya esta por los portos! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2591 |
shu (t.) conj. |
זה, ההוא |
|
Mira a ver loke vas a azer, kon las buenas o kon las negras, shu ke no pize mas por el porto! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2171 |
shurup (t.) m. |
סירופ, עסיס ענבי מתוק, סירופ ענבים מתוק |
|
A kada paso se enkontravan halvadjis, vendedores de shurup, salepchis, malebidjis, todos a un grito o a un kante alavando la kualita i la baratura de sus ropa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4896 |
sidra f. |
אתרוג; מיץ תפוחים, סיידר, יין תפוחים; שכר |
|
A la demanyana me entri a kaza. La mujer estava trezojada i amariya sidra (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4622 |
siedra (1) f. |
שמאל |
|
en riéndose me los sitava. Arriva-abasho eran los sigientes: Patrón del mundo! Serra mis puertas kon las yaves de Shelomo ameleh. Kavriel a mi siedra, Mihael a mi derecha...'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
832 |
siedro adj. |
בעל ידים שמאליות, חסר זריזות |
|
Ke tenesh un lunar de oro debasho del lado siedro. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2172 |
siego m. & adj. |
עיוור, סגי נהור |
|
No faltavan dilindjis, siegos i sakates, ke asperavan a la djenerozidad i al buen korason de los pasantes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1876 |
sielo m. |
שמים, רקיע |
|
Rogo ke non te venges de mi alma, porke de los sielos fue esto. (Sipure Noraot,1885) |
|
Disho ribi Meir: Ya resivi djuzgo de los sielos; enkomenda lo ke dishites. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
nada de remarkavle en esta famiya i en esta kazika si no era la bendision de los sielos ke inchiva la kaza de Mordu kon otrun krio. (Sipure Sefarad) |
|
dos mezes antes eskrives una karta para el kon shaliah neemani el en el punto ya viene i el amostrara su vengansa de estos reshaim kon poder del Sh.Yit.siendo ya se dio gemar por el echo en los |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
833 |
siempre adv. |
תמיד, בכל עת |
|
La 'sfuegra kon la nuera i siempre se kijeron male, (Blanka Flor) |
|
le disho: ''Djoha, ande ti siempre ay kantar i riyir. (Djoha ke dize) |
|
Savras ke muestro senyor haham ay a el una ija muy savia en toda la ley i esto es su uzansa de siempre: (Sipure Noraot,1885) |
|
La haraganut fue siempre uno de los visios los mas aborresidos. (Sipure Sefarad) |
|
Komo siempre, la vava estuvo pronta por azerles el dezeo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
835 |
sien num. |
מאה |
|
Ke dada la tengo en Fransia por sien liras i algo mas, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2797 |
siendo prep. |
היות ש-, מאחר ש- |
|
Fueron i se lo disheron a el haham. Disho: Trayemeldo aki; siendo ke komio el leon de el komo un kazayit, komo ke lo komiera entero. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
siendo todo lo ganado se iva para el garón, porke benporad yosef, la famiya fue siempre una de las numerozas. (Sipure Sefarad) |
|
A la fin, dechizo de meterlo por vali, si no por otro, por ver si va trokar la situasion, siendo el mandradji se le vido persona buena i intelijente de natura. (Sipure Sefarad) |
|
El sekreto es, ke siendo yo de su cherga, ya se kuanto le duele al puevlo kuando le toman el bokado de la boka. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2345 |
sierto adj. |
וודאי, בטוח; מסויים |
|
Oyendo las repuestas de sus savios i de djente seheluda de entre el puevlo, el arrivo asta la konkluzion ke en este mundo todo troka i, ke en siertas kondisiones kaje ke no ay koza a la la kuala no se pueda responder ''i esto es posible''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1609 |
sierto adv. |
לבטח, בוודאי |
|
Sierto ke los ijos ke tiene ke endjentrar este mansevo seran ladrones komo el padre ke (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2174 |
sikomo cf. asi komo |
|
|
Sikomo estava de buena umor, se apronto para kontarle al berber el paso kon el viejo. (Sipure Sefarad) |
|
ma, sikomo me se vesh djente simpátika vos puedo dar un konsejo: si por endelantre vos afita alguna pinturia, antes de venderla yamame i yo vos diré si es rala i valutoza o no. (Sipure Sefarad) |
|
Sikomo era semanas de Sevó, el tiempo estava ermozo, rayos de sol entravan por la ventana avierta. (Sipure Sefarad) |
|
A la demanyana, sikomo Yomtov estava kefsiz i doloriozo, la mujer se fue al kal para rogar sanasion delantre del Santo bindicho El. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
836 |
simán (ebr.) m. |
סימן, אות, תסמין, סמל |
|
'K'en buen siman ke le sea para la parida i el ninyo!'' (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3689 |
simbóliko adj. |
סמלי, סימבולי |
|
esta djente kitava su existensia arrodeando las kazas en búshkeda de kozas viejas por las kualas pagavan presios simbólikos a djente ke kerian dezbarasarsen de embarasos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2175 |
simbolizar v. |
סימל, גילם |
|
No, le respondio el viejo, el bu'ho simboliza la saviduria i si lo kiti, es para atirar la atension de los pasantes, porke lo ke vendo yo es meoyo - buenos konsejos, konsejos buenos para la vida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3267 |
simiente/simienta f. |
זרע |
|
Le respondió Djohá: ''Estas son las simientes de las letras! En arrivando a 1'Amérika, van a kreser las letras!''. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3690 |
simpátiko adj. |
אהוד, סימפטי, נוח, קל מזג |
|
ma, sikomo me se vesh djente simpátika vos puedo dar un konsejo: si por endelantre vos afita alguna pinturia, antes de venderla yamame i yo vos diré si es rala i valutoza o no. (Sipure Sefarad) |
|
Era una mujer alta i korpulenta i muy simpátika. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3673 |
simple adj. |
פשוט, צנוע |
|
las relasiones kon esta djente eran sempli. (Sipure Sefarad) |
|
Se vistió komo un sempli merkader, tomu kon si un moso i salió al kamino. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2594 |
sindjir (t.) m. |
שרשרת |
|
En este momento entro un kazalino i demando si tienen makaras pretas ''sindjir marka'' de 500 yardas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3095 |
sínema/sinemá f. |
קולנוע |
|
ma la vida moderna trusho otros embevesimientos: los ijikos ampesaron a preferar el sinema, aydear velosiped i sovre todo ir al tsirk, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5155 |
sino/sinón conj. |
אלא |
|
A por aki, se murio el rey ke metieron. Disheron: ''No ay sino de teraer al ijo de muestro rey.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
kuando ya vino en la sivdad no veye |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
837 |
sinyal m. |
סימן, סמל, סימן לזכרון, סימניה, אות ; (כגון אות התראה של רכבת); תמרור |
|
Deshme sinyal mi sinyora sinyal del vuestro marido. (Blanka Flor) |
|
Aun k'era '1 mi marido sinyal del mi puerpo dierash. (Blanka Flor) |
|
A estas palavras unos kuantos ombres kaje ke ya se avian echado a korrer, kuando el mansevo les izo sinyal ke se keden. (Sipure Sefarad) |
|
El viejo tomo el dukado en mano, lo paso por la barva, sinyal ke estava aziendo sefte, i disho: (Sipure Sefarad) |
|
En este akontesimiento sus padres buenos amigos i vizinos de kaza, vieron un sinyal de los sielos i dechizaron de kazarlos kuando verna el tiempo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2178 |
sinyifikar v. |
רמז על, הורה על; היה בעל משמעות, ציין; הודיע באופן משפטי |
|
El rey se divertia de ver toda esta frenezia i se dava kuento ke eya no sinyifikava otro ke la lucha de kada uno por la existensia i la parnasa de kada dia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4291 |
sinyo m. |
סימן, אות, סמל, רמז, תסמין |
|
I el, mirando a Rotschild, ke le estava aziendo sinyos afirmativos kon la kavesa, achetó de merkar lo ke le estavan propozando. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2595 |
sirá (t./gr.) f. |
תור, טור, שורה, סדר |
|
Haskito atino, ke tres semanas de sira, viernes la tadre venia su padre i tratenyendose kon el chorbadji, komo ke le metia algo en la mano. Despues de esto el chorbadji le dava la semanada de tres groshes, i Haskito endjunto kon su padre se tornava a kaza. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
841 |
sirgidjí (t.) m. |
מוכר בשוק, בעל בסטה |
|
a este panair abashavan merkaderes i sirgidjis i de sivdades leshanas (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3096 |
sirko/sirkol m. |
קרקס, זירה עגולה |
|
agora ke estash alavando tanto a los paylachos i los otros djugadores en el tsirk, no es de djusto sigun ti, ke aparte de vozos los kuatro ermanos, ke vayamos a riirmos i mozos también kon tu madre? (Sipure Sefarad) |
|
i eyos kerian ver kon sus propios ojos las maraviyas del tsirk. (Sipure Sefarad) |
|
kon una palavra, los números del tsirk eran imitados en los djugos i en las avlas en la male (Sipure Sefarad) |
|
los ijikos admiravan las atraksiones del tsirk ande en interval de dos oras vían diferentes animales dresados (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
842 |
sirma (t.) f. |
חוט כסף/זהב לרקמה; פיליגרן |
|
Kamiza d'Olanda yeva sirma i perla al kaveson, (Blanka Flor) |
|
Los merkash de sirma i perla i yo vos lavrare un pendon, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
844 |
sistrano/sistraniko m. |
פלוני, פלוני אלמוני |
|
ken bive, ken muryo, komo esta fulano, komo esta sistrano i otras en este senso. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4626 |
sitar v. |
ציטט |
|
en riéndose me los sitava. Arriva-abasho eran los sigientes: Patrón del mundo! Serra mis puertas kon las yaves de Shelomo ameleh. Kavriel a mi siedra, Mihael a mi derecha...'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5156 |
sitrá oh(a)rá (aram.) m. |
סטרא אחרא, שד, שטן |
|
Disho el rey: ''Beravo, beravo! ke podites arronper a la sitra ohra!'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4036 |
situasión f. |
מצב, עמדה |
|
A la fin, dechizo de meterlo por vali, si no por otro, por ver si va trokar la situasion, siendo el mandradji se le vido persona buena i intelijente de natura. (Sipure Sefarad) |
|
Ma por dezplazer la prova no reusho, la situasion del puevlo no amijuro. (Sipure Sefarad) |
|
Ansí el Rabino, sin entenderse de kestiones de finansa, dio un konsejo ke rezolvió la situasión. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
845 |
sivdad f. |
עיר, קרת, כרך |
|
Ya lo kitan a vender por la sivdad de Arago(n) (Blanka Flor) |
|
Aun ke bivian en la mizma sivdad, no se avian visto por anyos, (Sipure Sefarad) |
|
Al kavo le dize la mujer: ''Vamos a Stanbol. Es sivdad grande. (Djoha ke dize) |
|
Avia un viejo en la sivdad muy haham. (Hidot de Izopeto) |
|
Ansi parese ke es el min'hag de la sivdad. (Sipure Noraot,1885) |
|
Vino el ijo grande i disho ke se va kazar kon la muchacha. Aprontaron la boda, i kombidaron a la sivdad entera, diziendo: Ken kere vinir a la boda, ke venga! La kaza sta avierta! (Kuentos, 1986) |
|
Ay de notar, ke entre el kolel de akeya sivdad i los dos ya eran nombrados komo ombres kaprichozos i todos dos kon ''inat de gurdjis''. (Sipure Sefarad) |
|
Se le ayego alado i le demando: ''De ke sivdad sos, mansevo?'' Le disho: ''So de Kushta.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
ke ansi lo ke te digo es ke agora lunes ke viene vamos a azer maamad i adjunta por los echos de la |
|
ke ansi lo ke te digo es ke agora lunes ke viene vamos a azer maamad i adjunta por los echos de la sivdad en la kaza del nagid dela |
|
les disho el rey: veni aki enemigos de mi ley i del Yeshu esto ke estash aziendo en mi |
|
i hue el shaliah akavo de 1 mez ayego ayi, a la |
|
le dio la mano i lo asento alado; en un kuarto de ora vinieron a la |
|
kuando ya vino en la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3268 |
sivil adj. |
אזרחי; נימוסי |
|
Se vistió el rey en sivil i vino al kal la demanyana de shabat. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3692 |
siya f. |
כסא, מושב; אוכף |
|
falito o likvido algún meanedji o ken sera, le merkava el resento de la butika kon los raftes, botas, mezas, siyas ets. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
848 |
siyado adj. |
חתום (בחותם), מוחתם |
|
'Mozos vamos azer tres barmiles siyados: (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3269 |
siyika f. |
דרגש |
|
Tomó kon él una penina, tinta i papeles; tomó una mezika i una siyika i se asentó al lado del Bet-Amishpat, i está asperando ke vengan a propozalde de eskrivir letras i demandas (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5527 |
siyo m. |
חותמת, חותם |
|
le disho al rey: senyor, mira a ver tu |
|
los kitaron para la karsel sin repozo kon muncha krueldad, dos tantos de loke disho el rey de penas i serraron la prizion kon 3 kadenados i kon |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1879 |
sofer (ebr.) m. |
סופר, מעתיק |
|
I penso en su korason por mandarlo en la sivdad grande d Kostantina, ke es grande de hahamim i soferim, (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5158 |
soko m. |
שוק, כיכר השוק |
|
Paso por un soko de todo merkaderes. Le disheron: ''Saves de ken es este soko?'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
849 |
sol m. |
שמש, חמה; אור השמש, חום השמש |
|
antes de todo echa tino de no asentarte ni al sol, ni al aire, (Sipure Sefarad) |
|
El esfuegro kon el yerno komo'l sol del envierno (Blanka Flor) |
|
De una parte las estreyas i de la otra el ojo del sol, (Blanka Flor) |
|
El sol keria kazarse i arrogo la tierra a el Sh. Yit. ke no lo deshara kazar (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4294 |
soledad f. |
בדידות, בידוד |
|
bivía en soledad una vida muy prove, porké éste es el mazal del mintirozo. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2179 |
soliko adj. |
שרוי בגפו בנעימות ורוגע |
|
Un dia, el rey salio soliko por las plasas para ver komo bivia el puevlo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4038 |
solitario adj. |
בודד, מבודד, גלמוד; סוליטייר (משחק קלפים) |
|
Se aserkaron i vieron ke vinia de una kaza solitaria. Se aserkaron i batieron a la puerta. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2346 |
solo adv. |
רק, בלבד, לבד |
|
Si le dize ''i esto es posivle'', deve de inchirle las dos tinajas kon dukados; si dize ke lo ke kont? ''es imposivle'' arishka de pasar solo kon la bolsa ke tuvo aprometido. (Sipure Sefarad) |
|
kedaron solo algunas menudensias, la pianola i una pinturia. (Sipure Sefarad) |
|
Eya me se anojo! i no solo esto: Si otra vez me vienes a estas oras - dize - te vo deshar afuera en la kaye! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2180 |
solo adj. |
בודד, מבודד, גלמוד |
|
Kere dicho tambien, ke sigun los uzos de akel paiz, esta konsesion se podia azer una sola vez. (Sipure Sefarad) |
|
Kon el tiempo i a las ijas les salió el mazal ansina ke los viejos kedaron solos. (Sipure Sefarad) |
|
Ken kedo solo i asolado mas ke el rav i su mujer? (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1612 |
solombra f. |
צל; מחסה |
|
Vido dientro de la agua a solombra de la karne ke tinia en su boka. (Hidot de Izopeto) |
|
La viejezika se aserko de la prosesion i por su grande maraviya vido, ke el kondanado era un luzio mansevo i ke en su kara no avia ni solombra de espanto por la suerte ke lo asperava. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
852 |
solombrero m. |
שמשיה/מטריה, סוכך |
|
Si es por la mi kara blanka solombrero tomo yo. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5529 |
sombayimiento/sombaimiento m. |
פיתוי, השאה, הסתה; הקסמה, משיכת לב |
|
ke ansi agora vinieron los djidios enemigos del Yeshu kon |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
853 |
somportar v. |
סבל, נשא, נשא משא |
|
Kon dolores de parir ke no las puede somportare. (Blanka Flor) |
|
Aunke ya le dishimos a el ke non es pertenesiente para ombre, aun kon todo resivio sovre el de somportar todo kon korason kumplido. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1335 |
son m. |
צליל, קול; לחן, נעימה, מנגינה |
|
Siente djoya el son de mi gitarra, siente linda mis males kantar (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1336 |
sonar v. |
צלצל, הדהד; ניגן בכלי נגינה |
|
en tu ventana yo pozi sonando mandolino. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2347 |
sonreir/sonriir v. |
חייך |
|
El rey se sonrio, izo de senyas a sus konsejeros i disho kon riza, ke ''esto es imposivle!'' (Sipure Sefarad) |
|
Mordu los eskuchava i se sonreiva pensando ke una yida al tsirk es komo gastar por vanidades almenos 6 frankos para sesh bilietos, ke es el gaste de la famiya para un dia entero... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
854 |
sonyar/sonyarse v. refl. |
חלם |
|
Pardon, pardon, el buen reye esfuenyo ke m'a sonyado. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3694 |
sorpreza f. |
הפתעה, תדהמה, פליאה, תמיהה |
|
Mamo lo atino i echo un grito de sorpreza: Mira, mira Yako! Naldo el mansevo de la pinturia de Gogumagogu. (Sipure Sefarad) |
|
Un dia Haim, le trae una alguenga de vaka. Ainda estando and'el kasap, le paso por el tino de azerle una surpriz a la vava. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1883 |
sospiro f. |
אנחה, גניחה |
|
Porke el korason de su padre i su madre estava yeno de ansia i suspiro. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2182 |
sostener v. |
החזיק, תמך ב-, עודד, פרנס |
|
A estas palavras, sera porke el mansevo era ermozo i en la flor de su mansevez, o sera por piadad, lo mas de la djente ampesaron a sostener la demanda de la vieja. (Sipure Sefarad) |
|
para sostener esta kazarma de 12 garones, aínda de la demanyana Mordu ya estava en la plasa para empesar el kiradjilik de entre el dia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1337 |
sovre prep. |
על, מעל, על גבי; בקשר ל- בענין |
|
las lagrimas sovre sus ojos perlas briyando. (Kalendario de kantigas) |
|
Hida de el perro ke trusho edim falsos sovre el karnero. (Hidot de Izopeto) |
|
Disho sovre su korason: ''Puede seer ke se tope mujer savia komo esta en el mundo?''. (Sipure Noraot,1885) |
|
por esto vini delantre de el, ke todo lo ke me va a dezir, murir o bivir, propio si me echas a los leones, arresivo yo sovre mi. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
los haveres lo kedaron mirando komo se iva aleshando i endjuntos kon el, la ermoza okazion de kitar el pie del lodo i sovre todo Mamo el shashuto... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3102 |
sovrekargado adj. |
עמוס, כורע תחת עֹמֶס |
|
embevisimientos atados kon gastes, ke no kada famiya podía permeterse, índemas las sovrekargadas de afijamiento. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
855 |
sovrino m. |
אחיין; בן דוד |
|
Se pasean tio i suvrino i djuntos van un barabar, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3687 |
spekulant m. |
ספקולנט |
|
Yako era persona plaziente i zevzek, ma buen shpekulant, ke en sus dares i averes kon los eskidjís savia aprofitar siempre deshando para si la parte del león. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
856 |
Stambol (t.) |
איסטנבול |
|
En esto sta pasando por el kiupri d'Estanbol, (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2183 |
strevdi cf. trevde |
|
|
Zanaachis de toda bransha propozavan sapatos i galechas; yulares i kaishes, kuedras; oyas i tinajas; artikolos de teneke asta kapandjas para ratones, mashas i strevdis. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2184 |
súbito (it.) adv. |
פתאום, לפתע |
|
El berber subito se temblo, la ust(u)ra le kayo de la mano, se tapo los ojos i eksplodo en un yoro amargo, rogando al rey ke no lo mate. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2185 |
suerte f. |
גורל, מזל |
|
La viejezika se aserko de la prosesion i por su grande maraviya vido, ke el kondanado era un luzio mansevo i ke en su kara no avia ni solombra de espanto por la suerte ke lo asperava. (Sipure Sefarad) |
|
Un dia, pensando sovre la dezventura de su ermano, al riko le vino la idea de aprevar a ver si en verdad su ermano era inkapache, or ke la suerte lo persigia. (Sipure Sefarad) |
|
ma ke se aze? esta es la suerte de todo ombre ke no supo asigurarse para la vejez. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
857 |
sufrir v. |
סבל, התייסר; עבר, ספג |
|
A su turno, Asherucho le konto ke Neama esta sufriendo de korason (Sipure Sefarad) |
|
Yo'n la prizion, tu en las flores, sufro de korason, kero ke yores. (Kalendario de kantigas) |
|
Le dishe: ke tienes ke te konsientes, ken t'izo sufrir? (Kalendario de kantigas) |
|
En esto le vino una mujer, ke tenía el marido en 1'Amérika, i le rogó ke le eskriva una letra, diziéndole ke está sufriendo muncho mal de no tener dinero para mantenerse. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2349 |
sultán m. |
סולטן, שולטן |
|
Lo entraron delantre el rey. De rudias, este vino asta el trono, bezo la alda de la djube del sultan i le diso: (Sipure Sefarad) |
|
El sultán kedo muy intrikado de este hidush i mando ke lo yamen al mandradji para entender el sekreto de la kashika, (Sipure Sefarad) |
|
En un paiz leshano reinava un sultán mansevo, bueno de korason i piadozo, ke todo su dezeo era de ver al puevlo kontente i feliz. (Sipure Sefarad) |
|
Sultán efendi, el Dio ke te ayege a ver todo lo bueno ke keres ver en tu puevlo! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2186 |
suma f. |
סכום, חיבור, סך הכל; כמות גדולה |
|
Ansi se aklaro, ke el vezir i algunos pashas deskontentes de los postos ke okupavan, le aprometieron una grande suma de paras i el titolo de bey por ke lo degoye mientres ke lo estaria arrapando. (Sipure Sefarad) |
|
Yako konosía bien la kapachitá i las posivlidades de kada uno i no se yerrava en avansandoles las sumas demandadas. (Sipure Sefarad) |
|
Agora ya podesh vender las aksiones ke merkatesh, porké kon la deferensia del presio entre lo ke las merkatesh i lo ke las vash a vender, ya vash a meter endjuntos una suma bastante emportante, ke vos va a permeter de kazar a vuestras tres ijas! (Kuentos, 1986) |
|
Todo lo ke puedo azer yo es de arrekojervos la suma nesesaria para pagarvos el viaje i la estada de algunos días en Londra (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1882 |
surejar v. |
רָטַט, רָגַשׁ; ריחם, השתתף בצער |
|
En akea ora se surejaron sus piadades de el muchacho sovre eya i afirmo a su palavra (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
858 |
suvir v. |
עלה, טיפס, העפיל; העלה |
|
Suviresh aki Silvana i suviresh aki arriva, (Blanka Flor) |
|
Para ke suva i ke abashe la manyanika i la tadre. (Blanka Flor) |
|
Maase en ribi Meir ke suvia a Yerusalayim en kada fiesta i fiesta, i pozava ande Yeuda el gizandon, (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
860 |
suvirse f. refl. |
עלה; התרגז, זעם, קצף |
|
Kavayeros estavan prontos, se suvio i se fuyo. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
861 |
suyo adj. pos. |
שלו |
|
Gasto lo suyo i lo mio i lo k'el mi padre me dio (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
862 |
tadrar v. |
איחר; דחה |
|
El konde ke fue yamado non tadro la su venida, (Blanka Flor) |
|
Los rezultados no tadraron i esta fue la razón ke izo mandar vente pashas por ke tomen muestra komo deven de governar kuando serán nominados por valis. (Sipure Sefarad) |
|
Rahelu, su mujer, lo enkontró i le demando porke tadro tanto. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
863 |
tadre adv. |
מאוחר |
|
Ke sale tadre i s'enuvla presto. (Blanka Flor) |
|
media ora mas tadre por la butika pasó un mansevo ke también se detuvo delantre de la pinturia (Sipure Sefarad) |
|
porke ya savia ke tadre o temprano, vo tornar a mi ufisio -del puevlo sali i un dia tornaría a ser lo ke era antes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
864 |
tadre f. |
ערב |
|
Para ke suva i ke abashe la manyanika i la tadre. (Blanka Flor) |
|
entre el dia asta oras de tadre, kada uno se akitava o kon ropa, o en tornando las paras atrás. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4901 |
tadrechika/tadrezika f. |
בין השמשות; ירידת הערב; שעה מאוחרת למדי |
|
La otra noche, por afito, torni mas tadrezika i un poko kefli. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5530 |
tahanun/tahanunim (ebr.) m./m. pl. |
תחנון/תחנונים |
|
i las mujeres kon rogativas i yoros en los midrashot i selihot i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1340 |
tahina (t.) f. |
כוספה, גפת (שארית השומשומין לאחר הכתישה והשימוש) להאבסת בהמות |
|
Las de la novia komen gayina, las del novio komen tayina, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3103 |
taklá/n (t.) |
התהפכות, גלגול, היפוך; שינוי פתאומי של דעות |
|
sovre todo, las bufonerías de los paylachos kon karas untadas, ke se enklavavan chakitones i davan taklás entre las rizas del publiko. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5976 |
tal adv. |
כך |
|
si |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5160 |
tal/a adj. |
כזה/כזאת; זהה ל-, דומה ל- |
|
le demando: ''Ke tal estan sus djenitores, ke yo estuvi ande eyos i me kazaron en sus kazas kon este rey. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1884 |
talet/talé (ebr.) m. |
טלית |
|
Dame a mi tu aniyo, ke tu nombre kavakado en el, i tu talet i tu livro de tefila. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1885 |
talmid (ebr.) m. |
תלמיד |
|
I lo topo ke estava asentado en la yeshiva meldando kon sus talmidim. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5839 |
taluy (ebr.) m. |
אדם תלוי, תלוי |
|
detras yamo al mamzer: |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5840 |
tamé (ebr.) adj. |
טמא, מזוהם |
|
detras yamo al mamzer: taluy, rasha, |
|
se alevanto ... i enpeso kon boz gritando i la yamo kon este lashon de bizayon: arura, |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5531 |
taní/tanid (ebr.) m. |
תענית, צום |
|
i se hue a su kaza i se enserro en una kamareta kon |
|
luego los djidios resivieron |
|
ala manyana se desperto el rav i tanto hue su alegria ke korto el |
|
i hue la sivdad rebuelta kon muncho yoro i |
|
i su padre i su madre yorando noche i dia, i toda la kaza kon |
|
ya akojieron la djente i izieron berit mila, metieron la meza, disho el moel ke el no puede komer ke tiene |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
865 |
tanto adj. |
כה הרבה |
|
Malanya tripa de madre ke tanta ija pario! (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
866 |
tanto adv. |
כל כך, כה, עד כדי כך; באותה מידה, אותה כמות |
|
A tanto se rieron todos djunto Israel, (Sipure Sefarad) |
|
De tanto mirar la mar los ojos me se shashean; (Kalendario de kantigas) |
|
en momentos kom'a estos a Mordu se le apretava el korason pensando komo azer para enreziar un poko esta kazika kedada del tiempo del turko, i en realidad tres tantos mas vieja de el mizmo... (Sipure Sefarad) |
|
Tanto le disho el rey, ke el haham, kuando vido ke no ay hayre ke el rey troke su idea, le disho: Está bien, sinyor rey, ya me v'a konvertir, ma a una kondisión: ke vengas para shabat ke viene al kal muestro a sintir la tefilá. (Kuentos, 1986) |
|
Abe ijika mia!, le dize la madre, kon esta kara pikada i sin paras loke te lo estas konteniendo tanto! (Sipure Sefarad) |
|
En tanto, la famiya pujava. A la tiya Roza la parió en tiempo de la Rumelia i a la tiya Rebeka - en la gerra kon el sirbo (de 1885). (Sipure Sefarad) |
|
Rahelu, su mujer, lo enkontró i le demando porke tadro tanto. (Sipure Sefarad) |
|
|
|
los kitaron para la karsel sin repozo kon muncha krueldad, dos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
867 |
tanyedor/dera n. |
נגן, מוסיקאי |
|
Vine por el mi marido bash tanyedor de Estambol, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
868 |
tanyer v. |
ניגן |
|
Ke me tanya dia i noche i a la manyanika al alvor. (Blanka Flor) |
|
Berguela d'oro en su mano i mujeres ke la tanyian (Blanka Flor) |
|
Mijor tanye i mijor dize i mijor romanso tenia (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4297 |
tapado adj. |
סתום, אטום, מכוסה |
|
Un día pasó al lado de mi botika un arabo kon una muchacha djudía, ke tinía la kara tapada; disho ke la kere vender i la metió en vendida.... (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1342 |
tapar v. |
סתם, חסם, אטם, כיסה; עמעם, האפיל על |
|
Me kitas la rida del diep, me tapas boka i ojos. (Kalendario de kantigas) |
|
lo ke ganava Mamo presto lo dava enbasho para tapar los gastes de su famiya kon sesh krios i kere no kere, era ovligado de abokar kavesa i darle a Yako su parte. (Sipure Sefarad) |
|
Ke es gips? Akeyo ke amasamos para tapar los burakos de la chinchas! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2187 |
taparse v. refl. |
התכסה, כיסה |
|
El berber subito se temblo, la ust(u)ra le kayo de la mano, se tapo los ojos i eksplodo en un yoro amargo, rogando al rey ke no lo mate. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3700 |
tapet/e m. |
שטיח, מרבד |
|
el vekil les disho ke los tapetes no entran en konto porke tiene intision de mandárselos a los eredores. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
871 |
tarposh/tarpush (arab.) m. |
סרט שער; צניף של מוסלמי שעלה למכה, תרבוש |
|
Si es por mis kaveyos ruvios debasho de mi tarpos. (Blanka Flor) |
|
Garreando garreando el tarpus ya le kayo. (Blanka Flor) |
|
Ande guadraras tus kolas? -Debasho del tarposh sinyor. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2596 |
tasma (t.) f. |
רצועת עור |
|
Komo tio amistozo ke era, le merkava dulsuras, lo ambezava a kortar tasmas, ke bata kon la mushta las kusturas de las charas, ke las kite del kalup, ke adjuste los pares, ke se ambeze tambien i a vender. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1343 |
taván (t.) m. |
תקרה, גג; כינוי לאלהים |
|
el tavan ke me lo guadre de la mano del pulis. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
874 |
tavla f. |
לוח, קרש, עץ (חומר), משטח; מדף; מגש; אחת מאבני ''חמש אבנים'' |
|
Yamo al vizir i le disho: ''Alvanta la tavla de aki!''. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
875 |
techo m. |
תקרה, גג; פסגה, שיא |
|
metio el dedo en la indris del techo i lo kito el trespil. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1886 |
tefilá (ebr.) f. |
תפילה, שחרית |
|
Dame a mi tu aniyo, ke tu nombre kavakado en el, i tu talet i tu livro de tefila. (Sipure Noraot,1885) |
|
En akea ora izo tefila la novia delantre el Sh. Yit. kon lagrimas aterseadas (Sipure Noraot,1885) |
|
A la demanyana se alevanto ribi Meir i se fue a el bet amidrash a dizir tefila. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Tanto le disho el rey, ke el haham, kuando vido ke no ay hayre ke el rey troke su idea, le disho: Está bien, sinyor rey, ya me v'a konvertir, ma a una kondisión: ke vengas para shabat ke viene al kal muestro a sintir la tefilá. (Kuentos, 1986) |
|
i hue la sivdad rebuelta kon muncho yoro i taanit tsibur i |
|
i su padre i su madre yorando noche i dia, i toda la kaza kon taanit i |
|
le vino Eliya'hu 'ha-Navi z''l i le disho: Ribi, ya se resivio su |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4725 |
tefter (t.) m. |
מחברת, פנקס; סך מכירות באשראי |
|
Buen djudio, el marafet es de vender kon la para enbasho i no de inchir tefter! Si ansina kamina ya la kita para pishar! (Sipure Sefarad) |
|
El ijo izo una kasha kon yave i la serro i le dio la yave al padre, i todo lo ke vendia lo echava al tefter. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Vino kavo de anyo miro su tefter. Miro ke gano sien liras. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3701 |
tela f. |
אריג, ארג, בד; יריעה; חוט, קוּר; קרום; קרום החלב; כברה; רשת; סרט קישוט |
|
loke estas avlando?! 300 levos por un pedaso de tela boyadeada ariento de un kadro! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3105 |
tema m. |
נושא |
|
kuando la insistensia de las kriaturas se izo tema de kada dia Mordu aprevo a dezganarlos kon el ayudo de la aritmétika. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4902 |
temblar v. |
רעד, חרד, הזדעזע |
|
I ansina la noche entera, yo batiendo i eya temblando de sar, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5535 |
temerozo adj. |
מפחיד, מטיל אימה; אלים, חזק מאוד; ירא |
|
ke a todo lugar ke vas ke te governen kon moneda i mazon; i 500 gro' te damos, i si tu korason lo tienes |
|
kuando ya se faltavan 3 mezes para el echo eskrivio el rav 1 karta |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
876 |
temor m. |
פחד, מורא, יראת כבוד |
|
A favor de sus dodje ermanos i kaminava sin temor. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4044 |
temprano adv. |
מוקדם, מוקדם מהרגיל |
|
porke ya savia ke tadre o temprano, vo tornar a mi ufisio -del puevlo sali i un dia tornaría a ser lo ke era antes. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1888 |
tenaím (ebr.) m. pl. |
תנאים (לנישואין) |
|
I dio a eya kidushin kon korason kumplido, i meldaron i afirmaron la ketuba kon todos los tenaim. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1889 |
tenay (ebr.) m. |
תנאי |
|
Anda por paz, ma kon tenay ke non te detadres mas de un anyo (Sipure Noraot,1885) |
|
Disho la mujer ke eya se va kon el marido kon un tenay i es ke todo lo ke tiene demenester de komida ke se lo teraiga de aki arriva. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
agora por el plazer ke izites kon mi, te vo a dar las yaves kon |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3106 |
tendjeré (t.) m. |
סיר, קדרה; ''צנצנת'' - תם, שוטה, טיפש |
|
en esta forma, mas mal ke bien, la famiya ya se mantenia, moldeando lo mas de las vezes kon el tendjere de fijon, o kon cholán i meltsa en lugar de karne... (Sipure Sefarad) |
|
kuando azia luvia, las mujeres metían tendjeres para arrekojer la agua no sea se empapen las chergas del dyusheme (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2188 |
teneké (t.) m. & adj. |
פח, כלי פח עשוי ממחצית פח נפט ומשמש אצל העניים לצרכים שונים (דלי, סיר, מחתת גחלים); בלי כסף |
|
Zanaachis de toda bransha propozavan sapatos i galechas; yulares i kaishes, kuedras; oyas i tinajas; artikolos de teneke asta kapandjas para ratones, mashas i strevdis. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3108 |
tenekedjí (t.) m. |
פחח |
|
el behor de la famiya lo avia dado por chirak ande un tenekedjí konosido, (Sipure Sefarad) |
|
no teniendo ufisio apropiado komo los shastres, berberes, tenekedjís i otros, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
877 |
tener v. |
היה לו/יש לו, החזיק, הכיל; התנגד, עמד בפני |
|
A tenerla por vezina a la kondesa mi madre, (Blanka Flor) |
|
Eya ke era de ventikuatro por despozar la tenia (Blanka Flor) |
|
Agora, dizmi, ke era la kashika ke uzavas tener delantre de ti i loke guadravas en eya? (Sipure Sefarad) |
|
Los shedim de ver al rey avlando kon el, no estan teniendo koraje de azer danyo al mansevo. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Paso otros dos mezes se izo haham gadol. Le disho el mansevo: ''Sinyor Yihya, esta semana vamos a ir al kal i tiene ke darshar.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i le disho: mira ke estas kozas no se aze presto porke si se save la koza |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4298 |
tenerse v. refl. |
החזיק עצמו |
|
avía de ser de un ombre ke no pudía tenerse de dizir mintiras, porké ésta es la natura del mintirozo (Kuentos, 1986) |
|
El dia de oy me lo tengo ke akodrar! Gani, komo gana un Kamondo! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
879 |
teta f. |
שד, דד; פטמה |
|
Tomadesh sinyora deldesh teta al ninyo, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5166 |
tevá (ebr.) |
תיבה (ביכ''נ), דוכן |
|
Se asuvio ribi Yihya a la teva i enpeso a darshar. Todos los del kal kedaron enkantados de oyir lo ke esta kitando de la boka. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5537 |
tevilá (ebr.) |
טבילה במקווה טהרה |
|
i se entro el rav dientro de la foya deznudo i tomaron el kantaro de agua i se lo echaron enriva i izo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2189 |
tía f. |
דודה, דודה גדולה; שם המשמש בפניה לאשה מבוגרת במקרה של קרבה או לאשה משכבה עממית |
|
Tia, eya disho ke en su kaza tiene un sako de muezes, ma no aklaro si las muezes son en gajo, o ke prime yo ke me meta a partirlas una por una? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
880 |
tiempo m. |
זמן, עת, מועד, תקופה, שהות, ארכה; מזג אוויר |
|
Disho Djoha: ''Dame tiempo tres dias!'' (Djoha ke dize) |
|
Kon tienpo, se desho de venir de otra sivdad un mansevo muy ermozo. (Hidot de Izopeto) |
|
Paso tiempo. Los echos del governo kaminavan en regla. (Sipure Sefarad) |
|
Paso tienpos, se murio dita mujer de ribi Yeuda i se kazo kon otra, (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
klaro, ke kon el pasar del tiempo la kazika tenia menester de una serioza reparasion. (Sipure Sefarad) |
|
largo tiempo Yako Abenshoan i Mamo no eskapavan de kontar kon regreto lo ke les avia afitado kon la pinturia de Gogumagogu. (Sipure Sefarad) |
|
El mansevo, ke kiría muncho bien a la ija, le rogó al padre: Dame entr'una semana de tiempo, i esta vez verás ke me vas a dar a tu ija! (Kuentos, 1986) |
|
le disho: Amóstrame komo un gameo puede bolar! Si no, te vo azer kortar la kavesa! Te do tiempo una semana! (Kuentos, 1986) |
|
Sikomo era semanas de Sevó, el tiempo estava ermozo, rayos de sol entravan por la ventana avierta. (Sipure Sefarad) |
|
Akeya noche izieron los shiduhin por la boda. Metieron tiempo. Un mez vino el tiempo de la boda, kazaron todas. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Pishin despozaron. Metieron tiempo para la boda. El rav izo todos los gastes de su pecho (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
despues ke paso |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
881 |
tierra f. |
ארץ, קרקע; אדמה, עפר, אבק; רצפה; ארץ, מדינה, כדור הארץ |
|
de navios por la mar, de djente armada por la tierra. (Blanka Flor) |
|
El sol keria kazarse i arrogo la tierra a el Sh. Yit. ke no lo deshara kazar (Hidot de Izopeto) |
|
I de vista en abashando en tierra, pregunto ande morava el haham de la sivdad i anduvo serka de el; (Sipure Noraot,1885) |
|
guay de el i guay de su alma ke ansi le rogo a su mersed ke me mire algun remedio para fuirme de esta |
|
guay de el i guay de su alma ke ansi le rogo a su mersed ke me mire algun remedio para fuirme de esta tierra i irme a Yerushalayim i komer pan i |
|
les disho el rey: veni aki enemigos de mi ley i del Yeshu esto ke estash aziendo en mi sivdad no tiene kolor despues ke sosh raya esklavos i estash tratando en mi |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2191 |
tinaja f. |
כד, לגין, כד גדול למים |
|
Zanaachis de toda bransha propozavan sapatos i galechas; yulares i kaishes, kuedras; oyas i tinajas; artikolos de teneke asta kapandjas para ratones, mashas i strevdis. (Sipure Sefarad) |
|
Estas son las dos tinajas i te rogo ke tengas la buendad de inchirmelas yenas kon dukados. (Sipure Sefarad) |
|
Sinyor rey, para la gerra kon el enemigo, tu papu tomo emprestado de mi papu dos tinajas yenas de oro. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
882 |
tino (2) m. |
תשומת לב, שימת לב, מודעות, זהירות, שקידה; דעת, שכל; זכרון |
|
antes de todo echa tino de no asentarte ni al sol, ni al aire, (Sipure Sefarad) |
|
En akel momento, al rey le paso por el tino el viejo del pazar i su konsejo. (Sipure Sefarad) |
|
Un dia Haim, le trae una alguenga de vaka. Ainda estando and'el kasap, le paso por el tino de azerle una surpriz a la vava. (Sipure Sefarad) |
|
Yomtov se salto en seko. Al momento le paso por el tino ke el echo esta perso. (Sipure Sefarad) |
|
Pishin mando dos shedin ke metan tino por el moso i la ropa i le disho al mansevo: ''Mira ke vas azer shabat en mi kaza.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1344 |
tinta f. |
דיו; ''דיו'' - כינוי לשיכור שאינו יכול לעמוד על רגליו |
|
el sielo kero por papel, la mar kero por tinta. (Kalendario de kantigas) |
|
Tomó kon él una penina, tinta i papeles; tomó una mezika i una siyika i se asentó al lado del Bet-Amishpat, i está asperando ke vengan a propozalde de eskrivir letras i demandas (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4634 |
tinya f. |
שחין, נתק, גזזת; זוהמה; חוב ישן |
|
Ma la psa Donu no keria ni sintir por este kazamiento, porke el ke tenia ke ser su novio, ainda era un ijiko kon la media kavesa a las olas de la tinya ke tenia pasado, mientres ke eya ya era una muchacha formoza i bien kumplida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
883 |
tío m. |
דוד, דוד גדול (אחי הסבא); שם הניתן בפניה לאדם מקורב או מפשוטי עם |
|
Se pasean tio i suvrino i djuntos van un barabar, (Blanka Flor) |
|
El mansevo, viendo ke el ombre era muy entelijente i no lo pudía enganyar, se demandó komo avía entendido ke el no avía ganado la moneda. Bushkó, bushkó lavor, i no topándola, fue ande un tío i le demandó por plazer ke le diera una lavor por una semana. El tío lo tomó en su echo, i a la fin de la semana le dio una moneda de oro, komo paga de su lavor (malgrado ke el mansevo estuvo batal la semana entera). (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
884 |
tirar v. |
ירה, קלע; זרק, השליך; הדפיס, הדפיס מהדורה; לקח, משך, קיבל |
|
los tuyos tiravan flecha los del rey tiravan arko. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
885 |
todo adj. & adv. |
כל- |
|
Todos vienen de la gerra al k'aspero no a venido, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
886 |
tokado m. |
שביס, כיסוי ראש של אשה |
|
Kon su tokadiko puesto i su nyudiko a la sie[n] (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1345 |
tokar v. |
נגע, מישש; נגע ללב; העליב; ניגן על כלי נגינה; ''סחב'', גנב גניבה קטנה |
|
las pasas me tokan a mi, el guevo a tu djente. (Kalendario de kantigas) |
|
I se lo kontaron a el haham. Disho: Azeldo tresera vez; noche tresera, si no lo tokaron trayemeldo ande mi, ke no le sale djuzgo de los sielos. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Por esto, ke se akavide el benadam de no tokar mujer de otro ombre. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Le disho Yihya: ''Por tu vida, ke agora no lo vo tokar, porke si lo mato, ken mos va dar estas komidas.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
887 |
tomar v. |
לקח, נטל; תפס; לקח אשה/לקחה בעל - התחתן/נה; קיבל; קנה |
|
Ke kuando yo vo la dava vos non la kijitesh tomar; (Blanka Flor) |
|
En kada paso ke dava una dolor ya le tomava. (Blanka Flor) |
|
Echo akel pedaso de la boka i se echo a la agua para tomar el otro pedaso ke era mas grande. (Hidot de Izopeto) |
|
Non avles mas por esta koza, ke es verguensa; ke non puede seer a ke la tomes tu, (Sipure Noraot,1885) |
|
Avram, te rogo ke tomes mizuras kon este ijiko, ke no es shaka! (Sipure Sefarad) |
|
Ke akontesio? Ke tomates a estas oras? Dike estas yorando? (Sipure Sefarad) |
|
i kon kushís lo alkanso, lo tomo del braso i lo trusho a la butika. (Sipure Sefarad) |
|
te akodras lo ke te estava diziendo en kantando tu amigo? - ''Fregasela, enkáshasela, tómale las paras!'' (Sipure Sefarad) |
|
kon boz en diversas variasiones, le dize a Yako: frégasela, enkáshasela, tómale la-as pa-aras! (Sipure Sefarad) |
|
La ija, viendo ke el mansevo era ermozo i jantil, se amostró despuesta a tomarlo, (Kuentos, 1986) |
|
Ansí, a los 80 anyos eya tomo bastón sin tenerlo de menester, por espanto no sea la tomen de aynarah. (Sipure Sefarad) |
|
asta ke los ermanos se lo avinieron de tomárselos a los viejos en sus kazas un anyo Persiado i uno Daniel. (Sipure Sefarad) |
|
Un dia, la madre le dize ke ya vino la ora de verla novia de Mair. Eya le respondió ke turka se aze i a este mokozo no lo toma! (Sipure Sefarad) |
|
i se entro el rav dientro de la foya deznudo i |
|
le disho el rav por la findriz: ke azes mi ijo? no yores i no |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
889 |
tomarse v. refl. |
החשיב עצמו; לקח לעצמו; נתפס; נישאו |
|
de tomarsen las manos i de batirsen en la espalda. (Sipure Sefarad) |
|
si en kavzo no mos tomimos, malogrados todos los dos. (Kalendario de kantigas) |
|
En akea ora el mansevo se tomo muncho saar de verlos burlar ke non se kreian de sus palavras; (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
890 |
top (t.) m. & adj. |
כדור, כדור בד, כדור נייר; גליל/חבילה (של בד/של חוטים); גוּלה; פגז; חידוד לא מוצלח; מגושם |
|
'A!'' le disho Djoha, ''Ande mozotros ay un top de oro en kaza. (Djoha ke dize) |
|
para ke lo tomes por muestra i ke le agas este modo de top de oro a tu mujer!'' (Djoha ke dize) |
|
A Avramiko .. le di 20 topes de filado, 10 topes de basma; al turkito ... feses i sarikes por 500 groshes; a Yovancho 5 topes de shayak; al Petri .. 30 chemberes de kavesa, i mas koza ke me kayeron los brasos de la kanseria. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2352 |
topada f. |
גילוי, מציאה, המצאה; תשובה מחוכמת, מענה חכם |
|
La topada del djidio le plazio al rey i el se konvensio, ke en verdad merese la bolsa aprometida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
892 |
topar v. |
מצא, גילה, מצא שוב |
|
Toparesh sien dukadikos ke del mi ganado son, (Blanka Flor) |
|
'Si en tres dias no lo topates, la kavesa te se va ir!'' (Djoha ke dize) |
|
Topo la mesa serrada para 'nde la reina 'ndava. (Blanka Flor) |
|
Akel pedaso de la boka ke echo lo perio. I en la agua no topo nada. (Hidot de Izopeto) |
|
El rey se akodro del viejo i lo mando a bushkar ma no lo toparon, siendo ya avia murido. (Sipure Sefarad) |
|
Se salio ribi Meir afuera, i topo a ribi Yeuda el gizandon, i le dio shalom. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
savía mizmo topar mushteri para la mizma ropa entre los del ufisio en Sofia, or en los kazales serkanos. (Sipure Sefarad) |
|
le dieron una karta bien ordenada kon sus firmas kon buen korason i los 500 gro' en la mano i le disheron: vate en la buena ora, asegun aras, del Dio lo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1618 |
toparse v. |
נמצא (להמצא), מצא עצמו, נתקל ב-, נוכח |
|
Despues tienen los tsadikim muncho tsaar por toparse sin paras. (Hidot de Izopeto) |
|
Disho sovre su korason: ''Puede seer ke se tope mujer savia komo esta en el mundo?''. (Sipure Noraot,1885) |
|
El patrón los asiguro ke komo mandradji ke era, ya se le topa de komer i por el dormir ke piedran kudiado, porke ya tiene bastante de kuviertas. (Sipure Sefarad) |
|
a la fin del torno se topó a aver merkado un buen numero de aksiones. (Kuentos, 1986) |
|
En manko de nada se toparon ande el rey. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4728 |
toptandjí (t.) m. |
סיטונאי |
|
Heskiya era uno de los toptandjis de Pazardjic. Le vinian mushteris i de la sivdad i de los kazales para emplear filados, basmas, yensos, chemberes de kavesa i todo modo de manifaktura. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
895 |
tormenta f. |
סערה |
|
ke por salvar a su amor se echo eya a la tormenta. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
896 |
tornar v. |
סובב, סבב, הפך, פנה, השתנה; חזר; החזיר |
|
Torno ande los dos, les disho: ''Ansina i ansina!'' (Djoha ke dize) |
|
Torno i digo ke va ser de mi, en tierras ajenas yo me vo morir. (Kalendario de kantigas) |
|
Pasi I torni, non vos vide l’alma tengo ayi. (Kalendario de kantigas) |
|
Torno i les demando otro helek porke so mas huerte ke vozotros i el ke no se kontenta me arravio kon el i lo mato. (Hidot de Izopeto) |
|
Torno i disho a eyos kon rogativas: (Sipure Noraot,1885) |
|
Dinguno no vende halva por sinko paras! Yo ya savia ke te ivas a tornar vaziyo, ma te mandi por mahsus, (Sipure Sefarad) |
|
Estonses, estate, siguro ke el halvadji no te va tornar vaziyo. (Sipure Sefarad) |
|
Kuando torno en kaza, le metio a komer i a bever komo en primero. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Este se fue i na ke sinyor Danailov torna por la pinturia. (Sipure Sefarad) |
|
si me la tornas, yo te pago por eya 415 levos i ansina te ganas sin sudar 200 levos enteros, le diso Yako, vaday ke i a mi me revienen 100 levos de komisiona; ke dizes, buena propozision no? (Sipure Sefarad) |
|
demando lisensia i torno a su okupasion de antes, ke era el mandradjilik. (Sipure Sefarad) |
|
porke ya savia ke tadre o temprano, vo tornar a mi ufisio -del puevlo sali i un dia tornaría a ser lo ke era antes. (Sipure Sefarad) |
|
Se vistió en un shemaisrael i korriendo torno a kaza para ver lo ke es de azer. (Sipure Sefarad) |
|
A la otra noche, komo dinguna vez, mahsus torni a media noche pasada. (Sipure Sefarad) |
|
El banyero se lo trusho en un vazo de agua yelada tomada del havuz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2194 |
tornarse v. refl. |
הפנה, הסב; שב בחזרה |
|
El rey lo saludo kon respekto i se torno al palasio. (Sipure Sefarad) |
|
Haskito atino, ke tres semanas de sira, viernes la tadre venia su padre i tratenyendose kon el chorbadji, komo ke le metia algo en la mano. Despues de esto el chorbadji le dava la semanada de tres groshes, i Haskito endjunto kon su padre se tornava a kaza. (Sipure Sefarad) |
|
Se fue por tornarse a su kaza, i era el kamino entero esklamando i arrasgandose sus vestidos, i seniza sovre su kavesa; (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Oras de ikindi se torno a kaza ambierto, kanso i fatigozo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
897 |
torno m. |
סיבוב, סיור, הקפה; כננת, אבניים (קדר); מחרטה; תור; טריק |
|
A su turno, Asherucho le konto ke Neama esta sufriendo de korason (Sipure Sefarad) |
|
a la fin del torno se topó a aver merkado un buen numero de aksiones. (Kuentos, 1986) |
|
Aya los dos se metieron a azer un torno. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
898 |
torre f. |
מגדל, צריח |
|
De ayi la oyo '1 su padre de altas torres de ayi arriva (Blanka Flor) |
|
De ayi la oyo la 'sfuegra de altas torres d'ande 'stare. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
900 |
traer v. |
הביא, לקח איתו, הוליך; גרם |
|
Le disho Djoha: ''Agora te traere ke lo veas el top de oro ke tengo yo, (Djoha ke dize) |
|
El vizino riko fue, izo un top de oro maraviya, i se lo trusho a la mujer. (Djoha ke dize) |
|
Fueron i se lo disheron a el haham. Disho: Trayemeldo aki; siendo ke komio el leon de el komo un kazayit, komo ke lo komiera entero. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
a vezes traiva i algún guevo i dezayuno de los ke le davan en los aveles, kumplimientos i otros. (Sipure Sefarad) |
|
lo muevo para esta kazika dezde trenta anyos para'ki, fue la agua ke su padre avia echo traer asta la kuzina (Sipure Sefarad) |
|
i si keresh mas, por estas paras yo vos traigo una biba de 6 kilos! (Sipure Sefarad) |
|
i kon kushís lo alkanso, lo tomo del braso i lo trusho a la butika. (Sipure Sefarad) |
|
todos dizian ke de kuando vino al poder el nuevo vali, si no párese ke trusho kon si el bolluk i la prosperidad, el kante i la alegria. (Sipure Sefarad) |
|
A por aki, se murio el rey ke metieron. Disheron: ''No ay sino de teraer al ijo de muestro rey.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
hue el shamash presto i le |
|
i disho el rav al shamash: te so gozer ke me |
|
a la manyana vinieron el rey i los galahim i el papa a la karsel i lo kitaron i lo |
|
le |
|
ya manka por el echo 3 dias i era min'hag ke lo |
|
el moel entro se asento en la kaza de la parida; la sinyora parida ke lo vido le disho: ken lo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3711 |
traerse v. refl. |
הביא על עצמו |
|
lo todo se enkargo en dos vagones i se trusho a Sofia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3712 |
transportar v. |
נשא, הוביל, הסיע, העביר, הוביל משא |
|
Tenia grandes ambares kon severa en diferentes portos de la Tuna i mizmo shilepes para transportar los trigos i otros sereales a la Austria i a la Djermania. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3113 |
trastejar v. |
תיקן את הגג, החליף רעפים שבורים |
|
ma, para trokar el dyusheme pudrido, para trestejar o pasar sigundo par de ventanas tan menesterozas en los frios del invierno no se podia azer ni kestion, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2602 |
tratar v. |
התמקח, נשא ונתן; התייחס אל, עסק ב-, טיפל ב-; ניסה |
|
El chorbadji le ambezava los nombres de los artikolos, los presios i fin kuanto ke abashe si el mushteri se ampesa a tratar. (Sipure Sefarad) |
|
mira musyu Abenshoan, ami no me plaze tratar, por esto te do 200 levos i ni un disinko mas (Sipure Sefarad) |
|
les disho el rey: veni aki enemigos de mi ley i del Yeshu esto ke estash aziendo en mi sivdad no tiene kolor despues ke sosh raya esklavos i estash |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
902 |
trato m. |
מקח, משא ומתן; מסחר, סחר, מכירה, יחסי מסחר; חוזה, אמנה |
|
Al kaer de la nochada, kansos del trato de entre el dia, (Sipure Sefarad) |
|
Sikomo era nombrado por su buen trato, aparte de los yerlis, (Sipure Sefarad) |
|
El se kedava a mirar de sergi en sergi, de vendedor en vendedor komo iva el trato - el famozo ''pazarlik'' oriental. (Sipure Sefarad) |
|
en jeneral entre yako i su djente pasavan relasiones de amistad, indemas kuando alguno reushía en un trato mas vistozo. (Sipure Sefarad) |
|
kuanto por el trato, ya se lo avinieron presto en untándole al vekil un 20 del presio. (Sipure Sefarad) |
|
Yako entendió ke el trato ya se esta koziendo, le tomo la mano del mansevo entre sus dos manos i sakudiéndola kon fuersa le disho (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
904 |
travar v. |
משך, הוציא, גרר, סחב, הוציא, משך (כסף), משך (בקסם); דמה ל-; סבל |
|
El rey travo la espada la kavesa le kortaria. (Blanka Flor) |
|
Travo la suya espada i la kavesa le ay kortado. (Blanka Flor) |
|
Ansi le disho al raton oye mi ermano en mi boz i toma una kuedra i atate los pies i yo te atare en mis pies i travare detras de mi. (Hidot de Izopeto) |
|
Estuvieron peleando ariento de la agua. Este a travar i este a no kerer ir. (Hidot de Izopeto) |
|
I kuando bushko por apartarse de eya, travo en el kon diziendo: (Sipure Noraot,1885) |
|
i komo la prova, tomo de muevo el kerpeden i me travo otrun diente i este sano. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
906 |
travarse v. refl. |
נסוג, חזר בו, התחרט, נמנע מ-; הסיר, הוציא, הוריד; נמנע; יצא מ-, התפטר; התקמט, התקפל |
|
si ainda esta lavorando, o ya se travo del echo. (Sipure Sefarad) |
|
Estonses, en travandose de Pazardjik, el turko echo fuego en la sivdad i en el fuego se hue i el magazen de ham Mair kon toda la ropa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3114 |
traviesura f. |
שובבות, מעשה קונדס; טרחנות |
|
la Rebekita, malgrado sus 6 anyos, tenia kudio de sus ermanikas, las embevesia kantándoles ''la turika, la tora'' i otras, siempre ke ampesaran a azer traviesuras o se metieran a yorar (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3115 |
trazera f. |
עכוז, שת, אחור (אחוריים), ישבן |
|
kon las paras muestras los paylachos van a komer gaynas i a mozos mos van a amostrar las trazeras! (Sipure Sefarad) |
|
Mira chodjum, sinti i vos ijikos miyos: en lugar de ir a este erremo de tsirk a mirar las trazeras de los paylachos, no es mijor de azer un shabat de alegría kon aroz i armi de gayna? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1896 |
trazería f. |
ירכתיים; סיום, סוף |
|
El haham kon su mujer kayeron en grande penserio pensando la trazeria de la koza. (Sipure Noraot,1885) |
|
Siendo yo i tu madre somos viejos i muestros ojos dekolgados en ti porke keremos ke topes aki en trazeria de muestros dias. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2603 |
tren/o m. |
רכבת |
|
lo puede pizar alguna araba, lo puede es.hamachar el tren en manevra (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
907 |
trensa f. |
מקלעת, מחלפה, צמה |
|
Si no uvieren velas prontas, mis rikas trensas puziera. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
908 |
trensados m. pl. |
צמות יפות ומלאות |
|
Kiero kortar mis trensados de un palmo fina tres, (Blanka Flor) |
|
Asi gozesh Arnaldo de los mis trensados, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1349 |
trenta num. |
שלושים |
|
Trenta liras el me demanda, trenta i una le vo dar, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1350 |
tresalir (fr.) v. |
הלהיב, גרם התפעלות; יצא מדעתו |
|
Eya's ermoza i muy grasioza ke me izo tresalir. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2808 |
treser/o adj. |
שלישי |
|
I se lo kontaron a el haham. Disho: Azeldo tresera vez; noche tresera, si no lo tokaron trayemeldo ande mi, ke no le sale djuzgo de los sielos. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
A la mizma demanda el treser se akodro ke kuando dava sus ordenes el viejo vali siempre tenia delantre de si una kashika (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1620 |
treskilar v. |
גזז (צאן); סיפר, עשה תספורת |
|
Hue el karnero i traskilo su lana i la vendio i merko un pan i le pago a el perro. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
910 |
trespil (t.) m. |
מחרוזת; שרשרת אינסופית של פעולות המשתלשלות זו מזו |
|
el trespil ke tinia en la mano lo echo arriva i no le torno atras. (Djoha ke dize) |
|
metio el dedo en la indris del techo i lo kito el trespil. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4909 |
trezojado adj. |
מיוגע, עם עיגולים שחורים סביב העיניים |
|
A la demanyana me entri a kaza. La mujer estava trezojada i amariya sidra (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5980 |
trezoro (fr.) m. |
אוצר, מטמון; ''אוצר'' (שם חיבה) |
|
se fue kon el, lo entro en sus |
|
le disho baal a-bayit ... : una maraviya vidi ke te entri en mis |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3717 |
trigo m. |
תבואה, דגן, חיטה |
|
Tenia grandes ambares kon severa en diferentes portos de la Tuna i mizmo shilepes para transportar los trigos i otros sereales a la Austria i a la Djermania. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
912 |
tripa f. |
מעי; בטן, כרס |
|
A la tripa de muestra madre si mos vamos a ir, el mos va anferrar!'' (Djoha ke dize) |
|
A la tripa de vuestra madre si vos iash, yo vos topava!'' (Djoha ke dize) |
|
ya es savido ke la kavesa de kavra da un pilisko de tripa ke afuera las karas, (Sipure Sefarad) |
|
ke este se olvido del bichki de tripa (Sipure Sefarad) |
|
Malanya tripa de madre ke tanta ija pario! (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
917 |
triste adj. |
עצוב, נוגה, עגום, קודר |
|
Triste 'stava la infanta mas triste de kada dia (Blanka Flor) |
|
Tristes oras en el dia ke hazina ya kayo (Kalendario de kantigas) |
|
No me mandes mas kartikas tristes, va kemate kon gaz konfor izites. (Kalendario de kantigas) |
|
I la mujer primera, la ija de el haham, kedo triste i amarga de el dia de su espartir el mansevo de serka de eya. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
918 |
trokar v. |
החליף, המיר, שינה, חידש; סילף, פגם |
|
Trokaremos muestros vestidos i yo los vuestros me meter ia. (Blanka Flor) |
|
Oyendo las repuestas de sus savios i de djente seheluda de entre el puevlo, el arrivo asta la konkluzion ke en este mundo todo troka i, ke en siertas kondisiones kaje ke no ay koza a la la kuala no se pueda responder ''i esto es posible''. (Sipure Sefarad) |
|
el pasatiempo en la malé troko de kontenido. (Sipure Sefarad) |
|
ma, para trokar el dyusheme pudrido, para trestejar o pasar sigundo par de ventanas tan menesterozas en los frios del invierno no se podia azer ni kestion, (Sipure Sefarad) |
|
Tanto le disho el rey, ke el haham, kuando vido ke no ay hayre ke el rey troke su idea, le disho: Está bien, sinyor rey, ya me v'a konvertir, ma a una kondisión: ke vengas para shabat ke viene al kal muestro a sintir la tefilá. (Kuentos, 1986) |
|
musyu Danailov se fue kon grande regreto i Yako i Mamo kedaron komo entezados pensando ke tenían oro en la mano i lo trokaron por lodo; ande toparlo a este mamzer?!... (Sipure Sefarad) |
|
A la fin, dechizo de meterlo por vali, si no por otro, por ver si va trokar la situasion, siendo el mandradji se le vido persona buena i intelijente de natura. (Sipure Sefarad) |
|
No les fue liviano a los viejos de esbaregarsen de sus repozo indemas a ham Mair, ke anyo por anyo devia trokar de manyas i amigos (Sipure Sefarad) |
|
un djidio |
|
le disho el rav al mansevo: dame la mano, i lo kito ahuera, i le kito el vestido bueno ke tenia i le metio al suyo roto i le |
|
este ya se le |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
919 |
trokarse v. refl. |
השתנה, התחלף; החליף בגדים |
|
A lavarme i a afeitarme i atrokarme una kamiza, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2604 |
trublarse (fr.) v. refl. |
נעשה עכור, נעשה דלוח; נבוך, התבלבל |
|
lo apanyo del braso i lo trusho a la butika. El kazalino kedo en las demandas, ma el chorbadji le batio la espalda i lo mando ke se vaya diziendole, ke el ijiko se trublo porke dainda es adjami. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2196 |
truble (fr.) m. |
מהומה |
|
El rey kedo muy impresionado i dentrada entendio de ande vinia el truble del berber. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1625 |
tsadik (ebr.) m. |
צדיק |
|
Ansi son los reshaim ke kitan monedas de tsadikim. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5854 |
tsedaká (ebr.) f. |
צדקה |
|
i hue la sivdad rebuelta kon muncho yoro i taanit tsibur i tefila i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5855 |
tsibur m. |
ציבור, קהל |
|
i hue la sivdad rebuelta kon muncho yoro i taanit |
|
le vino Eliya'hu 'ha-Navi z''l i le disho: Ribi, ya se resivio su tefila i la tefila del |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5548 |
tsurá (ebr.) m. |
צורה, דמות |
|
despues tomo el karvon i izo en la pared komo una |
|
bene uvene, alevanto los ojos ... vido en la pared una |
|
demando los sinyores: ken es esta mujer ke veo yo en la pared? disheron: esta es la chanta Maria, la madre de Yeshu; i esta |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
920 |
tuerto adj. |
מעוות, עקום, מסולף; פוזל |
|
La kara tiene tuerta una gata me paresia. (Blanka Flor) |
|
un dia se hue onde el rav dela sivdad i se le echo a sus pies i yoro i se aharvo i se arrasto en basho diziendo: guay de el aya komo desho su ley santa ke se dio en Sinay i komo se hue a servir ley falsa ke no aprovecha i sus echos todos |
|
este se vistio i se fue kon el, lo yevo por unos kaminos |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5173 |
tufek/tufenk (t.) m. |
רובה |
|
En esto k'el rasha de (de) Yihya ya vino kon el tufek en la mano i una arnevet kon el, muerta. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
921 |
tulum (t.) m. |
נאד, חמת; כינוי לאדם שופע משמנים; כמות גדולה מאוד; סוג גבינה |
|
kada uno de los panairdjis sentia el dover de no tornar a kaza sin el tolum de sizdirma (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
922 |
turar v. |
ארך, נמשך, נותר, נשאר, החזיק מעמד, התקיים |
|
El panair de Carnabat se azia salida de Pesah i turava 7 dias. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
923 |
Turkía f. |
תורכיה |
|
Una vez Djoha kon la mujer estavan en un kazal en Turkia i no tinian parnasa. (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4640 |
turko m. & adj. |
תורכי; תורכית |
|
Un dia, la madre le dize ke ya vino la ora de verla novia de Mair. Eya le respondió ke turka se aze i a este mokozo no lo toma! (Sipure Sefarad) |
|
Estonses, en travandose de Pazardjik, el turko echo fuego en la sivdad i en el fuego se hue i el magazen de ham Mair kon toda la ropa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3119 |
tutún (t.) m. |
טבק |
|
su padre era uno de los asara batlanim, pasando su tiempo entre el midrash i las yorsayot i ansi kitava el gaste del kave i del tutun para si i para la vieja. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3275 |
tuyo/tuya/s pron. |
שלך/שלכם/ן (כינוי קניין אחרי שם עצם) |
|
La mujer se maraviyó de no ver letras i le demandó a Djohá: ''Komo de letras son éstas tuyas?'' (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
924 |
udá (t.) f. |
חדר |
|
despues de arekojerse a la oda, Israel el tanteladji sintio fuertes empujos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2605 |
ufisio m. |
סריגה; רקמה; מקצוע |
|
Kere mirado otro remedio; aspera avlare kon mi ermano Shapat, el ufisio de charikchilik kreo ke ya lo va embeveser. (Sipure Sefarad) |
|
no teniendo ufisio apropiado komo los shastres, berberes, tenekedjís i otros, (Sipure Sefarad) |
|
salió, ke el ke vo la fregó i enkashó fui yo, porke so del ufisio i ya se el kilipur ke tomi por 215 levos (Sipure Sefarad) |
|
porke ya savia ke tadre o temprano, vo tornar a mi ufisio -del puevlo sali i un dia tornaría a ser lo ke era antes. (Sipure Sefarad) |
|
Dime kual es tu ufisio i komo te ganas a bivir. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5550 |
ulemá (t.) m. |
חכם/איש דת מוסלמי |
|
a la manyana vino el rey kon toda la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
925 |
último adj. |
אחרון, קיצוני; סופי, מוחלט |
|
Tomo una selanikliya, ke sigun la ultima letra ya sta emen-emen para parir (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2197 |
umor f. |
הלוך נפש, מצב רוח; אופי; הומור |
|
Sikomo estava de buena umor, se apronto para kontarle al berber el paso kon el viejo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4910 |
unflarse v. refl. |
תפח, התנפח, צבה; התנפח מאכילה ושתיה; הגיע לרוויה |
|
Entrimientes el birit se le iva unflando mas i mas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4911 |
unflasión f. |
התנפחות, גידול |
|
Kuando avrieron las puertas del ehal, kon las lagrimas en los ojos i aparada en la zará, la mujer ampeso a rogar: ''Dio piadozo! aze ansina, ke a mi Yomtov la dolor ke le pase i la unflasion ke le kede!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3120 |
unión f. |
איגוד, איגוד מקצועי, אגודה, התאגדות, איחוד, התאחדות; אחדות, הרמוניה, התחברות |
|
lo bueno era, ke la famiya bivia en union kompleta - los viejos eran estimados, eran deskonosidas las litigas entre esfuegra i nuera (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
926 |
uno/una num. |
אחד/אחת |
|
Todas kayaron a una ninguna repuesta dio. (Blanka Flor) |
|
vino el rav i les kito las kadenas de todos los hahamim i se entro el rav enprimero en la nave i detras hueron entrando a |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3121 |
untado adj. |
משוח; שקיבל שוחד (ש''מרחו'' את ידו) |
|
sovre todo, las bufonerías de los paylachos kon karas untadas, ke se enklavavan chakitones i davan taklás entre las rizas del publiko. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3721 |
untar v. |
משח, סך, מרח; טבל, הרטיב, שרה |
|
kuanto por el trato, ya se lo avinieron presto en untándole al vekil un 20 del presio. (Sipure Sefarad) |
|
No puedes dar ni un paso sin untar en la mano de estos ladrones. Lo ke parese ke te son haveres i ke sos ovligado de inchirles las aldikeras, del chiko asta el grande, (Sipure Sefarad) |
|
Le disheron ke le meta kompreses i ke lo unte kon gudrura de pato, ma todo fue en vano. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
927 |
unya f. |
ציפורן |
|
I la ija kon la madre komo la unya en la karne, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2198 |
ustura (t.) f. |
תער |
|
El berber subito se temblo, la ust(u)ra le kayo de la mano, se tapo los ojos i eksplodo en un yoro amargo, rogando al rey ke no lo mate. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1626 |
uzansa f. |
הרגל, נוהג, מנהג |
|
Ke ansi es la uzansa del rasha de pagar mal por bien. (Hidot de Izopeto) |
|
Savras ke muestro senyor haham ay a el una ija muy savia en toda la ley i esto es su uzansa de siempre: (Sipure Noraot,1885) |
|
maase akontesio en Roma para dar a saver las maraviyas del Sh.Yit., onde es ke avia una |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2199 |
uzar v. |
היה רגיל, היה בעל הרגל; השתמש ב-; השמיש (עשה משומש); הרגיל |
|
Kontan mizmo, ke en un paiz leshano uzavan enforkar a akeyos haraganes prononsados, ke ni el amenazo de muerte no era bastante para azerlos abokar kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
Agora, dizmi, ke era la kashika ke uzavas tener delantre de ti i loke guadravas en eya? (Sipure Sefarad) |
|
Después de pensar bueno, bueno, tomi una kashika i en eya meti las charikas ke uzava yevar komo mandradji, (Sipure Sefarad) |
|
I dike no vos akeshas al rey? -Mi padre, buen mundo tenga, uzava dizir .. ke el peshkado se guele de la kavesa! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2200 |
uzo m. |
מנהג, נוהג, הרגל; שימוש |
|
Kere dicho tambien, ke sigun los uzos de akel paiz, esta konsesion se podia azer una sola vez. (Sipure Sefarad) |
|
Un dia, komo de uzo, vino el berber para arraparlo. (Sipure Sefarad) |
|
komo de uzo el rey se intereso por la famiya del mandradji por el echo, si se esta manteniendo i si esta kontente de su pozision. (Sipure Sefarad) |
|
Era viernes después de mediodía. Komo de uzo, Yomtov se fue al banyo. Se lavo bueno, bueno, batió palmas para ke le traygan el havli, salió i se echo en la kama para repozar. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3722 |
vaday (ebr.) adv. |
בוודאי |
|
si me la tornas, yo te pago por eya 415 levos i ansina te ganas sin sudar 200 levos enteros, le diso Yako, vaday ke i a mi me revienen 100 levos de komisiona; ke dizes, buena propozision no? (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1627 |
vaday (ebr.) m. |
דבר ודאי |
|
Hida de los ke deshan lo vaday detras de el safek. (Hidot de Izopeto) |
|
Por esto anbeze el ombre de no deshar vaday por safek aun ke sea mas muncho el safek. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3723 |
vagón m. |
קרון |
|
lo todo se enkargo en dos vagones i se trusho a Sofia. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1629 |
vaka f. |
פרה |
|
El leon i el karnero i la vaka izieron havra ke todo lo ke ganavan de espartirse hekek ke-helek. (Hidot de Izopeto) |
|
Un dia Haim, le trae una alguenga de vaka. Ainda estando and'el kasap, le paso por el tino de azerle una surpriz a la vava. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2606 |
vakansa/vakansas f./f. pl. |
חופשה, פגרה |
|
Lo mijor de todo es de empiegarlo mientres las vakansas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
928 |
valer v. |
היה שווה, עלה; היה יעיל, היה בעל תועלת |
|
Komo puede ser, este ke no vale nada ke endivine todo esto? (Djoha ke dize) |
|
Mas vale un mal marido ke mejor de nuevo amor. (Kalendario de kantigas) |
|
Ay konsejos ke valen vente paras, otros un grosh o diez, i ay uno ke vale un dukado entero. (Sipure Sefarad) |
|
Ya tienes razon. Mis konsejos valen sigun lo ke me ago pagar por eyos. (Sipure Sefarad) |
|
Komo?! Por 30 paras? La makara vale muncho mas! Korre presto i tomasela atras! (Sipure Sefarad) |
|
di a ver Nisim, tu ke sos eshkolato i pratiko en los kuentos, kuanto vale una gayna desplumada? (Sipure Sefarad) |
|
Nisimiko le respondió ke en la galería un bilyeto vale 1 levo. (Sipure Sefarad) |
|
Ma el ombre tomó la moneda i la echó por la ventana. Le disho al mansevo: Esta moneda no vale nada, porké no la ganates tú! (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4058 |
valí (t.) m. |
מושל |
|
A la fin, dechizo de meterlo por vali, si no por otro, por ver si va trokar la situasion, siendo el mandradji se le vido persona buena i intelijente de natura. (Sipure Sefarad) |
|
A la mizma demanda el treser se akodro ke kuando dava sus ordenes el viejo vali siempre tenia delantre de si una kashika (Sipure Sefarad) |
|
a mi pareser, este komporto del vali, era alguna flakeza suya, ke no tenia nada a ke ver kon su manera de governar''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1630 |
válido adj. |
בר תוקף, בתוקף, שריר וקיים; יקר, חשוב, נכבד, מצויין |
|
Disho una haya ya te topi mi senyor un mediko muy valido ke te kite este gueso (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
929 |
valor m. |
ערך, שווי; תוקף של תעודה; בבנקאות: יום ערך; גבורה |
|
Su padre por mas valor un kastiyo la fraguara, (Blanka Flor) |
|
Si es ke no konoses la valor de las paras yo no te puedo dar a mi ija. (Kuentos, 1986) |
|
Tienes razón! Las paras no son todo en la vida, ma i eyas tienen su valor. (Kuentos, 1986) |
|
yo v'a dar a mi ija a ken save kuala es la valor de las paras. Si tú me traes entro una semana una lira de oro, ke ganates tú, te v'a dar a mi ija. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3124 |
vals/valsa m./f. |
ואלס |
|
un lonso kaminava en velosiped, dos kavayos bailavan al son del vals i mas, i mas... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
930 |
valutozo/valudozo adj. |
בעל ערך, יקר |
|
I era valutozo, de piedras buenas! (Djoha ke dize) |
|
ma, sikomo me se vesh djente simpátika vos puedo dar un konsejo: si por endelantre vos afita alguna pinturia, antes de venderla yamame i yo vos diré si es rala i valutoza o no. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2204 |
vanda f. |
צד, עבר, מקום |
|
Despues, aboltandose de vanda de la viejezika le demando: (Sipure Sefarad) |
|
Le disho el rav: ''De mi vanda no tengas ke pensar, ama kale demandarle a la muchacha.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2354 |
vanedad/vanidad f. |
הבל, הבלות; יהירות, התיהרות, התפארות בדברי שוא |
|
Treser [konto], ke ay un peshkado ke se puede englutir un vapor entero, i diferentes otras vanidades a las kualas el rey se divertia de responder kon su ekspresion de siempre. (Sipure Sefarad) |
|
Mordu los eskuchava i se sonreiva pensando ke una yida al tsirk es komo gastar por vanidades almenos 6 frankos para sesh bilietos, ke es el gaste de la famiya para un dia entero... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4914 |
vano adj. |
ריק, ריקא, איש ריק ונבוב, יהיר, רברבן, שחצן; טפל, של שוא/הבל/סרק |
|
Le disheron ke le meta kompreses i ke lo unte kon gudrura de pato, ma todo fue en vano. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1354 |
vapor (1) f. |
אוניה, ספינה, ספינת קיטור |
|
Vapores ya van i vienen letra para mi no ay (Kalendario de kantigas) |
|
Treser [konto], ke ay un peshkado ke se puede englutir un vapor entero, i diferentes otras vanidades a las kualas el rey se divertia de responder kon su ekspresion de siempre. (Sipure Sefarad) |
|
Su grande plazer era de pasar oras enteras en el porto a mirar los peshkadores, o komo enkargan i deskargan los vapores. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1355 |
varandado m. |
חדר כניסה (הול), פרוזדור; מעקה |
|
Ya abasha la novia para el varandado. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3725 |
variasión f. |
שינוי, השתנות, תמורה; (מוסיקה:) וריאציה, תנודה, סטיה |
|
kon boz en diversas variasiones, le dize a Yako: frégasela, enkáshasela, tómale la-as pa-aras! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
931 |
varón m. |
גבר, בן אדם, אדם, איש, אדון |
|
Kien tiene ijo varon a la gerra lo mando. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2205 |
vasiedad f. |
ריקות, ריקנות; דברי הבל |
|
Ermoza pensada! No abasta todo, prime ke tenga i la pasensia de eskuchar las vaziuras de esta purcha kuando me va estar enkaminando i dando ''konsejos buenos para la vida!'' ''Falta sea la onor!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4643 |
vavá (gr.) f. |
סבתא; זקנה בלה |
|
Has veshalom vava! No se afortune. Yo i Liza ya le vamos a ayudar. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3726 |
vaziar v. |
שפך, הגיר, הערה; יצק; רוקן, הריק |
|
los eredores keren vender la kaza i por esto se aze menester de vaziarla de toda la mobilia i el resento de kaza. (Sipure Sefarad) |
|
ke komo ay una palavra, le vaziaron los raftes de la butika! (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
932 |
vazío adj. |
ריק, פנוי (מקום); ריקא, איש ריק ונבוב; חסר ערך, שאין בו ממש |
|
Se sperto el vizir, vee la bolsa vazia. (Djoha ke dize) |
|
Dinguno no vende halva por sinko paras! Yo ya savia ke te ivas a tornar vaziyo, ma te mandi por mahsus, (Sipure Sefarad) |
|
Estonses, estate, siguro ke el halvadji no te va tornar vaziyo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4644 |
vazo m. |
כוס; אגרטל |
|
Para estar en regla kon el estomago, antes de echarse, tomava un vazo de agua kon polvo de paytondijis (Sipure Sefarad) |
|
El banyero se lo trusho en un vazo de agua yelada tomada del havuz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4645 |
vejés/vejez f. |
זיקנה |
|
La psa Donu kontava ke nasio en Pazardjik i era ija del haham Yaakov ke a su vejez se fue a Yerushalayim i ayi murió. (Sipure Sefarad) |
|
ma ke se aze? esta es la suerte de todo ombre ke no supo asigurarse para la vejez. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3727 |
vekil/vekyil (t.) m. |
ממלא מקום; מיופה כוח, נציג, סוכן |
|
al vekil le dishe ke vo avlar kon ti i si vas de akordo, podemos ir endjuntos a Vidin i azer el trato en el lugar. (Sipure Sefarad) |
|
avras de saver ke ize la konosensia kon el vekil de la kaza ke apartenia a Rafael Aftalion, un rikinión de Vidin, ke murió antes tres anyos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
933 |
vela f. |
מפרש; וילון, מסך, מחיצה; שבשבת, דגל, נס; אדם הפכפך; שמירה (מת/יולדת), ליל שימורים; נר |
|
Si no uvieren velas prontas, mis rikas trensas puziera. (Blanka Flor) |
|
Armo velas i echo gancho i para Fransia la yevaron. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1356 |
velar v. |
היה ער, שמר כל הלילה, עמד על המשמר, השגיח על מישהו; ציעף, כיסה בצעיף |
|
El amor a ti te vela partemos roza, partemos de aki. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3126 |
velosiped m. |
אופניים |
|
ma la vida moderna trusho otros embevesimientos: los ijikos ampesaron a preferar el sinema, aydear velosiped i sovre todo ir al tsirk, (Sipure Sefarad) |
|
un lonso kaminava en velosiped, dos kavayos bailavan al son del vals i mas, i mas... (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
935 |
veludo/veludiko adj. |
קטיפתי |
|
Los pechikos veyudikos onde los guadraresh vos? (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1900 |
veluntad f. |
רצון |
|
I despues ansi, si keras por desharme a mi, yo te do lisensia porke agas komo tu veluntad. (Sipure Noraot,1885) |
|
la kero degoyar kon mi mano i gizarla a mi |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2206 |
vendedor/dera n. |
מוכר, סוחר, זבן |
|
A kada paso se enkontravan halvadjis, vendedores de shurup, salepchis, malebidjis, todos a un grito o a un kante alavando la kualita i la baratura de sus ropa. (Sipure Sefarad) |
|
Sigun el dicho popolar: ''el vendedor demando sien i el merkador le dio diez, torna, yine se lo avinieron''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
936 |
vender v. |
מכר |
|
Ya lo kitan a vender por la sivdad de Arago(n) (Blanka Flor) |
|
Hue el karnero i traskilo su lana i la vendio i merko un pan i le pago a el perro. (Hidot de Izopeto) |
|
Boba, le disho el rey, aki veo ke kada uno kito algo para vender, tu no tienes otro ke un bu'ho, lo ketates para vender eske? (Sipure Sefarad) |
|
Dinguno no vende halva por sinko paras! Yo ya savia ke te ivas a tornar vaziyo, ma te mandi por mahsus, (Sipure Sefarad) |
|
el sigundo, Nisimiko, vendía gazetas después de la shkola i lo ke ganava era una bagatela, (Sipure Sefarad) |
|
los eredores keren vender la kaza i por esto se aze menester de vaziarla de toda la mobilia i el resento de kaza. (Sipure Sefarad) |
|
Agora ya podesh vender las aksiones ke merkatesh, porké kon la deferensia del presio entre lo ke las merkatesh i lo ke las vash a vender, ya vash a meter endjuntos una suma bastante emportante, ke vos va a permeter de kazar a vuestras tres ijas! (Kuentos, 1986) |
|
Buen djudio, el marafet es de vender kon la para enbasho i no de inchir tefter! Si ansina kamina ya la kita para pishar! (Sipure Sefarad) |
|
A por aki el mansevo ya izo las balas i lo ke vendio vendio. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
Le disho: ''Si[nyor] padre, loores al Dio ke ya me anbezi a meldar. Agora kero anbezarme a vender i merkar.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2612 |
venderse v. refl. |
נמכר (להמכר); בגד, מכר עצמו |
|
El halvadji no lo miro ni en la kara diziendo, ke no vende halva por sinko paras. (Sipure Sefarad) |
|
Nisimiko le respondió, ke en las halas las gaynas desplumadas se venden a 2 levos el kilo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4312 |
véndida/vendidad f. |
מכירה; ''קופה'' - סך המכירות היומי |
|
Un día pasó al lado de mi botika un arabo kon una muchacha djudía, ke tinía la kara tapada; disho ke la kere vender i la metió en vendida.... (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5861 |
vengansa f. |
נקמה, פעולת גמול |
|
dos mezes antes eskrives una karta para el kon shaliah neemani el en el punto ya viene i el amostrara su |
|
maase akontesio en Roma para dar a saver las maraviyas del Sh.Yit., onde es ke avia una uzansa negra en los yevanim ke ba-avonot kada anyo matavan un djidio el dia de la paskalya de los arelim por |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5177 |
vengar v. |
נקם |
|
Topo a la mujer, le dio shalom. La mujer de Yihya le arrespondio: ''Shalom, mi ijo, ken es este ke lo terusho aki para ke se venge mi marido de el?'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i darso el papa sien mil desonramientos i bihlal de esto ke vamos a azer no es por matar alma h[as] v[ehalila], sino por |
|
les disho el rav a todos: agora ?? ke vozotros vos kerersh |
|
mira, no deskuvras nada de loke vites asta |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1901 |
vengarse v. refl. |
התנקם |
|
Rogo ke non te venges de mi alma, porke de los sielos fue esto. (Sipure Noraot,1885) |
|
a la manyana vino el rey kon toda la ulema a la prizion; disho el rey al karselero: kita a estos enemigos de Yeshu para |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
937 |
venida f. |
ביאה, כניסה, הופעה |
|
El konde ke fue yamado non tadro la su venida, (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
938 |
venir v. |
בא, הגיע; התאים; היה לה מחזור |
|
Todos vienen de la gerra al k'aspero no a venido, (Blanka Flor) |
|
Kon tienpo, se desho de venir de otra sivdad un mansevo muy ermozo. (Hidot de Izopeto) |
|
A medianoche vino un leon alado de el, lo golio i se fue. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Si lo keres aprevar, toma el kontrato de kaza o alguna eskritura otra, mételo en un anvelop i dízile ke te lo melde, ke ya te vino repuesta de tu marido.'' (Kuentos, 1986) |
|
De vista izo vinir al vezir i le ordeno ke lo topen al mandradji i ke lo metan por vali en uno de los vilaetes leshanos, famozo por la mizeria ke reinava en esta rejion. (Sipure Sefarad) |
|
Vino el ijo grande i disho ke se va kazar kon la muchacha. Aprontaron la boda, i kombidaron a la sivdad entera, diziendo: Ken kere vinir a la boda, ke venga! La kaza sta avierta! (Kuentos, 1986) |
|
Los krios ampesaron a vinir uno detras de otro. (Sipure Sefarad) |
|
En beviendo kave andel Hafiz, Bohor i Persiado vinieron en avlas sovre el kapricho i los kaprichozos. (Sipure Sefarad) |
|
i les amostro la plata i meldaron las kartas, estonses se ensanyo el rey i kon grande ravia mando a yamar los negidim dela sivdad i a los grandes i |
|
|
|
ya keriamos malsinarlo al rey ama mos espantimos ke no avle despues la buelta i se kree el rey de el i mos |
|
le dio la mano i lo asento alado; en un kuarto de ora |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
939 |
venser v. |
ניצח, הכריע, גבר; ריסן, הבליג |
|
A la 'ntrada de la gerra la gerra ya la vinsio. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
940 |
ventana f. |
חלון, צוהר |
|
Eskalerika le izo debasho de sus ventanas, (Blanka Flor) |
|
kon ventanas a la mar por donde el aire la entrara; (Blanka Flor) |
|
Una ora en la ventana, ora i media al balkon, (Kalendario de kantigas) |
|
en tu ventana yo pozi sonando mandolino. (Kalendario de kantigas) |
|
i en invierno, el grande plazer para los krios era de admirar las ventanas enrozadas ande el frio lavrava modos de rozas i figuras... (Sipure Sefarad) |
|
I esta vez tomó el padre la moneda i la echó por la ventana, diziendo: Tráeme otra moneda, porké ni ésta no la ganates tú! (Kuentos, 1986) |
|
Ma el diavlo no tuvo keazer. Por la ventana avierta se desho de entrar un bizbon i kon ravia enfinko su punchon sovre el birit de Yomtov. (Sipure Sefarad) |
|
hue el karselero a la puerta dela karsel i miro por la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
942 |
ventura f. |
מזל, אושר; מציאת בעל |
|
Yoro por la mi ventura ke non se lo ke a de ser. (Blanka Flor) |
|
azeme konoser muy presto la mi ventura. (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
943 |
ver v. |
ראה, הסתכל; בחן, שפט, העריך |
|
'Si! Ija d'un mamzer!'' le disho Djoha, ''Veremos a ver! (Djoha ke dize) |
|
En lo ke estavan peleando los vido una agila ke iva bolando. (Hidot de Izopeto) |
|
Por este kyupri son vente anyos ke paso i repaso i de veremos a ver, si una vez entanto, lo puedo pasar kon los ojos serrados! (Sipure Sefarad) |
|
Vido esto el rey i se maraviyó muncho. (Kuentos, 1986) |
|
Yako i Mamo kedaron embrineados de todo lo ke vieron: en el salón kanapés i fotoyes en kilifes para ke no se estruya la damaska (Sipure Sefarad) |
|
hue el karselero a la puerta dela karsel i miro por la ventana i no los |
|
kuando ya vino en la sivdad no |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
944 |
verdad f. |
אמת |
|
Si esto es verdad Paridje gloria es de lo kontare, (Blanka Flor) |
|
I arrefuzaron en el muncho, ma non pudieron kon el i fueron apretados por deskuvrir a el la verdad; (Sipure Noraot,1885) |
|
La topada del djidio le plazio al rey i el se konvensio, ke en verdad merese la bolsa aprometida. (Sipure Sefarad) |
|
Ya es verdad, lo mizmo estava pensando i yo. (Sipure Sefarad) |
|
agora ke ya la datesh, vos diré la verdad: la pinturia es lavoro de van Gog i largo tiempo los espesialistas la buskavan en todas las koleksiones i ay ken pagaría por eya munchos miles de levos! (Sipure Sefarad) |
|
Kuando el mintirozo kontava una mintira, el komentador la eksplikava, la atakanava i la azía pasar por verdá. (Kuentos, 1986) |
|
Vino el día fiksado, i los dos se prezentaron endjuntos delantre del rey, i el rey le demandó de muevo al ombre: Es verdá ke tú vites un gameo bolar? (Kuentos, 1986) |
|
i disho: mira senyor, ya saves komo el por alkansar tu ley i por saver ke es |
|
respondieron los djidios: senyor, en tu mano estamos, rey sos, ya puedes azer loke kieres, ama deshamos avlar i diremos la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3732 |
verdadero adj. |
אמיתי, נכון, נאמן, כן, מקורי, ממשי |
|
su kaza, kontan, ke es un verdadero palasio arresentado kon todo lo mijor en la moda de Viena (Sipure Sefarad) |
|
ke mi korason esta kunplido i apegado kon el Dio i |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
945 |
verguensa f. |
בושה, בושת, בושת פנים, חרפה, כלימה, בזיון; ביישנות, צניעות; האברים האינטימיים בגוף |
|
Ke, ke vos konte la mi madre, ke verguensa me paresia: (Blanka Flor) |
|
Kayesh kayesh la mi ija ke es verguensa para vos, (Blanka Flor) |
|
Ke verguensa grande era a el de los ke lo ivan a sentir, ke le ivan a azer burla. (Sipure Noraot,1885) |
|
Non avles mas por esta koza, ke es verguensa; ke non puede seer a ke la tomes tu, (Sipure Noraot,1885) |
|
Anoche estuvites noche entera riendo kon mi, i agora te vino la verguensa kon mi? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2811 |
vestido adj. |
לָבוּש |
|
Pishin eya lo anparo del vestido i le disho: Mi senyor mi marido me enkomendo ke me akavide de azerte kavod mas de su mujer la primera. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Disho el manseviko ke stava despozado kon esta ija, i se la rovaron d'el, i agora la vido vistida de novia. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
947 |
vestido m. |
בגד, לבוש, מלבוש, חליפה; שמלה; מעיל לספר תורה |
|
Fina ke me kito los mis vestidos rikos. (Blanka Flor) |
|
Trokaremos muestros vestidos i yo los vuestros me meter ia. (Blanka Flor) |
|
Vestido preto te vo azerte, i a la keila k'eches azeite, (Kalendario de kantigas) |
|
Se apiado sovre el i lo tomo i lo enbrujo kon su vistido i lo yevo a kaza asta ke se arrekaento. (Hidot de Izopeto) |
|
bene uvene, alevanto los ojos ... vido en la pared una tsura de mujer muy endjoyada kon |
|
el si[nyor] Ben Ezra z''l se invistio en demut del mansevo i kon su |
|
le disho el rav al mansevo: dame la mano, i lo kito ahuera, i le kito el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
949 |
vestimienta/vestimiento f./m. |
לבוש, הלבשה, ביגוד |
|
las vestimientas rikas. (Blanka Flor) |
|
la vistimienta, a mizura ke kresian los krios, pasava de un krio al otro. (Sipure Sefarad) |
|
tenia su butika en el sentro de Bitpazar, ke siempre estava embutida de vistimienta, kalsado, atuendos de kuzina, mezas, siyas, asta mobilias (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5178 |
vestir v. |
הלביש; נהג ללבוש |
|
Le disho la mujer al marido: ''El ke viste de la djente, en medio de la kaye lo deznudan. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
luego los djidios resivieron taanit i se vistieron de sako i echaron seniza en los ehalot de los sefarim i los |
|
i se entro el rav dientro de la foya deznudo i tomaron el kantaro de agua i se lo echaron enriva i izo tevila i lo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
950 |
vestirse v. refl. |
התלבש, לבש |
|
Mijor ke la reina tu madre i ke de oro se vestia. (Blanka Flor) |
|
Ya se viste, ya se arma, ya partio para Aragon. (Blanka Flor) |
|
Se vistió el rey en sivil i vino al kal la demanyana de shabat. (Kuentos, 1986) |
|
Se vistió komo un sempli merkader, tomu kon si un moso i salió al kamino. (Sipure Sefarad) |
|
Se vistió en un shemaisrael i korriendo torno a kaza para ver lo ke es de azer. (Sipure Sefarad) |
|
luego los djidios resivieron taanit i |
|
este |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2209 |
vez f. |
פעם |
|
Kere dicho tambien, ke sigun los uzos de akel paiz, esta konsesion se podia azer una sola vez. (Sipure Sefarad) |
|
I agora veresh, una vez ke disho ''no!'' no le puedes aboltar la kavesa! (Sipure Sefarad) |
|
Les disho: azelde lo ke izites segunda vez. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Tendrásh de saver ke las parashiyot de akel shabat eran Tazría i Metsorá, ke a las vezes se meldan adjuntadas. (Kuentos, 1986) |
|
Tendrásh de saver ke las parashiyot de akel shabat eran Tazría i Metsorá, ke a las vezes se meldan adjuntadas. (Kuentos, 1986) |
|
Afitó ke esta mujer trusho la kestión kon los vizinos, i eyos le disheron ke éste no save nada, ke es mintirozo grande, i ke lo ke eskrivió es patranyas i bavajadas. (Kuentos, 1986) |
|
de nuevo se aserko, otruna vez se alesho i se kedo pensando. (Sipure Sefarad) |
|
a vezes, antes de tomar alguna dechizion mas importante, komo ke se abokava para golerla. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4648 |
vezindado m. |
שכונה, סביבה; יחסי שכנות; השכנים |
|
Todos los de kaza i del vizindado la kerian bien i mizmo su elmuera, ke la yamava ''mana'' de boka yena porke era buena de korason, alegre i grande nekochera. (Sipure Sefarad) |
|
La mujer ke lo vido, se ampeso a dar a dos, a dos manos i korrio ande el vizindado para bushkar remedio por el grande mal ke les vino a la kavesa. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
952 |
vezino m. |
שכן |
|
Veni veresh vezinas mujeres luzidas, (Blanka Flor) |
|
Djoha tinia un vizino ke era muy riko; kriaturas no tinia. (Djoha ke dize) |
|
A tenerla por vezina a la kondesa mi madre, (Blanka Flor) |
|
Sintió esto el Rav i disho: Agora vidi ke el Patrón del Mundo me dio vizino bueno! (Kuentos, 1986) |
|
En este akontesimiento sus padres buenos amigos i vizinos de kaza, vieron un sinyal de los sielos i dechizaron de kazarlos kuando verna el tiempo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
955 |
vezir (t.) m. |
וזיר, שר |
|
el vizir, ke avia tomado la mezada - una bolsika de liras de oro - fue en kaza, (Djoha ke dize) |
|
Agora, disho el berber, todos estan arrekojidos ande'l vezir asperando ke les trayga la kavesa de vuestra maestad. (Sipure Sefarad) |
|
las kriaturas djugavan — a los arvoles, al eskonder or a los vizires i las ijikas saltavan a la kuedra i azivan kunikas... (Sipure Sefarad) |
|
De vista izo vinir al vezir i le ordeno ke lo topen al mandradji i ke lo metan por vali en uno de los vilaetes leshanos, famozo por la mizeria ke reinava en esta rejion. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1905 |
viajar v. |
נסע, הפליג |
|
Le demando su alma de el mansevo por viajar en sivdades otras kede por embezar mas hohma i konoser rijos de el mundo. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4319 |
viaje m. |
נסיעה, מסע, טיול |
|
Todo lo ke puedo azer yo es de arrekojervos la suma nesesaria para pagarvos el viaje i la estada de algunos días en Londra (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1906 |
vianda f. |
שומן נוזלי; מרק סמיך; צידה, דברי אוכל |
|
Le aparejo a el vianda para el kamino, (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2615 |
vida (t.) f. |
בורג |
|
Kon una palavra, su tio bushkava de azerlo pratiko no solo en el zaanat, ma i en la vida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1361 |
vida f. |
חיים, קיום |
|
Sekretos kero deskuvrir, sekretos de mi vida, (Kalendario de kantigas) |
|
Vos rogo por vuestras vidas a ke me denunsies a mi el sekreto de la koza i la razon ke vozotros non me krees. (Sipure Noraot,1885) |
|
Asi el Dio te de vidas largas sigun la buendad ke estas aziendo kon un ombre viejo. (Sipure Sefarad) |
|
Kuando torno ribi Meir en kaza, salio un bat kol i disho: ribi Meir deve de estar pronto a vidas de 'olam aba. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Entremientes, el mandradji kanso de la vida komo vali, ke no le dava repozo de pensar dia i noche i dar dolashes por el vilaet, (Sipure Sefarad) |
|
Al otro día se hue onde el, i le demandó kualo aze en la vida. Le disho el karnesero ke el día entero sta vendiendo karne i a la tadre se va a kaza, i kome i se durme. (Kuentos, 1986) |
|
bivía en soledad una vida muy prove, porké éste es el mazal del mintirozo. (Kuentos, 1986) |
|
Le demandó el Rav: Kualo izites en la vida? Izites algún zahú? (Kuentos, 1986) |
|
Le disho Yihya: ''Por tu vida, ke agora no lo vo tokar, porke si lo mato, ken mos va dar estas komidas.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
si tal tomo koza ya kedo aki para la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5564 |
vidro m. |
זכוכית, זגוגית |
|
pensimos sea ke le damos mano, es mas mal, ke los viejos dizen si el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2212 |
viejiziko adj. |
מיושן; בא בימים, מצומק |
|
Despues, aboltandose de vanda de la viejezika le demando: (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
956 |
viejo m. & adj. |
זקן, בא בימים; ישן, ישן נושן, עתיק; בלה, משומש |
|
Mozos los viejos, no aprestamos mas para nada! (Sipure Sefarad) |
|
Avia un viejo en la sivdad muy haham. (Hidot de Izopeto) |
|
ansi es, ke a sus kuestas estavan siete krios, mujer, padre i madre viejos i una ermana ke avia kedado sin kazar. (Sipure Sefarad) |
|
asta ke los ermanos se lo avinieron de tomárselos a los viejos en sus kazas un anyo Persiado i uno Daniel. (Sipure Sefarad) |
|
pensimos sea ke le damos mano, es mas mal, ke los |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2616 |
viernes m. |
יום שישי |
|
Al otro viernes es menester de aklarar este echo!'' - se penso entre si Haskito. (Sipure Sefarad) |
|
Era viernes después de mediodía. Komo de uzo, Yomtov se fue al banyo. Se lavo bueno, bueno, batió palmas para ke le traygan el havli, salió i se echo en la kama para repozar. (Sipure Sefarad) |
|
Un dia dos teres vinieron dia de viernes en unos kanpos yenos de shedim ke nunka paso por estos kanpos djentes (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
i se hue a su kaza i se enserro en una kamareta kon taanit de 3 dias i tres noches, dia de |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
957 |
viguela f. |
וִיאוּאֵילָה (גיטרה עתיקה) |
|
Berguela d'oro en su mano i mujeres ke la tanyian (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
958 |
vijitar v. |
ביקר |
|
La manyanika i la tadre a vejitar la venia. (Blanka Flor) |
|
Si vos plazia Paridje vos kero ir a vejitare. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4651 |
vijna f. |
דובדבן חמוץ; צבע אדום כהה |
|
por desert les azia hamin dulse, lup, fideyos kon leche; de las kozas de masa: filadonia, chikur, miinas, borekitas de merendjena, kizadikas de vishna i otros apetites. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4066 |
vilaet (t.) m. |
מחוז, פלך (במשטר העות'מני) |
|
De vista izo vinir al vezir i le ordeno ke lo topen al mandradji i ke lo metan por vali en uno de los vilaetes leshanos, famozo por la mizeria ke reinava en esta rejion. (Sipure Sefarad) |
|
El komando del rey se reincho i después de tiempo kada uno de los pashas se asento a governar en el vilaet ke le fue apropiado. (Sipure Sefarad) |
|
Entremientes, el mandradji kanso de la vida komo vali, ke no le dava repozo de pensar dia i noche i dar dolashes por el vilaet, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
960 |
vino m. |
יין |
|
Ansi se lo tope en el bever del vino. (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4652 |
virguela/viruela f. |
אבעבועות רוח, אבעבועות שחורות (מחלה), עגבת |
|
A la mansevez devia ser i ermoza aun ke tenia la kara pikada de la virguela. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2213 |
visio (2) m. |
חיסרון, פגם, עיוות; פגם מוסרי, מידה רעה |
|
La haraganut fue siempre uno de los visios los mas aborresidos. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1362 |
vista f. |
ראיה, ראות, חוש הראיה; מראה, נוף; תחזית, פרספקטיבה; דעה, השקפה; ארון זכוכית; החלק הנראה לעין |
|
De leshos no veo venir, la vista tengo kurta. (Kalendario de kantigas) |
|
De vista se atorno atras i se alesho de eya. (Sipure Noraot,1885) |
|
No kere dicho ke el vezir i los pashas fueron de vista arrestados i una semana mas tadre enforkados publikamente. (Sipure Sefarad) |
|
El rey kedo maraviyado a la vista del viejo i su bu'ho i se aserko por ver ke es lo ke azia. (Sipure Sefarad) |
|
si kere el Dio, el no faltara de azerlo devista ke avra eskapado de pagar por Djapon, el kavayo muevo, ke vino al lugar de Arap, el karo i inolvidavle Arap, ke mantuvo la famiya por mas de 20 anyos... (Sipure Sefarad) |
|
De vista izo vinir al vezir i le ordeno ke lo topen al mandradji i ke lo metan por vali en uno de los vilaetes leshanos, famozo por la mizeria ke reinava en esta rejion. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4070 |
visto adj. |
שראוהו, נחשב כ- |
|
Visto ke el gio del governo iva de negro en peor, un dia, el rey dechizo de salir al kamino por ver loke impedia para ke tuviera el puevlo buena pasadía. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3735 |
vistozo adj. |
נאה, יפה למראה, מרהיב עין; עיוור, סגי נהור |
|
en jeneral entre yako i su djente pasavan relasiones de amistad, indemas kuando alguno reushía en un trato mas vistozo. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3736 |
Vlahía f. |
ולאכיה, רומניה |
|
salió ke sinyor Rafael, sigun lo yamavan todos a Vidin i djidyos i búlgaros, era el mas grande zayredjí no solo en Bulgaria, ma i en la Vlahiya (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4653 |
yalandjí- yalandjí dolma (t.) |
עלי גפן ממולאים באורז |
|
Eya se akodrava mizmo i de algunos platos de un zeman komo: bulgur, garvanso, yalandji yaprak; (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
961 |
yalla! (t.) interj. |
מילת זרוז |
|
Disho el vizir: ''Yalla, onde a tantos fuyimos, provaremos i este! (Djoha ke dize) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
962 |
yamar v. |
קרא, קרא ל-, זימן, הזמין; נתן שם, קרא שם, כינה |
|
Vino el vizir, le disho: ''Ay un faldji! Lo yamaremos!'' (Djoha ke dize) |
|
Mando yamar al buen konde k'en otras vezes ya lo azia. (Blanka Flor) |
|
Vino la mujer de ribi Yeuda delantre i le disho ribi Meir: Yamame a la mujer de ribi Yeuda el gizandon. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
En akel punto no disho nada, ma el día de después lo yamó al haham i le demandó: Kualo es esto? Ke manera de djente sosh vozotros djudiós? (Kuentos, 1986) |
|
le está arrogando ke ya es ora ke la mande a yamar. (Kuentos, 1986) |
|
salió ke sinyor Rafael, sigun lo yamavan todos a Vidin i djidyos i búlgaros, era el mas grande zayredjí no solo en Bulgaria, ma i en la Vlahiya (Sipure Sefarad) |
|
El sultán kedo muy intrikado de este hidush i mando ke lo yamen al mandradji para entender el sekreto de la kashika, (Sipure Sefarad) |
|
Ma sikomo el insistió, de uno al otro la koza ayegó asta la oreja del rey, ke lo mandó a yamar (Kuentos, 1986) |
|
Yamela aki i demandale si se kere venir kon mi le azere lo bueno ke ay en el mundo i si no kere yo esto aki por pagarle su ketuba i darle el get.'' (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
el karselero, kualo de piadad, i kualo por la moneda ke tomo, hue i lo |
|
i les amostro la plata i meldaron las kartas, estonses se ensanyo el rey i kon grande ravia mando a |
|
i ansi hue |
|
se alevanto ... i enpeso kon boz gritando i la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
964 |
yamarse v. refl. |
נקרא |
|
Komo te yamas, mansevo? (Sipure Sefarad) |
|
la enkomendo a eya: Si te viene aki un haham ke se yama ribi Meir, akavidate de azerle kavod de entrarlo en kaza i azerle todo su demenester. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4654 |
yaprak (t.) |
עלים/עלי גפן ממולאים |
|
Eya se akodrava mizmo i de algunos platos de un zeman komo: bulgur, garvanso, yalandji yaprak; (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2617 |
yarda f. |
יארד |
|
En este momento entro un kazalino i demando si tienen makaras pretas ''sindjir marka'' de 500 yardas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1363 |
yasemí/n (gr.) m. |
יסמין |
|
Entre las guertas paseando, entre 'l yasimin, (Kalendario de kantigas) |
|
Ah! no t'alaves ke sos blanka, blanka komo el yasimin, (Kalendario de kantigas) |
|
Arvoliko de yasimin, yo lo ensembri en mi guerta, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
965 |
yasla (t.) f. |
אורווה |
|
ke era en fondo del kurtijo serka la yasla de las beemot. (Sipure Sefarad) |
|
de la otra parte, la yasla para el kavayo kon un samanlik enriva, onde mientres el enverano se akavidava de echar la paja. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4655 |
yave f. |
מפתח |
|
en riéndose me los sitava. Arriva-abasho eran los sigientes: Patrón del mundo! Serra mis puertas kon las yaves de Shelomo ameleh. Kavriel a mi siedra, Mihael a mi derecha...'' (Sipure Sefarad) |
|
lo kito de akeya kaza, lo entro en otra kaza yena de |
|
esto mirando ke estas |
|
aki es lugar de shedim i yo so el grande de eyos i todo ken es eskarso le tomo las |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1636 |
yelada f. |
תקופת הקור הגדול |
|
Kaminando un ombre por la kaye vido un kulevro ke ya se muria mehamat del frio i la yelada. (Hidot de Izopeto) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4921 |
yelado adj. |
קר, קריר, צונן; קפוא; עקר; מצונן |
|
El banyero se lo trusho en un vazo de agua yelada tomada del havuz. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2618 |
yelar v. |
קרר, צינן; התקרר (מזג האוויר) |
|
Para no kortar la konversasion i deshar yelar el kave, el chorbadji le disho a Haskito ke lo sierva al mushteri. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4656 |
yelor m. |
קור, צינה; התקררות; צינון יחסים |
|
Le servia para guadrarse los bebrekes de yelor. Era i muy akavidada. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2216 |
yené (t.) prep. |
למרות זאת, אף על פי כן, למרות ש-, על אף; שוב |
|
Sigun el dicho popolar: ''el vendedor demando sien i el merkador le dio diez, torna, yine se lo avinieron''. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2358 |
yeno adj. |
מלא, גדוש |
|
Estas son las dos tinajas i te rogo ke tengas la buendad de inchirmelas yenas kon dukados. (Sipure Sefarad) |
|
Estas parashiyot son muy komplikadas i difisiles a meldar, porké son yenas de palavras ke tienen munchas u, ke se meldan i, i munchas i, ke se meldan u. (Kuentos, 1986) |
|
a la mizma manera, i las otras tres kamaretas i la kuzina yenas de todo lo mijor ke existe en el resento de una kaza rika (Sipure Sefarad) |
|
Su vava estava muy kontente i no eskapava de alavarlo kuando tornava a kaza kon el zimbil yeno. (Sipure Sefarad) |
|
Un dia dos teres vinieron dia de viernes en unos kanpos yenos de shedim ke nunka paso por estos kanpos djentes (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
un anyo echaron goral i kayo el goral al ijo del rav de la sivdad, i era mansevo regalado de su padre |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4732 |
yenso m. |
אריג, בד פשתן, ארג כותנה; אריג דק (בטיסט); כתונת תחתונה לנשים |
|
Heskiya era uno de los toptandjis de Pazardjic. Le vinian mushteris i de la sivdad i de los kazales para emplear filados, basmas, yensos, chemberes de kavesa i todo modo de manifaktura. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
966 |
yerlí (t.) m. & adj. |
יליד, בן המקום, באלאדי |
|
Sikomo era nombrado por su buen trato, aparte de los yerlis, (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
967 |
yerno m. |
חתן |
|
el yerno ya mos afito, es un ijo bindicho i buen chalishkan i mi Davi tambien. (Sipure Sefarad) |
|
El esfuegro kon el yerno komo'l sol del envierno (Blanka Flor) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3739 |
yerrarse v. refl. |
טעה, שגה, תעה |
|
Yako konosía bien la kapachitá i las posivlidades de kada uno i no se yerrava en avansandoles las sumas demandadas. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2215 |
yerro (1) m. |
שגיאה, טעות, משגה, שיבוש |
|
Aki ay algun yerro, o estuvo mal giado, o no uvo ken ke lo enkamine a regla del mundo. (Sipure Sefarad) |
|
Le disheron: Esto fue un yerro, i el Dio ya te lo enprezenta; no lo kites de boka, ke te traes basheza kon las manos. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Tomó el haham el puntero de la mano del shamásh, i meldó kada u - i, kada i -u. i ansí a kada yerro ke el azía, el kal entero se mitía a korrijarlo a gritandos. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1909 |
yeser arah (ebr.) m. |
יצר הרע |
|
Ma esta vez sos muhrah por baldar tu veluntad i por aprimir a tu yeser kede por afirmar la misva. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1910 |
yeshivá (ebr.) f. |
ישיבה (מקום לימוד); ישיבה, הסבה |
|
i el dito mansevo se kedo en la yeshiva por entender la 'havana. (Sipure Noraot,1885) |
|
I lo topo ke estava asentado en la yeshiva meldando kon sus talmidim. (Sipure Noraot,1885) |
|
Le disheron: i ke pensas por azer? Disho a eyos: Me vo a yir ande el grande de la yeshiva, i todo djuzgo ke kitara por mi, lo resivire. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
i disho el Sh.Yit. a los de la |
|
le vino Eliya'hu 'ha-Navi z''l i le disho: Ribi, ya se resivio su tefila i la tefila del tsibur delantre del Sh.Yit. i se avlo por este echo en la |
|
respondieron todos los de la |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5876 |
yevaní (ebr.) m. & adj. |
יווני |
|
maase akontesio en Roma para dar a saver las maraviyas del Sh.Yit., onde es ke avia una uzansa negra en los |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
969 |
yevar/yevarse v./v. refl. |
לקח, נטל, נשא, הביא; ''סחב'', גנב, גזל; הוביל, הוליך, נהג, העביר; נשא; לבש; הכיל; סבל, התיסר |
|
Ke yevash aki el buen konde en faldar de vuestra kamiza? (Blanka Flor) |
|
Deke yevash la kara de un ombre hazino? (Blanka Flor) |
|
L'echare guesos al perro ke non vos se vaya de detras. (Blanka Flor) |
|
Lindos son los vuestros ermanos ma es vos ke yevash la flor (Blanka Flor) |
|
ven djugaremos a los dados, el ke la gana, su mazal. (Kalendario de kantigas) |
|
Lugo lo yevaron a la shara, le ataron pies i manos, i se asuvieron por ver a los arvoles. (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Danailov se aserko por ver si la pinturia yevava firma i el anyo en el kual fue echa, después se alesho i la kedo mirando kon los ojos medio serrados, (Sipure Sefarad) |
|
Le merkó una ermoza forasiá, i al día demanyana lo izo suvir a su karrosa i se le yevó kon sí a la Bursa. (Kuentos, 1986) |
|
De los otros echos de kaza se okupavan Liza i su ermana mas chika Djoya. Haim yevava el gaste. (Sipure Sefarad) |
|
La inyeta grande ke yevava el nombre de su vava, Dona, se kazo en Samakov kon un galanteristo de buena pozision. (Sipure Sefarad) |
|
Yamo a los shedim i les demando: ''En kuanto tiempo lo yevash a la sivdad de Yihya el Akra?'' Uno disho en teres mazes, vino uno i disho en dos dias. (Yihya al Akra, Manus. Yerushalayim 1920) |
|
este se vistio i se fue kon el, lo |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4922 |
yidish (1) (t.) m. |
הילוך, קצב הליכה; תהליך, התפתחות |
|
ama entre mi me vo diziendo: ''Bohor, detente Bohor, al yidish ke esta yendo este mediko de matasanos te puede deshar sin dientes!'' (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4325 |
yorando adj. |
עצוב, אבל |
|
El karnesero pasó de una meza a la otra, i vido un manseviko, asentado yorando. (Kuentos, 1986) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
973 |
yorar v. |
בכה |
|
Estas palavras diziendo la kriatura yoraria. (Blanka Flor) |
|
Ande mozotros mi mujer sta todo yorando!'' (Djoha ke dize) |
|
'Mira, ande Djoha no ay yorar kon el top de oro! (Djoha ke dize) |
|
Una boz siento yorare de Silvana me paresia. (Blanka Flor) |
|
Salio esklamando i yorando ke kedo negro de aki i de aki. (Hidot de Izopeto) |
|
Haskito kon ravia apanyo la furajka i yorando se torno a kaza. (Sipure Sefarad) |
|
i yoro, i esklamo i disho: Guay por mi, ke pedri mi ley ke me anbezi, i agora ke remedio tengo? (Kuentos de Yerushalayim, 1923) |
|
Todos están baylando i riyendo! Deké tu stas yorando? (Kuentos, 1986) |
|
tanto |
|
un dia se hue onde el rav dela sivdad i se le echo a sus pies i |
|
hue el si[nyor] ala karsel i lo vido al mansevo mal aprezado, |
|
le disho el rav por la findriz: ke azes mi ijo? no |
|
una noche se echo a dormir el rav; padre del mansevo, kon afsaka de semana entera, i diziendo kiryat shema |
|
i de akel dia endelantre avrio su kaza ke todo el ke entrava |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
977 |
yoro m. |
בכי, נהי, הי |
|
La mujer ampeso a yorar! Yoros! Yoros! Yoros! (Djoha ke dize) |
|
El berber subito se temblo, la ust(u)ra le kayo de la mano, se tapo los ojos i eksplodo en un yoro amargo, rogando al rey ke no lo mate. (Sipure Sefarad) |
|
i las mujeres kon rogativas i |
|
savras senyor rey ke este ombre 3 mezes dia por dia mos hue viniendo no mos desho meoyo ni repozo kon sus |
|
i hue la sivdad rebuelta kon muncho |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3136 |
yorsa/yorsáy (yidish) f. |
יאר-צייט, יום הפטירה |
|
su padre era uno de los asara batlanim, pasando su tiempo entre el midrash i las yorsayot i ansi kitava el gaste del kave i del tutun para si i para la vieja. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2218 |
yular (t.) |
אפסר, מושכות |
|
Zanaachis de toda bransha propozavan sapatos i galechas; yulares i kaishes, kuedras; oyas i tinajas; artikolos de teneke asta kapandjas para ratones, mashas i strevdis. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1639 |
zahmet (t.) f. |
עצב, סבל, טרדה |
|
Yevo muncho zahmet asta ke lo echo de kaza. (Hidot de Izopeto) |
|
i le dio la paga 2 tantos i le pago el |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4327 |
zahú/zahud (ebr.) m. |
זכות; מצווה; חסד; כבוד, יוקרה; גמול |
|
Le demandó el Rav: Kualo izites en la vida? Izites algún zahú? (Kuentos, 1986) |
|
el moel esta espantando ama disho: por |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2219 |
zanayachí/zanachí/zanaachí (t.) |
אומן, בעל מקצוע |
|
Zanaachis de toda bransha propozavan sapatos i galechas; yulares i kaishes, kuedras; oyas i tinajas; artikolos de teneke asta kapandjas para ratones, mashas i strevdis. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2620 |
zanayat/zanaat/zanat (t.) m. |
מקצוע |
|
Kon una palavra, su tio bushkava de azerlo pratiko no solo en el zaanat, ma i en la vida. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
2220 |
zarzavat/azarzavá (t.) f. |
ירק, ירקות |
|
Por ande ke se aboltara el rey via modos i maneras de frutos, zarzavat fresko; pishkado i karne; diferentes aves, asta pichones. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1368 |
zavrak (t.) m. |
חסרון, מגרעת, פגם; אי נעימות |
|
Las de la novia komen kaymakes, las del novio oyen zavrakes, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
3741 |
zayredjí (t.) m. |
סוחר דגנים |
|
salió ke sinyor Rafael, sigun lo yamavan todos a Vidin i djidyos i búlgaros, era el mas grande zayredjí no solo en Bulgaria, ma i en la Vlahiya (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4660 |
zemán (ebr.) m. |
זמן, תקופה |
|
Eya se akodrava mizmo i de algunos platos de un zeman komo: bulgur, garvanso, yalandji yaprak; (Sipure Sefarad) |
|
Kijo, no kijo, eya aboko la kavesa, ke ansina era la regla en akel zeman de ovedeser a sus parientes i para Laglaomer azieron boda. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
4662 |
zembil (t.) m. |
סל נצרים, תיק כתף |
|
Su vava estava muy kontente i no eskapava de alavarlo kuando tornava a kaza kon el zimbil yeno. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
978 |
zevzek (t.) m. & adj. |
אדם שטחי, חסר דעת, מרבה להג, משעמם |
|
Morducho era un zevzek de Yambol. (Sipure Sefarad) |
|
Yako era persona plaziente i zevzek, ma buen shpekulant, ke en sus dares i averes kon los eskidjís savia aprofitar siempre deshando para si la parte del león. (Sipure Sefarad) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1369 |
zirguela f. |
שזיף |
|
Las de la novia komen birmuelos, las del novio komen djirguelos, (Kalendario de kantigas) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
1912 |
zohe- ser zohé (ebr.) |
לזכות (ל-) |
|
El Sh. Yit. me fue zohe ke me echaran de arriva una oja i me izo saver la 'havana. (Sipure Noraot,1885) |
|
En akea ora se le arrepozo su daat i alegrose su korason, kon entendiendo ke de los sielos le fueron zohe a el esto. (Sipure Noraot,1885) |
|
מפתח |
מפתח |
ערך |
פירוש |
número |
indeks |
entrada |
esplikasion |
|
5881 |
zoná (ebr.) f. |
זונה, פרוצה, יצאנית |
|
detras yamo al mamzer: taluy, rasha, tame, presto abasha i ayudale a tu madre la |
|
se alevanto ... i enpeso kon boz gritando i la yamo kon este lashon de bizayon: arura, temea, retsutsa , |