חזרה לדף הראשי של מכון מעלה אדומים                             tornar a la pajina prinsipal del Instituto Maale Adumim

   חזרה לדף הראשי של אוצר הלשון הספניולית    tornar a la pajina prinsipal del Trezoro de la Lengua Djudeoespanyola

 

חיפוש במילון

Bushkida -  ladino

חיפוש עברי

Bushkida -  ebreo

ניבים

Lokusiones

ס. עממית

L. popular

פתגמים

Refranes

קופלאס

Koplas

ס. תורנית

L. relijioza

תנ"ך ומדרשים

Biblia i Midrash

רומנים ועיתונות

Novelas i Periodizmo

דיגומים מילוניים

Enshemplos leksikales

קלאסיקה

Klasika

לוח הקיצורים

Abreviasions

 



 

 

אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה – המילון המקיף ההיסטורי

מילון המובאות: קופלאס ופיוטים

לפי סדר אלפביתי

 

 

Trezoro de la Lengua Djudeoespanyola (ladino)

 a traves de las Epokas - Diksionario amplio istoriko

Diksionario de sitasiones: Koplas

Segun el orden alfabetiko

 

 




מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3151

150

abaldado adj.

נכה, בעל מום, משותק

Ke kon tal gran gerra de tantos dias, askier de tantas vias, su sensia baldada, ke no izo nada. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1081

190

abandonar v.

עזב, נטש, זנח; הזניח, הפקיר; ויתר על; דחה; התפטר, הסתלק

I el, abandonando su grande karinyo, korio alegre onde su karo ninyo; (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4853

290

abashado adj.

מנוזל, מצונן; שנפל, ירוד

pense en su alma la presiada de lugar santo es abashada, si terna zahud sera sonalsada kuando va de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

524

330

abashar v.

ירד, פחת; הוריד, הפחית, הנמיך; העמיק (בשאלה/נושא)

ensanyose i abasho, -asi seas bivo i sano (Toledo, Koplas de Yosef)

En este dia abasho el Dio en Sinay i milarias de mal'ahim kon el (Ketuba de la Ley)

grandes dolores ke le venga i le abashe me'huma: (Gizados de berendjena, siglo 18)

Luz le abasharia de la shehina el rey bien la atina las sus karas ruvias ke paresen djoyas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Kon estos abasha asta la fondura de la mar, la mar se aze delantre de ti un sanegor. (Donme, sig 18)

kon tres malahim abasho mishemé rumá; los malahim le izieron la kama, kon neshiká le tomo su neshama (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

piedre kudiado, salvador de Israel, resivi tu tefila esklavo fiel, yo abashare kon Mihael i Gavriel, ande ti Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

por su pezar es abashado i por su pezar es afigurado, i por pizar es kriado a venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

A' rey fuerte azien abashar i azien enalteser / kon dichas de santos i kon setensia de andjeles / despedasan penyas i rompen montes (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

28

360

abasho adv.

מטה, למטה

se echavan de boka abasho i se enkorvavan a mi maso.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

a ti A' todo modo de kriansa sea de arriva sea de abasho dan edut ke eyos se depiedren i tu estas para siempre (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

527

440

abastado - El Abastado

שַׁדַּי, אלהים

entendido de gran sensia, kerido de el Abastado, (Toledo, Koplas de Yosef)

komo la espiga uno sovre otro nisim ke nos amostro el Dio Abastado alto i enshalshado. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Bendicho el abastado ke mos dio dia onorado, kada shabat amejoreado (El Dio alto)

No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911)

Teshuva kale azer por nuestros pekados / rogaremos a el Dio sean pardonados / i el Abastado / nos mande la salvasion / a toda la nasion / el dia alegre vino / kantemos de kontino (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1902

490

abastar v.

הספיק

Ya es bien abastado lo ke aviamos pasado; mandamos a el untado, mashiah de Israel. (El Dio alto)

Haserim son de saver no ay ken los entienda no les abasta a ver para sus biviendas (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5702

520

abasteser v.

סיפק, כילכל, צייד

ken puede abasteser por alavar tus senyales (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6099

550

abastesimiento m.

הספקה, אספקה, צידה

siendo ke keria askier muncho i no tenian abastesimiento para todas las males (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2523

610

abatido adj.

מדוכא, מדוכדך, מוכה (גם נפשית), נדכא; קודר, עגום, נוגֶה; מיוגע; המום, נדהם

Muncha mala djente son, estan esparsidos sobervios de korason i no abatidos (Purim, De-Fes, sig. 18)

zaif disho ke estava le erguelio la kavesa / de ver todo este mal no ay ken lo vensa / kon muncha tristeza / a enprezo se hue / abatido esta el oher / no ay ken lo ate / de ver este desbarate (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2524

630

abatir v.

דיכא, השפיל העיק על; פגע ב- הלם, היכה, המם; הפיל, הפיל ארצה, מיגר; התיש; פחת

De suyo se meldava la eskritura porke el Dio de la altura aze gran milagro abate ombre agro (Purim, De-Fes, sig. 18)

Komo ver esto Elia en la tierra los batiera por esta djente tan negra komo estan muriendo puevlo santo del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4485

650

abatirse v. refl.

נדכָּא (נעשה מדוכא), נחלש; התמוטט; כמש, נבל

A Haydar ya arrivimos, de haftonas mos konsomimos, tres dias estuvimos, de ansia mos abatimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1083

750

abediguar v.

תמך, סעד, סייע, חיזק; החיה

i toda ija ke nasiese al naser abediguase. (Koplas de Par'o, 1901)

Yamo: ''Ya Dio, abedigua a este ijo de la aniya, toma la yave de la luvia ke no podesta sovre todas dos Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Despues de las palavras las estas, engrandesio el rey a 'Haman, ijo de Hamdata, i puzo su siya de todas las siyas mas alta; a el ke kiere abedigua, i a el ke kiere matar, mata; ke no ay kien le diga ni si, ni no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1084

755

abediguarse v. refl.

הוחיה, הוקם לתחיה; קם לתחיה

i toda ija ke nasiese al naser abediguase. (Koplas de Par'o, 1901)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5468

840

abilidad/abilitá f.

זריזות, כשרון, מיומנות, חריצות, תבונת כפים, כשרוניות

Kuanto bueno es ke los Estados Unidos / komo seheludo paes tuviendo buenos grandinos / i ministros finos / ke deklararon neotralidad / Vilson mostro abilidad / en este pleito agudo / el se rijo muy seheludo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5647

890

abismo m.

תהום

Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1

1140

abogador/abogado m.

עורך דין, פרקליט, סניגור

De buena razon seras mi abogado, (Poema de Yosef)

Yosef penso ese dia ke seria su abogado. (Poema de Yosef)

Komo la flama mi amor, kema, bushka al Kreador, no ay a mi abogador (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1085

1210

abolar

עף, טס, ריחף, עופף, ריחף, פרחנמלט במהירות

i komo la polvorina ke abola, (Untane Tokef)

responde la alma: yo so alavada; el puerpo peko i yo no kulpo nada, por aver del mundo so abolada kuando me vo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5239

1330

aboltar v.

סובב, הקיף; הפך; חזר, שב, הלך בחזרה; החזיר; הפנה; החליף; השתנה

Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911)

de noche se le izo i la su venida / bendiziendo a el Dio ke le dara muncha vida / kon buena salida a kaza bolta / ala semana se le konta / estas mis rogativas / ke munchos anyos bivas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

528

1340

aboltarse v. refl.

התהפך; הסתובב; חזר מנסיעה; שינה טעמו; המיר דתו

i se bolto por kruel sovre su ijo, su kerido. (Toledo, Koplas de Yosef)

atras se boltaron toda su djente (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Leshos de milias kuatro atras se boltaron ke no les venga el tiro ayi abasharon (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Kon grande shakeka ayi se asento; el mazal se le bolto, en lugar de fuersa yazio en la fuesa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5240

1470

abonar v.

החתים (על כתב עת וכו'); עשה הנחה, הוריד מחיר

Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

529

1590

aborreser v.

שנא, תעב, בחל ב-, מאס

sus ermanos se selaron, enyadieron a aborreserlo; (Toledo, Koplas de Yosef)

tahbulot i ormot munchas azemos todo es ke lo enganyemos, i despues lo aborresemos lo desterramos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2525

1920

abrevar v.

השקה; השקה הצאן

Tambien mando abevrar kon atuendos finos no merese de yerrar ni ke manke vino (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4572

2030

abrigar v.

נתן מחסה, הגן

I le disho su padre: el Dio santo mos abrigara, i el karnero El mos amostrara, veluntad de muestro Dio en nos se afirmara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2526

2050

abrigo m.

מקלט, מחסה

Ansi el mandado del enperador ke lo tiene en amor el es su amigo tambien su avrigo (Purim, De-Fes, sig. 18)

ken es enemigo se repentira, tanbien se verguensara, por esto bendigo al Dio mi abrigo (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy delantre de El siya / estonses se enshashara sangrifisio i el sangrifisian (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4036

2310

abudaraho m.

קוויאר יבש, ביצי דגים מיובשות

Uvrizikas de ternera, ava, mansana i pera, avgotaraho sin sera porke es bueno para bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6100

2720

achik (t.) adv.

בבהירות, בבירור

le ara algo de provecho si es achik ke se trave asi a ser tsenua (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6101

2748

achiktá (t.) adv.

בגלוי, תחת כיפת השמים

esto ke vieron en la madre achikta fue por la ihteza ke demandaron ot i siman (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4185

2900

ad ayom (ebr.) adv.

עד היום

Ad ayom la nemistad la tienen guardada, mos amostran amistad komo eskarada; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6102

2930

adalet (t.) m.

שמחה, עליזות; גיבוב כלים וחפצים

i las kazaron kon muncho adalet i konsograron kon djente grande ke mas antesdita djente grande no lo begeneavan a dito padre de novia ni por mesharet (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4709

3040

adar (ebr.) m.

אדר, חודש אדר

zayin de Adar se apregono kon muncha bealá: serrad las puertas de los sielos i no resivas su tefila, ke ya se le fue la gedulá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5241

3130

adelantado adj.

מתקדם, מתקדם בדעותיו; מוקדם; כשרוני

Tanto riko i eznaf se van okupando / tomaron muevo medjlis todos ayudando / otros van pensando / eskolas de fondar / al prove adelantar / porke vaya adelantado / nuestro puevlo alavado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1903

3160

adelantar v.

התקדם, השתפר; הקדים, קידם

Una boz ya le grito ke se adelantara. (Puertas de veluntad)

Tanto riko i eznaf se van okupando / tomaron muevo medjlis todos ayudando / otros van pensando / eskolas de fondar / al prove adelantar / porke vaya adelantado / nuestro puevlo alavado (La Amerika, 1911)

Djugar i emborrachar, haraganear i gastar / ansina nunka puederas adelantar / repentete mi ermano, rekoje bien la mano / esto te dize el aumoristikano (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2194

3520

adientro prep.

ב-

burakadas por adientro i inchidas a no mas (Gizados de berendjena, siglo 18)

las vaziava por adientro i les deshava los fondikos (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4186

3870

adjidear (t.) v.

ריחם

miravan de enfrente sin esvarear, no avía adjidear de los enemigos a presio de igos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3459

4040

adjuntado adj.

מחובר, מלוכד, מאוחד, מצורף, מוצמד, נלווה

Fuerte era por ser uno fueron adjuntados. (Donme, sig 18)

batieron en puertas de piadades por avrir / el ijo por ser sangrifisiado i el padre por sangrifisiar / esperantes a el Dio i en sus piadades por enfiuziar / esperantes a H' renovaran fuersa / rekiered en eredad de el Dio por seer adjuntado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1904

4070

adjuntar v.

חיבר, איחה, איחד, צרף, הוסיף, הצמיד, עשה אגודה אחת; כינס, אסף, הפגיש; שידך בין אנשים, הפגיש

Veni, todos adjuntemos, a su nombre bendeziremos i de El demandemos la bendision de Israel. (El Dio alto)

Venid vos i adjuntad los prinsipes mios kondes i djentios (Purim, De-Fes, sig. 18)

Tenemos de adjuntar todos los vizinos para tanyer i kantar i prevar los vinos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Kuando todas las kriaturas se van adjuntar / i por azer bien todo ombre se va aprontar / todos los djudios se van alegrar / i kada uno jenerozo se va mostrar (La Amerika, 1916)

I su mano la tienda de los galgalim adjunto I kon kolchetes de el poder telas de las kriansas ato (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1086

4090

adjuntarse v. refl.

הצטרף; התכנס, התקבץ; התחבר, התאחד, התלכד, התאחה, התמזג, התווסף

Ya vee ke el sielo en mi envelunta; Mi korason a su dezeo se adjunta; (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6284

4135

adjustarse v. refl.

התווסף

se djustava diziendo mal rebolvi / i enmentarash ke yevo esta toka ke le komio moneda de ribi Yosef 'ha-Levi / enel komercho del tutun / lo atemara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6165

4220

administrasión f.

מינהלה, מינהל, ניהול, הנהלה

la administrasion sinagogal i su prezidente / a los senyores maftirim es muy rekonosiente (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4573

4340

adó? interog.

איפה?, היכן?

Viendo Yits.hak el fuego i la lenya aparejado, le disho a su padre: ado el karnero ke por korban sera ayegado? Su padre le respondio para ke no fuera atorvado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i lenya de la ordenansa / ado mi sinyor karnero ke no la 'halaha? / si tu en dia este tu ley olvidan? (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1905

4370

adolensiar v.

החליא, הכאיב

Guay a mi por mi madre ke se adolensiara! (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2528

4490

adoloriarse v. refl.

הצטער, התעצב

Siendo ansi en su tino se desbaratara i kostumbre le vino se adoloria (Purim, De-Fes, sig. 18)

A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i me adoloryi dia ke en el me djuzgas / me arrebashi i me atorvi de kuanto kon tu folor me apokas (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6001

4700

adornado adj.

מקושט, מעוטר

En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1906

4860

adrer /adrir v.

שרף, הבעיר, הדליק; בער

Ora ke mi kuerpo en el fuego se adrera, un poko de seniza por mi rekodro guadrara, (Puertas de veluntad)

Dezilde a mi madre Sara ke su gozo perdio, el ijo regalado ke de noventa anyos lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi atadero enreiziar / i la ora de ensender el fuego i mi karne adrira / toma kontigo lo ke de la siniza kedara / dezilde a Sara: esto kedo de Yits.hak (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4710

5250

afalagado adj.

מנוחם; מרוצה

les disho a eyos: mi puevlo amado, ya vo lo perdono, yo pedri kudiado, presto fue afalagado el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

168

5260

afalagador/dera n. & adj.

מנחם

Uno ke se yamava djudio falaguero; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1087

5280

afalagar v.

הרגיע, ניחם, ריצה, השקיט; נתן סיפוק

Duro por ensanyar, i lejero por afalgar. (Untane Tokef)

A mi madre yevara i kon esto se afalagara. (Puertas de veluntad)

A' a el lo endechava: kuando pekaron Israel el me afalagava, i ruah akodesh lo alavava (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta sentensia? Sus donzeyas la afalagavan i para eya no avia pasensia; guay, ke ize pekar a las Judias, ke de otro no me vino, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3876

5350

afamado adj.

מפורסם, ידוע, נודע, בעל שם; רעב, משתוקק ל-

Los de Belogrado eran afamados, agora no son kontados porke no tienen parás ni dukados (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

530

5380

afán m.

עמל, סבל

porke mueras kon afan, I tanbien piedras la jornada. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4857

5590

afedentar v.

הטריד, הטריח

el nombre de la gaava es fedorenta, la tenemos en la enkuvierta, fiede komo koza muerta, ke afedenta la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3

5650

afeitar v.

איפר, פירכס, קישט

Yosef respondia razon muy afeitada: (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2529

5670

afeite m.

קישוט, עיטור; איפור

Tamar no demandava kolor ni afeite no menos se untava dingun azeite (Purim, De-Fes, sig. 18)

De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2530

5850

afermoziguarse v. refl.

התייפה

Mordehay no lo indinyo ni kijo umiliarse kon imaje ke sinyo por aformoziguarse (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3308

5880

aferrar v.

תפס, אחז, החזיק; תפס (שכלית), הבין; הגיע

Komo los kito afuera, su shevet todo viera ke izo de esta manera korrieron aferrarlo i matarlo a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4858

6040

afigurar v.

צייר, צייר דיוקן; פיסל, עיצב; שיווה בדעתו, שער בנפשו, צייר בדעתו, דמיין

por su pezar es abashado i por su pezar es afigurado, i por pizar es kriado a venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

531

6330

afirmar v.

אישר, אימת, קיים, חיזק, חתם, נתן תוקף; טען/הצהיר בתוקף

yevalos a su asiento. afirma, Senyor, el djuramiento (Toledo, Koplas de Yosef)

de afirmar la Ley tanto kon proveza komo tener muncha bonansa: (Ketuba de la Ley)

Grande zehut tiene el senyor parido, ke afirmo la misva de Avraam avinu. (El rey Nimrod)

kavod grande tu ternas si al yetser no eskucharas, a mis mizvot tu afirmaras, las ke se azen en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4

6340

afirmarse v.

התגשם, התממש, יצא לפועל (נדר/איחול/תחזית)

Los suenyos se afirmaran ke tu as sonyado.'' (Poema de Yosef)

Veluntad de muestro Dio en nos se afirmara i la siya de su onra oy se relustrara (Puertas de veluntad)

I le disho su padre: el Dio santo mos abrigara, i el karnero El mos amostrara, veluntad de muestro Dio en nos se afirmara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

O puevlo de Israel! / del esklavaje eskapar si keres / mira de ser umilde komo Sinay / para ke poze entre ti Adonay / i se afirme: ''Veanavim yirshu arets''. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1089

6710

afogarse v. refl.

טבע, השתנק; השתעמם עד מוות

Pregon salio por todas las sivdades: Todo ijo ke nasiese al naser afogase (Koplas de Par'o, 1901)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1590

6930

afortunado adj.

בר מזל, מאושר, עשיר; דואג, חרד

Para ora komo esta tan afortunada (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4860

7140

afriido adj.

מעונה, רדוף; סובל מהעדר דבר מה שהוא משתוקק אליו ביותר

miramos buena komida, i buena sea la bevida, la alma keda afriida, no goza de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

532

7160

afriir v.

גמל, מנע, שלל, קיפח; עינה, רדף; העני (הפך לעני)

ke a su alma afrie kayentura i gran fierve.'' (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1910

7170

afriirse v. refl.

נגמל, מנע מעצמו; התענה

Puertas de veluntad es ora de avrirse; dia ke mi kuerpo deve afriirse, (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5649

7215

Afrika f.

אפריקה

En estando yo en la Afrika / me determini de avlar de Amerika / me asenti a eskrivir estac poezia / i rogo ke kada uno la melde demazia (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5469

7240

afrisión f.

מניעה, מחסור; ענות, עינוי, סבל, ייסורים, עוני

Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915)

se apiado el Dio de ver muesra afriision / estavamos kon tanta pasion / se tomo kon todo el mundo de nasion / tal mamzer no vidi yo (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

533

7260

afrito adj.

משולל, חסר, מנוע, מקופח; מסכן, נענה, מעונה; מתאווה ל-, רעב ל-, משתוקק; ילד רע

apiadame en el presio, ke el alma tengo afrita. (Toledo, Koplas de Yosef)

-''akeya korkovadika kon el alma muy afrita, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

535

7450

afuera adv.

בחוץ; חו"ל; בהשאלה: בבית הקברות

no kreemos en ninguno fueras de ti. Dio kerido. (Toledo, Koplas de Yosef)

Su ermana la nevia una barka le aria, por adientro i por ahuera la enpezaria, (Koplas de Par'o, 1901)

Komo los kito afuera, su shevet todo viera ke izo de esta manera korrieron aferrarlo i matarlo a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6103

7530

afuerte adv.

בחוזקה

komo le viene afuerte para bever un vazo (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1491

7610

aga (t.) m.

אגא, ראש, מנהיג, שר; תואר לאדם מכובד חסר השכלה

ni katan aga ni mahkeme ni emir, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

enkomendo a el buluk bashi i a el kol agasi (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5704

7740

ágila f.

נשר, עיט

por alkansar la rikeza se aze komo la agila lejera (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1911

7810

agizar (fr.) v.

השחיז, חידד

Rogo, senyor padre, bueno de atarme i el kuchio aguza antes de kortarme. (Puertas de veluntad)

de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi atadero enreiziar / i la ora de ensender el fuego i mi karne adrira / toma kontigo lo ke de la siniza kedara / dezilde a Sara: esto kedo de Yits.hak (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6166

7815

aglomerasión f.

יישוב; התכנסות, התקבצות

grande aglomerasionde damas i senyores / vienen a sintir el kante delos amatores (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5

7860

agora adv.

עכשיו, כעת, עתה

Yaze komigo agora, non sea mesturada.'' (Poema de Yosef)

Disho kando le azia: ''A mi vernas agora!'' (Poema de Yosef)

De estonses asta agora, travajando por Israel. (Donme, sig 18)

Respondio 'Ester: yamen a 'Haman i venga agora, i konbite se arme en esta ora. Le Disho el rey: si, senyora, ke tu dicho no la baldo, no. (sova semahot, Livorno 1782)

i djimieron todos los mal'ahim de la merkava / ofanim i serafim demandantes por nedava / engrasiantes a el Dio por el sinyor de Yits.hak: rogo da rezgate i otro en su paga da / Ah Dio, non agora sea el mundo sin la luna klara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2196

8030

agradar/se v./v. refl.

נשא חן, מצא חן

ke no le agradava vaka sino la buena kordera: (Gizados de berendjena, siglo 18)

La segunda si oyish vos agrada mas i mas, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1091

8060

agradeser v.

הודה

agradeses el karnero ke le mostrates, i no olvidas el padre ke aprevates. (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2198

8570

agrito adj.

חמצמץ

kon vinagre fuerte i limon ke salieran bien agritas, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2531

8580

agro adj.

חמוץ; כינוי לאדם מחוספס, רגזן, מחמיץ פנים, ממורמר

De suyo se meldava la eskritura porke el Dio de la altura aze gran milagro abate ombre agro (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3310

8710

agua f.

מים

Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Dio su fuego a mi alma por kemar, munchas aguas non pueden amatar. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3462

9180

agudo adj.

חד, מחודד, מושחז, מלוטש; שנון, חריף, חד שכל; חד (צליל, כאב), צורם

La su boka agudika kon un pinyon la tapare. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5244

9510

ahadut/ahadud (ebr.) m.

אחדות, איחוד, סולידריות

Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1092

9590

aharayú(d) (ebr.) m

אחריות; סיכון, סכנה

resivio el aharayut de lo ke mankara en eya (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5705

9650

aharvado (ebr.) adj.

חבוט, מוכה; מקולקל, רקוב; מוכה כלכלית

aharvados de espada i kombatidos de saetas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

536

9680

aharvar (ebr.) v.

היכה, הלקה, חבט, עינה; צלצל, דפק

enpesaronse a harvar ke les entro grande pleito, (Toledo, Koplas de Yosef)

Alshten (?) kon haftonas , al apelo mas i mas, bloko vas i shtupo vas kon krueldad, mos aharvavan sin peadad (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

'Hayom 'harat olam dezid kon muncha alegria / la djustisia i la verdad arrivo en Turkia / muncho negro avia i sin pueder avlar / mos tomavan a harvar / mizmo mos akuzavan / i mos aprezavan / (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4712

9690

aharvarse (ebr.) v. refl.

היכה עצמו

Yeoshua muncho se atorvo, sus vestidos razgo i muncho se harvo, i los kaveos de su kavesa se los travo (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6286

9805

aher (ebr.) adj.

אחר

mando a dezir si ay mas shohad angusio a djudio i no aher / lo komio moneda de ribi Avraam Elkahed / doblado se las mandara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6105

9995

ahteza (t.) f.

צורך

esto ke vieron en la madre achikta fue por la ihteza ke demandaron ot i siman (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

537

10130

Aífto m.

מצרים

las albrisias de Ayifto las traiya en un biervo. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

538

10180

aína adv.

בחפזון, מיד

i se alevanto en un punto muy presto i muy aina. (Toledo, Koplas de Yosef)

respondiole el su padre, muy aina i muy luego: (Toledo, Koplas de Yosef)

Aina i presto mos frague el santuvario: (Ketuba de la Ley)

Alkansolo a saver el rey Nimrod esto, mando ke lo traigan aina i presto: (El rey Nimrod)

Fuese 'Ester a el rey aina, le Disho: Bigtan i Teresh te kieren entosegar komo una gayina; Mordekay el Judio me lo Disho asina. Por esto guardese el rey ke no lo entosigan, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1913

10200

aínda adv.

עוד, עדיין; בכל זאת

Para eya konortador ainda no nasio. (Puertas de veluntad)

Ainda oy esto existe / i kada uno azerse grande insiste / i ansi es ke ay miles de komunidades / en Nuyork i en otras grandes sivdades (La Amerika, 1916)

Korriendo torno a el rey el gran sinklavo, i mil males avlo de la reina, le puzo un gran klavo; dize ke no kiere venir, ke inda ayer eras de su padre esklavo, i no aze kuenta del rey ni de los senores, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3463

10240

aírar (1) v.

הכעיס, הרגיז, עורר כעס

Hahamim van airando detras de muestro goel (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2533

10270

aire m.

רוח, אוויר, הבל, דברים בטלים; מנגינה, נעימה, לחן; מראה, דמיון

Kon aires i vientos se desvanesio kaje ke le paresio ke un andjel lo asota bien le va derrota (Purim, De-Fes, sig. 18)

kara de muncha shehina ke el Dio mo lo guadre / de verlo kon el kalpak ke le dio mas donaire / parese un aire a senyor Yehezkel / ke biva este i akel / no veamos faltura / de su sonbultura (manus. Teza, 1820)

reada les travo de oyir estos biervos / la dezventura ke les hue al patri de eyos / aspros i dineros no le aprovecho / kon su mano lo echo/ no le izo hayre / se le hue el aire (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2199

10650

ajada f.

רביכת שום

karne asada kon ajada se asentan ija i madre, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1591

10670

ajeno n. & adj.

זר, נוכרי

Fuese a la korte de konsuelo ajena (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2200

10690

ajiko m.

שן שום - סגולה כנגד עין הרע

kon sus ajikos mundados dientro de una kaldera. (Gizados de berendjena, siglo 18)

i ensima le echava salsa kon un ajiko majado. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7

10850

aká adv.

כאן, פה

'Ven aka, mis amores, kierasme konortar; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6428

10955

akalsear v.

לסלול (כביש, מסילה)

enfortesidvos i gozadvos ke la prea se kumplio / a el Fuerte esperad, su firmamiento guadro a vos / i suviran a Tsion i dira / akalsead akalsead sus kalsadas / empese la anyada i sus bendisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1094

10990

akantidar v.

העריך (כמות), כימת

i non por akantidiar katriguas de tu onra, (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

540

11000

akantidarse v. refl.

שם לב, חש ב-

su padre, terah nombrado, entre tanta mala djente, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4487

11020

akantonar (port.) v.

דחק לקרן זוית; צבר (נאמר בד"כ על דברים ללא שימוש)

Los transportos mos kansaron, de lager en lager mos yevaron, a la fin de la trajedia a Belzen mos akantonaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

8

11160

akavado (de) adj.

זה עתה הסתיים/נגמר

'Espigas eran eyas mucho akavadas. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

9

11220

akavar v.

סיים, כילה, גמר; חפר; הרעיב

Yosef ke akavava akestas razones (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4861

11270

akavidado adj.

זהיר, מתון

por muncho ke fue akavidada i tanbien akondjurada lo echa detras de la espalda i se apega kon la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1095

11300

akavidar v.

הזהיר

Lo akavido mas ke non la troke por otra ley ni ke sierva avoda zara (Ketuba de la Ley)

Yamo i los akavido kon muy klaros biervos: ansi es mi partido kon vos los mis siervos (Purim, De-Fes, sig. 18)

I les dio patenta i les konbido tambien los akavido ke kon gana todos esten a sus modos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

541

11310

akavidarse v. refl.

נזהר, נהג זהירות

por esto akavidate i avre muy bien el ojo, (Toledo, Koplas de Yosef)

kuando toma el ben adam alguna tarla se akavida ke no sea serka de la sivdad ke no lo miren todos (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1096

11370

akayamiento m.

השקטה, השתתקות, חזרה לשקט

I kon shofar grande es tanyido, i boz de akayadura se oye. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6766

11480

akel pron. dem.

ההוא

kara de muncha shehina ke el Dio mo lo guadre / de verlo kon el kalpak ke le dio mas donaire / parese un aire a senyor Yehezkel / ke biva este i akel / no veamos faltura / de su sonbultura (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4576

11490

akea/s cf. akeya/s

Yoro la sinyora de Sara toda akea noche por su regalado: komo sera mi vida de espartirte de mi lado? i les izo la komania kon los ojos chorreando (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3464

11520

akerensiado adj.

אהוב, שמחבבים אותו

Avraam Mihael Kardozo i mor Shabetay Tsevi estan kon amor de sienpre i muy akerensiados. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

10

11590

akeya /akeyas pron. dem.

ההיא/ההן

Los nueve ermanos fueron en akesta traision; (Poema de Yosef)

Ke akesas tus kolores me avrian de matar. (Poema de Yosef)

Y mucho lo amava en akesas sazones (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1914

11630

aki adv.

כאן, פה

Lo vine a bushkar si esta por aki; si es ke esta bivo me konsolo yo. (El rey Nimrod)

De aki aya, i es para Tevaria, ordenes de gerra mas ke la primera. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1097

11690

akistar v.

רכש, השיג, קיבל; זכה; הרוויח

kargo kon lenyos su kuesta delikada, i akisto una fama inulvidada. (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1098

11760

aklarar v.

האיר; הבהיר, הסביר, באר

i no por aklarar enshashamiento de tu nombre. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3465

11830

akodrar v.

הזכיר; זכר

No ay provecho del padre, desha fechos kon tu madre i a su dicha akodre. (Donme, sig 18)

No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911)

korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en grandeza i en bien no mos enadneemos / i no mos kansemos / ke todo es nada / una pasada / ke mos mantengamos /i muhtach ke no tengamos (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1099

11840

akodrarse v. refl.

נזכר, העלה בזכרונו

Dio !Akordate de akeyo ke izo! kontra su ijo la peadad dezizo. (Im afes, Papo 1894)

I rekontas i kontas, i te akodras todas las ulvidadas de mozotros. (Untane Tokef)

En el dia ke djuzgare a mi puevlo amado me akodrare de la ara, del atan i el atado. (Puertas de veluntad)

Akodrate emigrado, akodrate emigrado / de lo ke prometites / por ayudar, por ayudar a tus djenitores / tu non mantuvites, ni en tino metites / lo ke aprometites (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1731

11870

akojer v.

אסף, ליקט, קיבץ, אגר

Gerreros ke akojga de todas las partes (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Hevrot salen akojer de kaza en kaza, bushkan de arrekojer asigún su kavza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

todo esto supo el pastor fiel, akojo i apanyo a todo Israel, de todos demando mehilá el (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

vos ke sosh padre rahman, akojemos de mizrah i maarav i tsafon i teman, mandamos el pastor neeman (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1732

11900

akojido m.

אסופי; פליט

Hasidim eran todos konsejo tomaron i fueron akojidos i shofar yevaron i el Dio yamaron kon boz de yoro (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

542

11970

akometer v.

הבטיח

-''tu ke tal akometistes eyos iran de mal en mal. (Toledo, Koplas de Yosef)

i djuro kon djuramiento dar lo ke akometi, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6768

12130

akompanyar v.

ליווה; הגיע לאותה רמה, השתווה בהישג

siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el korban le akonpanye presto / i el i el resto / no mos tengan sar / i al Dio muncho rogar / ke no tenga muerte / i el Dio los enprezente (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4862

12310

akondjurado adj.

מושבע, מחוייב בשבועה; מחוייב בנדר

por muncho ke fue akavidada i tanbien akondjurada lo echa detras de la espalda i se apega kon la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2536

12385

akonsejarse v. refl.

התייעץ

Le kayo en suerte ke los entendio Bigtan i Teresh prendio ke se akonsejaron en su mal pensaron (Purim, De-Fes, sig. 18)

Dos sinklavos en el rey reveyaron, tosigo en el vazo le echaron; en linguaje de [P]ersianos se akonsejaron para ke ninguno los entendiera, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

544

12420

akonteser v.

קרה, התרחש

lo ke nunka akontesio ni en sivdades ni en viyas. (Toledo, Koplas de Yosef)

Maraviyas susedio mas ke las de Ayifto siendo ayi no kontesio sino un gran sodjifto (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Oyid lo ke akontesio en tiempo de avante i lo ke se enrikesio ke es koza de enkante (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ke sean savientes, tambien entendientes, para konoser lo ke a de konteser, es profetezia kon mas demazia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Repari ke no es bien salir sin konsejo de el senyor, i tambien ombre grande i viejo, komo el espejo ke arreluze, todo antes lo dize lo ke akontese komo si lo viese. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Israel en el dezierto akontesio este despecho djudio krisiana en su lecho yoraron toda la kompanya i Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Bora grande komo esta / nunka tuvo akontesido / al rumor de la tempesta / kedo el puevlo entontesido (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5707

12450

akontesimiento m.

ארוע, מאורע, מקרה, התרחשות,מעשה; ''בריחה'' במכנסים

i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6167

12550

akordarse v. refl.

הסכימו זה עם זה

me akordo anyos pasados / la forma ke shabatot eran sonalsados (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4863

12680

akosado adj.

חרד, נתון במצוקה

Ah, senyor padre presiado, en buen lugar es mi estado, me espanto no sea akosado del yetser de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4864

12720

akostar v.

התקרב, ניגש אל; הגיע אל המזח; היטה

si no tiene zahud eya va penando, los mekatregim la van akosando, i por el mundo va bolando, na vanad en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5470

13240

aktual adj.

עכשוי, נוכחי, ממשי, אקטואלי

Bushkaron de matar a fransez el influente / serbos lo izieron asasinar por mano de basha djente / esta matansa sangriente / izo la gerra aktual / la kuala trusho muncho mal / i inda se espera / ke munchos se yiran a la tierra (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1493

13340

akudirse v. refl.

התאושש; נחלץ לעזרה

todo djenisero en Belibakcha se akudio. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Dieron eyos konsejo: presto akudivos kon gran sehel i rijo mira de fuyirvos (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5248

13710

akuzar v.

האשים; אישר קבלה

'Hayom 'harat olam dezid kon muncha alegria / la djustisia i la verdad arrivo en Turkia / muncho negro avia i sin pueder avlar / mos tomavan a harvar / mizmo mos akuzavan / i mos aprezavan / (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6769

13740

al (a el) prep.

אל, ל-

su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este diavlo / salio muy sanpavlo / se trusho en este al / a djudios ya izo mal / le pago el Dio presto / a el i al resto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3466

13780

ala f.

כנף; סנפיר

En tu entrar en este mar toma a ti dos alas, la una es anava i la segunda sea temor. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3937

13920

alado prep.

ליד, על יד, סמוך ל-

Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5708

14130

alanseado adj.

מדוקר, דקור, הרוג, חלל, שהוכה בחנית

i los ke sos alanseados de sus enemigos eyos dezvainan espada kontra eyos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3312

14140

alansear v.

היכה/דקר בחנית

Hasid ke entro de la puerta Zimri kon Kozbi esta en buelta uno el otro apreta alanseolos a los dos Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3467

14320

alarovez adv.

להפך, היפוכו של דבר

Zihri avlo un romez, todo agas arevez ven bushkate vez en vez (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2538

14330

alarze m.

ארז; נחושת, פליז

No kijo ningun palo, alarze ni pino loke Aman el malo metio en su tino (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

545

14400

alavado adj.

מהולל; מפורסם

rogamos a ti, Dio alavado, ke perdones muestros pekados (Toledo, Koplas de Yosef)

Yis.hak muestro ijo kiere embezado la ley santa de el Dio, muestro alavado; (Puertas de veluntad)

Vido Eliau malparado desharon a el Dio alavado konpesan a servir a el idolo ke alevanto Izevel enemiga de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Zakay de Avraam betoh de la komida le fue avlando: muestro ijo se engrandesio sin saver lo ke enkomendo el Dio alavado lo yevare a la yeshiva por anbezarle lo ovligado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

estas komplas son alavadas por el padre de la Ley son ordenadas, por la petira son deklaradas del sinyor de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

i los shales mas alavados ke de lana son ilados de beemot son treskilados, las ke kaminan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

responde la alma: yo so alavada; el puerpo peko i yo no kulpo nada, por aver del mundo so abolada kuando me vo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911)

kantos alavados remplaso la derasha / melodias relijiozas por el deklaro de la perasha (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

546

14440

alavar v.

שיבח, הילל, פאר

alavaremos kon alegria lo aremos de basho de tu siya (Toledo, Koplas de Yosef)

Es razon de alavar ael Dio grande i poderozo (Ketuba de la Ley)

i lo alavaron los djidiós. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Komo un erizo el se enkosho kon un grande enojo lo topo meldando i al dio alavando (Purim, De-Fes, sig. 18)

Alavare kon gozo a el verdadero por kavza ke nos izo el nes por entero; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Alava ati prove Yeuda ke para sienpre fizistes (Donme, sig 18)

Kon ayuda del Dio alto ke no mos aga nada falto; lo alavo i lo kanto, ke le tenemos ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Todos djuntos alavemos porke muncho le devemos; después de esto beveremos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

al Dio alavaron kon muncho plazer, porke estavan bezer grandes komo chikos, proves también rikos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

le fuera eskuzado esta desdicha, se topó en estrecha; mozotros kantemos, al Dio alavemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

A' a el lo endechava: kuando pekaron Israel el me afalagava, i ruah akodesh lo alavava (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

ken puede abasteser por alavar tus senyales (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

547

14460

alavarse v. refl.

התרברב, התפאר

ke no vayan i se alaven ke eyos sierven a lo sierto; (Toledo, Koplas de Yosef)

I perdio el su tino i se alavaria ke en toda su via no pudo verla (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5710

14470

alavasión f.

שבח, תשבחות, הלל, תהילה

a ti es los sekretos ke non ay somportamiento de alavasion i penserio (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

kon ermozura de palavras a ti yama / i kante i alavasiones ke a ti konviene / asta kuando enkuvriras tu ojo i veras / estranyos komientes sus eredades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3469

14560

alba f.

שחר

Luego amanesio la alva alva klara i espejada. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

13

14625

albala (arc.) f.

מסמך, תעודה, תעודת משלוח

Tomaron kon arte albalas setenta, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3123

14710

albersia /albirsia f.

בשורה טובה

Albirsias nos vinieron kon gran reboltina, kon kartas ke eskrivieron los de Kostantina, muncha esklamatina (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Mozotros esperando ke el ya entrava, vimos uno bolando ke ya se bolava albrisias el dava: (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

14

14860

alborotado adj.

מבולבל, נטרד, נסער

Eya dio apeyido, i fue alborosada. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

548

14920

albrisias f. pl.

שי בשורה (שי הניתן למביא הבשורה); תודות

las albrisias de Ayifto las traiya en un biervo. (Toledo, Koplas de Yosef)

alvisias demos al Dio por todo pasado, kien se toma kon djidió merese enkolgado; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1102

15290

alechar v.

היניק; ינק

Toda mujer ke alechase, ke venga a­ dar teta a Moshe, (Koplas de Par'o, 1901)

Porke yo ya tengo a ken me alechara, porke so kriado del Dio verdadero. (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3938

15440

alegrar v.

שימח

Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3877

15450

alegrarse v. refl.

שמח, עָלַז

Los djidiós todos kantavan, kon el bien se alegravan i agora todos endechavan (Asidio de Belogrado 1788)

Kuando todas las kriaturas se van adjuntar / i por azer bien todo ombre se va aprontar / todos los djudios se van alegrar / i kada uno jenerozo se va mostrar (La Amerika, 1916)

tefilot i taanit a el Dio aremos / ke en sus dias buenos al mashiah veremos / i mos alegraremos / todo Israel / djuntos vos kon el goel / veremos alegria / en la djuderia (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

15

15460

alegre adj.

שמח, עליז, תוסס, מאושר

Muy alegre soltava este suenyo, Yosef. (Poema de Yosef)

Muy alegre iva Avraam komo si fuera a la boda de su ijo regalado, siendo ke kon buena veluntad resivio su komando del Dio alto i enshalshado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Teshuva kale azer por nuestros pekados / rogaremos a el Dio sean pardonados / i el Abastado / nos mande la salvasion / a toda la nasion / el dia alegre vino / kantemos de kontino (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

16

15480

alegría f.

שמחה, גיל, חדווה, עליזות,ששון, צהלה

Disho: ''Faz alegria, non estes desmayado. (Poema de Yosef)

Luego el dia tersero, el rey izo alegria (Poema de Yosef)

Resivieron los djidios ke en akea via Purim todos los anyos kon gran alegria (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Kon un rey djigante el Ahashverosh kantare kon grande boz i kon alegria esta maravia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18)

Las kazas ke eran de alegrías de yenas se izieron vazías, las patronas yoran de día en día (Asidio de Belogrado 1788)

Viniendo la ora sesh de el primer día en la meza enpesesh kon muncha alegría; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Hasid de Avraam a su mujer le diria: kero ke me agas buenas komidas i komeremos kon muncha alegria, ke a muestra vejes nisim grandes mo se aria (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

'Hayom 'harat olam dezid kon muncha alegria / la djustisia i la verdad arrivo en Turkia / muncho negro avia i sin pueder avlar / mos tomavan a harvar / mizmo mos akuzavan / i mos aprezavan / (La Amerika, 1911)

ke en todas las alegrias del mundo no ay komo simhat ledat ben zahar u-bifrat kuando es mahpul (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)

nunka me vo olvidar akea alegria / ke sintia la bendicha djuderia (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

tefilot i taanit a el Dio aremos / ke en sus dias buenos al mashiah veremos / i mos alegraremos / todo Israel / djuntos vos kon el goel / veremos alegria / en la djuderia (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5471

15600

alemán/o n. & adj.

גרמני

La Turkia tambien se entro en la boda / el alman ke la kere bien la kandereo en una ora / al ruso atako por la koda / i lo sheshereo / mas de una nave le batereo / sun avlar demazia / kiena le vino a la Rusia (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6430

15780

aleshado adj.

רחוק, מרוחק; מבודד, מתבודד

giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo enfloresien se espunto su ermoyo / no se koizieron sus razimos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7073

15810

alesharse v. refl.

התרחק, נסוג, שמר מרחק מ-

disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el sielo / andare i le amostrare ke a el Dio fuero / disho: anda sinyor empero no te aleshes / respondio: sea tu korason en el Dio enfiuzianse (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

18

15920

alevantar v

הרים, הקים, העלה, זקף, הגביה, הניף; קומם, המריד; שיקם; העתיק; אסר

Todas se levantavan, ovedesian a la mia; (Poema de Yosef)

penso de tomar plazer kon otras maneras mando presto a traer munchas eskaleras sean muy lejeras a levantarlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Vido Eliau malparado desharon a el Dio alavado konpesan a servir a el idolo ke alevanto Izevel enemiga de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911)

Ya es tiempo ke mos levantemos / i la bandiera de Tsion alsemos / azer en el mundo djudio una yamada /por rekojer una fuerte armada (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

19

16030

alevantarse v. refl.

קם, התרומם; קם ממיטתו; מרד, התמרד; הפסיק; (על השמש/היום:) זרח; סמר; יצא לדרך

Luego se levantavan, non avian soltadores (Poema de Yosef)

tres se alevantaron: Yildizloló y Hali[l] y Ahmed, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Se alevanto un rey muy riko Ahav su nombre era dicho Izevel mando kon su dicho ke sirvieran idolos en lugar del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

A la entrada de la puerta, el rey se levanto a el; (Donme, sig 18)

i kuando lo suves en las tasas de la balansa non se va para abasho la tasa i non se alevanta para arriva (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

se alevanto para irse a erets Israel para ser zohe a ser niftar be-erets Israel (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)

A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere espesia de vidas i el, patron de fuersa / se alevante en antes ke se atorsen la djente de el fonsado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5253

16310

alforia/alforía/alforiya (port.) f.

גאולה, שחרור (לעֶבֶד)

Gritad biva Gazi bey kon su kompania / fondaron la libertad i la alforia / toda la Turkia se izo ermandad / tambien igualidad / kon turkos i kristianos / semos komo ermanos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1918

16360

algo m.

משהו, דבר מה; מעט

Les demando a sus mosos si algo vieron; estuvieron kayados i no respondieron. (Puertas de veluntad)

maraviyozas son tus echas i mi alma ke algo save delantre de ti muncho krevanta (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3316

16470

alguaya f.

אנחה

Le murio el ijo de la aniya suvio lo echo en su aliya yoro su madre una alguaya: ''Si por matar a mi ijo vinites por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1919

16490

alguayar v.

זעק, נאנח, התאנח

Alguayad a mi madre, ke su gozo lo pedrio! (Puertas de veluntad)

avlad a mi madre ke su gozo se movio / el ijo ke pario alos noventa anyos fue para el fuego, i para el kuchiyo se aparejo / ande bushkare a eya ado konortador / angustia a mi por mi madre ke yorara i alguayara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6287

16650

alhad/alhá/alhat (arab.) m.

יום ראשון

kon mal pensa para se lo pensa / en dia de alhad lo metieron en la prensa / Yegen se topo un grande guerguensa / dalkauk bien lo meresio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5472

16950

aliado adj.

בעל ברית

Danyo grande le tomo a la basha Rusia / kuando eya oyo ke tokaron a la Serbia / ma la Djermania / presto la entendio / su braso ya espandio / para ayudar a su aliada / ma a la Fransia le vino yelada (La Amerika, 1915)

Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5474

16960

aliansa f.

איחוד, ברית

Zahmet mucho se dio la grande Ingletierra / i muncho a entender dio por no deshar azer gerra / ma viendo la gezera negra / eya tambien mobilizo / vapores de askier incho / los mando en Fransia /por mantener su aliansa (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6288

17080

alilá (ebr.) f.

עלילה, השמצה, דיבה; הוצאת דיבה, הוצאת שם רע

ande via ombre de golor / metia su ojo kon grande folor / le alsava alila kon grande dolor / no desho givir ke no lo irio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2542

17170

alimento m.

מזון

Deske vido el ansi los sus pensamientos entraron de si a si en sus alimentos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1103

17260

alimpiar v.

ניקה, טיהר, מרק; ''גילח'' ממישהו את כל רכושו

Fue notado para no ser mas alimpiado lo de Avraam kon su ijo regalado. (Im afes, Papo 1894)

le disheron: vos azimos arraviar, i mozotros pekimos ke vos bushkimos de apedrear, guestro korason mira de alimpiar muestro si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6109

17310

alimunyarse v. refl.

אבֵל, התאבל

su neshama yora i se alimunya (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3317

17720

aliyá (ebr.) f.

אשכבה (בעת קבורה); גרעין עליה; עלית גג

Le murio el ijo de la aniya suvio lo echo en su aliya yoro su madre una alguaya: ''Si por matar a mi ijo vinites por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5713

17750

alizar v.

החליק, ליטש, מֵרֵק, צחצח; החניף

sys dichas muchigua i sus avlas aliza i muchigua por tomar nedarim i kuando ya sale a el espasio esbivla sus palavras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

549

17900

alkansar v.

השיג, הגיע ל-; הספיק; הצליח

'alkansa ya un bokado, sino, del chanto metevos. (Toledo, Koplas de Yosef)

ke Ya'akov muestro padre alkanso a tener doze ijos, (Toledo, Koplas de Yosef)

para poder ponerlas i ke suvirian los alkansarian. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Alkansolo a saver el rey Nimrod esto, mando ke lo traigan aina i presto: (El rey Nimrod)

Despues de matada i arrematada su pekado le alkanso en muy prestos dias (Purim, De-Fes, sig. 18)

No alkansimos sus fechas antes ke modo era (Donme, sig 18)

Si keresh ayi topar una koza no alkansas (Donme, sig 18)

Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911)

Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916)

tu sos aunado i en sekreto de tu aunamiento los savios de sezo se maraviyan ke no alkansan a saver ke es (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6772

17905

alkansarse v. refl.

הושג

su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este diavlo / salio muy sanpavlo / se trusho en este al / a djudios ya izo mal / le pago el Dio presto / a el i al resto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3473

18115

alkóhol m.

פוך

Sus ojos kon alkoholos pintadas i su boka redonda komo rozas, kon su luenga avlava grandezas. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4193

18230

Allah (t.) m.

אלהים

Kelal de este Purim es avrir las manos, diziendo Alláh kierim i biva, ermanos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

551

18320

alma f.

נשמה, נפש

i torno kon muncha alma a servir a la verdad, (Toledo, Koplas de Yosef)

Metio su noble korason sovre su palma, por amor de servirte kon toda su alma. (Im afes, Papo 1894)

todas las almas en monte de Sinay estuvieron (Ketuba de la Ley)

Solamente kon una era bastante azer matar de una mas de almas vente (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Porke muncho ke me amo en todas las vias mas munchas manzias mi alma siente (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ke nos salieramos, almas ke eskapamos, komo aves bolar, no es ora de burlar. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18)

El día de Kipur de manyana el nemsí mos vino asta la ventana, los djidiós se les kema el alma (Asidio de Belogrado 1788)

Yashar ke oyo esta fama tomo lansa en su palma metio su alma en su palma se enfeuzio en el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Echaronse en una kama dos puerpos i una alma (Donme, sig 18)

Oygan sinyores dichas de mi boka ke son kozas ke en el alma, ke no fue koza poka la maala de Avraam i de Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

bendicha la alma presiada debasho la siya su pozada, supeto es arrondjada de los sielos a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

miramos buena komida, i buena sea la bevida, la alma keda afriida, no goza de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

responde la alma: yo so alavada; el puerpo peko i yo no kulpo nada, por aver del mundo so abolada kuando me vo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

maraviyozas son tus echas i mi alma ke algo save delantre de ti muncho krevanta (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar aserkamiento de su kerida i aras pasar / de su korason ansia de su alma / por bushkar amor de sus noviedades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

Supo Mordelsay esta echa, esklamo ayuno, yoro i endecha, le Disho 'Ester kon alma estrecha: dime lo ke pensas azer, i lo ke no. (sova semahot, Livorno 1782)

la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi se le arranka el alma / esta buena fama / asta su vejes / Dio mas muerte no le desh / ke kaze a sus ijos / kon muy buenos rijos (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2202

18690

almendra f.

שקד; טבעת דמוית שקד

kon almendras blankeadas i majava un biskocho, (Gizados de berendjena, siglo 18)

kon sevoya i almendra las azia un toron (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4039

18700

almendrada f.

משקה חלב שקדים ממותק

Indianas muy bien asadas, pinyonada i almendradas; lombos, luengas aumadas porke azen bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7075

18890

almiskle m.

ניחוח, בושם; מוּשְּׁק (סוג של בושם); מור

supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de almiskle / i disheron: no vimos salvo ke el almiskle / respondio: estad aki puevlo enshemplado a el azno / i yo i el moso por seer espandido (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2204

18950

almodrote/almodroti/almudruti m.

פשטידת חצילים אפויים בגבינה

i las yamava por nombre la komida de almodrote. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5716

19180

alondjarse v. refl.

התרחק, ניצב מרחוק; התארך

i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

20

19330

alsar v.

העלה, הרים, הניף, נשא

Sentavanse i komian, i sus ojos alsavan, (Poema de Yosef)

Apresurada mente alsaron a Yosef (Poema de Yosef)

Y sus ojos alsava aya donde se iva (Poema de Yosef)

Kuando vino su marido, luego la boz alsava: (Poema de Yosef)

Aunke en tu alma el es muy amado, alsamelo por korban a tu regalado en el monte Moriya, en medio la shara. (Puertas de veluntad)

El kijo matarse, por el Dio selo sus ojos en el sielo estavan alsados i al Dio katados (Purim, De-Fes, sig. 18)

Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5717

19355

alsarse v.

התרומם

i en kada dia i dia se enkorva a su rey i en lugar de senderos se para, por la manyana se alsa de mizrah i por la tadre se umilia a maarav (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1922

19360

alsasiones f. pl.

קורבן/קורבנות, עולה/עולות

lo ato a Yis.hak komo barvez de alsasion; (Puertas de veluntad)

Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus lagrimas estelantes kon fortaleza / ojo kon amargura yoran i el korason alegre (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

en prostemeria fue prevado en kavo de las dies prevas / el ijo ke fue nasido a ti de Sara / si tu alma asta mucho fue atada / alevanta a mi por alsasion klara / sovre monte ke onra a ti esklaresera (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy delantre de El siya / estonses se enshashara sangrifisio i el sangrifisian (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3475

19570

alteza f.

גובה, רום, רוממות, הוד מעלה

Derecho el ke vide su grandeza, torno el bien i le izo tristeza, por su kavod por onrar su alteza (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1592

19620

altiguez/altigueza f.

יהירות, יוהרה, שחצנות

Kontoles tanbien su grande altiveza (Koplas de Purim, 1545)

I la su djustisia se va aserkando se le tira su mando i la su grandeza i su altigueza (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

24

19700

alto adj.

גבוה, רם, נישא, מרומם, תמיר

En el mas alto estavan mandjares muy konpuestos (Poema de Yosef)

i kon ayuda del Alto este ijo le nasio. (Toledo, Koplas de Yosef)

El Dio alto kon su grasia mos mande muncha ganansia, (El Dio alto)

Enpesar kero a kontar echas del Dio alto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Hatan i kala avian dientro de nekuda alta (Donme, sig 18)

Mi Dio, mi Dio Tu sos alto, kien no kree el es falto. Nafshi, mi korason salto para loar a Tu Nombre. (Donme, sig 18)

Kon ayuda del Dio alto ke no mos aga nada falto; lo alavo i lo kanto, ke le tenemos ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

reveamos en el alto, djuramos su nombre santo, falsamos en el trato komo uzansa de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Kada una dizia: Yo so la mas alta / de todas las mas grandes muntanyas / Su Maestad! En mi deve dar la ley santa / i se ivan meneando komo kanyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Es verdad ke en alto moro / ma sovre el arrebashado miro / ''Lama teratsedun 'harim gavnunim, 'ha'har / hamad Eloim leshivto yishkon lanetsah'' (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Despues de las palavras las estas, engrandesio el rey a 'Haman, ijo de Hamdata, i puzo su siya de todas las siyas mas alta; a el ke kiere abedigua, i a el ke kiere matar, mata; ke no ay kien le diga ni si, ni no. (sova semahot, Livorno 1782)

Vino blanko trusheron de Espanya, i kolorado de alta Alemania, i de muchas maneras de Transilvania; no kedo modo de vino ke no se trusho, no. (sova semahot, Livorno 1782)

A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo alto, mi korason kon amargura esklama / komo suvira i verna pelado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

25

19850

altura f.

גובה; גבעה, תל

Save lo enkuvierto el senyor del altura; (Poema de Yosef)

por ke de las alturas traven tus bondades, Dio asentado en sia de peadades! (Im afes, Papo 1894)

Bendicho el Dio de la Altura sienpre estuvo en su ayuda les enbio una chuma empesaron a morirsen para modre de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Todas las muntanyas altas Karmel, Tavor, / avlava kada una en sa mizma favor: / Ermozura, altura, na las buenas manyas, / es por esto ke Dio pizara sovre nozotras. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

'Salid de aki muntanyas vanitozas , / Dio no envelunta en vozotras gloriozas, / ermozura, altura, son vanas kozas, / dizia Dio kon an tono de rizas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

ya kumplieron sus mision a la altura / por la sezon del invierno oy es la klotura (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

Ansiose 'Ester i yamo a el Dio de la altura, i levanto sus ojos kon amargura, Disho: Dio de verdad i no de tortura, no me entregues a la muerte, no. (sova semahot, Livorno 1782)

oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke sienpre por el prove el muncho perkura / El de la altura / ke vaya kon el / ke lo enbio a yamar el rey / por bien ke lo sea / se enalteska su estrea (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3478

20030

alva adj.

בהירה, לבנה

La su kara alva klara komo leche en la sangre (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3479

20165

alvisiar v.

התענג

Komer, bever, alvisiar en paseos, nada eyos, i todos son vazios, si pensara no ay provecho de eyos, (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2548

20220

alvorada f.

שחר, עמוד השחר; חגיגה משפחתית של הצגת הנדוניה

Aman luego madrugo por la alvorada i apresuro luego kon vista siegada (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

553

20400

amado m. & adj.

אהוב

veas Dio selozo grasiozo i piadozo, y amado (Toledo, Koplas de Yosef)

no deshes deperder un puevlo amargado, desendiente de un patriarka amado! (Im afes, Papo 1894)

Aunke en tu alma el es muy amado, alsamelo por korban a tu regalado en el monte Moriya, en medio la shara. (Puertas de veluntad)

Kerido del Dio Eliau, amado del Dio Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Pendones yevan erijidos lavrados de sus amadas (Donme, sig 18)

Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

les disho a eyos: mi puevlo amado, ya vo lo perdono, yo pedri kudiado, presto fue afalagado el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5718

20490

amahar (arab.) v.

שיכך, ריפא, הרגיע, השקיט כאב, ריכך; נרגע, נחלש, שכך (הכאב); החליש חריפות הבצל

enmentare unos kuantos komo una gotera en la mar i ago viduy por eyos, puede ser are amahar el sonido de sus olas i sus ondas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2549

20505

amal (ebr.) m.

מקצוע

Riko era por su mal i por su kevranto antes era su amal barbero en un kanto (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4194

20510

Amalek (ebr.)

עמלקי; איש אכזר; אדם המשתמש בתבונתו לרוע

por azer konkiyas a el Amalek, ago banyo kon telek; todo va un kuento, no mires el resto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Amalekim se mentavan no se loke pensavan / de mujeres i de bien el no se artava / no se kontentava / de fraguar yalis / ay ke no le kede raiz / de este espino / de 'Haman sovrino (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4195

20590

Amán (ebr.)

המן; ערום

Aséret bené Amán estavan deskuidados: no dieron aman zemán, presto enforkados; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Bushko Amán el mamzer de kerer merkarmos esto lo kijo azer para atemarmos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4197

20620

amán! (t.) interj.

בקשת חנינה: רחמים!; קריאה חסרת סבלנות: הלוואי!

Aséret bené Amán estavan deskuidados: no dieron aman zemán, presto enforkados; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1925

20700

amaneser m.

שחר, הנץ החמה

Al amaneser vide ke se enkuvrio de una; dishe: No es este el Dio vedradero. (El rey Nimrod)

Luego amanesio la alva alva klara i espejada. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

554

20720

amaneser v.

האיר/הנץ השחר; השכים קום

ke vido el sol amaneser, penso ke era el kriador; (Toledo, Koplas de Yosef)

Amanesio el dia, en sekretamente a Yits.hak lo desperto i todo el aparejo kon su mano lo pronto, i tomo la lenya i el kuchio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1593

20790

amanyana/aminyana adv.

מחר

Ke veni amanyana al konbite odrenado (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7079

20810

amanyanear v.

השכים קום

amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido asemejansa de onra i loor i ermozura / parose i paro mientes por seer untado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5475

20843

amanziante adj.

מעורר רחמים, אומלל,מסכן, עלוב

Avlar kero lektor kon boz atristante / de la gerra ke ay ke es muy amanziante / eya kamina avante / i aze destruision / ya se ruvino kada nasion / ma inda van gerreando / la sivdad kemando (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1926

20850

amanziarse v. refl.

ריחם, נכמרו רחמיו, חמל, התמלא חמלה

Andjeles de merkava se amanziaron, ofanim i serafim por eyos esklamaron; (Puertas de veluntad)

I muestro padre rahman de ti se amanziara. (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

26

20910

amar v.

אהב

Su senyora le amava, prendieronle temores, (Poema de Yosef)

Todos los senyores se arrodiyavan i se enkorvavan a 'Haman, i senyor sobre todos los senyores lo yaman, i el rey i los senyores a el aman, ke de kuanto demandava, no se le dizia no. (sova semahot, Livorno 1782)

la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi se le arranka el alma / esta buena fama / asta su vejes / Dio mas muerte no le desh / ke kaze a sus ijos / kon muy buenos rijos (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1108

20960

amargado adj.

נעצב, ממורמר

no deshes deperder un puevlo amargado, desendiente de un patriarka amado! (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1496

21030

amargo adj.

מר, מריר; עגום; זריז, מוכשר, ערום; כינוי לקפה

De ke pekado mos vino este mal amargo i preto?; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Muncho lemuniozos estan los djidios rogando todos al dio amargos estavan tambien endechavan (Purim, De-Fes, sig. 18)

A Atah mandara ke le pregunte i ke todo le konte porke esta amargo, yo tengo su kargo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Israel en grande apreto / de ke pekado mos vino este mal amargo i preto? / esk[l]amimos a el Dio muy presto / kisa mos apiadara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1928

21110

amargura f.

מרירות; עצב, עוגמה; מרור

Apiadate, rahman, de la amargura de Sara. (Puertas de veluntad)

sus korasones kontentes, sus yoros de amargura. (Puertas de veluntad)

Yorad i enguayad oy tishabeav ermanos / ma rogad ke presto se den todos las manos / por ke no ayga matansas i amargasion / i eskape el tishabeav de kada nasion (La Amerika. 1913)

Non pensas a tu padre ni mizmo a tu madre / ke yoran manyana i tadre / siendo yevan amarguras / i tienen sekaturas / i tu non vienes en sus ayuda (La Amerika, 1914)

Ansiose 'Ester i yamo a el Dio de la altura, i levanto sus ojos kon amargura, Disho: Dio de verdad i no de tortura, no me entregues a la muerte, no. (sova semahot, Livorno 1782)

A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo alto, mi korason kon amargura esklama / komo suvira i verna pelado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus lagrimas estelantes kon fortaleza / ojo kon amargura yoran i el korason alegre (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6290

21200

amariyo adj.

צהוב

ibrishay i shali / badja i samur no yeve kalpakli / kalsado amario ke no yeve fermanli / de negro a todo mos vistio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

556

21430

amatar v.

כיבה; הרגיע; מחץ בין האצבעות

ke todo el mundo savia ke al fuego amata el agua; (Toledo, Koplas de Yosef)

ke so mayoral del agua; al fuego amatare.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

Dio su fuego a mi alma por kemar, munchas aguas non pueden amatar. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5256

21470

amator (fr.) m. & adj.

חובב, חובבן

Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911)

grande aglomerasion de damas i senyores / vienen a sintir el kante delos amatores (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

tizku le-mitsvot grupo de amatores / ansi alas nobles damas i estimados senyores (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4516

21660

ambezado adj.

משכיל, מחונך, מלומד, בעל השכלה; מורגל ב-, מלומד ב-; שנלמד; מורגל

Dezgrasiado Auschwitz ke rovino nuestras famiyas, embezados en muncho bueno, arrastados sin manzia (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1988

21680

ambezar v.

לימד, הורה; למד

Por azer su komando de el enshalshado, lo yevare a la yeshiva para embezar Tora. (Puertas de veluntad)

ke ansi la anbezo su konsuegra bula Lena. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Zakay de Avraam betoh de la komida le fue avlando: muestro ijo se engrandesio sin saver lo ke enkomendo el Dio alavado lo yevare a la yeshiva por anbezarle lo ovligado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el sielo / andare i le amostrare ke a el Dio fuero / disho: anda sinyor empero no te aleshes / respondio: sea tu korason en el Dio enfiuzianse (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2206

21700

ambezarse v. refl.

למד

ke ansi se lo anbezo la suegra de Moshe Dasa. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1594

21860

ambos

שניהם, שתיהן

Vinieron entranbos ala dicha komida (Koplas de Purim, 1545)

anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i lenya de la ordenansa / ado mi sinyor karnero ke no la 'halaha? / si tu en dia este tu ley olvidan? (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

27

21870

ambre f.

רעב, כפן; בולמוס, רעבון

Sera fanbre granada siete anyos en la tierra, (Poema de Yosef)

Ken en la ambre, i ken kon la sed. (Untane Tokef)

Vistio grasia i mersed en el terser dia muerta de anbre i sed de ver tal manzia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Zakai le disho a la madre: ''Traye pan ke yo tengo ambre''. Disho la ija de buen padre: ''No tengo mas ke esta arinika. Ke te are Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Belzen tomba umana, onde pedrimos nuestra ermana, si deperdieron i munchas ijas por la ambre i la vida mala (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5719

21930

ambrera/ambrerea f.

רָעָב, כפן, בצורת

i el desperta en el mundo gerras i prea i kativerio i ambrera ke esto es su uzo i estruye tierras i arranka reinados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1930

22050

amejorado/amejoreado adj.

משופר

Bendicho el abastado ke mos dio dia onorado, kada shabat amejoreado (El Dio alto)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

558

22140

amén! (ebr.) m.

אמן!

abasta, senyor, abasta. amen, ve-nomar amen. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

29

22180

amenazar v.

אִיֵּם

Ke yo lo se por sierto ke te an amenazado.'' (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4198

22280

amezurado (fr.) adj.

מדוד, מחושב; מוגבל; דחוק (כלכלית); זהיר; מלאכותי; שעבר בדיקה; מיופייף, מגונדר

kién i kién se apara por ver un maymón kolgado en un timón: el sinyor onrado bien amizurado. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

30

22410

amigo m.

חבר, רע, עמית, ידיד

'Amigos, komo estades a tan desmayados? (Poema de Yosef)

las mandava a las amigas, kada una kon pichel. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Ansi el mandado del enperador ke lo tiene en amor el es su amigo tambien su avrigo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ken izo Vashti tambien a las sus amigas por ke les krese su bien komo las espigas (Purim, De-Fes, sig. 18)

hazak ve-emats dire a ken es amigo: sienpre yo lo kantare sin ningun fatigo; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

hesed grande aze konmigo eskapame del enemigo, vos ke sos padre amigo, sennyor de toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4200

22520

amistad/amistá f.

ידידות, רעות, חיבה

Ad ayom la nemistad la tienen guardada, mos amostran amistad komo eskarada; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Por no olvidarmos esta nimistad meldamos kon amistad de la vieja istoria, tenerlo en memoria. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

La mosa era guerfana de madre, a Mordekay su tio tenia por padre, kon el se saludava manyana i tarde, no trokava su amistad, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

31

22920

amor m. (Sal.)/f. (Izm./Ist.)

אהבה,חיבה; אהוב

Tan mal ke le akeshavan akeyos sus amores. (Poema de Yosef)

Amor de mi emuna ke es muncha, komo la mar la grande i la ancha, en mi korason komo un entorcha. (Donme, sig 18)

salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar aserkamiento de su kerida i aras pasar / de su korason ansia de su alma / por bushkar amor de sus noviedades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

559

23150

amostrar v.

הראה; הוכיח

i amostramos ya salvasion de puevlo kruel i tanbien salion. (Toledo, Koplas de Yosef)

komo la espiga uno sovre otro nisim ke nos amostro el Dio Abastado alto i enshalshado. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Damos, Senyor, tu bendision kon la buena kondision; amostramos tu salvasion de el bet mikdash Ariel. (El Dio alto)

I de munchas vias mando a traer amostrar a su aver i la su grandeza kon muncha rikeza (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ad ayom la nemistad la tienen guardada, mos amostran amistad komo eskarada; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

I le disho su padre: el Dio santo mos abrigara, i el karnero El mos amostrara, veluntad de muestro Dio en nos se afirmara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de amostrarle el kyar / se esta topando en sar / keda muy kayado / i muy shasheado (manus. Teza, 1820)

disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el sielo / andare i le amostrare ke a el Dio fuero / disho: anda sinyor empero no te aleshes / respondio: sea tu korason en el Dio enfiuzianse (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy delantre de El siya / estonses se enshashara sangrifisio i el sangrifisian (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1110

23910

anavá (ebr.) f.

ענווה, צניעות

Por ke deprenda el ombre i tome la anava por manto: (Ketuba de la Ley)

En tu entrar en este mar toma a ti dos alas, la una es anava i la segunda sea temor. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3485

24150

ancho adj.

רחב; נח לבריות

Amor de mi emuna ke es muncha, komo la mar la grande i la ancha, en mi korason komo un entorcha. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1932

24420

andar m. (port.)

קומה בבית, דירה; הליכה

Luego en akeya ora el le avlava: Andavos la mi madre de la meara, (El rey Nimrod)

Marineros i sus naves se andan kon feuzia, ke era mar de Genosar el se izo gan va-sor. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

32

24430

andar v.

הלך, צעד, פסע, התהלך; עשה בלהט

Segun ke lo departe la nuestra eskritura (Poema de Yosef)

Mas gran envidia avian komo andava Yosef. (Poema de Yosef)

Y sienpre andava El Dio kon Yosef. (Poema de Yosef)

I ke fuese un ombre bien apregonado i ke diga por nombre kuando va andando (Purim, De-Fes, sig. 18)

Anda a el rey i avla kon el, ke no se pierde Yehudah ni 'Ariel, i no sea por tu mano fin de Yisrael, ke no venga tal dia, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Viendose Vashti en eya tanta fealdad, Disho: yo no puedo ir; vos andad; i a el rey de mi parte saludad, ke esto muy mala, no puedo ir, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4204

24500

ande/andi adv.

איפה, היכן? לאן?; אצל

Devemos azer djunbúsh en estos dos días, sovre inchir el rabúsh ande los Nahmías; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

bushkad de Horev, demandad de Sinay, ande se eskombro esklavo de A', el ke kito de Mitsrayim lehol 'hamonay (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

piedre kudiado, salvador de Israel, resivi tu tefila esklavo fiel, yo abashare kon Mihael i Gavriel, ande ti Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

yerrado esta el ke se kontiene kon los vestidos ke el tiene, pare mientes de ande viene ke todo sale de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo tenias? / para ke lo kerias / sirviendo al malhut / apanyen asta el bahur / de 'Haman el nieto / ya lo vimos muerto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

35

24600

andjélo /ánjel/ándjel/ándjeli/ándjel

מלאך

I luego respondiera el angel a Yosef: (Poema de Yosef)

en sekreto de andjeles de la santedad, (Untane Tokef)

Andjeles de merkava se amanziaron, ofanim i serafim por eyos esklamaron; (Puertas de veluntad)

El hasidut de Abraham los andjeles ya vieron, (Puertas de veluntad)

A' rey asentado sovre siya de din / a sus derredores andjeles estantes sovre el din / ke ansi mandado de el rey delantre de todos savientes ley i din (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero atersiado / tornadvos por pas andjeles de mis fonsados / este dia zahut a Yerushalayim guadrado / i puertas de piadades yo les avrire (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1497

25290

angustia f.

תוגה, צער, יגון, עצב, דאבה; מחנק; גועל, דחייה, רצון להקיא; בוז

angustia grande se rebolvio. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

en la angustia serkano nuestro Dio. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Muncho tiempo en angustia, en mi korason da feuzia, mi delunsiador delunsia, (Donme, sig 18)

avlad a mi madre ke su gozo se movio / el ijo ke pario alos noventa anyos fue para el fuego, i para el kuchiyo se aparejo / ande bushkare a eya ado konortador / angustia a mi por mi madre ke yorara i alguayara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6291

25320

angustiar v.

צרר, התנכל, לחץ, דיכא, גרם חרדה

mando a dezir si ay mas shohad angusio a djudio i no aher / lo komio moneda de ribi Avraam Elkahed / doblado se las mandara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3322

25370

aní (ebr.) m. & adj.

עני, דל, רש, דלפון;רעב ללחם

El Dio le disho a Eliau: ''Vate serka la aniya'' en Tsarfat ayi moraria Sera bendezida el azeite i la arina por kavod de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3126

25540

animalia f.

חיה, חית טרף

Yom sinko de Elul le dio dolor en su entranya, i luego la avla perdio komo la animalia; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5257

25700

aniyim (ebr.) m. pl.

עניים

Aniyim i hasidim i ombres onestos / por podersen mantener siempre van despuestos / mizmo i por estos / devemos de kudiar / el Dio mos va ayudar / penemos kon dos manos / por nuestros ermanos (La Amerika, 1911)

A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo proves ke demandan, bushkan perdon de ti / konpone su korason, eskucha tu oreja (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3488

25740

aniyo m.

טבעת

Komo entro una dedo dientro de un aniyo (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

560

25810

anke (it.) prep.

למרות ש-; הגם ש-, נוסף לכך, יתירה מזאת; אף על פי כן, בכל זאת

anke esta desmanparado su korason enfeuzyado, (Toledo, Koplas de Yosef)

hayre no ay de eskapar de la muerte, grandes i chikos kaen en esta suerte, anke sea tan fuerte komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

561

25910

anocheser m.

רדת הלילה

vido [despues] anocheser la luna kon su derededor, (Toledo, Koplas de Yosef)

Al anocheser vide a la luna, konti a las estreyas una por una. (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4873

25920

anocheser v.

ירד הלילה; באירוניה: נזכר בחלומו במטלה ששכח לבצעה

kon todo esto le parese ke para esto el krese, no save ke se anochese i se eskurese la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

36

26170

ansí adv.

כך, ככה

A sus ermanos yamava, i ansi les dezia: (Poema de Yosef)

ansi fue: de los tres el mas grande kayo; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

ke ansi lo vido azer de Pavucha de Firmon. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Aman luego apresuro i ansi lo izo kon korason eskuro en lugar de rizo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Todos djuntos alavemos porke muncho le devemos; después de esto beveremos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i lenya de la ordenansa / ado mi sinyor karnero ke no la 'halaha? / si tu en dia este tu ley olvidan? (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1936

26190

ansia f.

צער, סבל, ענות; דאגה, חרדה; קמצנות, אהבת בצע

Non veamos mal ni ansia, a nos i a todo Israel. (El Dio alto)

Siente muncha ansia en lugar de gozo, komo un palo tezo ansi kedaria asta el terser dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Aun ke me viene ansia, Tu le das a mi pasensia, muchigua a mi sensia (Donme, sig 18)

A Haydar ya arrivimos, de haftonas mos konsomimos, tres dias estuvimos, de ansia mos abatimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

nada no keda de esta ganansia, su vida es kon muncha ansia, su yetser kon su dezgrasia lo eskombra de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar aserkamiento de su kerida i aras pasar / de su korason ansia de su alma / por bushkar amor de sus noviedades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6110

26210

ansiado adj.

נטרד, סובל, עצב, דואג, חרד

ke la neshama no esta ansiada ni triste (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6520

26270

ansiarse v. refl.

התענה, הצטער, התעצב,התמלא דאגה; שאף ל-, חתר ל-

Ansiose 'Ester i yamo a el Dio de la altura, i levanto sus ojos kon amargura, Disho: Dio de verdad i no de tortura, no me entregues a la muerte, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6521

26290

ansina/ansine/ansín adv.

כך, ככה

Fuese 'Ester a el rey aina, le Disho: Bigtan i Teresh te kieren entosegar komo una gayina; Mordekay el Judio me lo Disho asina. Por esto guardese el rey ke no lo entosigan, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

37

26400

ante adv.

לפני, מול

Muy alegre viniera Antel rey, Yosef. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

38

26530

antes adv.

קודם, פעם, לפני כן

Fijo, i antes mueras ke lo fagas, Yosef!'' (Poema de Yosef)

las metia en el forno antes de kemar la braza. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Antes de esto, avlo el kon la su mujer se determino tambien sus amigos kojer (Purim, De-Fes, sig. 18)

Bueno es ke se fuygan agora en sekreto, mas en antes ke vengan los dias de apreto, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6987

26540

antes prep.

לפני, קודם

A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere espesia de vidas i el, patron de fuersa / se alevante en antes ke se atorsen la djente de el fonsado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5720

26670

antiguo /antigo adj.

עתיק, עתיק יומין;מיושן

i su puerpo es mas grande de el puerpo de tierra sien i setenta tantos segun amostrasiones (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6434

27310

anyada f.

תקופת השנה, יום השנה; משכורת שנתית

enfortesidvos i gozadvos ke la prea se kumplio / a el Fuerte esperad, su firmamiento guadro a vos / i suviran a Tsion i dira / akalsead akalsead sus kalsadas / empese la anyada i sus bendisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

39

27410

anyo m.

שנה

Seran anyos siete ke vienen de fartura.'' (Poema de Yosef)

Resivieron los djidios ke en akea via Purim todos los anyos kon gran alegria (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

El ijo ke de 90 anyos eya lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio; (Puertas de veluntad)

Bivas tu munchos anyos, el rey mi amigo, ke eskapes de danyo siempre te bendigo (Purim, De-Fes, sig. 18)

No tuvimos deskanso asta el otro anyo, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Despues de dias i anyos Israel rikos i sanos se olvidaron de los anyos ke los sako de Misrayim el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916)

me akordo anyos pasados / la forma ke shabatot eran sonalsados (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

tino pozo a azer mas danyo / izo azer dos papeles en un anyo / el papel salio i el kedo enel kanyo / mal tenga ken aze mal al djudio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

40

27555

anyublado (arc.) adj.

שדוף, מוכה שידפון

Suvian despues deyas otras anyuvladas; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1112

27580

aogado m.

טבוע, טובע; חנוק

Ken aogado en las aguas, i ken kemado en el fuego. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3490

27840

apalpar v.

מישש, גישש, גישש באפילה; קיבל כסף

I ayi no avian apalpar ni de uzansas (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3491

27910

apanyamiento m.

תפיסה, אחיזה, לכידה; אסיפה, התכנסות; הכנסה; תיקון; המאסף

I apanyamiento de los aguas mares yamastes (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1595

27930

apanyar v.

תפס, אחז, החזיק, לפת; חטף;כינס, אסף; תיקן

Eya le disho apanya los djudios (Koplas de Purim, 1545)

Mordehay luego apanyo a todo el puevlo disholes: se ensanyo el Dio en el sielo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Gozar kijo el su bien en akeos dias mando i apanyo tambien a sus kompanyias (Purim, De-Fes, sig. 18)

Al hazán lo apanyaron, onde el abdán lo yevaron; todos los djidiós yoraron (Asidio de Belogrado 1788)

todo esto supo el pastor fiel, akojo i apanyo a todo Israel, de todos demando mehilá el (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Enbio 'Ester a Mordekay, Bilgan, i le Disho: apanya a los Judios de Susan, i ayunen konmigo treze, i katorze i kinze de Nisan, para ke no nos deperdamos, no. (sova semahot, Livorno 1782)

huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo tenias? / para ke lo kerias / sirviendo al malhut / apanyen asta el bahur / de 'Haman el nieto / ya lo vimos muerto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3492

28030

apararse v. refl.

התייצב, ניצב מול, הופיע, הראה עצמו במקום גבוה, ניצב בחלון, נשען על אדן החלון

Aparesvos mi Sherifa de la ventana de plata i veredesh a Adonenu kon la shehina ensu kara (Donme, sig 18)

kién i kién se apara por ver un maymón kolgado en un timón: el sinyor onrado bien amizurado. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1938

28080

aparejado adj.

מוכן, שהוכן, שיועד

Na la lenya i el fuego ya es aparejado, i ande esta el barvez ke sera ayegado? (Puertas de veluntad)

Viendo Yits.hak el fuego i la lenya aparejado, le disho a su padre: ado el karnero ke por korban sera ayegado? Su padre le respondio para ke no fuera atorvado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

el ke para esto es aparejado, komo tiene gana de ir pekando? no se despega de el enkonado, el enemigo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2562

28110

aparejar /aparijar v.

הכין, ערך, התקין

Vido el rey su vision ke se aunaron Ester i Aman prizion le aparejaron, djuntos se kazaron i el kornudo (Purim, De-Fes, sig. 18)

es komo la espondja kon la portukal, aparejen un bokal, después una bota, no keda ni gota. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus lagrimas estelantes kon fortaleza / ojo kon amargura yoran i el korason alegre (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2563

28120

aparejarse v. refl.

התכונן, הכין עצמו; הציג עצמו; מישמש ובא

Vino el espino en el konsejo para Aman se aparejo ya se la estrena le viene muy buena (Purim, De-Fes, sig. 18)

Yamo a el su savio, i lo konsejara ke para otro anyo se aparejara, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Bien entendido ke se aparejavan / para el dia santo del sesh de Sivan / para salir delantre del Dio despierto / en medio del grande temerozo dezierto. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Las kartas se eskrivieron en lenguaje de los djentios: ke se aparejesen kon espadas i kuchiyos, todos los ke estan dientro de los kastiyos, de mandado de 'Abashverosh ke no kedase ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2564

28130

aparejo m.

הכנה, סידור

Enpeso a eskojer de dime ahay de la muerte de Mordehay dame el konsejo i el aparejo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Amanesio el dia, en sekretamente a Yits.hak lo desperto i todo el aparejo kon su mano lo pronto, i tomo la lenya i el kuchio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6008

28250

apareser v.

הופיע, נגלה

En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1939

28270

aparesido adj.

בעל הופעה, נאה, לבוש יפה; לילד: נראה גדול מגילו

Eliyau anavi nos sea aparesido i daremos, loores al verdadero. (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3493

28420

apartado adj.

נבדל, נפרד, מופרד, מופרש, מובדל, מבודד; רחוק, מנותק; שמורבצד; נסיך, משוח

Aava ke enporta tredje es uno onestedad i ke seran komo uno no sean apartados. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

41

28480

apartar v.

הפריש, הבדיל, שמר בצד, הקדיש; הפריד, הבחין; ניתק, הרחיק; גישש באפילה; חסך

El rey ke apartava a los sus varones, (Poema de Yosef)

tu sos savio i de tu sensia apartastes por kriar a el mundo komo el poel i el maestro por kriar el kriamiento de el mundo de sontraemiento de la nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

42

28540

aparte adv.

לחוד, בנבדל, בנפרד

Luego favlo aparte el rey a Yosef: (Poema de Yosef)

Loen todos los djudios ke en toda parte nisim de los dos anyos, kada uno aparte, komo el diamante (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

562

28700

apasentar v.

רעה

sus ermanos a las vias, a pasentar las ovejas. (Toledo, Koplas de Yosef)

apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes deskuvrid / i kompuesta de tu derecha forteyaron i kojeron / no izieron romaneser sus lambrushkos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1113

28860

apaziguar v.

השקיט, הרגיע; השלים בין,השכין שלום

Ken sera apaziguado, i ken sera kastigado kon yisurim fuertes. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1114

28880

apedreado adj.

נסקל, שנרגם באבנים; שהוקע ע''י דעת הקהל

Ken sera aogado, i ken sera apedriado. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4723

28900

apedrear v.

סקל, רגם באבנים

le disheron: vos azimos arraviar, i mozotros pekimos ke vos bushkimos de apedrear, guestro korason mira de alimpiar muestro si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Avrieronse los sielos / mostrarmos ke ay un Dio / mos apedreo kon yelos / por puntos non mos undio (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1115

29090

apegarse v. refl.

נדבק; דבק ב-, נקשר ל-; נדבק (שאריות אוכל לסיר)

De dia i de noche kon ti me apegare: (Ketuba de la Ley)

Salvo kon eya se apegara (Ketuba de la Ley)

Grande amor tomate, de El non espantate, en la ley apegate. (Donme, sig 18)

por muncho ke fue akavidada i tanbien akondjurada lo echa detras de la espalda i se apega kon la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4490

29135

apel (fr.) m.

מיפקד במחנה ריכוז

A las tres de medianoche, al bloko 20 arrivimos, los apeles empesaron, en los friyos mos apuraron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4491

29170

apelo m.

קריאה; מפקד; ערעור

Alshten (?) kon haftonas , al apelo mas i mas, bloko vas i shtupo vas kon krueldad, mos aharvavan sin peadad (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6780

29310

aperfijado adj.

מאומץ, ילד מאומץ; חוסהבמוסד נוער

todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de amostrarle el kyar / se esta topando en sar / keda muy kayado / i muy shasheado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2566

29470

apetite/apetito/apetit m.

תאבון, חשק, התאווּת; כשרון, נטיה; יֵצֶר

Tamar ke ansi oyo echo un invite: loke kero yo i mi apetite ke en el mi konbite vos ayegesh vos i Aman djunto kon vos mos asentaremos djuntos beveremos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Diole la su intesion de azer un konbite siendo ansi su intesion no ay ken se lo kite el su apetite i su veluntad (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

43

29495

apeyido (arc.) m.

קריאה

Al moso non fayava, fizo grande apeyido (Poema de Yosef)

Fizo grande apeyido, i disho estas razones: (Poema de Yosef)

Eya dio apeyido, i fue alborosada. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3495

29555

apiadado adj.

מרוחם

Apiadado yo sere, yora por mi tu mi madre, non alegri para siempre. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

563

29580

apiadar v.

נחלץ לעזרה, סייע ל-, עזר ל-

apiadame en el presio, ke el alma tengo afrita. (Toledo, Koplas de Yosef)

apiada Senyor sovre mi por santidad de tu nombre. (Toledo, Koplas de Yosef)

Le respondio su padre: El Dio mos apiadara i tambien el karnero El mo lo mostrara; (Puertas de veluntad)

Apiada a mi alma A-donay, yevi males munchas bevaday, konsolame kon luz de rey Shabetay. (Donme, sig 18)

lo aprezo a chilibi Yosef Mordehay / en akea semana mos izo nes el Dio Hay / presto mos apiado / ke ansi envelunto el Dio (manus. Teza, 1820)

Israel en grande apreto / de ke pekado mos vino este mal amargo i preto? / esk[l]amimos a el Dio muy presto / kisa mos el Dio apiadara (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1941

29590

apiadarse v. refl.

חמל, ריחם

Apiadate, rahman, de la amargura de Sara. (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1117

29930

aplazear v.

עינג; ריצה, השביע רצון

Tambien El mos aplazo komo novio kon grande hiba (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6988

30170

apokar v.

המעיט, הפחית, הקטין; מיעט, צמצם; הקהה; פחת, התמעט; העליב

A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i me adoloryi dia ke en el me djuzgas / me arrebashi i me atorvi de kuanto kon tu folor me apokas (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

565

30180

apokarse v. refl.

פחת, התמעט

torno, la vido en menguante, ke eya se va apokando; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3497

30690

apozentar v.

יצר משקע/שכבה; איכסן, אירח

Don[a] Krensia deske lo vido komo rey lo apozentara (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

566

31070

aprestar v.

הועיל, היה לתועלת

ni aprestes ni mas ni manko ke el suenyo del perro.'' (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

46

31105

apresuradamente adv.

במהירות, בחיפזון

Ivan se lo soltar apresurada mente. (Poema de Yosef)

Apresurada mente alsaron a Yosef (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2568

31140

apresurar v.

זרז, האיץ, החיש, דחק

Luego apresure i are tu dicho anke eres maldicho (Purim, De-Fes, sig. 18)

Aman luego apresuro i ansi lo izo kon korason eskuro en lugar de rizo (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1118

31150

apresurarse v. refl.

מיהר, נחפז, הזדרז, אץ

De enfrente vieron una nuve klara, se apresuraron a fraguar la ara; (Im afes, Papo 1894)

I los mal'ahim se apresuran, i dolor i tembla les trava, i dizen: (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2569

31155

apresurozo adj.

ממהר, נחפז

Kavayeros salieron muy apresurozos alegres anduvieron i muncho gozozos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2570

31200

apretado adj.

לחוץ, דחוק, הדוק, מהודק; קמצן, קפוץ יד; ביישן, נחבא אל הכלים

I por tanto duelo azed teshuva muestra orasion suva ke estash apretados por muestros pekados (Purim, De-Fes, sig. 18)

de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1740

31280

apretar v.

הידק, לחץ, דחק; בלם; הכביד על, העיק; הפעיל לחץ, הכריח, כפה; איית; לחץ, עינה, נגש, דיכא, הכניע; הטריד; גרר, החזיק בכח

muy klaro i muy visto de apretarlos i no para matarlos komo aki keria asta la famiya (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Hasid ke entro de la puerta Zimri kon Kozbi esta en buelta uno el otro apreta alanseolos a los dos Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

567

31360

apreto m.

לחץ, מועקה; עינוי, ענות, מצוקה, רעב, דוחק, ייסורים

ke yevan grande apreto; guadran tu ley kon gran tormiento (Toledo, Koplas de Yosef)

Enkorvandomos tu nombre envokamos, En nuestro apreto la akeda kontamos; (Im afes, Papo 1894)

Tuvieron Yisrael grande apreto: (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Teilot a el Dio alto estonses las dimos en oras de apreto ke mos respondimos (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Eya guardaria este sekreto por muncho ke apreto porke muncho presto sale bien de esto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Dio, porke mos traesh en tal apreto, ke fue este sekreto? (Purim, De-Fes, sig. 18)

Bueno es ke se fuygan agora en sekreto, mas en antes ke vengan los dias de apreto, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Serbia ya fue echa en una bolema / ayuda kijo de la Grecha ma kedo kon la postema / ainda eya se kema / siendo al grego ayudo / kuando en apreto se topo / al tiempo de la Bulgaria / kuando aharvado se via (La Amerika, 1915)

tsar li meod! mi flakeza i de mi korason el apreto / me impidio de kontinuar a mi grande regreto (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

Israel en grande apreto / de ke pekado mos vino este mal amargo i preto? / esk[l]amimos a el Dio muy presto / kisa mos apiadara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1121

31420

aprevar v.

העמיד בנסיון; ניסה

agradeses el karnero ke le mostrates, i no olvidas el padre ke aprevates. (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5258

31430

aprezado adj. & m.

אסור, אסיר, שבוי

Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5259

31450

aprezar v.

אסר, כלא

'Hayom 'harat olam dezid kon muncha alegria / la djustisia i la verdad arrivo en Turkia / muncho negro avia i sin pueder avlar / mos tomavan a harvar / mizmo mos akuzavan / i mos aprezavan / (La Amerika, 1911)

diziendo a kojer moneda / de muncho ke no tenia devda / lo aprezo al ke no tenia devda / diziendo kon mal los desnudo (manus. Teza, 1820)

lo aprezo a chilibi Yosef Mordehay / en akea semana mos izo nes el Dio Hay / presto mos apiado / ke ansi envelunto el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

568

31680

aprometer v.

הבטיח; הציע

te dare tu buen presio yo, pago lo ke aprometo.'' (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1122

31730

aprontar v.

הכין, עיבד; ערך (שולחן), סידר, ארגן; ערך/סידר משהו במהירות

Yitshak apronto su kueyo delikado, i su padre se aego a su lado (Im afes, Papo 1894)

Amanesio el dia, en sekretamente a Yits.hak lo desperto i todo el aparejo kon su mano lo pronto, i tomo la lenya i el kuchio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Inda romano i bulgar no se avian dechidido / por salir a gerrear mucho avian kijido / ma el romano dezvanesido / kaje ke va empesar / el kontinua armar / a todos sus soldados / por tenerlos aprontados (La Amerika, 1915)

Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3498

31770

apropiado adj.

מתאים, הולם; מיועד

Nombre de Tu apropiado, antes de todo fayado, Tova, no esta kayado (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

48

31840

aprovado adj.

מוכח, מאושר; מנוסה, בדוק, שנוסה; מוסכם

Y sera provada la palavra de Yosef. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1742

31900

aprovechar v.

הפיק תועלת, ניצל; הועיל, היה לתועלת, סייע

Kon todas estas kozas no le provecharon no pudo echar kazas ni manko mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Sutlach i kozas de leche a el ken kome le aproveche; a dormir ke no se eche, ke no es ansí el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

dibur bueno a eya le davan: si sus mitsvot eya guadrava de la shehina se aprovechava kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

reada les travo de oyir estos biervos / la dezventura ke les hue al patri de eyos / aspros i dineros no le aprovecho / kon su mano lo echo/ no le izo hayre / se le hue el aire (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

49

32065

apuesto (arc.) adj.

מקושט; יפה, נאה

Muy apuesto andava komo rozas i flores. (Poema de Yosef)

Kon sortija apuesta, i bendision granada, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4207

32150

apunto adv.

מייד; זה אך, לפני רגע; בדיוק; בזמן, ברגע ש-

Taanit apregonó Mordejay el djusto, ninguno dezayuno tres días apunto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4492

32260

apurar v.

טיהר; ריכז בהרטבה או אידוי; דחס, צמצם, צימק; גרם ענות, לחץ

A las tres de medianoche, al bloko 20 arrivimos, los apeles empesaron, en los friyos mos apuraron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1123

32310

ara f.

מזבח

A el ke dishites: ''Tu ijo presiado sovre la ara sea sakrifisiado''. (Im afes, Papo 1894)

De enfrente vieron una nuve klara, se apresuraron a fraguar la ara; (Im afes, Papo 1894)

Te rogo, membrame en lo ke mi alma djuzgara: atan i el atado i la ara. (Puertas de veluntad)

Nafshi kema komo fuego de ara, sin estajar no save komo fara. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1943

33070

arder/ardir cf. adrer

El ijo ke de 90 anyos eya lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio; (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2210

33165

Ardjel f.

אלג'יריה

el kunyado de David el ke vino de Ardjel: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5260

33170

ardor m.

להט, התלהבות, להיטות, דבקות; התפרצות

Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3943

33210

arel (ebr.) m. [pl.: arelim]

ערל, גוי, נוכרי

Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18)

Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Arelim venía ke no avía kuenta por entrar en la sivdat azer una rebuelta, por no desharmos ni menor ni fiesta; el Dio, baruh 'hu, les izo la buelta (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2211

33620

arina f.

קמח

biskochadas kon guevos freskos i un poko de arina has (Gizados de berendjena, siglo 18)

les batia mucho guevo en un poko de farina (Gizados de berendjena, siglo 18)

El Dio le disho a Eliau: ''Vate serka la aniya'' en Tsarfat ayi moraria Sera bendezida el azeite i la arina por kavod de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Komo oyo esto Elia, disho: ''En el Dio ten figuzia no se ateme el azeite ni la arina komo palavra de Dio ke avlo a Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1125

33820

arka f.

תיבה, ארון (הברית)

metio la mano en la arka - se sano de su maka. (Koplas de Par'o, 1901)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6298

33830

arká (t.) f.

אחוריים, עגבות; תמיכה, סיוע; מטען גב

rasgaron sus gezerot fue kon grande shaka / no le kedo arka i ninguna ilaka / de pekado ke se tomo kon sinyor ribi Yits.hak Mayoral baal tsedaka / ke sienpre este kon el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5723

34010

arko/arkol m.

קשת (בענן), קשת (נשק), קשת (כינור); קימור, ארקדה; קולב

en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1501

34080

arma f.

נשק; שלט אצולה

kada uno a su arma sinyo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

djente del rey por tierra armas sinyeron; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Fuertes mas ke fierro el las kevranta, tambien los arremata sin arma i sin gerra, deskansa la tierra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

I bolsas mandara a el reinado, ke le viniera el mando kon armas bastantes, mas de las de antes. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5479

34090

armada f.

חיל, צבא, ארמדה, אוגדה

'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915)

Vilhelm pasaje kijo azer entre los beljikanos / i por non los dezazer les avlo komo ermanos / viendo ke levantaron manos / a su armada ordeno / el tiro alman sono / la Beljika fue atakada / i en sivdad franseza mandada (La Amerika, 1915)

Ya es tiempo ke mos levantemos / i la bandiera de Tsion alsemos / azer en el mundo djudio una yamada /por rekojer una fuerte armada (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1503

34100

armado adj.

חמוש, מצוייד

armados de dia i de noche non deshan dormir; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Poshea salio la Italia ni mantuvo su aliansa / en deklarandose neotrala eya salio falsa / ma dia no se pasa / si ke este armado / ma no savemos kuando / sarlera de las kantones / en mashkando makarones (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3135

34150

armar v.

חימש, צייד; טען את הנשק; ביצר

Ordenes de gerra keria armar, por la tierra i por la mar, por azer su gusto, tuerto i no djusto. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Armavan gerra los moros alas sivdades de gerrear rebolviendo sus kavayos salian djugar las lansas (Donme, sig 18)

I para dormir kon eya grande traision armara (Donme, sig 18)

Inda romano i bulgar no se avian dechidido / por salir a gerrear mucho avian kijido / ma el romano dezvanesido / kaje ke va empesar / el kontinua armar / a todos sus soldados / por tenerlos aprontados (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6524

34170

armarse v. refl.

התחמש, הצטייד

Respondio 'Ester: yamen a 'Haman i venga agora, i konbite se arme en esta ora. Le Disho el rey: si, senyora, ke tu dicho no la baldo, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2213

34380

arnaút (t.) adj. & m.

אלבני, כינוי לאדם בעל שער פרא

ke la yevo el arnaut i kedo dezmamparada: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4208

34680

arrankar v.

עקר, עקר מן השורש; קטף, תלש בכח, קרע, שבר

se vistió de luito la reina Ester, ansí fue demenester por un ombre malo de el mundo arrankalo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

tsorer el yetser el malo no lo desha despegarlo, su tino es por arrankarlo de kaminos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

i el desperta en el mundo gerras i prea i kativerio i ambrera ke esto es su uzo i estruye tierras i arranka reinados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6782

34720

arrankarse v. refl.

נעקר, נקרע מעל; נכסף, השתוקק; נעצב

la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi se le arranka el alma / esta buena fama / asta su vejes / Dio mas muerte no le desh / ke kaze a sus ijos / kon muy buenos rijos (manus. Teza, 1820)

no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este espino / i se arremato / kon basheza lo mato / porke era maldicho / por el mundo dicho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4493

35170

arrastado (port.) adj.

נסחב; מָשוּך;מסכן, עלוב

Dezgrasiado Auschwitz ke rovino nuestras famiyas, embezados en muncho bueno, arrastados sin manzia (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3881

35230

arrastar (port.) v.

גרר, סחב, סחף, משך אחריו; נשרך, נהג בעצלתים; החריב, הרס

De muestras kazas mos kitaron, en una braza mos enkasharon, de dehi en dehi mos arrastaron (Asidio de Belogrado 1788)

Al Pereo dezbarkimos, komo los perros mos arrastimos, munchos keridos ayi pedrimos, i para Haydar prosegimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Nuestra lingua nos rovaron / nuestras bienes derokaron / a nuestras famiyas las arrastavan / i komo karneros los matavan (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4724

35380

arraviar v.

הכעיס, הרגיז; לא עמד בדבריו; סירב לשלם חובו אחרי הפסד במשחק

le disheron: vos azimos arraviar, i mozotros pekimos ke vos bushkimos de apedrear, guestro korason mira de alimpiar muestro si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2573

35480

arrazgar v.

קרע, שיסע; בילה

Mas tambien estradavan sako i seniza i los mas arrazgavan sayo i kamiza (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

51

35500

arrazgarse v. refl.

קרע לעצמו (בגד); נקרע

I luego se razgava sus panyos, por Yosef. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1126

35540

arrebashado adj.

מושפל, מדוכא

Ken sera arrebashado u ken sera enaltesido. (Untane Tokef)

Es verdad ke en alto moro / ma sovre el arrebashado miro / ''Lama teratsedun 'harim gavnunim, 'ha'har / hamad Eloim leshivto yishkon lanetsah'' (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6010

35570

arrebashar v.

השפיל, זילזל, העליב, השמיץ, הוציא לעז, לעג ל-, ביזה, הנמיך

Estas palavras siempre iva repetando / i se estava arrebashando tanto / asta ke se kuvrio entera kon el manto / i su kavesa siempre iva rebashando. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1127

35580

arrebasharse v. refl.

התרפס, השפיל עצמו, ירד על ברכיו לבקש טובה

Salvo en monte de Sinay ke se arrebasho tanto (Ketuba de la Ley)

A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i me adoloryi dia ke en el me djuzgas / me arrebashi i me atorvi de kuanto kon tu folor me apokas (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

52

35730

arrebolver v.

הפך, בילבל; הזכיר, רמז; החיה מריבה ישנה; חש ברע; טילטל, נפנף

Andad i matemos nuestro rebolvedor! (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5261

36260

arreglar v.

סידר, ערך, הסדיר, אירגן, תיכן, כונן, התאים, תיקן; סירגל קווים

Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3502

36510

arrekodrar v.

הזכיר; נזכר (במאמץ)

Pozole punyal en pecho por ver si arrekodrara (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

569

36560

arrekojer v.

אסף, כינס, ריכז, קיבץ, קבץ, צבר, ליקט; הקהיל; הלביש, כיסה; מיזגאוויר החדר; נתקף התכווצויות בפה

ke rekojgas kon kortezia a viejos tanbien famiya. (Toledo, Koplas de Yosef)

Vino a su kaza I mando rekojer a sus amigos i a Zeresh su mujer (Koplas de Purim, 1545)

Rekojola el gran rey deriento su pecho deshola guardar su ley eskuentra su despecho (Purim, De-Fes, sig. 18)

Hevrot salen akojer de kaza en kaza, bushkan de arrekojer asigún su kavza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Djugar i emborrachar, haraganear i gastar / ansina nunka puederas adelantar / repentete mi ermano, rekoje bien la mano / esto te dize el aumoristikano (La Amerika, 1914)

Ya es tiempo ke mos levantemos / i la bandiera de Tsion alsemos / azer en el mundo djudio una yamada /por rekojer una fuerte armada (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1597

36890

arrelumbrar/se v./v.refl.

האיר, הבהיר, זהר, קרן; שפך אור; הואר; שימח

Ayi en el midbar vidi arrelumbrar las tavlas de la ley vidi abashar (Pizmon de Moshe, 1893)

Mi mazal hue eskura, el shem santo me alumbra, kon dolor hue mi petira. (Donme, sig 18)

tanto gusto eya tomava kuando en tripa eya estava, un sirio le arrelumbrava ke vea toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2574

37060

arrematado adj.

כלה/הושמד בידי שמים; שסולק ממקומו

Despues de matada i arrematada su pekado le alkanso en muy prestos dias (Purim, De-Fes, sig. 18)

va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / grosh te komites sin pezo / ven veras la muestra / ya me bolo la testa (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1504

37070

arrematar v.

סילק; כילה, השמיד, הרס, נתן מכת מוות

matad i arematad, toda alma se pierda, destruilda asta ke le tape yerva, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Gavriel eskrivia loke arrematava Shimshi loke enkuvria el livro lo avlava (Purim, De-Fes, sig. 18)

Fuertes mas ke fierro el las kevranta, tambien los arremata sin arma i sin gerra, deskansa la tierra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Boteah fue en el Dio, gran feuziamiento, ke nos arremetio en el su asiento por enserramiento, ke puertas serraran, la serka rodearan, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6785

37080

arrematarse v. refl.

הסתלק, ברח

no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este espino / i se arremato / kon basheza lo mato / porke era maldicho / por el mundo dicho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

53

37170

arremendar v.

תיקן, הטליא, איחה; בסיפור: השלמת פרטים לעשותו יפה ואמין

Lo ke el rey non savia, Yosef le enmendava. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4880

37440

arrepentido n. & adj.

מתחרט, מתנחם, בעל תשובה

el ke no vaiga pedrido en este mundo enbevesido, ke no se tope arrepentido kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2576

37460

arrepentirse v. refl.

התחרט, ניחם (על), חזר בו מהבטחתו/התחייבותו; סרב, ויתר

Od despues se arrepintio de averla matada (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ya se arrepintieron de este mal echo, el grosh ke tenía[n] todo ya lo dieron, bushkaron remedio por lo ke perdieron; me pisho en sus karas ke tal mos izieron. (Kalumnia de sangre, sig 18)

ken es enemigo se repentira, tanbien se verguensara, por esto bendigo al Dio mi abrigo (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Djugar i emborrachar, haraganear i gastar / ansina nunka puederas adelantar / repentete mi ermano, rekoje bien la mano / esto te dize el aumoristikano (La Amerika, 1914)

Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2136

37740

arresavido adj.

נבון, חכם

Arrondjaldo kon trabukos, porke es resavido! si Dio lo eskapa es el verdadero. (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

570

37780

arreselar v.

חשש, חשד, נרתע מפעולה

'guay de mi, el desventurado, ke de mi me lo reselo! (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1505

38000

arresgatar v.

שחרר, חילץ, גאל, פדה

Ya, Dio!, arresgatamos de esta nasion, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

De manos de Par'o yo te arresgatare (Pizmon de Moshe, 1893)

Ke de tal kevranto el nos resgato, ke poko i nada falto ke eramos djugados, de espada kortados. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2578

38250

arresponder v.

ענה, השיב; הגיב; קיים התחייבות, עמד בהתחייבות

El rey le arrespondio en ora muy presta: a Mordehay el djudio kumple tu repuesta (Purim, De-Fes, sig. 18)

El rey le arrespondio en ora muy presta: a Mordehay el djudio kumple tu repuesta (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2579

38520

arretornarse v. refl.

חזר להכרה; לחוש בטוב מחדש

El ke la mirava se desmayava despues se arretornava porke era grasioza i muy namoroza (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2456

39130

arreyenado m.

ממולא, תבשיל ירקות ממולאים (באורז, בשר או גבינה)

las kortava por en medio, las azia reyenadikas, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2214

39140

arreyenar v.

למלא ירקות במילויים שונים

despues las enreyenava guevos, muezes i azeite, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

54

39400

arriftar v.

העמיד מחדש, זקף; תיקן טעות (דיבור, כתיבה), תיקן את הקורא בתורה

Reuven esa ora mucho era de revtar, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2580

39500

arrimarse v. refl.

נשען; חסה, מצא מחסה/מקלט זמני; הכין עצמו למנוחה קצרה

Esklavos vendidos, a tu mandado siempre lo an baldado, a mi no me estiman no se en ke se arriman (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2215

39690

arriva adv.

למעלה

i inchidas por arriva i les metia taponikos, (Gizados de berendjena, siglo 18)

a ti A' todo modo de kriansa sea de arriva sea de abasho dan edut ke eyos se depiedren i tu estas para siempre (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4495

39810

arrivar v.

הגיע; עגן; הצליח; קרה

A Haydar ya arrivimos, de haftonas mos konsomimos, tres dias estuvimos, de ansia mos abatimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

A las tres de medianoche, al bloko 20 arrivimos, los apeles empesaron, en los friyos mos apuraron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Shelishi de su partensia en el lugar arrivo, de ver una nuve en la muntanya de esto le prevo, i los dos mosos no vieron, los ke kon el yevo, los desho i se fue (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

'Hayom 'harat olam dezid kon muncha alegria / la djustisia i la verdad arrivo en Turkia / muncho negro avia i sin pueder avlar / mos tomavan a harvar / mizmo mos akuzavan / i mos aprezavan / (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5726

39940

arrodear v.

סובב, הקיף, סבב, חג, גלגל; תעה, שוטט ללא מטרה; חיפש בכל מקום

ken puede denunsiar tus grandezas en tu arrodear enriva de el galgal de el fuego el galgal de la espandidura ke en el esta la luna (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes deskuvrid / i kompuesta de tu derecha forteyaron i kojeron / no izieron romaneser sus lambrushkos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2581

40020

arrodearse v. refl.

הסתובב, התגלגל, הסתחרר; הקיף עצמו ב-; חיפש משהו שלא נמצא במקומו; הִתְיַפָּה

I todos lo yaman al rey segundo mandava en todo el mundo i a el se arrodeavan i se enkorvavan (Purim, De-Fes, sig. 18)

Despues de dias ke se arrodearon, a la senyora Ester ayaron, delante 'Ahashverosh la yevaron. Disho: esta sera reina, i otra no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6526

40070

arrodiyarse v. refl.

כרע ברך

Todo el mundo mucha onra le davan, i senyor todos lo yamavan, i todo el mundo a el se arrodiyavan, otro ke Mordekay ke no kizo aridiyarse, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Todos los senyores se arrodiyavan i se enkorvavan a 'Haman, i senyor sobre todos los senyores lo yaman, i el rey i los senyores a el aman, ke de kuanto demandava, no se le dizia no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1945

40130

arrogar v.

הפציר, התחנן, הפגיע, ביקש, התפלל

Por el grande del fonsado al Dio arrogaron, por eskaparlos a eyos todos se aunaron: (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4881

40160

arrojado adj.

מושלך, זרוק; גולה, מגורש, מורחק, מסולק, מוחרם, מנודה; זנוח, דחוי

bendicha la alma presiada debasho la siya su pozada, supeto es arrondjada de los sielos a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1944

40200

arrojar v.

גרש, סילק; הדף, זרק, יידה, השליך, הטיל, דחה; פלט; גרש; שתה בלי להשתכר; פיטר

Arrondjaldo kon trabukos, porke es resavido! si Dio lo eskapa es el verdadero. (El rey Nimrod)

siendo ke buena su pasada, salir no kere de su estada, por fuersa es arrondjada ke aga mizvot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6437

40770

artarse v. refl.

שבע, אכל לשובע; סיפקאת עצמו

su aver prearon la djente, todo el / i de su bien se artaron i prearon kada uno para el /i a su korason razgaron, i kon todo esto / no de ti se ezmovieron sus senderos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

Amalekim se mentavan no se loke pensavan / de mujeres i de bien el no se artava / no se kontentava / de fraguar yalis / ay ke no le kede raiz / de este espino / de 'Haman sovrino (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

55

40790

arte m.

אמנות; נכל, הונאה; ערמה

De un ombre sin arte, otro si de mizura (Poema de Yosef)

Tomaron kon arte albalas setenta, (Poema de Yosef)

artifisios ke aga de todas las artes (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1744

40900

artifisio m.

פקחות, שנינות, כשרון; תחבולה, תכסיס; נכל, רמיה; אמצעי

artifisios ke aga de todas las artes (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4211

41120

arto adj.

שָּׁבֵעַ

troken marochinos i ke den bakshish, salchichas metan al shish; las mezas bien artas, frutas i salatas. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

57

41170

artura f.

שׂובע, רוויה

Seran anyos siete ke vienen de fartura.'' (Poema de Yosef)

Sivera sea guardada en anyos de fartura. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6787

41200

arur (ebr.) adj.

ארור, מקולל; רשע, רמאי,נוכל

su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este diavlo / salio muy sanpavlo / se trusho en este al / a djudios ya izo mal / le pago el Dio presto / a el i al resto (manus. Teza, 1820)

muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del kaik ke le burako / del gevir presiado / i muy estimado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2216

41490

asado adj.

צלוי, קלוי

i en el forno bien asada a la luz de la kandela. (Gizados de berendjena, siglo 18)

karne asada kon ajada se asentan ija i madre, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Indianas muy bien asadas, pinyonada i almendradas; lombos, luengas aumadas porke azen bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Miren de komer pishkado, frito, kocho i asado i ke no manke salado porke aze bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5182

41700

asaná bukata- dar asaná bukata (t.)

להכות מישהו מכות נאמנות

Guezmo de barut se siente en Evropa / i kada uno bien triste se topa / veremos ke va ser de esta negra salata / i kualos van a komer asana bukata (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2218

41720

asar v.

צלה, קלה

las asava en el orno, las komia kon kucharikas. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5484

41870

asasinar v.

רצח

Bushkaron de matar a fransez el influente / serbos lo izieron asasinar por mano de basha djente / esta matansa sangriente / izo la gerra aktual / la kuala trusho muncho mal / i inda se espera / ke munchos se yiran a la tierra (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3277

41920

asaventado adj.

משכיל, נאור; שיודע דבר מה, ''בעניינים'', מתוּדָע, שהודיעוהו,שתִּדעוהו

Ke sean savientes, tambien entendientes, para konoser lo ke a de konteser, es profetezia kon mas demazia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

A' rey asentado sovre siya de din / a sus derredores andjeles estantes sovre el din / ke ansi mandado de el rey delantre de todos savientes ley i din (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5183

42490

asembrador m.

זורע

La asembradera de el mal es la Rusia / Ingletierra i Italia se meten en medio / i perkuranpor trayer algun remedio (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1745

42540

asemejado adj.

דומה, מושווה, מוצב לשם השוואה; בר השוואה

Vayan a ribi Hiya todos aunados meara ke en eya estan enterrados los asemejados a los tres padres (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

el puerpo se deskulpa: no izi pekado, la alma peko i yo so livrado, kuando se va la alma so asemejado komo piedra kaida en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7089

42570

asemejansa f.

דמיון, קירבה, אנלוגיה

amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido asemejansa de onra i loor i ermozura / parose i paro mientes por seer untado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

59

42590

asemejar v.

דמה ל-; השווה; הופיע

Ke toda semejava al padre de Yosef. (Poema de Yosef)

Por nombre semejava ke yamavan Yosef. (Poema de Yosef)

Muy flakas estavan, semejavan dolientes (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1599

42850

asentado adj.

יושב, ישוב, מיושב, עומד יציב במקומו; מסודר במקצועו

Ya se va Moshe por el su mandado topo a Par'o en la meza asentado (Pizmon de Moshe, 1893)

I por mas espasio kon muncho oro el muy bien los enduro todos sus estados estan bien asentados (Purim, De-Fes, sig. 18)

La ová de Belogrado el nemsí está ayi asentado, el turko kedó maraviyado (Asidio de Belogrado 1788)

A' rey asentado sovre siya de din / a sus derredores andjeles estantes sovre el din / ke ansi mandado de el rey delantre de todos savientes ley i din (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

62

42900

asentar v.

הושיב, יישב; ארגן; חיבר (שיר, סיפור); הותיר משקע

Sentavanse i komian, i sus ojos alsavan, (Poema de Yosef)

revanadas asentava debasho de una gayina (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1128

42920

asentarse v. refl.

ישב, התיישב; התיישב בכל כובד משקלו; שקע בשל כובד משקלו; נפל על הכסא; פשט רגל

i te asentas sovre eya kon verdad. (Untane Tokef)

karne asada kon ajada se asentan ija i madre, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Kon grande shakeka ayi se asento; el mazal se le bolto, en lugar de fuersa yazio en la fuesa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis pekados mis rinyones van ensendiendo / al din se asentan i los livros estan aviertos (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

571

43010

asentensiar v.

הרשיע, גזר דין, חייב בדין;העניק

yo so el mayoral, luego ire i asentensiare (Toledo, Koplas de Yosef)

Ah, Yoheved madre presiada, resive la gezera del Dio ke fue asetensiada, para esto fuites kriada de enterrar al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

63

43140

aserkado adj.

מקורב

De luego de las aves tu seras bien cerkado (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6438

43150

aserkamiento m.

גישה, התקרבות

salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar aserkamiento de su kerida i aras pasar / de su korason ansia de su alma / por bushkar amor de sus noviedades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2583

43160

aserkar v.

קרב

Mas no aze nada ke su kevranto aserko el Dio santo su ora se ayega sus ojos se siegan (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

64

43170

aserkarse v. refl.

התקרב, ניגש אל, הגיעאל; הראה דמיון כלשהו

Las aves me serkavan, todas sin asmamientos. (Poema de Yosef)

ke se van aserkando todos a la serka komo azer peshka. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

I la su djustisia se va aserkando se le tira su mando i la su grandeza i su altigueza (Purim, De-Fes, sig. 18)

No paso munchas dias, ya el pasha venia; serka de nuestras vias se aserkaria, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4497

43410

asfiksiar v.

החניק

En el gas asfiksiados, en el fuego fueron kemados las kriaturas sin pekado al son de la muzika fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6299

43605

ashir (ebr.) m.

עשיר

zavolandeo ashir i dal / mos dio a komer sevada i chavdal / penso de atemar al ke tenia kavdal / lo atemo a el el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4212

43740

ashlik (t.) m.

דמי כיס, מעות; דמי שתיה

merken martiyikos i shekierdjilik, en kaza deshen ashlik, el ke va beviendo se vaya riendo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1129

43820

ashugar m.

נדן, נדוניה, מערכת לבוש לכלה

Yevo kon eya la ashugar ke trusho de kaza de su padre (Ketuba de la Ley)

Enporto todos entre ashugar i tosefet i kontado (Ketuba de la Ley)

ke va azer por ashugar i kontao i shevah i bohcha (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

65

43930

así adv.

כך, ככה

Ke asi lo e fayado en la mi estreyeria.'' (Poema de Yosef)

El rey ke asi vido izole pregunta (Koplas de Purim, 1545)

De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: desnudadvos, reina, ke asi mando el rey, ke vengas sin manto. Desnudose la reina, le izo kreser el Dio detras un ravo, por ke no deshava guardar shabbat a las Judias, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

572

44030

asiento m.

מושב, כסא; בסיס, כן; מקום, משטח ישיבה; קרן; איתנות, יציבות; הסכם; בסיס כלכלי; עכוז; מצב צבירה; מעמד, תפקיד

yevalos a su asiento. afirma, Senyor, el djuramiento (Toledo, Koplas de Yosef)

Vido a Mordehay estar en su asiento (Koplas de Purim, 1545)

Ijo de Agag el perro kon mal pensamiento kon el rey se asento serka su asiento (Purim, De-Fes, sig. 18)

Boteah fue en el Dio, gran feuziamiento, ke nos arremetio en el su asiento por enserramiento, ke puertas serraran, la serka rodearan, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4498

44230

asigurar v.

ביטח, אישר, הבטיח, נתן אחריות, נתן בטחונות; שרת (נתן שרות ל-)

Yorando noche i dia, yamando siempre madre mia, mos fue dicho i asigurado ke en el fuego fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3504

44375

asimentar (2) v.

הזריע (זֶרַע)

I sakastes tierra ve-esev va-ets asimenten simientos (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6175

44590

asistensia f.

סיוע, תמיכה, סעד, עזרה; מענק; ציבור נוכחים; נוכחות, מפגש

zelo grande i muncha kerensia / manifesta toda la asistensia (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

devuado grupo delos senyores maftirim / ke entuziasma la asistensia kon los shirim (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6177

44630

asistir v.

נָכַח; סייע, עבד בשיתוף עם

tenemos el dover de felisitarlos / asistir a sus melodias i enkorajarlos (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3141

44900

askier m.

חייל, איש צבא, לוחם; צבא; המון בלתי נעים

I kon el traia armas de gerras de modos de maneras, koza de enkante, kon askier bastante. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ke kon tal gran gerra de tantos dias, askier de tantas vias, su sensia baldada, ke no izo nada. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Zahmet mucho se dio la grande Ingletierra / i muncho a entender dio por no deshar azer gerra / ma viendo la gezera negra / eya tambien mobilizo / vapores de askier incho / los mando en Fransia /por mantener su aliansa (La Amerika, 1915)

siendo ke keria askier muncho i no tenian abastesimiento para todas las males (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

66

45030

askozo adj.

מבחיל, מגעיל; בזוי, מאוס

Si non es guardada el tiempo ke es askosa (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4213

45250

asodeser v.

קרה, ארע, התרחש; הופיע לפתע

Gaste mos asodesió por modre un perro; no ay ke no mos vensió, mashko muncho fierro. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

573

45780

asoplar v.

נשב, נשף, אוורר

porke le asoplo el espirito de la gran gloria divinidad, (Toledo, Koplas de Yosef)

i komo el aire ke asopla, (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2586

45970

asotar v.

הצליף, הלקה; ביקר בחומרה

Kon aires i vientos se desvanesio kaje ke le paresio ke un andjel lo asota bien le va derrota (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1602

46110

asperar v.

חיכה, המתין, ציפה; קיווה

Yo aspero enel Dio ke es piadadero (Koplas de Purim, 1545)

penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un mamzer / mas ke asperavas / de muchiguar esklavas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4045

46240

aspro (gr.) m.

פרוטה, מטבע שנהג במזרח (''לבן''); נדבה

Aspros dad kon las dos manos a proves guestros ermanos i a turkos i krisianos aunke no mos pueden ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)

En esto muncho atenta: a guestra kaza bien kotenta, los aspros dalde sin kuenta, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

I en esto muncho enyado: aspros gasta kon punyado; el Dio los da demaziado i vos keda a dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

I tanbién yo esto kero: kada uno a su barkero i al shastre i barbero le de aspros i a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

reada les travo de oyir estos biervos / la dezventura ke les hue al patri de eyos / aspros i dineros no le aprovecho / kon su mano lo echo/ no le izo hayre / se le hue el aire (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3143

46260

asta prep.

עד, עד ל-

No tuvimos deskanso asta el otro anyo, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

De estonses asta agora, travajando por Israel. (Donme, sig 18)

asta ke enforkaron a Amán basha: era un grande pashá, todo el ke sintía no se lo kreía. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

aze la onbría komo el dever: enpesemos a bever día i la noche asta ora dodje. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4216

46900

asumar v.

סיכם (בחשבון)

Yayin bushken de tomar ke sea Gomendja, se beve sin asumar kupikos duyundja; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1603

47040

asuvir v.

טיפס, עלה; העלה

Mirad mirad ke sinyor es Moshe Rabenu ke asuvio i abasho alos altos sielos (Pizmon de Moshe, 1893)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7090

47160

atadero m.

קשר, אגד; שנצים (קישוטים) לסוס

de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi atadero enreiziar / i la ora de ensender el fuego i mi karne adrira / toma kontigo lo ke de la siniza kedara / dezilde a Sara: esto kedo de Yits.hak (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1946

47200

atado adj.

קשור, מחובר, מאוגד, צרור; מחוייב; אדוק

En el dia ke djuzgare a mi puevlo amado me akodrare de la ara, del atan i el atado. (Puertas de veluntad)

Porke era su frente klara komo el sol no tuvo ningun mihshol porke era kazada kon su tio atada (Purim, De-Fes, sig. 18)

Entri en mar de el amor, vidi dos namorados atado uno kon otro eran muy aunados. (Donme, sig 18)

ora de puertas de veluntad por seer aviertas / dia de seer mis palmas a el Dio espandidas / rogo: miembra agora a mi en dia de ser razonado / atan i el atado Yits.hak i el mizbeah (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5486

47570

atakar v.

התקיף, תקף, התנפל על; נדלק, החל לבעור; הבעיר

La Turkia tambien se entro en la boda / el alman ke la kere bien la kandereo en una ora / al ruso atako por la koda / i lo sheshereo / mas de una nave le batereo / sun avlar demazia / kiena le vino a la Rusia (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6178

47670

atamiento m.

חיבור, הצמדה; חיבה, דבקות

sus modestia, sus atamiento a la relijion / damas i senyores formavan una fuerte lejion (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1947

47675

atán (lad.) adj.

עוקד

En el dia ke djuzgare a mi puevlo amado me akodrare de la ara, del atan i el atado. (Puertas de veluntad)

Te rogo, membrame en lo ke mi alma djuzgara: atan i el atado i la ara. (Puertas de veluntad)

ora de puertas de veluntad por seer aviertas / dia de seer mis palmas a el Dio espandidas / rogo: miembra agora a mi en dia de ser razonado / atan i el atado Yits.hak i el mizbeah (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1949

47730

atar v.

קשר, חיבר, צרף, אגד, איגד; סגר עיסקה; סמך על, נתן אמון ב-

Lo ato a Yis.hak komo barvez de alsasion; (Puertas de veluntad)

Rogo, senyor padre, bueno de atarme i el kuchio aguza antes de kortarme. (Puertas de veluntad)

Mira ke vos ato i tambien vos mato (Purim, De-Fes, sig. 18)

Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

I su mano la tienda de los galgalim adjunto I kon kolchetes de el poder telas de las kriansas ato (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus lagrimas estelantes kon fortaleza / ojo kon amargura yoran i el korason alegre (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3507

47970

atarse v. refl.

התחייב, קשר עצמו, נקשר; נעשה סמיך

Sovre este amor biva mi alma, be-emet se ato kon rey Shelomo, i en mi korason es una flama. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6113

48100

atemado adj.

חסר אונים, אפס כוח (שרוי באפיסת כוחות); הרוס, מושמד, מוכה

asigun es el bien son los yisurin kon porsion, nu bien kunplido ni mal atemado (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5729

48120

atemamiento m.

החלשה, כילוי כוח; כלה, כיליון

a ti son las vidas ke non podesta sovre eyas atemamiento (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6439

48125

atemante m.

מכלה, משמיד

kuando suviras a tu ija de la karsel / i de kaza de karsel su yugo krevantaras / i aras maraviyar maraviya en tu salir komo barragan / por atemar i atemar sus atemantes (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2590

48130

atemar v.

התיש, ייגע, הוציא את הנשמה; כילה, השמיד, איבד

Porke Aman el mamzer mos kijo matarmos tambien atemarmos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Los ire sigiendo i los matare tambien los atemare viejos i famiya todos en un dia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Bushko Amán el mamzer de kerer merkarmos esto lo kijo azer para atemarmos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

se djustava diziendo mal rebolvi / i enmentarash ke yevo esta toka ke le komio moneda de ribi Yosef 'ha-Levi / enel komercho del tutun / lo atemara el Dio (manus. Teza, 1820)

vido ke todo le kaminava / kuento azia ninguno no avlava / al ke keria akel lo atemava / lo atemo a el el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1132

48140

atemarse v. refl.

נבעת, נחרד, התייגע; כלה, נשמד; התאבד

Veamos vengansa en los enemigos ke presto se atemen: (Ketuba de la Ley)

i komo la nuve ke se atema, (Untane Tokef)

Komo oyo esto Elia, disho: ''En el Dio ten figuzia no se ateme el azeite ni la arina komo palavra de Dio ke avlo a Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

ermana pekenya, sus orasiones / ordena i responde sus loores / Dio, rogo melezina sus dolores / se ateme la anyada kon sus maldisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

574

48280

atentar v.

שם לב, נתן את הדעת; תקף, פעל באופן חתרני

si lo keresh atentar, eskuchaldo kon repozo: (Toledo, Koplas de Yosef)

tanbien esprito les mankan, komo ven komo atentan.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

mirad bien i atenta ke no es koza poka ni ay fuersa en la boka (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Mirando en el sielo i bien atentar para konoser al Dio de la verdad. (El rey Nimrod)

Disho Zeresh la loka ke poko atenta: agale una forka de pikos sinkuenta (Purim, De-Fes, sig. 18)

Atento Ahashverosh kemado en braza ke el primo de kazaros vino a la kaza (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ya el rov de los djudios se avian ido, tambien yo komo eyos me e sonbaido i enlokesido; i muy rebuelto, en nada no atento de la reboltina i la esklamatina. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

En esto muncho atenta: a guestra kaza bien kotenta, los aspros dalde sin kuenta, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Atirinas muy bien fritas, masapán i melopitas, panes de kaza i pitas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1134

48450

atersiado adj.

מחולק לשלושה, משולש

los atersiantes a ti, santedad atersiada. (Untane Tokef)

disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero atersiado / tornadvos por pas andjeles de mis fonsados / este dia zahut a Yerushalayim guadrado / i puertas de piadades yo les avrire (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1135

48460

atersiar v.

חילק לשלושה חלקים, שילש

los atersiantes a ti, santedad atersiada. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2593

48560

atinar v.

הבחין, הבדיל, הרגיש, שם לב; מצא את מה שגישש אחריו, גילה בעיניו; למד; קבע בדעתו

Luz le abasharia de la shehina el rey bien la atina las sus karas ruvias ke paresen djoyas (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2594

48895

atordir v.

שם לשוטה, שיטה; הדהים

Lo atordio el vino en el seten dia (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

576

48920

atorgar v.

הודה, הכיר ב-; התוודה; הצהיר; הבטיח; נעתר

i kon ti atorgare; i si no, sere reveyador.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

Ke al rey tienda el virdugo de reino a akeya tal se le otorgan vidas (Koplas de Purim, 1545)

Atorgaras i kreeras ke no ay mas ela Hu. Saver savras i serviras no fayaras ela 'Hu (Donme, sig 18)

Don[a] Krensia deske lo sintiera luego se los atorgara (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6993

49095

atorserse v. refl.

התעוות

A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere espesia de vidas i el, patron de fuersa / se alevante en antes ke se atorsen la djente de el fonsado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2595

49130

atorvado adj.

מודאג, מבועת, נפחד, הלום פחד; משתומם, מבולבל

Estonses el presiado Mordehay el djusto muncho fue atorvado de ver tal desgusto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Viendo Yits.hak el fuego i la lenya aparejado, le disho a su padre: ado el karnero ke por korban sera ayegado? Su padre le respondio para ke no fuera atorvado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Samael le vino a el senyor presiado; no do mi neshama a ti ke sos enkonado; muncho fue atorvado de ver al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3510

49160

atorvar v.

הבעית, הפחיד; בילבל; עכר

Tanto su luz da relumbrores ke ala shehina atorva (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4727

49170

atorvarse v. refl.

נבעת, חרד, דאג

Yeoshua muncho se atorvo, sus vestidos razgo i muncho se harvo, i los kaveos de su kavesa se los travo (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i me adoloryi dia ke en el me djuzgas / me arrebashi i me atorvi de kuanto kon tu folor me apokas (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1952

49300

atrás adv.

אחורה, מאחורי; מלפני (זמן), אחרי

Tornadvos atras, andjeles de mi fonsado!, este zehut restara para Tsiyon guadrado: (Puertas de veluntad)

Zemán tomaron para ereinar, manyana de Pesah mos kería[n] matar; ijos de el Dio somos, mos kijo eskapar; vieron a los muertos, se tornaron atrás. (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5265

49610

atrazado adj.

מפגר, מפגר אחר האופנה, מפגר (בזמן), נחשל; מושהה, דחוי

Pensad de azer buendad al desmamparado / el povre i guerfano sea bien mirado / si esta atrazado / darle la instruksion / i dezir de korason / todos somos keridos / de una madre paridos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5487

49840

atristante (fr.) adj.

מצער, מעציב, מדאיב מייאש

Avlar kero lektor kon boz atristante / de la gerra ke ay ke es muy amanziante / eya kamina avante / i aze destruision / ya se ruvino kada nasion / ma inda van gerreando / la sivdad kemando (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5266

49860

atristarse v. refl.

הצטער, נעצב, התעצב אל לבו, נעגם

Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4218

49880

atrivido adj.

חצוף, חוצפן, חסר בושת; נועז, אמיץ, נחוש, מסכן הכל, החלטי

Negro le fue su mazal de este bandido: komo perro de kazal era atrivido; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2596

49900

atrivir v.

העז

Ni tal me atrivo de venir al rey porke es kuentra su ley, ten muncha pasensia tomare lesensia (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2597

50090

atuendo m.

כלי, כלי מטבח; מי שמהססים להטיל עליו אחריות; סיר לילה

Tambien mando abevrar kon atuendos finos no merese de yerrar ni ke manke vino (Purim, De-Fes, sig. 18)

Kanavetas i salatas, todos en atuendos de platas; pichones, poyos i patas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)

ma yo so yerme i guzano, polvo de la tierra, un atuendo yeno de verguensa (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4052

50360

aumado adj.

מעושן, מעלה עשן

Indianas muy bien asadas, pinyonada i almendradas; lombos, luengas aumadas porke azen bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5267

50415

aumoristikano m.

הומוריסטן, בדרן

Djugar i emborrachar, haraganear i gastar / ansina nunka puederas adelantar / repentete mi ermano, rekoje bien la mano / esto te dize el aumoristikano (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1136

50420

aún adv.

עדיין, עוד, אפילו

Ke non la deshe aun ke vaya por kamino: (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1748

50460

aunado adj.

מאוחד; מאחד, מייחד; בהסכמה עם

Vayan a ribi Hiya todos aunados meara ke en eya estan enterrados los asemejados a los tres padres (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Entri en mar de el amor, vidi dos namorados atado uno kon otro eran muy aunados. (Donme, sig 18)

Porke kada uno keriamos ser rey / i kada uno azer su ley / todo lo ke mos plazia izimos / i aunados nunka estuvimos (La Amerika, 1916)

Si de akel tiempo estavamos aunados / i estar kon kada uno ermanados / nozotros no pedriamos la independensia / ni menos una de nuestra provinsia (La Amerika, 1916)

tu sos aunado i en sekreto de tu aunamiento los savios de sezo se maraviyan ke no alkansan a saver ke es (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5732

50470

aunamiento m.

איחוד, התאחדות; איחוד, האחדה; אחדות, אחידות; תמימות דעים, אחדות דעות, פה אחד

tu sos aunado i en sekreto de tu aunamiento los savios de sezo se maraviyan ke no alkansan a saver ke es (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1137

50475

aunamente adv.

ביחד, פה אחד

I diran todos a unamente ashre 'ha-am she-kaha lo: (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1953

50490

aunarse v. refl.

התאחה, התאחד

Por el grande del fonsado al Dio arrogaron, por eskaparlos a eyos todos se aunaron: (Puertas de veluntad)

Vido el rey su vision ke se aunaron Ester i Aman prizion le aparejaron, djuntos se kazaron i el kornudo (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1954

50540

aunke cf. aún ke

Aunke en tu alma el es muy amado, alsamelo por korban a tu regalado en el monte Moriya, en medio la shara. (Puertas de veluntad)

Aspros dad kon las dos manos a proves guestros ermanos i a turkos i krisianos aunke no mos pueden ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5184

50575

Austía/Austría f.

אוסטריה

Dizen ke va aver una muy grande gerra / i ke muncha sangre va korrer en tierra / Austria i Serbia estan en dubara / siendo a fransez dieron una krushumada (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6302

50870

av (ebr.) m.

אב; נשיא, יו''ר

no aya mufti ni sus dinim / ni era merahem av al banim / metio en tomruk a los memunim / los eskapo el sinyor ribi David Zonana ke sea bendicho de el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4054

50900

ava f.

שעועית, פול; פריחה מגרדת

Uvrizikas de ternera, ava, mansana i pera, avgotaraho sin sera porke es bueno para bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5268

51190

avansado adj.

מתקדם; שנחסך, שחסכוהו

Akodrate emigrado, akodrate emigrado / kuando vinites deskalso i deskavenyado / oy ke estas ganando i ke estas avansado / dia i noche vas djugando (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1749

51230

avansar v.

התקדם, קידם; השתפר; חסך

luego enkomendaron un lagum azer kon esto penso el mamzer ke avansaria i los mataria. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

El mishne no avanso ni mos izo danyo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

I kuando aki vinites i ke lavor tuvites / muncha moneda izites / ma kualo avansates i a ken ayudates / de tanta moneda ke ganates? (La Amerika, 1914)

Pensa bien emigrado, pensa bien emigrado / ke nada non tienes avansado / todo tu ganado i todo lo ekonomizado / se van a la karta i al dado (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2599

51390

avante prep. & adv.

לפני כן; ימי קדם

Oyid lo ke akontesio en tiempo de avante i lo ke se enrikesio ke es koza de enkante (Purim, De-Fes, sig. 18)

Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Avlar kero lektor kon boz atristante / de la gerra ke ay ke es muy amanziante / eya kamina avante / i aze destruision / ya se ruvino kada nasion / ma inda van gerreando / la sivdad kemando (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

67

51550

ave f.

עוף; כינוי לאדם חסר יוזמה, כבד ומסורבל

Las aves me serkavan, todas sin asmamientos. (Poema de Yosef)

De luego de las aves tu seras bien cerkado (Poema de Yosef)

Ke nos salieramos, almas ke eskapamos, komo aves bolar, no es ora de burlar. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

69

51700

avenir v.

סידר, ארגן; קרב; פעל להשגת הסכמה

Y ansi se avinieron echar su maldision (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

577

51830

aventurado adj.

נועז, שנוטל סיכונים; עני, אומלל; מאושר, ממוזל, בעל מזל

Gad i Asher de un fado, los dos en bien aventurados; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3512

51880

aver (ebr.) m.

אוויר, רוח; אווירה, אטמוספירה; אקלים, מזג אוויר, סבר פנים

Plata, oro i perlas i las djoyas, todo aver de el mundo kon eyas, mi korason menospresia a eyas. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

70

51960

aver m.

רכוש, נכסים, הון; מו''מ עסקי

Todo su aver ponia en manos de Yosef. (Poema de Yosef)

i olgesh en este mundo kon bienes i kon averes, (Toledo, Koplas de Yosef)

I de munchas vias mando a traer amostrar a su aver i la su grandeza kon muncha rikeza (Purim, De-Fes, sig. 18)

su aver prearon la djente, todo el / i de su bien se artaron i prearon kada uno para el /i a su korason razgaron, i kon todo esto / no de ti se ezmovieron sus senderos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho aver kon su boka se enkapa / ya le kitaron la kapa / ke le den murvet / ya salio el del dovlet / murira en kaza / ke no lo kemen en braza (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

71

51970

aver v.

היה (יש), היה לו, הכיל, היה ל-, התקיים, קרה

Y kon la alegria uvoselo olvidado, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3864

52100

averguensar v.

בִּיֵּשׁ, השפיל, פגע בכבוד, העליב, ביזה

Vaday a de demandar de el ombre: Saves a el Dio i saves Su Nombre? Si pensa, no a verguensar siempre, (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4220

52110

averguensarse v. refl.

התבייש, בוש בחברה, גילה חוסר בטחון עצמי

ken es enemigo se repentira, tanbien se verguensara, por esto bendigo al Dio mi abrigo (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4499

52320

aviasión f.

חיל אוויר; אוויראות, תעופה

De muestras kazas mos ketaron, a l'aviasion mos entraron muestros trezoros mos tomaron, al vapor mos embarkaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4055

52400

avierto adj.

פתוח, חשוף, פרוץ; מפולפל, גס, בלתי צנוע, נהנתני; ישר, נוהג בפתיחות, נבון, בהיר, זריז, פעיל

Las puertas tened aviertas a meskinos i kojetas i a los ke meten bonetas porke es gusto de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)

A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan aviertos / en mersedes de muestros padres los primeros mozotros enfiuziados / se konponga muestras tefilot komo guezmo resivivle (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis pekados mis rinyones van ensendiendo / al din se asentan i los livros estan aviertos (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

579

52580

avistar v.

חש, הרגיש, הבחין, ראה

ojos tienen i no avistan, i orejas i no oyen; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3513

52640

avizar v.

הודיע, פירסם, מסר הודעה, הכריז, תידע; הזהיר

Ven oye, ley aviza, tov saver, es rikeza, tirate de mal riza. (Donme, sig 18)

Mordehay manda i dize: Todo djudió ke se avize, en Adar katorze i kinze miren muncho de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1750

52670

avizo m.

הודעה, מודעה, בשורה, ידיעה; דעה; עצה

de ayi se demostra nes ke se mos izo teneldo en avizo. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

De vista izo eskrivir un avizo / ke la Ley inmortala se dara mezo / Moshe en una delas muntanyas / ke topara en eya buenas manyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1955

52680

avla f.

דיבור, דבר; נאום, הרצאה, דרשה, שיחה (ברדיו, בציבור), כושר דיבור

Madre, la mi madre, ke avlas avlas? un ijo presiado, komo lo deahas? (El rey Nimrod)

Yom sinko de Elul le dio dolor en su entranya, i luego la avla perdio komo la animalia; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

sys dichas muchigua i sus avlas aliza i muchigua por tomar nedarim i kuando ya sale a el espasio esbivla sus palavras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

72

52760

avlador/dera m.

מרצה; דברן; מליץ יושר

Lenguajes setenta non es favlador.'' (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

73

52770

avlar v.

דיבר, הירצה, שוחח, החל בשיחה

Y ansi le dezia, i ansi le avlava: (Poema de Yosef)

Madre, la mi madre, ke avlas avlas? un ijo presiado, komo lo deahas? (El rey Nimrod)

Komo oyo esto Elia, disho: ''En el Dio ten figuzia no se ateme el azeite ni la arina komo palavra de Dio ke avlo a Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Todas las muntanyas altas Karmel, Tavor, / avlava kada una en sa mizma favor: / Ermozura, altura, na las buenas manyas, / es por esto ke Dio pizara sovre nozotras. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

vido ke todo le kaminava / kuento azia ninguno no avlava / al ke keria akel lo atemava / lo atemo a el el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

580

53110

avodazara (ebr.) f.

עבודה זרה

perdidores mamparado i avoda zara sirviente. (Toledo, Koplas de Yosef)

Lo akavido mas ke non la troke por otra ley ni ke sierva avoda zara (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4728

53180

avot (ebr.) m. pl.

אבות

yoro i les disho a eyos bamidbar baaravot, muncho sar vos di por la Ley i las misvot, perdona mi zera de los avot ke so guestro ermano Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

581

53360

avrir v.

פתח, פקח, חלץ פקק, נתן סם משלשל

por esto akavidate i avre muy bien el ojo, (Toledo, Koplas de Yosef)

Avrid ami las puertas por siba de las lagrimas, Zihr''i fizo por nombransas. (Donme, sig 18)

De estonses avrira tu ojo saver a el Dio, Tova dize: A ti remez ke no kedares hamor. (Donme, sig 18)

Kelal de este Purim es avrir las manos, diziendo Alláh kierim i biva, ermanos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1957

53630

avrirse v. refl.

נפתח; הנץ; פתח עצמו, התוודה, גילה ליבו; קרע, פרם; התגבר על ביישנותו

Las puertas de piadad ya se avrieron; (Puertas de veluntad)

Puertas de veluntad es ora de avrirse; dia ke mi kuerpo deve afriirse, (Puertas de veluntad)

Kavakadura de tsimtsum be-hoah se avrio (Donme, sig 18)

Avrieronse los sielos / mostrarmos ke ay un Dio / mos apedreo kon yelos / por puntos non mos undio (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6304

53660

avtahá (ebr.) f.

בטחון; תקווה; ביטוח

tefila agan todo Israel / ke mos mande ya el goel / i mos frague bet el / 'havtaha tenemos enel Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2532

53720

avuelos m. pl.

אבות

Tu as de deprender de tus aguelos, tus ojos en el sielos al Dio ke es uno tres dias de ayuno (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

74

53770

ayá adv.

שם, שמה

Aya donde yazia, tomaronle temores. (Poema de Yosef)

Ke aya donde te yevan, tu seras bien onrado. (Poema de Yosef)

De aki aya, i es para Tevaria, ordenes de gerra mas ke la primera. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

76

53960

ayar v.

מצא

Fayolos en los yermos a todo ese dor, (Poema de Yosef)

Al moso non fayava, fizo grande apeyido (Poema de Yosef)

Ke asi lo e fayado en la mi estreyeria.'' (Poema de Yosef)

Disho ke non fayava tales tres entinsiones (Poema de Yosef)

Hazak a su neshama, Avraam Haliva yama, enkuvrira en Una para fayar emuna. (Donme, sig 18)

Despues de dias ke se arrodearon, a la senyora Ester ayaron, delante 'Ahashverosh la yevaron. Disho: esta sera reina, i otra no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2601

54010

ayarse v. refl.

נמצא

Tsadik uno se ayo Mordehay se nombra ke kativo el kayo en la su solombra (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1959

54150

ayegar v.

הגיע, התקרב; הגיע להשג, השיג, הצליח; הקריב קרבן; זכה לראות

Na la lenya i el fuego ya es aparejado, i ande esta el barvez ke sera ayegado? (Puertas de veluntad)

Ya avia ayegado en lugar muy serka, dos oras le a faltado para nuestra serka; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Kol de los sielos salio a Avraam Avinu fue yamado: tu ijo regalado no sea degoyado; un barvez en su lugar aea ayegado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Preva diezena ke Avraam fue prevado del Shem Yitbarah fue komandado ke por korban sea ayegado su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Viendo Yits.hak el fuego i la lenya aparejado, le disho a su padre: ado el karnero ke por korban sera ayegado? Su padre le respondio para ke no fuera atorvado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2602

54170

ayegarse v. refl.

התקרב, בא עד, הצטרף

Mas no aze nada ke su kevranto aserko el Dio santo su ora se ayega sus ojos se siegan (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

582

54210

ayer adv.

אתמול, ביום אחר שעבר

ainda ayer la izi eya, de un madero del servisio. (Toledo, Koplas de Yosef)

Korriendo torno a el rey el gran sinklavo, i mil males avlo de la reina, le puzo un gran klavo; dize ke no kiere venir, ke inda ayer eras de su padre esklavo, i no aze kuenta del rey ni de los senores, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1960

54230

ayí/aí adv.

שם, שמה

I todos los lenyos fruto ivan dando; de ayi lo eskapo el Dio verdadero. (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4222

54430

aynó (ebr.) adv.

כלומר, דהיינו; כמעט

Ayno ke lo azemos por mitsvá presiada kon repozo tomemos de la manyanada: (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5489

54450

ayom (ebr.) adv.

היום

'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

583

54490

ayuda f.

חוקן; עזרה, סיוע, תמיכה, סעד

i kon ayuda del Alto este ijo le nasio. (Toledo, Koplas de Yosef)

Bendicho el Dio de la Altura sienpre estuvo en su ayuda les enbio una chuma empesaron a morirsen para modre de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Kon ayuda del Dio alto ke no mos aga nada falto; lo alavo i lo kanto, ke le tenemos ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Non pensas a tu padre ni mizmo a tu madre / ke yoran manyana i tadre / siendo yevan amarguras / i tienen sekaturas / i tu non vienes en sus ayuda (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3946

54540

ayudar v.

עזר, סייע, תמך, סעד, הושיט יד

Van pensando mal para el djidió, perdieron el savor de el mal ke el Dio les dio; Imanuel ke vino, presto se kindió, ande va djidió ke lo ayude el Dio (Kalumnia de sangre, sig 18)

En su fuego del Goel Shabetay Nafshi kon mi puerpo i lo ke ay, ayudara Goel Tsevi Shabetay, el es malhut Tsevi Sultan Shabetay. (Donme, sig 18)

Aniyim i hasidim i ombres onestos / por podersen mantener siempre van despuestos / mizmo i por estos / devemos de kudiar / el Dio mos va ayudar / penemos kon dos manos / por nuestros ermanos (La Amerika, 1911)

Akodrate emigrado, akodrate emigrado / de lo ke prometites / por ayudar, por ayudar a tus djenitores / tu non mantuvites, ni en tino metites / lo ke aprometites (La Amerika, 1914)

I kuando aki vinites i ke lavor tuvites / muncha moneda izites / ma kualo avansates i a ken ayudates / de tanta moneda ke ganates? (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1605

54600

ayunar v.

צם, התענה, ישב בתענית

Ayunen tres dias grande I pekenyo (Koplas de Purim, 1545)

Enbio 'Ester a Mordekay, Bilgan, i le Disho: apanya a los Judios de Susan, i ayunen konmigo treze, i katorze i kinze de Nisan, para ke no nos deperdamos, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

584

54610

ayuno m.

תענית, צום

es razon de azer ayuno, pedron, senyor del mundo (Toledo, Koplas de Yosef)

i travole gran retenbla, en ayuno se kedo; (Toledo, Koplas de Yosef)

Tu as de deprender de tus aguelos, tus ojos en el sielos al Dio ke es uno tres dias de ayuno (Purim, De-Fes, sig. 18)

Se metio en un kanto kon gran ayuno su korason a uno i kon grande pasion izo la orasion (Purim, De-Fes, sig. 18)

Supo Mordelsay esta echa, esklamo ayuno, yoro i endecha, le Disho 'Ester kon alma estrecha: dime lo ke pensas azer, i lo ke no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4223

54630

aza f.

ידית (של ספל או סירּ); גרזן

Kon vazo sin aza beven a heshbón, non azen ningún elbón de ninguna koza, van komo la roza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2221

54870

azeite m.

שמן

despues las enreyenava guevos, muezes i azeite, (Gizados de berendjena, siglo 18)

i kon azeite en el forno paresia un prasifeche. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Tamar no demandava kolor ni afeite no menos se untava dingun azeite (Purim, De-Fes, sig. 18)

De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18)

El Dio le disho a Eliau: ''Vate serka la aniya'' en Tsarfat ayi moraria Sera bendezida el azeite i la arina por kavod de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Komo oyo esto Elia, disho: ''En el Dio ten figuzia no se ateme el azeite ni la arina komo palavra de Dio ke avlo a Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

80

55120

azer v.

עשה, יצר; עזר, סייע, הושיט עזרה

'Gaviyas sonyava ke faziamos un dia, (Poema de Yosef)

Gran djura fazia de no ferlo, Yosef. (Poema de Yosef)

Birkia 'ha-shamayim sol i luna fizistes Et kol 'ha-be'hemot ve-et kol 'ha-taninim ke es peshes (Donme, sig 18)

Hasid de Avraam a su mujer le diria: kero ke me agas buenas komidas i komeremos kon muncha alegria, ke a muestra vejes nisim grandes mo se aria (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5734

55405

azerado adj.

פלדי, עשוי מפלדה

en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3150

55420

azerse v. refl.

נעשה, הפך ל-, היה ל-; העמיד פנים, עשה עצמו; הבשיל, השלים בישולו; מת

Bilbul grande se izo las kartas meldando, i komo el erizo se van detravando, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2606

55640

azienda f.

רכוש, הון, עושר, נכסים, נחלה

Todas sus aziendas gastan en plazos i en botas i vazos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

586

55880

aznedad f.

חמוריות, סכלות, התנהגות מטופשת

en kreer en aznedad por ser nos kriansas nesias.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

are saver tu aznedad a todo ken lo oyera.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

'perdidos estan toda la djente en tal grande aznedad''. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

589

55980

azno m.

חמור

azno komo un konejo, mas bestial ke una vaka. (Toledo, Koplas de Yosef)

I fue komo los tres anyos, sekose la tierra i los banyos komieron kavesas de aznos se konsumio el mundo por palavra de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de almiskle / i disheron: no vimos salvo ke el almiskle / respondio: estad aki puevlo enshemplado a el azno / i yo i el moso por seer espandido (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6305

56385

baal tsedaká (ebr.) m.

בעל צדקה

rasgaron sus gezerot fue kon grande shaka / no le kedo arka i ninguna ilaka / de pekado ke se tomo kon sinyor ribi Yits.hak Mayoral baal tsedaka / ke sienpre este kon el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6306

56840

badjá (t.) f.

ארובה; צוהר לאוורור

ibrishay i shali / badja i samur no yeve kalpakli / kalsado amario ke no yeve fermanli / de negro a todo mos vistio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4597

56880

badkol (ebr.) m.

הד, בת קול; גילוי שמיימי

Kol de los sielos salio a Avraam Avinu fue yamado: tu ijo regalado no sea degoyado; un barvez en su lugar aea ayegado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6792

57310

bahur (ebr.) m.

בחור, עלם, רווק

huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo tenias? / para ke lo kerias / sirviendo al malhut / apanyen asta el bahur / de 'Haman el nieto / ya lo vimos muerto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4224

57370

bailar v.

רקד, חולל

ken es el primero salga a bailar, no pirkuren de avlar: ke estén kantando, paras vayan dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2607

57410

baile m.

ריקוד, מחול

De lo ke kero enmentar nada yo no falto kon baile i salto i kon gran plazer (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4730

57600

bakas(h)ot/d/ (ebr.) f. pl.

בקשות, שירת הבקשות

por kuenta izo tefilot kon bakasha, por no enterrarse en el midbar ke era busha, muncho dezeo de entrar laarets akedosha (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4225

57710

bakshish (t.) m.

דמי שתיה, מתנה עבור טובה, בקשיש

troken marochinos i ke den bakshish, salchichas metan al shish; las mezas bien artas, frutas i salatas. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1751

57770

bala f.

צרור, חבילה, משא סוס; כדור (משחק); קלע, כדור (רובה)

si keresh ser bivos i no detardar, las ropas tambien atar i azervos balas no deshesh ni tavlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5735

57920

balansa f.

מאזניים, משקל; מאזן; שיווי משקל; מזל מאזנים

i kuando lo suves en las tasas de la balansa non se va para abasho la tasa i non se alevanta para arriva (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2608

58080

baldar v.

ביטל; ביטל גזירה; שבר; הפסיק, עצר; עשה לבלתי חוקי, ביטל חוקיות

A Dio, kon tu sensia balda esta setensia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Esklavos vendidos, a tu mandado siempre lo an baldado, a mi no me estiman no se en ke se ariman (Purim, De-Fes, sig. 18)

Vieron toda la konpanya komo baldo esta setensia enpesaron alavarla: ''Bendicha madre ke salio de eya Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Tova meldo koza alta, de esto muncho se espanta, siendo ke las mitsvot baldo, yiten lanu a este bien. (Donme, sig 18)

planta en mi penserios tu temor, setensia sovre mi setensias buenas i balda de sovre mi setensias malas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Luego 'Ester dos mosas tomo, delante Ahashverosh se paro, i en sus ojos el Dio la engrasio. Le Disho: demanda, senyora, ke tu voluntad no la baldo, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Respondio 'Ester: yamen a 'Haman i venga agora, i konbite se arme en esta ora. Le Disho el rey: si, senyora, ke tu dicho no la baldo, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6442

58090

baldarse v. refl.

שבת, חדל

salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar aserkamiento de su kerida i aras pasar / de su korason ansia de su alma / por bushkar amor de sus noviedades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1752

58140

baldes adv.

בחינם, חינם אין כסף

el uno semejado a Moshe rabenu otro a David malkenu siendo djentes grandes no sarlesh en baldes'' (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3521

58200

baldío adj.

בלי יסוד, בלי בסיס, לא מדוייק, בטל, ריק, חסר ערך

Komo la solombra pasan los dias, no ay a eyos ke no fueron baldias, si pensa ke aze asi manzias, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4500

58450

balsa f.

שלולית; מאגר, אגן; בריכה

Non ay tinta ni papel para deskrivir la vida de Belzen, kashkaras de rapas a komer i agua de balsas a bever (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4226

58545

baluk (t.) m.

דג

resta de peshkados de tauk baluk, les tomaron el suluk; muerte a la moda lo izimos boda. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4227

59000

bandido m.

שודד, גזלן, לסטים, פושע; מישהו משולי החברה, נבל, מנוול

Negro le fue su mazal de este bandido: komo perro de kazal era atrivido; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5659

59010

bandiera f.

דגל, נס

Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916)

Ya es tiempo ke mos levantemos / i la bandiera de Tsion alsemos / azer en el mundo djudio una yamada /por rekojer una fuerte armada (La Amerika, 1916)

Ansi fue ke akel dia mizmo / ke en Sinay pozo el Dio grandisizmo / i deklaro aboz alta el monotizmo / ke es la bandiera del djudaizmo. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3334

59470

banyo m.

אמבט, אמבטיה, מרחץ; רחצה; חדר אמבטיה; עיר מרחצאות

I fue komo los tres anyos, sekose la tierra i los banyos komieron kavesas de aznos se konsumio el mundo por palavra de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Melizelda, melizelda la ija del enperante ke venia de los banyos de los banyos de lavarse (Donme, sig 18)

por azer konkiyas a el Amalek, ago banyo kon telek; todo va un kuento, no mires el resto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

In Auschwitz mos desbarkaron, de nuestros keridos mos separaron, al banyo mos entraron, los kaveyos mos kortaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2223

59940

barato adj.

זול

es de komer i gozar de lo bueno i barato. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5737

60020

barbarikamente cf. barbaramente

su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2610

60060

barbero m.

ספר, גלח

Riko era por su mal i por su kevranto antes era su amal barbero en un kanto (Purim, De-Fes, sig. 18)

I tanbién yo esto kero: kada uno a su barkero i al shastre i barbero le de aspros i a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1139

60360

barka f.

סירה

Su ermana la nevia una barka le aria, por adientro i por ahuera la enpezaria, (Koplas de Par'o, 1901)

Bastesio el a mandar por munchas komarkas siendo por tierra andar navios kon barkas (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4059

60370

barkero m.

ספן, שייט; בעל סירה

I tanbién yo esto kero: kada uno a su barkero i al shastre i barbero le de aspros i a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6443

60540

barragán n. & adj.

גיבור, אמיץ; חזק, חסון; גברי; מי שמפגין את שריריו (אירוני), בעל כוח

kuando suviras a tu ija de la karsel / i de kaza de karsel su yugo krevantaras / i aras maraviyar maraviya en tu salir komo barragan / por atemar i atemar sus atemantes (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5490

60590

barraganería f.

כוח, עצמה, עוז, שריריות, גבורה, עזות נפש; פילגשות

Tambien el Japon se entro en la boda / el salio komo un raton meneando la koda /ma de la primera ora / se vido ke nada podia azer / un lugar por dezazer / kon muncha barragania / oy no se siente mas su nombradia (La Amerika, 1915)

a ti A' la grandeza i la barragania i la ermozura i el vensimiento i la loor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

a ti la barragania ke en su sekreto se kansan muestros penserios por estar, ke te enfortesestes de mozotros muncho (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

A' kien non se espanta de dia de el din el temerozo / ke a ti te konviene la grandeza i la barragania / en lugar ke ay senteyas de fuego (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1140

61000

baruh 'hu/baruhú/barihú (ebr.)

ברוך הוא

Yamo i disho el Dio Baruh Hu a los djidios mi kompanya ermoza (Ketuba de la Ley)

Arelim venía ke no avía kuenta por entrar en la sivdat azer una rebuelta, por no desharmos ni menor ni fiesta; el Dio, baruh 'hu, les izo la buelta (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5185

61070

barut (t.) m.

אבק שריפה, חומר נפץ (בארוד); אוכל חריף וצורב את הגרון; חמום מוח; כינוי לילד שובב וקשה

Guezmo de barut se siente en Evropa / i kada uno bien triste se topa / veremos ke va ser de esta negra salata / i kualos van a komer asana bukata (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

590

61080

barva f.

סנטר; זקן

no kreo ke esto es barva sino kola de kavayo. (Toledo, Koplas de Yosef)

deshose venir un viejo, kon su barva larga i blanka (Toledo, Koplas de Yosef)

La su barva redondika mansanikas de djugare (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1141

61160

barvez m.

כבש, איל; כינוי לבעל זקן מדובלל

abandone su amor paternal esta vez, degoyeme i ardame komo un barvez. (Im afes, Papo 1894)

Lo ato a Yis.hak komo barvez de alsasion; (Puertas de veluntad)

Na la lenya i el fuego ya es aparejado, i ande esta el barvez ke sera ayegado? (Puertas de veluntad)

Kol de los sielos salio a Avraam Avinu fue yamado: tu ijo regalado no sea degoyado; un barvez en su lugar aea ayegado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus lagrimas estelantes kon fortaleza / ojo kon amargura yoran i el korason alegre (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1142

61290

basar vadam (ebr.) m.

בשר ודם, אדם

ke somos basar vadam. (Untane Tokef)

Avrid ojos benadam ke tu sos basar i dam, venistesh en el olam para fayar emuna. (Donme, sig 18)

mira lo ke es el kavo del basar vadam, la muerte kedo del tiempo de Adam, de eya no eskapa benadam, anke sea kuanto Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4229

61350

bash (t.) m.

ראש; מומחה, ''אלוף'' (במובן שלילי: מוכשר למעשים רעים)

asta ke enforkaron a Amán basha: era un grande pashá, todo el ke sintía no se lo kreía. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5740

61510

basheza f.

שפלות, שפלות רוח, אי מוסריות, נבזות, גסות, המוניות, נבלה

segun la fortaleza de tu grandeza, mizmamente es la fin de mi protvedad i mi basheza (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este espino / i se arremato / kon basheza lo mato / porke era maldicho / por el mundo dicho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6114

61520

bashí (t.) adj.

ראשי

enkomendo a el buluk bashi i a el kol agasi (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

592

61570

bashiko adj.

נמוך, נמוך קומה, מעט נמוך, נמוך לגילו; שפל, בזוי, נבזה, נקלה, נבל

i me konto la bashika ke se sonyo kon guarita; (Toledo, Koplas de Yosef)

ke Eliya Almud, el bashiko, el naniko, es esto kompuesto; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6014

61680

basho m.

אדם שפל

Al eksepsion dela montanya de Sinay / ke dizia kon sa grande umildansa: / Mas basha i menospresiada de mi ken ay? / delantre de kada muntanya inmensa. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

593

61690

basho adj. & adv.

נמוך; שטוח; שפל, בזוי, נבזה, נקלה; מרמה נמוכה, מאיכות ירודה

a tu puevlo el desdichado, desendido en basho grado, (Toledo, Koplas de Yosef)

Kelal de la koza es por bashas pasiones / ke tienen djente grandioza de todas las nasiones / sin azer munchas diskusiones / dieron orden de gerrear / veremos kuando va eskapar /la grande dubara / ke ya izo vedre la kara (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4230

62130

basta adv.

די, מספיק

Este negro yerro le fue gran fesat; basta ke no esté kiesat, komemos kon gusto, bevamos endjunto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

526

62150

basta! interj.

מספיק! די!

abasta, senyor, abasta. amen, ve-nomar amen. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1753

62220

bastante adj.

מספיק, די, למדי, מאוד

konbaras bastantes de gran kantidad para derrokar sivdad; no aprovecharon ninguno mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

I bolsas mandara a el reinado, ke le viniera el mando kon armas bastantes, mas de las de antes. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

I kon el traia armas de gerras de modos de maneras, koza de enkante, kon askier bastante. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1754

62230

bastante adv.

מספיק, די, למדי

Solamente kon una era bastante azer matar de una mas de almas vente (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1507

62350

basteser v.

היה מסוגל, יכול

Bastesieron a mandar en toda la sivdad, kojeron grandes i chikos de poka edad; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

ke los vean los turkos i maraviyados ke no son uzados toparse en gerra komo les bastesera i estan kontentes de ver gerras fuertes (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Bastesio el a mandar por munchas komarkas siendo por tierra andar navios kon barkas (Purim, De-Fes, sig. 18)

bastesio a mandar kon munchas komarkas / a azer mal kon fortaleza / tanto a chiko komo grande de kaneza / de anbre la sivdad la undio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6115

62610

batal (ebr.) adj.

בטל, חסר מעש, בלתי פעיל; חסר תעסוקה, מובטל; בטלן, הולך בטל, מתבטל; פנוי

i djente batal se kontentaron por poko de nada a beklear las noches (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2224

62900

batido adj.

מנוצח, מוכה, כתוש

las enbolvia kon guevos batidos en una tasa, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2225

62990

batir m.

כעס, חרדה, מצב רוח עכור, רעידה מרוב כעס/חרדה, אי שקט פנימי

les batia mucho guevo en un poko de farina (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

594

63000

batir v.

דפק, הלם, הקיש, המם, היכה

Terah vido tal dezastre, el korason le bate. (Toledo, Koplas de Yosef)

batieron en puertas de piadades por avrir / el ijo por ser sangrifisiado i el padre por sangrifisiar / esperantes a el Dio i en sus piadades por enfiuziar / esperantes a H' renovaran fuersa / rekiered en eredad de el Dio por seer adjuntado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5741

63920

bayrak (t.) m.

דגל, נס

i sovre sus bayrakes kada konpanya tiene su senyal (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4732

64250

bealá (ebr.) f.

זעקה, צרחה

zayin de Adar se apregono kon muncha bealá: serrad las puertas de los sielos i no resivas su tefila, ke ya se le fue la gedulá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4885

64700

beemod (ebr.) f. pl.

בהמות

i los shales mas alavados ke de lana son ilados de beemot son treskilados, las ke kaminan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6116

64780

begenear (t.) v.

חיבב, אהב

i las kazaron kon muncho adalet i konsograron kon djente grande ke mas antesdita djente grande no lo begeneavan a dito padre de novia ni por mesharet (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6117

65050

beklear (t.) v.

שמר, השגיח, צפה, עמד על המשמר, חיכה

i djente batal se kontentaron por poko de nada a beklear las noches (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5492

65470

Béljika f.

בלגיה

Vilhelm pasaje kijo azer entre los beljikanos / i por non los dezazer les avlo komo ermanos / viendo ke levantaron manos / a su armada ordeno / el tiro alman sono / la Beljika fue atakada / i en sivdad franseza mandada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5493

65480

beljikano m. & adj.

בלגי

Vilhelm pasaje kijo azer entre los beljikanos / i por non los dezazer les avlo komo ermanos / viendo ke levantaron manos / a su armada ordeno / el tiro alman sono / la Beljika fue atakada / i en sivdad franseza mandada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3883

65530

Belogrado f.

בלגרד

La ová de Belogrado el nemsí está ayi asentado, el turko kedó maraviyado (Asidio de Belogrado 1788)

Los de Belogrado eran afamados, agora no son kontados porke no tienen parás ni dukados (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6308

65630

ben (ebr.) m.

בן, צאצא

no aya mufti ni sus dinim / ni era merahem av al banim / metio en tomruk a los memunim / los eskapo el sinyor ribi David Zonana ke sea bendicho de el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6118

65680

ben zahar (ebr.) m.

בן זכר

ke en todas las alegrias del mundo no ay komo simhat ledat ben zahar u-bifrat kuando es mahpul (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3525

65690

benadam (ebr.) m.

בן אדם, אדם, איש,גבר; ''בן אדם'' - אדם בעל יושרה; אף אחד

Avrid ojos benadam ke tu sos basar i dam, venistesh en el olam para fayar emuna. (Donme, sig 18)

tsadik Moshe, yo me entremetere en tu kevura, lo ke no zahá beadam miyom shenivrá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

mira lo ke es el kavo del basar vadam, la muerte kedo del tiempo de Adam, de eya no eskapa benadam, anke sea kuanto Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3335

65820

bendezido adj.

ברוך, מבורך

El Dio le disho a Eliau: ''Vate serka la aniya'' en Tsarfat ayi moraria Sera bendezida el azeite i la arina por kavod de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

595

65840

bendezir v.

ברך, שיבח, הילל

bendiziremos a el Alto ke mos salvo de kevranto, (Toledo, Koplas de Yosef)

Enpesar kero kontar en esta kantiga el ke la oye kantar ke el Dio bendiga (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Veni, todos adjuntemos, a su nombre bendeziremos i de El demandemos la bendision de Israel. (El Dio alto)

Bivas tu munchos anyos, el rey mi amigo, ke eskapes de danyo siempre te bendigo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Venid mis ermanos al Dio bendezir porke los kriasianos estaban hazir; el perro del blanko ía hazir, viejos, los kortaron komo un hazir. (Kalumnia de sangre, sig 18)

ken es enemigo se repentira, tanbien se verguensara, por esto bendigo al Dio mi abrigo (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911)

de noche se le izo i la su venida / bendiziendo a el Dio ke le dara muncha vida / kon buena salida a kaza bolta / ala semana se le konta / estas mis rogativas / ke munchos anyos bivas (manus. Teza, 1820)

gran senyor vos yamash, so guestro esklavo / i mis ijos i mi bien de kavo asta ravo / no oigash algun klavo / esto vos dire / i al rey bendizire / ke esto no es mi echo / ni dingun provecho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

596

65870

bendicho adj.

ברוך, מבורך, מקודש

'bendicho el Dio del sielo. El uno i su nombre uno; (Toledo, Koplas de Yosef)

bendicha sea tal vientre, i madre ke tal pario. (Toledo, Koplas de Yosef)

Israel ke oyeron la boz del Dio Bendicho (Ketuba de la Ley)

i ansi todo salio todo el su rijo lindo i bendicho. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Bendicho el abastado ke mos dio dia onorado, kada shabat amejoreado (El Dio alto)

Ke es tu demanda yo te la are mi reinado partire por konplir tu dicho lindo i bendicho (Purim, De-Fes, sig. 18)

Bendicho sea el Dio ke a sus temientes de su sensia despartio, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Zemirot es de kantar a el Dio el alto, sus maraviyas mentar, el Bendicho i Santo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Bendicho sea el Dio, ke mos deshó ver esto, muncho gusto tuvimos, kuando es el resto? rogemos al Dio ke sea muy presto i karne kasher ke no venga en esto. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Bendicho el Dio de la Altura sienpre estuvo en su ayuda les enbio una chuma empesaron a morirsen para modre de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Vieron toda la konpanya komo baldo esta setensia enpesaron alavarla: ''Bendicha madre ke salio de eya Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Kantare a El Gadol bendicho eskapara a mi alma de saar, El es rahman i el es Dio derecho (Donme, sig 18)

bendicha la alma presiada debasho la siya su pozada, supeto es arrondjada de los sielos a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

nunka me vo olvidar akea alegria / ke sintia la bendicha djuderia (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

bendichos seash del Todo Poderozo / ke korresh para la orasion i el kante relijiozo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

no aya mufti ni sus dinim / ni era merahem av al banim / metio en tomruk a los memunim / los eskapo el sinyor ribi David Zonana ke sea bendicho de el Dio (manus. Teza, 1820)

Ya se le dio a 'Ester la bendita la korona de Vashti la maldita, la ke izo kon las Judias tal desdita, ni kon esto se le pago su meresimiento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

82

65940

bendisión f.

ברכה

Kon sortija apuesta, i bendision granada, (Poema de Yosef)

bendision, devosion, muestra intesion toda esta en el; (Toledo, Koplas de Yosef)

Damos, Senyor, tu bendision kon la buena kondision; amostramos tu salvasion de el bet mikdash Ariel. (El Dio alto)

enfortesidvos i gozadvos ke la prea se kumplio / a el Fuerte esperad, su firmamiento guadro a vos / i suviran a Tsion i dira / akalsead akalsead sus kalsadas / empese la anyada i sus bendisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

599

66080

benefisio m.

רווח, תועלת, הנאה, יתרון, הכנסה ; הטבה

-''olgare mi benefisio kon muy buena kondision, (Toledo, Koplas de Yosef)

komo te enkorvas en eya kon tan grande benefisio? (Toledo, Koplas de Yosef)

salio un gran benefisio ke trespaso a su padre. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1758

66240

berahá (ebr.) f.

ברכה

i al el kantaron kon sus berahot agomel i shevahot por el nes ke vieron de muerte salieron. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4232

66350

berbante n. & adj.

נוכל, רמאי, גנב, נבל

Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1966

66780

besimán tov! (ebr.) interj.

בסימן טוב! (נאמר לחתונה או ללידת בן)

Saludemos agora al senyor parido, ke le sea besiman tov este nasido; (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1759

66850

besorá (ebr.) f.

בשורה טובה

Besorot nos vinieron supito i muy presto kartas ke eskrivieron muncho en sekreto: (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

602

66870

bestia f.

חיה, בעל חיים, בהמה; חיית טרף; כינוי לאדם גס ותוקפני

kuanto disho es verdad, ke somos komo unas bestias (Toledo, Koplas de Yosef)

Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta sentensia? Sus donzeyas la afalagavan i para eya no avia pasensia; guay, ke ize pekar a las Judias, ke de otro no me vino, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

603

66880

bestial adj.

בהמי, חייתי, אכזרי, גס

tirando el gran bestial, ke a el desho sano, (Toledo, Koplas de Yosef)

azno komo un konejo, mas bestial ke una vaka. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1967

66920

bet amikdash (ebr.)

בית המקדש

Damos, Senyor, tu bendision kon la buena kondision; amostramos tu salvasion de el bet mikdash Ariel. (El Dio alto)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6015

66930

bet din (ebr.) m.

בית דין (רבני)

Era despues ke salimos de Ejipto / del lugar del esklavaje i del sojefto / ke Dio kon su bet-din dieron desizion / por dar la Ley a su chika populasion (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6310

66935

bet el(ebr.) m.

בית אל, בית המקדש

tefila agan todo Israel / ke mos mande ya el goel / i mos frague bet el / 'havtaha tenemos enel Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4600

67005

betoh de (ebr.)

בתוך ה-, תוך כדי

Zakay de Avraam betoh de la komida le fue avlando: muestro ijo se engrandesio sin saver lo ke enkomendo el Dio alavado lo yevare a la yeshiva por anbezarle lo ovligado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2616

67120

bever v.

שתה, לגם, גמע; רימה, הערים; נתן אמון ב-

Tamar ke ansi oyo echo un invite: loke kero yo i mi apetite ke en el mi konbite vos ayegesh vos i Aman djunto kon vos mos asentaremos djuntos beveremos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Beven komo puerkas dientro de sus serkas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Los neviim izo matar profetas falsas izo kitar: ''Komed i beved i gostad i no tengash miedo de Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

I tanbién yo esto kero: kada uno a su barkero i al shastre i barbero le de aspros i a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Mordehay manda i dize: Todo djudió ke se avize, en Adar katorze i kinze miren muncho de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

aze la onbría komo el dever: enpesemos a bever día i la noche asta ora dodje. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

kien es de linaje aga bien dikat de no se azer sakat, de bever sin pezo: estén en su sezo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Yayin bushken de tomar ke sea Gomendja, se beve sin asumar kupikos duyundja; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Non ay tinta ni papel para deskrivir la vida de Belzen, kashkaras de rapas a komer i agua de balsas a bever (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Bevian vino viejo a maraviya, Susan i Babel, Egipto i Aleksandria, konbido diziocho mil de la juderia, ke no falto de eyos ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Estando el rey komiendo i beviendo, mando a yamar a la reina Vashti muy de prisa korriendo; mando el rey ke vos desnudes, i desnuda vengash riendo, ke kiere mostrar ke no ay otra ermoza komo vos, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1606

67300

beveres m. pl.

משקאות

De diversas maneras I modos beveres (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6539

67325

beverse v. refl.

נשתה, נלגם, נגמע

Los vinos demudados ke se bevian, de Fransia, i Florensia i Esklavonia, mil dukados kada vazo valia, por ser vinos ke no avia presio para eyos, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4062

67330

bevida f.

משקה, שיקוי; לגימה, שתיה בבת אחת

Vengamos a la komida: sea muncha i sin medida; mas en la bevida sea muncho el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

miramos buena komida, i buena sea la bevida, la alma keda afriida, no goza de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

605

67455

beya/beyo adj.

יָפָה/יָפֶה

i al deredor las siete las mas lindas i beyas; (Toledo, Koplas de Yosef)

Shim'on i levi de un fado, muy valientes i muy beyos. (Toledo, Koplas de Yosef)

Enpesaron a eskojer mosas i donzeyas galanas i beyas (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

607

67590

bezar v.

נישק, נשק; התאים (זה לזה), התחבר היטב

la bezo i se umiyo, ke le perdone su pekado; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4236

67740

bezer (t.) adj.

שהגיע עד רוויה, שנמאס לו, שהגיע לקצה כוחותיו; מלא צער ויגון

al Dio alavaron kon muncho plazer, porke estavan bezer grandes komo chikos, proves también rikos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Tefilot kale azer para ke kede esta gerra / ke nos izo bezer i mando a muchos a la tierra / ke se eskape esta gerra / i se aga la pas / por ke no se sufre mas / agora ke ayga repozo / i alegria i gozo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3527

67890

bezo m.

נשיקה

La sus bezos koloradas parese fino korale (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

608

68300

bien m.

רכוש, עושר, הון, ברכה; טוב; יתרון

i olgesh en este mundo kon bienes i kon averes, (Toledo, Koplas de Yosef)

Ken izo Vashti tambien a las sus amigas por ke les krese su bien komo las espigas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Gozar kijo el su bien en akeos dias mando i apanyo tambien a sus kompanyias (Purim, De-Fes, sig. 18)

Los djidiós todos kantavan, kon el bien se alegravan i agora todos endechavan (Asidio de Belogrado 1788)

Los gevirim kon el bien penaron, a los podrunes lo guardaron, al kavo los fraikores se lo yevaron (Asidio de Belogrado 1788)

korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en grandeza i en bien no mos enadneemos / i no mos kansemos / ke todo es nada / una pasada / ke mos mantengamos /i muhtach ke no tengamos (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2226

68330

bien adv.

היטב, מאוד, למדי; חוץ מזה

no keria redondikas sino ke fueran bien largitas, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3528

68400

bienaventurado adj. & m.

אשרי; מאושר, ברוך, בר מזל; תם, באירוניה: טיפש

I las aguas de este es fuego fuerte, eyos ke kemaron en el lo bienaventurados. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4888

68490

bienes m. pl.

נדל''ן, רכוש, נכסים, הון, קרן, מלאי; אחוזה

ijo de ombre vas pedrido en bienes enbevesido, de gota fidionda sos venido i tu fin polvo i tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Tejas, vidros, bienes, mobles / pasaron fortuna fuerte / proves rikos tambien nobles / tuvieron la mizma suerte (La Epoka, Sal. 1898)

Nuestra lingua nos rovaron / nuestras bienes derokaron / a nuestras famiyas las arrastavan / i komo karneros los matavan (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

609

68740

biervo m.

מילה

las albrisias de Ayifto las traiya en un biervo. (Toledo, Koplas de Yosef)

Yamo i los akavido kon muy klaros biervos: ansi es mi partido kon vos los mis siervos (Purim, De-Fes, sig. 18)

reada les travo de oyir estos biervos / la dezventura ke les hue al patri de eyos / aspros i dineros no le aprovecho / kon su mano lo echo/ no le izo hayre / se le hue el aire (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6119

68770

bifrat (ebr.) adv.

בפרט, במיוחד

ke en todas las alegrias del mundo no ay komo simhat ledat ben zahar u-bifrat kuando es mahpul (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2227

70170

birmuelo m.

לביבה, סופגניה; מאפה חלבון ביצה; מאפה לפסח; רקיק

las enbolvian kon guevos, las azian birmuelikos (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2228

70380

biskochada f.

מאפה קלוי

biskochadas kon guevos freskos i un poko de arina has (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2229

70400

biskocho m.

תופין, רקיק, כעך

kon almendras blankeadas i majava un biskocho, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2621

70950

bivienda f.

מחיה

Haserim son de saver no ay ken los entienda no les abasta a ver para sus biviendas (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1144

70960

bivir v.

חי, התקיים, גר; ניהל חיי הוללות

ke salvo ke torne de sus karreras las malas i ke bivira. (Untane Tokef)

Bivas tu munchos anyos, el rey mi amigo, ke eskapes de danyo siempre te bendigo (Purim, De-Fes, sig. 18)

No uvo muerte para el vidas del mundo bive el djuntos vengan kon el Goel ek enbien a vos a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

610

71050

bivo adj.

חי, מלא חיים; ער, ערני; תוסס,שובב, עליז, זריז; פיקח, מבריק; בוהק

i seash bivos i sanos kon servisio del Dio; (Toledo, Koplas de Yosef)

ensanyose i abasho, -asi seas bivo i sano (Toledo, Koplas de Yosef)

si keresh ser bivos i no detardar, las ropas tambien atar i azervos balas no deshesh ni tavlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Lo vine a bushkar si esta por aki; si es ke esta bivo me konsolo yo. (El rey Nimrod)

buen shapchi tu eres, ke bueno te mentas / la lesensia ya te di lo ke keres ke metas / en mi lugar te entremetas / esto es mi demanda / el Dio este por tu vanda / kon ti i tu ermano / ke estes bivo i sano (manus. Teza, 1820)

A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan aviertos / en mersedes de muestros padres los primeros mozotros enfiuziados / se konponga muestras tefilot komo guezmo resivivle (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy delantre de El siya / estonses se enshashara sangrifisio i el sangrifisian (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4063

71370

bizinieto m.

נין

Al saká no vos enmento ni en kuenta de ombre lo meto del ijo de un perro el biznieto; kon todo dalde a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3951

71580

blandiko adj.

רך במקצת, רכרוכי

Gran gusto tuvimos ke kortaron 3: la blandika en pirmero, la menekshe después, el perro de el blanko dio 3 rubíes para ke lo kortaran la primera vez. (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2230

71690

blankeado adj.

לבנבן, מולבן

kon almendras blankeadas i majava un biskocho, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

612

71870

blanko adj.

לבן, צח, צחור

deshose venir un viejo, kon su barva larga i blanka (Toledo, Koplas de Yosef)

Venid mis ermanos al Dio bendezir porke los kriasianos estaban hazir; el perro del blanko ía hazir, viejos, los kortaron komo un hazir. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Gran gusto tuvimos ke kortaron 3: la blandika en pirmero, la menekshe después, el perro de el blanko dio 3 rubíes para ke lo kortaran la primera vez. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Vino blanko trusheron de Espanya, i kolorado de alta Alemania, i de muchas maneras de Transilvania; no kedo modo de vino ke no se trusho, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4503

72270

bloko m.

גוש, נדבך; מצור; בלוק פוליטי; בלוק (צריף) במחנה ריכוז

A las tres de medianoche, al bloko 20 arrivimos, los apeles empesaron, en los friyos mos apuraron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Alshten (?) kon haftonas , al apelo mas i mas, bloko vas i shtupo vas kon krueldad, mos aharvavan sin peadad (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Los kaveyos nos kortaron, deznudas nos desharon, los vestidos mos tomaron, al bloko 20 mos mandaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4601

72500

boda f.

חתונה; בהשאלה: דבר מה בלתי נעים

Muy alegre iva Avraam komo si fuera a la boda de su ijo regalado, siendo ke kon buena veluntad resivio su komando del Dio alto i enshalshado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

La Turkia tambien se entro en la boda / el alman ke la kere bien la kandereo en una ora / al ruso atako por la koda / i lo sheshereo / mas de una nave le batereo / sun avlar demazia / kiena le vino a la Rusia (La Amerika, 1915)

Tambien el Japon se entro en la boda / el salio komo un raton meneando la koda /ma de la primera ora / se vido ke nada podia azer / un lugar por dezazer / kon muncha barragania / oy no se siente mas su nombradia (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6120

72980

bogchá (t.) m.

חבילה, צרור; חבילת מגבות ושאר צרכי מרחץ; חבילת בגדים ישנים; עטיפת/מעטפת החבילה

ke va azer por ashugar i kontao i shevah i bohcha (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

613

73200

boka f.

פה, לוע

se echavan de boka abasho i se enkorvavan a mi maso.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

-''padre sienta tu sentido lo ke sakas de la boka (Toledo, Koplas de Yosef)

mirad bien i atenta ke no es koza poka ni ay fuersa en la boka (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Penso Aman de darle su ija la loka para nada no vale fedionda de boka (Purim, De-Fes, sig. 18)

Oygan sinyores dichas de mi boka ke son kozas ke en el alma, ke no fue koza poka la maala de Avraam i de Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

615

74170

bokado m.

נתח, ביס; שוחד; הצטננות

'alkansa ya un bokado, sino, del chanto metevos. (Toledo, Koplas de Yosef)

i en kada dos bokados beveresh vuestro viniko, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4237

74300

bokal m.

בקבוק, צנצנת, קנקן

es komo la espondja kon la portukal, aparejen un bokal, después una bota, no keda ni gota. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6799

74540

bolado adj.

שאיבד את ראשו, נואש; נפעם משמחה

al malkenu le paresio ke esto era malmeter / esta echa a den Oglu no le keria azer / ay ken echo un zer / heshbon kere azer / sus karas komo panzer / el ferman hue dado / el ya esta bolado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1762

74630

bolar v.

עף, טס, ריחף, עופף, פרח; נמלט במהירות; נפטר (באירוניה)

i toda la djente avian pasando las konbaras bolando entre eyos pasavan i no les tokavan (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ke nos salieramos, almas ke eskapamos, komo aves bolar, no es ora de burlar. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Mozotros esperando ke el ya entrava, vimos uno bolando ke ya se bolava albrisias el dava: (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

si no tiene zahud eya va penando, los mekatregim la van akosando, i por el mundo va bolando, na vanad en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Oy la Evropa esta en dos divizada / i si la prima bomba es arrojada / komo unos lokos se meteran a gerrear / i sienes de miles de kavesas van a bolar (La Amerika. 1913)

va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / grosh te komites sin pezo / ven veras la muestra / ya me bolo la testa (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3158

74730

bolarse v. refl.

התעופף; הסתלק במהירות, נעלם במהירות

Mozotros esperando ke el ya entrava, vimos uno bolando ke ya se bolava albrisias el dava: (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5497

74830

bolema f.

כדור בשר טחון בעלה כרוב/חסה

Serbia ya fue echa en una bolema / ayuda kijo de la Grecha ma kedo kon la postema / ainda eya se kema / siendo al grego ayudo / kuando en apreto se topo / al tiempo de la Bulgaria / kuando aharvado se via (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3159

75030

bolsa f.

שק, שקית; ארנק, חריט; תיק, אמתחת; גביע נייר; פגם בבגד, גזרה פגומה

I bolsas mandara a el reinado, ke le viniera el mando kon armas bastantes, mas de las de antes. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5742

75095

bolviense v. adj.

מתהפך

En sus manos flama de la espada la bolviense (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5187

75100

bomba f.

פצצה; הפתעה; שקר, רמיה

Oy la Evropa esta en dos divizada / i si la prima bomba es arrojada / komo unos lokos se meteran a gerrear / i sienes de miles de kavesas van a bolar (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5498

75160

bombardear v.

הפגיז, הפציץ

Grande fue la dolor ke sintieron en Nemsia / por la matansa del eredador i de su famiya / de la chika Serbia / demandaron espiegasion / no dando satisfaksion / gerra fue deklarada / i la kapitala serba bombardada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1145

75300

bonansa f.

רוגע, שקט ימי; שפע, תקופה טובה בעסקים/בעולם

de afirmar la Ley tanto kon proveza komo tener muncha bonansa: (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

83

75360

bondad/bondat f.

טוב; טובה, שירות

Yosef kon bondades del feron preguntados: (Poema de Yosef)

Onbre de bondades, ke tema al kriador; (Poema de Yosef)

'Yeno de bondades i de saviduria, (Poema de Yosef)

Vijita tu revanyo kon peadades, ovejas ke esperan en tus bondades (Im afes, Papo 1894)

Pensa mi korason koza buena, kere bondad i no mal a ninguna, de fuego de el amor es yena, dia i noche kema por la emuna. (Donme, sig 18)

Vaday El ya save a mi veluntad, ke yo kero por saver a su vedrad, fara a mi agora este bondad (Donme, sig 18)

esta es la olgansa i la eredasion ke non ay fin a su bondad i su ermozura (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4064

75430

boneta f.

מצנפת רבנים

Las puertas tened aviertas a meskinos i kojetas i a los ke meten bonetas porke es gusto de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5135

75660

bora (gr.) f.

סערה; כעס אלים

Bora grande komo esta / nunka tuvo akontesido / al rumor de la tempesta / kedo el puevlo entontesido (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2624

76010

borrachón adj.

אלכוהוליסט, שיכור, שתיין

Mandole a responder: Borrachon perdido vos tienes ke entender en el tu sentido (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2625

76370

bota f.

מגף; גיגית, חבית, תיבת לחם, אגן, אמבט; רחצה באמבט; חנות גדולה

Todas sus aziendas gastan en plazos i en botas i vazos (Purim, De-Fes, sig. 18)

es komo la espondja kon la portukal, aparejen un bokal, después una bota, no keda ni gota. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2232

76440

bote m.

צנצנת, כד; מגף, מגף קצר

i el kezo sin manzia i azeite kon el bote (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5136

77060

boy (t.) m.

גובה; מידה, גודל, ממד, שעור, קומה; גיל

Luvia fuerte kon pedrisko / no deho ni djam ni tejas / kada uno boy de brisko / mos izo todos lentejas (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

86

77480

boz f.

קול, קול בהצבעה, צליל, טון

Kuando vino su marido, luego la boz alsava: (Poema de Yosef)

Bozes dava la djente, al rey de esta manera: (Poema de Yosef)

Una boz ya le grito ke se adelantara. (Puertas de veluntad)

Yenas kon kantigas i kon boz alta gozan sin aver falta (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911)

Ansi fue ke akel dia mizmo / ke en Sinay pozo el Dio grandisizmo / i deklaro aboz alta el monotizmo / ke es la bandiera del djudaizmo. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

616

78340

braso m.

זרוע; ענף, סמוכה

i dio de eya en el fuego, la kavesa i los brasos. (Toledo, Koplas de Yosef)

Su vientre rozas vayadidas, dos sus pechos inyudos milisiadas, sus brasos a el Dio espandidos. (Donme, sig 18)

Danyo grande le tomo a la basha Rusia / kuando eya oyo ke tokaron a la Serbia / ma la Djermania / presto la entendio / su braso ya espandio / para ayudar a su aliada / ma a la Fransia le vino yelada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2627

78500

bravamente adv.

בעוז, באומץ, בגבורה

Bravamente enbio por los eskrivanos i las kartas las siyo mizmo por sus manos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6181

78540

bravo adj.

אמיץ, גיבור; ישר, נאמן; מכובד, בעל ערך

'hedad a vozotros bravos kantores / para la relijion sosh buenos faktores (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2233

78630

braza f.

גחלת, גחלים

las metia en el forno antes de kemar la braza. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Atento Ahashverosh kemado en braza ke el primo de kazaros vino a la kaza (Purim, De-Fes, sig. 18)

De muestras kazas mos kitaron, en una braza mos enkasharon, de dehi en dehi mos arrastaron (Asidio de Belogrado 1788)

yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho aver kon su boka se enkapa / ya le kitaron la kapa / ke le den murvet / ya salio el del dovlet / murira en kaza / ke no lo kemen en braza (manus. Teza, 1820)

A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo alto, mi korason kon amargura esklama / komo suvira i verna pelado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis pekados mis rinyones van ensendiendo / al din se asentan i los livros estan aviertos (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5137

79180

brisko m.

אפרסק (פרי)

Luvia fuerte kon pedrisko / no deho ni djam ni tejas / kada uno boy de brisko / mos izo todos lentejas (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5500

79240

briyar v.

זהר, הבהיק, הבריק, התנוצץ, נצץ; הצליח כלכלית, חי ברווחה, זרח מעושר/סיפוק/רווחה (גם באירוניה); תאם

Razon tiene nuestro rijidor ke avrio los lavios / por dezir kon amor a sus politikanos / keremos estar repozados / i non gerrear / ansi vamos a briyar / en deklarandomos neotros / kontentes seremoa nozotros (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5744

79530

brozlado m.

כלי זכוכית עם עיטורי זהב

sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2234

79665

brusalí m.& adj.

בן העיר ברוסה (בורסה)

kon ajikos i pimienta en kasuela brusalia (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3888

80120

budak (t.) adj.

'עין'' בקרש; כינוי לעקשן; טיפש, שוטה; אדם פשוט וגס

El nemsí dizen que es budalá, mos enpesó a echar kunbaras asta ke se kemó la sivdad (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1508

80220

buelta f.

סיבוב, סיור, הטיה; שינוי, חילוף, היפוך; החלפת דעה; מעקף

Komo la buelta de Aman, ke kayo, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Arelim venía ke no avía kuenta por entrar en la sivdat azer una rebuelta, por no desharmos ni menor ni fiesta; el Dio, baruh 'hu, les izo la buelta (Kalumnia de sangre, sig 18)

Hasid ke entro de la puerta Zimri kon Kozbi esta en buelta uno el otro apreta alanseolos a los dos Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5277

80520

buendad /buendá f.

טוב לב, נדיבות לב, חמלה, אדיבות; תמימות; טובה, מעשה חסד

Pensad de azer buendad al desmamparado / el povre i guerfano sea bien mirado / si esta atrazado / darle la instruksion / i dezir de korason / todos somos keridos / de una madre paridos (La Amerika, 1911)

i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3161

80660

bueno adv.

היטב, בסדר

Bueno es ke se fuygan agora en sekreto, mas en antes ke vengan los dias de apreto, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2235

80760

bueno m.

טוּב, טוּב לב; טובה

es de komer i gozar de lo bueno i barato. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2236

81330

bula (bulg.) f.

אשה מבוגרת בת העם; גברת, בעלת הבית; גיסה; אחות גדולה; באירוניה: דודה; גברת, מטרוניתה

ke ansi la anbezo su konsuegra bula Lena. (Gizados de berendjena, siglo 18)

La de diez i ocho las azia bula Flor de Yaakov Masa: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5501

81640

bulgar/o/búlgar/o adj. & m.

בולגרי; בולגרית (השפה)

Inda romano i bulgar no se avian dechidido / por salir a gerrear mucho avian kijido / ma el romano dezvanesido / kaje ke va empesar / el kontinua armar / a todos sus soldados / por tenerlos aprontados (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5502

81660

Bulgaría f.

בולגריה

Serbia ya fue echa en una bolema / ayuda kijo de la Grecha ma kedo kon la postema / ainda eya se kema / siendo al grego ayudo / kuando en apreto se topo / al tiempo de la Bulgaria / kuando aharvado se via (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2238

81690

bulisa f.

גברת, מטרונית, אשה כבודה, גברת; בעלת בית זקנה, אשה מבוגרת; רעיה

La onzena las azia la bulisa de Sisilia: (Gizados de berendjena, siglo 18)

La setena las azia la bulisa Pelestrina, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4065

81780

bultiko m.

תפיחה קטנה, גוש קטן

A los ke traen siriikos, hazán, shamash, mezamerikos, aspros darles kon bultikos, porke ansí el dever (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6121

81850

buluk (t.) m.

כמות גדולה של, המון

enkomendo a el buluk bashi i a el kol agasi (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2240

82050

burakado (port.) adj.

מנוקב, מחורר

burakadas a la larga al modo de un makaron, (Gizados de berendjena, siglo 18)

burakadas por adientro i inchidas a no mas (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2242

82120

burakar (port.) v.

ניקב, חורר, קדח; חיפש בצורה נוקבת ועקשנית; החריש (החריש אזניים); ציער

las burakava por adientro, les sakava la simiente, (Gizados de berendjena, siglo 18)

en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del kaik ke le burako / del gevir presiado / i muy estimado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

617

82530

burla f.

צחוק, שחוק, לעג, משובה, לגלוג, לצון

'ken verna por konprador, are burla de estos nesios.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

Pandelo i mustachones, yeva dulse a las nasiones i kontaldes las razones ke no agan burla de el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3162

82590

burlar v.

לעג, לגלג, צחק ל-; פלירטט

Ke nos salieramos, almas ke eskapamos, komo aves bolar, no es ora de burlar. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6803

82900

bushkador/dera m.

מחפש; חוקר; קונה

sabika tenia por munchas partes / de los sielos le vino estos desbarates / ya tuvo mezates / i muy buenos / rikos i muy yenos / i los mashkadores kon / los bushkadores (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

88

82950

bushkar v.

חיפש, ביקש

Mas de muy mal talento los bushkava Yosef. (Poema de Yosef)

Ke bushkas sinyora o ke es tu kerer (Koplas de Purim, 1545)

Lo vine a bushkar si esta por aki; si es ke esta bivo me konsolo yo. (El rey Nimrod)

Madre, la mi madre, ke bushkash aki? Un ijo presiado ke deshi aki (El rey Nimrod)

Mando Ahav a bushkarlo por toda djente i reinado: ''Si lo tuvieres guadrado a el ke va vestido de manto ke su nombre Eliau? (Koplas de Eliau, sig. 18)

Ke bushkash el rey Tarkino tales oras en mi kama? (Donme, sig 18)

Zihri avlo un romez, todo agas arevez ven bushkate vez en vez (Donme, sig 18)

Bushko Amán el mamzer de kerer merkarmos esto lo kijo azer para atemarmos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Hevrot salen akojer de kaza en kaza, bushkan de arrekojer asigún su kavza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

bushkad de Horev, demandad de Sinay, ande se eskombro esklavo de A', el ke kito de Mitsrayim lehol 'hamonay (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar aserkamiento de su kerida i aras pasar / de su korason ansia de su alma / por bushkar amor de sus noviedades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo proves ke demandan, bushkan perdon de ti / konpone su korason, eskucha tu oreja (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

618

83140

butika f.

חנות

yevole a la butika en medio de la plasa; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2243

83460

buyir v.

רתח; הרתיח; בהשאלה על מעיים: בעבע (גזים)

las buyia i las kozia i les sakava el kokote (Gizados de berendjena, siglo 18)

A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis pekados mis rinyones van ensendiendo / al din se asentan i los livros estan aviertos (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4241

84310

chalgí (t.) m.

תזמורת מזרחית/תורכית

Seguro ke agagí no lo pensó esto: de kantarle kon chalgí todo su rejisto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

619

84725

chanto (arc.) m.

כלונס, מוט מחודד הננעץ בקרקע

'alkansa ya un bokado, sino, del chanto metevos. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5747

85230

chark (t.) m.

גלגל מכונה, מדחף, גלגל אנטיליה; גלגל המזלות

i en 29 dias arrodea su charki i kamina el kamino de su fila (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6311

85740

chavdar (t.) m.

שיפון, כוסמת

zavolandeo ashir i dal / mos dio a komer sevada i chavdal / penso de atemar al ke tenia kavdal / lo atemo a el el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6312

85950

chelebí (t.) m.

אדון, בן למשפחה נכבדת, תואר שבו פונה המשרת לבעל הבית

lo aprezo a chilibi Yosef Mordehay / en akea semana mos izo nes el Dio Hay / presto mos apiado / ke ansi envelunto el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5503

86430

chezmez (t.)

מגפיים רחבים

'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2244

87040

chikitiko adj.

קטנטן

las eskojia chikitikas i ke sean redondikas, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

620

87130

chiko adj.

קטן

ke eres chiko de edad, i si kere el te mata. (Toledo, Koplas de Yosef)

Todos grandes i chikos muy enfeuziados (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

hayre no ay de eskapar de la muerte, grandes i chikos kaen en esta suerte, anke sea tan fuerte komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Entonses 'Haman se menospresio kon sus manos de deperder un Judio entre sus ermanos. Disho: kiero matar chikos i grandes i medianos; no deshare de eyos ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4242

87160

chiko m.

נער, ילד קטן

al Dio alavaron kon muncho plazer, porke estavan bezer grandes komo chikos, proves también rikos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4603

88950

chorrear v.

זינק (זרם נוזלים), קלח, נבע, התפרץ, זרם; טפטף

Yoro la sinyora de Sara toda akea noche por su regalado: komo sera mi vida de espartirte de mi lado? i les izo la komania kon los ojos chorreando (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3534

89050

chorro m.

זרם, שטף, זרם מים; פריצה פתאומית ועזה של נוזלים

Esperamos a sus chorros komo un gadol rio. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5278

90520

dado m.

קובית משחק; מתנה, נדבה; אצבע

Pensa bien emigrado, pensa bien emigrado / ke nada non tienes avansado / todo tu ganado i todo lo ekonomizado / se van a la karta i al dado (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4067

90800

daka! interj.

תן לי אותו!

Dad al ken dize «daka» i al pazvant kon la toyaka; en puerta no metas tranka: vengan todos a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6313

90935

dal (ebr.) m.

דל, עני

zavolandeo ashir i dal / mos dio a komer sevada i chavdal / penso de atemar al ke tenia kavdal / lo atemo a el el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6314

91130

dalkauk (t.) m. & adj.

חנף, חנפן המתפרנס מחנפנותו, טפיל

kon mal pensa para se lo pensa / en dia de alhad lo metieron en la prensa / Yegen se topo un grande guerguensa / dalkauk bien lo meresio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6182

91160

dama f.

גברת, גבירה; אבן משחק בדמקה; מלכה במשחק שחמט/קלפים

grande aglomerasion de damas i senyores / vienen a sintir el kante delos amatores (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1972

91790

danyado adj.

פגוע, ניזוק, נפגע, מקולקל; מושחת; שנכנס בו דיבוק, מכושף; זועף, זועם, רגזן

De senyor de los sielos Avraam fue yamado: Tu luzero presiado no sera danyado. (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1766

91890

danyo m.

נזק, הרס, פגיעה; כעס, רוגז, מצב רוח רע; שגעון חולף, זרות, מוזרות, אקסצנטריות

el rav Abulafia kuando les darshava los enfeuziava no azer danyo (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

ke no entre ningun moro ni ombre estranyo a azermos danyo (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

El mishne no avanso ni mos izo danyo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

I haviari bien dezecho, no mires danyo ni provecho; a Amán aze despecho i mira bien de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Danyo grande le tomo a la basha Rusia / kuando eya oyo ke tokaron a la Serbia / ma la Djermania / presto la entendio / su braso ya espandio / para ayudar a su aliada / ma a la Fransia le vino yelada (La Amerika, 1915)

tino pozo a azer mas danyo / izo azer dos papeles en un anyo / el papel salio i el kedo enel kanyo / mal tenga ken aze mal al djudio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

89

92030

dar v.

נתן, העניק, מסר; תרם, נדב; צלצל; הכה; התרחב (בגד, נעל); (כאשר מופיע שם אחרי הפועל:) גרם, עשה

Disho:''Non le demos muerte, vendamoslo a los moros (Poema de Yosef)

pimienta i mucha espesia ke no le diera durera (Gizados de berendjena, siglo 18)

Dame tu un rijo ke onra dare (Purim, De-Fes, sig. 18)

dibur bueno a eya le davan: si sus mitsvot eya guadrava de la shehina se aprovechava kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1768

93370

darsar (ebr.) v.

נשא דרשה, דרש, נאם, הרצה; נזף ב-

el rav Abulafia kuando les darshava los enfeuziava no azer danyo (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

621

93380

darse v. refl.

התמסר, הקדיש עצמו

ke eyos poko lo saven, i yo ya me do por muerto, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2246

94470

debasho adv./prep.

מתחת, תחת

kon sevoyas revanadas debasho de una kasuela, (Gizados de berendjena, siglo 18)

I kriastes a el ombre, todo debasho pozistes (Donme, sig 18)

gran kavod eya tenia de estar debasho de la siya, muncho sar eya sentia de venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5505

94715

dechidirse (it.) v. refl.

בא לידי החלטה

Inda romano i bulgar no se avian dechidido / por salir a gerrear mucho avian kijido / ma el romano dezvanesido / kaje ke va empesar / el kontinua armar / a todos sus soldados / por tenerlos aprontados (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2247

95000

dedo m.

אצבע; כל דבר בעל צורת אצבע/ממדי אצבע

las tomava a una a una, las kavakava kon el dedo, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Komo entro una dedo dientro de un aniyo (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5188

95660

degoyado adj.

שחוט, שנשחט בידי שוחט, טבוח

Non es shaka, es miles ke seran degoyados / porke un ombre i su mujer uvo matados / todos estan furiozos i demandan pelea / el Dio ke aga a ke esto non sea (La Amerika. 1913)

Pregonero salio por toda la kalsada: mujer ke kon su marido fuere mal avlada, matada sea i degoyada; despues no digan ke no lo oyeron, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

90

95700

degoyar v.

שחט, טבח; ''שחט במחיר'' - מכר ביוקר רב

Kavrito de kavron luego lo degoyaron. (Poema de Yosef)

abandone su amor paternal esta vez, degoyeme i ardame komo un barvez. (Im afes, Papo 1894)

para degoyarlo kon orden del Kreador ke era en akel momento su spektador (Im afes, Papo 1894)

El ijo ke de 90 anyos eya lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio; (Puertas de veluntad)

Dezilde a mi madre Sara ke su gozo perdio, el ijo regalado ke de noventa anyos lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Kol de los sielos salio a Avraam Avinu fue yamado: tu ijo regalado no sea degoyado; un barvez en su lugar aea ayegado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Yulles tiros i dinamit van todos arrojando / mizmo a los mas babayit ya los van matando / sin piadad van degoyando / i inda no ay eskapar / aze muncho espantar / esta matansina / mirando ke es grande kyina (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

91

96230

deke interog.

למה, מדוע

'Deke de esta prizion tu fueres soltado, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1149

96280

deklarar v.

הצהיר, גילה דעתו, הודיע, הכריז; הסביר, הבהיר, פירש, שפך אור

A la fin le deklaro tu enkomendansa de sakrifisiar su unika esperansa; (Im afes, Papo 1894)

estas komplas son alavadas por el padre de la Ley son ordenadas, por la petira son deklaradas del sinyor de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Grande fue la dolor ke sintieron en Nemsia / por la matansa del eredador i de su famiya / de la chika Serbia / demandaron espiegasion / no dando satisfaksion / gerra fue deklarada / i la kapitala serba bombardada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6183

96350

deklaro m.

הסבר, באור, פירוש, הבהרה, הארה; ברור נוסח של טקסט

kantos alavados remplaso la derasha / melodias relijiozas por el deklaro de la perasha (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

622

96400

dekolgado adj.

תלוי, כפוף ל-, תלוי ב-, קשור, מחובר

i en ti su ojo dekolgado por djuramiento de Avraam. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1150

96520

dekontino adv.

בלי הפסק, בהתמדה; תמיד

Ke la melde i la yeve en su pecho dekontino (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

92

96760

delantre adv. & prep.

לפני, מול, נוכח, בפני; קדימה, לפנים; בהשוואה ל-

El rey ke favlava, parosele delantero: (Poema de Yosef)

Kon estos abasha asta la fondura de la mar, la mar se aze delantre de ti un sanegor. (Donme, sig 18)

Los malahim de los sielos delantre el Dio se pararon, aziemdo orasion i muncho eyos yoraron, de ver su hasidut muncho se enkantaron (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Bien entendido ke se aparejavan / para el dia santo del sesh de Sivan / para salir delantre del Dio despierto / en medio del grande temerozo dezierto. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Al eksepsion dela montanya de Sinay / ke dizia kon sa grande umildansa: / Mas basha i menospresiada de mi ken ay? / delantre de kada muntanya inmensa. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Despues de dias ke se arrodearon, a la senyora Ester ayaron, delante 'Ahashverosh la yevaron. Disho: esta sera reina, i otra no. (sova semahot, Livorno 1782)

i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy delantre de El siya / estonses se enshashara sangrifisio i el sangrifisian (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

93

96905

deleitarse v. refl.

התענג

Komigo a tus savores te kieras deleitar; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2248

96980

delgadiko adj.

דק, דקיק, עדין, צנום

las azia salatika, delgadikas komo tri. (Gizados de berendjena, siglo 18)

las kortavan a revanadikas, pedasikos delgadikos, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

623

96990

delgado adj.

דק, צנום, רזה, דקיק; עדין, רך; חריף

un maestro muy delgado en todo modo de figura; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1151

97090

delikado adj.

עדין, ענוג, רגיש, שביר, רופף; אדיב; רזה, כחוש; אנין; טעים; חריף; מצויין

kargo kon lenyos su kuesta delikada, i akisto una fama inulvidada. (Im afes, Papo 1894)

Yitshak apronto su kueyo delikado, i su padre se aego a su lado (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5749

97210

delito m.

עבירה, עוון, פשע, הפרת חוק

kisas por de su delito aras olvidar (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1153

97370

demanda f.

בקשה, שאלה, משאלה; דרישה, תביעה, הפצרה; ביקוש; עתירה, עצומה

I todas tus demandas yo kumplire (Ketuba de la Ley)

Halil se enganyo, demanda le pidio: (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Ke es tu demanda o ke es tu kerer (Koplas de Purim, 1545)

Ke es tu demanda yo te la are mi reinado partire por konplir tu dicho lindo i bendicho (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7100

97470

demandador/dera n.

עותר, מבקש, דורש (דורש עבודה); קונה, לקוח

i djimieron todos los mal'ahim de la merkava / ofanim i serafim demandantes por nedava / engrasiantes a el Dio por el sinyor de Yits.hak: rogo da rezgate i otro en su paga da / Ah Dio, non agora sea el mundo sin la luna klara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

624

97500

demandar v.

שאל, ביקש, דרש, תבע, ביקש במפגיע

'kero demandar perdon, ke de los dos no es ninguno; (Toledo, Koplas de Yosef)

La mujer de Terah kedo prenyada, de en dia en dia le demandava: (El rey Nimrod)

Les demando a sus mosos si algo vieron; estuvieron kayados i no respondieron. (Puertas de veluntad)

Hushi mi ija Ester enpesa i demanda ke por ti kero meter todo a una vanda (Purim, De-Fes, sig. 18)

Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

No demandas, no te prevas, no pensas mas, ela Hu (Donme, sig 18)

bushkad de Horev, demandad de Sinay, ande se eskombro esklavo de A', el ke kito de Mitsrayim lehol 'hamonay (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

todo esto supo el pastor fiel, akojo i apanyo a todo Israel, de todos demando mehilá el (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Non es shaka, es miles ke seran degoyados / porke un ombre i su mujer uvo matados / todos estan furiozos i demandan pelea / el Dio ke aga a ke esto non sea (La Amerika. 1913)

Luego 'Ester dos mosas tomo, delante Ahashverosh se paro, i en sus ojos el Dio la engrasio. Le Disho: demanda, senyora, ke tu voluntad no la baldo, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Todos los senyores se arrodiyavan i se enkorvavan a 'Haman, i senyor sobre todos los senyores lo yaman, i el rey i los senyores a el aman, ke de kuanto demandava, no se le dizia no. (sova semahot, Livorno 1782)

A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo proves ke demandan, bushkan perdon de ti / konpone su korason, eskucha tu oreja (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1976

97630

demanyana adv.

בבוקר, מוקדם בבוקר; בוקר; מחר בבוקר

Sea bendicha en eya fiesta de demanyana i de tadre a nos i a todos Israel. (El Dio alto)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1510

97750

demazía f.

עודף, כמות עודפת, מעל הנדרש, יתרה

Salvasion esta i demazia (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Ke sean savientes, tambien entendientes, para konoser lo ke a de konteser, es profetezia kon mas demazia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5662

97830

demazía adv.

עוד, יתר; מעל, הכי הרבה/השיא

En estando yo en la Afrika / me determini de avlar de Amerika / me asenti a eskrivir estac poezia / i rogo ke kada uno la melde demazia (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

625

97850

demaziado adj.

מוגזם, מופרז, יותר מדי,יתר על המידה, עולה על גדותיו

akontesio ke tadraron demaziado akel dia. (Toledo, Koplas de Yosef)

i le konto kuanto izo i un poko demaziado; (Toledo, Koplas de Yosef)

I en esto muncho enyado: aspros gasta kon punyado; el Dio los da demaziado i vos keda a dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4243

97880

demenester m.

צורך

se vistió de luito la reina Ester, ansí fue demenester por un ombre malo de el mundo arrankalo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1769

98285

demostrarse v.

הורְאָה, הופגן, הודגם, הוכח

de ayi se demostra nes ke se mos izo teneldo en avizo. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

94

98370

demudado adj.

חיוור, חיוור כמת; שהשתנה סבר פניו; כחוש, צנום; משונה, מוזר, יוצא דופן, בעל הליכות מוזרות; קטנוני, נוקדן; בעל טעם בלתי רגיל/יוצא דופן

Y sera demudada segun vee Yosef.'' (Poema de Yosef)

De ke tenesh la kara tan demudada? Eya ya savia el mal ke tenia. (El rey Nimrod)

Solias de tener kolores i agora estas demudada (Donme, sig 18)

Los vinos demudados ke se bevian, de Fransia, i Florensia i Esklavonia, mil dukados kada vazo valia, por ser vinos ke no avia presio para eyos, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3540

98430

demudar v.

שינה, החליף; החוויר, שינה פניו, השתנה, עבר תמורה; נפגם, התקלקל

No vidi en mi vida ningun mundo, las yagas de mi, sienpre no demudo, veluntad de mi Dio es fondo fondo (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3541

98730

denunsiador/dera n.

מלשין, מוסר; מבשר, מודיע

Muncho tiempo en angustia, en mi korason da feuzia, mi delunsiador delunsia, (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

95

98740

denunsiar v.

הודיע, גילה; הכריז, פרסם; הלשין, מסר

Luego le denunsiava a sus fechizeros; (Poema de Yosef)

Vino su kompania i de el pidio denunsio ke era djidio ke su ley guardava tal no se enkorvava (Purim, De-Fes, sig. 18)

Muncho tiempo en angustia, en mi korason da feuzia, mi delunsiador delunsia, (Donme, sig 18)

ken puede denunsiar tus grandezas en tu arrodear enriva de el galgal de el fuego el galgal de la espandidura ke en el esta la luna (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1154

98830

depedrer v.

האביד, גרם אובדן (נפשי, כלכלי), הרס, השמיד

no deshes deperder un puevlo amargado, desendiente de un patriarka amado! (Im afes, Papo 1894)

Belzen tomba umana, onde pedrimos nuestra ermana, si deperdieron i munchas ijas por la ambre i la vida mala (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

shamayim vaarets yoravan i dizian: el hasid de la tierra se depedreria i derecho en el onbre no avria komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

a ti A' todo modo de kriansa sea de arriva sea de abasho dan edut ke eyos se depiedren i tu estas para siempre (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Entonses 'Haman se menospresio kon sus manos de deperder un Judio entre sus ermanos. Disho: kiero matar chikos i grandes i medianos; no deshare de eyos ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6548

98840

depedrerse v. refl.

הלך לאיבוד, איבד דרכו; נעלם; מת, נהרס, אבד; התבולל

Enbio 'Ester a Mordekay, Bilgan, i le Disho: apanya a los Judios de Susan, i ayunen konmigo treze, i katorze i kinze de Nisan, para ke no nos deperdamos, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1155

99210

deprender v.

למד

Por ke deprenda el ombre i tome la anava por manto: (Ketuba de la Ley)

Tu as de deprender de tus aguelos, tus ojos en el sielos al Dio ke es uno tres dias de ayuno (Purim, De-Fes, sig. 18)

Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6184

99420

derashá (ebr.) f.

דרשה

kantos alavados remplaso la derasha / melodias relijiozas por el deklaro de la perasha (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5280

99550

derechedad f.

יושר, הגינות, ישרות, כנות, תום לב, צדק, חוקיות; זכות

Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3543

99630

derecho adj.

ישר, צדיק, נקי כפים, הגון, כן, תם לב; ישר, זקוף, ניצב, אנכי; ימני

Derecho el ke vide su grandeza, torno el bien i le izo tristeza, por su kavod por onrar su alteza (Donme, sig 18)

shamayim vaarets yoravan i dizian: el hasid de la tierra se depedreria i derecho en el onbre no avria komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

627

100080

derredor adv.

מסביב

i al deredor las siete las mas lindas i beyas; (Toledo, Koplas de Yosef)

ke venian guestros masos a deredor sin enbaraso, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

96

100090

derredor m.

סביבה, הקף; אווירה; משפחה, קרובים

En vuestras sivdades todas en derredor; (Poema de Yosef)

Al rey dieron respuesta todos en derredor: (Poema de Yosef)

A' rey asentado sovre siya de din / a sus derredores andjeles estantes sovre el din / ke ansi mandado de el rey delantre de todos savientes ley i din (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1511

100280

derrokar v.

הרס, ניתץ, החריב, השמיד, איבד, השם; דירדר, הפיל; אימלל, גרם אסון

Derokar Izmir asta la piedra, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

konbaras bastantes de gran kantidad para derrokar sivdad; no aprovecharon ninguno mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

No desho todas kozas ke eran kavzantes para derrokar kazas i kon los morantes (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

I en esto yerrose a Aman el loko esto lo derroko (Purim, De-Fes, sig. 18)

Yo so Tova ke kayi en fuego, i kon esto mi puerpo derroko (Donme, sig 18)

Nuestra lingua nos rovaron / nuestras bienes derokaron / a nuestras famiyas las arrastavan / i komo karneros los matavan (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2635

100310

derrota f.

תבוסה, מפלה, כשלון

Kon aires i vientos se desvanesio kaje ke le paresio ke un andjel lo asota bien le va derrota (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6804

100870

desbaratar v.

הרס, החריב, פרק

sabika tenia por munchas partes / de los sielos le vino estos desbarates / ya tuvo mezates / i muy buenos / rikos i muy yenos / i los mashkadores kon / los bushkadores (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2636

100872

desbaratarse v. refl.

נהרס, נחרב, התפרק

Siendo ansi en su tino se desbaratara i kostumbre le vino se adoloria (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

629

100875

desbarate m.

הרס, חורבן

disho la mujer del shastre: ''ken izo este desbarate?'' (Toledo, Koplas de Yosef)

zaif disho ke estava le erguelio la kavesa / de ver todo este mal no ay ken lo vensa / kon muncha tristeza / a enprezo se hue / abatido esta el oher / no ay ken lo ate / de ver este desbarate (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4507

100900

desbarkar v.

הוריד מהאוניה, פרק את מטען הספינה; ירד מספינה/מטוס

Al Pereo dezbarkimos, komo los perros mos arrastimos, munchos keridos ayi pedrimos, i para Haydar prosegimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Al vagon mos entraron, sin komer mos desharon, katorze dias viajimos, in Auschwitz dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Al vapor ya entrimos, komo sardelas mos estefimos, diez dias navegimos, al Pereo dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3344

101420

desde prep.

מאז.., למן, מ-, מן

Oid puevlo su djustedad siempre sere por la santedad desde ke estavan en el midbar salio su fama de Eliau. (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

98

101490

desdenyado adj.

מבוזה, מזולזל; רוחש בוז

'Tu fasme enamora i soy tu desdenyada; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4244

101600

desdicha f.

חוסר מזל, ביש מזל, מסכנות, אומללות, מזל רע, רוע מזל

le fuera eskuzado esta desdicha, se topó en estrecha; mozotros kantemos, al Dio alavemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Ya se le dio a 'Ester la bendita la korona de Vashti la maldita, la ke izo kon las Judias tal desdita, ni kon esto se le pago su meresimiento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

630

101610

desdichado adj.

אומלל, חסר מזל, מסכן

'desdichado de el, viejo loko tiene el tino muy perdido. (Toledo, Koplas de Yosef)

La katorzena las azia la desdichada de Merkada, (Gizados de berendjena, siglo 18)

No le tura toka en la su fermedad ni en su desdichad yena de dolores tinya i fedores (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

99

101840

desender/desenderse v.

ירד; היה צאצא של

A Adjivto desenria kon los moros, Yosef. (Poema de Yosef)

Los moros desendieron a tierra de Adjivto; (Poema de Yosef)

a tu puevlo el desdichado, desendido en basho grado, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1156

101870

desendiente m. & f.

צאצא, שמקורו הוא; יורד

no deshes deperder un puevlo amargado, desendiente de un patriarka amado! (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3545

102010

desfamado adj.

ידוע לשמצה, בעל שם רע, שאיבד את שמו הטוב; מושמץ, שהוציאו עליו דיבה

Mas kiero bivir kon onra i no morir desfamada (Donme, sig 18)

Echara fama por Roma fuistes mujer desfamada (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4892

103410

desgrasia f.

אסון, פורענות, מכה (מכות מצרים), צרה; אומללות; תאונה חמורה; תועבה

nada no keda de esta ganansia, su vida es kon muncha ansia, su yetser kon su dezgrasia lo eskombra de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4513

103460

desgrasiado adj.

הרה אסון; מסכן, אומלל, ביש מזל

Dezgrasiado Auschwitz ke rovino nuestras famiyas, embezados en muncho bueno, arrastados sin manzia (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2638

103570

desgusto m.

גועל, בחילה, מיאוס, קבס, מורת רוח

Estonses el presiado Mordehay el djusto muncho fue atorvado de ver tal desgusto (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1157

103640

deshado adj.

שהשאירוהו, שעזבוהו; גָרוּש

I kon kaas i priza non seer deshada: (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

101

103710

deshar v.

עזב, השאיר, נטש, זנח, הזניח; ויתר על, מסר, נכנע, נתן ל-; עזב מקום עבודה, התפטר; הוריש, ציווה, הנחיל

Ke dezir bien podiera: ''Deshemos a Yosef.'' (Poema de Yosef)

'No es posible ke nos vayamos i la tierra deshemos despues de fraguarla i de konponerla. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

las deshava en un reskaldo dientro de la kozina (Gizados de berendjena, siglo 18)

Yakir le arrespondio: mala de dos karas mis echas desho al Dio si tu no te paras (Purim, De-Fes, sig. 18)

No desho Ester de azer eya otro tanto tiro gozo i plazer i desnudo su manto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Arelim venía ke no avía kuenta por entrar en la sivdat azer una rebuelta, por no desharmos ni menor ni fiesta; el Dio, baruh 'hu, les izo la buelta (Kalumnia de sangre, sig 18)

Deshate a este fecho, ven a el Dio, ven a el Dio.De nada no ay provecho, ven a el Dio, ven a el Dio. (Donme, sig 18)

merken martiyikos i shekierdjilik, en kaza deshen ashlik, el ke va beviendo se vaya riendo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Al vagon mos entraron, sin komer mos desharon, katorze dias viajimos, in Auschwitz dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Los kaveyos nos kortaron, deznudas nos desharon, los vestidos mos tomaron, al bloko 20 mos mandaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: desnudadvos, reina, ke asi mando el rey, ke vengas sin manto. Desnudose la reina, le izo kreser el Dio detras un ravo, por ke no deshava guardar shabbat a las Judias, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

102

104320

desierto adv.

באמת, כמובן, בודאי, לבטח

Su padre lo soltava, savialo de sierto; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6020

104470

desizión f.

החלטה

Era despues ke salimos de Ejipto / del lugar del esklavaje i del sojefto / ke Dio kon su bet-din dieron desizion / por dar la Ley a su chika populasion (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

632

104830

deskalsar v.

חלץ נעלים

ke ansi de el le pidio, i deskalso kalsado. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5281

104860

deskalso adj.

יחף, חלוץ נעל, ערום רגל

Akodrate emigrado, akodrate emigrado / kuando vinites deskalso i deskavenyado / oy ke estas ganando i ke estas avansado / dia i noche vas djugando (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2252

105030

deskansado adj.

רגוע, שוקט, נינוח

La de diez i nueve las azia la deskansada de Mikri (Gizados de berendjena, siglo 18)

La primera las azia la deskansada de Morena: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3165

105070

deskansar v.

הרגיע; החליף מישהו בעבודה כדי לתת לו לנוח

Fuertes mas ke fierro el las kevranta, tambien los arremata sin arma i sin gerra, deskansa la tierra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2641

105110

deskanso m.

מנוחה, מרגוע; הפוגה, הפסקה

Porke no dio deskanso a muestras djudias amargas i frias sin ningun manto (Purim, De-Fes, sig. 18)

No tuvimos deskanso asta el otro anyo, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5752

105160

deskarado adj.

חוצפן, חצוף, מחוצף, עז פנים, חסר בושה

i yo vini delantre de ti [...] kon eskaramiento de frente, enkonado de penserios kon el yetser deskarado ke a sus enkonamientos mira (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

ke se apiade de su tinok ke no salga deskarado (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5282

105520

deskavenyado adj.

גלוי ראש; פרוע שער

Akodrate emigrado, akodrate emigrado / kuando vinites deskalso i deskavenyado / oy ke estas ganando i ke estas avansado / dia i noche vas djugando (La Amerika, 1914)

Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2642

105620

deske prep.

מאז .., משעה ש-, מיום ש-

Deske vido el ansi los sus pensamientos entraron de si a si en sus alimentos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Don[a] Krensia deske lo sintiera luego se los atorgara (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

103

106160

deskonsolado adj.

בלי ניחומים, חסר ניחומים, בלתי מנוחם

Andara deskonsolada toda la kriatura, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

633

106200

deskonsuelo m.

מכאוב שאין להפיגו

por amostrar deskonsuelo ke uvieron munchas hadras. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4512

106790

deskrivir v.

תיאר, צייר (במילים)

Non ay tinta ni papel para deskrivir la vida de Belzen, kashkaras de rapas a komer i agua de balsas a bever (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4246

106850

deskudiado adj.

חסר זהירות, רשלן; מרושל, מוזנח; חסר דאגה, שאנן, אדיש

Aséret bené Amán estavan deskuidados: no dieron aman zemán, presto enforkados; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4893

107020

deskulparse v. refl.

הצטדק, הוכיח צדקתו, התנצל

el puerpo se deskulpa: no izi pekado, la alma peko i yo so livrado, kuando se va la alma so asemejado komo piedra kaida en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3549

107040

deskuvierto adj. & m.

חשוף, גלוי, מגולה, גלוי ראש; חסר כיסוי (בבנק)

Deskuvierto, nada es este mundo, muerte de el ombre en un punto, si pensa ke sera a kavo de todo, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1978

107100

deskuvrir v.

גילה, הסיר הלוט, גילה לעין כל, חשף, מצא

A su marido tal non deskuvriria, topo una meara i lo pariria. (El rey Nimrod)

Su rasa al rey no disho ni tal deskuvria; a Mordehay se kesho porke se enkuvria (Purim, De-Fes, sig. 18)

Avonam les deskuvrio kavza del tosigo guarda por parte de el Dio a ti te lo digo (Purim, De-Fes, sig. 18)

apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes deskuvrid / i kompuesta de tu derecha forteyaron i kojeron / no izieron romaneser sus lambrushkos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1979

108210

desniegar v.

שלל, הכחיש

Antes ke desniege a todo el resto, i deshen a mi i krean en el vedradero. (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2645

108260

desnudar v.

הפשיט, עירטל

No desho Ester de azer eya otro tanto tiro gozo i plazer i desnudo su manto (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5753

108280

desnudarse v. refl.

התפשט, התערטל

sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: desnudadvos, reina, ke asi mando el rey, ke vengas sin manto. Desnudose la reina, le izo kreser el Dio detras un ravo, por ke no dejava guardar shabbat a las Judias, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Estando el rey komiendo i beviendo, mando a yamar a la reina Vashti muy de prisa korriendo; mando el rey ke vos desnudes, i desnuda vengash riendo, ke kiere mostrar ke no ay otra ermoza komo vos, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2656

108310

desnudo adj.

ערום, חשוף; חסר אמצעים

No desho de traerla del todo deznuda (Purim, De-Fes, sig. 18)

Los kaveyos nos kortaron, deznudas nos desharon, los vestidos mos tomaron, al bloko 20 mos mandaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

diziendo a kojer moneda / de muncho ke no tenia devda / lo aprezo al ke no tenia devda / diziendo kon mal los desnudo (manus. Teza, 1820)

Estando el rey komiendo i beviendo, mando a yamar a la reina Vashti muy de prisa korriendo; mando el rey ke vos desnudes, i desnuda vengash riendo, ke kiere mostrar ke no ay otra ermoza komo vos, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3168

108750

despartir v.

הפריד, חילק, פילג; הקצה, הפיץ, שיווק

Bendicho sea el Dio ke a sus temientes de su sensia despartio, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4607

108770

despartirse v. refl.

נפרד, נבדל, הבדיל עצמו, התפלג, התפרק (חברה)

Yoro la sinyora de Sara toda akea noche por su regalado: komo sera mi vida de espartirte de mi lado? i les izo la komania kon los ojos chorreando (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3550

108970

despavoresido adj.

נבעת, מלא פחד

Desperto despavoresida kon una pavor muy grande (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1512

109010

despecho m.

מורת רוח, דאבון לב, כאב לב, יאוש, מרירות נפש; טינה, איבה, תרעומת; התנהגות חוצפנית ואכזרית

todos los djeniseros lo tomaron a despecho, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Rekojola el gran rey deriento su pecho deshola guardar su ley eskuentra su despecho (Purim, De-Fes, sig. 18)

Israel en el dezierto akontesio este despecho djudio krisiana en su lecho yoraron toda la kompanya i Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

I haviari bien dezecho, no mires danyo ni provecho; a Amán aze despecho i mira bien de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

krepan de el despecho kien es de su soy, de estonses asta oy lo vamos mentando, kon martiyos dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7005

109130

despedasar v.

ביתר, פרק לנתחים, ריסק, שיסע, ניתח לנתחים

A' rey fuerte azien abashar i azien enalteser / kon dichas de santos i kon setensia de andjeles / despedasan penyas i rompen montes (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4894

109230

despegar v.

תלש, הסיר (את מה שהיה דבוק),ניתק, הפריד

tsorer el yetser el malo no lo desha despegarlo, su tino es por arrankarlo de kaminos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4895

109250

despegarse v. refl.

נתלש, ניתק; התנתק

el ke para esto es aparejado, komo tiene gana de ir pekando? no se despega de el enkonado, el enemigo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1158

109460

despertar v.

העיר, עורר; משך תשומת לב, פקח עיני

Desvela tu poder, despierta los olgados. Rihme, Senyor ! los orozos akayados, (Im afes, Papo 1894)

Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Amanesio el dia, en sekretamente a Yits.hak lo desperto i todo el aparejo kon su mano lo pronto, i tomo la lenya i el kuchio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911)

i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3551

109490

despertarse v. refl.

התעורר, הקיץ; נעשה מודע לסכנה, החל לראות את האמת אחרי היותו טועה זמן רב

Al fin dela media noche Tarkino se despertara (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6021

109590

despierto adj.

ער, נעור; זהיר, עומד על המשמר; נבון, בעל תושיה

Bien entendido ke se aparejavan / para el dia santo del sesh de Sivan / para salir delantre del Dio despierto / en medio del grande temerozo dezierto. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

634

109640

desplazer m.

אי נעימות, דחיה, חוסר שביעות רצון, מורת רוח

en poder de tanta djente a azerles desplazer. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4071

109780

desplumar v.

מרט נוצות; הפשיט עירום ועריה, גזל, עשק, הוריד ממעמדו ורכושו

Gizanderas en las kozinas desplumando las gainas; kayimak, yegurt kon meínas ke enpesen a komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

104

109810

despojar v.

שלל מ-, גזל, נישל, הפשיט

Presto le despojaron el aldjuba a manos; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1159

109970

despozado adj.

ארוּס, מאורס

Le dio el novio tosefet sovre el ikar de su despozada (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2254

110120

después prep.

אחר כך, אחרי; נוסף ל-

despues de eskaldadas las majava peche peche (Gizados de berendjena, siglo 18)

Od despues se arrepintio de averla matada (Purim, De-Fes, sig. 18)

Despues de dias i anyos Israel rikos i sanos se olvidaron de los anyos ke los sako de Misrayim el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

od despues de ser nasida todo esto se olvida sienpre eya va pedrida en los visios de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3044

110445

dessiegado adj.

שעיוורוהו, שהתעוור, שסונוור, שהסתנוור

Aman luego madrugo por la alvorada i apresuro luego kon vista siegada (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4897

110660

desterrar v.

הוציא מהאדמה, עקר; הוציא מהקבר; גרש, הגלה

tahbulot i ormot munchas azemos todo es ke lo enganyemos, i despues lo aborresemos lo desterramos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

635

110900

destral m.

קרדום

levantose i kevrolas a todas kon el destral; (Toledo, Koplas de Yosef)

i tomo a el destral i se lo metio en la mano. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2649

110930

destripar v.

ביקע את הבטן, הוציא את המעים

Turkos i krisianos estaresh prontos mira no seash tontos mosas kon espadas sean destripadas (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1513

111030

destruir v.

הרס, החריב, השמיד, איבד

matad i arematad, toda alma se pierda, destruilda asta ke le tape yerva, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

I tu i tu linaje sean destruidos i kisa kien save si fueste kriada (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1160

111040

destruirse v. refl.

נהרס, נחרב, התמוטט

Si ya se destruyo tu santa morada i kaza de tu gloria fue ruinada, (Im afes, Papo 1894)

se enmente: Izmir se destruyo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5190

111050

destruisión f.

הריסה, הרס, חורבן, השמדה; התמוטטות; שממה, שאיה

Ma parese ke esta gerra es inevitavle / i ke kale ke ayga una pelea regretavle / la kuala traera grande destruision / i el penserio solo trae estremision (La Amerika. 1913)

Avlar kero lektor kon boz atristante / de la gerra ke ay ke es muy amanziante / eya kamina avante / i aze destruision / ya se ruvino kada nasion / ma inda van gerreando / la sivdad kemando (La Amerika, 1915)

Todo lo kulpavan munchos de nozotros / i ke siempre avlavamos a otros / todos los sekretos dec nuestra nasion / i esto kavzava nuestra destruision (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5756

111170

desvainar v.

שלף (חרב, סכין), הוציא מן הנדן; התיר את אמרת הבגד

i los ke sos alanseados de sus enemigos eyos dezvainan espada kontra eyos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2650

111250

desvaneserse v. refl.

דיבר הבלים, דיבר שטויות; הטיף לבלי שומע; נדהם

Kon aires i vientos se desvanesio kaje ke le paresio ke un andjel lo asota bien le va derrota (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

637

111280

desvanesido adj.

פטפטן, שרלטן, פולט שטויות

ke pensas, desvanesido, ke as de enreinar sovre nos, (Toledo, Koplas de Yosef)

Inda romano i bulgar no se avian dechidido / por salir a gerrear mucho avian kijido / ma el romano dezvanesido / kaje ke va empesar / el kontinua armar / a todos sus soldados / por tenerlos aprontados (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4248

111350

desvarear v.

הזה, דמדם, השמיע דברי טירוף; דיבר שטויות, דיבר בלי הגיון; דיבר חופשי בלי כבוד

miravan de enfrente sin esvarear, no avía adjidear de los enemigos a presio de igos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1161

111410

desvelar v.

הדיר שנתו של, הפריע שנתו של מישהו; עורר משנתו

Desvela tu poder, despierta los olgados. Rihme, Senyor ! los orozos akayados, (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

638

111490

desventura f.

אסון, פורענות; מזל ביש, רוע מזל

Avraam esta oyendo esta negra desventura. (Toledo, Koplas de Yosef)

tornose el a su kaza yorando su desventura. (Toledo, Koplas de Yosef)

reada les travo de oyir estos biervos / la dezventura ke les hue al patri de eyos / aspros i dineros no le aprovecho / kon su mano lo echo/ no le izo hayre / se le hue el aire (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

640

111510

desventurado adj.

חסר מזל, בעל מזל רע, מסכן, אומלל

'guay de mi, el desventurado, ke de mi me lo reselo! (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

105

111530

desverguensado adj.

חסר בושה, בלתי צנוע, חצוף, מחוצף, חוצפן, עז פנים

Respondio su senyora komo desvergonsada: (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6554

111760

detadrar v.

עיכב, איחר

No detardaron, i 'Haman fue traido, (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4249

111770

detadrarse v. refl.

התעכב, התאחר

Setenta i sinko mil en un día mataron, los djidiós fueron kyamil, no se detadraron; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1774

111860

detardar v.

היסס

si keresh ser bivos i no detardar, las ropas tambien atar i azervos balas no deshesh ni tavlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1980

111910

detener v.

עיכב; החזיק ב-, תפס, ריסן, בלם, חסם, עצר

Ravdon de lagrimas detenia sus mision: (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2651

112000

detenerse v. refl.

התעכב, השתהה, נעצר; התאפק, ריסן עצמו, שלט ברוחו; נמנע; בזבז זמנו; החזיק עצמו ל-, נהג בגאווה/יהירות

Mordehay se anduvo serka de la korte torno i se detuvo por no ir tal sorte (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5757

112130

determinado adj.

קבוע, מוגדר, מוחלט; נחוש בדעתו

para el lovo poko provecho el vayado si tal por entrar al revanyo el determinado (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

641

112150

determinar v.

קבע, הגדיר

se determino de kevrarlas, lo ke a pensado en vezes. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

642

112160

determinarse v. refl.

החליט, החליט בדעתו, גמר אומר

i andjeles del sielo se determinaron luego. (Toledo, Koplas de Yosef)

Antes de esto, avlo el kon la su mujer se determino tambien sus amigos kojer (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

106

112260

detrás prep.

אחרי, מאחורי; לפי, כפי, בהתאם ל-

I luego korria tras del en esa ora; (Poema de Yosef)

Ya vidi ke por sakrifisiarlo sos kapas, toma en su lugar el karnero de detras''. (Im afes, Papo 1894)

Detras de ti mira una vez, porke azesh a la revez? A tu djura ya la savesh. (Donme, sig 18)

Hahamim van airando detras de muestro goel (Donme, sig 18)

por muncho ke fue akavidada i tanbien akondjurada lo echa detras de la espalda i se apega kon la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6317

112550

devda f.

חוב; חובה

diziendo a kojer moneda / de muncho ke no tenia devda / lo aprezo al ke no tenia devda / diziendo kon mal los desnudo (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2653

112660

dever m.

חובה

El kon su mandado mando a traer los livros para saver si alguno devia ke le pagaria (Purim, De-Fes, sig. 18)

En esto muncho atenta: a guestra kaza bien kotenta, los aspros dalde sin kuenta, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Todos djuntos alavemos porke muncho le devemos; después de esto beveremos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

aze la onbría komo el dever: enpesemos a bever día i la noche asta ora dodje. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4074

112670

dever/se v.

היה חייב/מחוייב, חב; היה צריך

Todos djuntos alavemos porke muncho le devemos; después de esto beveremos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Devemos azer djunbúsh en estos dos días, sovre inchir el rabúsh ande los Nahmías; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911)

Kada una dizia: Yo so la mas alta / de todas las mas grandes muntanyas / Su Maestad! En mi deve dar la ley santa / i se ivan meneando komo kanyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

643

112870

devosión f.

אדיקות, חסידות; דבקות, מסירות

bendision, devosion, muestra intesion toda esta en el; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6185

112920

devuado (fr.) adj.

מסור, נאמן, דבק, אדוק; מחבב, אוהב הזולת

devuado grupo delos senyores maftirim / ke entuziasma la asistensia kon los shirim (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6555

113480

dezamparado adj.

נבוך, מבולבל, חסר אונים

y el Dio no deshara su kompanya dezamparada, i tu no veras tal dia, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

644

113750

dezastre m.

אסון

Terah vido tal dezastre, el korason le bate. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4252

114000

dezayunar v.

אכל ארוחת בוקר, סעד

Taanit apregonó Mordejay el djusto, ninguno dezayuno tres días apunto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1163

114030

dezazer v.

התיר, הרס, השחית, פרק, פורר,בילה, שחק, המיס

Dio !Akordate de akeyo ke izo! kontra su ijo la peadad dezizo. (Im afes, Papo 1894)

Tambien el Japon se entro en la boda / el salio komo un raton meneando la koda /ma de la primera ora / se vido ke nada podia azer / un lugar por dezazer / kon muncha barragania / oy no se siente mas su nombradia (La Amerika, 1915)

Vilhelm pasaje kijo azer entre los beljikanos / i por non los dezazer les avlo komo ermanos / viendo ke levantaron manos / a su armada ordeno / el tiro alman sono / la Beljika fue atakada / i en sivdad franseza mandada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4743

114540

dezear v.

איחל; חשק, רצה מאוד

por kuenta izo tefilot kon bakasha, por no enterrarse en el midbar ke era busha, muncho dezeo de entrar laarets akedosha (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

yevan a eya ke se pasee, los visios de ganeden ke dezee, los tsadikim kon su ojo vee, los ke se fueron de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4075

114620

dezecho adj.

מפורק, מפורר, הרוס, שהומס

I haviari bien dezecho, no mires danyo ni provecho; a Amán aze despecho i mira bien de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5665

115200

dezeo m.

רצון, חפץ, חשק, תשוקה, שאיפה, התאוות; הדבר הנחשק; איחול

Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

107

115740

dezierto m.

מדבר, ציה, שממה, ישימון

I luego le enbiava a eyos al disierto; (Poema de Yosef)

Israel en el dezierto akontesio este despecho djudio krisiana en su lecho yoraron toda la kompanya i Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Bien entendido ke se aparejavan / para el dia santo del sesh de Sivan / para salir delantre del Dio despierto / en medio del grande temerozo dezierto. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3554

115820

dezijado/a adj.

ששכל/ה את בנו/בנה

Sara la dezijada es mi nombre, apiadame en grande de tu nombre, se nombrara mi fama para sienpre. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

108

116030

dezir v.

אמר, הגיד, ניסח, הביע, ביטא (בכתב או בעל פה), דיקלם, פקד; היטיב עם

Y ansi le dezia, i ansi le avlava: (Poema de Yosef)

Penso Aman kon su meoyo, ke por el dizia i en su tino metio i respondaria (Purim, De-Fes, sig. 18)

I fue komo dezir esto, le disho el Dio: ''Vate presto, dile a Ahav i al resto: 'Si se vos izo la sed de kreer en el Dio de Eliau?''' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Kada una dizia: Yo so la mas alta / de todas las mas grandes muntanyas / Su Maestad! En mi deve dar la ley santa / i se ivan meneando komo kanyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

645

116910

dezmamparado adj.

אובד עצות, נבוך, תועה, מבולבל, חסר ישע/תמיכה/משען

anke esta desmanparado su korason enfeuzyado, (Toledo, Koplas de Yosef)

ke la yevo el arnaut i kedo dezmamparada: (Gizados de berendjena, siglo 18)

Pensad de azer buendad al desmamparado / el povre i guerfano sea bien mirado / si esta atrazado / darle la instruksion / i dezir de korason / todos somos keridos / de una madre paridos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

109

116970

dezmayado adj.

מעולף, עולפה, תשוש, חיוור, חסר ברק, שאיבד רעננותו

'Amigos, komo estades a tan desmayados? (Poema de Yosef)

Disho: ''Faz alegria, non estes desmayado. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2655

117010

dezmayarse v. refl.

התעלף, איבד את הכרתו, נחלש; נכסף בלהט

El ke la mirava se desmayava despues se arretornava porke era grasioza i muy namoroza (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5513

117170

dezmembrar v.

ביתר, ניתח/פרק לנתחים;הפריד, חילק, פילג

Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

646

117260

dezmentir v.

ניתק, עקר ממקומו, הזיז בכוח; הכחיש, הזים, הפריך

'ke lo kemen kon gran ravia, siendo ke lo desmintio.'' (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1773

118050

dezonra f.

פגיעה, עלבון, קללה

negra fue la su suerte de primera kompra boltar fue desonra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Grande ravia siento por tu amor rey porke no guardan tu ley no keren tu onra sino tu desonra (Purim, De-Fes, sig. 18)

Por esto se ensanyo ke no pudo azer lo ke pensava el mamzer, en lugar de onra, tuvo gran desonra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

111

118910

día m.

יום, יממה

De kien avia talante de ver la su figura (Poema de Yosef)

Ke a de venir un dia, del rey seras onrado; (Poema de Yosef)

La mujer de Terah kedo prenyada, de en dia en dia le demandava: (El rey Nimrod)

Lo atordio el vino en el seten dia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18)

Despues de dias i anyos Israel rikos i sanos se olvidaron de los anyos ke los sako de Misrayim el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Komo la solombra pasan los dias, no ay a eyos ke no fueron baldias, si pensa ke aze asi manzias, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3169

119760

diamante m.

יהלום; כלי לחיתוך זכוכית

Loen todos los djudios ke en toda parte nisim de los dos anyos, kada uno aparte, komo el diamante (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2658

119900

diavlo m.

שטן, שד, מזיק; אדם ערום/פיקח חסר מצפון

Deriento su lecho tal no la akojo se le enkuvrio del ojo pensa ke eya avla ma era diavla (Purim, De-Fes, sig. 18)

su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este diavlo / salio muy sanpavlo / se trusho en este al / a djudios ya izo mal / le pago el Dio presto / a el i al resto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4900

120010

dibur (ebr.) m.

התחייבות

dibur bueno a eya le davan: si sus mitsvot eya guadrava de la shehina se aprovechava kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Shabat viene no meldamos, kon dibur shel hol lo menospresiamos, a los hahamim no eskuchamos, los senyores de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3556

120140

dicha (1) f.

ניב, אימרה, ביטוי, אמירה; פקודה; מידע

No ay provecho del padre, desha fechos kon tu madre i a su dicha akodre. (Donme, sig 18)

Oygan sinyores dichas de mi boka ke son kozas ke en el alma, ke no fue koza poka la maala de Avraam i de Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

A' rey fuerte azien abashar i azien enalteser / kon dichas de santos i kon setensia de andjeles / despedasan penyas i rompen montes (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

647

120290

dicho m.

מאמר, אמירה, דו''ח; צו, פקודה

estas tierras, por mi dicho, a tu semen las dare. (Toledo, Koplas de Yosef)

Disheron estaremos siempre a su komando ia su dicho (Ketuba de la Ley)

Aremos i oyeremos todo su buen dicho: (Ketuba de la Ley)

Luego apresure i are tu dicho anke eres maldicho (Purim, De-Fes, sig. 18)

Se alevanto un rey muy riko Ahav su nombre era dicho Izevel mando kon su dicho ke sirvieran idolos en lugar del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6808

120325

dicho adj.

האמור

no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este espino / i se arremato / kon basheza lo mato / porke era maldicho / por el mundo dicho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2660

120430

diente m.

שן

Mas ke la serpiente son sus malos dientes (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

113

120690

dientro prep.

בתוך, ב-

I luego fue metido dentro de la prizion. (Poema de Yosef)

las deshava en un reskaldo dientro de la kozina (Gizados de berendjena, siglo 18)

kon sus ajikos mundados dientro de una kaldera. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Deriento su lecho tal no la akojo se le enkuvrio del ojo pensa ke eya avla ma era diavla (Purim, De-Fes, sig. 18)

Beven komo puerkas dientro de sus serkas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Hatan i kala avian dientro de nekuda alta (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

114

120740

diez/dies num.

עשר, עשרה

A el se le enkorvavan kon estreyas diez i una (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2258

120780

diezén/diezeno/diezemo adj.

עשירי

La dezena las azia bula Sara la kumadre: (Gizados de berendjena, siglo 18)

Preva diezena ke Avraam fue prevado del Shem Yitbarah fue komandado ke por korban sea ayegado su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2259

120810

diezimueve/diezinueve num.

תשעה עשר/תשע עשרה

La de diez i nueve las azia la deskansada de Mikri (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2260

120830

dieziocho num.

שמונה עשר/ה

La de diez i ocho las azia bula Flor de Yaakov Masa: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2261

120840

diezisesh num.

ששה עשר/שש עשרה

La de diez i sesh las azia bula Pava de Aruete, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2262

120860

diezisiete num.

שבעה עשר/שבע עשרה

La de diez i siete las azia Estreya de Taramato, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3958

120960

diferente adj.

שונה, נבדל, אחר

Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5286

121030

difikultad f.

קושי, מכשול, שיבוש

Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4253

121290

dikat (t.) m.

תשומת לב, שקידה

kien es de linaje aga bien dikat de no se azer sakat, de bever sin pezo: estén en su sezo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1166

121850

din (ebr.) m.

דין, חוק, צדק; פסק דין; משפט, דין תורה

Ek, dia de el din! (Untane Tokef)

I kortas taksa a todas las kriansas, i eskrives la setensia de su din. (Untane Tokef)

En dinim de el punyo lo topo meldando kon ayuno i limunio en su mal pensando (Purim, De-Fes, sig. 18)

el ke pense en todo esto i no peke tan presto, i no se olvide de el resto, los siete dinim de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

no aya mufti ni sus dinim / ni era merahem av al banim / metio en tomruk a los memunim / los eskapo el sinyor ribi David Zonana ke sea bendicho de el Dio (manus. Teza, 1820)

A' kien non se espanta de dia de el din el temerozo / ke a ti te konviene la grandeza i la barragania / en lugar ke ay senteyas de fuego (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

A' rey asentado sovre siya de din / a sus derredores andjeles estantes sovre el din / ke ansi mandado de el rey delantre de todos savientes ley i din (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5514

122100

dinamit/dinamita f.

דינמיט; כינוי לאוכל מפולפל/משקה חריף

Yulles tiros i dinamit van todos arrojando / mizmo a los mas babayit ya los van matando / sin piadad van degoyando / i inda no ay eskapar / aze muncho espantar / esta matansina / mirando ke es grande kyina (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

648

122180

dinero m.

כסף, מטבע; הון

i despues kon gran dineros los salvare a eyos. (Toledo, Koplas de Yosef)

ke lo agas de tal djesto ke ganes muncho dinero. (Toledo, Koplas de Yosef)

Ah Dio!, avre tu siyero i damos munchos dineros, ke siempre de ti espero, ke eres santo i fiel. (El Dio alto)

Lavradjí i buen kordero kome i enbia entero i a algunos kon dinero, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

reada les travo de oyir estos biervos / la dezventura ke les hue al patri de eyos / aspros i dineros no le aprovecho / kon su mano lo echo/ no le izo hayre / se le hue el aire (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1610

122390

Dio m.

אלוהים, אל; דבר מה אהוב מאוד ונערץ

Va dile a Par'o ke te de el puevlo ke sepan la umot ke ay Dio en los sielos (Pizmon de Moshe, 1893)

Al amaneser vide ke se enkuvrio de una; dishe: No es este el Dio vedradero. (El rey Nimrod)

A Dio, kon tu sensia balda esta setensia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Bendicho sea el Dio ke a sus temientes de su sensia despartio, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Kerido del Dio Eliau, amado del Dio Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Ansi Dio del sielo kijo ansi kijo i ansi fizo (Donme, sig 18)

tu sos Dio de los diozes i todas las kriansas son tus esklavos i tus servidores i non se mengua tu onra por la kavza de akeyos ke sierven afuera de ti (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5515

124370

diskusión f.

דיון, ויכוח, עימות

Kelal de la koza es por bashas pasiones / ke tienen djente grandioza de todas las nasiones / sin azer munchas diskusiones / dieron orden de gerrear / veremos kuando va eskapar /la grande dubara / ke ya izo vedre la kara (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5287

124870

dispuesto adj.

נכון, מוכן, ערוך, פנוי, זמין, נוטה ל-

Aniyim i hasidim i ombres onestos / por podersen mantener siempre van despuestos / mizmo i por estos / devemos de kudiar / el Dio mos va ayudar / penemos kon dos manos / por nuestros ermanos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1611

125240

dito (it.) adv. & adj.

באותו אופן, כנ''ל, כאמור; האמור; פלוני

Vinieron entranbos ala dicha komida (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1612

125320

diverso adj.

שונה, נבדל

De diversas maneras I modos beveres (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

650

125390

divinidad/divinitá f.

אל, אלהות; כלילות יופי

porke le asoplo el espirito de la gran gloria divinidad, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5138

125400

divino adj.

אלהי, שמימי, נעלה, כליל יופי

Vinyas, kampos komo guertos / esta todo en gran ruvina / ay feridos tambien muertos / en esta gerra divina (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5191

125430

divizado (fr.) adj.

מחולק

Oy la Evropa esta en dos divizada / i si la prima bomba es arrojada / komo unos lokos se meteran a gerrear / i sienes de miles de kavesas van a bolar (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

651

125550

dizenyo m.

ציור, שרטוט, רישום, תרשים; תכנון, עיצוב; מיזם, פרוייקט

'ermanos, vide por vezes, vos kontare un disenyo: (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6447

125595

diziente n.

האומר/האומרת

apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes deskuvrid / i kompuesta de tu derecha forteyaron i kojeron / no izieron romaneser sus lambrushkos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5139

126060

djam (t.) m.

זכוכית, זגוגית

Luvia fuerte kon pedrisko / no deho ni djam ni tejas / kada uno boy de brisko / mos izo todos lentejas (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7101

126760

djemir v.

נאנח, התאנח

de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi atadero enreiziar / i la ora de ensender el fuego i mi karne adrira / toma kontigo lo ke de la siniza kedara / dezilde a Sara: esto kedo de Yits.hak (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

i djimieron todos los mal'ahim de la merkava / ofanim i serafim demandantes por nedava / engrasiantes a el Dio por el sinyor de Yits.hak: rogo da rezgate i otro en su paga da / Ah Dio, non agora sea el mundo sin la luna klara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5288

126940

djenerozo adj.

נדיב לב, רחב לב, אציל, אוהב הזולת

No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5289

126980

djenitor m.

הורה, אב, מוליד

Akodrate emigrado, akodrate emigrado / de lo ke prometites / por ayudar, por ayudar a tus djenitores / tu non mantuvites, ni en tino metites / lo ke aprometites (La Amerika, 1914)

Kuando tu partites, i de tu sivdad salites / a tus djenitores dishites: / yo vos ayudare, muncha moneda ganare / i siempre a vozotros pensare (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

115

127010

djente f.

בריות, בני אדם; קרובים, משפחה רחבה

' Si tu as de podestar sovre toda esta djente? (Poema de Yosef)

Bozes dava la djente, al rey de esta manera: (Poema de Yosef)

Muncha mala djente son, estan esparsidos sobervios de korason i no abatidos (Purim, De-Fes, sig. 18)

De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18)

Komo ver esto Elia en la tierra los batiera por esta djente tan negra komo estan muriendo puevlo santo del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Siendo ke 'Haman kon el rey su estada, Disho: dies mil kintales de plata esmerada te dare por una djente renegada, ke no kreen en tu ley, no. (sova semahot, Livorno 1782)

A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere espesia de vidas i el, patron de fuersa / se alevante en antes ke se atorsen la djente de el fonsado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2667

127300

djentío m.

המון; לאום

Vino despues de dias siento i ochenta kojo de akeas vias djentios sin kuenta (Purim, De-Fes, sig. 18)

Venid vos i adjuntad los prinsipes mios kondes i djentios (Purim, De-Fes, sig. 18)

Las kartas se eskrivieron en lenguaje de los djentios: ke se aparejesen kon espadas i kuchiyos, todos los ke estan dientro de los kastiyos, de mandado de 'Abashverosh ke no kedase ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5516

127450

Djermania f.

גרמניה

Danyo grande le tomo a la basha Rusia / kuando eya oyo ke tokaron a la Serbia / ma la Djermania / presto la entendio / su braso ya espandio / para ayudar a su aliada / ma a la Fransia le vino yelada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

652

127500

djesto m.

מחווה, ז'סטה

ke lo agas de tal djesto ke ganes muncho dinero. (Toledo, Koplas de Yosef)

kavod meresen i muncho respekto / por sus kantes i sus buen djesto (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1168

127620

djidió m. & adj.

יהודי

Dia de Shabat resivieron los djidios la Ley dela mano de el Dio (Ketuba de la Ley)

Ya se kunplio el kazamiento ke los djidios kon la Ley izieron (Ketuba de la Ley)

Vino su kompania i de el pidio denunsio ke era djidio ke su ley guardava tal no se enkorvava (Purim, De-Fes, sig. 18)

Van pensando mal para el djidió, perdieron el savor de el mal ke el Dio les dio; Imanuel ke vino, presto se kindió, ande va djidió ke lo ayude el Dio (Kalumnia de sangre, sig 18)

Al hazán lo apanyaron, onde el abdán lo yevaron; todos los djidiós yoraron (Asidio de Belogrado 1788)

alvisias demos al Dio por todo pasado, kien se toma kon djidió merese enkolgado; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

kon gran reveyada miran a djidió. Nosotros tenemos Dio: kastigar mos kere, a eyos los fíere. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

117

127750

djigante m. & f.

ענק, נפיל

Apuesto era djigante; por nombre avia Yosef. (Poema de Yosef)

Kon un rey djigante el Ahashverosh kantare kon grande boz i kon alegria esta maravia (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

653

128740

djornada f.

יממה, מהלך יום; שכר יום עבודה

porke mueras kon afan, I tanbien piedras la jornada. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5291

128750

djornal m.

עיתון, יומון; שכר יום עבודה; אדם סקרן והולך רכיל (מבקש לדעת ומפרסם כל אשר קורה)

Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1170

128880

djoven adj. & n.

צעיר

su joven kuerpo sovre los lenyos espandio, i el fuego sovre la ara ensendio. (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5292

128900

djoventud (it.) f.

נעורים, עלומים; נוער

Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1171

128960

djoya f.

תכשיט, עדי; אוסף תכשיטי אשה

Sinon estimarlos komo djoya presiada (Ketuba de la Ley)

Luz le abasharia de la shehina el rey bien la atina las sus karas ruvias ke paresen djoyas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Izo mandar a traer dientro sus kortes djoyas ke eran de Israel i sus saserdotes (Purim, De-Fes, sig. 18)

I fayaras ayi una djoya kon mueve puntos ke salen de arba'a shemot ke estan en su shiur (Donme, sig 18)

Plata, oro i perlas i las djoyas, todo aver de el mundo kon eyas, mi korason menospresia a eyas. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

118

129010

djuba f.

שמלה

I luego le fazia una aldjuba onrada. (Poema de Yosef)

Presto le despojaron el aldjuba a manos; (Poema de Yosef)

Su aldjuba tomaron, menuda la pararon; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6025

129100

djudaízmo m.

יהדות

Ansi fue ke akel dia mizmo / ke en Sinay pozo el Dio grandisizmo / i deklaro aboz alta el monotizmo / ke es la bandiera del djudaizmo. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

121

129120

djudería f.

שכונת היהודים; יהדות העיר/המדינה/העולם

Avras imaje onrado en la tu djuderia. (Poema de Yosef)

ke eskapo el Dio a la djuderia; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Luego Mordehay kon veluntad buena mando ayunar la djuderia (Koplas de Purim, 1545)

Vido luz santa en el djuderia ke avia de naser Avraam avinu. (El rey Nimrod)

I Aman kon muncho guay le arrespondia: son munchos los Mordehay en la djuderia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18)

Shishim ribo de djuderia todos ivan detras de el. (Donme, sig 18)

Siempre deve de kudiar el kapo relijiozo / i ke toda la nasion tenga repozo / el Dio piadozo / i a el lo va guadrar / asegun el va pensar / por toda djuderia / ke ay en la Turkia (La Amerika, 1911)

nunka me vo olvidar akea alegria / ke sintia la bendicha djuderia (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

Bevian vino viejo a maraviya, Susan i Babel, Egipto i Aleksandria, konbido diziocho mil de la juderia, ke no falto de eyos ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)

tefilot i taanit a el Dio aremos / ke en sus dias buenos al mashiah veremos / i mos alegraremos / todo Israel / djuntos vos kon el goel / veremos alegria / en la djuderia (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5294

129150

djudezmo m.

יהדות, אמונה ומצוות היהדות, דבקות בדת היהודית; ספניולית, איספניולית, לאדינו, לשון יהודית

Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1172

129200

djudio m. & adj.

יהודי

Los djudios ke resivieron la Ley a ojos de todos los puevlos (Ketuba de la Ley)

Eya le disho apanya los djudios (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2673

129290

djugar v.

שיחק, השתעשע, התבדר; ניגן על כלי נגינה; הימר, שיחק משחקי מזל; לגלג; נע, זע במקומו (יש לו ''שפיל'')

Diole eya repuesta: mi tio amigo, yo no djugo mi testa ni tal yo le digo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ke de tal kevranto el nos resgato, ke poko i nada falto ke eramos djugados, de espada kortados. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Armavan gerra los moros alas sivdades de gerrear rebolviendo sus kavayos salian djugar las lansas (Donme, sig 18)

La tavla de los sus pechos a dos o a tres djugare (Donme, sig 18)

Djugar i emborrachar, haraganear i gastar / ansina nunka puederas adelantar / repentete mi ermano, rekoje bien la mano / esto te dize el aumoristikano (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6559

129700

djuisio m.

משפט, דין, פסק דין; דעה, שיפוט, תחושה

Avlo el rey kon los savios de enfrente; Disho: miradle su juizio, i echadle suerte. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4256

129770

djumbush (t.) m.

בידור, שעשוע; דבר משעשע, בדיחה

Devemos azer djunbúsh en estos dos días, sovre inchir el rabúsh ande los Nahmías; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

gursuz merkantivle devía de ser, negro le fue el pareser de la noche al día ke djunbúsh sería. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

654

129860

djunto adj.

מחובר, מאוחד, צמוד

i el sol djunto kon eyas. vere esta maravia. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

122

129910

djura f.

נדר, שבועה, אלה

Gran djura fazia de no ferlo, Yosef. (Poema de Yosef)

Detras de ti mira una vez, porke azesh a la revez? A tu djura ya la savesh. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

655

129950

djuramiento m.

שבועה; פעולת השבעות

i djuro kon djuramiento dar lo ke akometi, (Toledo, Koplas de Yosef)

yevalos a su asiento. afirma, Senyor, el djuramiento (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

657

129970

djurar v.

נשבע

i djuro kon djuramiento dar lo ke akometi, (Toledo, Koplas de Yosef)

i afirman tu firmamiento ke djurastes a Avraam. (Toledo, Koplas de Yosef)

djuro ke no seran matados, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

I esto te djuro ati de verdad (Koplas de Purim, 1545)

Yahid ke vido este selo also su mano ael sielo djuro por moran en el sielo: ''No ara luvia ni rosio asta tomar lisensia de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

reveamos en el alto, djuramos su nombre santo, falsamos en el trato komo uzansa de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3354

130120

djustedad f.

דיוק, דייקנות, נכונות; הצדקה, צדק

Oid puevlo su djustedad siempre sere por la santedad desde ke estavan en el midbar salio su fama de Eliau. (Koplas de Eliau, sig. 18)

tu sos Dio de los diozes i todas las kriansas son tus esklavos i tus servidores i non se mengua tu onra por la kavza de akeyos ke sierven afuera de ti (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2674

130170

djustisia f.

צדק, יושר, הגינות

I la su djustisia se va aserkando se le tira su mando i la su grandeza i su altigueza (Purim, De-Fes, sig. 18)

'Hayom 'harat olam dezid kon muncha alegria / la djustisia i la verdad arrivo en Turkia / muncho negro avia i sin pueder avlar / mos tomavan a harvar / mizmo mos akuzavan / i mos aprezavan / (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

659

130200

djusto adj.

צודק, חסר פניות, פנים, ישר, צדיק, הוגן, הגון; בעל מידה נכונה

djusto i bien ordenado i envelunti de dizirlo. (Toledo, Koplas de Yosef)

Estonses el presiado Mordehay el djusto muncho fue atorvado de ver tal desgusto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ordenes de gerra keria armar, por la tierra i por la mar, por azer su gusto, tuerto i no djusto. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Taanit apregonó Mordejay el djusto, ninguno dezayuno tres días apunto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1173

130470

djuzgador/dera n.

שופט, דיין

Ke tu sos el djuzgador, i kastigas i saves. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1985

130490

djuzgar v.

שפט, דן; העריך, ביקר; גינה

En el dia ke djuzgare a mi puevlo amado me akodrare de la ara, del atan i el atado. (Puertas de veluntad)

Te rogo, membrame en lo ke mi alma djuzgara: atan i el atado i la ara. (Puertas de veluntad)

pense en su puerpo el enkonado, en su vida va penando, en su muerte es djuzgado, el hibut akever en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i me adoloryi dia ke en el me djuzgas / me arrebashi i me atorvi de kuanto kon tu folor me apokas (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

660

130600

doblado adj.

כפול; מקופל, מכווץ

muncho mas selo reizo, dovlado i redovlado. (Toledo, Koplas de Yosef)

mal korason kon mal pensamiento / ke ya mos izo segundos terseros / les komio moneda de los mersedes / doblado se las mandara el Dio (manus. Teza, 1820)

mando a dezir si ay mas shohad angusio a djudio i no aher / lo komio moneda de ribi Avraam Elkahed / doblado se las mandara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

661

130630

doblar v.

כפל, הכפיל; קיפל, כופף, היטה

ke no sea ke te mate i me dobles el enojo''. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

123

130730

dodje adj.

שנים עשר, שתים עשרה

'Ke de doze piedras ke son de apostura, (Poema de Yosef)

doze pendones de alegria, trivos de Israel. u bendision, (Toledo, Koplas de Yosef)

gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2263

130760

dodjen/dodjeno adj.

השנים עשר במספר

La donzena las azia Esterucha de Yehiel, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

124

131470

doliente adj.

סובל, חש ברע, מרגיש כאב ומתאנח

Muy flakas estavan, semejavan dolientes (Poema de Yosef)

Esto muy doliente no topo remedio ni uno ni medio (Purim, De-Fes, sig. 18)

Esto tened muncho en mientes: a los hahamim, prezentes, a el médiko sin dolientes ke vos tenga ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2264

131500

dolmá (t.) f.

ממולאים

i las yamavan por nombre las senas de las dolmas. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

125

131520

dolor f. & m.

כאב, מכאוב, ייסורים; צער

Gran dolor tenia por el la su senyora, (Poema de Yosef)

grandes dolores ke le venga i le abashe me'huma: (Gizados de berendjena, siglo 18)

Yom sinko de Elul le dio dolor en su entranya, i luego la avla perdio komo la animalia; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

ande via ombre de golor / metia su ojo kon grande folor / le alsava alila kon grande dolor / no desho givir ke no lo irio (manus. Teza, 1820)

ermana pekenya, sus orasiones / ordena i responde sus loores / Dio, rogo melezina sus dolores / se ateme la anyada kon sus maldisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6811

131970

donaire m.

חן, הופעה חיננית

kara de muncha shehina ke el Dio mo lo guadre / de verlo kon el kalpak ke le dio mas donaire / parese un aire a senyor Yehezkel / ke biva este i akel / no veamos faltura / de su sonbultura (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1174

132095

donozo adj.

חינני

Ke tu boz savroza i tu vista donoza: (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2677

132120

donzeya/dondzeya f.

עלמה; אשה בעלת יופי נדיר

Enpesaron a eskojer mosas i donzeyas galanas i beyas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta sentensia? Sus donzeyas la afalagavan i para eya no avia pasensia; guay, ke ize pekar a las Judias, ke de otro no me vino, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Todo el ke tiene ija donzeya, aun ke sea luna o estreya, la ke enveluntare el rey sera reina eya, por esto ke no se eskonda ninguna, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

126

132180

dor (ebr.) m.

דור, תקופה

Fayolos en los yermos a todo ese dor, (Poema de Yosef)

Sadikim de akel dor kuanto mal yevaron, kon penas i kon sudor muncho perkuraron (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

127

132360

dormir v.

ישן, נם

'Otra vez dormia sonyi koza estranya: (Poema de Yosef)

Zahut ya no les kedo ansi lo entiendo del Dio no tengas miedo porke esta durmiendo (Purim, De-Fes, sig. 18)

I para dormir kon eya grande traision armara (Donme, sig 18)

Sutlach i kozas de leche a el ken kome le aproveche; a dormir ke no se eche, ke no es ansí el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5192

132540

dos num.

שנים, שתים; שני, שתי

Oy la Evropa esta en dos divizada / i si la prima bomba es arrojada / komo unos lokos se meteran a gerrear / i sienes de miles de kavesas van a bolar (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1775

132840

dotrinar v.

נזף, הטיף מוסר, לימד לקח; לימד, אילף, הקנה דעת, חינך ילדים באורח הישר

Tsadik uno se aya ke los dotrinava (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Zera Israel vino en akel negro yanto por muncho ke los dotrino mordehay el santo (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6188

132880

dover m.

חובה, מחוייבות, התחייבות; מחוייבות מוסרית, חוק מוסר; תפקיד, משימה; שעורי בית

tenemos el dover de felisitarlos / asistir a sus melodias i enkorajarlos (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4260

132920

dovlet (t.) m.

מדינה, ממשלה, שלטון, סמכות; רכוש ציבורי; עושר; עצמאות

Ridjales de el dovlet se maraviyaron de este negro milet komo eskaparon; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

a tener este modo de ijas i dovlet (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)

yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho aver kon su boka se enkapa / ya le kitaron la kapa / ke le den murvet / ya salio el del dovlet / murira en kaza / ke no lo kemen en braza (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6189

133400

droga f.

סם משכר, סם מרפא, תרופה; הרואין; סממן

orozos yehidim de esta santa sinagoga / resivish aki la mas provechoza droga (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5193

133520

dubara/dubará (t.) f.

רעש גדול, מהומה; קנוניה, תככים

Dizen ke va aver una muy grande gerra / i ke muncha sangre va korrer en tierra / Austria i Serbia estan en dubara / siendo a fransez dieron una krushumada (La Amerika. 1913)

Kelal de la koza es por bashas pasiones / ke tienen djente grandioza de todas las nasiones / sin azer munchas diskusiones / dieron orden de gerrear / veremos kuando va eskapar /la grande dubara / ke ya izo vedre la kara (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1175

133870

duelo m.

כאב, דאגה; דוקרב

Fueron enfiuziados de ser eskapados de males i de duelos (Ketuba de la Ley)

I por tanto duelo azed teshuva muestra orasion suva ke estash apretados por muestros pekados (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2681

133910

duenyo m.

(משמש רק בפתגמים) בעל, בעל בית; ארוע

Te olvidastes maras de akel suenyo el dio es muestro duenyo mos eskaparemos i tu mal veremos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Fermozura de eya es kumplida, mi palomba fue a su mandada, en duenyas era eya savida (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3890

133980

dukado m.

דוקט - מטבע זהב ישן

Los de Belogrado eran afamados, agora no son kontados porke no tienen parás ni dukados (Asidio de Belogrado 1788)

i El haham de los ijikos, a la maestra regalikos i ken puede dé dukadikos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Los vinos demudados ke se bevian, de Fransia, i Florensia i Esklavonia, mil dukados kada vazo valia, por ser vinos ke no avia presio para eyos, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1616

134010

duke m.

דוכס

De senyores i dukes i kondes paso (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3567

134200

dulse adj. & adv.

מתוק, ערב; רך, טוב, רחום, נעים; תה''פ: ברכות, במתיקות

La su frente reluziente espada dulse [de] kortare (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4080

134280

dulse m.

ריבה, קונפיטורה, מרקחת

Pandelo i mustachones, yeva dulse a las nasiones i kontaldes las razones ke no agan burla de el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2266

134790

durera f.

עצירות; קשיות, נוקשות, קושי

pimienta i mucha espesia ke no le diera durera (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1176

134910

duro adj.

קשה, נוקשה, צפיד, קשיח; קפדן, קשוח, נוקשה, אכזרי; מחוספס, קהה רגש;קפוץ יד; אטום ראש, מוגבל

Duro por ensanyar, i lejero por afalgar. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2683

136060

echa f.

פעולה, מעשה, פֹּעַל, ביצוע; עסק, עניין

Yakir le arrespondio: mala de dos karas mis echas desho al Dio si tu no te paras (Purim, De-Fes, sig. 18)

Enpesar kero a kontar echas del Dio alto (Purim, De-Fes, sig. 18)

maraviyozas son tus echas i mi alma ke algo save delantre de ti muncho krevanta (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Supo Mordelsay esta echa, esklamo ayuno, yoro i endecha, le Disho 'Ester kon alma estrecha: dime lo ke pensas azer, i lo ke no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2267

136190

echado adj.

גולה, מגורש, מורחק, מוחרם, מנודה; שוכב, שכוב

kortadas a revanadas i echadas en la sena, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Fuese para la kama onde don[a] krensia esta echada (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

128

136260

echar v.

זרק, השליך, הטיל; ירה; דחה מ-; השכיב; גרש, גרש אשה; הפעיל

En pozo lo echemos al malo de Yosef.'' (Poema de Yosef)

i ensima le echava salsa kon un ajiko majado. (Gizados de berendjena, siglo 18)

El nemsí dizen que es budalá, mos enpesó a echar kunbaras asta ke se kemó la sivdad (Asidio de Belogrado 1788)

El turko se enserró en la kalé i mos izo muasilé, el nemsí enpesó a echar muchas djulés (Asidio de Belogrado 1788)

Le murio el ijo de la aniya suvio lo echo en su aliya yoro su madre una alguaya: ''Si por matar a mi ijo vinites por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Echara fama por Roma fuistes mujer desfamada (Donme, sig 18)

sedaká al meskino devemos de dar sin echar a ulvidar manot a ermanos, tanbién a serkanos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

mira tu i mete tino no lo eskucha al espino, no te piedras del kamino porke te echa en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

por muncho ke fue akavidada i tanbien akondjurada lo echa detras de la espalda i se apega kon la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Avlo el rey kon los savios de enfrente; Disho: miradle su juizio, i echadle suerte. (sova semahot, Livorno 1782)

Dos sinklavos en el rey reveyaron, tosigo en el vazo le echaron; en linguaje de [P]ersianos se akonsejaron para ke ninguno los entendiera, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3570

137560

echarse v. refl.

שכב, שכב לישון; הטיל עצמו, החל

Echaronse en una kama dos puerpos i una alma (Donme, sig 18)

Sutlach i kozas de leche a el ken kome le aproveche; a dormir ke no se eche, ke no es ansí el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

129

137910

echizero/zera n. & adj.

קוסם, מג, מכשף, ידעוני

Luego le denunsiava a sus fechizeros; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3571

138000

echo m.

עבודה, עסק, משלח יד, עיסוק, מסחר, התעסקות, עניין, מעשה

Deshate a este fecho, ven a el Dio, ven a el Dio.De nada no ay provecho, ven a el Dio, ven a el Dio. (Donme, sig 18)

Ya se arrepintieron de este mal echo, el grosh ke tenía todo ya lo dieron, bushkaron remedio por lo ke perdieron; me pisho en sus karas ke tal mos izieron. (Kalumnia de sangre, sig 18)

huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo tenias? / para ke lo kerias / sirviendo al malhut / apanyen asta el bahur / de 'Haman el nieto / ya lo vimos muerto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1177

138300

ed (ebr.) m.

עד

Los edim fueron la tierra i los sielos: (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

663

138310

edad f.

גיל

ke eres chiko de edad, i si kere el te mata. (Toledo, Koplas de Yosef)

Avraam lo vido en frente. ''de ke edad seras ermano?'' (Toledo, Koplas de Yosef)

pensando esta en mientes el moso, ya es de edad: (Toledo, Koplas de Yosef)

-''ke are por mi ventura ke so grande de edad, (Toledo, Koplas de Yosef)

Riko i meskino mosos de edad agale su veluntad mujeres i onbres yamados por nombres (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

130

138550

Edjifto m.

מצרים

A Adjivto desenria kon los moros, Yosef. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5761

138650

edut (ebr.) m.

עדות, אישור

a ti A' todo modo de kriansa sea de arriva sea de abasho dan edut ke eyos se depiedren i tu estas para siempre (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6026

139150

Ejipto m.

מצרים

Era despues ke salimos de Ejipto / del lugar del esklavaje i del sojefto / ke Dio kon su bet-din dieron desizion / por dar la Ley a su chika populasion (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3356

139160

ek prop.

הינה

No uvo muerte para el vidas del mundo bive el djuntos vengan kon el Goel ek enbien a vos a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5297

139555

ekonomizado adj.

חסכוני, שנחסך

Pensa bien emigrado, pensa bien emigrado / ke nada non tienes avansado / todo tu ganado i todo lo ekonomizado / se van a la karta i al dado (La Amerika, 1914)

Akodrate emigrado, akodrate emigrado / kuando vinites deskalso i deskavenyado / oy ke estas ganando i ke estas avansado / dia i noche vas djugando (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6027

139680

eksepsión f.

הוצאה מן הכלל; יוצא מן הכלל, חריג

Al eksepsion dela montanya de Sinay / ke dizia kon sa grande umildansa: / Mas basha i menospresiada de mi ken ay? / delantre de kada muntanya inmensa. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1178

141070

ekstremo adj.

קיצוני, אחרון; עצום, כביר

Se esforsavan djuntos kon amor ekstremo, a exekutir el orden del Ser Supremo. (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1987

141280

elbón (ebr.) m.

עלבון

Ya me lo trusheron kon grande elbon; travolo de la siya kon grande travon: (El rey Nimrod)

Kon vazo sin aza beven a heshbón, non azen ningún elbón de ninguna koza, van komo la roza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5762

141910

elguenga/eluenga f.

לשון

el kual rekonta segun la korteza de mi elguenga poko de lo poko de tus enaltesimientos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

667

142630

embaraso m.

מכשול, מעצור; גרוטאה; מבוכה

ke venian guestros masos a deredor sin enbaraso, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4515

142680

embarkar v.

עלה על אניה/מטוס, הפליג; העמיס

De muestras kazas mos ketaron, a l'aviasion mos entraron muestros trezoros mos tomaron, al vapor mos embarkaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

668

143090

embevesido adj.

משועשע, מתבדר; שקוע (בהרהורים)

vido esto dos tres mezes, se kedo enbevesido; (Toledo, Koplas de Yosef)

pensando esta un poko, se kedo enbevesido: (Toledo, Koplas de Yosef)

el ke no vaiga pedrido en este mundo enbevesido, ke no se tope arrepentido kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

ijo de ombre vas pedrido en bienes enbevesido, de gota fidionda sos venido i tu fin polvo i tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

131

143170

embiar v.

שלח, שיגר

I luego le enbiava a eyos al disierto; (Poema de Yosef)

A ken me enbias? i luego ire i tu mandado are. El rey le dio repuesta: al ke esta en mi puerta (Purim, De-Fes, sig. 18)

Bendicho el Dio de la Altura sienpre estuvo en su ayuda les enbio una chuma empesaron a morirsen para modre de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Lavradjí i buen kordero kome i enbia entero i a algunos kon dinero, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Enbio 'Ester a Mordekay, Bilgan, i le Disho: apanya a los Judios de Susan, i ayunen konmigo treze, i katorze i kinze de Nisan, para ke no nos deperdamos, no. (sova semahot, Livorno 1782)

oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke sienpre por el prove el muncho perkura / El de la altura / ke vaya kon el / ke lo enbio a yamar el rey / por bien ke lo sea / se enalteska su estrea (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2269

143410

embolver v.

שיקע ב-; עטף; סיבך, בלבל

las enbolvia kon guevos batidos en una tasa, (Gizados de berendjena, siglo 18)

las enbolvian kon guevos, las azian birmuelikos (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4909

143430

embolvido adj.

שקוע ב-, שקוע עמוק (בעבודה); מסובך; מודאג

viendomos bien vestidos, de gaava somos enbolvidos, no metemos muestro sentido ke todo keda en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5299

143490

emborrachar v.

שיכר, ביסם

Djugar i emborrachar, haraganear i gastar / ansina nunka puederas adelantar / repentete mi ermano, rekoje bien la mano / esto te dize el aumoristikano (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5300

144320

emigrado adj.

שהיגר

Akodrate emigrado, akodrate emigrado / de lo ke prometites / por ayudar, por ayudar a tus djenitores / tu non mantuvites, ni en tino metites / lo ke aprometites (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1517

144400

emir (t.) m.

צו, פקודה

ni katan aga ni mahkeme ni emir, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1179

145210

empenyar v.

משְׁכֵּן, העביט; השתדל, התאמץ

Ni ke pueda vender ni enpenyar ningun livro de la Ley amada (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2274

145440

empero/emperó conj.

אבל, אולם, ברם

enpero a de menester una karne muy valiente. (Gizados de berendjena, siglo 18)

disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el sielo / andare i le amostrare ke a el Dio fuero / disho: anda sinyor empero no te aleshes / respondio: sea tu korason en el Dio enfiuzianse (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1776

145470

empesar m.

התחלה

Enpesar kero kontar en esta kantiga el ke la oye kantar ke el Dio bendiga (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Una noche mos enpesó a echar mucho tiro asta ke mos kito el tino, a la manyana dishimos: ya mos dimos (Asidio de Belogrado 1788)

Vido Eliau malparado desharon a el Dio alavado konpesan a servir a el idolo ke alevanto Izevel enemiga de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

132

145500

empesar v.

התחיל, החל, פתח

Yaakkov enpesava de rasgar los sus panyos, (Poema de Yosef)

Hushi mi ija Ester enpesa i demanda ke por ti kero meter todo a una vanda (Purim, De-Fes, sig. 18)

Enpesar kero a kontar echas del Dio alto (Purim, De-Fes, sig. 18)

aze la onbría komo el dever: enpesemos a bever día i la noche asta ora dodje. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

shabat agadol oy tomad vuestro repozo / por empesar enel invierno kon alegria i gozo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

enfortesidvos i gozadvos ke la prea se kumplio / a el Fuerte esperad, su firmamiento guadro a vos / i suviran a Tsion i dira / akalsead akalsead sus kalsadas / empese la anyada i sus bendisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1180

145680

empezar v.

זיפת

Su ermana la nevia una barka le aria, por adientro i por ahuera la enpezaria, (Koplas de Par'o, 1901)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6567

146770

emprezentar v.

הגיש; נתן במתנה; מחל

Disho 'AbashverOsh: la plata sea tuya emprezentada, i la lisensia sea en tu mano dada, i a este puevlo mata kon tu espada, ke no kede ninguno de eyos, no. (sova semahot, Livorno 1782)

siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el korban le akonpanye presto / i el i el resto / no mos tengan sar / i al Dio muncho rogar / ke no tenga muerte / i el Dio los enprezente (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6816

146810

emprezo adv.

במאסר

zaif disho ke estava le erguelio la kavesa / de ver todo este mal no ay ken lo vensa / kon muncha tristeza / a enprezo se hue / abatido esta el oher / no ay ken lo ate / de ver este desbarate (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1181

146920

emproveserse v. refl.

התרושש

Ken se enprovesera, i ken se enrikesera. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5763

146970

empushado adj.

נידח

de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3572

147050

emuná (ebr.) f.

אמונה, אמון

Amor de mi emuna ke es muncha, komo la mar la grande i la ancha, en mi korason komo un entorcha. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2689

147160

enalteser v.

העלה, הגביה, הרים, נישא

Las ke eran flakas las enfortesio tambien las enaltesio (Purim, De-Fes, sig. 18)

A' rey fuerte azien abashar i azien enalteser / kon dichas de santos i kon setensia de andjeles / despedasan penyas i rompen montes (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6817

147170

enalteserse v. refl.

התנשא, התגאה

korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en grandeza i en bien no mos enadneemos / i no mos kansemos / ke todo es nada / una pasada / ke mos mantengamos /i muhtach ke no tengamos (manus. Teza, 1820)

oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke sienpre por el prove el muncho perkura / El de la altura / ke vaya kon el / ke lo enbio a yamar el rey / por bien ke lo sea / se enalteska su estrea (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1182

147180

enaltesido adj.

מורם, נישא, מוגבה

Ken sera arrebashado u ken sera enaltesido. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5764

147190

enaltesimiento m.

עליה, התרוממות, התנשאות; משגב

el kual rekonta segun la korteza de mi elguenga poko de lo poko de tus enaltesimientos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

133

147250

enamorar v.

תינה אהבים, חיזר אחרי

'Tu fasme enamora i soy tu desdenyada; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2690

147430

enbevdarse v. refl.

רווה, נעשה שתוי

Kuando bien se enbevdo el rey kon el vino estonses no anduvo de meter su tino (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6568

147910

endecha f.

קינה

Supo Mordelsay esta echa, esklamo ayuno, yoro i endecha, le Disho 'Ester kon alma estrecha: dime lo ke pensas azer, i lo ke no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2692

147940

endechar/endichar v.

קונן, נשא קינה

Muncho lemuniozos estan los djidios rogando todos al dio amargos estavan tambien endechavan (Purim, De-Fes, sig. 18)

En lugar de riza eyos endechavan munchas lagrimas echan komo rio fuerte pensando la muerte (Purim, De-Fes, sig. 18)

Los djidiós todos kantavan, kon el bien se alegravan i agora todos endechavan (Asidio de Belogrado 1788)

A' a el lo endechava: kuando pekaron Israel el me afalagava, i ruah akodesh lo alavava (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

de ver a su madre ke yorava i endechava, ke la muerte de los tres kon sus ojos mirava, guay de la madre ke a los ijos enterrava Miriam i Aaron i el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

670

148020

endelantre/endelante adv.

ואילך

disho: ''de aki en delantre ya la sako de su mando''. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5301

148150

enderechar v.

יישר, תיקן, שיפץ, זקף, העמיד מחדש; הימין, פנה ימינה

Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6124

148220

enderechura adv.

כמקובל, כנהוג

ke si eran enderechura banot be-lidetan era mijor (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2693

148350

endevdarse v. refl.

שקע בחוב

Bien penso i aduvdo ke fue su pekado i a ken se endevdo i no a pagado (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2271

148360

endevina f.

מנחשת בקלפים, קוראת עתידות; הגדת עתידות

La de trenta i una las azia Rivkula la endevina: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1183

148420

endevinar v.

ניחש, הגיד עתידות, התנבא

en la su estreyeria endivino ke avia de naser Moshe rehmidor de Israel (Koplas de Par'o, 1901)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3359

148940

endjuntos adv.

ביחד

No uvo muerte para el vidas del mundo bive el djuntos vengan kon el Goel ek enbien a vos a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Todos djuntos alavemos porke muncho le devemos; después de esto beveremos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Este negro yerro le fue gran fesat; basta ke no esté kiesat, komemos kon gusto, bevamos endjunto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2694

149220

endurar v.

הקשה

I por mas espasio kon muncho oro el muy bien los enduro todos sus estados estan bien asentados (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1184

149310

enemigo m.

אויב

Veamos vengansa en los enemigos ke presto se atemen: (Ketuba de la Ley)

Vido Eliau malparado desharon a el Dio alavado konpesan a servir a el idolo ke alevanto Izevel enemiga de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

ken es enemigo se repentira, tanbien se verguensara, por esto bendigo al Dio mi abrigo (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

miravan de enfrente sin esvarear, no avía adjidear de los enemigos a presio de igos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

el ke para esto es aparejado, komo tiene gana de ir pekando? no se despega de el enkonado, el enemigo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

hesed grande aze konmigo eskapame del enemigo, vos ke sos padre amigo, sennyor de toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

i los ke sos alanseados de sus enemigos eyos dezvainan espada kontra eyos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del kaik ke le burako / del gevir presiado / i muy estimado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4267

149320

enemistad f.

איבה, שנאה, עויינות

Ad ayom la nemistad la tienen guardada, mos amostran amistad komo eskarada; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Por no olvidarmos esta nimistad meldamos kon amistad de la vieja istoria, tenerlo en memoria. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1777

149805

enfeuziado adj.

שנותנים בו אמון, ראוי לאמון, שבוטחים בו

Todos grandes i chikos muy enfeuziados (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan aviertos / en mersedes de muestros padres los primeros mozotros enfiuziados / se konponga muestras tefilot komo guezmo resivivle (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

671

149810

enfeuziar v.

נתן אמון, בטח ב-

anke esta desmanparado su korason enfeuzyado, (Toledo, Koplas de Yosef)

Fueron enfiuziados de ser eskapados de males i de duelos (Ketuba de la Ley)

el rav Abulafia kuando les darshava los enfeuziava no azer danyo (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

batieron en puertas de piadades por avrir / el ijo por ser sangrifisiado i el padre por sangrifisiar / esperantes a el Dio i en sus piadades por enfiuziar / esperantes a H' renovaran fuersa / rekiered en eredad de el Dio por seer adjuntado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1989

149820

enfeuziarse v. refl.

היה בעל אמונה מוחלטת בתמיכת/בהגנת, נתן מבטחו ב-

Enfeuziate en muestro Dio i El nisim mos ara (Puertas de veluntad)

Yashar ke oyo esta fama tomo lansa en su palma metio su alma en su palma se enfeuzio en el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7105

149870

enfigusiarse v. refl.

נשען, שם מבטחו ב-

disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el sielo / andare i le amostrare ke a el Dio fuero / disho: anda sinyor empero no te aleshes / respondio: sea tu korason en el Dio enfiuzianse (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2272

149900

enfilar v.

השחיל

enfiladas en espeto las azia kada tadre, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6450

150260

enfloreser v.

פרח, לבלב; שגשג

giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo enfloresien se espunto su ermoyo / no se koizieron sus razimos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4269

150310

enforkado adj.

תלוי, מוקע

Aséret bené Amán estavan deskuidados: no dieron aman zemán, presto enforkados; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4270

150320

enforkar v.

תלה, הוקיע

asta ke enforkaron a Amán basha: era un grande pashá, todo el ke sintía no se lo kreía. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4271

150330

enforkarse v. refl.

תלה את עצמו; ניסה להחלץ ממצוקה בכוחות עצמו; סבל נואשות בשל מצוקה או מחסור

Kuando salió el fermán ke se enforkara, kon kalpak i kon tumán ke yakisheara, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2695

150440

enforteser v.

חיזק, גיבש, ביסס

Las ke eran flakas las enfortesio tambien las enaltesio (Purim, De-Fes, sig. 18)

a ti la barragania ke en su sekreto se kansan muestros penserios por estar, ke te enfortesestes de mozotros muncho (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6451

150450

enforteserse v. refl.

התחזק

enfortesidvos i gozadvos ke la prea se kumplio / a el Fuerte esperad, su firmamiento guadro a vos / i suviran a Tsion i dira / akalsead akalsead sus kalsadas / empese la anyada i sus bendisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1186

150460

enfortesido adj.

מחוזק

por el kavod de tu nombre el enfortisido i el santifikado, (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1990

150550

enfrente adv.

ממול, מול, נוכח; נגד

A los vente dias lo hue a vijitar, lo vido de enfrente mansevo saltar, (El rey Nimrod)

miravan de enfrente sin esvarear, no avía adjidear de los enemigos a presio de igos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

todo modo de kriansa ke en el mundo es komo un grano de mostadra enfrente de la mar la mas grande i el i su grandeza son kontados komo nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Avlo el rey kon los savios de enfrente; Disho: miradle su juizio, i echadle suerte. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

672

151025

enganyado adj.

מרומה

enganyado estuvo en vezes kon el tino muy perdido. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4912

151050

enganyar v.

הטעה, רימה, הונה, הוליך שולל; סחט (הוציא כסף במרמה)

tahbulot i ormot munchas azemos todo es ke lo enganyemos, i despues lo aborresemos lo desterramos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1518

151080

enganyarse v. refl.

רימה עצמו, השלה עצמו

Halil se enganyo, demanda le pidio: (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3573

151330

englutir v.

בלע, גמא, גמע

Siete mares i tanbien siete rios, tanbien agua de be-reshit kon eyos, i mi amor englute a eyos, (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6570

151680

engrandeser v.

גדל, שגשג, צמח; גידל(ילד); הגדיל, הרחיב, הרבה, העצים, הפריז, הגזים; גרם שגשוג

Despues de las palavras las estas, engrandesio el rey a 'Haman, ijo de Hamdata, i puzo su siya de todas las siyas mas alta; a el ke kiere abedigua, i a el ke kiere matar, mata; ke no ay kien le diga ni si, ni no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4611

151700

engrandeserse v. refl.

התרחב, התפשט; גדל (עברו עליו שנות ילדותו ב-)

Zakay de Avraam betoh de la komida le fue avlando: muestro ijo se engrandesio sin saver lo ke enkomendo el Dio alavado lo yevare a la yeshiva por anbezarle lo ovligado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el sielo / andare i le amostrare ke a el Dio fuero / disho: anda sinyor empero no te aleshes / respondio: sea tu korason en el Dio enfiuzianse (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6571

151770

engrasiar v.

נטה חסד ל-, העניק חן

Luego 'Ester dos mosas tomo, delante Ahashverosh se paro, i en sus ojos el Dio la engrasio. Le Disho: demanda, senyora, ke tu voluntad no la baldo, no. (sova semahot, Livorno 1782)

i djimieron todos los mal'ahim de la merkava / ofanim i serafim demandantes por nedava / engrasiantes a el Dio por el sinyor de Yits.hak: rogo da rezgate i otro en su paga da / Ah Dio, non agora sea el mundo sin la luna klara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5194

152140

enguayar v.

קונן על מת, גנח והתייפח; ביקש דבר מה בהכנעה ותחנונים

Yorad i enguayad oy tishabeav ermanos / ma rogad ke presto se den todos las manos / por ke no ayga matansas i amargasion / i eskape el tishabeav de kada nasion (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4273

153150

enkampar v.

עצר (מישהו); הפיל בפח

Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

673

153260

enkantado adj.

מוקסם, מכושף; נדהם, המום; משותק מרוב הפתעה

i te umiyas al enkantado ke es echa de un madero.'' (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5302

153300

enkantar v.

כישף, קסם; הקסים, הפליא;הדהים, הפתיע; שיתק

Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4612

153320

enkantarse v. refl.

נדהם, התבלבל, איבד ראשו

Los malahim de los sielos delantre el Dio se pararon, aziemdo orasion i muncho eyos yoraron, de ver su hasidut muncho se enkantaron (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2696

153360

enkanto m.

קסם; התפעלות, הקסמות; התפלאות, תדהמה

Oyid lo ke akontesio en tiempo de avante i lo ke se enrikesio ke es koza de enkante (Purim, De-Fes, sig. 18)

I kon el traia armas de gerras de modos de maneras, koza de enkante, kon askier bastante. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6820

153490

enkaparse v. refl.

נפל בפח, פעל בניגוד לאינטרסים שלו

yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho aver kon su boka se enkapa / ya le kitaron la kapa / ke le den murvet / ya salio el del dovlet / murira en kaza / ke no lo kemen en braza (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3895

153850

enkashar v.

הכניס, החדיר, תחב, תקע, נעץ, טמן; המוני: הונה, ''זיין'', ''הכניס לו''

De muestras kazas mos kitaron, en una braza mos enkasharon, de dehi en dehi mos arrastaron (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4274

154550

enkolgado adj.

תלוי, מוקע

alvisias demos al Dio por todo pasado, kien se toma kon djidió merese enkolgado; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

134

154610

enkolgar v.

תלה, הוקיע

Mas alto ke adarves tu as de ser kolgado (Poema de Yosef)

Kolgo al panadero, el se lo meresia. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2273

154670

enkomendado adj.

מצוּוה, מוזמן

ke ansi esta enkomendado tanto povre komo riko. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1187

154700

enkomendansa f.

הוראה, פקודה, צו, מצווה; המלצה

A la fin le deklaro tu enkomendansa de sakrifisiar su unika esperansa; (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1779

154710

enkomendar v.

ציווה, פקד, הורה; יעץ, המליץ; הזמין (בגד, נעלים לפי הזמנה)

luego enkomendaron un lagum azer kon esto penso el mamzer ke avansaria i los mataria. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Luego a las komadres enkomendava ke toda mujer ke se ensintara, si paria ijo, ke lo matara (El rey Nimrod)

Enkomendo esta regla, en memoria bien tenerla, kon partido de azerla, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Zakay de Avraam betoh de la komida le fue avlando: muestro ijo se engrandesio sin saver lo ke enkomendo el Dio alavado lo yevare a la yeshiva por anbezarle lo ovligado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

enkomendo a el buluk bashi i a el kol agasi (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4913

154735

enkonado adj.

טמא, מחולל; מלוכלך, מטונף, מזוהם; טמא, מחולל, טבו

el ke para esto es aparejado, komo tiene gana de ir pekando? no se despega de el enkonado, el enemigo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

pense en su puerpo el enkonado, en su vida va penando, en su muerte es djuzgado, el hibut akever en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

ropa fina i muy presiada ke por samara es nombrada, es koza enkonada de hayot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

i yo vini delantre de ti [...] kon eskaramiento de frente, enkonado de penserios kon el yetser deskarado ke a sus enkonamientos mira (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / grosh te komites sin pezo / ven veras la muestra / ya me bolo la testa (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5769

154750

enkonamiento m.

טומאה, פיגול; זיהום, אילוח; חילול

i yo vini delantre de ti [...] kon eskaramiento de frente, enkonado de penserios kon el yetser deskarado ke a sus enkonamientos mira (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

136

154940

enkontrar v.

פגש; ספג, נחשף ל-

Enkontro en la karrera al andjel Gav riel, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5770

154950

enkontro m.

פגישה, מפגש, צירוף, התחברות

i en kada dia i dia le vienen sovre el kuantos modos i maneras de enkuentros negros i de espantos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6191

155050

enkorajar v.

עודד, המריץ, עורר, דירבן

tenemos el dover de felisitarlos / asistir a sus melodias i enkorajarlos (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5519

155100

enkorkovado adj.

גיבן, גבנוני,שנעשה גיבן

Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

674

155150

enkoronado adj.

מוכתר, מעוטר

Yeuda era el kuarto komo leon enkoronado; (Toledo, Koplas de Yosef)

Ke le tomaria un buen kavayo i tambien un buen sayo koza de reinado bien enkoronado (Purim, De-Fes, sig. 18)

En anyo de tres ke fue enkoronado izo konbite a kondes i prinsipes i todo su reinado, de todas la sivdades vinieron a su mandado, ke no kedo ninguno por venir, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1188

155230

enkorvar v.

כפף, כופף, עיקם, היטה, שיפע

Enkorvandomos tu nombre envokamos, En nuestro apreto la akeda kontamos; (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

137

155240

enkorvarse v.

התכופף, השתחווה, קד

A el se le enkorvavan kon estreyas diez i una (Poema de Yosef)

komo te enkorvas en eya kon tan grande benefisio? (Toledo, Koplas de Yosef)

i todos se umiyaron i se enkorvaron luego. (Toledo, Koplas de Yosef)

se echavan de boka abasho i se enkorvavan a mi maso.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

I todos lo yaman al rey segundo mandava en todo el mundo i a el se arrodeavan i se enkorvavan (Purim, De-Fes, sig. 18)

Vino su kompania i de el pidio denunsio ke era djidio ke su ley guardava tal no se enkorvava (Purim, De-Fes, sig. 18)

i en kada dia i dia se enkorva a su rey i en lugar de senderos se para, por la manyana se alsa de mizrah i por la tadre se umilia a maarav (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Todos los senyores se arrodiyavan i se enkorvavan a 'Haman, i senyor sobre todos los senyores lo yaman, i el rey i los senyores a el aman, ke de kuanto demandava, no se le dizia no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2700

155280

enkosharse v. refl.

הפך לצולע/פיסח; איבד להיטותו לבצע את המשימה; הפך פתאום לחסר יכולת/כשרון/מיומנות; התנהל באופן ''צולע''

Komo un erizo el se enkosho kon un grande enojo lo topo meldando i al dio alavando (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4916

155680

enkuvierta f

דבר סתר, נסתרות; מחבוא

el nombre de la gaava es fedorenta, la tenemos en la enkuvierta, fiede komo koza muerta, ke afedenta la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

138

155690

enkuvierto adj.

סודי, נסתר, נחבא, מוחבא

Save lo enkuvierto el senyor del altura; (Poema de Yosef)

De nekuda avian diez 'havayot enkuvierta (Donme, sig 18)

a ti la fortaleza de el sekreto i el simiento de mozotros esta enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

a ti es el santo nombre ke de los patrones de la sensia el es enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2701

155700

enkuvrir v.

החביא, הסתיר, הצפין, שמר בסוד

Gavriel eskrivia loke arrematava Shimshi loke enkuvria el livro lo avlava (Purim, De-Fes, sig. 18)

Hazak a su neshama, Avraam Haliva yama, enkuvrira en Una para fayar emuna. (Donme, sig 18)

kon ermozura de palavras a ti yama / i kante i alavasiones ke a ti konviene / asta kuando enkuvriras tu ojo i veras / estranyos komientes sus eredades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

678

155720

enkuvrirse v. refl.

התכסה; התחבא; נגעל

su ijo fue esklavo, ke se enkuvrio el sekreto. (Toledo, Koplas de Yosef)

Al amaneser vide ke se enkuvrio de una; dishe: No es este el Dio vedradero. (El rey Nimrod)

Su rasa al rey no disho ni tal deskuvria; a Mordehay se kesho porke se enkuvria (Purim, De-Fes, sig. 18)

Deriento su lecho tal no la akojo se le enkuvrio del ojo pensa ke eya avla ma era diavla (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3175

155890

enlokesido adj.

משוגע, מטורף

Ya el rov de los djudios se avian ido, tambien yo komo eyos me e sonbaido i enlokesido; i muy rebuelto, en nada no atento de la reboltina i la esklamatina. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1519

156510

enmentar v.

ביטא, הזכיר, איזכר, נקב בשם

se enmente: Izmir se destruyo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Va i enmenta delantre del rey ke te maldisho la ley i por la manyana estaras kon gana (Purim, De-Fes, sig. 18)

De lo ke kero enmentar nada yo no falto kon baile i salto i kon gran plazer (Purim, De-Fes, sig. 18)

Al saká no vos enmento ni en kuenta de ombre lo meto del ijo de un perro el biznieto; kon todo dalde a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

enmentare unos kuantos komo una gotera en la mar i ago viduy por eyos, puede ser are amahar el sonido de sus olas i sus ondas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

se djustava diziendo mal rebolvi / i enmentarash ke yevo esta toka ke le komio moneda de ribi Yosef 'ha-Levi / enel komercho del tutun / lo atemara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

679

156750

enojo m.

כעס, זעם, מורת רוח

ke no sea ke te mate i me dobles el enojo''. (Toledo, Koplas de Yosef)

Komo un erizo el se enkosho kon un grande enojo lo topo meldando i al dio alavando (Purim, De-Fes, sig. 18)

Deskuvrio sus enojos i le konto el presio de Aman el nesio (Purim, De-Fes, sig. 18)

Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6574

157310

enreinado adj.

שהומלך, שנעשה שליט מוחלט

Si tu piensas de estar kayada, kien save si por esta ora fiste enreinada, (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5775

157315

enreinador m.

שליט

enfrente de la grandeza de su kriador i su enreinador (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

680

157330

enreinar v.

מלך, עלה על כס המלוכה, עלה לשלטון

ke pensas, desvanesido, ke as de enreinar sovre nos, (Toledo, Koplas de Yosef)

Zemán tomaron para ereinar, manyana de Pesah mos kería[n] matar; ijos de el Dio somos, mos kijo eskapar; vieron a los muertos, se tornaron atrás. (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5776

157500

enreziar v.

חיזק, הידק, אימץ, ביצר, ביסס, ייצב; עודד

se olvida de sus prometas i enrezia yevaduras de sus puertas i no ve ke la muerte esta de dientro de sus kamaretas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi atadero enreiziar / i la ora de ensender el fuego i mi karne adrira / toma kontigo lo ke de la siniza kedara / dezilde a Sara: esto kedo de Yits.hak (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

681

157520

enrikeser v.

העשיר

vendidos a presio alto, ke el varon enrikesio, (Toledo, Koplas de Yosef)

Oyid lo ke akontesio en tiempo de avante i lo ke se enrikesio ke es koza de enkante (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1189

157530

enrikeserse v. refl.

התעשר

Ken se enprovesera, i ken se enrikesera. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5777

157600

enriva prep.

מעל, על גבי

a ti es la fuersa la ke sostienes el mundo fraguado enriva de nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

139

158140

ensangrentar v.

דימם

Bien la ensangrentaron, vermeja la tornaron, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

682

158170

ensanyarse v. refl.

התרגז

ensanyose i abasho, -asi seas bivo i sano (Toledo, Koplas de Yosef)

el rey kon ira i kon sanya luego se ensanyo: (Toledo, Koplas de Yosef)

Duro por ensanyar, i lejero por afalgar. (Untane Tokef)

Mordehay luego apanyo a todo el puevlo disholes: se ensanyo el Dio en el sielo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Por esto se ensanyo ke no pudo azer lo ke pensava el mamzer, en lugar de onra, tuvo gran desonra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1191

158330

ensender v.

הדליק, הצית

su joven kuerpo sovre los lenyos espandio, i el fuego sovre la ara ensendio. (Im afes, Papo 1894)

Ensende un orno bien ensendido! ataldo kon kuedras, porke es entendido! (El rey Nimrod)

Ensende un orno bien ensendido! ataldo kon kuedras, porke es entendido! (El rey Nimrod)

A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis pekados mis rinyones van ensendiendo / al din se asentan i los livros estan aviertos (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi atadero enreiziar / i la ora de ensender el fuego i mi karne adrira / toma kontigo lo ke de la siniza kedara / dezilde a Sara: esto kedo de Yits.hak (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1520

158335

ensenderse v. refl.

ניצת, נדלק

en sanya grande se ensendieron (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1192

158400

ensensio m.

קטורת ולבונה; שבח מוגזם

El ensensio de su sakrifisio trokado, por el de su ijo onde te ez kontado, (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3177

158570

enserramiento m.

מאסר, הסגר, סגר; הסתגרות, בידוד

Boteah fue en el Dio, gran feuziamiento, ke nos arremetio en el su asiento por enserramiento, ke puertas serraran, la serka rodearan, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

140

158580

enserrar v.

סגר, הטיל הסגר, סיגר, אסר, כלא, עצר; הכניס להסגר, נעל, סתם, חתם; הכניס לייחוד (זוג שנישא)

'Aun ke te ensierres, non te sera eskusado; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3896

158590

enserrarse v. refl.

נסגר, הסתגר, התבודד

El turko se enserró en la kalé i mos izo muasilé, el nemsí enpesó a echar muchas djulés (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

684

158770

enshalshado adj.

מהולל

ke Avraam el mayor es gran onbre enshalshado. (Toledo, Koplas de Yosef)

komo la espiga uno sovre otro nisim ke nos amostro el Dio Abastado alto i enshalshado. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Por azer su komando de el enshalshado, lo yevare a la yeshiva para embezar Tora. (Puertas de veluntad)

Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Muy alegre iva Avraam komo si fuera a la boda de su ijo regalado, siendo ke kon buena veluntad resivio su komando del Dio alto i enshalshado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1193

158780

enshalshamiento m.

פאור, רימום; שבח; רוממות

i no por aklarar enshashamiento de tu nombre. (Untane Tokef)

a ti A' el reinado i el enshashamiento a todo modo de kapo, a ti A' la rikeza i la onor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1194

158790

enshalshar v.

שיבח, הילל, רומם, העריץ; הגביה, הרים

i en el se enshasha tu reino, i se konpone kon mersed tu siya, (Untane Tokef)

Ke el rey enel reino tanto lo enshalso (Koplas de Purim, 1545)

I despues de esta okazion enshalsho a Aman todo reino i nasion a el muncho aman (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7110

158800

enshalsharse v. refl.

התפאר, השתבח, התהלל; התעלה, התרומם; חש סיפוק והתרוממות רוח למשמע שבחים

i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy delantre de El siya / estonses se enshashara sangrifisio i el sangrifisian (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

685

158970

enshemplado adj.

נמשל ל-, דומה ל-

Dan era el seteno, enshemplado a el kulevro. (Toledo, Koplas de Yosef)

Azme veer a tu vista enshemplada a la roza (Ketuba de la Ley)

Enshemplado komo tiesto roto, (Untane Tokef)

supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de almiskle / i disheron: no vimos salvo ke el almiskle / respondio: estad aki puevlo enshemplado a el azno / i yo i el moso por seer espandido (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2275

159290

ensima adv.

למעלה, על גבי, מעל

i ensima le echava salsa kon un ajiko majado. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1996

159350

ensintarse v. refl.

הרתה

Luego a las komadres enkomendava ke toda mujer ke se ensintara, si paria ijo, ke lo matara (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2276

159840

entenado adj.

מאומץ, תינוק מאומץ

la tia de Menahem, entenada de Kontente: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

686

159890

entender v.

הבין, תפס (שכלית)

el viejo entendio la kavza de ver tanta negregura; (Toledo, Koplas de Yosef)

Avraam ya entendio ke al lugar vinieron, los desho a eyos i kon Yis.hak se fueron. (Puertas de veluntad)

Siendo la koza ansi, mando arresponder: una koza yo pensi ke as de entender (Purim, De-Fes, sig. 18)

Haserim son de saver no ay ken los entienda no les abasta a ver para sus biviendas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Hu ushemo i ke es uno i otro no kriador, ven i veras, entenderas , otro no mas, ela 'Hu (Donme, sig 18)

Dos sinklavos en el rey reveyaron, tosigo en el vazo le echaron; en linguaje de [P]ersianos se akonsejaron para ke ninguno los entendiera, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Vino Mordekay, ke era de grande linaje, i kon su sensia entendio el linguaje; le envio a dizir a 'Ester kon grande traje; ke me prueve el rey ke no miento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

687

160120

entendido adj.

מומחה; חכם, נבון; מובן

entendido de gran sensia, kerido de el Abastado, (Toledo, Koplas de Yosef)

Ensende un orno bien ensendido! ataldo kon kuedras, porke es entendido! (El rey Nimrod)

Ke sean savientes, tambien entendientes, para konoser lo ke a de konteser, es profetezia kon mas demazia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911)

Bien entendido ke se aparejavan / para el dia santo del sesh de Sivan / para salir delantre del Dio despierto / en medio del grande temerozo dezierto. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3179

160290

entero adv.

לגמרי

Alavare kon gozo a el verdadero por kavza ke nos izo el nes por entero; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Lavradjí i buen kordero kome i enbia entero i a algunos kon dinero, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

141

160340

entero adj.

שלם, בלי פגם, מלא, כולל, כולו

Sierto salio entero lo ke solto a mos, (Poema de Yosef)

Manden a tomar kiemán, el takum entero, kantemos lo de Amán kon un buen pandero; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1781

160360

enterrado adj.

קבור

Vayan a ribi Hiya todos aunados meara ke en eya estan enterrados los asemejados a los tres padres (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4747

160410

enterrar v.

קבר, טמן, הטמין

Ah, Yoheved madre presiada, resive la gezera del Dio ke fue asetensiada, para esto fuites kriada de enterrar al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

de ver a su madre ke yorava i endechava, ke la muerte de los tres kon sus ojos mirava, guay de la madre ke a los ijos enterrava Miriam i Aaron i el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4749

160450

enterrarse v.

הסתגר, קבר עצמו

por kuenta izo tefilot kon bakasha, por no enterrarse en el midbar ke era busha, muncho dezeo de entrar laarets akedosha (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1785

161050

entonses adv.

אזי, אם כך; לפנים, מקודם

Teilot a el Dio alto estonses las dimos en oras de apreto ke mos respondimos (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Kuando bien se enbevdo el rey kon el vino estonses no anduvo de meter su tino (Purim, De-Fes, sig. 18)

De estonses asta agora, travajando por Israel. (Donme, sig 18)

krepan de el despecho kien es de su soy, de estonses asta oy lo vamos mentando, kon martiyos dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5140

161110

entontesido adj.

מטומטם, שטמטמוהו; המום, נדהם, מבולבל, מטושטש

Bora grande komo esta / nunka tuvo akontesido / al rumor de la tempesta / kedo el puevlo entontesido (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3577

161140

entorcha f.

לפיד, אבוקה; מוקוס (ריר האף); בהשאלה: התפעלות

Amor de mi emuna ke es muncha, komo la mar la grande i la ancha, en mi korason komo un entorcha. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

142

161190

entornar v.

הקיף, סבב, סובב, אפף; פתח למחצה

I a tu eskansiania luego seras tornado.'' (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6577

161320

entosegar v.

הרעיל; מילא מרירות; עורר טינה וחשד

Fuese 'Ester a el rey aina, le Disho: Bigtan i Teresh te kieren entosegar komo una gayina; Mordekay el Judio me lo Disho asina. Por esto guardese el rey ke no lo entosigan, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3578

161410

entrada f.

כניסה, פרוזדור, חדר כניסה; מוצא; הכנסה; ערך מילוני

A la entrada de la puerta, el rey se levanto a el; (Donme, sig 18)

raki de entrada bevan kon mezé; si en este ferezé se topan kontentes, lo metan en mientes. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3180

161710

entranya f.

קריש, פתות, פרור

Yom sinko de Elul le dio dolor en su entranya, i luego la avla perdio komo la animalia; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

688

161780

entrar v.

נכנס, חדר; התכווץ

'yo entrare en tu sangre te entregare al fuego.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

Entrando en el orno iva kaminando, kon sus malahim iva paseando, (El rey Nimrod)

Deske vido el ansi los sus pensamientos entraron de si a si en sus alimentos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Mozotros esperando ke el ya entrava, vimos uno bolando ke ya se bolava albrisias el dava: (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Los sirpís al kortijo entraron, a los djidiós de kaza mos kitaron, asta las mashás mos yevaron.. (Asidio de Belogrado 1788)

Hasid ke entro de la puerta Zimri kon Kozbi esta en buelta uno el otro apreta alanseolos a los dos Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Al vagon mos entraron, sin komer mos desharon, katorze dias viajimos, in Auschwitz dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Al vapor ya entrimos, komo sardelas mos estefimos, diez dias navegimos, al Pereo dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

por kuenta izo tefilot kon bakasha, por no enterrarse en el midbar ke era busha, muncho dezeo de entrar laarets akedosha (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

689

162260

entre prep.

בין; במשך

ya a Avraam lo miraron kaminando entre el fuego, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

690

162410

entregar v

מסר, הפקיד בידי; הלשין

le entrego munchos sekretos kuantos tenia resivido. (Toledo, Koplas de Yosef)

no me entreges a la muerte por lo ke e de azer, (Toledo, Koplas de Yosef)

'yo entrare en tu sangre te entregare al fuego.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

Ansiose 'Ester i yamo a el Dio de la altura, i levanto sus ojos kon amargura, Disho: Dio de verdad i no de tortura, no me entregues a la muerte, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Todos le dizian: mira este Judio. Respondio Mordekay: yo so siervo de el Dio. En akeya ora sus manos espandio: no me entregues a la muerte, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1197

162505

entremedio adv.

באמצע, במרכז

entremedio nasio Moshe, rehmidor de Israel. (Koplas de Par'o, 1901)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4751

162550

entremeter/se v. /v. refl.

התערב; תיווך; קיים יחסי מין, התייחד

tsadik Moshe, yo me entremetere en tu kevura, lo ke no zahá beadam miyom shenivrá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

buen shapchi tu eres, ke bueno te mentas / la lesensia ya te di lo ke keres ke metas / en mi lugar te entremetas / esto es mi demanda / el Dio este por tu vanda / kon ti i tu ermano / ke estes bivo i sano (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6192

163410

entuziasmar v.

הלהיב, ריגש, הקסים

devuado grupo delos senyores maftirim / ke entuziasma la asistensia kon los shirim (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1198

163730

envejeser v.

הזקין, הזקין את גילו (הצהיר על גיל גבוה יותר); בילה (מרוב שימוש)

Eya sea su mujer i kon eya se envejesera: (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6453

163870

enveluntado adj.

מועדף

giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo enfloresien se espunto su ermoyo / no se koizieron sus razimos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

693

163890

enveluntar v.

רצה, חפץ, התאווה; העניק (אלוהים) לה יכולת ללדת

djusto i bien ordenado i envelunti de dizirlo. (Toledo, Koplas de Yosef)

Ya vee ke el sielo en mi envelunta; Mi korason a su dezeo se adjunta; (Im afes, Papo 1894)

Ke en ti envelunti mas ke todo lashon i uma: (Ketuba de la Ley)

Razon rishon envelunto para azer palasio, en presipio mando El Rey filo santo de suyo, i desho El un nekuda, sierto es aver suyo (Donme, sig 18)

'Salid de aki muntanyas vanitozas , / Dio no envelunta en vozotras gloriozas, / ermozura, altura, son vanas kozas, / dizia Dio kon an tono de rizas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

lo aprezo a chilibi Yosef Mordehay / en akea semana mos izo nes el Dio Hay / presto mos apiado / ke ansi envelunto el Dio (manus. Teza, 1820)

salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar aserkamiento de su kerida i aras pasar / de su korason ansia de su alma / por bushkar amor de sus noviedades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

Todo el ke tiene ija donzeya, aun ke sea luna o estreya, la ke enveluntare el rey sera reina eya, por esto ke no se eskonda ninguna, no. (sova semahot, Livorno 1782)

i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy delantre de El siya / estonses se enshashara sangrifisio i el sangrifisian (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4278

163990

enventar v.

המציא; דמיין, בדה מליבו; נתן רעיון, עורר חשק; ארגן דבר מה שלילי

Devemos de rekontar este kuento trivle ande pudo enventar koza inposivle, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

143

164150

envidia f.

קנאה

Mas gran envidia avian komo andava Yosef. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

694

164390

enyadir v.

הוסיף, הוסיף עוד

sus ermanos se selaron, enyadieron a aborreserlo; (Toledo, Koplas de Yosef)

I en esto muncho enyado: aspros gasta kon punyado; el Dio los da demaziado i vos keda a dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4279

164690

erbap (t.) adj.

אדם מוכשר, כשיר, מומחה

koman indianos, sofrito i kiebap; kada uno su erbap ordenen la meza sin aver mankeza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

695

164730

eredad f.

ירושה, נחלה

ten ya, Dio, ya ten piadad de tu puevlo i tu eredad, (Toledo, Koplas de Yosef)

i no tengo kriatura ke erede mi eredad?'' (Toledo, Koplas de Yosef)

kon ermozura de palavras a ti yama / i kante i alavasiones ke a ti konviene / asta kuando enkuvriras tu ojo i veras / estranyos komientes sus eredades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

batieron en puertas de piadades por avrir / el ijo por ser sangrifisiado i el padre por sangrifisiar / esperantes a el Dio i en sus piadades por enfiuziar / esperantes a H' renovaran fuersa / rekiered en eredad de el Dio por seer adjuntado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5520

164740

eredador/dera n.

יורש

Grande fue la dolor ke sintieron en Nemsia / por la matansa del eredador i de su famiya / de la chika Serbia / demandaron espiegasion / no dando satisfaksion / gerra fue deklarada / i la kapitala serba bombardada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5780

164745

eredasión f.

נחלה, ירושה

esta es la olgansa i la eredasion ke non ay fin a su bondad i su ermozura (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

697

164750

eredar v.

ירש

i no tengo kriatura ke erede mi eredad?'' (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6193

164777

ereh (ebr.) f.

ערך, מידה; ערך (מילוני וכו')

'ereh no ay para akel espektakulo / el templo paresia un tabernaklo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2714

164790

ereser v.

התמלא זעם, התכעס

Estonses bien irisio a el la su ira a Mordehay menospresio i tal no lo mira (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6456

164800

eresimiento m.

חרון אף, זעם, רוגזה, כעס

apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes deskuvrid / i kompuesta de tu derecha forteyaron i kojeron / no izieron romaneser sus lambrushkos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6823

164880

ergueler v.

כאב, התייסר; הכאיב, ייסר

zaif disho ke estava le erguelio la kavesa / de ver todo este mal no ay ken lo vensa / kon muncha tristeza / a enprezo se hue / abatido esta el oher / no ay ken lo ate / de ver este desbarate (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3580

164920

erijir v.

הקים, בנה, העלה, הגביה, הרים

Pendones yevan erijidos lavrados de sus amadas (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2715

164980

erizo m.

קיפוד

Komo un erizo el se enkosho kon un grande enojo lo topo meldando i al dio alavando (Purim, De-Fes, sig. 18)

Bilbul grande se izo las kartas meldando, i komo el erizo se van detravando, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3581

165030

ermana f.

אחות, אחות רחמניה

Disho Fatma a Sherifa komo kien la konsejava: Ermana mia Sherifa ke estas de amor tomada (Donme, sig 18)

Belzen tomba umana, onde pedrimos nuestra ermana, si deperdieron i munchas ijas por la ambre i la vida mala (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

ermana pekenya, sus orasiones / ordena i responde sus loores / Dio, rogo melezina sus dolores / se ateme la anyada kon sus maldisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5666

165040

ermanado adj.

שנמצא ביחסי אחווה וחיבה עמוקים

Si de akel tiempo estavamos aunados / i estar kon kada uno ermanados / nozotros no pedriamos la independensia / ni menos una de nuestra provinsia (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5305

165110

ermandad f.

אחווה, אהבת אחים

Gritad biva Gazi bey kon su kompania / fondaron la libertad i la alforia / toda la Turkia se izo ermandad / tambien igualidad / kon turkos i kristianos / semos komo ermanos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2277

165130

ermaniko m.

האח הקטן, הצעיר

La kinzena las azian los dos ermanikos Handolikos: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

144

165150

ermano m.

אח

A sus ermanos yamava, i ansi les dezia: (Poema de Yosef)

Avraam lo vido en frente. ''de ke edad seras ermano?'' (Toledo, Koplas de Yosef)

yo lo rogo, mis ermanos, tanto kuanto kero yo. (Toledo, Koplas de Yosef)

Di, ermano de pavlo lodo de mi kortijo, ken por el rey bien avlo i su vida kijo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18)

Kelal de este Purim es avrir las manos, diziendo Alláh kierim i biva, ermanos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

yoro i les disho a eyos bamidbar baaravot, muncho sar vos di por la Ley i las misvot, perdona mi zera de los avot ke so guestro ermano Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Yorad i enguayad oy tishabeav ermanos / ma rogad ke presto se den todos las manos / por ke no ayga matansas i amargasion / i eskape el tishabeav de kada nasion (La Amerika. 1913)

Entonses 'Haman se menospresio kon sus manos de deperder un Judio entre sus ermanos. Disho: kiero matar chikos i grandes i medianos; no deshare de eyos ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)

buen shapchi tu eres, ke bueno te mentas / la lesensia ya te di lo ke keres ke metas / en mi lugar te entremetas / esto es mi demanda / el Dio este por tu vanda / kon ti i tu ermano / ke estes bivo i sano (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1201

165360

ermoyo m.

נבט, ניצן, זרע, לבלוב

i komo el ermoyo ke se kaye. (Untane Tokef)

giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo enfloresien se espunto su ermoyo / no se koizieron sus razimos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3582

165420

ermozo adj.

יפה, נאה, הדור, אסטטי

Toda tu ermoza mi kompanyera, de kavesa asta pies sin mankura, Aava es shehina ke es sod Amir''a (Donme, sig 18)

Todas estavan muy muncho gustozas / i se sintian de korason gloriozas / i kada una se mete a rozas / i miles de otras ermozas kozas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Estando el rey komiendo i beviendo, mando a yamar a la reina Vashti muy de prisa korriendo; mando el rey ke vos desnudes, i desnuda vengash riendo, ke kiere mostrar ke no ay otra ermoza komo vos, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3583

165460

ermozura f.

יופי, חן, נוי, תפארת

Fermozura de eya es kumplida, mi palomba fue a su mandada, en duenyas era eya savida (Donme, sig 18)

a ti A' la grandeza i la barragania i la ermozura i el vensimiento i la loor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

'Salid de aki muntanyas vanitozas , / Dio no envelunta en vozotras gloriozas, / ermozura, altura, son vanas kozas, / dizia Dio kon an tono de rizas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Todas las muntanyas altas Karmel, Tavor, / avlava kada una en sa mizma favor: / Ermozura, altura, na las buenas manyas, / es por esto ke Dio pizara sovre nozotras. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

kon ermozura de palavras a ti yama / i kante i alavasiones ke a ti konviene / asta kuando enkuvriras tu ojo i veras / estranyos komientes sus eredades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5782

165820

esbivlar (la ley) v.

חילל, הפר (מצווה), עבר על (חוק); להגות לשוא את שם השם; להשתמש בחפצי קודש לצרכי חולין

sys dichas muchigua i sus avlas aliza i muchigua por tomar nedarim i kuando ya sale a el espasio esbivla sus palavras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2278

166010

esfongos m. pl.

מאפה תרד וגבינה ותפו''א וביצים

las azia komo esfongos i las yamava sulhas, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1202

166030

esforsarse v. refl.

התאמץ, השתדל, התחזק; התאפק

Se esforsavan djuntos kon amor ekstremo, a exekutir el orden del Ser Supremo. (Im afes, Papo 1894)

Esforsose Aman en ese estante (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1203

166460

eshemplo m.

דוגמא, משל, מופת

Membra akel ke santifiko tu Gloria i ke desho un eshemplo por memoria! (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1204

166900

es.huenyo m.

שינה; חלום

u komo el esfuenyo ke se esmove. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2279

167420

eskaldado adj.

חלוט, שחלטוהו; שסובל מגרוי בעור; שספג מכות קשות; שאיבד ממוןרב (במשחק/בבורסה); שהונוהו במחיר

despues de eskaldadas las majava peche peche (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1782

167520

eskalera f.

סולם, מדרגות

penso de tomar plazer kon otras maneras mando presto a traer munchas eskaleras sean muy lejeras a levantarlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

145

167785

eskansiania f.

מוזגות, משרת שר המשקים

I a tu eskansiania luego seras tornado.'' (Poema de Yosef)

Torno al eskansiano a su eskansiania (Poema de Yosef)

El de la eskansiania de karsel fue sakado. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

700

167830

eskapado adj.

שלם, מושלם, גמור, מוגמר; מוסמך; נושע, נגאל, ניצול

ke lo vean el puevlo i de ayi es eskapado (Toledo, Koplas de Yosef)

Fueron enfiuziados de ser eskapados de males i de duelos (Ketuba de la Ley)

Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

148

167900

eskapar v.

גמר, סיים, השלים, כילה; חמק, השתמט; הציל, הושיע

'Eskapanos de muerte, Senyor, danos sivera!'' (Poema de Yosef)

-''el Dio por su piadad kisas me eskapara; (Toledo, Koplas de Yosef)

Mihael luego rogava: ''yo mizmo lo eskapare, (Toledo, Koplas de Yosef)

ke eskapo el Dio a la djuderia; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Ven aki tu Moshe el mi sekretero tente de mi siya yo te eskapare (Pizmon de Moshe, 1893)

I todos los lenyos fruto ivan dando; de ayi lo eskapo el Dio verdadero. (El rey Nimrod)

Bivas tu munchos anyos, el rey mi amigo, ke eskapes de danyo siempre te bendigo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ke nos salieramos, almas ke eskapamos, komo aves bolar, no es ora de burlar. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Kantare a El Gadol bendicho eskapara a mi alma de saar, El es rahman i el es Dio derecho (Donme, sig 18)

Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18)

Zemán tomaron para ereinar, manyana de Pesah mos kería[n] matar; ijos de el Dio somos, mos kijo eskapar; vieron a los muertos, se tornaron atrás. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Ridjales de el dovlet se maraviyaron de este negro milet komo eskaparon; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

hayre no ay de eskapar de la muerte, grandes i chikos kaen en esta suerte, anke sea tan fuerte komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

mira lo ke es el kavo del basar vadam, la muerte kedo del tiempo de Adam, de eya no eskapa benadam, anke sea kuanto Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

hesed grande aze konmigo eskapame del enemigo, vos ke sos padre amigo, sennyor de toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911)

Yulles tiros i dinamit van todos arrojando / mizmo a los mas babayit ya los van matando / sin piadad van degoyando / i inda no ay eskapar / aze muncho espantar / esta matansina / mirando ke es grande kyina (La Amerika, 1915)

O puevlo de Israel! / del esklavaje eskapar si keres / mira de ser umilde komo Sinay / para ke poze entre ti Adonay / i se afirme: ''Veanavim yirshu arets''. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

no aya mufti ni sus dinim / ni era merahem av al banim / metio en tomruk a los memunim / los eskapo el sinyor ribi David Zonana ke sea bendicho de el Dio (manus. Teza, 1820)

yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho aver kon su boka se enkapa / ya le kitaron la kapa / ke le den murvet / ya salio el del dovlet / murira en kaza / ke no lo kemen en braza (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2718

168030

eskaparse v. refl.

נמלט, ברח, התחמק; ניצל, נושע; נגמר

Te olvidastes maras de akel suenyo el dio es muestro duenyo mos eskaparemos i tu mal veremos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Munchos anyos pasimos en la inyoransa / del viejo rejimen fue esta mankansa / kon la esperansa / ke tuvimos en el Dio / la libertad mos dio / se vido ke el Dio kijo / ke se eskape el viejo rijo (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5522

168050

eskapasión f.

יום, גמר; הצלה

Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4282

168110

eskarada f.

זונה, פרוצה

Ad ayom la nemistad la tienen guardada, mos amostran amistad komo eskarada; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5783

168140

eskaramiento m.

חוצפה, עזות פנים, חוסר בושה

i yo vini delantre de ti [...] kon eskaramiento de frente, enkonado de penserios kon el yetser deskarado ke a sus enkonamientos mira (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

703

168650

eskashar v.

פינק

a todas las deskasho kon el martio en la mano.'' (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

149

168660

eskasiano m.

מוזג, שר המשקים (פרש תיוסף)

'Esta noche sonyava,'' le disho el eskansiano, (Poema de Yosef)

Torno al eskansiano a su eskansiania (Poema de Yosef)

El eskansiano favlava razones por Yosef. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1206

168730

eskatarse v. refl.

התחצף, איבד כבוד כלפי מישהו

I si mizmo me eskatemera aora, por rendir mi reflo torna vendra lv ora''. (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6325

168920

eskidjí (t.) m.

סוחר בבגדים משומשים, סוחר בלואים, סוחר בגרוטאות, סמרטוטר

kan todo el mundo se izo charis / a eskidji Shim'on lo konto por pedris / les komio moneda de los Alfandaris / diziendo kuando erire komerchero yo (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2001

169110

esklamarse v. refl.

צעק, זעק, קרא בקול, הכריז, ביטא בקולניות סבל/מורת רוח

Andjeles de merkava se amanziaron, ofanim i serafim por eyos esklamaron; (Puertas de veluntad)

Kon gran tremonte yora i esklama kon muncho fuego de alma (Purim, De-Fes, sig. 18)

Tsadikim i hasidim ya van esklamando /por la santa patria siempre van penando / al Dio van rogando / kon todo korason / ke mande la salvasion / todo el puevlo rogaremos / porke todos keremos (La Amerika, 1911)

Israel en grande apreto / de ke pekado mos vino este mal amargo i preto? / esk[l]amimos a el Dio muy presto / kisa mos apiadara el Dio (manus. Teza, 1820)

Supo Mordelsay esta echa, esklamo ayuno, yoro i endecha, le Disho 'Ester kon alma estrecha: dime lo ke pensas azer, i lo ke no. (sova semahot, Livorno 1782)

A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo alto, mi korason kon amargura esklama / komo suvira i verna pelado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1522

169120

esklamasión f.

צעקה, קריאה, זעקה, הכרזה, ביטוי קולני של סבל/מורת רוח

Israel con grande esklamasion: (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Viendo el motaselim grande esklamatina, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

tambien shofar tanyeresh i kon esklamasion azer gran orasion. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ya el rov de los djudios se avian ido, tambien yo komo eyos me e sonbaido i enlokesido; i muy rebuelto, en nada no atento de la reboltina i la esklamatina. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Albirsias nos vinieron kon gran reboltina, kon kartas ke eskrivieron los de Kostantina, muncha esklamatina (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

704

169140

esklareser v.

הבהיר, ברר; הנץ (שמש/יום)

de las partes de poniese una luz esklaresio; (Toledo, Koplas de Yosef)

en prostemeria fue prevado en kavo de las dies prevas / el ijo ke fue nasido a ti de Sara / si tu alma asta mucho fue atada / alevanta a mi por alsasion klara / sovre monte ke onra a ti esklaresera (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6034

169170

esklavaje m.

עבדות

Era despues ke salimos de Ejipto / del lugar del esklavaje i del sojefto / ke Dio kon su bet-din dieron desizion / por dar la Ley a su chika populasion (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

O puevlo de Israel! / del esklavaje eskapar si keres / mira de ser umilde komo Sinay / para ke poze entre ti Adonay / i se afirme: ''Veanavim yirshu arets''. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

705

169210

esklavo m.

עבד; סוג אריג פשוט לתפירת מדי חיילי השולטן

su ijo fue esklavo, ke se enkuvrio el sekreto. (Toledo, Koplas de Yosef)

Esklavo vendido a mi aguelo echado en el suelo kuravash los kayos de los mis kavayos (Purim, De-Fes, sig. 18)

bushkad de Horev, demandad de Sinay, ande se eskombro esklavo de A', el ke kito de Mitsrayim lehol 'hamonay (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

piedre kudiado, salvador de Israel, resivi tu tefila esklavo fiel, yo abashare kon Mihael i Gavriel, ande ti Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Senyor de la regmision: me espanto del Satan no me de pasion, vos rogo no agash traision a guestro esklavo Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

tu sos Dio de los diozes i todas las kriansas son tus esklavos i tus servidores i non se mengua tu onra por la kavza de akeyos ke sierven afuera de ti (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Korriendo torno a el rey el gran sinklavo, i mil males avlo de la reina, le puzo un gran klavo; dize ke no kiere venir, ke inda ayer eras de su padre esklavo, i no aze kuenta del rey ni de los senores, no. (sova semahot, Livorno 1782)

penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un mamzer / mas ke asperavas / de muchiguar esklavas (manus. Teza, 1820)

gran senyor vos yamash, so guestro esklavo / i mis ijos i mi bien de kavo asta ravo / no oigash algun klavo / esto vos dire / i al rey bendizire / ke esto no es mi echo / ni dingun provecho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2280

169310

eskojer v.

בחר, ברר, מיין

las eskojia chikitikas i ke sean redondikas, (Gizados de berendjena, siglo 18)

las ke son sovrelargitas eskojia siete ocho (Gizados de berendjena, siglo 18)

Enpeso a eskojer de dime ahay de la muerte de Mordehay dame el konsejo i el aparejo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Enpesaron a eskojer mosas i donzeyas galanas i beyas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

706

169380

eskojido adj.

נבחר, משובח; ממויין

az ya revanyo a puevlo eskojido, ke eres pastor fiel; (Toledo, Koplas de Yosef)

Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911)

Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5313

169460

eskola f.

בית ספר

Tanto riko i eznaf se van okupando / tomaron muevo medjlis todos ayudando / otros van pensando / eskolas de fondar / al prove adelantar / porke vaya adelantado / nuestro puevlo alavado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4918

169660

eskombrar (cat.) v.

פינה, ביער, ניקה, כיבד, טאטא; סילק מכשולים (מהדרך)

nada no keda de esta ganansia, su vida es kon muncha ansia, su yetser kon su dezgrasia lo eskombra de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4758

169665

eskombrarse (cat.) v. refl.

טואטא; נעלם, פנה

bushkad de Horev, demandad de Sinay, ande se eskombro esklavo de A', el ke kito de Mitsrayim lehol 'hamonay (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1524

169760

eskonderse v. refl.

התחבא, הסתתר

ken fuyo i ken se eskondio (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Todo el ke tiene ija donzeya, aun ke sea luna o estreya, la ke enveluntare el rey sera reina eya, por esto ke no se eskonda ninguna, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3585

169810

eskondido adj.

חשאי, סודי; חבוי, נחבא, נסתר

Ayi avian Shehinta kadisha eskondido (Donme, sig 18)

Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

152

170400

eskrito m.

כתוב; תעודה; צוואה; חוזה

A Yosef vendieron, segun es por eskrito; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

153

170470

eskritura f.

כתב, כתב יד; ניהול ספרים

Segun ke lo departe la nuestra eskritura (Poema de Yosef)

De suyo se meldava la eskritura porke el Dio de la altura aze gran milagro abate ombre agro (Purim, De-Fes, sig. 18)

I meldaras eskrituras, veras no mas ela 'Hu (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2724

170540

eskrivano m.

סופר, לבלר, סופר סת''ם

Bravamente enbio por los eskrivanos i las kartas las siyo mizmo por sus manos (Purim, De-Fes, sig. 18)

kon pendola de eskrivano maestro kavakadas de eyas senyoras i de eyas servideras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Vino en treze de el mes de Nisan, i eskrivanos fueron yamados en Susan, para siento i vente i siete provinsias asta el Bashan, por mandado de 'Abashverosh ke no kedara ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2725

170570

eskrivir v.

רשם, כתב

Gavriel eskrivia loke arrematava Shimshi loke enkuvria el livro lo avlava (Purim, De-Fes, sig. 18)

Albirsias nos vinieron kon gran reboltina, kon kartas ke eskrivieron los de Kostantina, muncha esklamatina (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

De vista izo eskrivir un avizo / ke la Ley inmortala se dara mezo / Moshe en una delas muntanyas / ke topara en eya buenas manyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6587

170600

eskrivirse v. refl.

נרשם; התכתב

Las kartas se eskrivieron en lenguaje de los djentios: ke se aparejesen kon espadas i kuchiyos, todos los ke estan dientro de los kastiyos, de mandado de 'Abashverosh ke no kedase ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Luego se eskrivio en el livro de la memoria, komo uzan los reyes ke lo yaman istoria: ke por mano de Mordekay vino vitoria, i no se le pago su meresimiento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

154

170750

eskuchar v.

האזין, הקשיב; ציית, שמע בקול; שינן (שעור, תפילה)

Non lo avia eskuchado de fazerlo, Yosef. (Poema de Yosef)

si lo keresh atentar, eskuchaldo kon repozo: (Toledo, Koplas de Yosef)

Yevo muncho sar de sintir lo pasado por la sinyora de Sara se kedo pensando si se lo digo klaro non sere eskuchado por su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

kavod grande tu ternas si al yetser no eskucharas, a mis mizvot tu afirmaras, las ke se azen en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

mira tu i mete tino no lo eskucha al espino, no te piedras del kamino porke te echa en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Shabat viene no meldamos, kon dibur shel hol lo menospresiamos, a los hahamim no eskuchamos, los senyores de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo proves ke demandan, bushkan perdon de ti / konpone su korason, eskucha tu oreja (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2282

170770

eskudiyar v.

יצק לקערה; הגיש אוכל

kon ajikos i kezikos eskudiyadas en un plato, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5786

170790

eskudo m.

מגן; שם של מטבע (אסקודו)

su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2726

170850

eskuentra adv.

כנגד, מול

I en el su laso el se la asento i en eya atento no rekonto ganansia eskuentra de grasia (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1525

171120

eskumar v.

הקציף; העלה קצף (מכעס); קיפה, הסיר הקצף מ-

los mato pues ke tanto eskumo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4922

171450

eskureserse v. refl.

החשיך (נעשה חשוך), הקדיר (נעשה קודר)

kon todo esto le parese ke para esto el krese, no save ke se anochese i se eskurese la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2002

171480

eskuridad/eskuridat f.

חושך, חשיכה, אפילה

La klaridad de el sol les fue eskurision, (Puertas de veluntad)

Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

155

171600

eskuro (port.) adj.

חשוך, אפל, אפלולי; כהה, קודר; עגום; מעורפל; שקשה להסבירו, שקשה להבינו

Tu piedra, Si yerras, era la mas eskura, (Poema de Yosef)

Aman luego apresuro i ansi lo izo kon korason eskuro en lugar de rizo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Mi mazal hue eskura, el shem santo me alumbra, kon dolor hue mi petira. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

156

171670

eskuzar (port.) v.

מחל, סלח

'Aun ke te ensierres, non te sera eskusado; (Poema de Yosef)

le fuera eskuzado esta desdicha, se topó en estrecha; mozotros kantemos, al Dio alavemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6589

171790

esmerado adj.

מוקפד, ששקדו עליו; מלוטש

Siendo ke 'Haman kon el rey su estada, Disho: dies mil kintales de plata esmerada te dare por una djente renegada, ke no kreen en tu ley, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1207

171990

esmoverse v. refl.

התרגש

u komo el esfuenyo ke se esmove. (Untane Tokef)

I muncho pensando komo arian; del suenyo se esmovian, si se fuirian o se kedarian. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

su aver prearon la djente, todo el / i de su bien se artaron i prearon kada uno para el /i a su korason razgaron, i kon todo esto / no de ti se ezmovieron sus senderos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5315

172020

esnaf (t.) m.

איגוד מקצועי, גילדה; בורגנות זעירה; בורגני זעיר; בעל מלאכה

Tanto riko i eznaf se van okupando / tomaron muevo medjlis todos ayudando / otros van pensando / eskolas de fondar / al prove adelantar / porke vaya adelantado / nuestro puevlo alavado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1208

172090

espada f.

חרב, סיף

Ken kon espada, i ken kon muerte supitiana. (Untane Tokef)

Turkos i krisianos estaresh prontos mira no seash tontos mosas kon espadas sean destripadas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ke de tal kevranto el nos resgato, ke poko i nada falto ke eramos djugados, de espada kortados. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

La su frente reluziente espada dulse [de] kortare (Donme, sig 18)

Si tu me los atorgarash serash reina enkoronada i si no me los atorgarash kortare kon la mi espada (Donme, sig 18)

aharvados de espada i kombatidos de saetas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

En sus manos flama de la espada la bolviense (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

i los ke sos alanseados de sus enemigos eyos dezvainan espada kontra eyos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Disho 'AbashverOsh: la plata sea tuya emprezentada, i la lisensia sea en tu mano dada, i a este puevlo mata kon tu espada, ke no kede ninguno de eyos, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Las kartas se eskrivieron en lenguaje de los djentios: ke se aparejesen kon espadas i kuchiyos, todos los ke estan dientro de los kastiyos, de mandado de 'Abashverosh ke no kedase ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4923

172260

espalda f.

גב, שכם; כושר עמידה

por muncho ke fue akavidada i tanbien akondjurada lo echa detras de la espalda i se apega kon la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6592

172460

espander v.

פיזר, זרה; פרש, גלל; תלה/פרש כביסה ליבוש

Todos le dizian: mira este Judio. Respondio Mordekay: yo so siervo de el Dio. En akeya ora sus manos espandio: no me entregues a la muerte, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7115

172530

espandido adj.

מפוזר, נפוץ, פרוש

ora de puertas de veluntad por seer aviertas / dia de seer mis palmas a el Dio espandidas / rogo: miembra agora a mi en dia de ser razonado / atan i el atado Yits.hak i el mizbeah (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de almiskle / i disheron: no vimos salvo ke el almiskle / respondio: estad aki puevlo enshemplado a el azno / i yo i el moso por seer espandido (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5792

172570

espandidura f.

התפשטות, פרישה, התפרסות; מרחב, שטח

ken puede denunsiar tus grandezas en tu arrodear enriva de el galgal de el fuego el galgal de la espandidura ke en el esta la luna (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5793

172580

espandimiento m.

התפשטות, התרחבות

ken puede rekontar tus djustidades en tu arrodear enriva de el espandimiento de la luna el galgal segundo sin falta i sin portiyo (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1209

172590

espandir v.

פירסם, הפיץ, הודיע, פירסם ברבים; פיזר, פרש, מתח, גלל; תלה לייבוש

su joven kuerpo sovre los lenyos espandio, i el fuego sovre la ara ensendio. (Im afes, Papo 1894)

Yoro Avraam Avinu de ver ke su garganta de suyo espandio, i su padre su pie sovre el tendio, un reviit de sangre de el vertio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Danyo grande le tomo a la basha Rusia / kuando eya oyo ke tokaron a la Serbia / ma la Djermania / presto la entendio / su braso ya espandio / para ayudar a su aliada / ma a la Fransia le vino yelada (La Amerika, 1915)

laso i red a el fue espandido, en venir su pavor komo sonido, no save lo ke se le ordena, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2003

172610

espandirse v. refl.

התפשט

Vide a el sol ke se espandio, pensi en mi korason ke era el Dio. (El rey Nimrod)

Se espandio el filo santo kavako en gulgata (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1526

172640

espantado adj.

נפחד, מפוחד, נבעת, מבועת, נבהל, נחרד; סובל מפוביה

Vengan i no sean espantados, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4924

172650

espantar v.

הפחיד, הבעית, החריד, הבהיל

Ah, senyor padre presiado, en buen lugar es mi estado, me espanto no sea akosado del yetser de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Yulles tiros i dinamit van todos arrojando / mizmo a los mas babayit ya los van matando / sin piadad van degoyando / i inda no ay eskapar / aze muncho espantar / esta matansina / mirando ke es grande kyina (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1620

172670

espantarse v. refl.

פחד, ירא, התירא, נבהל, נבעת, נחרד, נאחז פחד

Ke el rey se espanto de akeyo ke via (Koplas de Purim, 1545)

I ke sepan sierto, nos espantimos, i ninguno avlimos komo la uzansa, no ay esperansa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Grande amor tomate, de El non espantate, en la ley apegate. (Donme, sig 18)

Tova meldo koza alta, de esto muncho se espanta, siendo ke las mitsvot baldo, yiten lanu a este bien. (Donme, sig 18)

A' kien non se espanta de dia de el din el temerozo / ke a ti te konviene la grandeza i la barragania / en lugar ke ay senteyas de fuego (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5794

172720

espanto m.

פחד, מורך לב, מורא, אימה, יראה, חרדה, בהלה; פוביה

i en kada dia i dia le vienen sovre el kuantos modos i maneras de enkuentros negros i de espantos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2729

173060

esparzido adj.

מפוזר, נפוץ; דליל

Muncha mala djente son, estan esparsidos sobervios de korason i no abatidos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

708

173090

esparzir v.

פיזר, הפיץ, זרה

por el suelo esparziolas, oro i plata i metal; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2004

173100

esparzirse v. refl.

התפזר

En el dia tresero sinyos del lugar el via kon un umo bien preto ke se esparzia; (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2730

173130

espasio m.

מרחב, שטח, חלל; רווח, מרווח; סדק; שעשועים, בידור, פנאי; תענוג,עונג

I por mas espasio kon muncho oro el muy bien los enduro todos sus estados estan bien asentados (Purim, De-Fes, sig. 18)

sys dichas muchigua i sus avlas aliza i muchigua por tomar nedarim i kuando ya sale a el espasio e sbivla sus palavras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3593

173421

espejante adj.

מזהיר, מבהיק

Luego amanesio la alva alva klara i espejada. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3190

173480

espejo m.

מראה, ראי, אספקלריה; בבואה; נצנוץ, זיו; דוגמא, דגם

Repari ke no es bien salir sin konsejo de el senyor, i tambien ombre grande i viejo, komo el espejo ke arreluze, todo antes lo dize lo ke akontese komo si lo viese. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6194

173550

espektákolo/espekták(u)lo

מחזה, מראה, הצגה

'ereh no ay para akel espektakulo / el templo paresia un tabernaklo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6037

173607

esperado adj.

מצופה, מקווה, מיוחל

En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

709

173610

esperansa f.

תקווה, תוחלת, סיכוי

muestra esperansa de en dia en dia (Toledo, Koplas de Yosef)

A la fin le deklaro tu enkomendansa de sakrifisiar su unika esperansa; (Im afes, Papo 1894)

I ke sepan sierto, nos espantimos, i ninguno avlimos komo la uzansa, no ay esperansa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Munchos anyos pasimos en la inyoransa / del viejo rejimen fue esta mankansa / kon la esperansa / ke tuvimos en el Dio / la libertad mos dio / se vido ke el Dio kijo / ke se eskape el viejo rijo (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

157

173620

esperar v.

קיווה, ציפה, ייחל, חיכה

Ke ya no esperava de mas ver a Yosef. (Poema de Yosef)

rehmision, salvasion, ke de nasion esperamos de el. (Toledo, Koplas de Yosef)

Mozotros esperando ke el ya entrava, vimos uno bolando ke ya se bolava albrisias el dava: (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Esperamos a sus chorros komo un gadol rio. (Donme, sig 18)

batieron en puertas de piadades por avrir / el ijo por ser sangrifisiado i el padre por sangrifisiar / esperantes a el Dio i en sus piadades por enfiuziar / esperantes a H' renovaran fuersa / rekiered en eredad de el Dio por seer adjuntado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2283

173740

espesia f.

סוג, מין; תבלין; בושם

espesias a muchedumbre i prishil frito i kocho. (Gizados de berendjena, siglo 18)

pimienta i mucha espesia ke no le diera durera (Gizados de berendjena, siglo 18)

A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere espesia de vidas i el, patron de fuersa / se alevante en antes ke se atorsen la djente de el fonsado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2285

173960

espeto m.

שיפוד, מסרגה

enfiladas en espeto las azia kada tadre, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5525

174030

espiegasión f.

הסבר, באור, פרוש

Grande fue la dolor ke sintieron en Nemsia / por la matansa del eredador i de su famiya / de la chika Serbia / demandaron espiegasion / no dando satisfaksion / gerra fue deklarada / i la kapitala serba bombardada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

158

174060

espiga f.

שיבולת; תירס, קלח תירס

Siete espigas veia suvir en una kanya; (Poema de Yosef)

'Espigas eran eyas mucho akavadas. (Poema de Yosef)

Espigas ke dishiste, de buena apostura: (Poema de Yosef)

komo la espiga uno sovre otro nisim ke nos amostro el Dio Abastado alto i enshalshado. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ken izo Vashti tambien a las sus amigas por ke les krese su bien komo las espigas (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2733

174180

espino m.

שיח, סנה; קוץ, חוח; כינוי לזד

Vino el espino enel konsejo para Aman se aparejo ya se la estrena le viene muy buena (Purim, De-Fes, sig. 18)

Estonses le enbio panyetes muy finos el nada no resivio no esta en estos tinos paresen espinos en los sus ojos (Purim, De-Fes, sig. 18)

El Pasha murio; el urdi ya se movio, se tiro el espino, no kedo malino. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

mira tu i mete tino no lo eskucha al espino, no te piedras del kamino porke te echa en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Hal grande ya vino a todas las nasiones / paresio un espino ke puncho los korasones / se sobreviaron las pasiones / i tomaron a matar / sin piadad tomaron a kemar / sivdades enteras / las personas se izieron mataderas (La Amerika, 1915)

Amalekim se mentavan no se loke pensavan / de mujeres i de bien el no se artava / no se kontentava / de fraguar yalis / ay ke no le kede raiz / de este espino / de 'Haman sovrino (manus. Teza, 1820)

no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este espino / i se arremato / kon basheza lo mato / porke era maldicho / por el mundo dicho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

711

174290

espirito m.

רוח, נפש

porke le asoplo el espirito de la gran gloria divinidad, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4284

174620

espondja f.

ספוג

es komo la espondja kon la portukal, aparejen un bokal, después una bota, no keda ni gota. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

161

174930

esprimir v.

סחט

I al rey espremia de eyas en la su mano.'' (Poema de Yosef)

las freia a revanadas i esprimia un limon, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7118

175220

espuntar m.

הנצה, פתיחת פרח

supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de almiskle / i disheron: no vimos salvo ke el almiskle / respondio: estad aki puevlo enshemplado a el azno / i yo i el moso por seer espandido (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6460

175235

espuntarse v.refl.

העלה ניצה

giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo enfloresien se espunto su ermoyo / no se koizieron sus razimos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4926

175460

estada f.

שהייה, שהות, המצאות

siendo ke buena su pasada, salir no kere de su estada, por fuersa es arrondjada ke aga mizvot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Siendo ke 'Haman kon el rey su estada, Disho: dies mil kintales de plata esmerada te dare por una djente renegada, ke no kreen en tu ley, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

712

175490

estado m.

מצב, מעמד, נסיבות; סמכות; מדינה

-''todos nos en un estado, salidos de unos lombos; (Toledo, Koplas de Yosef)

I por mas espasio kon muncho oro el muy bien los enduro todos sus estados estan bien asentados (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ah, senyor padre presiado, en buen lugar es mi estado, me espanto no sea akosado del yetser de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5527

175585

Estados Unidos m. pl.

ארה"ב

Kuanto bueno es ke los Estados Unidos / komo seheludo paes tuviendo buenos grandinos / i ministros finos / ke deklararon neotralidad / Vilson mostro abilidad / en este pleito agudo / el se rijo muy seheludo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3595

175610

estajar v.

הפריד, הציב ברווח, הותיר רווח בין; עצר, הפסיק

Nafshi kema komo fuego de ara, sin estajar no save komo fara. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6595

176030

estar v.

היה, נמצא; שהה, התעכב; פועל עזר לציון התמשכות הפעולה

Estando Ester kon el rey en el pasto, (sova semahot, Livorno 1782)

A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo proves ke demandan, bushkan perdon de ti / konpone su korason, eskucha tu oreja (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1211

176520

este/esta/esto adj. dem.

זה/זו

En el dia el este santo i poderozo: (Ketuba de la Ley)

En este dia abasho el Dio en Sinay i milarias de mal'ahim kon el (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7019

176680

estentinas f. pl.

מעיים

A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis pekados mis rinyones van ensendiendo / al din se asentan i los livros estan aviertos (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4520

177100

estifar (gr.) v.

גיבב, צבר, ערם בערימה מסודרת; דחס הרבה אנשים למקום צר

Al vapor ya entrimos, komo sardelas mos estefimos, diez dias navegimos, al Pereo dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7119

177160

estiliar v.

נטף, טפטף; הזיל, הטיף

aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus lagrimas estelantes kon fortaleza / ojo kon amargura yoran i el korason alegre (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3596

177200

estima f.

הערכה, הוקרה, כבוד

Le iziera poka kuenta, i poka estima del rey, (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

713

177230

estimado adj.

מכובד

kisa ke es el estimado, mozotros komo palonbos. (Toledo, Koplas de Yosef)

i es komida savroza i mucho mas estimada. (Gizados de berendjena, siglo 18)

a el ke le nase ija aga nochada de fada kefi su yeholet muy estimada (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)

tizku le-mitsvot grupo de amatores / ansi alas nobles damas i estimados senyores (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del kaik ke le burako / del gevir presiado / i muy estimado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1213

177250

estimar v.

כיבד, העריך, הוקיר; העריך, שם, עשה שומה

Te estimare komo estima el yardan en la garganta: (Ketuba de la Ley)

Sinon estimarlos komo djoya presiada (Ketuba de la Ley)

Esklavos vendidos, a tu mandado siempre lo an baldado, a mi no me estiman no se en ke se ariman (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ya no lo estimavan djente de su tierra, ni menos lo kontavan komo una piedra; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Disho el rey: venid verash las rikezas mias, ke por tanto no me estimarias; esto fue siento i ochenta dias asta ke no kedo ke mostrar, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2736

177400

estirarse v. refl.

השתרע, התרפה; מת, שבק חיים; נהיגה ביהירות ובצורה מנופחת

Muncho el se estira en kuentra el Dio por matar a los djidios i echo la suerte kavza de su muerte (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

162

178050

estranyo adj.

מוזר, משונה, תמהוני, הפכפך, גחמן; זר, נוכרי

I non se konortava kon suyos ni kon estranyos (Poema de Yosef)

'Otra vez dormia sonyi koza estranya: (Poema de Yosef)

ke no entre ningun moro ni ombre estranyo a azermos danyo (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Kon rizo i kante fueron a bever i pedrieron el saver i sus buenas manias kon mosas estranyas (Purim, De-Fes, sig. 18)

kon ermozura de palavras a ti yama / i kante i alavasiones ke a ti konviene / asta kuando enkuvriras tu ojo i veras / estranyos komientes sus eredades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6597

178340

estrecho adj.

דחוק, לחוץ, צר; הדוק; דחוק (כספית); קמצן, מוציא כספו בקמצנות

Supo Mordelsay esta echa, esklamo ayuno, yoro i endecha, le Disho 'Ester kon alma estrecha: dime lo ke pensas azer, i lo ke no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4285

178380

estrechura f.

צרוּת (צר); מצוקה, דוחק, דוחק (כספי), צמצום

le fuera eskuzado esta desdicha, se topó en estrecha; mozotros kantemos, al Dio alavemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4619

178470

estremeserse v. refl.

הזדעזע, רעד, נבעת, נבהל, חרד

Rogo, sinyor, el kuchio bien aguzaldo para ke mi alma no penara, ke de verlo el kuchio mi garganta se estremesera, un poko de mi seniza a mi madre Sara yevara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i me adoloryi dia ke en el me djuzgas / me arrebashi i me atorvi de kuanto kon tu folor me apokas (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5196

178550

estremisión/estremesión f.

בעתה, פניקה; רעדה

Ma parese ke esta gerra es inevitavle / i ke kale ke ayga una pelea regretavle / la kuala traera grande destruision / i el penserio solo trae estremision (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3600

178630

estrenar v.

חנך, לבש בפעם הראשונה, השתמש בפעם הראשונה

Tova, ven i estrena, a la luz la ketana el es djoya buena (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2739

178640

estrenarse v. refl.

לבש בגד חדש

Vino el espino en el konsejo para Aman se aparejo ya se la estrena le viene muy buena (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

164

178720

estreya f.

כוכב, מזל, גורל

A el se le enkorvavan kon estreyas diez i una (Poema de Yosef)

penso ke es el segundo i las estreyas su djente; (Toledo, Koplas de Yosef)

Al anocheser vide a la luna, konti a las estreyas una por una. (El rey Nimrod)

Siete son las estreas, safirin todas eyas; Mas onrada de eyas estrea de manyana. (Donme, sig 18)

Avre tus ojos, kata de ventana de plata: Nasio estrea santa, estrea de manyana. (Donme, sig 18)

Todo el ke tiene ija donzeya, aun ke sea luna o estreya, la ke enveluntare el rey sera reina eya, por esto ke no se eskonda ninguna, no. (sova semahot, Livorno 1782)

muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del kaik ke le burako / del gevir presiado / i muy estimado (manus. Teza, 1820)

oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke sienpre por el prove el muncho perkura / El de la altura / ke vaya kon el / ke lo enbio a yamar el rey / por bien ke lo sea / se enalteska su estrea (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

165

178910

estreyería f.

אסטרונומיה; אסטרולוגיה, קריאה בכוכבים

Ke asi lo e fayado en la mi estreyeria.'' (Poema de Yosef)

en la su estreyeria endivino ke avia de naser Moshe rehmidor de Israel (Koplas de Par'o, 1901)

Kuando el rey Nimrod al kampo saldria mirava en el sielo a la estreyeriya, (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

166

178930

estreyero m.

אסטרונום, אסטרולוג, חוזה בכוכבים

Respuesta non le davan savios nin estreyeros. (Poema de Yosef)

Nunka vi estreyero nin savio komo Yosef'' (Poema de Yosef)

Par'o komo era estreyero, salio la noche al sereno, (Koplas de Par'o, 1901)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5796

179220

estruir v.

גרף, החריב, השם, הרס, השמיד, בילה (מרוב שימוש), קלקל

i el desperta en el mundo gerras i prea i kativerio i ambrera ke esto es su uzo i estruye tierras i arranka reinados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

715

179520

estulto m.

גערה; איום, הפחדה

su padre en el estulto de ver suenyo temerozo. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1217

180480

evokar v.

העלה, העלה בדעת

Enkorvandomos tu nombre envokamos, En nuestro apreto la akeda kontamos; (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5197

180550

Evropa f.

אירופה

Oy la Evropa esta en dos divizada / i si la prima bomba es arrojada / komo unos lokos se meteran a gerrear / i sienes de miles de kavesas van a bolar (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1218

180830

exekutir v.

ביצע, הגשים, הוציא לפועל; הוציא להורג

Se esforsavan djuntos kon amor ekstremo, a exekutir el orden del Ser Supremo. (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6038

181130

existensia f.

קיום, מציאות, ישות

Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5668

181150

existir v.

התקיים, היה קיים, נמצא

Ainda oy esto existe / i kada uno azerse grande insiste / i ansi es ke ay miles de komunidades / en Nuyork i en otras grandes sivdades (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6127

182210

fada f.

פֵיָה; קוסמת

a el ke le nase ija aga nochada de fada kefi su yeholet muy estimada (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1219

182270

fadario m.

גורל (של מישהו); גורל, פור

Apiade el Dio sovre nos i mos de buen fadario (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

716

182320

fado m.

גורל; כישוף, קסמים

Gad i Asher de un fado, los dos en bien aventurados; (Toledo, Koplas de Yosef)

Shim'on i levi de un fado, muy valientes i muy beyos. (Toledo, Koplas de Yosef)

La de vente i ocho las azia Konsula la del buen fado, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6196

182430

faktor m.

גורם, מחלק, פקטור (מתמט.); סוכן, עמיל; דוור

'hedad a vozotros bravos kantores / para la relijion sosh buenos faktores (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2289

182600

falda m.

חיק, חֹצֶן; צד, שוליים, כנף הבגד; חצאית

kon una falda de sinta polvoreadas kon kanela (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4928

182860

falsar v.

רימה, הונה, בגד, לא עמד בדיבורו, מעל

reveamos en el alto, djuramos su nombre santo, falsamos en el trato komo uzansa de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4929

182930

falsedad f.

צביעות, אי כנות; שקר, רמיה, רמאות

yenos estamos de maldades no avlamos verdades, sino todo falsedades las ke pasan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido asemejansa de onra i loor i ermozura / parose i paro mientes por seer untado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2740

183160

falta f.

משגה, שגיאה, טעות; פגם; עבירה, עוון, חטא, אשמה; חוסר, חסרון, מחסור

Yenas kon kantigas i kon boz alta gozan sin aver falta (Purim, De-Fes, sig. 18)

ken puede rekontar tus djustidades en tu arrodear enriva de el espandimiento de la luna el galgal segundo sin falta i sin portiyo (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

kara de muncha shehina ke el Dio mo lo guadre / de verlo kon el kalpak ke le dio mas donaire / parese un aire a senyor Yehezkel / ke biva este i akel / no veamos faltura / de su sonbultura (manus. Teza, 1820)

oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke sienpre por el prove el muncho perkura / El de la altura / ke vaya kon el / ke lo enbio a yamar el rey / por bien ke lo sea / se enalteska su estrea (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2007

183240

faltar v.

שגה; חסר, היה חסר; לא קיים (את החובה)

Kriador del mundo, no falte esta luna klara! (Puertas de veluntad)

De lo ke kero enmentar nada yo no falto kon baile i salto i kon gran plazer (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ke de tal kevranto el nos resgato, ke poko i nada falto ke eramos djugados, de espada kortados. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ya avia ayegado en lugar muy serka, dos oras le a faltado para nuestra serka; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Bevian vino viejo a maraviya, Susan i Babel, Egipto i Aleksandria, konbido diziocho mil de la juderia, ke no falto de eyos ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3601

183280

falto adj.

חסר, משולל, מחוסר

Mi Dio, mi Dio Tu sos alto, kien no kree el es falto. Nafshi, mi korason salto para loar a Tu Nombre. (Donme, sig 18)

Kon ayuda del Dio alto ke no mos aga nada falto; lo alavo i lo kanto, ke le tenemos ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

718

183360

fama f.

שם, פרסום, תהילה, מוניטין

asta ke salio su fama por la mas de la sivdad. (Toledo, Koplas de Yosef)

Hazak kon shalom a eya, Palomba yama a eya, esto sera por su fama. (Donme, sig 18)

Echara fama por Roma fuistes mujer desfamada (Donme, sig 18)

Oid puevlo su djustedad siempre sere por la santedad desde ke estavan en el midbar salio su fama de Eliau. (Koplas de Eliau, sig. 18)

la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi se le arranka el alma / esta buena fama / asta su vejes / Dio mas muerte no le desh / ke kaze a sus ijos / kon muy buenos rijos (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

719

183500

famiya/famía f.

משפחה, בית אב; רעיה

ke sierven a la verdad chikos, grandes, i famiya. (Toledo, Koplas de Yosef)

muy klaro i muy visto de apretarlos i no para matarlos komo aki keria asta la famiya (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Los ire sigiendo i los matare tambien los atemare viejos i famiya todos en un dia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Dezgrasiado Auschwitz ke rovino nuestras famiyas, embezados en muncho bueno, arrastados sin manzia (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Nuestra lingua nos rovaron / nuestras bienes derokaron / a nuestras famiyas las arrastavan / i komo karneros los matavan (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4286

183600

famozo adj.

ידוע, מפורסם, נודע; דגול

ke vean el resto i tomen pavor, siendo tenemos favor de el Dio famozo ke es muy piadozo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5528

183650

fanatizar v.

שילהב, ליבה

Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3968

183770

fantazía f.

דמיון, פנטזיה; גחמה, קפריזה; הזיה, חזיון שוא; הילולא

Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2743

184810

fatiga f.

עייפות, לאות, יגיעה, חולשה, רפיון; טירדה, טורח

Muncha fatiga sintio esta muy kemado se ve desramado sin la su mujer (Purim, De-Fes, sig. 18)

hazak ve-emats dire a ken es amigo: sienpre yo lo kantare sin ningun fatigo; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

de verme kon muncha fatiga, ordeni esta kantiga, kon eya se kastiga el ombre kriado de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4288

185040

favor m.

חסד, חן, טובה (עשה לו טובה)

ke vean el resto i tomen pavor, siendo tenemos favor de el Dio famozo ke es muy piadozo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Todas las muntanyas altas Karmel, Tavor, / avlava kada una en sa mizma favor: / Ermozura, altura, na las buenas manyas, / es por esto ke Dio pizara sovre nozotras. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6600

185360

fealdad f.

כיעור; נבזות, שפלות, מעשה נבלה, דופי

Viendose Vashti en eya tanta fealdad, Disho: yo no puedo ir; vos andad; i a el rey de mi parte saludad, ke esto muy mala, no puedo ir, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4931

185480

feder v.

הסריח, הבאיש, העלה צחנה, הדיף ריח רע, הצחין; הטריד, הפריע

el nombre de la gaava es fedorenta, la tenemos en la enkuvierta, fiede komo koza muerta, ke afedenta la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2744

185610

fediendo adj.

מסריח, מבאיש, מצחין; רקוב; שחצן; מטריד

Penso Aman de darle su ija la loka para nada no vale fedionda de boka (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2745

185650

fedor m.

סרחון, צחנה, באשה, ריח רע; שערוריה; שחצנות, רהב

No le tura toka en la su fermedad ni en su desdichad yena de dolores tinya i fedores (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4932

185670

fedorento adj.

מסריח; שחצן; חסר כל ערך, עלוב

el nombre de la gaava es fedorenta, la tenemos en la enkuvierta, fiede komo koza muerta, ke afedenta la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6197

185910

felisitar v.

שיבח, איחל, ברך; החמיא

pasajes i lejendas yo resitava / sin mereserlo el puevlo me felisitava (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

tenemos el dover de felisitarlos / asistir a sus melodias i enkorajarlos (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6128

185990

fener/fenel (t.) m.

פנס, פנס רחוב; מגדלור

ke echen feneres en las kalejas a ke se vea ken pasa i ke torna (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

169

186310

ferido m. & adj.

פצוע

Penso de ser ferido peor ke de saeta, (Poema de Yosef)

Vinyas, kampos komo guertos / esta todo en gran ruvina / ay feridos tambien muertos / en esta gerra divina (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4289

186330

ferir v.

פצע, חבל

kon gran reveyada miran a djidió. Nosotros tenemos Dio: kastigar mos kere, a eyos los fíere. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

kan todo el mundo se izo charis / a eskidji Shim'on lo konto por pedris / les komio moneda de los Alfandaris / diziendo kuando erire komerchero yo (manus. Teza, 1820)

ande via ombre de golor / metia su ojo kon grande folor / le alsava alila kon grande dolor / no desho givir ke no lo irio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1788

186360

fermán (t.) m.

צו, פקודה, צו שולטני

Saveldo muy sierto ke Suleman Pasha del rey le vino fuersa en ferman muy fuerte ke esta muy potente (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Kuando salió el fermán ke se enforkara, kon kalpak i kon tumán ke yakisheara, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911)

al malkenu le paresio ke esto era malmeter / esta echa a den Oglu no le keria azer / ay ken echo un zer / heshbon kere azer / sus karas komo panzer / el ferman hue dado / el ya esta bolado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6329

186365

fermanlí (t.) adj.

שהוצא כנגדו צו מעצר

ibrishay i shali / badja i samur no yeve kalpakli / kalsado amario ke no yeve fermanli / de negro a todo mos vistio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

720

186760

ferver v.

רתח, תסס, געש

ke a su alma afrie kayentura i gran fierve.'' (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

721

186790

fervor m.

התלהבות, דבקות, להט, להיטות

olgesh bien en el segundo livres de malas fierves. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4291

186810

fesat/fesad (t.) m.

קונדסות, מעשה קונדס, משובה; תכך; ארוע יוצא דופן

Este negro yerro le fue gran fesat; basta ke no esté kiesat, komemos kon gusto, bevamos endjunto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3197

186980

feuzia f.

בטחון ב-, אמון, מיבטח

Boteah fue en el Dio, gran feuziamiento, ke nos arremetio en el su asiento por enserramiento, ke puertas serraran, la serka rodearan, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Marineros i sus naves se andan kon feuzia, ke era mar de Genosar el se izo gan va-sor. (Donme, sig 18)

Komo oyo esto Elia, disho: ''En el Dio ten figuzia no se ateme el azeite ni la arina komo palavra de Dio ke avlo a Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1220

187220

fiansa f.

ערבות, ערובה, ערבון, אחריות

Izo partido kon eyos de darle la Ley kon ke le dieran fiansa (Ketuba de la Ley)

Por mi djente salgo fiansa yo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2290

187470

fideo/fideyo m.

איטריה דקה; אדם דק גזרה ושברירי; לכלוך שומני מופרש מהעור

kortava sevoya menuda komo los fideos de kaza, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4933

187490

fidiondo adj.

מסריח

ijo de ombre vas pedrido en bienes enbevesido, de gota fidionda sos venido i tu fin polvo i tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

722

187540

fiel adj.

נאמן

az ya revanyo a puevlo eskojido, ke eres pastor fiel; (Toledo, Koplas de Yosef)

Por mano de Moshe Rabenu pastor fiel: (Ketuba de la Ley)

Ah Dio!, avre tu siyero i damos munchos dineros, ke siempre de ti espero, ke eres santo i fiel. (El Dio alto)

neeman les disho a todo Israel: dizi kuando entrash a Erets Israel, guay de ben Amram el pastor fiel bamidbar niftar el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

piedre kudiado, salvador de Israel, resivi tu tefila esklavo fiel, yo abashare kon Mihael i Gavriel, ande ti Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

todo esto supo el pastor fiel, akojo i apanyo a todo Israel, de todos demando mehilá el (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3198

187640

fierro m.

ברזל; עוגן

Fuertes mas ke fierro el las kevranta, tambien los arremata sin arma i sin gerra, deskansa la tierra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Gaste mos asodesió por modre un perro; no ay ke no mos vensió, mashko muncho fierro. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

723

187750

fiesta f.

חג, חגיגה, מועד, יום טוב; שמחה,מסיבה, כרה

kijo azerle una fiesta, una kaldera de papara (Toledo, Koplas de Yosef)

Sea bendicha en eya fiesta de demanyana i de tadre a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

Arelim venía ke no avía kuenta por entrar en la sivdat azer una rebuelta, por no desharmos ni menor ni fiesta; el Dio, baruh 'hu, les izo la buelta (Kalumnia de sangre, sig 18)

Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

170

187860

figura f.

דמות, דיוקן, צלם, פנים

De kien avia talante de ver la su figura (Poema de Yosef)

Y una figura estava aya donde yazia (Poema de Yosef)

'Las siete vakas ke viste de buena figura, (Poema de Yosef)

todo el mundo esta sirviendo a la su negra figura''; (Toledo, Koplas de Yosef)

pero kon temoridad, es figura muy santa, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5799

188250

fila f.

תור, טור, שורה; תהלוכה; בצק עלים, עלי בצק

i en 29 dias arrodea su charki i kamina el kamino de su fila (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3605

189020

fin f.

קצה, גבול, תחום, סוף, קץ; הפסק, חידלון, כלה, מוות

Al fin de la medianoche Tarkino se despertara (Donme, sig 18)

En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Anda a el rey i avla kon el, ke no se pierde Yehudah ni 'Ariel, i no sea por tu mano fin de Yisrael, ke no venga tal dia, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5800

189200

fina prep. & conj.

עד, עד ל-

no me mates en la mitad de la vida fina ke aparejo vianda para el kamino i mi komania para el dia de mi partemsia (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1222

189490

fino adj.

דק, דקיק, עדין, רזה, טהור (זהב); מעודן, טעים לחיך, משובח, מעולה; מזוכך; חד, שנון, פיקח

Ereh para eya non ay ke es estimada mas ke el oro fino (Ketuba de la Ley)

Estonses le enbio panyetes muy finos el nada no resivio no esta en estos tinos paresen espinos en los sus ojos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Dime oro fino ke keres de mi ke yo muncho te ami i por kualker vanda are tu demanda (Purim, De-Fes, sig. 18)

La sus bezos koloradas parese fino korale (Donme, sig 18)

ropa fina i muy presiada ke por samara es nombrada, es koza enkonada de hayot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3970

189520

finojo m.

שוּמָר (צמח)

Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4935

189530

fint/a (t.) f.

בדותה, תחבולה, תכסיס, טריק,מלכודת, אחיזת עיניים, הטעיה, התחפשות, פעולת הסחה

el nombre del rovo lo trokamos, fint por nombre lo yamamos, menos de esto no ganamos los bienes de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1223

189640

firma f.

חברה, בית מסחר; חתימה

i firma de mano de todo ombre en el. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

726

189730

firmamiento/firmamento m.

רקיע; ברית; חתימה

i afirman tu firmamiento ke djurastes a Avraam. (Toledo, Koplas de Yosef)

i kon Avraam el dio tajo luego firmamiento: (Toledo, Koplas de Yosef)

enfortesidvos i gozadvos ke la prea se kumplio / a el Fuerte esperad, su firmamiento guadro a vos / i suviran a Tsion i dira / akalsead akalsead sus kalsadas / empese la anyada i sus bendisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2746

189800

firmeza f.

מוצקות, יציבות, איתנות, חוזק; תקיפות; התמדה

No le tura toka en la su fermedad ni en su desdichad yena de dolores tinya i fedores (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1224

189810

firmo adj.

קבוע, יציב, איתן, חסון, חזק; תקוע; תמידי; בטוח, עומד על דעתו

I Tu sos rey bivo i firme para siempre. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

728

190260

fito m.

מטרה (לירי, לחיצים)

Naftali via en fito, i lejero komo el siervo; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4620

190365

fizión f.

קלסתר

Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6199

190500

flakeza f.

רזון, שידפון; חולשה, תשישות, אנמיה, תורפה

tsar li meod! mi flakeza i de mi korason el apreto / me impidio de kontinuar a mi grande regreto (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

173

190530

flako adj.

חלש, חלוש, רפה, בעל בריאות רופפת, רופף; רזה, צנום, כחוש, דק; שביר

Muy flakas estavan, semejavan dolientes (Poema de Yosef)

I las flakas tragavan a las otra[s] valientes, (Poema de Yosef)

Las ke eran flakas las enfortesio tambien las enaltesio (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3608

190600

flama f.

להבה, שלהבת, לשון אש

Sovre este amor biva mi alma, be-emet se ato kon rey Shelomo, i en mi korason es una flama. (Donme, sig 18)

Komo la flama mi amor, kema, bushka al Kreador, no ay a mi abogador (Donme, sig 18)

En sus manos de flama la espada la bolviense (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo alto, mi korason kon amargura esklama / komo suvira i verna pelado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

175

191030

flor f.

פרח; החלק המובחר

Muy apuesto andava komo rozas i flores. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4293

191520

folar (1) (port.) m.

ממתק סוכר עשוי בצורת מגדל (כעמוד תליה) שבחללו נמצאת ביצה קשה לשַבָּת זכור שלפני פורים

Ya es menasup azer folar a los chikos: bushko pino el mamzer de sinkuenta pikos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6330

191660

folor f.

כעס, זעם, חימה, חרון אף

ande via ombre de golor / metia su ojo kon grande folor / le alsava alila kon grande dolor / no desho givir ke no lo irio (manus. Teza, 1820)

A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i me adoloryi dia ke en el me djuzgas / me arrebashi i me atorvi de kuanto kon tu folor me apokas (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5319

191760

fondar v.

ייסד, יסד, ביסס, הקים, כונן

Gritad biva Gazi bey kon su kompania / fondaron la libertad i la alforia / toda la Turkia se izo ermandad / tambien igualidad / kon turkos i kristianos / semos komo ermanos (La Amerika, 1911)

Kondes de nuestra nasion muncho ya penaron / sosietas para union eyos ya fondaron / munchos mos yamaron / no podimos ayudar / agora devemos kudiar / mos aremos sionistas / i devenir kolonistas (La Amerika, 1911)

Tanto riko i eznaf se van okupando / tomaron muevo medjlis todos ayudando / otros van pensando / eskolas de fondar / al prove adelantar / porke vaya adelantado / nuestro puevlo alavado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2291

191810

fondina f.

עומק

las vaziava por adientro i les deshava los fondikos (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3609

191840

fondo adj.

עמוק

No vidi en mi vida ningun mundo, las yagas de mi, sienpre no demudo, veluntad de mi Dio es fondo fondo (Donme, sig 18)

David vino en su ora, lugar fondo de fondura (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2010

192080

fonsado (fr.) adj.

כהה

Tornadvos atras, andjeles de mi fonsado!, este zehut restara para Tsiyon guadrado: (Puertas de veluntad)

A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere espesia de vidas i el, patron de fuersa / se alevante en antes ke se atorsen la djente de el fonsado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

176

192090

fonsado m.

צבא

Yosef sienpre temiera El Dio de los fonsados (Poema de Yosef)

Por vijitar i por sekutar todo fonsado de los sielos enel din. (Untane Tokef)

disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero atersiado / tornadvos por pas andjeles de mis fonsados / este dia zahut a Yerushalayim guadrado / i puertas de piadades yo les avrire (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

729

192160

forastero m. & adj.

נוכרי, זר

pelegrinos i forasteros en tierra ke non a eyos, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2750

192240

forka f.

עץ תליה, עמוד תליה, גרדום

Disho Zeresh la loka ke poko atenta: agale una forka de pikos sinkuenta (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6200

192320

forma f.

צורה, מראה, תבנית, דפוס, אופן; מדים

me akordo anyos pasados / la forma ke shabatot eran sonalsados (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6201

192460

formar v.

עיצב, עיבד, גיבש, צר צורה; יצר, ברא, עיצב, הקים, כונן; ערך בשורה (צבא); היווה, היה

sus modestia, sus atamiento a la relijion / damas i senyores formavan una fuerte lejion (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

177

192830

forsado adj.

אנוס, מאולץ, כפוי, מוכרח, מחוייב, נאלץ

'El tu siervo kerido me uviera forsada. (Poema de Yosef)

Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1226

193000

fortaleza f.

כוח, גבורה, עוצמה, עוז, תעוזה, חוזק; עצימות, אינטנסיביות; חומרה, קשיחות; מצודה, מבצר

I kontaremos fortaleza de la santedad de el dia el este, (Untane Tokef)

a ti la fortaleza de el sekreto i el simiento de mozotros esta enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

segun la fortaleza de tu grandeza, mizmamente es la fin de mi provedad i mi basheza (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

bastesio a mandar kon munchas komarkas / a azer mal kon fortaleza / tanto a chiko komo grande de kaneza / de anbre la sivdad la undio (manus. Teza, 1820)

aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus lagrimas estelantes kon fortaleza / ojo kon amargura yoran i el korason alegre (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus lagrimas estelantes kon fortaleza / ojo kon amargura yoran i el korason alegre (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6464

193035

forteyar v.

פרץ (גדר)

apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes deskuvrid / i kompuesta de tu derecha forteyaron i kojeron / no izieron romaneser sus lambrushkos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5804

193380

foya f.

בור, שוחה, חור; קבר, שחת

se trazyerraron del kamino, este se fundio en un pozo i el otro se kayo en la foya (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5805

193500

fragua f.

בניין, מבנה

tu sos uno presipio de todo modo de kuenta i simiento de todo modo de fragua (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1227

193550

fraguar v.

בנה, הקים

De enfrente vieron una nuve klara, se apresuraron a fraguar la ara; (Im afes, Papo 1894)

Aina i presto mos frague el santuvario: (Ketuba de la Ley)

mejorado mos frague el Dio la santeria (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

'No es posible ke nos vayamos i la tierra deshemos despues de fraguarla i de konponerla. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

No podemos dizir ayi ni fraguo ni krio (Donme, sig 18)

a ti es la fuersa la ke sostienes el mundo fraguado enriva de nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

tefila agan todo Israel / ke mos mande ya el goel / i mos frague bet el / 'havtaha tenemos enel Dio (manus. Teza, 1820)

Amalekim se mentavan no se loke pensavan / de mujeres i de bien el no se artava / no se kontentava / de fraguaryalis / ay ke no le kede raiz / de este espino / de 'Haman sovrino (manus. Teza, 1820)

i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy delantre de El siya / estonses se enshashara sangrifisio i el sangrifisian (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3898

193575

fraikores (alem.) m. pl.

יחידות צבאיות מורכבות ממתנדבים

Los gevirim kon el bien penaron, a los podrunes lo guardaron, al kavo los fraikores se lo yevaron (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4936

193860

Frankía f.

צרפת

los vestidos mas validos ke de keten son teshidos de Frankia son venidos, son kresidos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2751

193900

franko adj.

חופשי, גלוי לב

Salga ken kere verla tala madmazela komo franka perla (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4089

193990

Fransia f.

צרפת

Muncha agua de kanela, de Fransia buena sardela; muncho sirio i kandela ke de leshos puedan ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Danyo grande le tomo a la basha Rusia / kuando eya oyo ke tokaron a la Serbia / ma la Djermania / presto la entendio / su braso ya espandio / para ayudar a su aliada / ma a la Fransia le vino yelada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

730

194510

frente adv.

ממול

Avraam lo vido en frente. ''de ke edad seras ermano?'' (Toledo, Koplas de Yosef)

La su frente reluziente espada dulse [de] kortare (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2752

194520

frente f.

מצח

Porke era su frente klara komo el sol no tuvo ningun mihshol porke era kazada kon su tio atada (Purim, De-Fes, sig. 18)

i yo vini delantre de ti [...] kon eskaramiento de frente, enkonado de penserios kon el yetser deskarado ke a sus enkonamientos mira (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2292

194680

fresko adj.

קריר, צונן, רענן, טרי

biskochadas kon guevos freskos i un poko de arina has (Gizados de berendjena, siglo 18)

kon kezo fresko i azeite i azia una meina. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

731

194850

friir v.

טיגן

i frio el fritado de unos kinze guevos. (Toledo, Koplas de Yosef)

las freia en la sarten kovijadas kon la salsa, (Gizados de berendjena, siglo 18)

las freia revanadikas komo frien el peshkado (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2753

194970

frío adj.

קר, צונן; אדיש, קריר

Porke no dio deskanso a muestras djudias amargas i frias sin ningun manto (Purim, De-Fes, sig. 18)

A las tres de medianoche, al bloko 20 arrivimos, los apeles empesaron, en los friyos mos apuraron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

732

195110

fritada f.

טיגון; תבשיל: פשטידת גבינה או תרד

i frio el fritado de unos kinze guevos. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2296

195130

frito adj. & m.

מטוגן; טוגן; טיגון

espesias a muchedumbre i prishil frito i kocho. (Gizados de berendjena, siglo 18)

sevoya muy bien frita i kon unos dos klavikos. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Atirinas muy bien fritas, masapán i melopitas, panes de kaza i pitas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Miren de komer pishkado, frito, kocho i asado i ke no manke salado porke aze bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4294

195450

fruta f.

פרי, פירות

troken marochinos i ke den bakshish, salchichas metan al shish; las mezas bien artas, frutas i salatas. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1229

195550

fruto m.

פרי; תוצר, תוצרת; תוצאה, תועלת

Riziendo, le ato bien manos i pies, tendio kuchio al fruto de su vejes, (Im afes, Papo 1894)

I todos los lenyos fruto ivan dando; de ayi lo eskapo el Dio verdadero. (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2754

195700

fuego m.

אש, תבערה, שריפה, דליקה, בערה, להבה; בהשאלה: יקר מאוד

Kon gran tremonte yora i esklama kon muncho fuego de alma (Purim, De-Fes, sig. 18)

Dio su fuego a mi alma por kemar, munchas aguas non pueden amatar. (Donme, sig 18)

El fuego de Nadav i Avi'hu, por su Aava ke esto kemando yo. (Donme, sig 18)

En el gas asfiksiados, en el fuego fueron kemados las kriaturas sin pekado al son de la muzika fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Yorando noche i dia, yamando siempre madre mia, mos fue dicho i asigurado ke en el fuego fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Dezilde a mi madre Sara ke su gozo perdio, el ijo regalado ke de noventa anyos lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Viendo Yits.hak el fuego i la lenya aparejado, le disho a su padre: ado el karnero ke por korban sera ayegado? Su padre le respondio para ke no fuera atorvado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

ken puede denunsiar tus grandezas en tu arrodear enriva de el galgal de el fuego el galgal de la espandidura ke en el esta la luna (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

A' kien non se espanta de dia de el din el temerozo / ke a ti te konviene la grandeza i la barragania / en lugar ke ay senteyas de fuego (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i lenya de la ordenansa / ado mi sinyor karnero ke no la 'halaha? / si tu en dia este tu ley olvidan? (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1621

195800

fuero m.

חוק; סמכות; זכות יתר, פריבילגיה

Yo no fue yamada estos trenta dias, gran miedo tengo pasar sovre el fuero (Koplas de Purim, 1545)

disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el sielo / andare i le amostrare ke a el Dio fuero / disho: anda sinyor empero no te aleshes / respondio: sea tu korason en el Dio enfiuzianse (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1790

195820

fuersa f.

כוח, גבורה, עוצמה, מרץ, יכולת

Saveldo muy sierto ke Suleman Pasha del rey le vino fuersa en ferman muy fuerte ke esta muy potente (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

siendo ke buena su pasada, salir no kere de su estada, por fuersa es arrondjada ke aga mizvot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

a ti es la fuersa la ke sostienes el mundo fraguado enriva de nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

ayi renovan fuersa i ayi repozan los kanseriozos de fuersa (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere espesia de vidas i el, patron de fuersa / se alevante en antes ke se atorsen la djente de el fonsado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

178

195940

fuerte adj.

חזק, חסון, קשה, עז; נמרץ, תקיף, סמכותי; נוקשה, קשיח, קשוח, חמור; שובב

Yehuda el fuerte komo osos i toros, (Poema de Yosef)

La fanbre era fuerte en toda la tierra, (Poema de Yosef)

ke mos de gozo i alegria fuerte de Israel. (Toledo, Koplas de Yosef)

kon vinagre fuerte i limon ke salieran bien agritas, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Nes ke le izo el hay temerozo i fuerte ke el senyor de Mordehay lo libro de muerte (Purim, De-Fes, sig. 18)

Enperador fuerte kon grande suerte (Purim, De-Fes, sig. 18)

Hazak komo el leon, fuerte se tuviera, para azer galeon kiereste trushera; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

No lo puzo en miente su korason fuerte. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Fuerte era por ser uno fueron adjuntados. (Donme, sig 18)

hayre no ay de eskapar de la muerte, grandes i chikos kaen en esta suerte, anke sea tan fuerte komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Ya es tiempo ke mos levantemos / i la bandiera de Tsion alsemos / azer en el mundo djudio una yamada /por rekojer una fuerte armada (La Amerika, 1916)

sus modestia, sus atamiento a la relijion / damas i senyores formavan una fuerte lejion (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo tenias? / para ke lo kerias / sirviendo al malhut / apanyen asta el bahur / de 'Haman el nieto / ya lo vimos muerto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3201

195980

fuesa f.

בור, שוחה, שחת, קבר

Kon grande shakeka ayi se asento; el mazal se le bolto, en lugar de fuersa yazio en la fuesa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4295

196010

fuída f.

בריחה, מנוסה; מפלט

Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1529

196060

fuír v.

ברח, נס, נמלט; נמנע מ-; סטה מ-

si no fuigo, no kedo bivo yo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Bueno es ke se fuygan agora en sekreto, mas en antes ke vengan los dias de apreto, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

kuando sintio la sinyora de Sara todo esto ke le fue avlando, le disho: muncha razon tenesh en la ora buena yevaldo, vos rogo sinyor no lo fuesh de guestro lado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3203

196240

fuírse v. refl.

הסתלק, ברח, נמלט, חמק, התחמק, נעלם

I muncho pensando komo arian; del suenyo se esmovian, si se fuirian o se kedarian. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo alto, mi korason kon amargura esklama / komo suvira i verna pelado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5198

196960

furiozo adj.

כעוס, זועם, נזעם, רוגז; נלהב, קנאי, מטורף, מלא רגשה

Non es shaka, es miles ke seran degoyados / porke un ombre i su mujer uvo matados / todos estan furiozos i demandan pelea / el Dio ke aga a ke esto non sea (La Amerika. 1913)

en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4938

197600

gaavá/gavá (ebr.) f.

גאווה, יהירות, יוהרה, עזות; חוצפה; גאוותנות, התפארות

el nombre de la gaava es fedorenta, la tenemos en la enkuvierta, fiede komo koza muerta, ke afedenta la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

viendomos bien vestidos, de gaava somos enbolvidos, no metemos muestro sentido ke todo keda en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6203

197690

gadol (ebr.) adj.

גדול

shabat agadol oy tomad vuestro repozo / por empesar enel invierno kon alegria i gozo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2299

197880

galan/o adj.

יפה, הדור, נאה, מהודר, אלגנטי

i es komida galana, se aze a la maraviya. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2757

197890

galana adj.

יפה, חיננית; בעלת בית מוכשרת

Enpesaron a eskojer mosas i donzeyas galanas i beyas (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1530

198120

galeón m.

ספינת מפרשים קדומה; אדם גבוה וארך צואר

Galeones por mar vinieron, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Hazak komo el leon, fuerte se tuviera, para azer galeon kiereste trushera; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5812

198180

galgal (ebr.) m.

גלגל; מסלול

ken puede denunsiar tus grandezas en tu arrodear enriva de el galgal de el fuego el galgal de la espandidura ke en el esta la luna (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

I su mano la tienda de los galgalim adjunto I kon kolchetes de el poder telas de las kriansas ato (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4764

198360

gam (ebr.) adv.

גם

gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2758

198630

gana f.

תיאבון, רצון, חשק, תשוקה

I les dio patenta i les konbido tambien los akavido ke kon gana todos esten a sus modos (Purim, De-Fes, sig. 18)

el ke para esto es aparejado, komo tiene gana de ir pekando? no se despega de el enkonado, el enemigo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5323

198775

ganado adj.

מורווח, שהרוויח

Pensa bien emigrado, pensa bien emigrado / ke nada non tienes avansado / todo tu ganado i todo lo ekonomizado / se van a la karta i al dado (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

180

198780

ganado m.

עדר; שכר

Kon sus ermanos fuera pastor en los ganados (Poema de Yosef)

Akodrate emigrado, akodrate emigrado / kuando vinites deskalso i deskavenyado / oy ke estas ganando i ke estas avansado / dia i noche vas djugando (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2014

198820

ganansia f.

רווח, הכנסה, תקבולים, שכר; זכיה; רכוש

El Dio alto kon su grasia mos mande muncha ganansia, (El Dio alto)

I en el su laso el se la asento i en eya atento no rekonto ganansia eskuentra de grasia (Purim, De-Fes, sig. 18)

nada no keda de esta ganansia, su vida es kon muncha ansia, su yetser kon su dezgrasia lo eskombra de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

736

198870

ganar v.

הרוויח, זכה ב-; נהנה מ-, הפיק תועלת; ניצח, זכה; השתכר; רכש

ke lo agas de tal djesto ke ganes muncho dinero. (Toledo, Koplas de Yosef)

Todo ke emuna tenia se pasa bien a gozarla Todo ke amor tenia salga kanpo a ganarla (Donme, sig 18)

el nombre del rovo lo trokamos, fint por nombre lo yamamos, menos de esto no ganamos los bienes de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

I kuando aki vinites i ke lavor tuvites / muncha moneda izites / ma kualo avansates i a ken ayudates / de tanta moneda ke ganates? (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4943

199210

ganeden/ganeder (ebr.)

גן עדן

yevan a eya ke se pasee, los visios de ganeden ke dezee, los tsadikim kon su ojo vee, los ke se fueron de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2300

199660

garato (gr.) m.

סוג דג ים: טונה מלוחה

ermana de Chuflakulos, la ke vende el garato: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1230

199860

garganta/gargante m.

גרון, צואר

Te estimare komo estima el yardan en la garganta: (Ketuba de la Ley)

Rogo, sinyor, el kuchio bien aguzaldo para ke mi alma no penara, ke de verlo el kuchio mi garganta se estremesera, un poko de mi seniza a mi madre Sara yevara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Yoro Avraam Avinu de ver ke su garganta de suyo espandio, i su padre su pie sovre el tendio, un reviit de sangre de el vertio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4525

200460

gas m.

גז, נפט

En el gas asfiksiados, en el fuego fueron kemados las kriaturas sin pekado al son de la muzika fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2760

200580

gastar v.

בזבז, הוציא כסף; בילה, כילה, קלקל, מירטט

Todas sus aziendas gastan en plazos i en botas i vazos (Purim, De-Fes, sig. 18)

I en esto muncho enyado: aspros gasta kon punyado; el Dio los da demaziado i vos keda a dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Djugar i emborrachar, haraganear i gastar / ansina nunka puederas adelantar / repentete mi ermano, rekoje bien la mano / esto te dize el aumoristikano (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4296

200670

gaste m.

הוצאה, הוצאות

Gaste mos asodesió por modre un perro; no ay ke no mos vensió, mashko muncho fierro. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

181

201350

gaviya/gavilia f.

אלומה, עומר; זר; חבילה; צרור שירים (אנתולוגיה)

'Gaviyas sonyava ke faziamos un dia, (Poema de Yosef)

Mas muy keda estava gaviya de Yosef. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2301

201530

gayina f.

תרנגולת

revanadas asentava debasho de una gayina (Gizados de berendjena, siglo 18)

tomava eya en primero de la India una gayina, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Izole gaina en sena kama de oro enke se echara (Donme, sig 18)

Gizanderas en las kozinas desplumando las gainas; kayimak, yegurt kon meínas ke enpesen a komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Fuese 'Ester a el rey aina, le Disho: Bigtan i Teresh te kieren entosegar komo una gayina; Mordekay el Judio me lo Disho asina. Por esto guardese el rey ke no lo entosigan, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4765

202040

gedulá (ebr.) f.

גדולה

zayin de Adar se apregono kon muncha bealá: serrad las puertas de los sielos i no resivas su tefila, ke ya se le fue la gedulá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1531

202340

gerra f.

מלחמה, קרב

gerra grande azer en kantidad (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

ke los vean los turkos i maraviyados ke no son uzados toparse en gerra komo les bastesera i estan kontentes de ver gerras fuertes (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

De aki aya, i es para Tevaria, ordenes de gerra mas ke la primera. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Armavan gerra los moros alas sivdades de gerrear rebolviendo sus kavayos salian djugar las lansas (Donme, sig 18)

Vinyas, kampos komo guertos / esta todo en gran ruvina / ay feridos tambien muertos / en esta gerra divina (La Epoka, Sal. 1898)

Dizen ke va aver una muy grande gerra / i ke muncha sangre va korrer en tierra / Austria i Serbia estan en dubara / siendo a fransez dieron una krushumada (La Amerika. 1913)

Ma parese ke esta gerra es inevitavle / i ke kale ke ayga una pelea regretavle / la kuala traera grande destruision / i el penserio solo trae estremision (La Amerika. 1913)

su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3619

202400

gerrear v.

נלחם, נאבק, התקוטט

Armavan gerra los moros alas sivdades de gerrear rebolviendo sus kavayos salian djugar las lansas (Donme, sig 18)

Avlar kero lektor kon boz atristante / de la gerra ke ay ke es muy amanziante / eya kamina avante / i aze destruision / ya se ruvino kada nasion / ma inda van gerreando / la sivdad kemando (La Amerika, 1915)

'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915)

Razon tiene nuestro rijidor ke avrio los lavios / por dezir kon amor a sus politikanos / keremos estar repozados / i non gerrear / ansi vamos a briyar / en deklarandomos neotros / kontentes seremoa nozotros (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1792

202440

gerrero/gerreero m.

לוחם

Gerreros ke akojga de todas las partes (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4766

202620

gezerá (ebr.) f.

אסון, מכה, שבר, גזירה

Ah, Yoheved madre presiada, resive la gezera del Dio ke fue asetensiada, para esto fuites kriada de enterrar al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Zahmet mucho se dio la grande Ingletierra / i muncho a entender dio por no deshar azer gerra / ma viendo la gezera negra / eya tambien mobilizo / vapores de askier incho / los mando en Fransia /por mantener su aliansa (La Amerika, 1915)

rasgaron sus gezerot fue kon grande shaka / no le kedo arka i ninguna ilaka / de pekado ke se tomo kon sinyor ribi Yits.hak Mayoral baal tsedaka / ke sienpre este kon el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

183

202640

gía f.

מדריך; מנהג

El Dio fue en su gia i del fue manparado. (Poema de Yosef)

Para mis sivdades sera muy buena gia; (Poema de Yosef)

Sovre mi reinado kiero ke seas gia; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

186

202650

giador/dera n.

מדריך, מורה דרך, מַנְחֶה, מוביל; מושל

Maraviyome si fayades tal giador komo Yosef. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2761

202680

giar v.

הדריך, הנחה, הוביל, ניהל

Kon onor i onra a Ester krio kon gran rijo la gio guerfana de padre i tambien de madre (Purim, De-Fes, sig. 18)

giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo enfloresien se espunto su ermoyo / no se koizieron sus razimos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3899

203030

givir (ebr.) m. (pl.: gevirim)

גביר, פרנס, איש רם מעלה, פני העיר, טובי העיר

Los gevirim kon el bien penaron, a los podrunes lo guardaron, al kavo los fraikores se lo yevaron (Asidio de Belogrado 1788)

ande via ombre de golor / metia su ojo kon grande folor / le alsava alila kon grande dolor / no desho givir ke no lo irio (manus. Teza, 1820)

muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del kaik ke le burako / del gevir presiado / i muy estimado (manus. Teza, 1820)

oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke sienpre por el prove el muncho perkura / El de la altura / ke vaya kon el / ke lo enbio a yamar el rey / por bien ke lo sea / se enalteska su estrea (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2303

203070

gizado m.

בישול; תבשיל, נזיד

Kuantos modos de gizados se azian de la merendjena. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4094

203120

gizandor/dera n.

טבח/ית, מבשל/ת

Gizanderas en las kozinas desplumando las gainas; kayimak, yegurt kon meínas ke enpesen a komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

737

203350

gloria f.

תהילה, תפארת, הוד

porke le asoplo el espirito de la gran gloria divinidad, (Toledo, Koplas de Yosef)

Si ya se destruyo tu santa morada i kaza de tu gloria fue ruinada, (Im afes, Papo 1894)

Membra akel ke santifiko tu Gloria i ke desho un eshemplo por memoria! (Im afes, Papo 1894)

Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5328

203420

gloriozo adj.

מהולל, מפואר

Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911)

Todas estavan muy muncho gustozas / i se sintian de korason gloriozas / i kada una se mete a rozas / i miles de otras ermozas kozas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

'Salid de aki muntanyas vanitozas , / Dio no envelunta en vozotras gloriozas, / ermozura, altura, son vanas kozas, / dizia Dio kon an tono de rizas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

738

203530

godro adj.

שמן, עבה, סמיך, עתיר שומן

karne godra i peshkado, los valientes alavados. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2304

203590

godrura f.

שומן, חלב; עובי; כרסנות, שמנות יתירה

i sofritas kon gordura las yamavan baldaron. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2015

203610

goel (ebr.) m.

גואל, מושיע

Mihael sar Israel, Eliau ve-Gavriel ke vengan kon el goel a salvar a Israel. (El Dio alto)

Bushkando va en ke mez murio el pastor fiel no supo en akea vez nasio muestro goel pastor de Israel se yamo Moshe (Purim, De-Fes, sig. 18)

No uvo muerte para el vidas del mundo bive el djuntos vengan kon el Goel ek enbien a vos a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

tefila agan todo Israel / ke mos mande ya el goel / i mos frague bet el / 'havtaha tenemos enel Dio (manus. Teza, 1820)

tefilot i taanit a el Dio aremos / ke en sus dias buenos al mashiah veremos / i mos alegraremos / todo Israel / djuntos vos kon el goel/ veremos alegria / en la djuderia (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6336

203820

golor f.

ריח, ניחוח

ande via ombre de golor / metia su ojo kon grande folor / le alsava alila kon grande dolor / no desho givir ke no lo irio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1233

204270

goral (ebr.) m.

גורל, פיס; גורל, מזל

I bendiga a su puevlo am goralo (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

739

204520

gostar v.

טעם; ניסה; נהנה; הבדיל, הפלה

boka tienen i no gustan, no komen ni menos royen; (Toledo, Koplas de Yosef)

Los neviim izo matar profetas falsas izo kitar: ''Komed i beved i gostad i no tengash miedo de Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5329

204530

gostarse v. refl.

שמח, צהל, נהנה, נשא חן

Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911)

yene se gustan ke no ay tahanunim (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4297

204590

gota/gote (1) f.

שיתוק; פודגרה

es komo la espondja kon la portukal, aparejen un bokal, después una bota, no keda ni gota. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

ijo de ombre vas pedrido en bienes enbevesido, de gota fidionda sos venido i tu fin polvo i tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5816

204670

gotera f.

מזחילה (מקום שממנו מטפטפים המים מהתקרה); דלף, טפטוף מהגג; טיפה

enmentare unos kuantos komo una gotera en la mar i ago viduy por eyos, puede ser are amahar el sonido de sus olas i sus ondas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1234

204910

goy/goyá (ebr.) m./f.

גוי (במיוחד מוסלמי)/גויה

Moshe komo era djidio, non kijo tetar de goy sinon de la su madre (Koplas de Par'o, 1901)

Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2305

204950

gozar (de) v.

נהנה (מ-)

es de komer i gozar de lo bueno i barato. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Yenas kon kantigas i kon boz alta gozan sin aver falta (Purim, De-Fes, sig. 18)

Gozar kijo el su bien en akeos dias mando i apanyo tambien a sus kompanyias (Purim, De-Fes, sig. 18)

Todo ke emuna tenia se pasa bien a gozarla Todo ke amor tenia salga kanpo a ganarla (Donme, sig 18)

miramos buena komida, i buena sea la bevida, la alma keda afriida, no goza de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

740

205040

gozo m.

הנאה, תענוג, עונג, שמחה, ששון, מָשׂוֹשׂ, חדווה, עליזות

ke mos de gozo i alegria fuerte de Israel. (Toledo, Koplas de Yosef)

Kon temoridad de korason i alegria i gozo (Ketuba de la Ley)

Alguayad a mi madre, ke su gozo lo pedrio! (Puertas de veluntad)

Rogemos noche i dia ke mos de gozo i alegria kon toda la konpanyia a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

No desho Ester de azer eya otro tanto tiro gozo i plazer i desnudo su manto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Demando la kavza ke vino Aman i estonses lo yaman, ayi todo el gozo le kayo enel pozo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Alavare kon gozo a el verdadero por kavza ke nos izo el nes por entero; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Siente muncha ansia en lugar de gozo, komo un palo tezo ansi kedaria asta el terser dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Tu A-donay el padre piadozo alvisia ami alma de tu gozo, Zihr''i az orasion asu repozo (Donme, sig 18)

Dezilde a mi madre Sara ke su gozo perdio, el ijo regalado ke de noventa anyos lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911)

Tefilot kale azer para ke kede esta gerra / ke nos izo bezer i mando a muchos a la tierra / ke se eskape esta gerra / i se aga la pas / por ke no se sufre mas / agora ke ayga repozo / i alegria i gozo (La Amerika, 1915)

shabat agadol oy tomad vuestro repozo / por empesar enel invierno kon alegria i gozo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

avlad a mi madre ke su gozo se movio / el ijo ke pario alos noventa anyos fue para el fuego, i para el kuchiyo se aparejo / ande bushkare a eya ado konortador / angustia a mi por mi madre ke yorara i alguayara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2767

205070

gozozo adj.

שמח, עליז

Kavayeros salieron muy apresurozos alegres anduvieron i muncho gozozos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

741

205140

grado (2) m.

דרגה, מדרגה, מעלה, רמה, מידה; מדחום; הוקרה, הערכה

mos traigas en este grado ke te sirvamos noche i dia. (Toledo, Koplas de Yosef)

a tu puevlo el desdichado, desendido en basho grado, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

187

205540

gran adj.

גדול, ראשי

Mas gran envidia avian komo andava Yosef. (Poema de Yosef)

No ay numero de ni kuenta a su gran rikeza (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

188

205610

granado m.

עץ רימון

De un ombre sin arte, otro si de mizura (Poema de Yosef)

Su padre lo keria kerensia muy granada, (Poema de Yosef)

Pues komo le faria tal traision granada?'' (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

191

205615

granado (arc.) adj.

גדול, ניכר, הדור

Estas venian, komianlas a las otras granadas. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

743

205620

grande adj.

גדול, גבוה, מבוגר

'estesh en buen ora, senyor, muestro grande i muestro rey! (Toledo, Koplas de Yosef)

Enperador fuerte kon grande suerte (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

744

205700

grandeser v.

גדל; הגדיל

torno i la vido en kresiente, ke enpeso a grandeser; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1623

205720

grandeza f.

גאווה, יהירות; גדולה

Kontoles Aman su alta grandeza gran kopia de ijos i de tezoro (Koplas de Purim, 1545)

I la su djustisia se va aserkando se le tira su mando i la su grandeza i su altigueza (Purim, De-Fes, sig. 18)

I de munchas vias mando a traer amostrar a su aver i la su grandeza kon muncha rikeza (Purim, De-Fes, sig. 18)

Derecho el ke vide su grandeza, torno el bien i le izo tristeza, por su kavod por onrar su alteza (Donme, sig 18)

Sus ojos kon alkoholos pintadas i su boka redonda komo rozas, kon su luenga avlava grandezas. (Donme, sig 18)

a ti A' la grandeza i la barragania i la ermozura i el vensimiento i la loor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

ken puede denunsiar tus grandezas en tu arrodear enriva de el galgal de el fuego el galgal de la espandidura ke en el esta la luna (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

segun la fortaleza de tu grandeza, mizmamente es la fin de mi provedad i mi basheza (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

todo modo de kriansa ke en el mundo es komo un grano de mostadra enfrente de la mar la mas grande i el i su grandeza son kontados komo nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en grandeza i en bien no mos enadneemos / i no mos kansemos / ke todo es nada / una pasada / ke mos mantengamos /i muhtach ke no tengamos (manus. Teza, 1820)

A' kien non se espanta de dia de el din el temerozo / ke a ti te konviene la grandeza i la barragania / en lugar ke ay senteyas de fuego (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5537

205790

grandino m.

כינוי אירוני ל''גדולים''

Kuanto bueno es ke los Estados Unidos / komo seheludo paes tuviendo buenos grandinos / i ministros finos / ke deklararon neotralidad / Vilson mostro abilidad / en este pleito agudo / el se rijo muy seheludo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5538

205820

grandiozo m.

הבכור; הבכיר בדרגה, אדםבעל סמכות וכוח

Kelal de la koza es por bashas pasiones / ke tienen djente grandioza de todas las nasiones / sin azer munchas diskusiones / dieron orden de gerrear / veremos kuando va eskapar /la grande dubara / ke ya izo vedre la kara (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1624

205840

grandísimo adj.

גדול למדי; בעל ערך

I seer sea kontado a grandisimo yerro (Koplas de Purim, 1545)

Ansi fue ke akel dia mizmo / ke en Sinay pozo el Dio grandisizmo / i deklaro aboz alta el monotizmo / ke es la bandiera del djudaizmo. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5821

205990

grano m.

גרעין, גרגר; ניצה, כפתור של פרח; פצע, מורסה, אבעבועה; מטבע; מידת משקל

todo modo de kriansa ke en el mundo es komo un grano de mostadra enfrente de la mar la mas grande i el i su grandeza son kontados komo nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2018

206150

grasia f.

חן, חסד, קסם; חסד עליון

El Dio alto kon su grasia mos mande muncha ganansia, (El Dio alto)

Vistio grasia i mersed en el terser dia muerta de anbre i sed de ver tal manzia (Purim, De-Fes, sig. 18)

I en el su laso el se la asento i en eya atento no rekonto ganansia eskuentra de grasia (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

745

206390

grasiozo adj.

חינני, מלא חן, מלבב, נחמד, חמוד, נאה, נעים, חביב, מקסים, מושך את הלב, רב חסד

veas Dio selozo grasiozo i piadozo, y amado (Toledo, Koplas de Yosef)

El ke la mirava se desmayava despues se arretornava porke era grasioza i muy namoroza (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5539

206720

Grecha f.

יוון

Serbia ya fue echa en una bolema / ayuda kijo de la Grecha ma kedo kon la postema / ainda eya se kema / siendo al grego ayudo / kuando en apreto se topo / al tiempo de la Bulgaria / kuando aharvado se via (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2306

206780

grego n.& adj.

יווני; יוונית (השפה)

lo ke vido de una grega vestida a la turkina: (Gizados de berendjena, siglo 18)

Serbia ya fue echa en una bolema / ayuda kijo de la Grecha ma kedo kon la postema / ainda eya se kema / siendo al grego ayudo / kuando en apreto se topo / al tiempo de la Bulgaria / kuando aharvado se via (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5541

206890

Gresia f.

יוון

Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5331

207160

gritar v.

צעק, זעק, צרח, צווח, קרא בקול; רגז, קצף; גער, נזף

Gritad biva Gazi bey kon su kompania / fondaron la libertad i la alforia / toda la Turkia se izo ermandad / tambien igualidad / kon turkos i kristianos / semos komo ermanos (La Amerika, 1911)

Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911)

Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2019

207210

grito m.

צעקה, זעקה, צריחה; גערה

Una boz ya le grito ke se adelantara. (Puertas de veluntad)

Yoros gritos se sintia / de grandes i kriaturas / kada uno konsentia / temblores i kaenturas (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3971

207400

grosh (t.) m.

מטבע קטן (גרוש, אגורה)

Ya se arrepintieron de este mal echo, el grosh ke tenía[n] todo ya lo dieron, bushkaron remedio por lo ke perdieron; me pisho en sus karas ke tal mos izieron. (Kalumnia de sangre, sig 18)

va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / grosh te komites sin pezo / ven veras la muestra / ya me bolo la testa (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6205

207700

grupo/grupa m.

קבוצה, חבורה; צרור מטבעות כסף קשור ומוחתם

devuado grupo delos senyores maftirim / ke entuziasma la asistensia kon los shirim (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

tizku le-mitsvot grupo de amatores / ansi alas nobles damas i estimados senyores (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

192

207770

guadrado adj.

שמור, גנוז; מוגן; שמור ל- (מיועד)

Sivera sea guardada en anyos de fartura. (Poema de Yosef)

Ad ayom la nemistad la tienen guardada, mos amostran amistad komo eskarada; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

no ay vida tan presiada komo los dias de la prenyada, de los malahim es guadrada ke no kaiga en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero atersiado / tornadvos por pas andjeles de mis fonsados / este dia zahut a Yerushalayim guadrado / i puertas de piadades yo les avrire (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1236

207840

guadrar v.

שמר, הגן על; הסתיר, הצפין

Para ke el novio las aga i las guadre: (Ketuba de la Ley)

Ora ke mi kuerpo en el fuego se adrera, un poko de seniza por mi rekodro guadrara, (Puertas de veluntad)

las guardava para el invierno de todo modo de kat. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Avonam les deskuvrio kavza del tosigo guarda por parte de el Dio a ti te lo digo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Mando Ahav a bushkarlo por toda djente i reinado: ''Si lo tuvieres guadrado a el ke va vestido de manto ke su nombre Eliau? (Koplas de Eliau, sig. 18)

dibur bueno a eya le davan: si sus mitsvot eya guadrava de la shehina se aprovechava kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911)

De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: desnudadvos, reina, ke asi mando el rey, ke vengas sin manto. Desnudose la reina, le izo lreser el Dio detras un ravo, por ke no deshava guardar shabbat a las Judias, no. (sova semahot, Livorno 1782)

kara de muncha shehina ke el Dio mo lo guadre / de verlo kon el kalpak ke le dio mas donaire / parese un aire a senyor Yehezkel / ke biva este i akel / no veamos faltura / de su sonbultura (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6604

207920

guadrarse v. refl.

נשמר, נזהר, נשמר מ-, השתמט מ-, נמנע מ-, מנע; שמר, גנז, צפן

Fuese 'Ester a el rey aina, le Disho: Bigtan i Teresh te kieren entosegar komo una gayina; Mordekay el Judio me lo Disho asina. Por esto guardese el rey ke no lo entosigan, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5822

208040

gualardonar v.

גמל

sovre todas las bondades ke me gualadronastes mal te gualadroni (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

746

208290

guareta/guaritika f.

אליל, פסיל

amostrale la guaritika i todo modo de plaveta. (Toledo, Koplas de Yosef)

demando este nesio: ''kuanto es esta guarita? (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

748

208370

guay! interj.

אוי! אויה! אבוי!

guay de ti, el desdichado, deshas al Dio verdadero; (Toledo, Koplas de Yosef)

Guay a mi por mi madre ke se adolensiara! (Puertas de veluntad)

I Aman kon muncho guay le arrespondia: son munchos los Mordehay en la djuderia (Purim, De-Fes, sig. 18)

de ver a su madre ke yorava i endechava, ke la muerte de los tres kon sus ojos mirava, guay de la madre ke a los ijos enterrava Miriam i Aaron i el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

neeman les disho a todo Israel: dizi kuando entrash a Erets Israel: guay de ben Amram el pastor fiel bamidbar niftar el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta sentensia? Sus donzeyas la afalagavan i para eya no avia pasensia; guay, ke ize pekar a las Judias, ke de otro no me vino, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

749

208650

guérfano m.

יתום

los dos guerfanos de madre kriados kon grandes rijos. (Toledo, Koplas de Yosef)

Kon onor i onra a Ester krio kon gran rijo la gio guerfana de padre i tambien de madre (Purim, De-Fes, sig. 18)

Pensad de azer buendad al desmamparado / el povre i guerfano sea bien mirado / si esta atrazado / darle la instruksion / i dezir de korason / todos somos keridos / de una madre paridos (La Amerika, 1911)

La mosa era guerfana de madre, a Mordekay su tio tenia por padre, kon el se saludava manyana i tarde, no trokava su amistad, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6845

208710

guerko m.

שטן, שד; ערום, פיקח; שובב (שד משחת)

su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este diavlo / salio muy sanpavlo / se trusho en este al / a djudios ya izo mal / le pago el Dio presto / a el i al resto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5144

208940

guerto m.

גן, גינה; גן ירק

Vinyas, kampos komo guertos / esta todo en gran ruvina / ay feridos tambien muertos / en esta gerra divina (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

750

209350

guevo m.

ביצה; אשך

i frio el fritado de unos kinze guevos. (Toledo, Koplas de Yosef)

despues las enreyenava guevos, muezes i azeite, (Gizados de berendjena, siglo 18)

les batia mucho guevo en un poko de farina (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3624

209580

guezmar v.

הריח; נתן ריח

Repozare mi alma en tus kortes, guezmare guezmos de tus montes, mora mi alma entre los estantes. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3625

209610

guezmo m.

ריח

Repozare mi alma en tus kortes, guezmare guezmos de tus montes, mora mi alma entre los estantes. (Donme, sig 18)

Guezmo de barut se siente en Evropa / i kada uno bien triste se topa / veremos ke va ser de esta negra salata / i kualos van a komer asana bukata (La Amerika. 1913)

A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan aviertos / en mersedes de muestros padres los primeros mozotros enfiuziados / se konponga muestras tefilot komo guezmo resivivle (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4299

210020

gursuz (t.) m.

בן בליעל, אדם ארור; חסר מזל

gursuz merkantible devía de ser, negro le fue el pareser de la noche al día ke djunbúsh sería. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2777

210100

gusto m.

טעם; רצון, תיאבון; הנאה, אושר, תענוג, סיפוק; נטיה, חוש טעם

Otra vez konmigo manyana vendras, i kon mi gusto aras, are kuanto keres ke mi patron eres (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ordenes de gerra keria armar, por la tierra i por la mar, por azer su gusto, tuerto i no djusto. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Bendicho sea el Dio, ke mos deshó ver esto, muncho gusto tuvimos, kuando es el resto? rogemos al Dio ke sea muy presto i karne kasher ke no venga en esto. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Gran gusto tuvimos ke kortaron 3: la blandika en pirmero, la menekshe después, el perro de el blanko dio 3 rubíes para ke lo kortaran la primera vez. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Las puertas tened aviertas a meskinos i kojetas i a los ke meten bonetas porke es gusto de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Este negro yerro le fue gran fesat; basta ke no esté kiesat, komemos kon gusto, bevamos endjunto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

tanto gusto eya tomava kuando en tripa eya estava, un sirio le arrelumbrava ke vea toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

gusto soy kijo azer / i el mundo ke non tomen plazer / izo mas negro ke 'Haman el mamzer / el sehel del todo lo perdio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6045

210190

gustozo adj.

מאושר, שמח, עליז, מלא גיל; עשוי בחן וטעם

Todas estavan muy muncho gustozas / i se sintian de korason gloriozas / i kada una se mete a rozas / i miles de otras ermozas kozas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

193

210390

guzano m.

תולעת

En pozo lo echaron, de sierpes i guzanos. (Poema de Yosef)

i su tripa es partida i su yubre es salida i su karne es komida del guzano de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

toda la ropa ke es kerida, ke de seda se teshida, del guzano es salida, los ke komen al onbre en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

ma yo so yerme i guzano, polvo de la tierra, un atuendo yeno de verguensa (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4951

210630

gyubré (t.)

אשפה, דשן

i su tripa es partida i su yubre es salida i su karne es komida del guzano de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

751

211110

hadra f.

העוויה, פוזה, פאסון; מאמץ, עבודה

por amostrar deskonsuelo ke uvieron munchas hadras. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4526

211340

haftoná (ebr.)

מכות, מלקות, הלקאה

A Haydar ya arrivimos, de haftonas mos konsomimos, tres dias estuvimos, de ansia mos abatimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Alshten (?) kon haftonas , al apelo mas i mas, bloko vas i shtupo vas kon krueldad, mos aharvavan sin peadad (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2310

211420

haham (ebr.) m. & adj. (pl. hahamim)

חכם, ידען, למדן, מלומד; רב ספרדי

lo ke azia Zinbulika, ija del haham Toledo: (Gizados de berendjena, siglo 18)

Hahamim van airando detras de muestro goel (Donme, sig 18)

Esto tened muncho en mientes: a los hahamim, prezentes, a el médiko sin dolientes ke vos tenga ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

i El haham de los ijikos, a la maestra regalikos i ken puede dé dukadikos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Shabat viene no meldamos, kon dibur shel hol lo menospresiamos, a los hahamim no eskuchamos, los senyores de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5543

211630

hal (t.) m.

מצב, מצב העניינים; צרה, מצב אומלל

Hal grande ya vino a todas las nasiones / paresio un espino ke puncho los korasones / se sobreviaron las pasiones / i tomaron a matar / sin piadad tomaron a kemar / sivdades enteras / las personas se izieron mataderas (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7129

211700

'halahá (ebr.) f.

הלכה

anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i lenya de la ordenansa / ado mi sinyor karnero ke no la 'halaha? / si tu en dia este tu ley olvidan? (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4301

212350

hamal (t.) m.

סבל, סוור; כינוי לאדם גס הליכות

Perkuró de azer mal sin tener provecho, siendo era un amal de los de el komercho; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3627

212570

hamor/a (ebr.) n.

חמור/אתון, בהשאלה: טיפש, אוויל, חסר דעת, שוטה

De estonses avrira tu ojo saver a el Dio, Tova dize: A ti remez ke no kedares hamor. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2311

213000

hanino (ebr.) adj.

בעל עור בהיר מאוד; חנני, בעל חן

i kon pimienta i azeite era koza muy hanina. (Gizados de berendjena, siglo 18)

para travar la urina una koza muy hanina. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1532

213160

hanupá (ebr.) f.

חנופה

kon kavod i hanupa lo resivio, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5337

213340

haraganear/haraganearse v.

התעצל, הלך בטל

Djugar i emborrachar, haraganear i gastar / ansina nunka puederas adelantar / repentete mi ermano, rekoje bien la mano / esto te dize el aumoristikano (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2313

213860

has (t.) adj.

מצויין, מאיכות משובחת; טהור, טבעי

biskochadas kon guevos freskos i un poko de arina has (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4302

213900

hasbón (ebr.) m.

חשבון

Kon vazo sin aza beven a heshbón, non azen ningún elbón de ninguna koza, van komo la roza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

al malkenu le paresio ke esto era malmeter / esta echa a den Oglu no le keria azer / ay ken echo un zer / heshbon kere azer / sus karas komo panzer / el ferman hue dado / el ya esta bolado (manus. Teza, 1820)

va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / grosh te komites sin pezo / ven veras la muestra / ya me bolo la testa (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1793

214130

hasid (ebr.) m. & adj.

חסוד, חסיד

Hasidim eran todos konsejo tomaron i fueron akojidos i shofar yevaron i el Dio yamaron kon boz de yoro (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Hasid de Avraam a su mujer le diria: kero ke me agas buenas komidas i komeremos kon muncha alegria, ke a muestra vejes nisim grandes mo se aria (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

shamayim vaarets yoravan i dizian: el hasid de la tierra se depedreria i derecho en el onbre no avria komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Aniyim i hasidim i ombres onestos / por podersen mantener siempre van despuestos / mizmo i por estos / devemos de kudiar / el Dio mos va ayudar / penemos kon dos manos / por nuestros ermanos (La Amerika, 1911)

Tsadikim i hasidim ya van esklamando /por la santa patria siempre van penando / al Dio van rogando / kon todo korason / ke mande la salvasion / todo el puevlo rogaremos / porke todos keremos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2022

214160

hasidut/hasidud (ebr.)

חסידות, אדיקות, דבקות דתית

El hasidut de Abraham los andjeles ya vieron, (Puertas de veluntad)

Los malahim de los sielos delantre el Dio se pararon, aziemdo orasion i muncho eyos yoraron, de ver su hasidut muncho se enkantaron (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3628

214330

hatán (ebr.) m.

חתן, חתן תורה

Hatan i kala avian dientro de nekuda alta (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3629

214560

haver (ebr.) m. (pl.: haverim/haveres)

חבר, רע, עמית, שותף; חבר (בארגון)

Toma un haver a ti i serash komo uno, venga uno i perkure a uno sod lishmor. (Donme, sig 18)

su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este diavlo / salio muy sanpavlo / se trusho en este al / a djudios ya izo mal / le pago el Dio presto / a el i al resto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4098

214640

haviar (t.) m.

קוויאר

I haviari bien dezecho, no mires danyo ni provecho; a Amán aze despecho i mira bien de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4303

214660

havra (ebr.) f.

תלמוד תורה, ''חדר'', ביכ''נ; חברה

Hevrot salen akojer de kaza en kaza, bushkan de arrekojer asigún su kavza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4953

214760

hayá (ebr.) f.

חיה, בהמה; איש לא חברותי

ropa fina i muy presiada ke por samara es nombrada, es koza enkonada de hayot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4770

215000

hayre (t.) m.

רווח, תועלת; אמצעי

hayre no ay de eskapar de la muerte, grandes i chikos kaen en esta suerte, anke sea tan fuerte komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

reada les travo de oyir estos biervos / la dezventura ke les hue al patri de eyos / aspros i dineros no le aprovecho / kon su mano lo echo/ no le izo hayre / se le hue el aire (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4304

215050

hazak baruh! (ebr.) interj.

חזק וברוך!

hazak ve-emats dire a ken es amigo: sienpre yo lo kantare sin ningun fatigo; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3900

215070

hazán (ebr.) m.

חזן, פייטן

Al hazán lo apanyaron, onde el abdán lo yevaron; todos los djidiós yoraron (Asidio de Belogrado 1788)

A los ke traen siriikos, hazán, shamash, mezamerikos, aspros darles kon bultikos, porke ansí el dever (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3975

215330

hazir (ebr.)

חזיר; כינוי לאדם מעורר גועל

Venid mis ermanos al Dio bendezir porke los kriasianos estaban hazir; el perro del blanko ía hazir, viejos, los kortaron komo un hazir. (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4954

215760

hesed (ebr.) m.

חסד, נדיבות

hesed grande aze konmigo eskapame del enemigo, vos ke sos padre amigo, sennyor de toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1237

215870

hibá (ebr.) f.

חיבה; להיטות, חשק רב

Tambien El mos aplazo komo novio kon grande hiba (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1238

215910

hidush (ebr.) m.

חידוש, חידוש תורה

de ser mehadesh peshatim i hidushim de prima i de madrugada (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3976

216370

hodja (t.) m.

חוג'ה, מורה, מורה-דת

Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1239

216480

hok (ebr.) m.

מנהג דתי

Komo ya resivio el novio de azer sus mitsvot i sus hukim (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4955

216520

hol (ebr.)

חולין

Shabat viene no meldamos, kon dibur shel hol lo menospresiamos, a los hahamim no eskuchamos, los senyores de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3977

217200

Hristó (gr.)m.

ישו

Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6338

217860

ibrish/ibrishim (t.) m.

חוט משי

ibrishay i shali / badja i samur no yeve kalpakli / kalsado amario ke no yeve fermanli / de negro a todo mos vistio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4956

217950

ida f.

הליכה, יציאה, עזיבה, יציאה לדרך

vate mi ija mi kerida, para bien sea tu ida, no piedras toda tu vida en vanedades de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1240

218540

ídolo m.

אליל, פסל, פסיל

El se venge de todos los ke sirven idolo (Ketuba de la Ley)

Se alevanto un rey muy riko Ahav su nombre era dicho Izevel mando kon su dicho ke sirvieran idolos en lugar del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4305

218660

igo m.

תאנה

miravan de enfrente sin esvarear, no avía adjidear de los enemigos a presio de igos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1241

218710

igual adj.

זהה, שווה, שווה ערך, שקול

I todos dos de iguales buenas manias, suvieron sin keshar sovre las muntanyas. (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5340

218750

igualidad f.

שוויון, דמיון

Gritad biva Gazi bey kon su kompania / fondaron la libertad i la alforia / toda la Turkia se izo ermandad / tambien igualidad / kon turkos i kristianos / semos komo ermanos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3370

218940

ijo m.

בן, ילד

Yamo: ''Ya Dio, abedigua a este ijo de la aniya, toma la yave de la luvia ke no podesta sovre todas dos Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1242

219070

ikar (ebr.) m.(pl.: ikarim)

עיקר, עקרון

Le dio el novio tosefet sovre el ikar de su despozada (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6339

219260

ilaká(t.) f.

יחס, קשר; תואנה

rasgaron sus gezerot fue kon grande shaka / no le kedo arka i ninguna ilaka / de pekado ke se tomo kon sinyor ribi Yits.hak Mayoral baal tsedaka / ke sienpre este kon el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4957

219290

ilar v.

טווה

i los shales mas alavados ke de lana son ilados de beemot son treskilados, las ke kaminan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3630

219440

ilo m.

חוט; להב (צד חותך של סכין/חרב)

Razon rishon envelunto para azer palasio, en presipio mando El Rey filo santo de suyo, i desho El un nekuda, sierto es aver suyo (Donme, sig 18)

Se espandio el filo santo kavako en gulgata (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

194

219730

imaje/n m.

צלם, פסל; דמות, צורה, תמונה, ציור, בבואה; אימאז'

Avras imaje onrado en la tu djuderia. (Poema de Yosef)

Mordehay no lo indinyo ni kijo umiliarse kon imaje ke sinyo por aformoziguarse (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6047

220030

imenso adj.

ענק, עצום, כביר, בלי שיעור

Al eksepsion dela montanya de Sinay / ke dizia kon sa grande umildansa: / Mas basha i menospresiada de mi ken ay? / delantre de kada muntanya inmensa. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6048

220240

imortal adj.

נצחי

De vista izo eskrivir un avizo / ke la Ley inmortala se dara mezo / Moshe en una delas muntanyas / ke topara en eya buenas manyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6207

220410

impedir v.

מנע, עיכב, עצר, שם מכשול, קידם פני; נעצב, הצטער; נפגע

tsar li meod! mi flakeza i de mi korason el apreto / me impidio de kontinuar a mi grande regreto (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2779

220490

imperator/imperadór m.

קיסר

Enperador fuerte kon grande suerte (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ansi el mandado del enperador ke lo tiene en amor el es su amigo tambien su avrigo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Melizelda, melizelda la ija del enperante ke venia de los banyos de los banyos de lavarse (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1243

220870

importansa f.

חשיבות

Eyos dieron a los ijos ke es la mas inportansa (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1244

220930

importar v.

ייבא; היה חשוב

Enporto todos entre ashugar i tosefet i kontado (Ketuba de la Ley)

Aava ke enporta tredje es uno onestedad i ke seran komo uno no sean apartados. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4306

221070

imposivle adj.

בלתי אפשרי, לא יתכן, מןהנמנע; בלתי נסבל

Devemos de rekontar este kuento trivle ande pudo enventar koza inposivle, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2314

222120

inchido adj.

מלא, מפוטם, ממולא

burakadas por adientro i inchidas a no mas (Gizados de berendjena, siglo 18)

i inchidas por arriva i les metia taponikos, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2316

222160

inchir v.

מילא, גדש; פיטם, הלעיט

las inchia kon kezo i guvevos sin manziya i sin miedo. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Devemos azer djunbúsh en estos dos días, sovre inchir el rabúsh ande los Nahmías; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2780

222320

inchirse v. refl.

התמלא, התנפח, השמין, התפטם

Rejisto Aman tomo se incho de sanya i a su djente yamo a saver su mania (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5671

222500

independensia f.

אי תלות, עצמאות

Si de akel tiempo estavamos aunados / i estar kon kada uno ermanados / nozotros no pedriamos la independensia / ni menos una de nuestra provinsia (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2317

222605

India f.

הודו

tomava eya en primero de la India una gayina, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4100

222610

indiana/o f./m.

תרנגול הודו

Indianas muy bien asadas, pinyonada i almendradas; lombos, luengas aumadas porke azen bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

koman indianos, sofrito i kiebap; kada uno su erbap ordenen la meza sin aver mankeza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2781

222790

indinyar v.

הרגיז, הכעיס

Mordehay no lo indinyo ni kijo umiliarse kon imaje ke sinyo por aformoziguarse (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5202

223700

inevitavle adj.

בלתי נמנע, גורלי, נגזר

Ma parese ke esta gerra es inevitavle / i ke kale ke ayga una pelea regretavle / la kuala traera grande destruision / i el penserio solo trae estremision (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

195

223990

inferno m.

גהינום, תופת

Temio de ser kaido en el infierno, Yosef. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5544

224240

influente adj.

משפיע, בעל השפעה

Bushkaron de matar a fransez el influente / serbos lo izieron asasinar por mano de basha djente / esta matansa sangriente / izo la gerra aktual / la kuala trusho muncho mal / i inda se espera / ke munchos se yiran a la tierra (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4958

224400

Ingletierra f.

אנגליה

shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

La asembradera de el mal es la Rusia / Ingletierra i Italia se meten en medio / i perkuran por trayer algun remedio (La Amerika. 1913)

Zahmet mucho se dio la grande Ingletierra / i muncho a entender dio por no deshar azer gerra / ma viendo la gezera negra / eya tambien mobilizo / vapores de askier incho / los mando en Fransia /por mantener su aliansa (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5546

224410

inglez m.& adj.

אנגלי

'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5672

226130

insistir v.

הפציר, דרש בתוקף, סירהב

Ainda oy esto existe / i kada uno azerse grande insiste / i ansi es ke ay miles de komunidades / en Nuyork i en otras grandes sivdades (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1625

226370

instante m.

רגע, הרף עין

Esforsose Aman en ese estante (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5341

226560

instruksión f.

הוראה, השכלה, חינוך, הקניית דעת

Pensad de azer buendad al desmamparado / el povre i guerfano sea bien mirado / si esta atrazado / darle la instruksion / i dezir de korason / todos somos keridos / de una madre paridos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

196

226950

intensión f.

כוונה

Disho ke non fayava tales tres entinsiones (Poema de Yosef)

'tu saves mi intesion, ke eres padre poderozo. (Toledo, Koplas de Yosef)

bendision, devosion, muestra intesion toda esta en el; (Toledo, Koplas de Yosef)

Diole la su intesion de azer un konbite siendo ansi su intesion no ay ken se lo kite el su apetite i su veluntad (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5342

227110

interés m.

עניין; ריבית

Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5547

227780

intervenir v.

התערב; תיווך בין, פישר בין

Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2318

228700

invierno m.

חורף

las guardava para el invierno de todo modo de kat. (Gizados de berendjena, siglo 18)

shabat agadol oy tomad vuestro repozo / por empesar enel invierno kon alegria i gozo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

ya kumplieron sus mision a la altura / por la sezon del invierno oy es la klotura (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2783

228770

invito/invita/invite n.

הזמנה

Tamar ke ansi oyo echo un invite: loke kero yo i mi apetite ke en el mi konbite vos ayegesh vos i Aman djunto kon vos mos asentaremos djuntos beveremos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5343

228840

inyoransa f.

בורות, בערות, אי ידיעה

Munchos anyos pasimos en la inyoransa / del viejo rejimen fue esta mankansa / kon la esperansa / ke tuvimos en el Dio / la libertad mos dio / se vido ke el Dio kijo / ke se eskape el viejo rijo (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3634

228890

inyudo m.

קֶשֶר

Su vientre rozas vayadidas, dos sus pechos inyudos milisiadas, sus brasos a el Dio espandidos. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4959

229050

ir v.

הלך, ניגש אל, ביקר; כלה; חלף (זמן); פועל עזר לציון הווה מתמשך/עתיד; התאים

el ke para esto es aparejado, komo tiene gana de ir pekando? no se despega de el enkonado, el enemigo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5548

229375

irse v. refl.

הלך לו, עזב

Bushkaron de matar a fransez el influente / serbos lo izieron asasinar por mano de basha djente / esta matansa sangriente / izo la gerra aktual / la kuala trusho muncho mal / i inda se espera / ke munchos se yiran a la tierra (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

754

229380

ira f.

כעס, זעם, חימה, כעס גדול

Terah luego en la ora kon gran ira i kon sanya, (Toledo, Koplas de Yosef)

Estonses bien irisio a el la su ira a Mordehay menospresio i tal no lo mira (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2023

229840

irse v. refl.

הלך לו, יצא, נסע; נעלם לו, עבר לו (זמן, מחלה וכו'); נפטר, מת

Se fueron eyos dos, kada uno kargado. Le pregunto Yis.hak a su padre amado: (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2024

230385

Israel m.

ישראל

Veni, todos adjuntemos, a su nombre bendeziremos i de El demandemos la bendision de Israel. (El Dio alto)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

755

230560

istoria f.

סיפור; היסטוריה, דברי הימים

ke ya te konosko yo: pensas ke avias estorias (Toledo, Koplas de Yosef)

el ke es de punta, Tevaria ansi konta, teneldo en memoria para azer istoria. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Por no olvidarmos esta nimistad meldamos kon amistad de la vieja istoria, tenerlo en memoria. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911)

Luego se eskrivio en el livro de la memoria, komo uzan los reyes ke lo yaman istoria: ke por mano de Mordekay vino vitoria, i no se le pago su meresimiento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5549

230635

Italia f.

איטליה

Poshea salio la Italia ni mantuvo su aliansa / en deklarandose neotrala eya salio falsa / ma dia no se pasa / si ke este armado / ma no savemos kuando / sarlera de las kantones / en mashkando makarones (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5550

230990

Japón m.

יפן

Tambien el Japon se entro en la boda / el salio komo un raton meneando la koda /ma de la primera ora / se vido ke nada podia azer / un lugar por dezazer / kon muncha barragania / oy no se siente mas su nombradia (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5673

231230

jenerozo adj.

נדיב

Kuando todas las kriaturas se van adjuntar / i por azer bien todo ombre se va aprontar / todos los djudios se van alegrar / i kada uno jenerozo se va mostrar (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1245

231800

kaas (ebr.) m.

כעס, חימה

I kon kaas i priza non seer deshada: (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2319

232550

kada adj.

כל-

i en kada dos bokados beveresh vuestro viniko, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2785

232860

kaderno m.

תכלת; בד צמר בגון תכלת

Hur karpas i kaderno kuvrio su palasio pilares de severno marfil i topasio (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4960

233100

kaer/se cf. kayer/se

no ay vida tan presiada komo los dias de la prenyada, de los malahim es guadrada ke no kaiga en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

197

233680

kaído adj.

שנפל

Temio de ser kaido en el infierno, Yosef. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2320

234390

kalavasa f.

קישוא; דלעת

las rayava kon el rayo al modo de la kalavasa, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6340

234550

kalbur (t.) m.

נפה, כברה

i fue en dias de Sultan Mamud / Ytgen pasha el mishne no teniamos umud / rebolvio el mundo komo el kalbur / enel pan su echo metio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

756

234640

kaldera f.

קדירה, סיר עמוק, קלחת

kijo azerle una fiesta, una kaldera de papara (Toledo, Koplas de Yosef)

kon sus ajikos mundados dientro de una kaldera. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4101

234730

kaldo m.

רוטב; מרק

Likorino i aumado kome i bevé kon kaldo; asta kedar todos de un lado, asta esto es el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5345

234830

kale (catal.) conj.

צריך ל-, יש צרך ל-

Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911)

No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3901

234840

kalé (t.) m./f.

מבצר, מצודה

El turko se enserró en la kalé i mos izo muasilé, el nemsí enpesó a echar muchas djulés (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4771

234900

kaleja f.

רחוב, סמטה; דרך

gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

ke echen feneres en las kalejas a ke se vea ken pasa i ke torna (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6341

235850

kalpak (t.) m.

כובע פרווה, קלפק

ibrishay i shali / badja i samur no yeve kalpakli / kalsado amario ke no yeve fermanli / de negro a todo mos vistio (manus. Teza, 1820)

kara de muncha shehina ke el Dio mo lo guadre / de verlo kon el kalpak ke le dio mas donaire / parese un aire a senyor Yehezkel / ke biva este i akel / no veamos faltura / de su sonbultura (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6466

235940

kalsada f.

מסילה, כביש

enfortesidvos i gozadvos ke la prea se kumplio / a el Fuerte esperad, su firmamiento guadro a vos / i suviran a Tsion i dira / akalsead akalsead sus kalsadas / empese la anyada i sus bendisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

Pregonero salio por toda la kalsada: mujer ke kon su marido fuere mal avlada, matada sea i degoyada; despues no digan ke no lo oyeron, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

757

235960

kalsado m.

נעל, מנעל, מגף

ke ansi de el le pidio, i deskalso kalsado. (Toledo, Koplas de Yosef)

ibrishay i shali / badja i samur no yeve kalpakli / kalsado amario ke no yeve fermanli / de negro a todo mos vistio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3635

236280

kama f.

מיטה, ערש, יצוע

Echaronse en una kama dos puerpos i una alma (Donme, sig 18)

Fuese para la kama onde don[a] krensia esta echada (Donme, sig 18)

kon tres malahim abasho mishemé rumá; los malahim le izieron la kama, kon neshiká le tomo su neshama (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5825

236410

kámara f.

חדר; תא, לשכה; בית הנבחרים

sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5826

236460

kamareta f.

חדר, חדר שינה

se olvida de sus prometas i enrezia yevaduras de sus puertas i no ve ke la muerte esta de dientro de sus kamaretas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

758

236800

kaminar v.

הלך, צעד, פסע, התהלך, טייל

manos tienen i no tokan, i sus pies no kaminan; (Toledo, Koplas de Yosef)

A los mueve mezes parir keria, se hue kaminando por kampos i vinyas; (El rey Nimrod)

i los shales mas alavados ke de lana son ilados de beemot son treskilados, las ke kaminan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

i en 29 dias arrodea su charki i kamina el kamino de su fila (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

se trazyerraron del kamino, este se fundio en un pozo i el otro se kayo en la foya (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

i en 29 dias arrodea su charki i kamina el kamino de su fila (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

vido ke todo le kaminava / kuento azia ninguno no avlava / al ke keria akel lo atemava / lo atemo a el el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1246

236970

kamino m.

דרך, נתיב, נתיבה, מסלול

Ke non la deshe aun ke vaya por kamino: (Ketuba de la Ley)

Se kuvrio el kamino de toda su nasion kon grande pasion todos mirando (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Izole ombre de kamino por la puerta pasara (Donme, sig 18)

tsorer el yetser el malo no lo desha despegarlo, su tino es por arrankarlo de kaminos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este espino / i se arremato / kon basheza lo mato / porke era maldicho / por el mundo dicho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2787

237200

kamiza f.

כתונת, חולצה

Mas tambien estradavan sako i seniza i los mas arrazgavan sayo i kamiza (Purim, De-Fes, sig. 18)

sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

sino lo azia ke bien sudara / ni kamiza ke no se mudara / le komio moneda de ribi Yits.hak Hudara / dobladas se las mandara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2026

237530

kampo m.

שדה, אחו; אזור כפרי; מחנה

A los mueve mezes parir keria, se hue kaminando por kampos i vinyas; (El rey Nimrod)

Kuando el rey Nimrod al kampo saldria mirava en el sielo a la estreyeriya, (El rey Nimrod)

Todo ke emuna tenia se pasa bien a gozarla Todo ke amor tenia salga kanpo a ganarla (Donme, sig 18)

Vinyas, kampos komo guertos / esta todo en gran ruvina / ay feridos tambien muertos / en esta gerra divina (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

198

237790

kanastio m.

סלסילה, סל קטן

'Tres kanastiyos, sonyava, en mi kavesa puesto (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4102

237850

kanaveta (t.) f.

כרובית

Kanavetas i salatas, todos en atuendos de platas; pichones, poyos i patas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2322

237920

kandela f.

נר

i en el forno bien asada a la luz de la kandela. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Muncha agua de kanela, de Fransia buena sardela; muncho sirio i kandela ke de leshos puedan ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5551

238030

kanderear (t.) v.

שכנע; פיתה; שִׁטָּה ב-

La Turkia tambien se entro en la boda / el alman ke la kere bien la kandereo en una ora / al ruso atako por la koda / i lo sheshereo / mas de una nave le batereo / sun avlar demazia / kiena le vino a la Rusia (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2323

238330

kanela (1) f.

קינמון

kon miel i mucha kanela, las komian los dos solikos. (Gizados de berendjena, siglo 18)

kon una falda de sinta polvoreadas kon kanela (Gizados de berendjena, siglo 18)

Muncha agua de kanela, de Fransia buena sardela; muncho sirio i kandela ke de leshos puedan ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6345

238390

kaneza f.

שׂיבה

bastesio a mandar kon munchas komarkas / a azer mal kon fortaleza / tanto a chiko komo grande de kaneza / de anbre la sivdad la undio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3639

238740

kansar v.

עייף, ייגע, הלאה, הוגיע

No kansaras, i no yerras, el Dio no mas, ela Hu (Donme, sig 18)

Los transportos mos kansaron, de lager en lager mos yevaron, a la fin de la trajedia a Belzen mos akantonaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5831

238750

kansarse v. refl.

התעייף, התייגע, נלאה

a ti la barragania ke en su sekreto se kansan muestros penserios por estar, ke te enfortesestes de mozotros muncho (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en grandeza i en bien no mos enadneemos / i no mos kansemos / ke todo es nada / una pasada / ke mos mantengamos /i muhtach ke no tengamos (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5832

238860

kanseriozo adj.

מייגע, מעייף, מלאה

ayi renovan fuersa i ayi repozan los kanseriozos de fuersa (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

759

238940

kantar (1) m.

שיר, שירה

estonses kantar yo kantaria, delantre de el; (Toledo, Koplas de Yosef)

ordenaron un kantar muy propite i muy savrozo; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

761

238980

kantar v.

שר, זימר

estonses kantar yo kantaria, delantre de el; (Toledo, Koplas de Yosef)

i al el kantaron kon sus berahot agomel i shevahot por el nes ke vieron de muerte salieron. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Zemirot es de kantar a el Dio el alto, sus maraviyas mentar, el Bendicho i Santo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Los djidiós todos kantavan, kon el bien se alegravan i agora todos endechavan (Asidio de Belogrado 1788)

Kantare a El Gadol bendicho eskapara a mi alma de saar, El es rahman i el es Dio derecho (Donme, sig 18)

Kon ayuda del Dio alto ke no mos aga nada falto; lo alavo i lo kanto, ke le tenemos ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

ken es el primero salga a bailar, no pirkuren de avlar: ke estén kantando, paras vayan dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Seguro ke agagí no lo pensó esto: de kantarle kon chalgí todo su rejisto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911)

Teshuva kale azer por nuestros pekados / rogaremos a el Dio sean pardonados / i el Abastado / nos mande la salvasion / a toda la nasion / el dia alegre vino / kantemos de kontino (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2788

239190

kante m.

שיר, לחן

Kon rizo i kante fueron a bever i pedrieron el saver i sus buenas manias kon mosas estranyas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

bendichos seash del Todo Poderozo / ke korresh para la orasion i el kante relijiozo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

grande aglomerasion de damas i senyores / vienen a sintir el kante delos amatores (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

kavod meresen i muncho respekto / por sus kantes i sus buen djesto (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

kantos alavados remplaso la derasha / melodias relijiozas por el deklaro de la perasha (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

kon ermozura de palavras a ti yama / i kante i alavasiones ke a ti konviene / asta kuando enkuvriras tu ojo i veras / estranyos komientes sus eredades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

199

239250

kantidad/kantidá/kantitá f.

כמות, סך

Valia poka kuantia ke perdio sus kolores. (Poema de Yosef)

gerra grande azer en kantidad (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

konbaras bastantes de gran kantidad para derrokar sivdad; no aprovecharon ninguno mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1797

239270

kantiga/kantika f.

שיר, זמר

Enpesar kero kontar en esta kantiga el ke la oye kantar ke el Dio bendiga (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Yenas kon kantigas i kon boz alta gozan sin aver falta (Purim, De-Fes, sig. 18)

de verme kon muncha fatiga, ordeni esta kantiga, kon eya se kastiga el ombre kriado de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2791

239390

kanto (2) m.

צד, שפה, קצה; פינה, זווית

Se metio en un kanto kon gran ayuno su korason a uno i kon grande pasion izo la orasion (Purim, De-Fes, sig. 18)

Riko era por su mal i por su kevranto antes era su amal barbero en un kanto (Purim, De-Fes, sig. 18)

y 'Haman el 'Agagi estando en un kanto, Disho la reina: manyana, otro tanto, si es tu voluntad i si no, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5552

239410

kantón m.

פינה, זווית, קרן זווית; קנטון

Poshea salio la Italia ni mantuvo su aliansa / en deklarandose neotrala eya salio falsa / ma dia no se pasa / si ke este armado / ma no savemos kuando / sarlera de las kantones / en mashkando makarones (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6214

239480

kantor m.

חזן, פייטן

'hedad a vozotros bravos kantores / para la relijion sosh buenos faktores (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

200

239530

kanya f.

קנה; מקל

Siete espigas veia suvir en una kanya; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6346

239700

kanyo m.

ביצה, מדמנה, ביוב, טיט, רפש, בוץ, יוון, סחי, לכלוך, זוהמה, טינופת, טינוף, דומן; ביב

tino pozo a azer mas danyo / izo azer dos papeles en un anyo / el papel salio i el kedo enel kanyo / mal tenga ken aze mal al djudio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6853

239880

kapa f.

שכמיה; מצנפת, כומתה, כיפה

yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho aver kon su boka se enkapa / ya le kitaron la kapa / ke le den murvet / ya salio el del dovlet / murira en kaza / ke no lo kemen en braza (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1247

239930

kapache (it.) adj.

מוכשר, כשרוני, זריז, מיומן, כשיר, בעל יכולת, מומחה; מסוגל

Ya vidi ke por sakrifisiarlo sos kapas, toma en su lugar el karnero de detras''. (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3641

240370

kapidjí(t.) m.

שוער, שומר סף

Izo olife al dia kapidji[s] vayan kon el. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5553

240470

kapitala f.

עיר בירה

Grande fue la dolor ke sintieron en Nemsia / por la matansa del eredador i de su famiya / de la chika Serbia / demandaron espiegasion / no dando satisfaksion / gerra fue deklarada / i la kapitala serba bombardada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2325

240650

kaplamá (t.) f.

ביטנה, עטיפה; לוח דק לציפוי רהיט עץ, עץ לבוד, לביד

kon masa tapava el plato i las yamava kaplama. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5349

240670

kapo (it.) m.

ראש, מנהיג, מנהל, מדריך רוחני

Siempre deve de kudiar el kapo relijiozo / i ke toda la nasion tenga repozo / el Dio piadozo / i a el lo va guadrar / asegun el va pensar / por toda djuderia / ke ay en la Turkia (La Amerika, 1911)

Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911)

a ti A' el reinado i el enshashamiento a todo modo de kapo, a ti A' la rikeza i la onor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2028

241020

kara f.

פנים, פרצוף, קלסתר; לחיים; גפת הנעל (החלק העליון של הנעל)

De ke tenesh la kara tan demudada? Eya ya savia el mal ke tenia. (El rey Nimrod)

Yakir le arrespondio: mala de dos karas mis echas desho al Dio si tu no te paras (Purim, De-Fes, sig. 18)

Aparesvos mi Sherifa de la ventana de plata i veredesh a Adonenu kon la shehina ensu kara (Donme, sig 18)

Ya se arrepintieron de este mal echo, el grosh ke tenía[n] todo ya lo dieron, bushkaron remedio por lo ke perdieron; me pisho en sus karas ke tal mos izieron. (Kalumnia de sangre, sig 18)

shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

kara de muncha shehina ke el Dio mo lo guadre / de verlo kon el kalpak ke le dio mas donaire / parese un aire a senyor Yehezkel / ke biva este i akel / no veamos faltura / de su sonbultura (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6131

241610

karadear (t.) v.

החשיך

komo se le karadea el olam (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2029

242570

kargado adj.

עמוס, טעון; אחראי ל-, ממונה על; שתוי, שיכור

Se fueron eyos dos, kada uno kargado. Le pregunto Yis.hak a su padre amado: (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1248

242620

kargar v.

העמיס, הטעין, טען, שיגר חבילות; הטיל משימה

kargo kon lenyos su kuesta delikada, i akisto una fama inulvidada. (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1249

242910

karinyo m.

חיבה, אהדה, אהבה, רוך; טיפול אוהב

I el, abandonando su grande karinyo, korio alegre onde su karo ninyo; (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

762

243360

karne f.

בשר

karne godra i peshkado, los valientes alavados. (Toledo, Koplas de Yosef)

i si lo avras sentido ke korte karne i vino?'' (Toledo, Koplas de Yosef)

enpero a de menester una karne muy valiente. (Gizados de berendjena, siglo 18)

karne asada kon ajada se asentan ija i madre, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Bendicho sea el Dio, ke mos deshó ver esto, muncho gusto tuvimos, kuando es el resto? rogemos al Dio ke sea muy presto i karne kasher ke no venga en esto. (Kalumnia de sangre, sig 18)

i su tripa es partida i su yubre es salida i su karne es komida del guzano de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi atadero enreiziar / i la ora de ensender el fuego i mi karne adrira / toma kontigo lo ke de la siniza kedara / dezilde a Sara: esto kedo de Yits.hak (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1250

243600

karnero m.

כבש, איל

Yitshak kamino komo korso lejero, i demando: ''onde esta el karnero? (Im afes, Papo 1894)

En viendo Yitshak ke el karnero es el, disho a su padre: ''Siervo del Dio fiel, (Im afes, Papo 1894)

Le respondio su padre: El Dio mos apiadara i tambien el karnero El mo lo mostrara; (Puertas de veluntad)

I le disho su padre: el Dio santo mos abrigara, i el karnero El mos amostrara, veluntad de muestro Dio en nos se afirmara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Viendo Yits.hak el fuego i la lenya aparejado, le disho a su padre: ado el karnero ke por korban sera ayegado? Su padre le respondio para ke no fuera atorvado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Nuestra lingua nos rovaron / nuestras bienes derokaron / a nuestras famiyas las arrastavan / i komo karneros los matavan (La Amerika, 1916)

anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i lenya de la ordenansa / ado mi sinyor karnero ke no la 'halaha? / si tu en dia este tu ley olvidan? (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy delantre de El siya / estonses se enshashara sangrifisio i el sangrifisian (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1252

243690

karo adj. & adv.

יקר; נדיר, בלתי מצוי; יקר ללב, יקיר; ביוקר

I el, abandonando su grande karinyo, korio alegre onde su karo ninyo; (Im afes, Papo 1894)

shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1534

243920

karpuz (t.) m.

אבטיח

Este mal por un karpuz fue echo, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

201

244090

karrera f.

מחצבה; דרך, נתיב, נתיבה, משעול; דרך חיים; שורה כתובה (ביד או בדפוס)

Enkontro en la karrera al andjel Gav riel, (Poema de Yosef)

Yosef ya lo yevavan por karreras de Efrat (Poema de Yosef)

ke salvo ke torne de sus karreras las malas i ke bivira. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

203

244290

karsel f.

כלא, בית סוהר, בית אסורים

Doze anyos estuvo en la karcel, Yosef (Poema de Yosef)

En Ia karsel estavan, non avian piadores (Poema de Yosef)

El de la eskansiania de karsel fue sakado. (Poema de Yosef)

Resto de los ke kedaron en la karsel, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

kuando suviras a tu ija de la karsel / i de kaza de karsel su yugo krevantaras / i aras maraviyar maraviya en tu salir komo barragan / por atemar i atemar sus atemantes (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1798

244380

karta f.

גלויה, איגרת, מכתב; כרטיס; קלף משחק

Besorot nos vinieron supito i muy presto kartas ke eskrivieron muncho en sekreto: (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Bravamente enbio por los eskrivanos i las kartas las siyo mizmo por sus manos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Albirsias nos vinieron kon gran reboltina, kon kartas ke eskrivieron los de Kostantina, muncha esklamatina (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Bilbul grande se izo las kartas meldando, i komo el erizo se van detravando, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Pensa bien emigrado, pensa bien emigrado / ke nada non tienes avansado / todo tu ganado i todo lo ekonomizado / se van a la karta i al dado (La Amerika, 1914)

Las kartas se eskrivieron en lenguaje de los djentios: ke se aparejesen kon espadas i kuchiyos, todos los ke estan dientro de los kastiyos, de mandado de 'Abashverosh ke no kedase ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3980

245140

kasher (ebr.) adj.

ישר, הגון; כשר

Bendicho sea el Dio, ke mos deshó ver esto, muncho gusto tuvimos, kuando es el resto? rogemos al Dio ke sea muy presto i karne kasher ke no venga en esto. (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4529

245290

káshkara f.

קליפה (של פרי/ביצה/עץ)

Non ay tinta ni papel para deskrivir la vida de Belzen, kashkaras de rapas a komer i agua de balsas a bever (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

764

245370

kashko m.

גולגולת; קרחת; קליפה, קרום

raetelo del kashko! non lo penses en primero, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3643

245720

kasta f.

כת, כיתה, מעמד, קסטה

Akel rey de los romanos ke Tarkino se yamava namorose de don[a] Krensia la novle kasta romana (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1254

245880

kastigado adj.

ענוש, נענש

Ken murira malogrado, i ken murira kastigado kon yisurim. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1255

245900

kastigar v.

ענש, העניש; ייסר, הוכיח

Ke tu sos el djuzgador, i kastigas i saves. (Untane Tokef)

kon gran reveyada miran a djidió. Nosotros tenemos Dio: kastigar mos kere, a eyos los fíere. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4967

245905

kastigarse v. refl.

נענש; התייסר; קיבל תוכחת

de verme kon muncha fatiga, ordeni esta kantiga, kon eya se kastiga el ombre kriado de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6611

245960

kastiyo m.

טירה, ארמון

Las kartas se eskrivieron en lenguaje de los djentios: ke se aparejesen kon espadas i kuchiyos, todos los ke estan dientro de los kastiyos, de mandado de 'Abashverosh ke no kedase ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2328

246030

kasuela f.

יורה, מרחשת, אלפס, מחבת

kon ajikos i pimienta en kasuela brusalia (Gizados de berendjena, siglo 18)

kon sevoyas revanadas debasho de una kasuela, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2330

246040

kat (t.) m.

שכבה; קומה בבניין; חליפת בגדים

las guardava para el invierno de todo modo de kat. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1536

246170

katar v.

בחן, בדק; השקיף, הביט, שם לב

ni katan aga ni mahkeme ni emir, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

El kijo matarse, por el Dio selo sus ojos en el sielo estavan alsados i al Dio katados (Purim, De-Fes, sig. 18)

Avre tus ojos, kata de ventana de plata: Nasio estrea santa, estrea de manyana. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5834

246500

kativerio m.

שבי, שביה, גלות, עבדות

i el desperta en el mundo gerras i prea i kativerio i ambrera ke esto es su uzo i estruye tierras i arranka reinados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2795

246520

kativo (1) n.& adj.

אסיר, שבוי

Tsadik uno se ayo Mordehay se nombra ke kativo el kayo en la su solombra (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1799

246610

katorze num.

ארבע עשרה, ארבעה עשר

Komo se aserkaron luego le tiraron un tiro les echaron katorze mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Mordehay manda i dize: Todo djudió ke se avize, en Adar katorze i kinze miren muncho de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Al vagon mos entraron, sin komer mos desharon, katorze dias viajimos, in Auschwitz dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2331

246630

katorzen/o adj.

הארבע עשר במספר

La katorzena las azia la desdichada de Merkada, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5835

246780

kavakado adj.

חפור, חלול; רזה ומדולדל (ממחלה/סבל/מחסור)

kon pendola de eskrivano maestro kavakadas de eyas senyoras i de eyas servideras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3645

246800

kavakadura f.

חפירה, חיטוט, נבירה; כריה

Kavakadura de tsimtsum be-hoah se avrio (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2332

246820

kavakar v.

חפר, עדר, כרה; ניקב, קדח; ירד לעומק

las tomava a una a una, las kavakava kon el dedo, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Kuando suvio su veluntad desperto su luz santa, kavako sus kavakaduras kon klaredad alta (Donme, sig 18)

Se espandio el filo santo kavako en gulgata (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2796

247140

kavayero m.

אביר, פרש; איש המעלה, בעל נימוסים

Kavayeros salieron muy apresurozos alegres anduvieron i muncho gozozos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

206

247180

kavayo m.

סוס; קלף ה''נסיך''

Su kavayo le dava, Yosef en el suvia. (Poema de Yosef)

no kreo ke esto es barva sino kola de kavayo. (Toledo, Koplas de Yosef)

Esklavo vendido a mi aguelo echado en el suelo kuravash los kayos de los mis kavayos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6347

247270

kavdal m.

קרן, הון יסוד, כסף, נכסים, קפיטל; זרם מים, שטפון

zavolandeo ashir i dal / mos dio a komer sevada i chavdal / penso de atemar al ke tenia kavdal / lo atemo a el el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

207

247540

kavesa f.

ראש

'Tres kanastiyos, sonyava, en mi kavesa puesto (Poema de Yosef)

i dio de eya en el fuego, la kavesa i los brasos. (Toledo, Koplas de Yosef)

Avre a mi mi ermana, mi kavesa esta yena, amor de sienpre te ami ke tu nombre linpia lana (Donme, sig 18)

I fue komo los tres anyos, sekose la tierra i los banyos komieron kavesas de aznos se konsumio el mundo por palavra de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18)

Yeoshua muncho se atorvo, sus vestidos razgo i muncho se harvo, i los kaveos de su kavesa se los travo (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

zaif disho ke estava le erguelio la kavesa / de ver todo este mal no ay ken lo vensa / kon muncha tristeza / a enprezo se hue / abatido esta el oher / no ay ken lo ate / de ver este desbarate (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7133

248130

kavesera f.

מראשות; מנהיג, ראש, ראש כנופיה, מנהיג המרד; ראשות; כותרת נייר מכתבים; כר

supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de almiskle / i disheron: no vimos salvo ke el almiskle / respondio: estad aki puevlo enshemplado a el azno / i yo i el moso por seer espandido (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4531

248220

kaveyo m.

שער

In Auschwitz mos desbarkaron, de nuestros keridos mos separaron, al banyo mos entraron, los kaveyos mos kortaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Yeoshua muncho se atorvo, sus vestidos razgo i muncho se harvo, i los kaveos de su kavesa se los travo (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

767

248380

kavo m.

סוף, קץ, אחרית; קצה

i ansi le fue al kavo en tienpo de Yaakov su nieto (Toledo, Koplas de Yosef)

mira lo ke es el kavo del basar vadam, la muerte kedo del tiempo de Adam, de eya no eskapa benadam, anke sea kuanto Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

gran senyor vos yamash, so guestro esklavo / i mis ijos i mi bien de kavo asta ravo / no oigash algun klavo / esto vos dire / i al rey bendizire / ke esto no es mi echo / ni dingun provecho (manus. Teza, 1820)

penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un mamzer / mas ke asperavas / de muchiguar esklavas (manus. Teza, 1820)

en prostemeria fue prevado en kavo de las dies prevas / el ijo ke fue nasido a ti de Sara / si tu alma asta mucho fue atada / alevanta a mi por alsasion klara / sovre monte ke onra a ti esklaresera (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1256

248520

kavod/kavó/kavot (ebr.) m.

כבוד, יְקר, דרך ארץ

por el kavod de tu nombre el enfortisido i el santifikado, (Untane Tokef)

kon kavod i hanupa lo resivio, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Derecho el ke vide su grandeza, torno el bien i le izo tristeza, por su kavod por onrar su alteza (Donme, sig 18)

El Dio le disho a Eliau: ''Vate serka la aniya'' en Tsarfat ayi moraria Sera bendezida el azeite i la arina por kavod de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

gran kavod eya tenia de estar debasho de la siya, muncho sar eya sentia de venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

kavod grande tu ternas si al yetser no eskucharas, a mis mizvot tu afirmaras, las ke se azen en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911)

kavod meresen i muncho respekto / por sus kantes i sus buen djesto (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

208

248660

kavrito/kavretiko/kavritiko m.

גדי עזים, שה

Kavrito de kavron luego lo degoyaron. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

209

248670

kavro/kavrón m.

תיש

Kavrito de kavron luego lo degoyaron. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

768

248720

kavza f.

סיבה, טעם, גורם, מניע, עילה, נימוק, עניין

el viejo entendio la kavza de ver tanta negregura; (Toledo, Koplas de Yosef)

Avonam les deskuvrio kavza del tosigo guarda por parte de el Dio a ti te lo digo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Alavare kon gozo a el verdadero por kavza ke nos izo el nes por entero; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Hevrot salen akojer de kaza en kaza, bushkan de arrekojer asigún su kavza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

tu sos Dio de los diozes i todas las kriansas son tus esklavos i tus servidores i non se mengua tu onra por la kavza de akeyos ke sierven afuera de ti (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1800

248780

kavzante adj.

אשם; גורם

No desho todas kozas ke eran kavzantes para derrokar kazas i kon los morantes (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4315

248790

kavzar v.

גרם, גרם ל-, הביא לידי

eyos lo kavzaron este tasferat, porke en todo perat la razón tenemos, mo lo kontenemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Todo lo kulpavan munchos de nozotros / i ke siempre avlavamos a otros / todos los sekretos dec nuestra nasion / i esto kavzava nuestra destruision (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

210

248920

kayado adj.

שקט, דומם, שותק; שתקן

Porke non favlades, i estais kayados?'' (Poema de Yosef)

bushkare algun kamino; mas vale estar kayado.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

Les demando a sus mosos si algo vieron; estuvieron kayados i no respondieron. (Puertas de veluntad)

Nombre de Tu apropiado, antes de todo fayado, Tova, no esta kayado (Donme, sig 18)

Si tu piensas de estar kayada, kien save si por esta ora fiste enreinada, (sova semahot, Livorno 1782)

todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de amostrarle el kyar / se esta topando en sar / keda muy kayado / i muy shasheado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

211

249000

kayar v.

השתיק, הטיל שקט; שתק, החריש

Yosef ya kayava i fazerlo keria (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1538

249020

kayarse v. refl.

השתתק, שתק, החריש, נדם, דמם

entro i todo el mundo se kayo, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2799

249050

kaye f.

רחוב; דרך, שביל

Reparose i endecho por plasas i kayes i munchas lagrimas echo por kanpos i vayes (Purim, De-Fes, sig. 18)

Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

770

249250

kayentura f.

חום, חום גבוה

ke a su alma afrie kayentura i gran fierve.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

Yoros gritos se sintia / de grandes i kriaturas / kada uno konsentia / temblores i kaenturas (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

771

249310

kayer/se v./v.refl.

נפל; חל, ארע

un dia ya veremos ke kaera en muestras manos; (Toledo, Koplas de Yosef)

i komo el ermoyo ke se kaye. (Untane Tokef)

diziendo: En Izmir mucho mal kayo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Le kayo en suerte ke los entendio Bigtan i Teresh prendio ke se akonsejaron en su mal pensaron (Purim, De-Fes, sig. 18)

Yo so Tova ke kayi en fuego, i kon esto mi puerpo derroko (Donme, sig 18)

se trazyerraron del kamino, este se fundio en un pozo i el otro se kayo en la foya (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del kaik ke le burako / del gevir presiado / i muy estimado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6860

249450

kayik (t.) m.

בוצית, סירה, קייאק

muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del kaik ke le burako / del gevir presiado / i muy estimado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2333

249460

kayikchí/kayikdjí m.

בעל הבוצית, בעל הסירה, שייט

La de vente i sinko las azia el kaikchi Morakat, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4107

249510

kaymak/kayimak (t.)

זבדה, שמנת, קצפת

Gizanderas en las kozinas desplumando las gainas; kayimak, yegurt kon meínas ke enpesen a komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2800

249600

kayo m.

יבלת; בהשאלה: בעיה נושנה שמתרגלים אליה

Esklavo vendido a mi aguelo echado en el suelo kuravash los kayos de los mis kavayos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

772

249630

kaza f.

בית, דירה; חדר

veamos la kaza santa, nos i todo nuestro semen; (Toledo, Koplas de Yosef)

A dar la Ley a su puevlo kaza de Israel (Ketuba de la Ley)

No desho todas kozas ke eran kavzantes para derrokar kazas i kon los morantes (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

ke ansi lo vido azer en la kaza de Hazaniko. (Gizados de berendjena, siglo 18)

kortava sevoya menuda komo los fideos de kaza, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Atento Ahashverosh kemado en braza ke el primo de kazaros vino a la kaza (Purim, De-Fes, sig. 18)

De muestras kazas mos kitaron, en una braza mos enkasharon, de dehi en dehi mos arrastaron (Asidio de Belogrado 1788)

Hevrot salen akojer de kaza en kaza, bushkan de arrekojer asigún su kavza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

212

249890

kazado adj.

נשוי; ממולא (נאמר על פרי)

La mujer kazada, a nos es kontrayosa (Poema de Yosef)

Porke era su frente klara komo el sol no tuvo ningun mihshol porke era kazada kon su tio atada (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4317

249970

kazal (port.) m.

עיירה, כפר

Negro le fue su mazal de este bandido: komo perro de kazal era atrivido; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1259

250060

kazamiento m.

חתונה, נִשואים, כלולות

Ya se kunplio el kazamiento ke los djidios kon la Ley izieron (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6132

250120

kazar v.

חיתן, השיא; התחתן, נישא; מילא (הכין מְמֻלָּאִים)

dinguna ija kedo sin kazar (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)

la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi se le arranka el alma / esta buena fama / asta su vejes / Dio mas muerte no le desh / ke kaze a sus ijos / kon muy buenos rijos (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2803

250140

kazarse v. refl.

התחתן, נישא

Vido el rey su vision ke se aunaron Ester i Aman prizion le aparejaron, djuntos se kazaron i el kornudo (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2336

250790

kedar v.

נשאר, נותר; חדל, הפסיק; עצר

ke la yevo el arnaut i kedo dezmamparada: (Gizados de berendjena, siglo 18)

Todo lo resto kede para el Dio, si de los sielos se dio lo soportaremos i lo yevaremos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Siente muncha ansia en lugar de gozo, komo un palo tezo ansi kedaria asta el terser dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

miramos buena komida, i buena sea la bevida, la alma keda afriida, no goza de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

viendomos bien vestidos, de gaava somos enbolvidos, no metemos muestro sentido ke todo keda en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Tefilot kale azer para ke kede esta gerra / ke nos izo bezer i mando a muchos a la tierra / ke se eskape esta gerra / i se aga la pas / por ke no se sufre mas / agora ke ayga repozo / i alegria i gozo (La Amerika, 1915)

Disho 'AbashverOsh: la plata sea tuya emprezentada, i la lisensia sea en tu mano dada, i a este puevlo mata kon tu espada, ke no kede ninguno de eyos, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Disho el rey: venid verash las rikezas mias, ke por tanto no me estimarias; esto fue siento i ochenta dias asta ke no kedo ke mostrar, no. (sova semahot, Livorno 1782)

de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi atadero enreiziar / i la ora de ensender el fuego i mi karne adrira / toma kontigo lo ke de la siniza kedara / dezilde a Sara: esto kedo de Yits.hak (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

773

250940

kedarse v. refl.

חנה; נשאר, נותר, שהה; נעצר, חדל לנוע

i travole gran retenbla, en ayuno se kedo; (Toledo, Koplas de Yosef)

I muncho pensando komo arian; del suenyo se esmovian, si se fuirian o se kedarian. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

213

250970

kedo adj.

אדיש, פסיבי, אפטי; שלו, שקט, רגוע, שאנן, שווה נפש; מגושם, מסורבל; דומם, נייח, בלי תנועה

Mas muy keda estava gaviya de Yosef. (Poema de Yosef)

respondioles este grande: estesen kedas las manos! (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6133

251030

kefí (ebr.) prep.

כפי, בהתאם ל-, כמו

a el ke le nase ija aga nochada de fada kefi su yeholet muy estimada (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5354

251140

keilá (ebr.) f.

בית כנסת; קהילה

Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4318

251190

kelal (ebr.) m.

כלל

Kelal de este Purim es avrir las manos, diziendo Alláh kierim i biva, ermanos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Kelal de la koza es por bashas pasiones / ke tienen djente grandioza de todas las nasiones / sin azer munchas diskusiones / dieron orden de gerrear / veremos kuando va eskapar /la grande dubara / ke ya izo vedre la kara (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2806

251340

kemado adj.

שרוף

Muncha fatiga sintio esta muy kemado se ve desramado sin la su mujer (Purim, De-Fes, sig. 18)

Atento Ahashverosh kemado en braza ke el primo de kazaros vino a la kaza (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4319

251430

kemán/kemané (t.) m.

כינור

Manden a tomar kiemán, el takum entero, kantemos lo de Amán kon un buen pandero; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

775

251470

kemar v.

שרף, הבעיר, הדליק, העלה באש

'ke lo kemen kon gran ravia, siendo ke lo desmintio.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

Hueron los djenisseros la sivdad a kemar, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Mal'ahim de los sielos lo keren kemar nasido de mujer ke bushka en santedad (Pizmon de Moshe, 1893)

las metia en el forno antes de kemar la braza. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Dio su fuego a mi alma por kemar, munchas aguas non pueden amatar. (Donme, sig 18)

El fuego de Nadav i Avi'hu, por su Aava ke esto kemando yo. (Donme, sig 18)

En el gas asfiksiados, en el fuego fueron kemados las kriaturas sin pekado al son de la muzika fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Yorando noche i dia, yamando siempre madre mia, mos fue dicho i asigurado ke en el fuego fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Avlar kero lektor kon boz atristante / de la gerra ke ay ke es muy amanziante / eya kamina avante / i aze destruision / ya se ruvino kada nasion / ma inda van gerreando / la sivdad kemando (La Amerika, 1915)

yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho aver kon su boka se enkapa / ya le kitaron la kapa / ke le den murvet / ya salio el del dovlet / murira en kaza / ke no lo kemen en braza (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3904

251550

kemarse v. refl.

נכווה; חש להט;איבד ביתו/עסקו בשרפה; אכל עצמו, התחרט

El día de Kipur de manyana el nemsí mos vino asta la ventana, los djidiós se les kema el alma (Asidio de Belogrado 1788)

Serbia ya fue echa en una bolema / ayuda kijo de la Grecha ma kedo kon la postema / ainda eya se kema / siendo al grego ayudo / kuando en apreto se topo / al tiempo de la Bulgaria / kuando aharvado se via (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5558

251600

kemasina f.

כוויה; חום, שרב; בהשאלה: מחיר יקר ומופרז

Sares grandes ya yevvaron toda la manseveria / munchos mansevos murieron kon grande manzia / es una puerkeria / ke inda va turar / no se puede mas somportar / tanta matansina / i tanta kemasina (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6615

251670

ken? pron. interog.

מי?

Si tu piensas de estar kayada, kien save si por esta ora fiste enreinada, (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4320

251680

ken pron.

מי ש-, ש-, אשר, ה-

kién i kién se apara por ver un maymón kolgado en un timón: el sinyor onrado bien amizurado. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

214

251940

kerelia f.

גניחה, אנחה; קטטה, ריב

De ti avre kereyas, si non lo sueltas, Yosef.'' (Poema de Yosef)

pasaron estas kerelias, otra vez a sonyado: (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

215

251960

kerensia f.

חיבה, אהדה, אהבה, רוך, חסד

Su padre lo keria kerensia muy granada, (Poema de Yosef)

zelo grande i muncha kerensia / manifesta toda la asistensia (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

216

252000

kerer v.

רצה, חפץ; אהב, חיבב, אהד

Su padre lo keria kerensia muy granada, (Poema de Yosef)

Ansi Dio del sielo kijo ansi kijo i ansi fizo (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1627

252085

kerer m.

רצון, חפץ

Ke bushkas sinyora o ke es tu kerer (Koplas de Purim, 1545)

Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6863

252090

kererse v. refl.

צריך היה; דאג לעצמו

todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de amostrarle el kyar / se esta topando en sar / keda muy kayado / i muy shasheado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3218

252120

keresté(t.) m.

קורות עץ, עצה (חומר עץ)

Hazak komo el leon, fuerte se tuviera, para azer galeon kiereste trushera; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

217

252200

kerido adj.

יקיר, יקר, אהוב

'El tu siervo kerido me uviera forsada. (Poema de Yosef)

entendido de gran sensia, kerido de el Abastado, (Toledo, Koplas de Yosef)

kovdisio muncho en estos, Yosef era el mas kerido; (Toledo, Koplas de Yosef)

Kerido del Dio Eliau, amado del Dio Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

In Auschwitz mos desbarkaron, de nuestros keridos mos separaron, al banyo mos entraron, los kaveyos mos kortaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

toda la ropa ke es kerida, ke de seda se teshida, del guzano es salida, los ke komen al onbre en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

vate mi ija mi kerida, para bien sea tu ida, no piedras toda tu vida en vanedades de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo enfloresien se espunto su ermoyo / no se koizieron sus razimos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4321

252320

kesat (t.) m.

עונת השפל במסחר, תקופה ירודה בעסקים, מחסור

Este negro yerro le fue gran fesat; basta ke no esté kiesat, komemos kon gusto, bevamos endjunto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

218

252430

kesharse v. refl.

התאונן, התלונן, קבל, העלה האשמות כנגד; נאנח, התאנח

Tan mal ke le akeshavan akeyos sus amores. (Poema de Yosef)

I todos dos de iguales buenas manias, suvieron sin keshar sovre las muntanyas. (Im afes, Papo 1894)

Su rasa al rey no disho ni tal deskuvria; a Mordehay se kesho porke se enkuvria (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4974

252680

ketén (t.) m.

פשתן, פשתה

los vestidos mas validos ke de keten son teshidos de Frankia son venidos, son kresidos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3375

252735

keuna (ebr.) f.

כהונה

De los sielos le disheron: ''Keuna de de sienpre te dieron vidas a ti muchiguaron asta ke venga el Mashiah i Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4975

252750

kever (ebr.) m.

קבר, חלקת קברים

pense en su puerpo el enkonado, en su vida va penando, en su muerte es djuzgado, el hibut akever en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5838

252820

kevrantado adj.

שבור, שבור ברוחו, מבוהל

de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3216

252850

kevrantar v.

שבר, שיבר, הכריע; ייאש

Fuertes mas ke fierro el las kevranta, tambien los arremata sin arma i sin gerra, deskansa la tierra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

maraviyozas son tus echas i mi alma ke algo save delantre de ti muncho krevanta (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

779

252870

kevranto m.

שבר, שברון, דכאון, יאוש

bendiziremos a el Alto ke mos salvo de kevranto, (Toledo, Koplas de Yosef)

Mas no aze nada ke su kevranto aserko el Dio santo su ora se ayega sus ojos se siegan (Purim, De-Fes, sig. 18)

I en el dia santo puestas en un kanto kon grande kevranto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ke de tal kevranto el nos resgato, ke poko i nada falto ke eramos djugados, de espada kortados. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

780

252880

kevrar v.

שבר; פשט רגל

se determino de kevrarlas, lo ke a pensado en vezes. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4776

252920

kevurá (ebr.) f.

קבורת המת; מקום קבורה

tsadik Moshe, yo me entremetere en tu kevura, lo ke no zahá beadam miyom shenivrá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2338

253000

kezo m.

גבינה

kon ajikos i kezikos eskudiyadas en un plato, (Gizados de berendjena, siglo 18)

las inchia kon kezo i guvevos sin manziya i sin miedo. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4322

253360

kiebap (t.) m.

קציצת בשר, קבב

koman indianos, sofrito i kiebap; kada uno su erbap ordenen la meza sin aver mankeza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6134

253370

kief (t.) m.

עונג, תענוג, הנאה, שעשוע, כיף, מצב רוח טוב

no vino para azerlo mas triaki a el parido sino para traerle el kief (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4323

253820

kierim (t.) adj.

אציל, נדיב

Kelal de este Purim es avrir las manos, diziendo Alláh kierim i biva, ermanos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2810

254560

kintal m.

מאה ק''ג (יש רושמים: 50 ק''ג)

Se sobervio tanto i se sonbayo diez mil kintales pezados kon pezo porke perdio su sezo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Siendo ke 'Haman kon el rey su estada, Disho: dies mil kintales de plata esmerada te dare por una djente renegada, ke no kreen en tu ley, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2340

254570

kinteno adj.

חמישי

La kintena las azia bula Flor de Marankina, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

781

254580

kinto adj.

חמישי

Yisahar era el kinto, en ley era alavado. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

782

254630

kinze num.

חמישה עשר, חמש עשרה

i frio el fritado de unos kinze guevos. (Toledo, Koplas de Yosef)

Mordehay manda i dize: Todo djudió ke se avize, en Adar katorze i kinze miren muncho de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2341

254640

kinzen/o adj.

החמישה עשר במספר

La kinzena las azian los dos ermanikos Handolikos: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3905

254890

Kipur (ebr.) m.

כיפור, יום כיפור

El día de Kipur de manyana el nemsí mos vino asta la ventana, los djidiós se les kema el alma (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

783

255200

kisas adv.

אולי, יתכן, אפשר

-''el Dio por su piadad kisas me eskapara; (Toledo, Koplas de Yosef)

kisas mos oira el muestro Dio. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

I kisa de otra via seran sokodidos (Koplas de Purim, 1545)

kisas por de su delito aras olvidar (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Israel en grande apreto / de ke pekado mos vino este mal amargo i preto? / esk[l]amimos a el Dio muy presto / kisa mos apiadara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1802

255300

Kislev (ebr.) m.

כסלו

por la maravia ke eyos vieron kon la vida salieron en Kislev seria en el kuarter dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

219

255360

kisto adj.

אהוב

Del moso uvo miente, kisto komo oros. (Poema de Yosef)

A buen senyor lo dieron, donde era muy bien kisto (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1261

255530

kitar v.

הוציא, הסיר, סילק, השמיט, גרע, ניכה, הפחית, החסיר, חיסר, הפריש; גרש, נתן גט; עזב, יצא

Pues ke de mi maka eskapi, del rio yo te kiti te metere el nombre Moshe (Koplas de Par'o, 1901)

De muestras kazas mos kitaron, en una braza mos enkasharon, de dehi en dehi mos arrastaron (Asidio de Belogrado 1788)

Una noche mos enpesó a echar mucho tiro asta ke mos kito el tino, a la manyana dishimos: ya mos dimos (Asidio de Belogrado 1788)

Los neviim izo matar profetas falsas izo kitar: ''Komed i beved i gostad i no tengash miedo de Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

De muestras kazas mos ketaron, a l'aviasion mos entraron muestros trezoros mos tomaron, al vapor mos embarkaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

bushkad de Horev, demandad de Sinay, ande se eskombro esklavo de A', el ke kito de Mitsrayim lehol 'hamonay (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1542

256250

kiyamet (t.) m.& adj.

בהלה, פניקה, בהלת; באופן מבהיל

rebolvieron en Izmir gran kiamed, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1262

256550

klaredad f.

קרן אור, נצנוץ, זוהר; הארה, בהירות, צלילות, זוך

Klaredad de la Shehina kon sus ojos vieron: (Ketuba de la Ley)

La klaridad de el sol les fue eskurision, (Puertas de veluntad)

Kuando suvio su veluntad desperto su luz santa, kavako sus kavakaduras kon klaredad alta (Donme, sig 18)

i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1263

256640

klaro adj.

בהיר, נקי, טהור, זך, צח, שקוף; ברור, נראה לעין, ודאי

De enfrente vieron una nuve klara, se apresuraron a fraguar la ara; (Im afes, Papo 1894)

muy klaro i muy visto de apretarlos i no para matarlos komo aki keria asta la famiya (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Kriador del mundo, no falte esta luna klara! (Puertas de veluntad)

Yamo i los akavido kon muy klaros biervos: ansi es mi partido kon vos los mis siervos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Porke era su frente klara komo el sol no tuvo ningun mihshol porke era kazada kon su tio atada (Purim, De-Fes, sig. 18)

La su kara alva klara komo leche en la sangre (Donme, sig 18)

Yevo muncho sar de sintir lo pasado por la sinyora de Sara se kedo pensando si se lo digo klaro non sere eskuchado por su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

en prostemeria fue prevado en kavo de las dies prevas / el ijo ke fue nasido a ti de Sara / si tu alma asta mucho fue atada / alevanta a mi por alsasion klara / sovre monte ke onra a ti esklaresera (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2342

256910

klavo m.

מסמר; ציפורן (תבלין)

sevoya muy bien frita i kon unos dos klavikos. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Korriendo torno a el rey el gran sinklavo, i mil males avlo de la reina, le puzo un gran klavo; dize ke no kiere venir, ke inda ayer eras de su padre esklavo, i no aze kuenta del rey ni de los senores, no. (sova semahot, Livorno 1782)

gran senyor vos yamash, so guestro esklavo / i mis ijos i mi bien de kavo asta ravo / no oigash algun klavo / esto vos dire / i al rey bendizire / ke esto no es mi echo / ni dingun provecho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6217

257235

klotura (fr.) f.

גמר, סיום , נעילה

ya kumplieron sus mision a la altura / por la sezon del invierno oy es la klotura (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5356

257260

klub/klup m.

מועדון

Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2343

257460

kocho adj.

בשל; מבושל, אפוי

espesias a muchedumbre i prishil frito i kocho. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Miren de komer pishkado, frito, kocho i asado i ke no manke salado porke aze bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5559

257490

koda (it.) f.

זנב; צמה, ''זנב סוס''; שובל; תור

La Turkia tambien se entro en la boda / el alman ke la kere bien la kandereo en una ora / al ruso atako por la koda / i lo sheshereo / mas de una nave le batereo / sun avlar demazia / kiena le vino a la Rusia (La Amerika, 1915)

Tambien el Japon se entro en la boda / el salio komo un raton meneando la koda /ma de la primera ora / se vido ke nada podia azer / un lugar por dezazer / kon muncha barragania / oy no se siente mas su nombradia (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2351

257690

kodrero m.

כבש, שה, טלה

ke no le agradava vaka sino la buena kordera: (Gizados de berendjena, siglo 18)

Lavradjí i buen kordero kome i enbia entero i a algunos kon dinero, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2813

257930

ko'hén (ebr.) m.

כהן

Mil modos del sortes del koen gadol kuando tenia valor el se los metia i al Dio servia (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1543

258030

kojer v.

אסף, לקט, ליקט, קבץ, קיבץ

Bastesieron a mandar en toda la sivdad, kojeron grandes i chikos de poka edad; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Vino despues de dias siento i ochenta kojo de akeas vias djentios sin kuenta (Purim, De-Fes, sig. 18)

Antes de esto, avlo el kon la su mujer se determino tambien sus amigos kojer (Purim, De-Fes, sig. 18)

diziendo a kojer moneda / de muncho ke no tenia devda / lo aprezo al ke no tenia devda / diziendo kon mal los desnudo (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4110

258040

kojeta f.

מגבית, איסוף כספים, קיבוץ נדבות

Las puertas tened aviertas a meskinos i kojetas i a los ke meten bonetas porke es gusto de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3983

258290

kokona (gr.) f.

עקרת בית; אשה לבושה יפה; (בלשון ילדים:) איור

De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18)

Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2344

258350

kokote m.

זנב, פטוטרת

las buia i las kozia i les sakava el kokote (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6135

258520

kol (t.) m.

שומר ראש, משמר; תחנת משטרה; פטרול משטרתי

enkomendo a el buluk bashi i a el kol agasi (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

784

258570

kola (2) f.

תור, טור, שורה; זנב, אליה

no kreo ke esto es barva sino kola de kavayo. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5842

258970

kolchete m.

פריפה לבגד

I su mano la tienda de los galgalim adjunto I kon kolchetes de el poder telas de las kriansas ato (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6218

259060

kolega/o m.

עמית, שותף לעבודה, קולגה

vozotros el bien konosido David Behar / el i sus kolegas resiven del Dio sus buen sahar (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5357

259600

kolonista/o m.

מתיישב, תושב מושבה

Kondes de nuestra nasion muncho ya penaron / sosietas para union eyos ya fondaron / munchos mos yamaron / no podimos ayudar / agora devemos kudiar / mos aremos sionistas / i devenir kolonistas (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

222

259650

kolor f.

צבע, גון

Luego se le volvian sus kolores a Yosef (Poema de Yosef)

Ke akesas tus kolores me avrian de matar. (Poema de Yosef)

I kolor non kovravan, bien lo savia Yosef. (Poema de Yosef)

kon la pendola en la mano, kolores a la maravia. (Toledo, Koplas de Yosef)

Tamar no demandava kolor ni afeite no menos se untava dingun azeite (Purim, De-Fes, sig. 18)

Solias de tener kolores i agora estas demudada (Donme, sig 18)

su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

pan de migo mos dio a komer / por vestido de kolor mos metio shomer / porke manko ke no mos metio semer / tal mamzer no vidi yo (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6618

259780

kolorado adj.

אדום, ארגמן, שני; צבעוני

Vino blanko trusheron de Espanya, i kolorado de alta Alemania, i de muchas maneras de Transilvania; no kedo modo de vino ke no se trusho, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1629

260140

komandar v.

פקד, ציווה, הורה; הזמין; שלח; היה בעלים של

I manyana are senyor komo komandas (Koplas de Purim, 1545)

Preva diezena ke Avraam fue prevado del Shem Yitbarah fue komandado ke por korban sea ayegado su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1264

260210

komando m.

מצווה, פקודה; קומנדו

Disheron estaremos siempre a su komando ia su dicho (Ketuba de la Ley)

Por azer su komando de el enshalshado, lo yevare a la yeshiva para embezar Tora. (Puertas de veluntad)

Muy alegre iva Avraam komo si fuera a la boda de su ijo regalado, siendo ke kon buena veluntad resivio su komando del Dio alto i enshalshado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4634

260220

komania f.

מזון, תזונה, צידה, הספקת מזון, מצרכי מזון

Yoro la sinyora de Sara toda akea noche por su regalado: komo sera mi vida de espartirte de mi lado? i les izo la komania kon los ojos chorreando (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

no me mates en la mitad de la vida fina ke aparejo vianda para el kamino i mi komania para el dia de mi partemsia (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2817

260290

komarka f.

מחוז, גליל, אזור

Bastesio el a mandar por munchas komarkas siendo por tierra andar navios kon barkas (Purim, De-Fes, sig. 18)

bastesio a mandar kon munchas komarkas / a azer mal kon fortaleza / tanto a chiko komo grande de kaneza / de anbre la sivdad la undio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5845

260325

kombatido adj.

מוכה

aharvados de espada i kombatidos de saetas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2818

260410

kombidar v.

הזמין, זימן

I les dio patenta i les konbido tambien los akavido ke kon gana todos esten a sus modos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Del djenísaro tomalde la redoma i konbidalde, i un poko rogalde ke vos deshe bien beber. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Bevian vino viejo a maraviya, Susan i Babel, Egipto i Aleksandria, konbido diziocho mil de la juderia, ke no falto de eyos ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Konbite grande an ordenado i ke todos vengan a su mandado, i tambien a los Judios an konbidado ke ninguno pudia dezir no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1630

260530

kombit/e m.

משתה, סעודה חגיגית, מסיבה, קבלת פנים; הזמנה

Salio de el konbite Aman muy trunfante (Koplas de Purim, 1545)

Diole la su intesion de azer un konbite siendo ansi su intesion no ay ken se lo kite el su apetite i su veluntad (Purim, De-Fes, sig. 18)

Tamar ke ansi oyo echo un invite: loke kero yo i mi apetite ke en el mi konbite vos ayegesh vos i Aman djunto kon vos mos asentaremos djuntos beveremos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Le iziera un konbite, lo mandara a traer, (Donme, sig 18)

En anyo de tres ke fue enkoronado izo konbite a kondes i prinsipes i todo su reinado, de todas la sivdades vinieron a su mandado, ke no kedo ninguno por venir, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Konbite grande an ordenado i ke todos vengan a su mandado, i tambien a los Judios an konbidado ke ninguno pudia dezir no. (sova semahot, Livorno 1782)

Respondio 'Ester: yamen a 'Haman i venga agora, i konbite se arme en esta ora. Le Disho el rey: si, senyora, ke tu dicho no la baldo, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3659

260550

komblesa/kombleza/komblueza f.

צרה (אשה שניה)

Ser konplese de mi madre madrasta de mis ermano[s] (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1631

260790

komensar v.

החל, התחיל

El rey ke la vido komenso a reir (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1632

260850

komer m.

מזון; ארוחה, תבשיל

Sakoles la reina muy lindos komeres (Koplas de Purim, 1545)

Los neviim izo matar profetas falsas izo kitar: ''Komed i beved i gostad i no tengash miedo de Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Hasid de Avraam a su mujer le diria: kero ke me agas buenas komidas i komeremos kon muncha alegria, ke a muestra vejes nisim grandes mo se aria (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

225

260960

komer v.

אכל, סעד; גרד, איכל

Al pozo se tornava despues ke uvo komido (Poema de Yosef)

Estas venian, komianlas a las otras granadas. (Poema de Yosef)

a komer i no olvidar, ke la vea malograda! (Gizados de berendjena, siglo 18)

es de komer i gozar de lo bueno i barato. (Gizados de berendjena, siglo 18)

toda la ropa ke es kerida, ke de seda se teshida, del guzano es salida, los ke komen al onbre en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Guezmo de barut se siente en Evropa / i kada uno bien triste se topa / veremos ke va ser de esta negra salata / i kualos van a komer asana bukata (La Amerika. 1913)

kon ermozura de palavras a ti yama / i kante i alavasiones ke a ti konviene / asta kuando enkuvriras tu ojo i veras / estranyos komientes sus eredades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

Estando el rey komiendo i beviendo, mando a yamar a la reina Vashti muy de prisa korriendo; mando el rey ke vos desnudes, i desnuda vengash riendo, ke kiere mostrar ke no ay otra ermoza komo vos, no. (sova semahot, Livorno 1782)

va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / grosh te komites sin pezo / ven veras la muestra / ya me bolo la testa (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6352

261380

komerchero (it.) m.

סוכן/עמיל מכס

kan todo el mundo se izo charis / a eskidji Shim'on lo konto por pedris / les komio moneda de los Alfandaris / diziendo kuando erire komerchero yo (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4324

261390

komercho (it.) m.

מכס, הנהלת המכס; מסחר

Perkuró de azer mal sin tener provecho, siendo era un amal de los de el komercho; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

se djustava diziendo mal rebolvi / i enmentarash ke yevo esta toka ke le komio moneda de ribi Yosef 'ha-Levi / enel komercho del tutun / lo atemara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1633

261650

komida f.

ארוחה, סעודה; אוכל, מאכל

Vinieron entranbos ala dicha komida (Koplas de Purim, 1545)

i es komida galana, se aze a la maraviya. (Gizados de berendjena, siglo 18)

i las yamava por nombre la komida de almodrote. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Vengamos a la komida: sea muncha i sin medida; mas en la bevida sea muncho el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Hasid de Avraam a su mujer le diria: kero ke me agas buenas komidas i komeremos kon muncha alegria, ke a muestra vejes nisim grandes mo se aria (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Zakay de Avraam betoh de la komida le fue avlando: muestro ijo se engrandesio sin saver lo ke enkomendo el Dio alavado lo yevare a la yeshiva por anbezarle lo ovligado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

miramos buena komida, i buena sea la bevida, la alma keda afriida, no goza de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4979

261680

komido adj.

אכול, בלוי; שבע, שאכל לשבעה

i su tripa es partida i su yubre es salida i su karne es komida del guzano de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1265

261890

komo adv.

כמו, בדומה ל-, כפי ש-; בערך, כ-

de afirmar la Ley tanto kon proveza komo tener muncha bonansa: (Ketuba de la Ley)

las azia salatika, delgadikas komo tri. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

227

262030

komo? interog.

איך? כיצד? באיזה אופן?

'Amigos, komo estades a tan desmayados? (Poema de Yosef)

Madre, la mi madre, ke avlas avlas? un ijo presiado, komo lo deahas? (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

786

262210

kompanía/nya f.

קהל, קהילה, עדה, חברותא

suva orasion de konpaniya por membrasion delantre de tu siya (Toledo, Koplas de Yosef)

Israel en el dezierto akontesio este despecho djudio krisiana en su lecho yoraron toda la kompanya i Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Gritad biva Gazi bey kon su kompania / fondaron la libertad i la alforia / toda la Turkia se izo ermandad / tambien igualidad / kon turkos i kristianos / semos komo ermanos (La Amerika, 1911)

i sovre sus bayrakes kada konpanya tiene su senyal (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

y el Dio no deshara su kompanya dezamparada, i tu no veras tal dia, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2037

262220

kompanyía f.

חברה מסחרית/תעשייתית; חברה, חברותא; אורחים

Madrugo en la manyana kon grande alegria, tomo sus dos mosos i por kompanyia. (Puertas de veluntad)

Rogemos noche i dia ke mos de gozo i alegria kon toda la konpanyia a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

Gozar kijo el su bien en akeos dias mando i apanyo tambien a sus kompanyias (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3660

262250

kompanyero m.

חבר, רע, עמית

Toda tu ermoza mi kompanyera, de kavesa asta pies sin mankura, Aava es shehina ke es sod Amir''a (Donme, sig 18)

Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1266

262280

kompanyón (fr.) m.

חבר

Yamo i disho el Dio Baruh Hu a los djidios mi kompanya ermoza (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3985

262620

kompla f.

חרוז, טור-שיר

Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18)

estas komplas son alavadas por el padre de la Ley son ordenadas, por la petira son deklaradas del sinyor de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911)

oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke sienpre por el prove el muncho perkura / El de la altura / ke vaya kon el / ke lo enbio a yamar el rey / por bien ke lo sea / se enalteska su estrea (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1544

262960

komponer v.

חיבר, הרכיב, יצר, ערך, סידר; תיקן

ke Eliya Almud, el bashiko, el naniko, es esto kompuesto; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

'No es posible ke nos vayamos i la tierra deshemos despues de fraguarla i de konponerla. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo proves ke demandan, bushkan perdon de ti / konpone su korason, eskucha tu oreja (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1267

262961

komponerse v. refl.

היה מורכב מ-

i en el se enshasha tu reino, i se konpone kon mersed tu siya, (Untane Tokef)

A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan aviertos / en mersedes de muestros padres los primeros mozotros enfiuziados / se konponga muestras tefilot komo guezmo resivivle (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4113

263100

kompozar v.

הרכיב; סידר; חיבר (יצירה), הלחין

I teneldo por buen uzo: kozas de orno a repozo; pos ke Mordehay las konpuzo, por esto es razón de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1804

263130

kompra f.

קניה, רכישה

negra fue la su suerte de primera kompra boltar fue desonra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

787

263150

komprador/dera n.

קונה, לקוח

'ken verna por konprador, are burla de estos nesios.'' (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6472

263345

kompuesta f.

כנה, הרכבה (של עץ)

apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes deskuvrid / i kompuesta de tu derecha forteyaron i kojeron / no izieron romaneser sus lambrushkos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

228

263350

kompuesto adj.

מורכב מ-; שהולחן

En el mas alto estavan mandjares muy konpuestos (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5676

263400

komunidad/komunitá f.

קהילה, קהל, קהל קדוש; מועצת הקהילה

Ainda oy esto existe / i kada uno azerse grande insiste / i ansi es ke ay miles de komunidades / en Nuyork i en otras grandes sivdades (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1805

263615

konbara (t.) f.

פגז, קליע תותח

i toda la djente avian pasando las konbaras bolando entre eyos pasavan i no les tokavan (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

konbaras bastantes de gran kantidad para derrokar sivdad; no aprovecharon ninguno mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Konbaras ke enbiaron de pezo bastantes, tiros grandes mandaron de leshos tirantes, mas ke los de antes, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1634

263900

konde m.

רוזן

De senyores i dukes i kondes paso (Koplas de Purim, 1545)

Venid vos i adjuntad los prinsipes mios kondes i djentios (Purim, De-Fes, sig. 18)

Kondes de nuestra nasion muncho ya penaron / sosietas para union eyos ya fondaron / munchos mos yamaron / no podimos ayudar / agora devemos kudiar / mos aremos sionistas / i devenir kolonistas (La Amerika, 1911)

En anyo de tres ke fue enkoronado izo konbite a kondes i prinsipes i todo su reinado, de todas la sivdades vinieron a su mandado, ke no kedo ninguno por venir, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

788

264030

kondisión f.

תנאי; אופי, טבע, תכונה; מצב, מעמד, נסיבות

-''olgare mi benefisio kon muy buena kondision, (Toledo, Koplas de Yosef)

Damos, Senyor, tu bendision kon la buena kondision; amostramos tu salvasion de el bet mikdash Ariel. (El Dio alto)

Zemán de la orasión teneldo en tino, esto es la kondisión muestra de kontino; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

789

264430

konejo m.

ארנב, ארנבון; שפן

azno komo un konejo, mas bestial ke una vaka. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4326

265670

konkiyas/konkías f. pl.

מרירות נפש; קנאה; הקנטה

por azer konkiyas a el Amalek, ago banyo kon telek; todo va un kuento, no mires el resto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

229

265980

konmigo prep.

איתי, עימי

Yaze komigo agora, non sea mesturada.'' (Poema de Yosef)

Otra vez konmigo manyana vendras, i kon mi gusto aras, are kuanto keres ke mi patron eres (Purim, De-Fes, sig. 18)

hesed grande aze konmigo eskapame del enemigo, vos ke sos padre amigo, sennyor de toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Enbio 'Ester a Mordekay, Bilgan, i le Disho: apanya a los Judios de Susan, i ayunen konmigo treze, i katorze i kinze de Nisan, para ke no nos deperdamos, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2039

266040

konortador m. & adj.

מנחם

Para eya konortador ainda no nasio. (Puertas de veluntad)

avlad a mi madre ke su gozo se movio / el ijo ke pario alos noventa anyos fue para el fuego, i para el kuchiyo se aparejo / ande bushkare a eya ado konortador / angustia a mi por mi madre ke yorara i alguayara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

230

266060

konortar v.

ניחם

'Ven aka, mis amores, kierasme konortar; (Poema de Yosef)

A Yosef konortava kon buenas razones (Poema de Yosef)

Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

232

266070

konortarse (1) v. refl.

התנחם

I non se konortava kon suyos ni kon estranyos (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2040

266130

konoser v.

הכיר, ידע, זיהה, למד

Grande zehut tuvo el senyor de Avraam, ke por el konosimos al Dio de la vedrad; (El rey Nimrod)

Ke sean savientes, tambien entendientes, para konoser lo ke a de konteser, es profetezia kon mas demazia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6219

266160

konosido adj.

מוכר, מפורסם, ידוע, בעל שם

vozotros el bien konosido David Behar / el i sus kolegas resiven del Dio sus buen sahar (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

233

266460

konsejar v.

יעץ, הציע, ייעץ

Si me lo konsejades dezirselo keria, (Poema de Yosef)

Yamo a el su savio, i lo konsejara ke para otro anyo se aparejara, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Disho Fatma a Sherifa komo kien la konsejava: Ermana mia Sherifa ke estas de amor tomada (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1635

266500

konsejo m.

עצה

Paresiole el konsejo ser bueno I onesto (Koplas de Purim, 1545)

Dieron eyos konsejo: presto akudivos kon gran sehel i rijo mira de fuyirvos (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Hasidim eran todos konsejo tomaron i fueron akojidos i shofar yevaron i el Dio yamaron kon boz de yoro (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Vino el espino en el konsejo para Aman se aparejo ya se la estrena le viene muy buena (Purim, De-Fes, sig. 18)

Tambien a mi me plazio azer tu konsejo komo perro viejo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Repari ke no es bien salir sin konsejo de el senyor, i tambien ombre grande i viejo, komo el espejo ke arreluze, todo antes lo dize lo ke akontese komo si lo viese. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5363

266550

konsensia f.

מצפון, הכרה, תודעה

Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5147

266670

konsentir v.

הסכים, קיבל עליו; הרגיש, חש, נוכח לדעת

Yoros gritos se sintia / de grandes i kriaturas / kada uno konsentia / temblores i kaenturas (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2350

266920

konservar v.

שימר, שמר על; הכין שימורים

las mundava i las konservava i las azia kon rechel, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6354

267190

konsigo prep.

איתו, עימו

ushur izo meter enel trigo / tal rish'ut tenia konsigo / landre le de enel umbligo / i su lesh vaya por el rio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1636

267460

konsolar v.

ניחם; עינג; סיפק מאווי

Ke le konsolasen de su mal talante (Koplas de Purim, 1545)

Apiada a mi alma A-donay, yevi males munchas bevaday, konsolame kon luz de rey Shabetay. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2042

267470

konsolarse v. refl.

התנחם, התנחם מאבלו; התענג; קיבל סיפוק מלא

Lo vine a bushkar si esta por aki; si es ke esta bivo me konsolo yo. (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6136

268010

konsuegrar v.

בא בקשרי מחותנות

i las kazaron kon muncho adalet i konsograron kon djente grande ke mas antesdita djente grande no lo begeneavan a dito padre de novia ni por mesharet (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1637

268050

konsuelo m.

ניחומים, תנחומים

Fuese a la korte de konsuelo ajena (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4536

268220

konsumir v.

צרך, כילה, מיצה, בישל עד אובדן כל הנוזלים; החליש, מוטט

A Haydar ya arrivimos, de haftonas mos konsomimos, tres dias estuvimos, de ansia mos abatimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3379

268230

konsumirse v. refl.

נצרך; נחלש, תשש, כילה כוחו, כילה עצמו, אכל את עצמו, התכלה, דעך

I fue komo los tres anyos, sekose la tierra i los banyos komieron kavesas de aznos se konsumio el mundo por palavra de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1545

268290

kontado adj.

חשוב, ראוי לציון, נכבד, מפורסם; נחשב; ספור

a 3 y a 4 hueron kontados, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

I seer sea kontado a grandisimo yerro (Koplas de Purim, 1545)

Los de Belogrado eran afamados, agora no son kontados porke no tienen parás ni dukados (Asidio de Belogrado 1788)

Tova, siendo ke entrastes en la mar del amor, kema i no salga seras uno de los kontados, (Donme, sig 18)

todo modo de kriansa ke en el mundo es komo un grano de mostadra enfrente de la mar la mas grande i el i su grandeza son kontados komo nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

ke va azer por ashugar i kontao i shevah i bohcha (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1268

268340

kontado m.

נדוניה, נדן, מוהר

Enporto todos entre ashugar i tosefet i kontado (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

234

268490

kontar v.

סיפר; ספר, חישב; הביא בחשבון, החשיב, כלל; סמך על

Este suenyo kontava su padre, Yosef. (Poema de Yosef)

Este suenyo kontava el panadero a Yosef. (Poema de Yosef)

Kuando Par'o oyera de Yosef kontar, (Poema de Yosef)

Enpesar kero kontar en esta kantiga el ke la oye kantar ke el Dio bendiga (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Al anocheser vide a la luna, konti a las estreyas una por una. (El rey Nimrod)

Enpesar kero a kontar echas del Dio alto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Deskuvrio sus enojos i le konto el presio de Aman el nesio (Purim, De-Fes, sig. 18)

el ke es de punta, Tevaria ansi konta, teneldo en memoria para azer istoria. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ya no lo estimavan djente de su tierra, ni menos lo kontavan komo una piedra; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Komo vos digo, lo ares i a El muncho loares, sus maraviyas kontares porke son kozsas de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

237

268570

kontarse v. refl.

נחשב

'Pues Yosef se kuenta por gran savidor, (Poema de Yosef)

de noche se le izo i la su venida / bendiziendo a el Dio ke le dara muncha vida / kon buena salida a kaza bolta / ala semana se le konta / estas mis rogativas / ke munchos anyos bivas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4327

268690

kontener v.

הכיל, כלל, החזיק

eyos lo kavzaron este tasferat, porke en todo perat la razón tenemos, mo lo kontenemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4981

268700

kontenerse v. refl.

התפאר, התגאה, התרברב, השתחץ; התאפק, החזיק עצמו

yerrado esta el ke se kontiene kon los vestidos ke el tiene, pare mientes de ande viene ke todo sale de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2828

268770

kontentado adj.

שבע רצון, שהשביעו את רצונו

Vino el rey i le kunplio todo loke demando porke muy bien le plazio i fue kontentado (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4115

268800

kontentar v.

השביע, השביע רצון, גרם קורת רוח

En esto muncho atenta: a guestra kaza bien kotenta, los aspros dalde sin kuenta, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3664

268820

kontentarse v.

הסתפק ב-, השלים עם; היה שבע רצון

Se kontenta almas pretas i todos ke kreen en el. (Donme, sig 18)

i djente batal se kontentaron por poko de nada a beklear las noches (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)

Amalekim se mentavan no se loke pensavan / de mujeres i de bien el no se artava / no se kontentava / de fraguar yalis / ay ke no le kede raiz / de este espino / de 'Haman sovrino (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1811

268830

kontente (port.) adj.

מרוצה, שבע רצון

ke los vean los turkos i maraviyados ke no son uzados toparse en gerra komo les bastesera i estan kontentes de ver gerras fuertes (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Sus korasones kontentes, sus yoros de amargura. (Puertas de veluntad)

raki de entrada bevan kon mezé; si en este ferezé se topan kontentes, lo metan en mientes. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Razon tiene nuestro rijidor ke avrio los lavios / por dezir kon amor a sus politikanos / keremos estar repozados / i non gerrear / ansi vamos a briyar / en deklarandomos neotros / kontentes seremoa nozotros (La Amerika, 1915)

En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2045

268950

kontino- de kontino

בהתמדה, תמיד, כל הזמן, בלי הפסק, לנצח

Rogo al Dio de kontino ke este en nuestro tino, (El Dio alto)

Zemán de la orasión teneldo en tino, esto es la kondisión muestra de kontino; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Teshuva kale azer por nuestros pekados / rogaremos a el Dio sean pardonados / i el Abastado / nos mande la salvasion / a toda la nasion / el dia alegre vino / kantemos de kontino (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5562

268980

kontinuar v.

המשיך, נמשך, התמיד

Inda romano i bulgar no se avian dechidido / por salir a gerrear mucho avian kijido / ma el romano dezvanesido / kaje ke va empesar / el kontinua armar / a todos sus soldados / por tenerlos aprontados (La Amerika, 1915)

rogo a los senyores maftirim yeno sukseso / kontinuen en esta mision i agan progreso (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2843

269120

kontra prep.

נגד, כנגד, בנגוד ל-, לעומת

Ni tal me atrivo de venir al rey porke es kuentra su ley, ten muncha pasensia tomare lesensia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Muncho el se estira en kuentra el Dio por matar a los djidios i echo la suerte kavza de su muerte (Purim, De-Fes, sig. 18)

i los ke sos alanseados de sus enemigos eyos dezvainan espada kontra eyos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

238

269825

kontrayoso adj.

אסור, מנוגד

La mujer kazada, a nos es kontrayosa (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1269

270180

konvenir v.

בא לידי הסכם, הסכים; התאים, הלם; היה בעל עניין

Tu nombre konviene a ti, i konvienes Tu a tu nombre. (Untane Tokef)

kon ermozura de palavras a ti yama / i kante i alavasiones ke a ti konviene / asta kuando enkuvriras tu ojo i veras / estranyos komientes sus eredades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

A' kien non se espanta de dia de el din el temerozo / ke a ti te konviene la grandeza i la barragania / en lugar ke ay senteyas de fuego (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4330

270920

koraje m.

אומץ, אומץ לב. עוז; גבורה; כעס, זעם

Libertad mos dio Ester kon mucho koraje, siendo a nos fue poter de todo vantaje; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3665

270990

koral (1) m.

אלמוג

La sus bezos koloradas parese fino korale (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2046

271050

korasón m.

לב, לבב, ליבה; מרכז

Sus korasones kontentes, sus yoros de amargura. (Puertas de veluntad)

No lo puzo en miente su korason fuerte. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

le disheron: vos azimos arraviar, i mozotros pekimos ke vos bushkimos de apedrear, guestro korason mira de alimpiar muestro si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Pensad de azer buendad al desmamparado / el povre i guerfano sea bien mirado / si esta atrazado / darle la instruksion / i dezir de korason / todos somos keridos / de una madre paridos (La Amerika, 1911)

Todas estavan muy muncho gustozas / i se sintian de korason gloriozas / i kada una se mete a rozas / i miles de otras ermozas kozas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

tsar li meod! mi flakeza i de mi korason el apreto / me impidio de kontinuar a mi grande regreto (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

mal korason kon mal pensamiento / ke ya mos izo segundos terseros / les komio moneda de los mersedes / doblado se las mandara el Dio (manus. Teza, 1820)

korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en grandeza i en bien no mos enadneemos / i no mos kansemos / ke todo es nada / una pasada / ke mos mantengamos /i muhtach ke no tengamos (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2047

271410

korbán (ebr.) m.

קורבן

Aunke en tu alma el es muy amado, alsamelo por korban a tu regalado en el monte Moriya, en medio la shara. (Puertas de veluntad)

Preva diezena ke Avraam fue prevado del Shem Yitbarah fue komandado ke por korban sea ayegado su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el korban le akonpanye presto / i el i el resto / no mos tengan sar / i al Dio muncho rogar / ke no tenga muerte / i el Dio los enprezente (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

790

271580

kordura f.

חכמה, תפיסה, שכל ישר

kual de palo, kual de piedra, pintado kon gran kordura. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5849

271690

korelado adj.

אדום, ארגמן, שני; אדמוני, אדום-שער, ג'ינג'י

su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

791

271770

korkovado adj.

גיבן, בעל חטוטרת, בעל גבנון; כפוף, שחוח

-''akeya korkovadika kon el alma muy afrita, (Toledo, Koplas de Yosef)

akea korkovadika ke yevava la sarma, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2830

272050

korona f.

כתר, נזר, עטרה, זר; כתר לשן

I mete en su testa una korona (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ya se le dio a 'Ester la bendita la korona de Vashti la maldita, la ke izo kon las Judias tal desdita, ni kon esto se le pago su meresimiento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2353

272205

korredero m.

מתווך, סרסור

La de vente i dos las azia bula Anula la korredera, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2048

272380

korrer m.

זרימה, שטף, זרם; מרוץ

Por eskaparlo a Yis.hak eyos ya korrieron i delantre de el Dio lagrimas vertieron: (Puertas de veluntad)

Komo los kito afuera, su shevet todo viera ke izo de esta manera korrieron aferrarlo i matarlo a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

239

272390

korrer v.

רץ; (על נוזלים:) זרם, שטף; נבע; דלף

I luego korria tras del en esa ora; (Poema de Yosef)

Dizen ke va aver una muy grande gerra / i ke muncha sangre va korrer en tierra / Austria i Serbia estan en dubara / siendo a fransez dieron una krushumada (La Amerika. 1913)

bendichos seash del Todo Poderozo / ke korresh para la orasion i el kante relijiozo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

Estando el rey komiendo i beviendo, mando a yamar a la reina Vashti muy de prisa korriendo; mando el rey ke vos desnudes, i desnuda vengash riendo, ke kiere mostrar ke no ay otra ermoza komo vos, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Korriendo torno a el rey el gran sinklavo, i mil males avlo de la reina, le puzo un gran klavo; dize ke no kiere venir, ke inda ayer eras de su padre esklavo, i no aze kuenta del rey ni de los senores, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1270

272880

korso m.

צבי; מהלך, מסלול; שיעור, קורס; ערך

Yitshak kamino komo korso lejero, i demando: ''onde esta el karnero? (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2354

272920

kortado adj.

חתוך; נימול

kortadas a revanadas i echadas en la sena, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Ke de tal kevranto el nos resgato, ke poko i nada falto ke eramos djugados, de espada kortados. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

792

273040

kortar v.

גזר, חתך, כרת, קיצר; שבר, הפסיק, אסר; סיפר (תספורת)

i si lo avras sentido ke korte karne i vino?'' (Toledo, Koplas de Yosef)

I kortas taksa a todas las kriansas, i eskrives la setensia de su din. (Untane Tokef)

Rogo, senyor padre, bueno de atarme i el kuchio aguza antes de kortarme. (Puertas de veluntad)

kortava sevoya menuda komo los fideos de kaza, (Gizados de berendjena, siglo 18)

las kortava i las azia kon vinagre i azeite (Gizados de berendjena, siglo 18)

Kortare ati don[a] Krensia i a un negro de tu kaza (Donme, sig 18)

Gran gusto tuvimos ke kortaron 3: la blandika en pirmero, la menekshe después, el perro de el blanko dio 3 rubíes para ke lo kortaran la primera vez. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Venid mis ermanos al Dio bendezir porke los kriasianos estaban hazir; el perro del blanko ía hazir, viejos, los kortaron komo un hazir. (Kalumnia de sangre, sig 18)

In Auschwitz mos desbarkaron, de nuestros keridos mos separaron, al banyo mos entraron, los kaveyos mos kortaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Los kaveyos nos kortaron, deznudas nos desharon, los vestidos mos tomaron, al bloko 20 mos mandaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4780

273340

kortarse v. refl.

נחתך, נגזר; נפסק; נקרש

rogemos al Dio noche i dia ke la muerte del olam se kortaria; mas yoro no avria por el zahut de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1639

273380

korte f.

חצר; חצר המלך, אנשי החצר; בית משפט; חוד, להב; חתך; בד גזור לבגד; גזרה; חיזור

Fuese a la korte de konsuelo ajena (Koplas de Purim, 1545)

Mordehay se anduvo serka de la korte torno i se detuvo por no ir tal sorte (Purim, De-Fes, sig. 18)

Izo mandar a traer dientro sus kortes djoyas ke eran de Israel i sus saserdotes (Purim, De-Fes, sig. 18)

Repozare mi alma en tus kortes, guezmare guezmos de tus montes, mora mi alma entre los estantes. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

793

273480

kortezía f.

נימוס, הליכות יפות, אדיבות

ke rekojgas kon kortezia a viejos tanbien famiya. (Toledo, Koplas de Yosef)

i kon alegria i gozo ovedeseremos tu kortezia, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5850

273490

korteza f.

קיצור, צמצום; קליפת עץ, גלד

el kual rekonta segun la korteza de mi elguenga poko de lo poko de tus enaltesimientos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2833

273540

kortijo m.

חצר, חצר פנימית, פטיו

Di, ermano de pavlo lodo de mi kortijo, ken por el rey bien avlo i su vida kijo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Los sirpís al kortijo entraron, a los djidiós de kaza mos kitaron, asta las mashás mos yevaron.. (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2357

273760

kosfuegro m.

מחותן

ke ansi la anbezo su konsuegra bula Lena. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3381

273810

koshear v.

צלע; חי חיי יגון וצער

Tsadik se fue kosheando a la tienda va ayegando su shevet le van preguntando: Ke bushkas tu por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4982

274100

kostar v.

עלה, מחירו היה

shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2358

274190

kostiya /kostía f.

צלע; רעיה

las freia a una a una debasho de una kostiya, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2834

274270

kostumbre f.

הרגל, נוהג, מנהג, מסורת

Siendo ansi en su tino se desbaratara i kostumbre le vino se adoloria (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2835

274530

kovdisia f.

תשוקה, חמדה, חשק

Nada no save Aman ni tiene notisia ke al konbite lo yaman esto es su kovdisia (Purim, De-Fes, sig. 18)

salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar aserkamiento de su kerida i aras pasar / de su korason ansia de su alma / por bushkar amor de sus noviedades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2050

274550

kovdisiado adj.

נחשק

Le avlo a Sara por su kovdisiado: (Puertas de veluntad)

disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el sielo / andare i le amostrare ke a el Dio fuero / disho: anda sinyor empero no te aleshes / respondio: sea tu korason en el Dio enfiuzianse (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

795

274560

kovdisiar v.

שאף ל-, חמד, חשק

kovdisio muncho en estos, Yosef era el mas kerido; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2359

274630

kovijado adj.

עטוף, מכוסה

las freia en la sarten kovijadas kon la salsa, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

240

274690

kovrar v.

גבה; קיבל, רכש; קיבל בחזרה; השיג, זכה ל-

Por mejor se tenia deke lo uvo kovrado; (Poema de Yosef)

I kolor non kovravan, bien lo savia Yosef. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6139

274850

koya(d)jak (gr.) m.

סיר; מיכל

ke se fue mehadash otro koyadjak nuevo (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2360

274970

koza f.

דבר, חפץ, דבר מה, עניין

i kon pimienta i azeite era koza muy hanina. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Siendo la koza ansi, mando arresponder: una koza yo pensi ke as de entender (Purim, De-Fes, sig. 18)

Kon vazo sin aza beven a heshbón, non azen ningún elbón de ninguna koza, van komo la roza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Oygan sinyores dichas de mi boka ke son kozas ke en el alma, ke no fue koza poka la maala de Avraam i de Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2361

275220

kozer v.

בישל, אפה

las buyia i las kozia i les sakava el kokote (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6470

275231

kozerse v. refl.

בושל, נאפה; התבשל; הבשיל

giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo enfloresien se espunto su ermoyo / no se koizieron sus razimos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

kuando suviras a tu ija de la karsel / i de kaza de karsel su yugo krevantaras / i aras maraviyar maraviya en tu salir komo barragan / por atemar i atemar sus atemantes (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2362

275280

kozina f.

מטבח; (איסטנבול: שרותים)

las deshava en un reskaldo dientro de la kozina (Gizados de berendjena, siglo 18)

Gizanderas en las kozinas desplumando las gainas; kayimak, yegurt kon meínas ke enpesen a komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3668

275480

kreador m.

יוצר, בורא

Komo la flama mi amor, kema, bushka al Kreador, no ay a mi abogador (Donme, sig 18)

En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1640

275610

kreer v.

האמין; סבר, הניח

Ke asi mismo lo puedes kreer. (Koplas de Purim, 1545)

Antes ke desniege a todo el resto, i deshen a mi i krean en el vedradero. (El rey Nimrod)

Dezilde a Nimrod ke perdio su tino porke no kere kreer en el vedradero. (El rey Nimrod)

Atorgaras i kreeras ke no ay mas ela Hu. Saver savras i serviras no fayaras ela 'Hu (Donme, sig 18)

I fue komo dezir esto, le disho el Dio: ''Vate presto, dile a Ahav i al resto: 'Si se vos izo la sed de kreer en el Dio de Eliau?''' (Koplas de Eliau, sig. 18)

asta ke enforkaron a Amán basha: era un grande pashá, todo el ke sintía no se lo kreía. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del kaik ke le burako / del gevir presiado / i muy estimado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5367

275650

kreerse v. refl.

האמין; חשב עצמו

Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4333

275790

krepar (it.) v.

ביקע, שבר, פוצץ

krepan de el despecho kien es de su soy, de estonses asta oy lo vamos mentando, kon martiyos dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2837

275860

kreser v.

גדל, צמח, צמח לגובה, התארך; גידל; הגדיל, האריך

Ken izo Vashti tambien a las sus amigas por ke les krese su bien komo las espigas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18)

kon todo esto le parese ke para esto el krese, no save ke se anochese i se eskurese la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: desnudadvos, reina, ke asi mando el rey, ke vengas sin manto. Desnudose la reina, le izo kreser el Dio detras un ravo, por ke no deshava guardar shabbat a las Judias, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4984

275910

kresido adj.

מגודל; שגודל, שחונך

los vestidos mas validos ke de keten son teshidos de Frankia son venidos, son kresidos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

796

275940

kresiente m.

סהר, לבנה; תקופת גידול הלבנה

porke la vido en kresiente kon milarias de estreyas, (Toledo, Koplas de Yosef)

estando yena la luna ke se mengue en kresiente; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

798

276130

kriado adj.

שגודל, שנוצר

los dos guerfanos de madre kriados kon grandes rijos. (Toledo, Koplas de Yosef)

de verme kon muncha fatiga, ordeni esta kantiga, kon eya se kastiga el ombre kriado de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

por su pezar es abashado i por su pezar es afigurado, i por pizar es kriado a venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2055

276150

kriado m.

יצור אנושי, בריה; תינוק, יונק; גידול תינוק; תקופת ההנקה והטיפול בתינוק; אופן גידול תינוק

Por ke a los vente dias lo venis a vijitar? Yo so el vuestro ijo, kriado del Dio. (El rey Nimrod)

a ti es la mersed la mayorgan sovre tus kriados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

242

276160

kriador m.

בורא, יוצר

Onbre de bondades, ke tema al kriador; (Poema de Yosef)

estonses te kreere i dire ke eres kriador (Toledo, Koplas de Yosef)

ke vido el sol amaneser, penso ke era el kriador; (Toledo, Koplas de Yosef)

Verdad, ke tu sos muestro kriador, i saves muestro yetser el malo, (Untane Tokef)

Kriador del mundo, no falte esta luna klara! (Puertas de veluntad)

Hu ushemo i ke es uno i otro no kriador, ven i veras, entenderas , otro no mas, ela 'Hu (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

801

276200

kriansa f.

יצור, בריה; בריאה, יצירה

en kreer en aznedad por ser nos kriansas nesias.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

I kortas taksa a todas las kriansas, i eskrives la setensia de su din. (Untane Tokef)

To'hu i bo'hu antes de todas kriansas (Donme, sig 18)

a ti A' todo modo de kriansa sea de arriva sea de abasho dan edut ke eyos se depiedren i tu estas para siempre (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

tu sos Dio de los diozes i todas las kriansas son tus esklavos i tus servidores i non se mengua tu onra por la kavza de akeyos ke sierven afuera de ti (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

tu sos savio i de tu sensia apartastes por kriar a el mundo komo el poel i el maestro por kriar el kriamiento de el mundo de sontraemiento de la nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

I su mano la tienda de los galgalim adjunto I kon kolchetes de el poder telas de las kriansas ato (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2054

276220

kriar v.

ברא, יצר; הניק; גידל (ילדים)

Mira la mi madre ke el Dio es uno, ke kriyo los sielos uno por uno. (El rey Nimrod)

Kon onor i onra a Ester krio kon gran rijo la gio guerfana de padre i tambien de madre (Purim, De-Fes, sig. 18)

I kriastes a el ombre todo debasho pozistes (Donme, sig 18)

Ah, Yoheved madre presiada, resive la gezera del Dio ke fue asetensiada, para esto fuites kriada de enterrar al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

tu sos savio i la sensia manadero de vidas ke de ti manan i en tu sensia se aze todo modo de antiguo i la sensia fue de ti kriada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1274

276240

kriarse v. refl.

נברא, נוצר

En anyo de dos mil i kuatro sientos i kuarenta i ocho ke el mundo se krio: (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

243

276270

kriatura f.

תינוק, ילדון; יונק, ינוקא; אדם חסר נסיון

Andara deskonsolada toda la kriatura, (Poema de Yosef)

i no tengo kriatura ke erede mi eredad?'' (Toledo, Koplas de Yosef)

Yoros gritos se sintia / de grandes i kriaturas / kada uno konsentia / temblores i kaenturas (La Epoka, Sal. 1898)

Kuando todas las kriaturas se van adjuntar / i por azer bien todo ombre se va aprontar / todos los djudios se van alegrar / i kada uno jenerozo se va mostrar (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3383

276430

krisiano/krisayan cf. kristiano

Israel en el dezierto akontesio este despecho djudio krisiana en su lecho yoraron toda la kompanya i Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6632

276480

kristal m.

בדולח, אלגביש; גביש

Los vazos eran de kristal de montanya; manda el rey ke kada uno beva komo es su manya, i el ke tiene mejor tanyer ke traiga i tanya, ke si le plazeria a el rey no lo desharia en vazio, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2839

276560

kristiano m.

נוצרי

Turkos i krisianos estaresh prontos mira no seash tontos mosas kon espadas sean destripadas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Venid mis ermanos al Dio bendezir porke los kriasianos estaban hazir; el perro del blanko ía hazir, viejos, los kortaron komo un hazir. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Aspros dad kon las dos manos a proves guestros ermanos i a turkos i krisianos aunke no mos pueden ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Gritad biva Gazi bey kon su kompania / fondaron la libertad i la alforia / toda la Turkia se izo ermandad / tambien igualidad / kon turkos i kristianos / semos komo ermanos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

803

277000

kruel adj.

אכזר, אכזרי

a tu puevlo el desdichado, desendido en basho grado, (Toledo, Koplas de Yosef)

i amostramos ya salvasion de puevlo kruel i tanbien salion. (Toledo, Koplas de Yosef)

i se bolto por kruel sovre su ijo, su kerido. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4539

277010

krueldad f.

אכזריות

Alshten (?) kon haftonas , al apelo mas i mas, bloko vas i shtupo vas kon krueldad, mos aharvavan sin peadad (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5206

277050

krushumada (t.) f.

פגיעת כדור רובה

Dizen ke va aver una muy grande gerra / i ke muncha sangre va korrer en tierra / Austria i Serbia estan en dubara / siendo a fransez dieron una krushumada (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3673

277370

kual /kuala? kualos?/kualas

מי/מה זה?, מי/מה זו?, מי/מה אלה?

No kual Dio del sielo kiera ni tal kiera ni tal fara (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2840

277560

kualseker adj.

לא חשוב איזה/מה/מי/ כמה, יהיה אשר יהיה, כלשהו, איזשהו

Dime oro fino ke keres de mi ke yo muncho te ami i por kualker vanda are tu demanda (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

244

277600

kuando adv.

כאשר, כש-

Disho kando le azia: ''A mi vernas agora!'' (Poema de Yosef)

el ke no vaiga pedrido en este mundo enbevesido, ke no se tope arrepentido kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

806

277680

kuanto/kuantos/kuantas adv.

כמה

i le konto kuanto izo i un poko demaziado; (Toledo, Koplas de Yosef)

yo lo rogo, mis ermanos, tanto kuanto kero yo. (Toledo, Koplas de Yosef)

Kuantos se an de pasar del mundo, i kuantos se an de kriar en el mundo. (Untane Tokef)

mira lo ke es el kavo del basar vadam, la muerte kedo del tiempo de Adam, de eya no eskapa benadam, anke sea kuanto Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Todos los senyores se arrodiyavan i se enkorvavan a 'Haman, i senyor sobre todos los senyores lo yaman, i el rey i los senyores a el aman, ke de kuanto demandava, no se le dizia no. (sova semahot, Livorno 1782)

A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i me adoloryi dia ke en el me djuzgas / me arrebashi i me atorvi de kuanto kon tu folor me apokas (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1276

277820

kuarenta num.

ארבעים

En anyo de dos mil i kuatro sientos i kuarenta i ocho ke el mundo se krio: (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1812

277930

kuartén/o cf. kuatrén/o

por la maravia ke eyos vieron kon la vida salieron en Kislev seria en el kuarter dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

808

277980

kuarto m.

רבע; מטבע

Yeuda era el kuarto komo leon enkoronado; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2363

278000

kuatrén/o adj.

רביעי

La kuartena las azia Djima la de Hayim Leche, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1277

278010

kuatrigua f.

מרכבת ארבעה סוסים

i non por akantidiar katriguas de tu onra, (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1278

278070

kuatrosh(i)ento num.

ארבע מאות

En anyo de dos mil i kuatro sientos i kuarenta i ocho ke el mundo se krio: (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

809

278190

kuchara f.

כף

i esparzio por el suelo platos rotos i kucharas, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2364

278280

kucharika f.

כפית

las asava en el orno, las komia kon kucharikas. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1279

278380

kuchiyo/kuchío m.

סכין

Riziendo, le ato bien manos i pies, tendio kuchio al fruto de su vejes, (Im afes, Papo 1894)

El ijo ke de 90 anyos eya lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio; (Puertas de veluntad)

Rogo, senyor padre, bueno de atarme i el kuchio aguza antes de kortarme. (Puertas de veluntad)

Amanesio el dia, en sekretamente a Yits.hak lo desperto i todo el aparejo kon su mano lo pronto, i tomo la lenya i el kuchio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Rogo, sinyor, el kuchio bien aguzaldo para ke mi alma no penara, ke de verlo el kuchio mi garganta se estremesera, un poko de mi seniza a mi madre Sara yevara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Las kartas se eskrivieron en lenguaje de los djentios: ke se aparejesen kon espadas i kuchiyos, todos los ke estan dientro de los kastiyos, de mandado de 'Abashverosh ke no kedase ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)

avlad a mi madre ke su gozo se movio / el ijo ke pario alos noventa anyos fue para el fuego, i para el kuchiyo se aparejo / ande bushkare a eya ado konortador / angustia a mi por mi madre ke yorara i alguayara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi atadero enreiziar / i la ora de ensender el fuego i mi karne adrira / toma kontigo lo ke de la siniza kedara / dezilde a Sara: esto kedo de Yits.hak (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

245

278550

kudiado m.

דאגה, טיפול

Disho: 'Fijo, non temas, ni tomes kuidado; (Poema de Yosef)

Deshemos para El este buen kudiado, ya mostrara ken va ser sakrifisiado''. (Im afes, Papo 1894)

les disho a eyos: mi puevlo amado, ya vo lo perdono, yo pedri kudiado, presto fue afalagado el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5371

278600

kudiar v.

טיפל ב-, דאג ל-

Aniyim i hasidim i ombres onestos / por podersen mantener siempre van despuestos / mizmo i por estos / devemos de kudiar / el Dio mos va ayudar / penemos kon dos manos / por nuestros ermanos (La Amerika, 1911)

Siempre deve de kudiar el kapo relijiozo / i ke toda la nasion tenga repozo / el Dio piadozo / i a el lo va guadrar / asegun el va pensar / por toda djuderia / ke ay en la Turkia (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2058

278780

kuedra f.

חבל, מיתר, רצועה, מיתר של כלי נגינה

Ensende un orno bien ensendido! ataldo kon kuedras, porke es entendido! (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

246

278930

kuenta f.

חשבון; חרוז

'De toda esta kuenta, nos non tenemos nada, (Poema de Yosef)

No ay numero de ni kuenta a su gran rikeza (Koplas de Purim, 1545)

nisim grandes vimos ke no ay kuenta (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Vino despues de dias siento i ochenta kojo de akeas vias djentios sin kuenta (Purim, De-Fes, sig. 18)

Le iziera poka kuenta, i poka estima del rey, (Donme, sig 18)

Arelim venía ke no avía kuenta por entrar en la sivdat azer una rebuelta, por no desharmos ni menor ni fiesta; el Dio, baruh 'hu, les izo la buelta (Kalumnia de sangre, sig 18)

Al saká no vos enmento ni en kuenta de ombre lo meto del ijo de un perro el biznieto; kon todo dalde a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

En esto muncho atenta: a guestra kaza bien kotenta, los aspros dalde sin kuenta, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

por kuenta izo tefilot kon bakasha, por no enterrarse en el midbar ke era busha, muncho dezeo de entrar laarets akedosha (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

tu sos uno presipio de todo modo de kuenta i simiento de todo modo de fragua (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Korriendo torno a el rey el gran sinklavo, i mil males avlo de la reina, le puzo un gran klavo; dize ke no kiere venir, ke inda ayer eras de su padre esklavo, i no aze kuenta del rey ni de los senores, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4334

278970

kuento m.

חשבון, סכום, כמות, רווח; סִפּוּר

Devemos de rekontar este kuento trivle ande pudo enventar koza inposivle, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

por azer konkiyas a el Amalek, ago banyo kon telek; todo va un kuento, no mires el resto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

vido ke todo le kaminava / kuento azia ninguno no avlava / al ke keria akel lo atemava / lo atemo a el el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2844

279320

kuerno m.

קרן, שופר

Perkuravan de verla tal mujer pekuda loka i non sezuda kon un gran kuerno kemada enel inferno (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2829

279380

kuernudo adj.

מקורנן, בעל קרנים; ''מקורנן'' (שאשתו בוגדת בו); חסר ערך

Vido el rey su vision ke se aunaron Ester i Aman prizion le aparejaron, djuntos se kazaron i el kornudo (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1281

279450

kuerpo m.

גוף

su joven kuerpo sovre los lenyos espandio, i el fuego sovre la ara ensendio. (Im afes, Papo 1894)

Ora ke mi kuerpo en el fuego se adrera, un poko de seniza por mi rekodro guadrara, (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1282

279540

kuesta f.

גבעה, תל; מדרון, שיפוע; גדה, חוף; כתף

kargo kon lenyos su kuesta delikada, i akisto una fama inulvidada. (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1283

279600

kueyo m.

צואר

Yitshak apronto su kueyo delikado, i su padre se aego a su lado (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

810

279785

kuitado adj.

מסכן, חסר אונים

por sakarselo de el tino komo are, yo el kuytado? (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

811

280350

kulevro m.

נחש

Dan era el seteno, enshemplado a el kulevro. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4988

280820

kulpar v.

חטא, אשם, היה אשם

responde la alma: yo so alavada; el puerpo peko i yo no kulpo nada, por aver del mundo so abolada kuando me vo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Todo lo kulpavan munchos de nozotros / i ke siempre avlavamos a otros / todos los sekretos dec nuestra nasion / i esto kavzava nuestra destruision (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1284

281020

kumadre f.

מיילדת

Las kumadres komo eran djudias, eyas del Dio temian, resivian ijos i ijas (Koplas de Par'o, 1901)

Luego a las komadres enkomendava ke toda mujer ke se ensintara, si paria ijo, ke lo matara (El rey Nimrod)

La dezena las azia bula Sara la kumadre: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

247

281340

kumplido adj.

משכיל מאוד, מלומד; שלם, מושלם, גמור, מלא

I eya lo onrava muy konplida mente. (Poema de Yosef)

Tres dias konplidos de noche i de dia (Koplas de Purim, 1545)

Fermozura de eya es kumplida, mi palomba fue a su mandada, en duenyas era eya savida (Donme, sig 18)

zahud ternas de ser kumplida kon la Ley seras rijida i kon shalom tu venida en tornando de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911)

asigun es el bien son los yisurin kon porsion, nu bien kunplido ni mal atemado (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1285

281380

kumplir v.

השלים, גמר, סיים; קיים, מילא

I todas tus demandas yo kumplire (Ketuba de la Ley)

Vino el rey i le kunplio todo loke demando porke muy bien le plazio i fue kontentado (Purim, De-Fes, sig. 18)

El rey le arrespondio en ora muy presta: a Mordehay el djudio kumple tu repuesta (Purim, De-Fes, sig. 18)

ya kumplieron sus mision a la altura / por la sezon del invierno oy es la klotura (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1286

281410

kumplirse v. refl.

השתלם, התבצע

Ya se kunplio el kazamiento ke los djidios kon la Ley izieron (Ketuba de la Ley)

enfortesidvos i gozadvos ke la prea se kumplio / a el Fuerte esperad, su firmamiento guadro a vos / i suviran a Tsion i dira / akalsead akalsead sus kalsadas / empese la anyada i sus bendisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3910

281490

kunbara (t.) f.

קופת חסכון; פגז

El nemsí dizen que es budalá, mos enpesó a echar kunbaras asta ke se kemó la sivdad (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2366

281790

kunyado m.

גיס

akea ke era kunyada de la mujer de Avraam Dri: (Gizados de berendjena, siglo 18)

el kunyado de David el ke vino de Ardjel: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4336

281880

kupika f.

כוסית

Yayin bushken de tomar ke sea Gomendja, se beve sin asumar kupikos duyundja; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2847

282080

kurar v.

ריפא, טיפל ב-, דאג ל-; כבש בחומץ/במלח תחת השמש

Esklavo vendido a mi aguelo echado en el suelo kuravash los kayos de los mis kavayos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1814

283390

kuvrirse v. refl.

השתעמם; התעטף, התכסה; כיסה עצמו כספית; רכש כנגד מכירות באשראי

Se kuvrio el kamino de toda su nasion kon grande pasion todos mirando (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Estas palavras siempre iva repetando / i se estava arrebashando tanto / asta ke se kuvrio entera kon el manto / i su kavesa siempre iva rebashando. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4337

283710

kyamil (t.) adj.

מעולה, מצויין

Setenta i sinko mil en un día mataron, los djidiós fueron kyamil, no se detadraron; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1287

284650

lado m.

צד; צד הגוף

Yitshak apronto su kueyo delikado, i su padre se aego a su lado (Im afes, Papo 1894)

kuando sintio la sinyora de Sara todo esto ke le fue avlando, le disho: muncha razon tenesh en la ora buena yevaldo, vos rogo sinyor no lo fuesh de guestro lado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Yoro la sinyora de Sara toda akea noche por su regalado: komo sera mi vida de espartirte de mi lado? i les izo la komania kon los ojos chorreando (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / grosh te komites sin pezo / ven veras la muestra / ya me bolo la testa (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4540

285065

lager m.

מחנה ריכוז

Los transportos mos kansaron, de lager en lager mos yevaron, a la fin de la trajedia a Belzen mos akantonaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

812

285100

lágrima f.

דמעה; טיפה

resive sus lagrimas, no los amanzies mas; (Toledo, Koplas de Yosef)

Por eskaparlo a Yis.hak eyos ya korrieron i delantre de el Dio lagrimas vertieron: (Puertas de veluntad)

Ravdon de lagrimas detenia sus mision: (Puertas de veluntad)

Mira tu, mi ija Ester, de pararte en esto i tus lagrimas verter delantre del rey presto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Avrid ami las puertas por siba de las lagrimas, Zihr''i fizo por nombransas. (Donme, sig 18)

Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis pekados mis rinyones van ensendiendo / al din se asentan i los livros estan aviertos (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus lagrimas estelantes kon fortaleza / ojo kon amargura yoran i el korason alegre (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1815

285160

lagum (t.) m.

ביב, תעלת שופכין; מנהרה

luego enkomendaron un lagum azer kon esto penso el mamzer ke avansaria i los mataria. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6477

285840

lambrushko/lambrusko m.

ענבי בוסר; עוללות, שִׁכְחָה; בהשאלה: אדם חמוץ פנים

apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes deskuvrid / i kompuesta de tu derecha forteyaron i kojeron / no izieron romaneser sus lambrushkos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3677

285980

lana f.

צמר

Avre a mi mi ermana, mi kavesa esta yena, amor de sienpre te ami ke tu nombre linpia lana (Donme, sig 18)

i los shales mas alavados ke de lana son ilados de beemot son treskilados, las ke kaminan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6357

286020

landre/landra (2) f.

דבר (מגיפה)

ushur izo meter enel trigo / tal rish'ut tenia konsigo / landre le de enel umbligo / i su lesh vaya por el rio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3678

286110

lansa f.

חנית, כידון, רומח

Armavan gerra los moros alas sivdades de gerrear rebolviendo sus kavayos salian djugar las lansas (Donme, sig 18)

Yashar ke oyo esta fama tomo lansa en su palma metio su alma en su palma se enfeuzio en el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2368

286420

largito adj.

מעט ארוך מדי

las ke son sovrelargitas eskojia siete ocho (Gizados de berendjena, siglo 18)

no keria redondikas sino ke fueran bien largitas, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

813

286430

largo adj.

ארוך; רחוק; נדיב לב

deshose venir un viejo, kon su barva larga i blanka (Toledo, Koplas de Yosef)

burakadas a la larga al modo de un makaron, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1288

286550

lashón (ebr.) m.

לשון, שפה, עברית, לשון הקודש

Ke en ti envelunti mas ke todo lashon i uma: (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2849

286630

laso adj.

לאה, עייף, יגע, תשוש

I en el su laso el se la asento i en eya atento no rekonto ganansia eskuentra de grasia (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6636

286640

laso m.

לאסו, פלצור, לולאת חבל, עניבת חבל; פח, מוקש, מלכודת

laso i red a el fue espandido, en venir su pavor komo sonido, no save lo ke se le ordena, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

814

286680

lástima f.

רחמנות, השתתפות בצער; חשק עז בלתי מסופק; העלבה, עלבון

salvalos de tantas lastimas komo djurastes a Avraam. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

815

287160

lavar v.

רחץ, כיבס

ande se vido, ande, komer sin lavar las manos? (Toledo, Koplas de Yosef)

La ija de Par'o Hagar al rio se fue a lavar, (Koplas de Par'o, 1901)

Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3679

287190

lavarse v. refl.

התרחץ

Melizelda, melizelda la ija del enperante ke venia de los banyos de los banyos de lavarse (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5563

287230

lavio m.

שפה (שפתים)

Razon tiene nuestro rijidor ke avrio los lavios / por dezir kon amor a sus politikanos / keremos estar repozados / i non gerrear / ansi vamos a briyar / en deklarandomos neotros / kontentes seremoa nozotros (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5374

287270

lavor f.

עבודה, יצירה

I kuando aki vinites i ke lavor tuvites / muncha moneda izites / ma kualo avansates i a ken ayudates / de tanta moneda ke ganates? (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3680

287510

lavrar v.

רקם; עבד את האדמה

Pendones yevan erijidos lavrados de sus amadas (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3681

287740

leche f.

חלב

La su kara alva klara komo leche en la sangre (Donme, sig 18)

Sutlach i kozas de leche a el ken kome le aproveche; a dormir ke no se eche, ke no es ansí el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2850

287910

lecho m.

ערש, יצוע, מיטה; שכבת חומר

Deriento su lecho tal no la akojo se le enkuvrio del ojo pensa ke eya avla ma era diavla (Purim, De-Fes, sig. 18)

Israel en el dezierto akontesio este despecho djudio krisiana en su lecho yoraron toda la kompanya i Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6224

288290

lejenda (fr.) f.

אגדה

pasajes i lejendas yo resitava / sin mereserlo el puevlo me felisitava (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6225

288350

lejión m.

לגיון

sus modestia, sus atamiento a la relijion / damas i senyores formavan una fuerte lejion (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5564

288480

lektor/lektriche n.

קורא, לקטור; קריין

Avlar kero lektor kon boz atristante / de la gerra ke ay ke es muy amanziante / eya kamina avante / i aze destruision / ya se ruvino kada nasion / ma inda van gerreando / la sivdad kemando (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4338

288540

lekyé (t.) f.

כתם, כתם מוסרי; תפקיד, משימה

siendo fue vendido por el terekié, bushko de echar lekyé, ke tenía selo no miró al sielo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5149

288680

lenteja f.

עדשה (עדשים)

Luvia fuerte kon pedrisko / no deho ni djam ni tejas / kada uno boy de brisko / mos izo todos lentejas (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2062

288710

lenya f.

עץ (חומר), עץ הסקה; חבטות, מלקות; יער

Na la lenya i el fuego ya es aparejado, i ande esta el barvez ke sera ayegado? (Puertas de veluntad)

Ordeno la lenya kon una grande pasion, (Puertas de veluntad)

Amanesio el dia, en sekretamente a Yits.hak lo desperto i todo el aparejo kon su mano lo pronto, i tomo la lenya i el kuchio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojo slavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Viendo Yits.hak el fuego i la lenya aparejado, le disho a su padre: ado el karnero ke por korban sera ayegado? Su padre le respondio para ke no fuera atorvado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i lenya de la ordenansa / ado mi sinyor karnero ke no la 'halaha? / si tu en dia este tu ley olvidan? (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1290

288800

lenyo m.

בול עץ; בהשאלה: טיפש, אטום ראש

kargo kon lenyos su kuesta delikada, i akisto una fama inulvidada. (Im afes, Papo 1894)

Mi padre, fuego i lenyos ya traimos, ma ke vamos sakrifisiar no savemos''. (Im afes, Papo 1894)

I todos los lenyos fruto ivan dando; de ayi lo eskapo el Dio verdadero. (El rey Nimrod)

Kedo tudro i mudo tirose su suenyo tizo komo un lenyo (Purim, De-Fes, sig. 18)

aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus lagrimas estelantes kon fortaleza / ojo kon amargura yoran i el korason alegre (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

248

288890

león m.

אריה, לביא, ארי; כינוי לאדם אמיץ לב

fijo, eres komido de osos o de leones; (Poema de Yosef)

Yeuda era el kuarto komo leon enkoronado; (Toledo, Koplas de Yosef)

Hazak komo el leon, fuerte se tuviera, para azer galeon kiereste trushera; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes deskuvrid / i kompuesta de tu derecha forteyaron i kojeron / no izieron romaneser sus lambrushkos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2853

289060

lesensia f.

רשות, זכות, רשיון, הרשאה

Ni tal me atrivo de venir al rey porke es kuentra su ley, ten muncha pasensia tomare lesensia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Yahid ke vido este selo also su mano ael sielo djuro por moran en el sielo: ''No ara luvia ni rosio asta tomar lisensia de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Disho 'AbashverOsh: la plata sea tuya emprezentada, i la lisensia sea en tu mano dada, i a este puevlo mata kon tu espada, ke no kede ninguno de eyos, no. (sova semahot, Livorno 1782)

buen shapchi tu eres, ke bueno te mentas / la lesensia ya te di lo ke keres ke metas / en mi lugar te entremetas / esto es mi demanda / el Dio este por tu vanda / kon ti i tu ermano / ke estes bivo i sano (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6358

289090

lesh (t.) m.

נבלה, גופה; בשר פיגולים

ushur izo meter enel trigo / tal rish'ut tenia konsigo / landre le de enel umbligo / i su lesh vaya por el rio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1817

289170

leshos adv.

רחוק, הרחק

Leshos de milias kuatro atras se boltaron ke no les venga el tiro ayi abasharon (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Konbaras ke enbiaron de pezo bastantes, tiros grandes mandaron de leshos tirantes, mas ke los de antes, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1292

289620

ley (2) f.

תורה, חוק; אמונה, דת

A dar la Ley a su puevlo kaza de Israel (Ketuba de la Ley)

Va i enmenta delantre del rey ke te maldisho la ley i por la manyana estaras kon gana (Purim, De-Fes, sig. 18)

estas komplas son alavadas por el padre de la Ley son ordenadas, por la petira son deklaradas del sinyor de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

yoro i les disho a eyos bamidbar baaravot, muncho sar vos di por la Ley i las misvot, perdona mi zera de los avot ke so guestro ermano Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Porke kada uno keriamos ser rey / i kada uno azer su ley / todo lo ke mos plazia izimos / i aunados nunka estuvimos (La Amerika, 1916)

Era despues ke salimos de Ejipto / del lugar del esklavaje i del sojefto / ke Dio kon su bet-din dieron desizion / por dar la Ley a su chika populasion (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Kada una dizia: Yo so la mas alta / de todas las mas grandes muntanyas / Su Maestad! En mi deve dar la ley santa / i se ivan meneando komo kanyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Siendo ke 'Haman kon el rey su estada, Disho: dies mil kintales de plata esmerada te dare por una djente renegada, ke no kreen en tu ley, no. (sova semahot, Livorno 1782)

A' rey asentado sovre siya de din / a sus derredores andjeles estantes sovre el din / ke ansi mandado de el rey delantre de todos savientes ley i din (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

817

290010

liberar v.

שיחרר, חילץ, גאל; התיר, פטר

mos perdone tal Senyor i mos livre lo pasado (Toledo, Koplas de Yosef)

Nes ke le izo el hay temerozo i fuerte ke el senyor de Mordehay lo libro de muerte (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4339

290060

libertad f.

חופש, חירות, חופש פעולה

Libertad mos dio Ester kon mucho koraje, siendo a nos fue poter de todo vantaje; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Gritad biva Gazi bey kon su kompania / fondaron la libertad i la alforia / toda la Turkia se izo ermandad / tambien igualidad / kon turkos i kristianos / semos komo ermanos (La Amerika, 1911)

Munchos anyos pasimos en la inyoransa / del viejo rejimen fue esta mankansa / kon la esperansa / ke tuvimos en el Dio / la libertad mos dio / se vido ke el Dio kijo / ke se eskape el viejo rijo (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

249

290270

ligar v.

קשר, שילב, חיבר

Kon tal koza komo esta es la mujer ligada.'' (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

818

290330

lijero adj.

זריז; פועל בלי לחשוב; שטחי

Naftali via en fito, i lejero komo el siervo; (Toledo, Koplas de Yosef)

Yitshak kamino komo korso lejero, i demando: ''onde esta el karnero? (Im afes, Papo 1894)

Duro por ensanyar, i lejero por afalgar. (Untane Tokef)

penso de tomar plazer kon otras maneras mando presto a traer munchas eskaleras sean muy lejeras a levantarlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

por alkansar la rikeza se aze komo la agila lejera (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4122

290440

likorino m.

סוג של דג ים מעושן

Likorino i aumado kome i bevé kon kaldo; asta kedar todos de un lado, asta esto es el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2371

290670

limón m.

לימון

kon vinagre fuerte i limon ke salieran bien agritas, (Gizados de berendjena, siglo 18)

las freia a revanadas i esprimia un limon, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3682

290860

limpio adj.

נקי, טהור, זך, צח

Avre a mi mi ermana, mi kavesa esta yena, amor de sienpre te ami ke tu nombre linpia lana (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2856

290910

limunio m.

אבל, תוגה

En dinim de el punyo lo topo meldando kon ayuno i limunio en su mal pensando (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2851

290920

limuniozo adj.

אבל, עצוב מאוד, נוגה

Muncho lemuniozos estan los djidios rogando todos al dio amargos estavan tambien endechavan (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1643

290940

linaje m.

ייחוס, שושלת, צאצאים; אבות המשפחה

I tu i tu linaje sean destruidos i kisa kien save si fueste kriada (Koplas de Purim, 1545)

kien es de linaje aga bien dikat de no se azer sakat, de bever sin pezo: estén en su sezo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Vino Mordekay, ke era de grande linaje, i kon su sensia entendio el linguaje; le envio a dizir a 'Ester kon grande traje; ke me prueve el rey ke no miento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

819

291020

lindo adj.

יפה, נאה; נחמד; חינני; הדור; מקסים

i al deredor las siete las mas lindas i beyas; (Toledo, Koplas de Yosef)

Sakoles la reina muy lindos komeres (Koplas de Purim, 1545)

Disho a la reina mi linda Ester (Koplas de Purim, 1545)

i ansi todo salio todo el su rijo lindo i bendicho. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ke es tu demanda yo te la are mi reinado partire por konplir tu dicho lindo i bendicho (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5681

291040

lingua f.

שפה, לשון; לשון (אבר בפה)

Nuestra lingua nos rovaron / nuestras bienes derokaron / a nuestras famiyas las arrastavan / i komo karneros los matavan (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

250

291100

linguaje m.

לשון, שפה

Lenguajes setenta non es favlador.'' (Poema de Yosef)

Las kartas se eskrivieron en lenguaje de los djentios: ke se aparejesen kon espadas i kuchiyos, todos los ke estan dientro de los kastiyos, de mandado de 'Abashverosh ke no kedase ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Dos sinklavos en el rey reveyaron, tosigo en el vazo le echaron; en linguaje de [P]ersianos se akonsejaron para ke ninguno los entendiera, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Vino Mordekay, ke era de grande linaje, i kon su sensia entendio el linguaje; le envio a dizir a 'Ester kon grande traje; ke me prueve el rey ke no miento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4341

291400

lishán (t.) m.

סימן; אות כבוד/הצטיינות; עקבות; צלקת

Shelik en todo Shushán izieron la djente, les fue un negro lishán a toda su pariente; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5565

291620

lista f.

רשימה, פס

Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4991

292060

livrado adj.

משוחרר, פטור

el puerpo se deskulpa: no izi pekado, la alma peko i yo so livrado, kuando se va la alma so asemejado komo piedra kaida en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

820

292100

livre adj.

חופשי, משוחרר, פטור, בלי התחייבויות

olgesh bien en el segundo livres de malas fierves. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1295

292160

livro m.

ספר

Ni ke pueda vender ni enpenyar ningun livro de la Ley amada (Ketuba de la Ley)

Gavriel eskrivia loke arrematava Shimshi loke enkuvria el livro lo avlava (Purim, De-Fes, sig. 18)

Supo Ester, por el livro de la treslada, ke la reina no puede ir d[o] el rey sin ser yamada, i Si fuere, matar sera matada, no avra ningun remedio, no. (sova semahot, Livorno 1782)

A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan aviertos / en mersedes de muestros padres los primeros mozotros enfiuziados / se konponga muestras tefilot komo guezmo resivivle (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis pekados mis rinyones van ensendiendo / al din se asentan i los livros estan aviertos (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

821

292360

loar v.

הילל, שבח, פאר, רומם

orasion loare noche i dia de delantre de el, (Toledo, Koplas de Yosef)

i miles de milarias luego ke loavan otro tanto. (Toledo, Koplas de Yosef)

Shabat el dia santo todos lo miraron ke el mishne se remato i al Dio loaron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Loen todos los djudios ke en toda parte nisim de los dos anyos, kada uno aparte, komo el diamante (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Mi Dio, mi Dio Tu sos alto, kien no kree el es falto. Nafshi, mi korason salto para loar a Tu Nombre. (Donme, sig 18)

Komo vos digo, lo ares i a El muncho loares, sus maraviyas kontares porke son kozsas de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

823

292460

lodo m.

בוץ, רפש, טיט; בהשאלה: אדם חסר מוסר, חסר אופי

se la ronpen sus ermanos, i de el lodo ke se ponga. (Toledo, Koplas de Yosef)

Di, ermano de pavlo lodo de mi kortijo, ken por el rey bien avlo i su vida kijo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Vedad de mintira del mundo, deshas aki a lo todo; Tirate dientro del lodo. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

824

292900

loko m. & adj.

משוגע, מטורף, חולה נפש; שוטה, אויל; של טרוף, שגעוני

deshate de avlar tal vanigloria, loko i malo (Toledo, Koplas de Yosef)

'desdichado de el, viejo loko tiene el tino muy perdido. (Toledo, Koplas de Yosef)

Penso Aman de darle su ija la loka para nada no vale fedionda de boka (Purim, De-Fes, sig. 18)

Disho Zeresh la loka ke poko atenta: agale una forka de pikos sinkuenta (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

826

293050

lokura f.

שגעון, טרוף, איוולת, סכלות

'tus lokuras,'' le disheron, ''a esta manera son. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

827

293150

lomo m.

מותן, הגב התחתון, חלציים; נתחי בשר מותן של בהמה

-''todos nos en un estado, salidos de unos lombos; (Toledo, Koplas de Yosef)

Indianas muy bien asadas, pinyonada i almendradas; lombos, luengas aumadas porke azen bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1296

293400

longura f.

אורך

i no fin a longura de tus dias, (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

251

293450

lonso (arag.) m.

דוב; כינוי לאדם גס וחסר נימוסים

fijo, eres komido de osos o de leones; (Poema de Yosef)

Yehuda el fuerte komo osos i toros, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

828

293470

loores f. pl.

שבח, תשבחות, תהילות

i den loores al Dio de ver tanta maraviya, (Toledo, Koplas de Yosef)

Ke komo tu nombre, ansi es tu loor: (Untane Tokef)

Eliyau anavi nos sea aparesido i daremos, loores al verdadero. (El rey Nimrod)

a ti A' la grandeza i la barragania i la ermozura i el vensimiento i la loor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

ermana pekenya, sus orasiones / ordena i responde sus loores / Dio, rogo melezina sus dolores / se ateme la anyada kon sus maldisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido asemejansa de onra i loor i ermozura / parose i paro mientes por seer untado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5861

293610

lovo v.

זאב

para el lovo poko provecho el vayado si tal por entrar al revanyo el determinado(Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

252

293700

luego adv.

אז, תכף ומיד, סמוך אחר כך; אחר כך, אחרי כן

Ayi luego fiziera uno de los pekados (Poema de Yosef)

I luego le enbiava a eyos al disierto; (Poema de Yosef)

Luego disheron: ''Ya vemos do viene el sonyador! (Poema de Yosef)

Luego se le volvian sus kolores a Yosef (Poema de Yosef)

Y luego le ronpia sus panyos a Yosef. (Poema de Yosef)

rogemos a el Dio i luego i presto, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Komo se aserkaron luego le tiraron un tiro les echaron katorze mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Luego a las komadres enkomendava ke toda mujer ke se ensintara, si paria ijo, ke lo matara (El rey Nimrod)

Luego apresure i are tu dicho anke eres maldicho (Purim, De-Fes, sig. 18)

Don[a] Krensia deske lo sintiera luego se los atorgara (Donme, sig 18)

Luego 'Ester dos mosas tomo, delante Ahashverosh se paro, i en sus ojos el Dio la engrasio. Le Disho: demanda, senyora, ke tu voluntad no la baldo, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3686

293720

luenga f.

לשון

Sus ojos kon alkoholos pintadas i su boka redonda komo rozas, kon su luenga avlava grandezas. (Donme, sig 18)

Indianas muy bien asadas, pinyonada i almendradas; lombos, luengas aumadas porke azen bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1646

293750

luengo adj.

ארוך

Manda azer una orka muy luenga (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2067

293780

lugar m.

מקום, אתר, מושב, איזור; תפקיד

Avraam ya entendio ke al lugar vinieron, los desho a eyos i kon Yis.hak se fueron. (Puertas de veluntad)

Por esto se ensanyo ke no pudo azer lo ke pensava el mamzer, en lugar de onra, tuvo gran desonra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ah, senyor padre presiado, en buen lugar es mi estado, me espanto no sea akosado del yetser de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

buen shapchi tu eres, ke bueno te mentas / la lesensia ya te di lo ke keres ke metas / en mi lugar te entremetas / esto es mi demanda / el Dio este por tu vanda / kon ti i tu ermano / ke estes bivo i sano (manus. Teza, 1820)

A' kien non se espanta de dia de el din el temerozo / ke a ti te konviene la grandeza i la barragania / en lugar ke ay senteyas de fuego (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

257

294370

luna f.

ירח, לבנה, סהר; ראי, מראה; שהרון, סהרון

Ke en uno andavan el sol i la luna (Poema de Yosef)

estando yena la luna ke se mengue en kresiente; (Toledo, Koplas de Yosef)

Al anocheser vide a la luna, konti a las estreyas una por una. (El rey Nimrod)

Kriador del mundo, no falte esta luna klara! (Puertas de veluntad)

Birkia 'ha-shamayim sol i luna fizistes Et kol 'ha-be'hemot ve-et kol 'ha-taninim ke es peshes (Donme, sig 18)

ken puede denunsiar tus grandezas en tu arrodear enriva de el galgal de el fuego el galgal de la espandidura ke en el esta la luna (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Todo el ke tiene ija donzeya, aun ke sea luna o estreya, la ke enveluntare el rey sera reina eya, por esto ke no se eskonda ninguna, no. (sova semahot, Livorno 1782)

i djimieron todos los mal'ahim de la merkava / ofanim i serafim demandantes por nedava / engrasiantes a el Dio por el sinyor de Yits.hak: rogo da rezgate i otro en su paga da / Ah Dio, non agora sea el mundo sin la luna klara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4342

294900

luto/lutio m.

אבל, תקופת האבל

se vistió de luito la reina Ester, ansí fue demenester por un ombre malo de el mundo arrankalo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3387

294940

luvia f.

גשם, מטר; כינוי לשפע

Yahid ke vido este selo also su mano ael sielo djuro por moran en el sielo: ''No ara luvia ni rosio asta tomar lisensia de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Luvia fuerte kon pedrisko / no deho ni djam ni tejas / kada uno boy de brisko / mos izo todos lentejas (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

830

295120

luz f.

אור

de las partes de poniese una luz esklaresio; (Toledo, Koplas de Yosef)

Vido luz santa en el djuderia ke avia de naser Avraam avinu. (El rey Nimrod)

i en el forno bien asada a la luz de la kandela. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Luz le abasharia de la shehina el rey bien la atina las sus karas ruvias ke paresen djoyas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Apiada a mi alma A-donay, yevi males munchas bevaday, konsolame kon luz de rey Shabetay. (Donme, sig 18)

aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus lagrimas estelantes kon fortaleza / ojo kon amargura yoran i el korason alegre (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2070

295270

luzero m.

נוגה; כוכב מאיר; אישיות מזהרת, המאור של תקופתו

De senyor de los sielos Avraam fue yamado: Tu luzero presiado no sera danyado. (Puertas de veluntad)

disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero atersiado / tornadvos por pas andjeles de mis fonsados / este dia zahut a Yerushalayim guadrado / i puertas de piadades yo les avrire (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4650

295395

maalá (ebr.) f.

מעלה

Oygan sinyores dichas de mi boka ke son kozas ke en el alma, ke no fue koza poka la maalá de Avraam i de Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3689

295430

maaminim (ebr.) m. pl.

'מאמינים'' - דונמה (חסידי שבתי צבי שהמירו דתם)

Kuando suvio adonenu, ke desho una reshimo, geula kon eya sera, los muertos levantara, sierto saved los maaminim, luna komo el sol sera. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4787

295510

maarav (ebr.) m.

מערב

vos ke sosh padre rahman, akojemos de mizrah i maarav i tsafon i teman, mandamos el pastor neeman (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

i en kada dia i dia se enkorva a su rey i en lugar de senderos se para, por la manyana se alsa de mizrah i por la tadre se umilia a maarav (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

258

295890

madero m.

קורה, עץ (חומר); כינוי לשוטה: ''בול עץ''

'Vakas ke viste manada, sekas kommo madera, (Poema de Yosef)

ainda ayer la izi eya, de un madero del servisio. (Toledo, Koplas de Yosef)

i te enbezare en esto: ke de un pedaso de madero, (Toledo, Koplas de Yosef)

ayi kordearon velas i maderos de modos de kolores de enfrente se via komo mansania. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2864

296010

madmuazel (fr.) f.

עלמה; אומנת; מורָה

Salga ken kere verla tala madmazela komo franka perla (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3690

296040

madrasta f.

אם חורגת; חמות, חותנת; אם אכזרית

Ser konplese de mi madre madrasta de mis ermano[s] (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

259

296050

madre f.

אם, אמא; רחם; שמרים; מקור, מעיין

'Ay, madre, al Dio rueges por tu fijo Yosef'' (Poema de Yosef)

bendicha sea tal vientre, i madre ke tal pario. (Toledo, Koplas de Yosef)

Alguayad a mi madre, ke su gozo lo pedrio! (Puertas de veluntad)

Apiadado yo sere, yora por mi tu mi madre, non alegri para siempre. (Donme, sig 18)

Yorando noche i dia, yamando siempre madre mia, mos fue dicho i asigurado ke en el fuego fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1298

296200

madrugada f.

שחר

de ser mehadesh peshatim i hidushim de prima i de madrugada (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2073

296250

madrugar v.

השכים, נעור בשחר

Madrugo en la manyana kon grande alegria, tomo sus dos mosos i por kompanyia. (Puertas de veluntad)

Aman luego madrugo por la alvorada i apresuro luego kon vista siegada (Purim, De-Fes, sig. 18)

amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido asemejansa de onra i loor i ermozura / parose i paro mientes por seer untado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6056

296340

maestad/maestá (it.) f.

הוד, תפארת, הוד מלכות; פנית כבוד: הוד רוממותו

Kada una dizia: Yo so la mas alta / de todas las mas grandes muntanyas / Su Maestad! En mi deve dar la ley santa / i se ivan meneando komo kanyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4126

296370

maestra f.

מורה; גננת; גן ילדים; אשה זריזת כפים; עקרת בית; אשת הבעלים

i El haham de los ijikos, a la maestra regalikos i ken puede dé dukadikos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

260

296420

maestría f.

מומחיות, מיומנות, בקיאות, כשרון

Panyos de sirgo le dava fechos a maestria; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

834

296430

maestro m.

מנהל עבודה; מורה; אדם מיומן במקצועו, רב אמן; מנצח, מאסטרו

un maestro muy delgado en todo modo de figura; (Toledo, Koplas de Yosef)

Zevulun era el sezeno, un maestro marinero; (Toledo, Koplas de Yosef)

tu sos savio i de tu sensia apartastes por kriar a el mundo komo el poel i el maestro por kriar el kriamiento de el mundo de sontraemiento de la nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

kon pendola de eskrivano maestro kavakadas de eyas senyoras i de eyas servideras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6226

296495

maftirim (ebr.) m. pl.

מזמרי הבקשות בתורכיה

la administrasion sinagogal i su prezidente / a los senyores maftirim es muy rekonosiente (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

rogo a los senyores maftirim yeno sukseso / kontinuen en esta mision i agan progreso (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

devuado grupo delos senyores maftirim / ke entuziasma la asistensia kon los shirim (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1299

296570

magefá (ebr.) f.

מגיפה, כולרה, תמותה

Ken kon terretenblo i ken kon magefa. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3692

296800

mahashavá (ebr.) f.

מחשבה, דעה, כוונה, תכנית

Seko su puerpo de ani Tova, esta en el mundo kon esta aava i agora esto es su mahashava (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1547

296850

mahkemé (t.) f.

בית משפט, בית דין

ni katan aga ni mahkeme ni emir, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6141

296920

mahpul (t.) m.

דבר יחיד במינו/יוצא דופן/נדיר, דבר הבא בעיתו

ke en todas las alegrias del mundo no ay komo simhat ledat ben zahar u-bifrat kuando es mahpul (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6142

296960

mahsús (t.) adv. & adj.

בכוונה, במתכוון, ''דווקא''; מכוון, מיועד ל-

kale dizir ke sera mahsus tomado este pasuk (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2374

297000

majado adj.

מרוסק, מעוך, כתוש, שחוק

i ensima le echava salsa kon un ajiko majado. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

261

297010

majadura f.

פרור, התפוררות

Vee el ke faze tuerto, dale mala majadura (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2375

297030

majar v.

ריסק, מעך, כתש, כתת, שחק

despues de eskaldadas las majava peche peche (Gizados de berendjena, siglo 18)

kon almendras blankeadas i majava un biskocho, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1300

297160

maká (ebr.) f.

מכה, פצע, מחלה; פגם, חסרון, דופי

metio la mano en la arka - se sano de su maka. (Koplas de Par'o, 1901)

Pues ke de mi maka eskapi, del rio yo te kiti te metere el nombre Moshe (Koplas de Par'o, 1901)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2377

297270

makarón m.

מקרון, אטריות

burakadas a la larga al modo de un makaron, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Poshea salio la Italia ni mantuvo su aliansa / en deklarandose neotrala eya salio falsa / ma dia no se pasa / si ke este armado / ma no savemos kuando / sarlera de las kantones / en mashkando makarones (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2378

297300

makaroniko m.

אטריה

La de trenta i tres las azia Sara ke vende makaronikos: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5567

297350

Makedonia

מקדוניה

Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

836

297620

mal m.

כאב, מכאוב; רע, רעה; חטא; מחלה; נזק; הרגל רע; רכילות, לשון הרע

-''tu ke tal akometistes eyos iran de mal en mal. (Toledo, Koplas de Yosef)

De ke tenesh la kara tan demudada? Eya ya savia el mal ke tenia. (El rey Nimrod)

Non veamos mal ni ansia, a nos i a todo Israel. (El Dio alto)

Pensa mi korason koza buena, kere bondad i no mal a ninguna, de fuego de el amor es yena, dia i noche kema por la emuna. (Donme, sig 18)

Van pensando mal para el djidió, perdieron el savor de el mal ke el Dio les dio; Imanuel ke vino, presto se kindió, ande va djidió ke lo ayude el Dio (Kalumnia de sangre, sig 18)

Perkuró de azer mal sin tener provecho, siendo era un amal de los de el komercho; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Sadikim de akel dor kuánto mal yevaron, kon penas i kon sudor muncho perkuraron (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

La asembradera de el mal es la Rusia / Ingletierra i Italia se meten en medio / i perkuran por trayer algun remedio (La Amerika. 1913)

i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

diziendo a kojer moneda / de muncho ke no tenia devda / lo aprezo al ke no tenia devda / diziendo kon mal los desnudo (manus. Teza, 1820)

Korriendo torno a el rey el gran sinklavo, i mil males avlo de la reina, le puzo un gran klavo; dize ke no kiere venir, ke inda ayer eras de su padre esklavo, i no aze kuenta del rey ni de los senores, no. (sova semahot, Livorno 1782)

su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este diavlo / salio muy sanpavlo / se trusho en este al / a djudios ya izo mal / le pago el Dio presto / a el i al resto (manus. Teza, 1820)

todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de amostrarle el kyar / se esta topando en sar / keda muy kayado / i muy shasheado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1302

298045

malahim/malahimes (ebr.)

מלאכים

En este dia abasho el Dio en Sinay i milarias de mal'ahim kon el (Ketuba de la Ley)

I los mal'ahim se apresuran, i dolor i tembla les trava, i dizen: (Untane Tokef)

Mal'ahim de los sielos lo keren kemar nasido de mujer ke bushka en santedad (Pizmon de Moshe, 1893)

Entrando en el orno iva kaminando, kon sus malahim iva paseando, (El rey Nimrod)

Los malahim de los sielos delantre el Dio se pararon, aziemdo orasion i muncho eyos yoraron, de ver su hasidut muncho se enkantaron (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

kon tres malahim abasho mishemé rumá; los malahim le izieron la kama, kon neshiká le tomo su neshama (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

no ay vida tan presiada komo los dias de la prenyada, de los malahim es guadrada ke no kaiga en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

i djimieron todos los mal'ahim de la merkava / ofanim i serafim demandantes por nedava / engrasiantes a el Dio por el sinyor de Yits.hak: rogo da rezgate i otro en su paga da / Ah Dio, non agora sea el mundo sin la luna klara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

837

298060

malanyo m.

שנה מקוללת, שנה שחורה ואומללה

ke malanyo ken tal kree i malanyo ken tal sierve. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6647

298190

malavlado m.

רכילות; מוציא דיבה, הולך רכיל, סלפן

Pregonero salio por toda la kalsada: mujer ke kon su marido fuere mal avlada, matada sea i degoyada; despues no digan ke no lo oyeron, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1304

298250

maldad f.

רשע, רשעות, רעה, רוע, רוע לב, נבלות, מעשה רע

Este rekuerdo lo tienes en el sielo, ninguna maldad lo kuvre kon su velo. (Im afes, Papo 1894)

Pezgado de korason no se oye, por su maldad asi mizmo destraye, si pensara, de Tova no se fuye (Donme, sig 18)

yenos estamos de maldades no avlamos verdades, sino todo falsedades las ke pasan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2867

298340

maldezir/maldizir v.

קילל, דיבר רעות

Va i enmenta delantre del rey ke te maldisho la ley i por la manyana estaras kon gana (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2866

298360

maldicho adj. & m.

ארור, מקולל

Luego apresure i are tu dicho anke eres maldicho (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ya se le dio a 'Ester la bendita la korona de Vashti la maldita, la ke izo kon las Judias tal desdita, ni kon esto se le pago su meresimiento, no. (sova semahot, Livorno 1782)

no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este espino / i se arremato / kon basheza lo mato / porke era maldicho / por el mundo dicho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

262

298390

maldisión f.

קללה, אלה; חרם, נידוי

Y ansi se avinieron echar su maldision (Poema de Yosef)

ermana pekenya, sus orasiones / ordena i responde sus loores / Dio, rogo melezina sus dolores / se ateme la anyada kon sus maldisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6143

298410

malé (t.) m.

רובע, שכונה

siendo ke keria askier muncho i no tenian abastesimiento para todas las males (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3695

298750

malhut (ebr.) f.

מלכות; חיי נוחות ורווחה

En su fuego del Goel Shabetay Nafshi kon mi puerpo i lo ke ay, ayudara Goel Tsevi Shabetay, el es malhut Tsevi Sultan Shabetay. (Donme, sig 18)

huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo tenias? / para ke lo kerias / sirviendo al malhut / apanyen asta el bahur / de 'Haman el nieto / ya lo vimos muerto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3231

298810

malino adj.

אוהב להקניט, קנטרן; מזיק

El Pasha murio; el urdi ya se movio, se tiro el espino, no kedo malino. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1305

298860

malisia f.

זדון, רשע, רשעות, רוע לב

azen pasar a malisia de la setensia. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6879

299120

malmeter v.

סכסך, התנכל, רקם נכלים

al malkenu le paresio ke esto era malmeter / esta echa a den Oglu no le keria azer / ay ken echo un zer / heshbon kere azer / sus karas komo panzer / el ferman hue dado / el ya esta bolado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

838

299180

malo m.

רשע, אדם מזיק, נוטה לעשות רע

deshate de avlar tal vanigloria, loko i malo (Toledo, Koplas de Yosef)

Mas ke la serpiente son sus malos dientes (Purim, De-Fes, sig. 18)

su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este diavlo / salio muy sanpavlo / se trusho en este al / a djudios ya izo mal / le pago el Dio presto / a el i al resto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4995

299190

malo adj.

רע, רשע, מרושע, רע לב, נבל, מנוול; גרוע; שובב, בלתי ממושמע

tsorer el yetser el malo no lo desha despegarlo, su tino es por arrankarlo de kaminos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Viendose Vashti en eya tanta fealdad, Disho: yo no puedo ir; vos andad; i a el rey de mi parte saludad, ke esto muy mala, no puedo ir, no. (sova semahot, Livorno 1782)

penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un mamzer / mas ke asperavas / de muchiguar esklavas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1306

299280

malogrado adj.

מקולקל, בלה, מבוזבז; כושל; מי שמת בדמי ימיו (בלי צאצאים)

Ken murira malogrado, i ken murira kastigado kon yisurim. (Untane Tokef)

a komer i no olvidar, ke la vea malograda! (Gizados de berendjena, siglo 18)

i la negra manlograda Azibuena de Peri, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3388

299430

malparado adj.

נתון במצב רע, רופף; ממשמש ובא ומביא עימו אסון

Vido Eliau malparado desharon a el Dio alavado konpesan a servir a el idolo ke alevanto Izevel enemiga de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1548

299570

malsinar/malshinar (ebr.) v.

הלשין, מסר

por Avraam Ben-Giat, ke lo fueron malsinim; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

263

299980

mamparar v.

גונן על, תמך

El Dio fue en su gia i del fue manparado. (Poema de Yosef)

Y sea anparado mi puevlo por Yosef.'' (Poema de Yosef)

perdidores mamparado i avoda zara sirviente. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

840

299990

mamparo m.

משען, משענת, תמך, מפלט

muchiguastes tu umildad, salvasion, manparo de Avraam. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1822

300090

mamzer/erá (ebr.) n.

ממזר/ה; ''ממזר'' - זריז ותחבולן

luego enkomendaron un lagum azer kon esto penso el mamzer ke avansaria i los mataria. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Porke Aman el mamzer mos kijo matarmos tambien atemarmos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Por esto se ensanyo ke no pudo azer lo ke pensava el mamzer, en lugar de onra, tuvo gran desonra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Bushko Amán el mamzer de kerer merkarmos esto lo kijo azer para atemarmos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Ya es menasup azer folar a los chikos: bushko pino el mamzer de sinkuenta pikos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

gusto soy kijo azer / i el mundo ke non tomen plazer / izo mas negro ke 'Haman el mamzer / el sehel del todo lo perdio (manus. Teza, 1820)

pan de migo mos dio a komer / por vestido de kolor mos metio shomer / porke manko ke no mos metio semer / tal mamzer no vidi yo (manus. Teza, 1820)

se apiado el Dio de ver muesra afriision / estavamos kon tanta pasion / se tomo kon todo el mundo de nasion / tal mamzer no vidi yo (manus. Teza, 1820)

penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un mamzer / mas ke asperavas / de muchiguar esklavas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

265

300180

manada f.

תור, טור, שורה; חופן

'Vakas ke viste manada, sekas kommo madera, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5377

300190

manadero m.

מקור, מוצא ; מעיין, עין

Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911)

tu sos savio i la sensia manadero de vidas ke de ti manan i en tu sensia se aze todo modo de antiguo i la sensia fue de ti kriada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5869

300310

manar v.

נבע, קלח, זרם, שפע, זב

tu sos savio i la sensia manadero de vidas ke de ti manan i en tu sensia se aze todo modo de antiguo i la sensia fue de ti kriada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3696

300520

mandado adj.

שלוח

Fermozura de eya es kumplida, mi palomba fue a su mandada, en duenyas era eya savida (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

266

300540

mandado m.

שליחות, צו, שירות

'Yosef, faz mi mandado; Non estes en porfia! (Poema de Yosef)

i mos torne el Poderozo a servir a su mandado. (Toledo, Koplas de Yosef)

Las mitsvot afirmar i temer en el Dio i azer su mandado: (Ketuba de la Ley)

Ya se va Moshe por el su mandado topo a Par'o en la meza asentado (Pizmon de Moshe, 1893)

Ansi el mandado del enperador ke lo tiene en amor el es su amigo tambien su avrigo (Purim, De-Fes, sig. 18)

A ken me enbias? i luego ire i tu mandado are. El rey le dio repuesta: al ke esta en mi puerta (Purim, De-Fes, sig. 18)

En anyo de tres ke fue enkoronado izo konbite a kondes i prinsipes i todo su reinado, de todas la sivdades vinieron a su mandado, ke no kedo ninguno por venir, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Konbite grande an ordenado i ke todos vengan a su mandado, i tambien a los Judios an konbidado ke ninguno pudia dezir no. (sova semahot, Livorno 1782)

Vino en treze de el mes de Nisan, i eskrivanos fueron yamados en Susan, para siento i vente i siete provinsias asta el Bashan, por mandado de 'Abashverosh ke no kedara ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

267

300610

mandar v.

שלח, שיגר; פקד, ציווה, הורה; הזמין

Vianda les mandava a eyos kon Yosef. (Poema de Yosef)

Bastesieron a mandar en toda la sivdad, kojeron grandes i chikos de poka edad; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Ken es este Dio ke a ti te ay mandado ni un peshkeziko no ay de su mano (Pizmon de Moshe, 1893)

El Dio alto kon su grasia mos mande muncha ganansia, (El Dio alto)

las mandava a las amigas, kada una kon pichel. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Izo mandar a traer dientro sus kortes djoyas ke eran de Israel i sus saserdotes (Purim, De-Fes, sig. 18)

I bolsas mandara a el reinado, ke le viniera el mando kon armas bastantes, mas de las de antes. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ke el rey deske lo supo lo mandara a traer. (Donme, sig 18)

Vino Eliau serka del rey, mando por todo Israel: ''Suvid todos a 'Har 'Ha-Karmel i prevaremos si es vedrad el Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18)

Mordehay manda i dize: Todo djudió ke se avize, en Adar katorze i kinze miren muncho de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Manden a tomar kiemán, el takum entero, kantemos lo de Amán kon un buen pandero; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Los kaveyos nos kortaron, deznudas nos desharon, los vestidos mos tomaron, al bloko 20 mos mandaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

vos ke sosh padre rahman, akojemos de mizrah i maarav i tsafon i teman, mandamos el pastor neeman (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Teshuva kale azer por nuestros pekados / rogaremos a el Dio sean pardonados / i el Abastado / nos mande la salvasion / a toda la nasion / el dia alegre vino / kantemos de kontino (La Amerika, 1911)

bastesio a mandar kon munchas komarkas / a azer mal kon fortaleza / tanto a chiko komo grande de kaneza / de anbre la sivdad la undio (manus. Teza, 1820)

sino lo azia ke bien sudara / ni kamiza ke no se mudara / le komio moneda de ribi Yits.hak Hudara / dobladas se las mandara el Dio (manus. Teza, 1820)

Estando el rey komiendo i beviendo, mando a yamar a la reina Vashti muy de prisa korriendo; mando el rey ke vos desnudes, i desnuda vengash riendo, ke kiere mostrar ke no ay otra ermoza komo vos, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Siyo Ahashverosh kon su siyo i Disho: todo Judio ke ay en el reyno mio, ke mando desde aki asta Perat el rio: no sea remanesido Judio, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

268

300750

mandjar (it.) m.

מצרכי מזון, מזון

En el mas alto estavan mandjares muy konpuestos (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

842

300790

mando m.

פקודה, צו

disho: ''de aki en delantre ya la sako de su mando''. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

269

300990

manera f.

אופן, דרך, שיטה; צורה, תבנית; נימוס, גינונים; כפפה

Bozes dava la djente, al rey de esta manera: (Poema de Yosef)

penso de tomar plazer kon otras maneras mando presto a traer munchas eskaleras sean muy lejeras a levantarlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

I kon el traia armas de gerras de modos de maneras, koza de enkante, kon askier bastante. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Komo los kito afuera, su shevet todo viera ke izo de esta manera korrieron aferrarlo i matarlo a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

i en kada dia i dia le vienen sovre el kuantos modos i maneras de enkuentros negros i de espantos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Vino blanko trusheron de Espanya, i kolorado de alta Alemania, i de muchas maneras de Transilvania; no kedo modo de vino ke no se trusho, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

843

301300

mania f.

שגעון לדבר אחד, בולמוס, הרגל רע; טיב

perdio la kolor de la kara i se le troko la mania. (Toledo, Koplas de Yosef)

I todos dos de iguales buenas manias, suvieron sin keshar sovre las muntanyas. (Im afes, Papo 1894)

Rejisto Aman tomo se incho de sanya i a su djente yamo a saver su mania (Purim, De-Fes, sig. 18)

Kon rizo i kante fueron a bever i pedrieron el saver i sus buenas manias kon mosas estranyas (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6229

301400

manifestar v.

גילה, הראה, הודיע, פרסם; הפגין

zelo grande i muncha kerensia / manifesta toda la asistensia (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5379

301570

mankansa f.

חסרון, חוסר, חסר, מחסור, העדרות, העדר, פגם, ליקוי; עניות, דחקות

Munchos anyos pasimos en la inyoransa / del viejo rejimen fue esta mankansa / kon la esperansa / ke tuvimos en el Dio / la libertad mos dio / se vido ke el Dio kijo / ke se eskape el viejo rijo (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

844

301610

mankar (it./fr.) v.

חסר, היה חסר; שגה, החטיא; נעדר; לא קיים (את החובה)

tanbien esprito les mankan, komo ven komo atentan.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

resivio el aharayut de lo ke mankara en eya (Ketuba de la Ley)

Non mos manke pan ni vino a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

Kon un grande shusto se vistio sako porke nada no manko ke ya se moria en el este dia (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4348

301750

mankeza f.

חסר, חסך, חסרון, משגה

koman indianos, sofrito i kiebap; kada uno su erbap ordenen la meza sin aver mankeza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1824

301780

manko adj.

לקוי, פגום, חסר; עני, חסר כל

Kon todas estas kozas no le provecharon no pudo echar kazas ni manko mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

845

301830

manko adv.

פחות

ni aprestes ni mas ni manko ke el suenyo del perro.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

pan de migo mos dio a komer / por vestido de kolor mos metio shomer / porke manko ke no mos metio semer / tal mamzer no vidi yo (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3698

301930

mankura f.

כתם, רבב; חסרון, מום, פגם, משגה; תעלול, סטיה מדרך הישר; אשמה

Toda tu ermoza mi kompanyera, de kavesa asta pies sin mankura, Aava es shehina ke es sod Amir''a (Donme, sig 18)

La su barva redondika mansanikas de djugare (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

270

301960

mano f.

יד

I al rey espremia de eyas en la su mano.'' (Poema de Yosef)

Aspros dad kon las dos manos a proves guestros ermanos i a turkos i krisianos aunke no mos pueden ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Anda a el rey i avla kon el, ke no se pierde Yehudah ni 'Ariel, i no sea por tu mano fin de Yisrael, ke no venga tal dia, no. (sova semahot, Livorno 1782)

reada les travo de oyir estos biervos / la dezventura ke les hue al patri de eyos / aspros i dineros no le aprovecho / kon su mano lo echo/ no le izo hayre / se le hue el aire (manus. Teza, 1820)

todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de amostrarle el kyar / se esta topando en sar / keda muy kayado / i muy shasheado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4129

302910

mansana f.

תפוח

Uvrizikas de ternera, ava, mansana i pera, avgotaraho sin sera porke es bueno para bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1825

302950

mansanía f.

בבונג

ayi kordearon velas i maderos de modos de kolores de enfrente se via komo mansania. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5568

303000

mansevería f.

בני הנעורים, עלומים; פעולה אמיצה

Sares grandes ya yevvaron toda la manseveria / munchos mansevos murieron kon grande manzia / es una puerkeria / ke inda va turar / no se puede mas somportar / tanta matansina / i tanta kemasina (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2079

303060

mansevo m.

בחור, עלם; רווק

A los vente dias lo hue a vijitar, lo vido de enfrente mansevo saltar, (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5380

303320

mantener v.

כִּלְכֵּל, פִּרְנֵס, החזיק, תמך כלכלית, קיים, זן, האכיל

Aniyim i hasidim i ombres onestos / por podersen mantener siempre van despuestos / mizmo i por estos / devemos de kudiar / el Dio mos va ayudar / penemos kon dos manos / por nuestros ermanos (La Amerika, 1911)

Akodrate emigrado, akodrate emigrado / de lo ke prometites / por ayudar, por ayudar a tus djenitores / tu non mantuvites, ni en tino metites / lo ke aprometites (La Amerika, 1914)

Poshea salio la Italia ni mantuvo su aliansa / en deklarandose neotrala eya salio falsa / ma dia no se pasa / si ke este armado / ma no savemos kuando / sarlera de las kantones / en mashkando makarones (La Amerika, 1915)

Zahmet mucho se dio la grande Ingletierra / i muncho a entender dio por no deshar azer gerra / ma viendo la gezera negra / eya tambien mobilizo / vapores de askier incho / los mando en Fransia /por mantener su aliansa (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6885

303350

mantenerse v. refl.

התקיים, התפרנס, ניזון

korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en grandeza i en bien no mos enadneemos / i no mos kansemos / ke todo es nada / una pasada / ke mos mantengamos /i muhtach ke no tengamos (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1310

303450

manto m.

גלימה, מעיל

Por ke deprenda el ombre i tome la anava por manto: (Ketuba de la Ley)

Porke no dio deskanso a muestras djudias amargas i frias sin ningun manto (Purim, De-Fes, sig. 18)

No desho Ester de azer eya otro tanto tiro gozo i plazer i desnudo su manto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Mando Ahav a bushkarlo por toda djente i reinado: ''Si lo tuvieres guadrado a el ke va vestido de manto ke su nombre Eliau? (Koplas de Eliau, sig. 18)

Estas palavras siempre iva repetando / i se estava arrebashando tanto / asta ke se kuvrio entera kon el manto / i su kavesa siempre iva rebashando. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: desnudadvos, reina, ke asi mando el rey, ke vengas sin manto. Desnudose la reina, le izo kreser el Dio detras un ravo, por ke no deshava guardar shabbat a las Judias, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

271

303520

manya (port.) f.

נוהג, הרגל רע

Buenas por maraviya, todas de una manya.'' (Poema de Yosef)

De vista izo eskrivir un avizo / ke la Ley inmortala se dara mezo / Moshe en una delas muntanyas / ke topara en eya buenas manyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Todas las muntanyas altas Karmel, Tavor, / avlava kada una en sa mizma favor: / Ermozura, altura, na las buenas manyas, / es por esto ke Dio pizara sovre nozotras. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Los vazos eran de kristal de montanya; manda el rey ke kada uno beva komo es su manya, i el ke tiene mejor tanyer ke traiga i tanya, ke si le plazeria a el rey no lo desharia en vazio, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1311

303600

manyana adv.

מחר

Sheshentos i tredje mitsvot para ke las afirme manyana i tadre (Ketuba de la Ley)

Madrugo en la manyana kon grande alegria, tomo sus dos mosos i por kompanyia. (Puertas de veluntad)

Otra vez konmigo manyana vendras, i kon mi gusto aras, are kuanto keres ke mi patron eres (Purim, De-Fes, sig. 18)

y 'Haman el 'Agagi estando en un kanto, Disho la reina: manyana, otro tanto, si es tu voluntad i si no, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3911

303640

manyana f.

בוקר, שחרית

Una noche mos enpesó a echar mucho tiro asta ke mos kito el tino, a la manyana dishimos: ya mos dimos (Asidio de Belogrado 1788)

i en kada dia i dia se enkorva a su rey i en lugar de senderos se para, por la manyana se alsa de mizrah i por la tadre se umilia a maarav (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

La mosa era guerfana de madre, a Mordekay su tio tenia por padre, kon el se saludava manyana i tarde, no trokava su amistad, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4350

303670

manyanada f.

שעות שלפני הצהרים; הצגה יומית

Ayno ke lo azemos por mitsvá presiada kon repozo tomemos de la manyanada: (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2382

303870

manzía/manziya f.

עצב, אומללות

espesias a muchedumbre i zafran sin manziya (Gizados de berendjena, siglo 18)

las inchia kon kezo i guvevos sin manziya i sin miedo. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Porke muncho ke me amo en todas las vias mas munchas manzias mi alma siente (Purim, De-Fes, sig. 18)

Komo la solombra pasan los dias, no ay a eyos ke no fueron baldias, si pensa ke aze asi manzias, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18)

Dezgrasiado Auschwitz ke rovino nuestras famiyas, embezados en muncho bueno, arrastados sin manzia (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Sares grandes ya yevvaron toda la manseveria / munchos mansevos murieron kon grande manzia / es una puerkeria / ke inda va turar / no se puede mas somportar / tanta matansina / i tanta kemasina (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

272

303990

mar f.

ים

Yosef sienpre temiera El Dio de los fonsados (Poema de Yosef)

i los mas se fueron a la mar nuestra (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ordenes de gerra keria armar, por la tierra i por la mar, por azer su gusto, tuerto i no djusto. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Amor de mi emuna ke es muncha, komo la mar la grande i la ancha, en mi korason komo un entorcha. (Donme, sig 18)

I apanyamiento de los aguas mares yamastes (Donme, sig 18)

gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

parte de su lugar por irse por mares kon naves i vapores (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

273

304260

maravía/maraviya f.

פלא, נפלאות

Buenas por maraviya, todas de una manya.'' (Poema de Yosef)

kon la pendola en la mano, kolores a la maravia. (Toledo, Koplas de Yosef)

por la maravia ke eyos vieron kon la vida salieron en Kislev seria en el kuarter dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Maraviyas susedio mas ke las de Ayifto siendo ayi no kontesio sino un gran sodjifto (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

i es komida galana, se aze a la maraviya. (Gizados de berendjena, siglo 18)

i metidas en el forno komeras a la maraviya. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Kon un rey djigante el Ahashverosh kantare kon grande boz i kon alegria esta maravia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Esta maravia el se rekordo muncha mersed le guardo penso de onrarlo i solevantarlo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Zemirot es de kantar a el Dio el alto, sus maraviyas mentar, el Bendicho i Santo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Komo vos digo, lo ares i a El muncho loares, sus maraviyas kontares porke son kozsas de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)

kuando suviras a tu ija de la karsel / i de kaza de karsel su yugo krevantaras / i aras maraviyar maraviya en tu salir komo barragan / por atemar i atemar sus atemantes (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

Bevian vino viejo a maraviya, Susan i Babel, Egipto i Aleksandria, konbido diziocho mil de la juderia, ke no falto de eyos ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1828

304330

maraviyado adj.

נקסם, מתפעל

ke los vean los turkos i maraviyados ke no son uzados toparse en gerra komo les bastesera i estan kontentes de ver gerras fuertes (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

La ová de Belogrado el nemsí está ayi asentado, el turko kedó maraviyado (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

274

304340

maraviyar/maravíar v.

הפתיע, התמיה, הקסים

Maraviyome si fayades tal giador komo Yosef. (Poema de Yosef)

era de maraviar si esto era por sierto. (Toledo, Koplas de Yosef)

kuando suviras a tu ija de la karsel / i de kaza de karsel su yugo krevantaras / i aras maraviyar maraviya en tu salir komo barragan / por atemar i atemar sus atemantes (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4351

304350

maraviyarse/maravíarse v. refl.

התפלא, התפעל, תמה

Ridjales de el dovlet se maraviyaron de este negro milet komo eskaparon; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

tu sos aunado i en sekreto de tu aunamiento los savios de sezo se maraviyan ke no alkansan a saver ke es (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5874

304370

maraviyozo/maravíozo adj.

נפלא, מפליא, פלאי, מעורר פליאה, מעורר השתאות, מקסים; מפואר, נהדר

maraviyozas son tus echas i mi alma ke algo save delantre de ti muncho krevanta (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2882

304580

marfil m.

שן, שנהב

Hur karpas i kaderno kuvrio su palasio pilares de severno marfil i topasio (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

275

304640

marido m.

בעל, בן זוג

Kuando vino su marido, luego la boz alsava: (Poema de Yosef)

A su marido tal non deskuvriria, topo una meara i lo pariria. (El rey Nimrod)

De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18)

Pregonero salio por toda la kalsada: mujer ke kon su marido fuere mal avlada, matada sea i degoyada; despues no digan ke no lo oyeron, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

848

304730

marinero m.

מלח, ימאי, יורד ים

Zevulun era el sezeno, un maestro marinero; (Toledo, Koplas de Yosef)

Marineros i sus naves se andan kon feuzia, ke era mar de Genosar el se izo gan va-sor. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4352

305040

marochino m.

עוגית שקדים

troken marochinos i ke den bakshish, salchichas metan al shish; las mezas bien artas, frutas i salatas. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

849

305320

martiyo/martío m.

פטיש, מקבת

a todas las deskasho kon el martio en la mano.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

krepan de el despecho kien es de su soy, de estonses asta oy lo vamos mentando, kon martiyos dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

merken martiyikos i shekierdjilik, en kaza deshen ashlik, el ke va beviendo se vaya riendo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

850

305340

mas adv.

יותר, עוד

asta ke salio su fama por la mas de la sivdad. (Toledo, Koplas de Yosef)

i los mas se fueron a la mar nuestra (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

La segunda si ois vos agrada mas i mas, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2387

305630

masa f.

בצק, עיסה; מסה; כמות גדולה, המון; טבע, אופי; (אצל פושט רגל:) יתרת הנכסים

kon masa tapava el plato i las yamava kaplama. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4131

305880

masapán m.

מרציפן

Atirinas muy bien fritas, masapán i melopitas, panes de kaza i pitas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3913

305980

masha/mashá (t.) f.

צבת, מלקחיים

Los sirpís al kortijo entraron, a los djidiós de kaza mos kitaron, asta las mashás mos yevaron.. (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2082

306080

mashiah (ebr.) m.

משיח

Ya es bien abastado lo ke aviamos pasado; mandamos a el untado, mashiah de Israel. (El Dio alto)

De los sielos le disheron: ''Keuna de de sienpre te dieron vidas a ti muchiguaron asta ke venga el Mashiah i Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

tefilot i taanit a el Dio aremos / ke en sus dias buenos al mashiah veremos / i mos alegraremos / todo Israel / djuntos vos kon el goel / veremos alegria / en la djuderia (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4355

306240

mashkar v.

לעס

Gaste mos asodesió por modre un perro; no ay ke no mos vensió, mashko muncho fierro. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Poshea salio la Italia ni mantuvo su aliansa / en deklarandose neotrala eya salio falsa / ma dia no se pasa / si ke este armado / ma no savemos kuando / sarlera de las kantones / en mashkando makarones (La Amerika, 1915)

sabika tenia por munchas partes / de los sielos le vino estos desbarates / ya tuvo mezates / i muy buenos / rikos i muy yenos / i los mashkadores kon / los bushkadores (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

851

306570

maso m.

צרור, אלומה

ke venian guestros masos a deredor sin enbaraso, (Toledo, Koplas de Yosef)

se echavan de boka abasho i se enkorvavan a mi maso.'' (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1550

306840

matado adj. & m.

הרוג, נרצח; גופת הנרצח

djuro ke no seran matados, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Kada manyana viamos matados, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Pregonero salio por toda la kalsada: mujer ke kon su marido fuere mal avlada, matada sea i degoyada; despues no digan ke no lo oyeron, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5573

306870

matador/dera m. & adj.

רוצח; תליין; מטאדור; מהמם, ''הורג''

Hal grande ya vino a todas las nasiones / paresio un espino ke puncho los korasones / se sobreviaron las pasiones / i tomaron a matar / sin piadad tomaron a kemar / sivdades enteras / las personas se izieron mataderas (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5208

307010

matansa f.

טבח, הרג, רצח, הריגה

Yorad i enguayad oy tishabeav ermanos / ma rogad ke presto se den todos las manos / por ke no ayga matansas i amargasion / i eskape el tishabeav de kada nasion (La Amerika. 1913)

Bushkaron de matar a fransez el influente / serbos lo izieron asasinar por mano de basha djente / esta matansa sangriente / izo la gerra aktual / la kuala trusho muncho mal / i inda se espera / ke munchos se yiran a la tierra (La Amerika, 1915)

Grande fue la dolor ke sintieron en Nemsia / por la matansa del eredador i de su famiya / de la chika Serbia / demandaron espiegasion / no dando satisfaksion / gerra fue deklarada / i la kapitala serba bombardada (La Amerika, 1915)

su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5576

307020

matansina/matasina f.

טבח, הרג, רצח, קטל, הריגה

Sares grandes ya yevvaron toda la manseveria / munchos mansevos murieron kon grande manzia / es una puerkeria / ke inda va turar / no se puede mas somportar / tanta matansina / i tanta kemasina (La Amerika, 1915)

Yulles tiros i dinamit van todos arrojando / mizmo a los mas babayit ya los van matando / sin piadad van degoyando / i inda no ay eskapar / aze muncho espantar / esta matansina / mirando ke es grande kyina (La Amerika, 1915)

Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

276

307040

matar v.

הרג, המית; הטריד, הפריע

Ke akesas tus kolores me avrian de matar. (Poema de Yosef)

ke eres chiko de edad, i si kere el te mata. (Toledo, Koplas de Yosef)

Kon todas estas kozas no le provecharon no pudo echar kazas ni manko mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Los ire sigiendo i los matare tambien los atemare viejos i famiya todos en un dia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Komo los kito afuera, su shevet todo viera ke izo de esta manera korrieron aferrarlo i matarlo a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Zemán tomaron para ereinar, manyana de Pesah mos kería[n] matar; ijos de el Dio somos, mos kijo eskapar; vieron a los muertos, se tornaron atrás. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Setenta i sinko mil en un día mataron, los djidiós fueron kyamil, no se detadraron; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Non es shaka, es miles ke seran degoyados / porke un ombre i su mujer uvo matados / todos estan furiozos i demandan pelea / el Dio ke aga a ke esto non sea (La Amerika. 1913)

no me mates en la mitad de la vida fina ke aparejo vianda para el kamino i mi komania para el dia de mi partemsia (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2884

307130

matarse v. refl.

התאבד, המית עצמו; השתדל מאוד; להתעייף עד מוות

El kijo matarse, por el Dio selo sus ojos en el sielo estavan alsados i al Dio katados (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4357

307910

maymón/maymún (t.) m.

קוף; בדחן

kién i kién se apara por ver un maymón kolgado en un timón: el sinyor onrado bien amizurado. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

854

308070

mayor m. & adj.

בכור; בכיר, גדול יותר, בוגר; ראש עיר

Avraam, mi ijo el mayor, me salio gran sin ley.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

tirando ke a la mayor, no deshar sana ninguna. (Toledo, Koplas de Yosef)

Reuven era yamado el mayor de eyos; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

857

308090

mayoral m.

מחנך, מדריך; האיש הבכיר, מנהיג; ראש צוות

ke so mayoral del agua; al fuego amatare.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

yo so el mayoral, luego ire i asentensiare (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5877

308170

mayorgar v.

גבר

a ti es la mersed la mayorgan sovre tus kriados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar aserkamiento de su kerida i aras pasar / de su korason ansia de su alma / por bushkar amor de sus noviedades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3237

308310

mazal (ebr.) m.

מזל, גורל; מזל ברקיע

Kon grande shakeka ayi se asento; el mazal se le bolto, en lugar de fuersa yazio en la fuesa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Mi mazal hue eskura, el shem santo me alumbra, kon dolor hue mi petira. (Donme, sig 18)

Negro le fue su mazal de este bandido: komo perro de kazal era atrivido; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1832

308720

meará (ebr.) f.

מערה

Vayan a ribi Hiya todos aunados meara ke en eya estan enterrados los asemejados a los tres padres (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

A su marido tal non deskuvriria, topo una meara i lo pariria. (El rey Nimrod)

Luego en akeya ora el le avlava: Andavos la mi madre de la meara, (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1650

308730

meatad/meatá f.

חצי, מחצית

Mando te den asta la meatad (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6664

308870

mediano adj.

בינוני, ממוצע, רגיל

Entonses 'Haman se menospresio kon sus manos de deperder un Judio entre sus ermanos. Disho: kiero matar chikos i grandes i medianos; no deshare de eyos ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3705

308900

medianoche f.

חצות הלילה

Al fin dela media noche Tarkino se despertara (Donme, sig 18)

A las tres de medianoche, al bloko 20 arrivimos, los apeles empesaron, en los friyos mos apuraron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4132

308960

medida f.

מידה, קב; אמצעי, צעד

Vengamos a la komida: sea muncha i sin medida; mas en la bevida sea muncho el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4133

309040

médiko m.

רופא

Esto tened muncho en mientes: a los hahamim, prezentes, a el médiko sin dolientes ke vos tenga ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1651

309180

medio m.

חצי; אמצע; סביבה

Asta medio el reino tomaldo mi vida (Koplas de Purim, 1545)

las kortava por en medio, las azia reyenadikas, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Esto muy doliente no topo remedio ni uno ni medio (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

859

309350

mediodía m.

צהרים, צהרי היום

i ke mandes estreyas ke pareskan al mediodia; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5382

309500

medjlis/medjlish (t.) m.

מועצה

Tanto riko i eznaf se van okupando / tomaron muevo medjlis todos ayudando / otros van pensando / eskolas de fondar / al prove adelantar / porke vaya adelantado / nuestro puevlo alavado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4791

309880

mehilá (ebr.) f.

סליחה, מחילה, חנינה

todo esto supo el pastor fiel, akojo i apanyo a todo Israel, de todos demando mehilá el (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2389

309910

mehoram (ebr.) m.

מוחרם, כינויו של האשם; ערום, תחבלן

La de vente las azia el mehoram de Naftaliko: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1552

309970

mejorado adj.

משופר

mejorado mos frague el Dio la santeria (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4996

310090

mekatreg/mekatrek (ebr.) m.

שטן, רוח רעה, מקטרג

si no tiene zahud eya va penando, los mekatregim la van akosando, i por el mundo va bolando, na vanad en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1312

310340

meldar v.

קרא; למד; הגה בתורה; התפלל

Ke la melde i la yeve en su pecho dekontino (Ketuba de la Ley)

Bilbul grande se izo las kartas meldando, i komo el erizo se van detravando, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

I meldaras eskrituras, veras no mas ela 'Hu (Donme, sig 18)

Por no olvidarmos esta nimistad meldamos kon amistad de la vieja istoria, tenerlo en memoria. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Shabat viene no meldamos, kon dibur shel hol lo menospresiamos, a los hahamim no eskuchamos, los senyores de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

En estando yo en la Afrika / me determini de avlar de Amerika / me asenti a eskrivir estac poezia / i rogo ke kada uno la melde demazia (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1313

310405

meldarse v. refl.

נקרא

I avres livro de las membrasiones, i de suyo se melda, (Untane Tokef)

De suyo se meldava la eskritura porke el Dio de la altura aze gran milagro abate ombre agro (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6888

310407

meleh (ebr.) m.

מלך

al malkenu le paresio ke esto era malmeter / esta echa a den Oglu no le keria azer / ay ken echo un zer / heshbon kere azer / sus karas komo panzer / el ferman hue dado / el ya esta bolado (manus. Teza, 1820)

todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de amostrarle el kyar / se esta topando en sar / keda muy kayado / i muy shasheado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6484

310550

melezinar/melezar v.

ריפא, טיפל ב-

ermana pekenya, sus orasiones / ordena i responde sus loores / Dio, rogo melezina sus dolores / se ateme la anyada kon sus maldisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6230

310640

melodía f.

מנגינה, נעימה, לחן

kantos alavados remplaso la derasha / melodias relijiozas por el deklaro de la perasha (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

tenemos el dover de felisitarlos / asistir a sus melodias i enkorajarlos (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4134

310735

melopita (gr.) f.

לחמניה/פיתה אפויה בדבש או וניל

Atirinas muy bien fritas, masapán i melopitas, panes de kaza i pitas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1314

310800

membrar v.

זכר, נזכר ב-, הזכיר

Membra akel ke santifiko tu Gloria i ke desho un eshemplo por memoria! (Im afes, Papo 1894)

Te rogo, membrame en lo ke mi alma djuzgara: atan i el atado i la ara. (Puertas de veluntad)

ora de puertas de veluntad por seer aviertas / dia de seer mis palmas a el Dio espandidas / rogo: miembra agora a mi en dia de ser razonado / atan i el atado Yits.hak i el mizbeah (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

860

310810

membrasión f.

זֵכֶר, זכרון, זכרון העובר במשפחה מדור לדור

suva orasion de konpaniya por membrasion delantre de tu siya (Toledo, Koplas de Yosef)

I avres livro de las membrasiones, i de suyo se melda, (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1316

310900

memoria f.

זכרון, זכר

Membra akel ke santifiko tu Gloria i ke desho un eshemplo por memoria! (Im afes, Papo 1894)

el ke es de punta, Tevaria ansi konta, teneldo en memoria para azer istoria. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Enkomendo esta regla, en memoria bien tenerla, kon partido de azerla, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Por no olvidarmos esta nimistad meldamos kon amistad de la vieja istoria, tenerlo en memoria. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911)

Luego se eskrivio en el livro de la memoria, komo uzan los reyes ke lo yaman istoria: ke por mano de Mordekay vino vitoria, i no se le pago su meresimiento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6366

310980

memuné (ebr.) m. (pl.: memunim)

ממונה, פרנס

no aya mufti ni sus dinim / ni era merahem av al banim / metio en tomruk a los memunim / los eskapo el sinyor ribi David Zonana ke sea bendicho de el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4361

311070

menasup (t.) adj.

מתאים, בא בעיתו

Ya es menasup azer folar a los chikos: bushko pino el mamzer de sinkuenta pikos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5579

311360

menear v.

זז, נע, התנועע; הזיז, הניד, הניע, נענע, זעזע, הרעיד, טלטל, ערבב

Tambien el Japon se entro en la boda / el salio komo un raton meneando la koda /ma de la primera ora / se vido ke nada podia azer / un lugar por dezazer / kon muncha barragania / oy no se siente mas su nombradia (La Amerika, 1915)

Kada una dizia: Yo so la mas alta / de todas las mas grandes muntanyas / Su Maestad! En mi deve dar la ley santa / i se ivan meneando komo kanyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6062

311430

menearse v. refl.

נע, זז, התנועע, התנודד, פירכס, פיזז, כרכר; הזיז עצמו, אץ, נחפז

Kada una dizia: Yo so la mas alta / de todas las mas grandes muntanyas / Su Maestad! En mi deve dar la ley santa / i se ivan meneando komo kanyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3997

311470

menekshé (t.) m.

סיגל

Gran gusto tuvimos ke kortaron 3: la blandika en pirmero, la menekshe después, el perro de el blanko dio 3 rubíes para ke lo kortaran la primera vez. (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2390

311510

menester m.

צורך, נחיצות, הכרח, כורח

enpero a de menester una karne muy valiente. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

861

311700

menguante m.

תקופה הפחתת הלבנה

torno, la vido en menguante, ke eya se va apokando; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2887

311710

menguar v.

חסר, פחת; החסיר, הפחית, הקטין; הפחית עיניים (בסריגה)

I tu mizmo apreguna mi setensia es dada ke no mengues nada (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

862

311715

menguarse v. refl.

חסר, פחת

estando yena la luna ke se mengue en kresiente; (Toledo, Koplas de Yosef)

tu sos Dio de los diozes i todas las kriansas son tus esklavos i tus servidores i non se mengua tu onra por la kavza de akeyos ke sierven afuera de ti (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

863

311820

menos/meno adv.

פחות

boka tienen i no gustan, no komen ni menos royen; (Toledo, Koplas de Yosef)

Ya no lo estimavan djente de su tierra, ni menos lo kontavan komo una piedra; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

el nombre del rovo lo trokamos, fint por nombre lo yamamos, menos de esto no ganamos los bienes de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Si de akel tiempo estavamos aunados / i estar kon kada uno ermanados / nozotros no pedriamos la independensia / ni menos una de nuestra provinsia (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6063

311980

menospresiado adj.

מגונה, בזוי, מבוזה

Al eksepsion dela montanya de Sinay / ke dizia kon sa grande umildansa: / Mas basha i menospresiada de mi ken ay? / delantre de kada muntanya inmensa. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2888

312010

menospresiar v.

הוקיע, ביזה, השפיל, בייש, השמיץ, הוציא לעז, גינה, הקל בערך, זלזל, בז ל-

Estonses bien irisio a el la su ira a Mordehay menospresio i tal no lo mira (Purim, De-Fes, sig. 18)

Plata, oro i perlas i las djoyas, todo aver de el mundo kon eyas, mi korason menospresia a eyas. (Donme, sig 18)

Shabat viene no meldamos, kon dibur shel hol lo menospresiamos, a los hahamim no eskuchamos, los senyores de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6666

312020

menospresiarse v. refl.

זלזל בערך עצמו, הפחית בחשיבות עצמו

Entonses 'Haman se menospresio kon sus manos de deperder un Judio entre sus ermanos. Disho: kiero matar chikos i grandes i medianos; no deshare de eyos ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1833

312170

mentado adj.

ידוע, מפורסם; נזכר

Zehut rav Imnuna en el Zoar mentado i tambien de rav Una Resh Galuta nombrado (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3241

312200

mentar v.

ביטא, ציטט, הזכיר, איזכר; ביטא את שם השם; העליב, קילל; הרעים, פוצץ

Zemirot es de kantar a el Dio el alto, sus maraviyas mentar, el Bendicho i Santo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

krepan de el despecho kien es de su soy, de estonses asta oy lo vamos mentando, kon martiyos dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Amalekim se mentavan no se loke pensavan / de mujeres i de bien el no se artava / no se kontentava / de fraguar yalis / ay ke no le kede raiz / de este espino / de 'Haman sovrino (manus. Teza, 1820)

buen shapchi tu eres, ke bueno te mentas / la lesensia ya te di lo ke keres ke metas / en mi lugar te entremetas / esto es mi demanda / el Dio este por tu vanda / kon ti i tu ermano / ke estes bivo i sano (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6667

312260

mentir v.

כיזב, שיקר, רימה

Vino Mordekay, ke era de grande linaje, i kon su sensia entendio el linguaje; le envio a dizir a 'Ester kon grande traje; ke me prueve el rey ke no miento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3708

312270

mentira f.

שקר, רמיה, תרמית, כזב

Vedad de mintira del mundo, deshas aki a lo todo; Tirate dientro del lodo. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2391

312510

menudo adj.

זעיר, קטן, דק, עדין

kortava sevoya menuda komo los fideos de kaza, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1652

312640

meoyo m.

מוח, שכל, חכמה; מצח

Ke le entre del meoyiko i non lo kite de el tino (Pizmon de Moshe, 1893)

El rav ke esto oyo kedo pensativle i kon el su meoyo grande i terrivle disho: (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Penso Aman kon su meoyo, ke por el dizia i en su tino metio i respondaria (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2392

313450

merendjena f. (cf. berendjena)

חציל

Kuantos modos de gizados se azian de la merendjena. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

277

313520

mereser v.

היה ראוי ל-

Kolgo al panadero, el se lo meresia. (Poema de Yosef)

Tambien mando abevrar kon atuendos finos no merese de yerrar ni ke manke vino (Purim, De-Fes, sig. 18)

alvisias demos al Dio por todo pasado, kien se toma kon djidió merese enkolgado; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

kavod meresen i muncho respekto / por sus kantes i sus buen djesto (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

pasajes i lejendas yo resitava / sin mereserlo el puevlo me felisitava (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

kon mal pensa para se lo pensa / en dia de alhad lo metieron en la prensa / Yegen se topo un grande guerguensa / dalkauk bien lo meresio (manus. Teza, 1820)

Respondio 'Haman: Senyor, merese muerte, pues ke no izo tu mandado, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6669

313560

meresimiento m.

תמורה, מה שמגיע לו, מה שראוי לו (שכר או עונש)

Luego se eskrivio en el livro de la memoria, komo uzan los reyes ke lo yaman istoria: ke por mano de Mordekay vino vitoria, i no se le pago su meresimiento, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Ya se le dio a 'Ester la bendita la korona de Vashti la maldita, la ke izo kon las Judias tal desdita, ni kon esto se le pago su meresimiento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

278

313635

merino (arc.) m.

שופט עליון ממונה ע"י המלך

Merino pongades, ke sea savidor (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

279

313760

merkador/dera n.

לקוח, קונה; סוחר

Kuando del pozo salia vendieronle a merkadores (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4364

313810

merkantivle adj.

מסחרי, עובר לסוחר

gursuz merkantivle devía de ser, negro le fue el pareser de la noche al día ke djunbúsh sería. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1317

313820

merkar v.

קנה, רכש

Siempre ir merkando i de eyos non vender nada: (Ketuba de la Ley)

Bushko Amán el mamzer de kerer merkarmos esto lo kijo azer para atemarmos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

merken martiyikos i shekierdjilik, en kaza deshen ashlik, el ke va beviendo se vaya riendo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1318

313910

mersed f.

חסד

i en el se enshasha tu reino, i se konpone kon mersed tu siya, (Untane Tokef)

Pido de mersed me sea otorgado (Koplas de Purim, 1545)

Vistio grasia i mersed en el terser dia muerta de anbre i sed de ver tal manzia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Esta maravia el se rekordo muncha mersed le guardo penso de onrarlo i solevantarlo (Purim, De-Fes, sig. 18)

a ti es la mersed la mayorgan sovre tus kriados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

mal korason kon mal pensamiento / ke ya mos izo segundos terseros / les komio moneda de los mersedes / doblado se las mandara el Dio (manus. Teza, 1820)

A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan aviertos / en mersedes de muestros padres los primeros mozotros enfiuziados / se konponga muestras tefilot komo guezmo resivivle (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

864

314480

meskino adj.

עני, נצרך, מסכן; קמצן, צר עין

aun non la e servido porke so varon meskino; (Toledo, Koplas de Yosef)

Riko i meskino mosos de edad agale su veluntad mujeres i onbres yamados por nombres (Purim, De-Fes, sig. 18)

Las puertas tened aviertas a meskinos i kojetas i a los ke meten bonetas porke es gusto de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)

sedaká al meskino devemos de dar sin echar a ulvidar manot a ermanos, tanbién a serkanos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

280

314635

mesturar (arc.) v.

גילה, חשף סוד

Yaze komigo agora, non sea mesturada.'' (Poema de Yosef)

'Aun ke fuese sierto de non aver mestura (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

865

314710

metal m.

מתכת; ערך

si estas son de metal, kual de piedra, kual de palo, (Toledo, Koplas de Yosef)

por el suelo esparziolas, oro i plata i metal; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1319

314890

meter v.

שם, הניח, הציב, קבע; השקיע (כסף)

Pues ke de mi maka eskapi, del rio yo te kiti te metere el nombre Moshe (Koplas de Par'o, 1901)

i inchidas por arriva i les metia taponikos, (Gizados de berendjena, siglo 18)

las metia en el forno antes de kemar la braza. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Deskuvrioselo Ester en el mizmo dia en livro lo izo meter por su nombradia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Yashar ke oyo esta fama tomo lansa en su palma metio su alma en su palma se enfeuzio en el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

mira tu i mete tino no lo eskucha al espino, no te piedras del kamino porke te echa en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5210

315280

meterse v. refl.

לבש; החל

La asembradera de el mal es la Rusia / Ingletierra i Italia se meten en medio / i perkuran por trayer algun remedio (La Amerika. 1913)

Oy la Evropa esta en dos divizada / i si la prima bomba es arrojada / komo unos lokos se meteran a gerrear / i sienes de miles de kavesas van a bolar (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2395

315440

metido adj.

שהושם, נמצא, מיועד, נועד ל-

i metidas en el forno komeras a la maraviya. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2396

315730

meyina (t.) f.

פשטידת בצק ממולאת בגבינה וביצים, בצק עלים, מאפה עלים; פשטידת מצות

kon kezo fresko i azeite i azia una meina. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Gizanderas en las kozinas desplumando las gainas; kayimak, yegurt kon meínas ke enpesen a komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5880

315790

mez m.

חודש

i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4368

315830

meza f.

שולחן

troken marochinos i ke den bakshish, salchichas metan al shish; las mezas bien artas, frutas i salatas. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Viniendo la ora sesh de el primer día en la meza enpesesh kon muncha alegría; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4138

316020

mezamer (ebr.) m.

חזן, פייטן, עוזר חזן

A los ke traen siriikos, hazán, shamash, mezamerikos, aspros darles kon bultikos, porke ansí el dever (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6892

316060

mezat (t.) m.

מכירה פומבית

sabika tenia por munchas partes / de los sielos le vino estos desbarates / ya tuvo mezates / i muy buenos / rikos i muy yenos / i los mashkadores kon / los bushkadores (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4370

316070

mezé (t.) m.

מתאבן; קינוח, פרפרת, ארוחה קלה; רווחים קטנים

raki de entrada bevan kon mezé; si en este ferezé se topan kontentes, lo metan en mientes. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6064

316160

mezo (it.) prep.

באמצעות, בתיווך

De vista izo eskrivir un avizo / ke la Ley inmortala se dara mezo / Moshe en una delas muntanyas / ke topara en eya buenas manyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

282

316280

mezura (fr.) f.

מידה, שיעור; סאה; רצינות וכובד ראש; מתינות, שיקול דעת; משורה (כלי מדידה לנוזלים)

De un ombre sin arte, otro si de mizura (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1654

316600

midbar (ebr.) m.

מדבר

Ayi en el midbar vidi arrelumbrar las tavlas de la ley vidi abashar (Pizmon de Moshe, 1893)

Oid puevlo su djustedad siempre sere por la santedad desde ke estavan en el midbar salio su fama de Eliau. (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1655

316690

miedo m.

פחד

Yo no fue yamada estos trenta dias, gran miedo tengo pasar sovre el fuero (Koplas de Purim, 1545)

las inchia kon kezo i guvevos sin manziya i sin miedo. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Zahut ya no les kedo ansi lo entiendo del Dio no tengas miedo porke esta durmiendo (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2398

316760

miel f./m.

דבש

kon miel i mucha kanela, las komian los dos solikos. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

283

316850

miente f.

דעה, הבנה, כוונה; זכרון

Del moso uvo miente, kisto komo oros. (Poema de Yosef)

I non se le venia mientes de Yosef. (Poema de Yosef)

Kada una pasia, para mientes, Yosef; (Poema de Yosef)

Besiata de shemaya siempre en ti mis mientes metere (Ketuba de la Ley)

No lo puzo en miente su korason fuerte. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Esto tened muncho en mientes: a los hahamim, prezentes, a el médiko sin dolientes ke vos tenga ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

raki de entrada bevan kon mezé; si en este ferezé se topan kontentes, lo metan en mientes. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

yerrado esta el ke se kontiene kon los vestidos ke el tiene, pare mientes de ande viene ke todo sale de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido asemejansa de onra i loor i ermozura / parose i paro mientes por seer untado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6369

317050

miga f.

פירור, פתות, תוך הלחם

pan de migo mos dio a komer / por vestido de kolor mos metio shomer / porke manko ke no mos metio semer / tal mamzer no vidi yo (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

286

317270

mijor adv.

טוב יותר, מוטב

Por mejor se tenia deke lo uvo kovrado; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1321

317630

mil num.

אלף

En anyo de dos mil i kuatro sientos i kuarenta i ocho ke el mundo se krio: (Ketuba de la Ley)

Non es shaka, es miles ke seran degoyados / porke un ombre i su mujer uvo matados / todos estan furiozos i demandan pelea / el Dio ke aga a ke esto non sea (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2896

317720

milagro m.

נס, פלא

De suyo se meldava la eskritura porke el Dio de la altura aze gran milagro abate ombre agro (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

867

317780

milaria num.

רבבה, עשרת אלפים

i miles de milarias luego ke loavan otro tanto. (Toledo, Koplas de Yosef)

porke la vido en kresiente kon milarias de estreyas, (Toledo, Koplas de Yosef)

En este dia abasho el Dio en Sinay i milarias de mal'ahim kon el (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4372

317810

milet (t.) m.

מִילֶט - קהילה דתית באימפריה העות'מנית

Ridjales de el dovlet se maraviyaron de este negro milet komo eskaparon; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1835

317840

milia f.

מיל (מידת אורך)

Leshos de milias kuatro atras se boltaron ke no les venga el tiro ayi abasharon (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5580

318520

ministro m.

שר, מיניסטר; פקיד

Kuanto bueno es ke los Estados Unidos / komo seheludo paes tuviendo buenos grandinos / i ministros finos / ke deklararon neotralidad / Vilson mostro abilidad / en este pleito agudo / el se rijo muy seheludo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

287

319010

mirar v.

הסתכל, הביט, צפה, השקיף; השגיח, נתן דעתו; שקל; ריפא, טיפל ב-

Disho: ''En la mar veia, siete vakas mirava, (Poema de Yosef)

ya a Avraam lo miraron kaminando entre el fuego, (Toledo, Koplas de Yosef)

mirad bien i atenta ke no es koza poka ni ay fuersa en la boka (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Mirando en el sielo i bien atentar para konoser al Dio de la verdad. (El rey Nimrod)

Estonses bien irisio a el la su ira a Mordehay menospresio i tal no lo mira (Purim, De-Fes, sig. 18)

Detras de ti mira una vez, porke azesh a la revez? A tu djura ya la savesh. (Donme, sig 18)

de ver a su madre ke yorava i endechava, ke la muerte de los tres kon sus ojos mirava, guay de la madre ke a los ijos enterrava Miriam i Aaron i el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

mira tu i mete tino no lo eskucha al espino, no te piedras del kamino porke te echa en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Es verdad ke en alto moro / ma sovre el arrebashado miro / ''Lama teratsedun 'harim gavnunim, 'ha'har / hamad Eloim leshivto yishkon lanetsah'' (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1837

319450

mishné (ebr.) m.

סְגָן, משנה

Shabat el dia santo todos lo miraron ke el mishne se remato i al Dio loaron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

El mishne no avanso ni mos izo danyo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

i fue en dias de Sultan Mamud / Ytgen pasha el mishne no teniamos umud / rebolvio el mundo komo el kalbur / enel pan su echo metio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1323

319480

mishpahá (ebr.) f.

משפחה, בני הבית, צאצאים; ייחוס, אבות

Yo tambien te ami ke sos novio de mishpaha rama (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2087

319540

misión f.

שליחות, תפקיד, משימה; מיסיון

Ravdon de lagrimas detenia sus mision: (Puertas de veluntad)

rogo a los senyores maftirim yeno sukseso / kontinuen en esta mision i agan progreso (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

ya kumplieron sus mision a la altura / por la sezon del invierno oy es la klotura (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1324

319790

Mistrayim (ebr.) f.

מצרים

A sesh de Sivan el mez tresero ke Israel de Mitsrayim salio (Ketuba de la Ley)

Despues de dias i anyos Israel rikos i sanos se olvidaron de los anyos ke los sako de Misrayim el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1325

319800

mistrí (ebr.) m. & adj.

מצרי; צועני

Moshe komo era navi, non kijo tetar de mitsri sinon de la su madre (Koplas de Par'o, 1901)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5881

319870

mitad/mitat/mitá f.

מחצית

no me mates en la mitad de la vida fina ke aparejo vianda para el kamino i mi komania para el dia de mi partemsia (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4652

320100

mizbeah m.

מזבח

Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

ora de puertas de veluntad por seer aviertas / dia de seer mis palmas a el Dio espandidas / rogo: miembra agora a mi en dia de ser razonado / atan i el atado Yits.hak i el mizbeah (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5581

320140

mizeria f.

עוני, דלות, מצוקה, מחסור

Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5882

320205

mizmamente adv.

בה במידה, באותו אופן

segun la fortaleza de tu grandeza, mizmamente es la fin de mi provedad i mi basheza (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1656

320240

mizmo adj

שווה, דומה; אותו עצמו

Ke asi mismo lo puedes kreer. (Koplas de Purim, 1545)

Todas las muntanyas altas Karmel, Tavor, / avlava kada una en sa mizma favor: / Ermozura, altura, na las buenas manyas, / es por esto ke Dio pizara sovre nozotras. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5384

320310

mizmo adv.

אפילו, גם, עוד, בנוסף

Non pensas a tu padre ni mizmo a tu madre / ke yoran manyana i tadre / siendo yevan amarguras / i tienen sekaturas / i tu non vienes en sus ayuda (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4793

320370

mizrá/h (ebr.) m.

מזרח

vos ke sosh padre rahman, akojemos de mizrah i maarav i tsafon i teman, mandamos el pastor neeman (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

i en kada dia i dia se enkorva a su rey i en lugar de senderos se para, por la manyana se alsa de mizrah i por la tadre se umilia a maarav (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1326

320420

mizvá (ebr.) f.

מצווה; מת, ארון מת

Sheshentos i tredje mitsvot para ke las afirme manyana i tadre (Ketuba de la Ley)

Grande zehut tiene el senyor parido, ke afirmo la misva de Avraam avinu. (El rey Nimrod)

Tova meldo koza alta, de esto muncho se espanta, siendo ke las mitsvot baldo, yiten lanu a este bien. (Donme, sig 18)

Ayno ke lo azemos por mitsvá presiada kon repozo tomemos de la manyanada: (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

yoro i les disho a eyos bamidbar baaravot, muncho sar vos di por la Ley i las misvot, perdona mi zera de los avot ke so guestro ermano Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

dibur bueno a eya le davan: si sus mitsvot eya guadrava de la shehina se aprovechava kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

siendo ke buena su pasada, salir no kere de su estada, por fuersa es arrondjada ke aga mizvot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

kavod grande tu ternas si al yetser no eskucharas, a mis mizvot tu afirmaras, las ke se azen en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

tizku le-mitsvot grupo de amatores / ansi alas nobles damas i estimados senyores (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2089

320470

mo pron. pers.

אותנו; לנו; מאתנו; (צורה מקוצרת של מוס המקדימה את הכינויי לו/לה/לוס/לאס)

Le respondio su padre: El Dio mos apiadara i tambien el karnero El mo lo mostrara; (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5582

320690

mobilizar v.

גייס

'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915)

Zahmet mucho se dio la grande Ingletierra / i muncho a entender dio por no deshar azer gerra / ma viendo la gezera negra / eya tambien mobilizo / vapores de askier incho / los mando en Fransia /por mantener su aliansa (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5151

320730

moble m.

רהיט; חפץ לקישוט הדירה

Tejas, vidros, bienes, mobles / pasaron fortuna fuerte / proves rikos tambien nobles / tuvieron la mizma suerte (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4374

320830

moda f.

אופנה

resta de peshkados de tauk baluk, les tomaron el suluk; muerte a la moda lo izimos boda. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6237

321030

modestía f.

ענווה, ענוותנות, צניעות

sus modestia, sus atamiento a la relijion / damas i senyores formavan una fuerte lejion (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

870

321110

modo m.

אופן, דרך, שיטה, צורה, נוהג, סוג, מין

un maestro muy delgado en todo modo de figura; (Toledo, Koplas de Yosef)

De diversas maneras I modos beveres (Koplas de Purim, 1545)

burakadas a la larga al modo de un makaron, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Kuantos modos de gizados se azian de la merendjena. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Mil modos del sortes del koen gadol kuando tenia valor el se los metia i al Dio servia (Purim, De-Fes, sig. 18)

I kon el traia armas de gerras de modos de maneras, koza de enkante, kon askier bastante. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

No alkansimos sus fechas antes ke modo era (Donme, sig 18)

Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911)

a ti A' el reinado i el enshashamiento a todo modo de kapo, a ti A' la rikeza i la onor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

i en kada dia i dia le vienen sovre el kuantos modos i maneras de enkuentros negros i de espantos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

a tener este modo de ijas i dovlet (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)

Vino blanko trusheron de Espanya, i kolorado de alta Alemania, i de muchas maneras de Transilvania; no kedo modo de vino ke no se trusho, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3397

321210

modre (port.)- por modre de

בגלל, כי

Bendicho el Dio de la Altura sienpre estuvo en su ayuda les enbio una chuma empesaron a morirsen para modre de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Gaste mos asodesió por modre un perro; no ay ke no mos vensió, mashko muncho fierro. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3998

321390

modrisko m.

נגיסה, נשיכה; ''מכה'' - רווח חד פעמי גדול

Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1327

322280

momento m.

רגע; זמן, הזדמנות

para degoyarlo kon orden del Kreador ke era en akel momento su spektador (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5386

322520

moneda f.

כסף, מטבע, מטבעות; הון

I kuando aki vinites i ke lavor tuvites / muncha moneda izites / ma kualo avansates i a ken ayudates / de tanta moneda ke ganates? (La Amerika, 1914)

Kuando tu partites, i de tu sivdad salites / a tus djenitores dishites: / yo vos ayudare, muncha moneda ganare / i siempre a vozotros pensare (La Amerika, 1914)

diziendo a kojer moneda / de muncho ke no tenia devda / lo aprezo al ke no tenia devda / diziendo kon mal los desnudo (manus. Teza, 1820)

mando a dezir si ay mas shohad angusio a djudio i no aher / lo komio moneda de ribi Avraam Elkahed / doblado se las mandara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6067

322755

monoteizmo m.

מונותיאיזם

Ansi fue ke akel dia mizmo / ke en Sinay pozo el Dio grandisizmo / i deklaro aboz alta el monotizmo / ke es la bandiera del djudaizmo. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4653

322880

montanya f.

הר

Shelishi de su partensia en el lugar arrivo, de ver una nuve en la muntanya de esto le prevo, i los dos mosos no vieron, los ke kon el yevo, los desho i se fue (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Al eksepsion dela montanya de Sinay / ke dizia kon sa grande umildansa: / Mas basha i menospresiada de mi ken ay? / delantre de kada muntanya inmensa. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Los vazos eran de kristal de montanya; manda el rey ke kada uno beva komo es su manya, i el ke tiene mejor tanyer ke traiga i tanya, ke si le plazeria a el rey no lo desharia en vazio, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1328

322970

monte m.

הר

Non kijo abashar sovre ningun monte alto (Ketuba de la Ley)

Salvo en monte de Sinay ke se arrebasho tanto (Ketuba de la Ley)

A' rey fuerte azien abashar i azien enalteser / kon dichas de santos i kon setensia de andjeles / despedasan penyas i rompen montes (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

en prostemeria fue prevado en kavo de las dies prevas / el ijo ke fue nasido a ti de Sara / si tu alma asta mucho fue atada / alevanta a mi por alsasion klara / sovre monte ke onra a ti esklaresera (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de almiskle / i disheron: no vimos salvo ke el almiskle / respondio: estad aki puevlo enshemplado a el azno / i yo i el moso por seer espandido (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5584

322985

Montenegro f.

מונטנגרו

Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

871

323140

morada f.

בית, דירה, מגורים, מקום מגורים, דיור, אכסון

ni bien ni mal no platika, tornose a su morada. (Toledo, Koplas de Yosef)

Si ya se destruyo tu santa morada i kaza de tu gloria fue ruinada, (Im afes, Papo 1894)

giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo enfloresien se espunto su ermoyo / no se koizieron sus razimos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1331

323200

morador/dera n.

תושב, דייר

moradores de arriva kon moradores de abasho, (Untane Tokef)

No desho todas kozas ke eran kavzantes para derrokar kazas i kon los morantes (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Yahid ke vido este selo also su mano ael sielo djuro por moran en el sielo: ''No ara luvia ni rosio asta tomar lisensia de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2401

323340

morar v.

גר, דר, התגורר

la ke morava en Balat a lado de mi sovrina: (Gizados de berendjena, siglo 18)

El Dio le disho a Eliau: ''Vate serka la aniya'' en Tsarfat ayi moraria Sera bendezida el azeite i la arina por kavod de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Es verdad ke en alto moro / ma sovre el arrebashado miro / ''Lama teratsedun 'harim gavnunim, 'ha'har / hamad Eloim leshivto yishkon lanetsah'' (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

288

323660

moro m.

מורי, מאורי, שחור, מוסלמי

Gran rekua veian de moros ke pasavan. (Poema de Yosef)

A Adjivto desenria kon los moros, Yosef. (Poema de Yosef)

ke no entre ningun moro ni ombre estranyo a azermos danyo (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Armavan gerra los moros alas sivdades de gerrear rebolviendo sus kavayos salian djugar las lansas (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6893

323960

morvet (t.) m.

שהות, ארכה, השהיה

yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho aver kon su boka se enkapa / ya le kitaron la kapa / ke le den murvet / ya salio el del dovlet / murira en kaza / ke no lo kemen en braza (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1658

323980

mosa f.

עלמה, בחורה; עוזרת-בית, משרתת

Tanbien yo I mis mosas seremos en eyo (Koplas de Purim, 1545)

Kon rizo i kante fueron a bever i pedrieron el saver i sus buenas manias kon mosas estranyas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Enpesaron a eskojer mosas i donzeyas galanas i beyas (Purim, De-Fes, sig. 18)

La mosa era guerfana de madre, a Mordekay su tio tenia por padre, kon el se saludava manyana i tarde, no trokava su amistad, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Luego 'Ester dos mosas tomo, delante Ahashverosh se paro, i en sus ojos el Dio la engrasio. Le Disho: demanda, senyora, ke tu voluntad no la baldo, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1659

324280

moshkito m.

יתוש; זבובון

le mandare ala moshkita i a el mal moshkito (Pizmon de Moshe, 1893)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5886

324350

moshtarda f.

חרדל

todo modo de kriansa ke en el mundo es komo un grano de mostadra enfrente de la mar la mas grande i el i su grandeza son kontados komo nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

872

324420

moso m.

משרת, נער (משרת); עלם, בחור

pensando esta en mientes el moso, ya es de edad: (Toledo, Koplas de Yosef)

Les demando a sus mosos si algo vieron; estuvieron kayados i no respondieron. (Puertas de veluntad)

Madrugo en la manyana kon grande alegria, tomo sus dos mosos i por kompanyia. (Puertas de veluntad)

Riko i meskino mosos de edad agale su veluntad mujeres i onbres yamados por nombres (Purim, De-Fes, sig. 18)

Shelishi de su partensia en el lugar arrivo, de ver una nuve en la muntanya de esto le prevo, i los dos mosos no vieron, los ke kon el yevo, los desho i se fue (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido asemejansa de onra i loor i ermozura / parose i paro mientes por seer untado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de almiskle / i disheron: no vimos salvo ke el almiskle / respondio: estad aki puevlo enshemplado a el azno / i yo i el moso por seer espandido (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1332

324510

mostrar v.

הראה, הורה, הצביע, הציג, גילה, הסביר, הדגים, הוכיח

agradeses el karnero ke le mostrates, i no olvidas el padre ke aprevates. (Im afes, Papo 1894)

Le respondio su padre: El Dio mos apiadara i tambien el karnero El mo lo mostrara; (Puertas de veluntad)

Avrieronse los sielos / mostrarmos ke ay un Dio / mos apedreo kon yelos / por puntos non mos undio (La Epoka, Sal. 1898)

Kuando todas las kriaturas se van adjuntar / i por azer bien todo ombre se va aprontar / todos los djudios se van alegrar / i kada uno jenerozo se va mostrar (La Amerika, 1916)

Disho el rey: venid verash las rikezas mias, ke por tanto no me estimarias; esto fue siento i ochenta dias asta ke no kedo ke mostrar, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3245

324710

moverse v. refl.

התנועע, זז, עבר ממקום למקום, עקר עצמו ל-

El Pasha murio; el urdi ya se movio, se tiro el espino, no kedo malino. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

avlad a mi madre ke su gozo se movio / el ijo ke pario alos noventa anyos fue para el fuego, i para el kuchiyo se aparejo / ande bushkare a eya ado konortador / angustia a mi por mi madre ke yorara i alguayara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1660

324740

movimiento m.

תנועה

No izo delante del ningun movimiento (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2402

325150

muchedumbre/muchidumbre f.

ריבוי, כמות גדולה, שפע, מספר רב; המון, עם רב

espesias a muchedumbre i prishil frito i kocho. (Gizados de berendjena, siglo 18)

aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus lagrimas estelantes kon fortaleza / ojo kon amargura yoran i el korason alegre (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

873

325190

muchiguar v.

הרבה, הגדיל, הגדיל את הכמות; נמצא בשפע

muchiguastes tu umildad, salvasion, manparo de Avraam. (Toledo, Koplas de Yosef)

Aun ke me viene ansia, Tu le das a mi pasensia, muchigua a mi sensia (Donme, sig 18)

De los sielos le disheron: ''Keuna de de sienpre te dieron vidas a ti muchiguaron asta ke venga el Mashiah i Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

sys dichas muchigua i sus avlas aliza i muchigua por tomar nedarim i kuando ya sale a el espasio esbivla sus palavras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un mamzer / mas ke asperavas / de muchiguar esklavas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

290

325310

mudar v.

החליף, החליף בגדים/לבנים

El rey Par'o mudava el nombre a Yosef (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6373

325320

mudarse v. refl.

החליף, החליף בגדים, החליף לבנים, עבר (ממקום למקום)

sino lo azia ke bien sudara / ni kamiza ke no se mudara / le komio moneda de ribi Yits.hak Hudara / dobladas se las mandara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2903

325460

mudo m. & adj.

אילם, דומם

Kedo tudro i mudo tirose su suenyo tizo komo un lenyo (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

291

325680

muerte f.

מוות, מיתה, פטירה

Disho:''Non le demos muerte, vendamoslo a los moros (Poema de Yosef)

'Eskapanos de muerte, Senyor, danos sivera!'' (Poema de Yosef)

Ken kon espada, i ken kon muerte supitiana. (Untane Tokef)

i al el kantaron kon sus berahot agomel i shevahot por el nes ke vieron de muerte salieron. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Enpeso a eskojer de dime ahay de la muerte de Mordehay dame el konsejo i el aparejo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Deskuvierto, nada es este mundo, muerte de el ombre en un punto, si pensa ke sera a kavo de todo, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18)

No uvo muerte para el vidas del mundo bive el djuntos vengan kon el Goel ek enbien a vos a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

de ver a su madre ke yorava i endechava, ke la muerte de los tres kon sus ojos mirava, guay de la madre ke a los ijos enterrava Miriam i Aaron i el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

hayre no ay de eskapar de la muerte, grandes i chikos kaen en esta suerte, anke sea tan fuerte komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

mira lo ke es el kavo del basar vadam, la muerte kedo del tiempo de Adam, de eya no eskapa benadam, anke sea kuanto Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

pense en su puerpo el enkonado, en su vida va penando, en su muerte es djuzgado, el hibut akever en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916)

la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi se le arranka el alma / esta buena fama / asta su vejes / Dio mas muerte no le desh / ke kaze a sus ijos / kon muy buenos rijos (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

874

325880

muerto m. & adj.

מת, חלל, נפטר

ke eyos poko lo saven, i yo ya me do por muerto, (Toledo, Koplas de Yosef)

Zemán tomaron para ereinar, manyana de Pesah mos kería[n] matar; ijos de el Dio somos, mos kijo eskapar; vieron a los muertos, se tornaron atrás. (Kalumnia de sangre, sig 18)

el nombre de la gaava es fedorenta, la tenemos en la enkuvierta, fiede komo koza muerta, ke afedenta la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915)

A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan aviertos / en mersedes de muestros padres los primeros mozotros enfiuziados / se konponga muestras tefilot komo guezmo resivivle (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6896

326040

muestra f.

דוגמה, דגם, דוגמית

va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / grosh te komites sin pezo / ven veras la muestra / ya me bolo la testa (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

293

326150

mueve num.

תשע/תשעה

Los nueve ermanos fueron en akesta traision; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2403

326270

muez f.

אגוז

despues las enreyenava guevos, muezes i azeite, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6374

326380

mufti (t.) m.

מופתי (מנהיג דת מוסלמי)

no aya mufti ni sus dinim / ni era merahem av al banim / metio en tomruk a los memunim / los eskapo el sinyor ribi David Zonana ke sea bendicho de el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6897

326460

muhtach (t.) adj.

נצרך, עני, אביון, נזקק, נשען על עזרת אחרים

korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en grandeza i en bien no mos enadneemos / i no mos kansemos / ke todo es nada / una pasada / ke mos mantengamos /i muhtach ke no tengamos (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

294

326530

mujer f.

אשה, בת זוג, בת לוויה, רעיה, חברה

Yosef luego tomava mujer de akesa djente, (Poema de Yosef)

akea ke era kunyada de la mujer de Avraam Dri: (Gizados de berendjena, siglo 18)

Muncha fatiga sintio esta muy kemado se ve desramado sin la su mujer (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2906

327270

muncho adj.

מאוד, רב

I Aman kon muncho guay le arrespondia: son munchos los Mordehay en la djuderia (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1661

327380

muncho adv.

הרבה, רב

Temiendo muy muncho aver de morir (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2405

327490

mundado adj.

מקולף, מקוצץ

kon sus ajikos mundados dientro de una kaldera. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2406

327530

mundar v.

קלף, קילף; זמר, קיצץ, גזם; העליב, פגע ב-

las mundava i las konservava i las azia kon rechel, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

875

327630

mundo m.

עולם, תבל; כל הבריות

komo perdi yo mi mundo en no servir al Dio de el sielo (Toledo, Koplas de Yosef)

i olgesh en este mundo kon bienes i kon averes, (Toledo, Koplas de Yosef)

es razon de azer ayuno, pedron, senyor del mundo (Toledo, Koplas de Yosef)

Kriador del mundo, no falte esta luna klara! (Puertas de veluntad)

Deskuvierto, nada es este mundo, muerte de el ombre en un punto, si pensa ke sera a kavo de todo, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18)

No vidi en mi vida ningun mundo, las yagas de mi, sienpre no demudo, veluntad de mi Dio es fondo fondo (Donme, sig 18)

I fue komo los tres anyos, sekose la tierra i los banyos komieron kavesas de aznos se konsumio el mundo por palavra de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

se vistió de luito la reina Ester, ansí fue demenester por un ombre malo de el mundo arrankalo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

el ke no vaiga pedrido en este mundo enbevesido, ke no se tope arrepentido kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

si no tiene zahud eya va penando, los mekatregim la van akosando, i por el mundo va bolando, na vanad en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Rayos rios i truenos / al mundo izo trublar / sea a negros komo buenos / a todos izo temblar (La Epoka, Sal. 1898)

a ti es la fuersa la ke sostienes el mundo fraguado enriva de nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

tu sos savio i de tu sensia apartastes por kriar a el mundo komo el poel i el maestro por kriar el kriamiento de el mundo de sontraemiento de la nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

gusto soy kijo azer / i el mundo ke non tomen plazer / izo mas negro ke 'Haman el mamzer / el sehel del todo lo perdio (manus. Teza, 1820)

Todo el mundo mucha onra le davan, i senyor todos lo yamavan, i todo el mundo a el se arrodiyavan, otro ke Mordekay ke no kizo aridiyarse, no. (sova semahot, Livorno 1782)

no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este espino / i se arremato / kon basheza lo mato / porke era maldicho / por el mundo dicho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4377

328360

murar v.

הקיף בחומה, ביצר

kon gran reveyada miran a djidió. Nosotros tenemos Dio: kastigar mos kere, a eyos los fíere. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2899

328450

murir/murirse v./v.refl.

מת, נפטר

Kon un grande shusto se vistio sako porke nada no manko ke ya se moria enel este dia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Bendicho el Dio de la Altura sienpre estuvo en su ayuda les enbio una chuma empesaron a morirsen para modre de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5010

329380

mushterí/mushtirí (t.) m.

לקוח, קונה

shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4140

329580

mustachudo adj.

משופם, בעל שפם

Pandelo i mustachones, yeva dulse a las nasiones i kontaldes las razones ke no agan burla de el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2407

329610

mustarda (it.) f.

חרדל

i mustarda i pimienta, i es koza muy valiente. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1553

329680

mutasarif (t.) m.

מושל מחוז (סנג'ק) בשלטון העות'מני

Viendo el motaselim grande esklamatina, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1662

329920

muy adv.

מאוד, ביותר

Temiendo muy muncho aver de morir (Koplas de Purim, 1545)

Todas estavan muy muncho gustozas / i se sintian de korason gloriozas / i kada una se mete a rozas / i miles de otras ermozas kozas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4545

330000

múzika f.

מוזיקה

En el gas asfiksiados, en el fuego fueron kemados las kriaturas sin pekado al son de la muzika fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1334

330180

nada pron.

מאומה, מאום, שום דבר, לא כלום

Siempre ir merkando i de eyos non vender nada: (Ketuba de la Ley)

I tu mizmo apreguna mi setensia es dada ke no mengues nada (Purim, De-Fes, sig. 18)

nada no keda de esta ganansia, su vida es kon muncha ansia, su yetser kon su dezgrasia lo eskombra de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

295

330190

nada f.

אפס, אין, מאום, מאומה, לא כלום, שום דבר, דבר זניח; כינוי לאדם חסר ערך

Ermanos ke avia non le tenian en nada, (Poema de Yosef)

'De toda esta kuenta, nos non tenemos nada, (Poema de Yosef)

Ke de tal kevranto el nos resgato, ke poko i nada falto ke eramos djugados, de espada kortados. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

a ti es la fuersa la ke sostienes el mundo fraguado enriva de nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

tu sos savio i de tu sensia apartastes por kriar a el mundo komo el poel i el maestro por kriar el kriamiento de el mundo de sontraemiento de la nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

todo modo de kriansa ke en el mundo es komo un grano de mostadra enfrente de la mar la mas grande i el i su grandeza son kontados komo nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en grandeza i en bien no mos enadneemos / i no mos kansemos / ke todo es nada / una pasada / ke mos mantengamos /i muhtach ke no tengamos (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3717

330790

namorado m. & adj.

אוהב, מאוהב, מאהב, אהוב

Entri en mar de el amor, vidi dos namorados atado uno kon otro eran muy aunados. (Donme, sig 18)

I esto es un vestido ke visten namoradas, mira vestir, ke esto es vestidos de amor. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3719

330810

namorarse v. refl.

התאהב

Akel rey de los romanos ke Tarkino se yamava namorose de don[a] Krensia la novle kasta romana (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2908

330840

namorozo adj.

נעים, מלבב

El ke la mirava se desmayava despues se arretornava porke era grasioza i muy namoroza (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1554

330930

naniko n.

ננס, גמד

ke Eliya Almud, el bashiko, el naniko, es esto kompuesto; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1555

331110

nariz f.

אף, חוטם

a un djenisero le kortaron la nariz por el derecho (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

La su nariz perfilada pendolikas de notare. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3721

331360

narkado adj.

קשתי, מקושת

La su sejika narkada komo arkol de tirante (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

878

331440

naser/naserse v.

נולד; בקע, בצבץ

i kon ayuda del Alto este ijo le nasio. (Toledo, Koplas de Yosef)

Pregon salio por todas las sivdades: Todo ijo ke nasiese al naser afogase (Koplas de Par'o, 1901)

Para eya konortador ainda no nasio. (Puertas de veluntad)

Bushkando va en ke mez murio el pastor fiel no supo en akea vez nasio muestro goel pastor de Israel se yamo Moshe (Purim, De-Fes, sig. 18)

Avre tus ojos, kata de ventana de plata: Nasio estrea santa, estrea de manyana. (Donme, sig 18)

od despues de ser nasida todo esto se olvida sienpre eya va pedrida en los visios de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1663

331500

nasido adj.

יליד, נולד ב-

Mal'ahim de los sielos lo keren kemar nasido de mujer ke bushka en santedad (Pizmon de Moshe, 1893)

Kon 10 prevas Avraam ya fue prevado del ijo ke de Sara a el fue nasido: (Puertas de veluntad)

Saludemos agora al senyor parido, ke le sea besiman tov este nasido; (El rey Nimrod)

en prostemeria fue prevado en kavo de las dies prevas / el ijo ke fue nasido a ti de Sara / si tu alma asta mucho fue atada / alevanta a mi por alsasion klara / sovre monte ke onra a ti esklaresera (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1556

331650

nasión f.

אומה, לאום, עם

Ya, Dio!, arresgatamos de esta nasion, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Se kuvrio el kamino de toda su nasion kon grande pasion todos mirando (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

I despues de esta okazion enshalsho a Aman todo reino i nasion a el muncho aman (Purim, De-Fes, sig. 18)

Pandelo i mustachones, yeva dulse a las nasiones i kontaldes las razones ke no agan burla de el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Yorad i enguayad oy tishabeav ermanos / ma rogad ke presto se den todos las manos / por ke no ayga matansas i amargasion / i eskape el tishabeav de kada nasion (La Amerika. 1913)

Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911)

Siempre deve de kudiar el kapo relijiozo / i ke toda la nasion tenga repozo / el Dio piadozo / i a el lo va guadrar / asegun el va pensar / por toda djuderia / ke ay en la Turkia (La Amerika, 1911)

Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911)

Kelal de la koza es por bashas pasiones / ke tienen djente grandioza de todas las nasiones / sin azer munchas diskusiones / dieron orden de gerrear / veremos kuando va eskapar /la grande dubara / ke ya izo vedre la kara (La Amerika, 1915)

Todo lo kulpavan munchos de nozotros / i ke siempre avlavamos a otros / todos los sekretos dec nuestra nasion / i esto kavzava nuestra destruision (La Amerika, 1916)

se apiado el Dio de ver muesra afriision / estavamos kon tanta pasion / se tomo kon todo el mundo de nasion / tal mamzer no vidi yo (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3723

332050

nave f.

אניה, ספינה, כלי שיט

Marineros i sus naves se andan kon feuzia, ke era mar de Genosar el se izo gan va-sor. (Donme, sig 18)

parte de su lugar por irse por mares kon naves i vapores (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

sys dichas muchigua i sus avlas aliza i muchigua por tomar nedarim i kuando ya sale a el espasio esbivla sus palavras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4546

332070

navegar v.

שט, הפליג באניה; ניווט, הוביל, הדריך; עבר, סבל; גידל

Al vapor ya entrimos, komo sardelas mos estefimos, diez dias navegimos, al Pereo dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1336

332120

naví (ebr.) m.

נביא

Moshe komo era navi, non kijo tetar de mitsri sinon de la su madre (Koplas de Par'o, 1901)

Eliyau anavi nos sea aparesido i daremos, loores al verdadero. (El rey Nimrod)

Los neviim izo matar profetas falsas izo kitar: ''Komed i beved i gostad i no tengash miedo de Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2911

332190

navío m.

אוניה, ספינה

Bastesio el a mandar por munchas komarkas siendo por tierra andar navios kon barkas (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7160

332490

nedavá (ebr.) f.

נדבה, צדקה

i djimieron todos los mal'ahim de la merkava / ofanim i serafim demandantes por nedava / engrasiantes a el Dio por el sinyor de Yits.hak: rogo da rezgate i otro en su paga da / Ah Dio, non agora sea el mundo sin la luna klara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2098

332560

neemán (ebr.) adj.

ישר, הגון

Vos ke sosh padre rahman mandamos a el pastor neeman, ke mos sea en buen siman a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

neeman les disho a todo Israel: dizi kuando entrash a Erets Israel, guay de ben Amram el pastor fiel bamidbar niftar el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

vos ke sosh padre rahman, akojemos de mizrah i maarav i tsafon i teman, mandamos el pastor neeman (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

879

332960

negregura f.

רֶשַע, רשעות, רוע לב, רעה

el viejo entendio la kavza de ver tanta negregura; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3724

333060

negro m. & adj.

רשע; רע, גרוע, כעור, מכוער, מזיק; מלוכלך; שחור

Kortare ati don[a] Krensia i a un negro de tu kaza (Donme, sig 18)

Komo ver esto Elia en la tierra los batiera por esta djente tan negra komo estan muriendo puevlo santo del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

gursuz merkantivle devía de ser, negro le fue el pareser de la noche al día ke djunbúsh sería. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Negro le fue su mazal de este bandido: komo perro de kazal era atrivido; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Rayos rios i truenos / al mundo izo trublar / sea a negros komo buenos / a todos izo temblar (La Epoka, Sal. 1898)

'Hayom 'harat olam dezid kon muncha alegria / la djustisia i la verdad arrivo en Turkia / muncho negro avia i sin pueder avlar / mos tomavan a harvar / mizmo mos akuzavan / i mos aprezavan / (La Amerika, 1911)

Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911)

ibrishay i shali / badja i samur no yeve kalpakli / kalsado amario ke no yeve fermanli / de negro a todo mos vistio (manus. Teza, 1820)

no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este espino / i se arremato / kon basheza lo mato / porke era maldicho / por el mundo dicho (manus. Teza, 1820)

todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de amostrarle el kyar / se esta topando en sar / keda muy kayado / i muy shasheado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3915

333440

nemsi (t.) adj. & m.

גרמני; אוסטרי

El nemsí dizen que es budalá, mos enpesó a echar kunbaras asta ke se kemó la sivdad (Asidio de Belogrado 1788)

La ová de Belogrado el nemsí está ayi asentado, el turko kedó maraviyado (Asidio de Belogrado 1788)

El día de Kipur de manyana el nemsí mos vino asta la ventana, los djidiós se les kema el alma (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5587

333445

Nemsia (t.) f.

אוסטריה

Grande fue la dolor ke sintieron en Nemsia / por la matansa del eredador i de su famiya / de la chika Serbia / demandaron espiegasion / no dando satisfaksion / gerra fue deklarada / i la kapitala serba bombardada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5588

333500

neotral adj.

ניטרלי

Poshea salio la Italia ni mantuvo su aliansa / en deklarandose neotrala eya salio falsa / ma dia no se pasa / si ke este armado / ma no savemos kuando / sarlera de las kantones / en mashkando makarones (La Amerika, 1915)

Razon tiene nuestro rijidor ke avrio los lavios / por dezir kon amor a sus politikanos / keremos estar repozados / i non gerrear / ansi vamos a briyar / en deklarandomos neotros / kontentes seremoa nozotros (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5590

333510

neotralidad f.

ניטרליות

Kuanto bueno es ke los Estados Unidos / komo seheludo paes tuviendo buenos grandinos / i ministros finos / ke deklararon neotralidad / Vilson mostro abilidad / en este pleito agudo / el se rijo muy seheludo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1844

333610

nes (ebr.) m.

נס, פלא

de ayi se demostra nes ke se mos izo teneldo en avizo. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

nisim grandes vimos ke no ay kuenta (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Enfeuziate en muestro Dio i El nisim mos ara (Puertas de veluntad)

Nes ke le izo el hay temerozo i fuerte ke el senyor de Mordehay lo libro de muerte (Purim, De-Fes, sig. 18)

Alavare kon gozo a el verdadero por kavza ke nos izo el nes por entero; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Loen todos los djudios ke en toda parte nisim de los dos anyos, kada uno aparte, komo el diamante (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Hasid de Avraam a su mujer le diria: kero ke me agas buenas komidas i komeremos kon muncha alegria, ke a muestra vejes nisim grandes mo se aria (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

lo aprezo a chilibi Yosef Mordehay / en akea semana mos izo nes el Dio Hay / presto mos apiado / ke ansi envelunto el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3725

333710

neshamá (ebr.) f.

נשמה

Hazak a su neshama, Avraam Haliva yama, enkuvrira en Una para fayar emuna. (Donme, sig 18)

kon tres malahim abasho mishemé rumá; los malahim le izieron la kama, kon neshiká le tomo su neshama (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Samael le vino a el senyor presiado; no do mi neshama a ti ke sos enkonado; muncho fue atorvado de ver al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

su neshama yora i se alimunya (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

881

333735

neshguelo m. & adj.

תם, פתי

ya lo toman al neshguelo a echarlo en el fuego, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

882

333770

nesio m.

טיפש, שוטה

demando este nesio: ''kuanto es esta guarita? (Toledo, Koplas de Yosef)

'ken verna por konprador, are burla de estos nesios.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

en kreer en aznedad por ser nos kriansas nesias.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

Deskuvrio sus enojos i le konto el presio de Aman el nesio (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1337

333890

neviá (ebr.) f.

נביאה

Su ermana la nevia una barka le aria, por adientro i por ahuera la enpezaria, (Koplas de Par'o, 1901)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

885

334190

nieto m.

נכד

i ansi le fue al kavo en tienpo de Yaakov su nieto (Toledo, Koplas de Yosef)

huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo tenias? / para ke lo kerias / sirviendo al malhut / apanyen asta el bahur / de 'Haman el nieto / ya lo vimos muerto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4802

334290

niftar (ebr.) m. & adj.

המנוח, נפטר

neeman les disho a todo Israel: dizi kuando entrash a Erets Israel, guay de ben Amram el pastor fiel bamidbar niftar el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

se alevanto para irse a erets Israel para ser zohe a ser niftar be-erets Israel (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

886

334580

ninguno pr. indef.

אף אחד; אדם חסר ערך

'kero demandar perdon, ke de los dos no es ninguno; (Toledo, Koplas de Yosef)

I ke sepan sierto, nos espantimos, i ninguno avlimos komo la uzansa, no ay esperansa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

vido ke todo le kaminava / kuento azia ninguno no avlava / al ke keria akel lo atemava / lo atemo a el el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

297

335000

noche f.

לילה, ליל

Otro suenyo sonyava, i non en noche una (Poema de Yosef)

Una noche sonyavan, i avian temores; (Poema de Yosef)

de noche se le izo i la su venida / bendiziendo a el Dio ke le dara muncha vida / kon buena salida a kaza bolta / ala semana se le konta / estas mis rogativas / ke munchos anyos bivas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2409

335160

nogada f.

רוטב אגוזים; תבשיל בשר ברוטב אגוזים

rozadas en la sarten, asentadas kon nogada (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2914

335220

nombradía f.

שם, כינוי, מוניטין, פרסום

Deskuvrioselo Ester en el mizmo dia en livro lo izo meter por su nombradia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Tambien el Japon se entro en la boda / el salio komo un raton meneando la koda /ma de la primera ora / se vido ke nada podia azer / un lugar por dezazer / kon muncha barragania / oy no se siente mas su nombradia (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

299

335230

nombrado adj.

מכונה, נקרא, קרוי; נודע, ידוע, מפורסם

Senyor seras nombrado, Yosef, por tu valia, (Poema de Yosef)

i varon de gran pasensia, Avraam era nombrado. (Toledo, Koplas de Yosef)

Zehut rav Imnuna en el Zoar mentado i tambien de rav Una Resh Galuta nombrado (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

ropa fina i muy presiada ke por samara es nombrada, es koza enkonada de hayot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3726

335280

nombransa f.

זכר, זכרון, יד זכרון

Avrid ami las puertas por siba de las lagrimas, Zihr''i fizo por nombransas. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1664

335290

nombrar v.

קרא שם, קרא בשם, נתן שם, כינה, נקב בשם; ציטט, ציין, העלה זכר

No ay kien lo nombre ke en su valor no reza (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3727

335310

nombrarse v. refl.

נקרא, הזדהה בשם

Sara la dezijada es mi nombre, apiadame en grande de tu nombre, se nombrara mi fama para sienpre. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

300

335330

nombre m.

שם, שם פרטי

Por nombre semejava ke yamavan Yosef. (Poema de Yosef)

El rey Par'o mudava el nombre a Yosef (Poema de Yosef)

Pues ke de mi maka eskapi, del rio yo te kiti te metere el nombre Moshe (Koplas de Par'o, 1901)

i las yamava por nombre la komida de almodrote. (Gizados de berendjena, siglo 18)

I ke fuese un ombre bien apregonado i ke diga por nombre kuando va andando (Purim, De-Fes, sig. 18)

Mando Ahav a bushkarlo por toda djente i reinado: ''Si lo tuvieres guadrado a el ke va vestido de manto ke su nombre Eliau? (Koplas de Eliau, sig. 18)

el nombre de la gaava es fedorenta, la tenemos en la enkuvierta, fiede komo koza muerta, ke afedenta la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

el nombre del rovo lo trokamos, fint por nombre lo yamamos, menos de esto no ganamos los bienes de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

reveamos en el alto, djuramos su nombre santo, falsamos en el trato komo uzansa de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

a ti es el santo nombre ke de los patrones de la sensia el es enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5394

335450

nominado adj.

ממונה, שמונה ל-, נבחר

Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3728

335890

notar v.

רשם, העיר, באר, ציין; נתן ציון; הבחין ב-

La su nariz perfilada pendolikas de notare. (Donme, sig 18)

Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2916

336050

notisia f.

ידיעה, חדשה, הודעה; בשורה; דעה, חוות דעת; אורח חשיבה; סיפור קצר

Nada no save Aman ni tiene notisia ke al konbite lo yaman esto es su kovdisia (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5896

336070

novedad/novitá f.

חידוש; חדשה; הודעה על ארוע חדש

i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2411

336110

noven/o adj. & m.

תשיעי, התשיעי

La novena las azia la tia senyora Amada, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7161

336120

noventa num.

תשעים

avlad a mi madre ke su gozo se movio / el ijo ke pario alos noventa anyos fue para el fuego, i para el kuchiyo se aparejo / ande bushkare a eya ado konortador / angustia a mi por mi madre ke yorara i alguayara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6486

336150

noviedad f.

כלולות; תקופת ההכנות לחתונה; מעמד חתן/כלה (סמוך לחופה)

salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar aserkamiento de su kerida i aras pasar / de su korason ansia de su alma / por bushkar amor de sus noviedades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1339

336180

novio/via n.

חתן/כלה; ארוס/ארוסה

Tambien El mos aplazo komo novio kon grande hiba (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1340

336270

novle n. & adj.

אציל, אריסטוקרט; אצילי

Metio su noble korason sovre su palma, por amor de servirte kon toda su alma. (Im afes, Papo 1894)

Akel rey de los romanos ke Tarkino se yamava namorose de don[a] Krensia la novle kasta romana (Donme, sig 18)

Tejas, vidros, bienes, mobles / pasaron fortuna fuerte / proves rikos tambien nobles / tuvieron la mizma suerte (La Epoka, Sal. 1898)

tizku le-mitsvot grupo de amatores / ansi alas nobles damas i estimados senyores (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1665

336590

número m.

מספר, ספרה; גליון (של כתב עת); "מספר" – קטע בהופעה

No ay numero de ni kuenta a su gran rikeza (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

302

336670

nunka adv.

אף פעם, בשום אופן, לעולם לא

Nunka vi estreyero nin savio komo Yosef'' (Poema de Yosef)

Bora grande komo esta / nunka tuvo akontesido / al rumor de la tempesta / kedo el puevlo entontesido (La Epoka, Sal. 1898)

Porke kada uno keriamos ser rey / i kada uno azer su ley / todo lo ke mos plazia izimos / i aunados nunka estuvimos (La Amerika, 1916)

nunka me vo olvidar akea alegria / ke sintia la bendicha djuderia (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1341

336780

nuve f.

ענן, עב

De enfrente vieron una nuve klara, se apresuraron a fraguar la ara; (Im afes, Papo 1894)

i komo la nuve ke se atema, (Untane Tokef)

Shelishi de su partensia en el lugar arrivo, de ver una nuve en la muntanya de esto le prevo, i los dos mosos no vieron, los ke kon el yevo, los desho i se fue (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2412

337450

ochavo m.

שמיני; שמינית, החלק השמיני

La ochava las azia bula Senyora de Mata, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1343

337520

ocho num.

שמונה

En anyo de dos mil i kuatro sientos i kuarenta i ocho ke el mundo se krio: (Ketuba de la Ley)

las ke son sovrelargitas eskojia siete ocho (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6240

337670

oditorio m.

קהל השומעים

hina i hasda tienen en todo el oditorio / por los ermozos pedasos de sus repertorio (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7162

337810

ofán (ebr.) m.

אופן, גלגל; אופֶן, הזדמנות

i djimieron todos los mal'ahim de la merkava / ofanim i serafim demandantes por nedava / engrasiantes a el Dio por el sinyor de Yits.hak: rogo da rezgate i otro en su paga da / Ah Dio, non agora sea el mundo sin la luna klara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

888

338050

ofisio m.

מקצוע, עיסוק, מלאכה; משרד

travajando en el ofisio de manyana asta la tadre, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6904

338390

oher (ebr.) adj.

בעל מזג רע, רגזן, כעסן, בלתי ידידותי, עויין, צר עין, דוחה

zaif disho ke estava le erguelio la kavesa / de ver todo este mal no ay ken lo vensa / kon muncha tristeza / a enprezo se hue / abatido esta el oher / no ay ken lo ate / de ver este desbarate (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

303

338550

oír v.

שמע, הקשיב, האזין; ציית

Kuando Par'o oyera de Yosef kontar, (Poema de Yosef)

La segunda si ois vos agrada mas i mas, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Las mosas lo oyeron a Ester se lo disheron (Purim, De-Fes, sig. 18)

Komo el meleh lo oyo le dio su sortija i lesensia le dio a el ke lo rija (Purim, De-Fes, sig. 18)

Oygan sinyores dichas de mi boka ke son kozas ke en el alma, ke no fue koza poka la maala de Avraam i de Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

gran senyor vos yamash, so guestro esklavo / i mis ijos i mi bien de kavo asta ravo / no oigash algun klavo / esto vos dire / i al rey bendizire / ke esto no es mi echo / ni dingun provecho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1344

338575

oirse v. refl.

נשמע

I kon shofar grande es tanyido, i boz de akayadura se oye. (Untane Tokef)

Pezgado de korason no se oye, por su maldad asi mizmo destraye, si pensara, de Tova no se fuye (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

304

338820

ojo m.

עין

Y sus ojos alsava aya donde se iva (Poema de Yosef)

Los djudios ke resivieron la Ley a ojos de todos los puevlos (Ketuba de la Ley)

Avrid ojos benadam ke tu sos basar i dam, venistesh en el olam para fayar emuna. (Donme, sig 18)

de ver a su madre ke yorava i endechava, ke la muerte de los tres kon sus ojos mirava, guay de la madre ke a los ijos enterrava Miriam i Aaron i el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

yevan a eya ke se pasee, los visios de ganeden ke dezee, los tsadikim kon su ojo vee, los ke se fueron de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1847

339530

oka f.

אווז

Od despu?s de echar estas tres tiros trusheron pezo de sus pelotas diez okas vinieron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

305

339600

okazión f.

הזדמנות; ארוע מיוחד (נשף, מסיבה) שיש להתהדר לקראתו; ''מציאה'' מיד שניה

Kando su senyor vido la tal okazion, (Poema de Yosef)

Diras de mi okazion a ese rey onrado; (Poema de Yosef)

I despues de esta okazion enshalsho a Aman todo reino i nasion a el muncho aman (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5396

339760

okupar v.

כבש, תפס; מילא (תפקיד); העסיק

Tanto riko i eznaf se van okupando / tomaron muevo medjlis todos ayudando / otros van pensando / eskolas de fondar / al prove adelantar / porke vaya adelantado / nuestro puevlo alavado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5897

339830

ola f.

גל

enmentare unos kuantos komo una gotera en la mar i ago viduy por eyos, puede ser are amahar el sonido de sus olas i sus ondas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1346

339840

olam (ebr.) m.

עולם

De el bien ke esta guadrado en olam 'ha-ba para los tsadikim: (Ketuba de la Ley)

Avrid ojos benadam ke tu sos basar i dam, venistesh en el olam para fayar emuna. (Donme, sig 18)

rogemos al Dio noche i dia ke la muerte del olam se kortaria; mas yoro no avria por el zahut de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

komo se le karadea el olam (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5898

339970

olgansa/olgansia f.

נופש, מנוחה, עֹנֶג

esta es la olgansa i la eredasion ke non ay fin a su bondad i su ermozura (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

889

340000

olgar v.

נח, נפש, מצא מנוח; התענג

i olgesh en este mundo kon bienes i kon averes, (Toledo, Koplas de Yosef)

-''olgare mi benefisio kon muy buena kondision, (Toledo, Koplas de Yosef)

-''esto ke tu me dishistes olgara saver senyal'' (Toledo, Koplas de Yosef)

Desvela tu poder, despierta los olgados. Rihme, Senyor ! los orozos akayados, (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3732

340040

olifé (t.) m.

מנה, קיצבה

Izo olife al dia kapidji[s] vayan kon el. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1348

340240

olvidado adj.

שכוח, נשכח

I rekontas i kontas, i te akodras todas las ulvidadas de mozotros. (Untane Tokef)

I rekontas i kontas, i te akodras todas las ulvidadas de mozotros. (Untane Tokef)

Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

307

340290

olvidar/olvidarse v./v. refl.

שכח, נשה

Y kon la alegria uvoselo olvidado, (Poema de Yosef)

a komer i no olvidar, ke la vea malograda! (Gizados de berendjena, siglo 18)

Despues de dias i anyos Israel rikos i sanos se olvidaron de los anyos ke los sako de Misrayim el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

sedaká al meskino devemos de dar sin echar a ulvidar manot a ermanos, tanbién a serkanos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

el ke pense en todo esto i no peke tan presto, i no se olvide de el resto, los siete dinim de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

od despues de ser nasida todo esto se olvida sienpre eya va pedrida en los visios de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

kisas por de su delito aras olvidar (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

nunka me vo olvidar akea alegria / ke sintia la bendicha djuderia (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i lenya de la ordenansa / ado mi sinyor karnero ke no la 'halaha? / si tu en dia este tu ley olvidan? (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

308

340310

olvido m.

שכחה

Mas nunka avre en olvido a mi fijo Yosef'' (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6380

340360

ombligo m.

טבור

ushur izo meter enel trigo / tal rish'ut tenia konsigo / landre le de enel umbligo / i su lesh vaya por el rio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1350

340410

ombre m.

בן אדם, אדם, אנוש, איש, גבר

i firma de mano de todo ombre en el. (Untane Tokef)

I ke fuese un ombre bien apregonado i ke diga por nombre kuando va andando (Purim, De-Fes, sig. 18)

Izole ombre de kamino por la puerta pasara (Donme, sig 18)

shamayim vaarets yoravan i dizian: el hasid de la tierra se depedreria i derecho en el onbre no avria komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

ijo de ombre vas pedrido en bienes enbevesido, de gota fidionda sos venido i tu fin polvo i tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Non es shaka, es miles ke seran degoyados / porke un ombre i su mujer uvo matados / todos estan furiozos i demandan pelea / el Dio ke aga a ke esto non sea (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4381

340590

ombría f.

נדיבות ספונטנית; אומץ

aze la onbría komo el dever: enpesemos a bever día i la noche asta ora dodje. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3734

340770

onda f.

גל, נחשול; בחילה, קבס

Entra en la mar de aava i veras ke es amor, sus aguas ke es fuego, i sus ondas komo mor. (Donme, sig 18)

enmentare unos kuantos komo una gotera en la mar i ago viduy por eyos, puede ser are amahar el sonido de sus olas i sus ondas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3735

341020

ondo adj.

עמוק

Raiz de todo es nekuda de tsimtsum muy fondo (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3736

341070

ondura f.

מעמקים

David vino en su ora, lugar fondo de fondura (Donme, sig 18)

Kon estos abasha asta la fondura de la mar, la mar se aze delantre de ti un sanegor. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2416

341090

ondzen/o cf. onzen/o

La onzena las azia la bulisa de Sisilia: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3738

341130

onestedad/onestidad f.

יושר, הגינות

Aava ke enporta tredje es uno onestedad i ke seran komo uno no sean apartados. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1666

341140

onesto adj.

ישר, הגון

Paresiole el konsejo ser bueno I onesto (Koplas de Purim, 1545)

Aniyim i hasidim i ombres onestos / por podersen mantener siempre van despuestos / mizmo i por estos / devemos de kudiar / el Dio mos va ayudar / penemos kon dos manos / por nuestros ermanos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

309

341220

onor f.

כבוד

De mi avras onores, si lo fazes, Yosef.'' (Poema de Yosef)

Kon onor i onra a Ester krio kon gran rijo la gio guerfana de padre i tambien de madre (Purim, De-Fes, sig. 18)

a ti A' el reinado i el enshashamiento a todo modo de kapo, a ti A' la rikeza i la onor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

310

341380

onorado adj.

מכובד

I luego le fazia una aldjuba onrada. (Poema de Yosef)

Disho: ''Non faria tuerto a mi padre onrado.'' (Poema de Yosef)

Do estava soterrada la su madre onrada; (Poema de Yosef)

Avras imaje onrado en la tu djuderia. (Poema de Yosef)

Bendicho el abastado ke mos dio dia onorado, kada shabat amejoreado (El Dio alto)

Yo komo amigo del muestro rey, ke ansi manda la ley ke todo untado sea bien onrado (Purim, De-Fes, sig. 18)

kién i kién se apara por ver un maymón kolgado en un timón: el sinyor onrado bien amizurado. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1351

341470

onra f.

כבוד, הוקרה; יוקרה

i non por akantidiar katriguas de tu onra, (Untane Tokef)

Kon onor i onra a Ester krio kon gran rijo la gio guerfana de padre i tambien de madre (Purim, De-Fes, sig. 18)

Dame tu un rijo ke onra dare (Purim, De-Fes, sig. 18)

Por esto se ensanyo ke no pudo azer lo ke pensava el mamzer, en lugar de onra, tuvo gran desonra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Mas kiero bivir kon onra i no morir desfamada (Donme, sig 18)

Todo el mundo mucha onra le davan, i senyor todos lo yamavan, i todo el mundo a el se arrodiyavan, otro ke Mordekay ke no kizo aridiyarse, no. (sova semahot, Livorno 1782)

amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido asemejansa de onra i loor i ermozura / parose i paro mientes por seer untado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

314

341500

onrar v.

כיבד, הוקיר

Ke aya donde te yevan, tu seras bien onrado. (Poema de Yosef)

Ke a de venir un dia, del rey seras onrado; (Poema de Yosef)

I eya lo onrava muy konplida mente. (Poema de Yosef)

Derecho el ke vide su grandeza, torno el bien i le izo tristeza, por su kavod por onrar su alteza (Donme, sig 18)

en prostemeria fue prevado en kavo de las dies prevas / el ijo ke fue nasido a ti de Sara / si tu alma asta mucho fue atada / alevanta a mi por alsasion klara / sovre monte ke onra a ti esklaresera (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

317

342140

ora (2) f.

שעה

Reuven esa ora mucho era de revtar, (Poema de Yosef)

Para ora komo esta tan afortunada (Koplas de Purim, 1545)

Teilot a el Dio alto estonses las dimos en oras de apreto ke mos respondimos (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ora ke mi kuerpo en el fuego se adrera, un poko de seniza por mi rekodro guadrara, (Puertas de veluntad)

Ya avia ayegado en lugar muy serka, dos oras le a faltado para nuestra serka; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

David vino en su ora, lugar fondo de fondura (Donme, sig 18)

Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

aze la onbría komo el dever: enpesemos a bever día i la noche asta ora dodje. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Viniendo la ora sesh de el primer día en la meza enpesesh kon muncha alegría; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

kuando sintio la sinyora de Sara todo esto ke le fue avlando, le disho: muncha razon tenesh en la ora buena yevaldo, vos rogo sinyor no lo fuesh de guestro lado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Respondio 'Ester: yamen a 'Haman i venga agora, i konbite se arme en esta ora. Le Disho el rey: si, senyora, ke tu dicho no la baldo, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Si tu piensas de estar kayada, kien save si por esta ora fiste enreinada, (sova semahot, Livorno 1782)

ora de puertas de veluntad por seer aviertas / dia de seer mis palmas a el Dio espandidas / rogo: miembra agora a mi en dia de ser razonado / atan i el atado Yits.hak i el mizbeah (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

892

342650

orasión f.

תפילה

odreno su orasion delantre el Poderozo: (Toledo, Koplas de Yosef)

tambien shofar tanyeresh i kon esklamasion azer gran orasion. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Yom Shabat kodesh vino ora de la orasion (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Se metio en un kanto kon gran ayuno su korason a uno i kon grande pasion izo la orasion (Purim, De-Fes, sig. 18)

I por tanto duelo azed teshuva muestra orasion suva ke estash apretados por muestros pekados (Purim, De-Fes, sig. 18)

Tu A-donay el padre piadozo alvisia ami alma de tu gozo, Zihr''i az orasion asu repozo (Donme, sig 18)

Zemán de la orasión teneldo en tino, esto es la kondisión muestra de kontino; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Los malahim de los sielos delantre el Dio se pararon, aziemdo orasion i muncho eyos yoraron, de ver su hasidut muncho se enkantaron (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

bendichos seash del Todo Poderozo / ke korresh para la orasion i el kante relijiozo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

ermana pekenya, sus orasiones / ordena i responde sus loores / Dio, rogo melezina sus dolores / se ateme la anyada kon sus maldisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3252

342690

orden f.

צו, פקודה, הוראה

De aki aya, i es para Tevaria, ordenes de gerra mas ke la primera. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ordenes de gerra keria armar, por la tierra i por la mar, por azer su gusto, tuerto i no djusto. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Kelal de la koza es por bashas pasiones / ke tienen djente grandioza de todas las nasiones / sin azer munchas diskusiones / dieron orden de gerrear / veremos kuando va eskapar /la grande dubara / ke ya izo vedre la kara (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7167

342750

ordenansa f.

מצווה, חוק, פקודה, צו; מערכה

anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i lenya de la ordenansa / ado mi sinyor karnero ke no la 'halaha? / si tu en dia este tu ley olvidan? (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

893

342770

ordenar v.

ציווה, הורה, פקד, גזר על; סידר; הזמין (סחורה); חיבר (שיר)

djusto i bien ordenado i envelunti de dizirlo. (Toledo, Koplas de Yosef)

Ke veni amanyana al konbite odrenado (Koplas de Purim, 1545)

Ordeno la lenya kon una grande pasion, (Puertas de veluntad)

koman indianos, sofrito i kiebap; kada uno su erbap ordenen la meza sin aver mankeza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

estas komplas son alavadas por el padre de la Ley son ordenadas, por la petira son deklaradas del sinyor de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

de verme kon muncha fatiga, ordeni esta kantiga, kon eya se kastiga el ombre kriado de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Vilhelm pasaje kijo azer entre los beljikanos / i por non los dezazer les avlo komo ermanos / viendo ke levantaron manos / a su armada ordeno / el tiro alman sono / la Beljika fue atakada / i en sivdad franseza mandada (La Amerika, 1915)

ermana pekenya, sus orasiones / ordena i responde sus loores / Dio, rogo melezina sus dolores / se ateme la anyada kon sus maldisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

Konbite grande an ordenado i ke todos vengan a su mandado, i tambien a los Judios an konbidado ke ninguno pudia dezir no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

894

342890

oreja f.

אוזן

ojos tienen i no avistan, i orejas i no oyen; (Toledo, Koplas de Yosef)

A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo proves ke demandan, bushkan perdon de ti / konpone su korason, eskucha tu oreja (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1669

343520

orka cf. forka

Manda azer una orka muy luenga (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5022

343600

ormá (ebr.) f.

עורמה

tahbulot i ormot munchas azemos todo es ke lo enganyemos, i despues lo aborresemos lo desterramos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2103

343850

orno m.

תנור, כבשן, כור

Ensende un orno bien ensendido! ataldo kon kuedras, porke es entendido! (El rey Nimrod)

Entrando en el orno iva kaminando, kon sus malahim iva paseando, (El rey Nimrod)

i en el forno bien asada a la luz de la kandela. (Gizados de berendjena, siglo 18)

las asava en el orno, las komia kon kucharikas. (Gizados de berendjena, siglo 18)

I teneldo por buen uzo: kozas de orno a repozo; pos ke Mordehay las konpuzo, por esto es razón de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

895

343880

oro m.

זהב, פז

por el suelo esparziolas, oro i plata i metal; (Toledo, Koplas de Yosef)

Palasios muy yenos de plata i oro (Koplas de Purim, 1545)

Dime oro fino ke keres de mi ke yo muncho te ami i por kualker vanda are tu demanda (Purim, De-Fes, sig. 18)

Izole gaina en sena kama de oro enke se echara (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6243

344040

orozo (fr.) adj.

מאושר, ברוך, בר מזל

orozos yehidim de esta santa sinagoga / resivish aki la mas provechoza droga (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3744

344780

otro adj.

אחר, שונה, נבדל

Entri en mar de el amor, vidi dos namorados atado uno kon otro eran muy aunados. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3917

344940

ová (t.) f.

מישור, שפלה

La ová de Belogrado el nemsí está ayi asentado, el turko kedó maraviyado (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

319

344980

ovedeser v.

ציית, נשמע

Todas se levantavan, ovedesian a la mia; (Poema de Yosef)

i kon alegria i gozo ovedeseremos tu kortezia, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

897

345010

oveja f.

כבשה

sus ermanos a las vias, a pasentar las ovejas. (Toledo, Koplas de Yosef)

apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes deskuvrid / i kompuesta de tu derecha forteyaron i kojeron / no izieron romaneser sus lambrushkos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1352

345020

ovejas f. pl.

בהמה דקה, צאן; צאן מרעית

Vijita tu revanyo kon peadades, ovejas ke esperan en tus bondades (Im afes, Papo 1894)

Komo vijita el pastor a su revanyo i aze pasar a sus ovejas debasho su vara, (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4662

345040

ovligado adj.

אנוס, מאולץ, כפוי, חייב, מחוייב, מוכרח; אסיר תודה

Zakay de Avraam betoh de la komida le fue avlando: muestro ijo se engrandesio sin saver lo ke enkomendo el Dio alavado lo yevare a la yeshiva por anbezarle lo ovligado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7168

345100

ovra f.

יצירה, עבודה, מעשה, מפעל; ארגון, אגודה; קופה

anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i lenya de la ordenansa / ado mi sinyor karnero ke no la 'halaha? / si tu en dia este tu ley olvidan? (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

320

345930

padre m.

אב, אבא

Kuando los rebolviera kon su padre, Yosef. (Poema de Yosef)

Ke toda semejava al padre de Yosef. (Poema de Yosef)

Ah, senyor padre presiado, en buen lugar es mi estado, me espanto no sea akosado del yetser de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

hesed grande aze konmigo eskapame del enemigo, vos ke sos padre amigo, sennyor de toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Non pensas a tu padre ni mizmo a tu madre / ke yoran manyana i tadre / siendo yevan amarguras / i tienen sekaturas / i tu non vienes en sus ayuda (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5400

346170

pagador/dera n.

שלם, גזבר; משלם

No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

898

346260

pagar v.

שילם, פרע, פרע את החשבון, שילם שכר ל-

te dare tu buen presio yo, pago lo ke aprometo.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

El kon su mandado mando a traer los livros para saver si alguno devia ke le pagaria (Purim, De-Fes, sig. 18)

Bien penso i aduvdo ke fue su pekado i a ken se endevdo i no a pagado (Purim, De-Fes, sig. 18)

Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6681

346335

pagarse v. refl.

שולם

Luego se eskrivio en el livro de la memoria, komo uzan los reyes ke lo yaman istoria: ke por mano de Mordekay vino vitoria, i no se le pago su meresimiento, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Ya se le dio a 'Ester la bendita la korona de Vashti la maldita, la ke izo kon las Judias tal desdita, ni kon esto se le pago su meresimiento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6906

346350

pago m.

שכר, גמול, תשלום

penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un mamzer / mas ke asperavas / de muchiguar esklavas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

899

346470

paja f.

חציר, שחת, קש, תבן; קשית; כינוי לאוכל תפל וחסר טעם

no te dava a komer pan sino paja i sevada, (Toledo, Koplas de Yosef)

Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18)

de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1671

346910

palasio m.

ארמון, טירה, פלטין; היכל, דביר

Palasios muy yenos de plata i oro (Koplas de Purim, 1545)

Hur karpas i kaderno kuvrio su palasio pilares de severno marfil i topasio (Purim, De-Fes, sig. 18)

A la entrada del palasio shehina pozo en el. (Donme, sig 18)

Razon rishon envelunto para azer palasio, en presipio mando El Rey filo santo de suyo, i desho El un nekuda, sierto es aver suyo (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

322

346950

palavra f.

מילה, דיבור, כשרון הדיבור; שפה; מונח

Y sera provada la palavra de Yosef. (Poema de Yosef)

un dia entre los dias, pasando palavras viejas, (Toledo, Koplas de Yosef)

I fue komo los tres anyos, sekose la tierra i los banyos komieron kavesas de aznos se konsumio el mundo por palavra de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Estas palavras siempre iva repetando / i se estava arrebashando tanto / asta ke se kuvrio entera kon el manto / i su kavesa siempre iva rebashando. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

kon ermozura de palavras a ti yama / i kante i alavasiones ke a ti konviene / asta kuando enkuvriras tu ojo i veras / estranyos komientes sus eredades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1354

347740

palma f.

כף יד; דקל, תומר, תמר

Metio su noble korason sovre su palma, por amor de servirte kon toda su alma. (Im afes, Papo 1894)

Yashar ke oyo esta fama tomo lansa en su palma metio su alma en su palma se enfeuzio en el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

ora de puertas de veluntad por seer aviertas / dia de seer mis palmas a el Dio espandidas / rogo: miembra agora a mi en dia de ser razonado / atan i el atado Yits.hak i el mizbeah (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

901

347830

palo m.

מקל, אלה, מטה, מוט, כלונס; עץ (החומר)

kual de palo, kual de piedra, pintado kon gran kordura. (Toledo, Koplas de Yosef)

si estas son de metal, kual de piedra, kual de palo, (Toledo, Koplas de Yosef)

No kijo ningun palo, alarze ni pino loke Aman el malo metio en su tino (Purim, De-Fes, sig. 18)

Siente muncha ansia en lugar de gozo, komo un palo tezo ansi kedaria asta el terser dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

903

348070

palomba/paloma f.

יונה

kisa ke es el estimado, mozotros komo palonbos. (Toledo, Koplas de Yosef)

Fermozura de eya es kumplida, mi palomba fue a su mandada, en duenyas era eya savida (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

904

348350

pan m.

לחם, פת

no te dava a komer pan sino paja i sevada, (Toledo, Koplas de Yosef)

Kon su alma trae su pan. (Untane Tokef)

Non mos manke pan ni vino a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

Zakai le disho a la madre: ''Traye pan ke yo tengo ambre''. Disho la ija de buen padre: ''No tengo mas ke esta arinika. Ke te are Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

i fue en dias de Sultan Mamud / Ytgen pasha el mishne no teniamos umud / rebolvio el mundo komo el kalbur / enel pan su echo metio (manus. Teza, 1820)

pan de migo mos dio a komer / por vestido de kolor mos metio shomer / porke manko ke no mos metio semer / tal mamzer no vidi yo (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

323

348890

panadero m.

אופה, נחתום; מפיץ לחם

Este suenyo kontava el panadero a Yosef. (Poema de Yosef)

Kolgo al panadero, el se lo meresia. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4143

349060

pandelón

פאן דה אספאנייה (פאן די ליאון) - סוג של מאפה ספרדי, עוגה ספוגית

Pandelo i mustachones, yeva dulse a las nasiones i kontaldes las razones ke no agan burla de el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4387

349080

pandero m.

תוף מרים, טמבורין

Manden a tomar kiemán, el takum entero, kantemos lo de Amán kon un buen pandero; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2932

349690

panyetes m. pl.

תחתונים; מלבושים

Estonses le enbio panyetes muy finos el nada no resivio no esta en estos tinos paresen espinos en los sus ojos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

325

349710

panyo m.

בד, ארג, אריג; לבוש

I luego se razgava sus panyos, por Yosef. (Poema de Yosef)

Yaakkov enpesava de rasgar los sus panyos, (Poema de Yosef)

Y luego le ronpia sus panyos a Yosef. (Poema de Yosef)

Panyos de sirgo le dava fechos a maestria; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

905

349990

papara/paparika (t.) f.

ארוחה דלה (דייסת לחם), דייסת לחם בשמן וגבינה

kijo azerle una fiesta, una kaldera de papara (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4001

350080

papás (gr.) m. [pl.: papazim]

כומר (יווני אורתודוכסי)

Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4547

350200

papel m.

נייר; שטר כסף

Non ay tinta ni papel para deskrivir la vida de Belzen, kashkaras de rapas a komer i agua de balsas a bever (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

tino pozo a azer mas danyo / izo azer dos papeles en un anyo / el papel salio i el kedo enel kanyo / mal tenga ken aze mal al djudio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3918

350980

pará (t.) f.

מטבע עות'מני; כסף

Los de Belogrado eran afamados, agora no son kontados porke no tienen parás ni dukados (Asidio de Belogrado 1788)

ken es el primero salga a bailar, no pirkuren de avlar: ke estén kantando, paras vayan dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

329

351490

parar v.

עמד, עצר

Su aldjuba tomaron, menuda la pararon; (Poema de Yosef)

Kada una pasia, para mientes, Yosef; (Poema de Yosef)

yerrado esta el ke se kontiene kon los vestidos ke el tiene, pare mientes de ande viene ke todo sale de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

i en kada dia i dia se enkorva a su rey i en lugar de senderos se para, por la manyana se alsa de mizrah i por la tadre se umilia a maarav (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2934

351530

pararse v. refl.

נעצר; הציג עצמו לפני

Yakir le arrespondio: mala de dos karas mis echas desho al Dio si tu no te paras (Purim, De-Fes, sig. 18)

Mira tu, mi ija Ester, de pararte en esto i tus lagrimas verter delantre del rey presto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Los malahim de los sielos delantre el Dio se pararon, aziemdo orasion i muncho eyos yoraron, de ver su hasidut muncho se enkantaron (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Luego 'Ester dos mosas tomo, delante Ahashverosh se paro, i en sus ojos el Dio la engrasio. Le Disho: demanda, senyora, ke tu voluntad no la baldo, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2935

351960

pareser m.

מראה, הופעה; עמדה, דעה, שיפוט

Luz le abasharia de la shehina el rey bien la atina las sus karas ruvias ke paresen djoyas (Purim, De-Fes, sig. 18)

gursuz merkantivle devía de ser, negro le fue el pareser de la noche al día ke djunbúsh sería. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

906

351990

pareser/se v.

דמה, נדמה, נראה כ-; הופיע

i ke mandes estreyas ke pareskan al mediodia; (Toledo, Koplas de Yosef)

i kon azeite en el forno paresia un prasifeche. (Gizados de berendjena, siglo 18)

kon todo esto le parese ke para esto el krese, no save ke se anochese i se eskurese la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Ma parese ke esta gerra es inevitavle / i ke kale ke ayga una pelea regretavle / la kuala traera grande destruision / i el penserio solo trae estremision (La Amerika. 1913)

Hal grande ya vino a todas las nasiones / paresio un espino ke puncho los korasones / se sobreviaron las pasiones / i tomaron a matar / sin piadad tomaron a kemar / sivdades enteras / las personas se izieron mataderas (La Amerika, 1915)

'ereh no ay para akel espektakulo / el templo paresia un tabernaklo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

al malkenu le paresio ke esto era malmeter / esta echa a den Oglu no le keria azer / ay ken echo un zer / heshbon kere azer / sus karas komo panzer / el ferman hue dado / el ya esta bolado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2106

352410

parido m.

בעל היולדת, אבי הבן/בת; (במשחק:) המפסידן הראשי; (בבילוי:) מי שמשלם עבור הכל

Grande zehut tiene el senyor parido, ke afirmo la misva de Avraam avinu. (El rey Nimrod)

Saludemos agora al senyor parido, ke le sea besiman tov este nasido; (El rey Nimrod)

no vino para azerlo mas triaki a el parido sino para traerle el kief (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)

para ke no sea sikeleado el parido (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2420

352430

pariente m.

קרוב, קרוב משפחה; מקורב

la pariente de Abudiente, kunyada de Salomon: (Gizados de berendjena, siglo 18)

Shelik en todo Shushán izieron la djente, les fue un negro lishán a toda su pariente; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

907

352530

parir v.

הוליד/ילדה

bendicha sea tal vientre, i madre ke tal pario. (Toledo, Koplas de Yosef)

A los mueve mezes parir keria, se hue kaminando por kampos i vinyas; (El rey Nimrod)

Dezilde a mi madre Sara ke su gozo perdio, el ijo regalado ke de noventa anyos lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Pensad de azer buendad al desmamparado / el povre i guerfano sea bien mirado / si esta atrazado / darle la instruksion / i dezir de korason / todos somos keridos / de una madre paridos (La Amerika, 1911)

avlad a mi madre ke su gozo se movio / el ijo ke pario alos noventa anyos fue para el fuego, i para el kuchiyo se aparejo / ande bushkare a eya ado konortador / angustia a mi por mi madre ke yorara i alguayara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1672

353030

Paró (ebr.) adj.

רשע, ''פרעה''

De manos de Par'o yo te arresgatare (Pizmon de Moshe, 1893)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

908

353430

parte f.

מנה, חלק; אזור; צד

de las partes de poniese una luz esklaresio; (Toledo, Koplas de Yosef)

Si bushkas de el rey tu parte tener (Koplas de Purim, 1545)

Gerreros ke akojga de todas las partes (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Loen todos los djudios ke en toda parte nisim de los dos anyos, kada uno aparte, komo el diamante (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Viendose Vashti en eya tanta fealdad, Disho: yo no puedo ir; vos andad; i a el rey de mi parte saludad, ke esto muy mala, no puedo ir, no. (sova semahot, Livorno 1782)

sabika tenia por munchas partes / de los sielos le vino estos desbarates / ya tuvo mezates / i muy buenos / rikos i muy yenos / i los mashkadores kon / los bushkadores (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4665

353750

partensia f.

עזיבה, יציאה, נסיעה, הפלגה, זינוק

Shelishi de su partensia en el lugar arrivo, de ver una nuve en la muntanya de esto le prevo, i los dos mosos no vieron, los ke kon el yevo, los desho i se fue (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

no me mates en la mitad de la vida fina ke aparejo vianda para el kamino i mi komania para el dia de mi partemsia (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1356

353870

partido m.

מפלגה; צד; ''שידוך'' (כינוי לבחור/ה מועמד/ת לשידוך)

Izo partido kon eyos de darle la Ley kon ke le dieran fiansa (Ketuba de la Ley)

Yamo i los akavido kon muy klaros biervos: ansi es mi partido kon vos los mis siervos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Enkomendo esta regla, en memoria bien tenerla, kon partido de azerla, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2937

354050

partir v.

עזב, יצא, יצא לדרך, נסע, הפליג; חתך, חצה

Ke es tu demanda yo te la are mi reinado partire por konplir tu dicho lindo i bendicho (Purim, De-Fes, sig. 18)

i su tripa es partida i su yubre es salida i su karne es komida del guzano de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Kuando tu partites, i de tu sivdad salites / a tus djenitores dishites: / yo vos ayudare, muncha moneda ganare / i siempre a vozotros pensare (La Amerika, 1914)

parte de su lugar por irse por mares kon naves i vapores (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6685

354085

partirse v. refl.

נחצה, נחתך, נבקע; יצא, יצא לדרך,

De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: desnudadvos, reina, ke asi mando el rey, ke vengas sin manto. Desnudose la reina, le izo kreser el Dio detras un ravo, por ke no deshava guardar shabbat a las Judias, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5028

354310

pasada f.

מעבר; שכחה

siendo ke buena su pasada, salir no kere de su estada, por fuersa es arrondjada ke aga mizvot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

korason bueno tene ke mos mantegamos / akodremos en grandeza i en bien no mos enadneemos / i no mos kansemos / ke todo es nada / una pasada / ke mos mantengamos /i muhtach ke no tengamos (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

909

354430

pasado adj.

שחלף, שעבר

mos perdone tal Senyor i mos livre lo pasado (Toledo, Koplas de Yosef)

Yevo muncho sar de sintir lo pasado por la sinyora de Sara se kedo pensando si se lo digo klaro non sere eskuchado por su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911)

me akordo anyos pasados / la forma ke shabatot eran sonalsados (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4391

354470

pasado m.

עבר, זמן עבר

alvisias demos al Dio por todo pasado, kien se toma kon djidió merese enkolgado; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5596

354500

pasaje m.

מעבר, פסאז', פרוזדור; פיסקה

Vilhelm pasaje kijo azer entre los beljikanos / i por non los dezazer les avlo komo ermanos / viendo ke levantaron manos / a su armada ordeno / el tiro alman sono / la Beljika fue atakada / i en sivdad franseza mandada (La Amerika, 1915)

pasajes i lejendas yo resitava / sin mereserlo el puevlo me felisitava (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1357

354540

pasajero adj.

זמני, חולף, בן חלוף, רגעי, ארעי; סואן

Komo la solombra pasajera, (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

331

354640

pasar v.

עבר, חלף, חצה; בילה

Si a visto pasar a fijos de Yisrael? (Poema de Yosef)

Gran rekua veian de moros ke pasavan. (Poema de Yosef)

Otras siete pasavan, vakas del mar suvientes (Poema de Yosef)

mos perdone el Poderozo por lo ke ya es pasado, (Toledo, Koplas de Yosef)

Komo vijita el pastor a su revanyo i aze pasar a sus ovejas debasho su vara, (Untane Tokef)

Ya es bien abastado lo ke aviamos pasado; mandamos a el untado, mashiah de Israel. (El Dio alto)

Komo la solombra pasan los dias, no ay a eyos ke no fueron baldias, si pensa ke aze asi manzias, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18)

Izole ombre de kamino por la puerta pasara (Donme, sig 18)

Munchos anyos pasimos en la inyoransa / del viejo rejimen fue esta mankansa / kon la esperansa / ke tuvimos en el Dio /la libertad mos dio / se vido ke el Dio kijo / ke se eskape el viejo rijo (La Amerika, 1911)

ke echen feneres en las kalejas a ke se vea ken pasa i ke torna (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2110

355360

pasear v.

טייל

Entrando en el orno iva kaminando, kon sus malahim iva paseando, (El rey Nimrod)

Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Eyos paseavan día de kada día alado de las kokonas kon muncha fantazía; Yosef los konortava kon muncha alegría: ''aré alegrar a toda la djudería'' (Kalumnia de sangre, sig 18)

yevan a eya ke se pasee, los visios de ganeden ke dezee, los tsadikim kon su ojo vee, los ke se fueron de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

911

355410

pasensia f.

סבלנות, אורך רוח

i varon de gran pasensia, Avraam era nombrado. (Toledo, Koplas de Yosef)

Ni tal me atrivo de venir al rey porke es kuentra su ley, ten muncha pasensia tomare lesensia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Aun ke me viene ansia, Tu le das a mi pasensia, muchigua a mi sensia (Donme, sig 18)

Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911)

Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta sentensia? Sus donzeyas la afalagavan i para eya no avia pasensia; guay, ke ize pekar a las Judias, ke de otro no me vino, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3752

355490

paseo m.

טיול, מסע; טיילת

Komer, bever, alvisiar en paseos, nada eyos, i todos son vazios, si pensara no ay provecho de eyos, (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

334

355500

paser v.

רעה

Kada una pasia, para mientes, Yosef; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1852

355520

pashá (t.) m.

פאשה, פחה (תואר תורכי עות'מני); גנרל; כינוי חיבה לאדם אהוב

Saveldo muy sierto ke Suleman Pasha del rey le vino fuersa en ferman muy fuerte ke esta muy potente (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

El Pasha murio; el urdi ya se movio, se tiro el espino, no kedo malino. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

No paso munchas dias, ya el pasha venia; serka de nuestras vias se aserkaria, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

asta ke enforkaron a Amán basha: era un grande pashá, todo el ke sintía no se lo kreía. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

i fue en dias de Sultan Mamud / Ytgen pasha el mishne no teniamos umud / rebolvio el mundo komo el kalbur / enel pan su echo metio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

912

355940

pasión f.

סבל, כאב, מכאוב, ייסורים; תשוקה עזה, תאווה, חשק, להיטות

demandamos tu orasion ke mos salves de tanta pasion, (Toledo, Koplas de Yosef)

ke estamos en tanta pasion; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

A el konbite de Ester sin aver pasion (Koplas de Purim, 1545)

Se kuvrio el kamino de toda su nasion kon grande pasion todos mirando (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ordeno la lenya kon una grande pasion, (Puertas de veluntad)

Se metio en un kanto kon gran ayuno su korason a uno i kon grande pasion izo la orasion (Purim, De-Fes, sig. 18)

Tomo la lenya i la ordeno sovre el mizbeah kon grandr pasion, kon lagrimas de sus ojos lavava su fision i lo ato komo barvez de la alsasion (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Senyor de la regmision: me espanto del Satan no me de pasion, vos rogo no agash traision a guestro esklavo Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Hal grande ya vino a todas las nasiones / paresio un espino ke puncho los korasones / se sobreviaron las pasiones / i tomaron a matar / sin piadad tomaron a kemar / sivdades enteras / las personas se izieron mataderas (La Amerika, 1915)

Kelal de la koza es por bashas pasiones / ke tienen djente grandioza de todas las nasiones / sin azer munchas diskusiones / dieron orden de gerrear / veremos kuando va eskapar /la grande dubara / ke ya izo vedre la kara (La Amerika, 1915)

se apiado el Dio de ver muesra afriision / estavamos kon tanta pasion / se tomo kon todo el mundo de nasion / tal mamzer no vidi yo (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6687

356650

pasto m.

טעם; עודף שומן; מרעה, רְעִיָה, שדה מרעה, אחו

Estando Ester kon el rey en el pasto, (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

335

356690

pastor m.

רועה; רועה רוחני

Kon sus ermanos fuera pastor en los ganados (Poema de Yosef)

az ya revanyo a puevlo eskojido, ke eres pastor fiel; (Toledo, Koplas de Yosef)

Por mano de Moshe Rabenu pastor fiel: (Ketuba de la Ley)

Komo vijita el pastor a su revanyo i aze pasar a sus ovejas debasho su vara, (Untane Tokef)

Vos ke sosh padre rahman mandamos a el pastor neeman, ke mos sea en buen siman a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

Bushkando va en ke mez murio el pastor fiel no supo en akea vez nasio muestro goel pastor de Israel se yamo Moshe (Purim, De-Fes, sig. 18)

neeman les disho a todo Israel: dizi kuando entrash a Erets Israel, guay de ben Amram el pastor fiel bamidbar niftar el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

todo esto supo el pastor fiel, akojo i apanyo a todo Israel, de todos demando mehilá el (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6151

356800

pasuk (ebr.) m.

פסוק

kale dizir ke sera mahsus tomado este pasuk (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2421

356860

pata f.

ברווזה; (המוני:) אבר המין של האשה/גבר

fritas a revanadas debasho de una pata, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Kanavetas i salatas, todos en atuendos de platas; pichones, poyos i patas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2941

357130

patenta f.

רשות, הרשאה, הסמכה; פטנט, המצאה; הטל הרשאה/הסמכה

I les dio patenta i les konbido tambien los akavido ke kon gana todos esten a sus modos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1361

357170

paternal adj.

אבהי

abandone su amor paternal esta vez, degoyeme i ardame komo un barvez. (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5408

357760

pátria f.

מולדת

Tsadikim i hasidim ya van esklamando /por la santa patria siempre van penando / al Dio van rogando / kon todo korason / ke mande la salvasion / todo el puevlo rogaremos / porke todos keremos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1362

357770

patriarka/o m.

אב קדמון, ראש בית אב; ראש הסנהדרין, ראש גולה; פטריארך

no deshes deperder un puevlo amargado, desendiente de un patriarka amado! (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2942

357880

patrón m.

אדון; מעביד, מעסיק, בוס; בעלים; תומך

Otra vez konmigo manyana vendras, i kon mi gusto aras, are kuanto keres ke mi patron eres (Purim, De-Fes, sig. 18)

a ti es el santo nombre ke de los patrones de la sensia el es enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere espesia de vidas i el, patron de fuersa / se alevante en antes ke se atorsen la djente de el fonsado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3919

357940

patrona f.

בעלת הבית, עקרת הבית

Las kazas ke eran de alegrías de yenas se izieron vazías, las patronas yoran de día en día (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

914

358220

pavor m.

אימה, בעתה, פחד

sin pavor i sin apreto, i menos sin temoridad: (Toledo, Koplas de Yosef)

Desperto despavoresida kon una pavor muy grande (Donme, sig 18)

ke vean el resto i tomen pavor, siendo tenemos favor de el Dio famozo ke es muy piadozo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

laso i red a el fue espandido, en venir su pavor komo sonido, no save lo ke se le ordena, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1363

358230

pavorozo adj.

מבעית, מחריד, איוֹם

ke el dia [es] temerozo i pavorozo. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4394

358280

payida (gr.) f.

פח, מוקש, מלכודת

Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5599

358300

payís/payiz f.

ארץ, מדינה

Kuanto bueno es ke los Estados Unidos / komo seheludo paes tuviendo buenos grandinos / i ministros finos / ke deklararon neotralidad / Vilson mostro abilidad / en este pleito agudo / el se rijo muy seheludo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5600

358400

paz f.

שלום

Tefilot kale azer para ke kede esta gerra / ke nos izo bezer i mando a muchos a la tierra / ke se eskape esta gerra / i se aga la pas / por ke no se sufre mas / agora ke ayga repozo / i alegria i gozo (La Amerika, 1915)

disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero atersiado / tornadvos por pas andjeles de mis fonsados / este dia zahut a Yerushalayim guadrado / i puertas de piadades yo les avrire (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4146

358630

pazván/pazvant/pazvandjí (t.) m.

שומר לילה (בשכונה, ברובע); כינוי לבעל גוף בעל הופעה מרשימה אך חסר ערך ויכולת המהווה מטרד

Dad al ken dize «daka» i al pazvant kon la toyaka; en puerta no metas tranka: vengan todos a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2422

358760

peche peche (t.)

בחתיכות (?)

despues de eskaldadas las majava peche peche (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1364

358800

pecho m.

שד, דד, חזה, חיק; חזיה גברית

Ke la melde i la yeve en su pecho dekontino (Ketuba de la Ley)

Rekojola el gran rey deriento su pecho deshola guardar su ley eskuentra su despecho (Purim, De-Fes, sig. 18)

Pozole punyal en pecho por ver si arrekodrara (Donme, sig 18)

La tavla de los sus pechos a dos o a tres djugare (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2423

359170

pedasiko m.

חתיכה, שבר, פיסה, רסיס, קטע

las kortavan a revanadikas, pedasikos delgadikos, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

915

359190

pedaso m.

חתיכה, נתח, חלק, מנה, שבר

i te enbezare en esto: ke de un pedaso de madero, (Toledo, Koplas de Yosef)

Avraam tomala luego, izola siete pedasos; (Toledo, Koplas de Yosef)

hina i hasda tienen en todo el oditorio / por los ermozos pedasos de sus repertorio (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

917

359290

pedir v.

ביקש, התחנן, דרש; הזדקק, נזקק

ke ansi de el le pidio, i deskalso kalsado. (Toledo, Koplas de Yosef)

Halil se enganyo, demanda le pidio: (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Pido de mersed me sea otorgado (Koplas de Purim, 1545)

Vino su kompania i de el pidio denunsio ke era djidio ke su ley guardava tal no se enkorvava (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

336

359500

pedrer v.

איבד

Valia poka kuantia ke perdio sus kolores. (Poema de Yosef)

Alguayad a mi madre, ke su gozo lo pedrio! (Puertas de veluntad)

Yom sinko de Elul le dio dolor en su entranya, i luego la avla perdio komo la animalia; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Van pensando mal para el djidió, perdieron el savor de el mal ke el Dio les dio; Imanuel ke vino, presto se kindió, ande va djidió ke lo ayude el Dio (Kalumnia de sangre, sig 18)

Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Al Pereo dezbarkimos, komo los perros mos arrastimos, munchos keridos ayi pedrimos, i para Haydar prosegimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Belzen tomba umana, onde pedrimos nuestra ermana, si deperdieron i munchas ijas por la ambre i la vida mala (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Dezilde a mi madre Sara ke su gozo perdio, el ijo regalado ke de noventa anyos lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

les disho a eyos: mi puevlo amado, ya vo lo perdono, yo pedri kudiado, presto fue afalagado el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

vate mi ija mi kerida, para bien sea tu ida, no piedras toda tu vida en vanedades de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

gusto soy kijo azer / i el mundo ke non tomen plazer / izo mas negro ke 'Haman el mamzer / el sehel del todo lo perdio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1559

359710

pedrerse v. refl.

תעה, איבד דרכו, הלך לאיבוד; איבד כל כספו; איבד שמו וכבודו

matad i arematad, toda alma se pierda, destruilda asta ke le tape yerva, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

mira tu i mete tino no lo eskucha al espino, no te piedras del kamino porke te echa en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Anda a el rey i avla kon el, ke no se pierde Yehudah ni 'Ariel, i no sea por tu mano fin de Yisrael, ke no venga tal dia, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

918

359770

pedrido adj.

אבוד; שאיבד דרכו; מופסד

'perdidos estan toda la djente en tal grande aznedad''. (Toledo, Koplas de Yosef)

perdidores mamparado i avoda zara sirviente. (Toledo, Koplas de Yosef)

i delantre de ti, perdido, enkorvamos todos nos?'' (Toledo, Koplas de Yosef)

enganyado estuvo en vezes kon el tino muy perdido. (Toledo, Koplas de Yosef)

el ke no vaiga pedrido en este mundo enbevesido, ke no se tope arrepentido kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

ijo de ombre vas pedrido en bienes enbevesido, de gota fidionda sos venido i tu fin polvo i tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

od despues de ser nasida todo esto se olvida sienpre eya va pedrida en los visios de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2951

359860

pedrido m.

אדם מלא פגמים וחסרונות

Mandole a responder: Borrachon perdido vos tienes ke entender en el tu sentido (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5157

359970

pedrisko m.

ברד

Luvia fuerte kon pedrisko / no deho ni djam ni tejas / kada uno boy de brisko / mos izo todos lentejas (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6387

360030

pedriz m.

קורא, חוגלה

kan todo el mundo se izo charis / a eskidji Shim'on lo konto por pedris / les komio moneda de los Alfandaris / diziendo kuando erire komerchero yo (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

922

360060

pedrón m.

סליחה, מחילה

es razon de azer ayuno, pedron, senyor del mundo (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2946

360390

pekado adj.

מנומש; מכוסה אבעבועות

Despues de matada i arrematada su pekado le alkanso en muy prestos dias (Purim, De-Fes, sig. 18)

Bien penso i aduvdo ke fue su pekado i a ken se endevdo i no a pagado (Purim, De-Fes, sig. 18)

el puerpo se deskulpa: no izi pekado, la alma peko i yo so livrado, kuando se va la alma so asemejado komo piedra kaida en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis pekados mis rinyones van ensendiendo / al din se asentan i los livros estan aviertos (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

337

360400

pekado m.

חטא, עוון

Ayi luego fiziera uno de los pekados (Poema de Yosef)

De ke pekado mos vino este mal amargo i preto?; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

En el gas asfiksiados, en el fuego fueron kemados las kriaturas sin pekado al son de la muzika fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911)

Israel en grande apreto / de ke pekado mos vino este mal amargo i preto? / esk[l]amimos a el Dio muy presto / kisa mos apiadara el Dio (manus. Teza, 1820)

rasgaron sus gezerot fue kon grande shaka / no le kedo arka i ninguna ilaka / de pekado ke se tomo kon sinyor ribi Yits.hak Mayoral baal tsedaka / ke sienpre este kon el Dio (manus. Teza, 1820)

muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del kaik ke le burako / del gevir presiado / i muy estimado (manus. Teza, 1820)

su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este diavlo / salio muy sanpavlo / se trusho en este al / a djudios ya izo mal / le pago el Dio presto / a el i al resto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5410

360500

pekador/dera n.

חוטא; עבריין

No kale akodrar todo lo pasado / rogaremos al Dio sea olvidado / i el Abastado / ke es buen pagador / ke kastige al pekador / al ombre djenerozo / el Dio le de repozo (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4811

360520

pekar v.

חטא, עבר עבירה

A' a el lo endechava: kuando pekaron Israel el me afalagava, i ruah akodesh lo alavava (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

le disheron: vos azimos arraviar, i mozotros pekimos ke vos bushkimos de apedrear, guestro korason mira de alimpiar muestro si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

el ke para esto es aparejado, komo tiene gana de ir pekando? no se despega de el enkonado, el enemigo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

el puerpo se deskulpa: no izi pekado, la alma peko i yo so livrado, kuando se va la alma so asemejado komo piedra kaida en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

responde la alma: yo so alavada; el puerpo peko i yo no kulpo nada, por aver del mundo so abolada kuando me vo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta sentensia? Sus donzeyas la afalagavan i para eya no avia pasensia; guay, ke ize pekar a las Judias, ke de otro no me vino, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1676

360570

pekenyo adj.

קטן, זעיר, דל ערך

Ayunen tres dias grande I pekenyo (Koplas de Purim, 1545)

ermana pekenya, sus orasiones / ordena i responde sus loores / Dio, rogo melezina sus dolores / se ateme la anyada kon sus maldisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1677

360580

pekenyo m.

ילד קטן

Ayunen tres dias grande I pekenyo (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2947

360640

pekozo adj.

מנומש, בעל נמשים

Perkuravan de verla tal mujer pekuda loka i non sezuda kon un gran kuerno kemada enel inferno (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7044

360710

pelado adj.

מקולף; מסופר, מגולח, שגילח שערו; קרח

A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo alto, mi korason kon amargura esklama / komo suvira i verna pelado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5216

360820

pelea f.

קרב, מערכה, מלחמה, התכתשות

Ma parese ke esta gerra es inevitavle / i ke kale ke ayga una pelea regretavle / la kuala traera grande destruision / i el penserio solo trae estremision (La Amerika. 1913)

Non es shaka, es miles ke seran degoyados / porke un ombre i su mujer uvo matados / todos estan furiozos i demandan pelea / el Dio ke aga a ke esto non sea (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1854

361350

pelota f.

פקעת, סליל (חוטים/צמר); כדור

Od despu?s de echar estas tres tiros trusheron pezo de sus pelotas diez okas vinieron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1365

361560

pena (1) f.

מאמץ, טורח; צער, עצב, סבל, מכאוב, ענות, ענות; עונש

de yevar pena si en su dicho reveya: (Ketuba de la Ley)

Tendiendole el virdugo i soltole la pena (Koplas de Purim, 1545)

Sadikim de akel dor kuanto mal yevaron, kon penas i kon sudor muncho perkuraron (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un mamzer / mas ke asperavas / de muchiguar esklavas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3920

361740

penar v.

התאמץ, עמל; הכאיב, עינה

Los gevirim kon el bien penaron, a los podrunes lo guardaron, al kavo los fraikores se lo yevaron (Asidio de Belogrado 1788)

Los tus amores, don[a] Krensia me azen penar el alma (Donme, sig 18)

Rogo, sinyor, el kuchio bien aguzaldo para ke mi alma no penara, ke de verlo el kuchio mi garganta se estremesera, un poko de mi seniza a mi madre Sara yevara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

si no tiene zahud eya va penando, los mekatregim la van akosando, i por el mundo va bolando, na vanad en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

pense en su puerpo el enkonado, en su vida va penando, en su muerte es djuzgado, el hibut akever en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Aniyim i hasidim i ombres onestos / por podersen mantener siempre van despuestos / mizmo i por estos / devemos de kudiar / el Dio mos va ayudar / penemos kon dos manos / por nuestros ermanos (La Amerika, 1911)

Kondes de nuestra nasion muncho ya penaron / sosietas para union eyos ya fondaron / munchos mos yamaron / no podimos ayudar / agora devemos kudiar / mos aremos sionistas / i devenir kolonistas (La Amerika, 1911)

Tsadikim i hasidim ya van esklamando /por la santa patria siempre van penando / al Dio van rogando / kon todo korason / ke mande la salvasion / todo el puevlo rogaremos / porke todos keremos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

923

361830

pendón m.

כיסוי מיטה; וילון; נס, דגלון

doze pendones de alegria, trivos de Israel. u bendision, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

924

361900

péndola f.

עט, עט נובע

kon la pendola en la mano, kolores a la maravia. (Toledo, Koplas de Yosef)

La su nariz perfilada pendolikas de notare. (Donme, sig 18)

kon pendola de eskrivano maestro kavakadas de eyas senyoras i de eyas servideras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3758

361940

pendón m.

נס, דגל

Pendones yevan erijidos lavrados de sus amadas (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2949

362270

pensamiento m.

מחשבה

Ijo de Agag el perro kon mal pensamiento kon el rey se asento serka su asiento (Purim, De-Fes, sig. 18)

Deske vido el ansi los sus pensamientos entraron de si a si en sus alimentos (Purim, De-Fes, sig. 18)

mal korason kon mal pensamiento / ke ya mos izo segundos terseros / les komio moneda de los mersedes / doblado se las mandara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

338

362280

pensar/se v./v. refl.

חשב, הרהר, הגה, העלה על הדעת; דאג

Penso de ser ferido peor ke de saeta, (Poema de Yosef)

Vide a el sol ke se espandio, pensi en mi korason ke era el Dio. (El rey Nimrod)

Siendo la koza ansi, mando arresponder: una koza yo pensi ke as de entender (Purim, De-Fes, sig. 18)

I muncho pensando komo arian; del suenyo se esmovian, si se fuirian o se kedarian. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Pezgado de korason no se oye, por su maldad asi mizmo destraye, si pensara, de Tova no se fuye (Donme, sig 18)

Van pensando mal para el djidió, perdieron el savor de el mal ke el Dio les dio; Imanuel ke vino, presto se kindió, ande va djidió ke lo ayude el Dio (Kalumnia de sangre, sig 18)

Seguro ke agagí no lo pensó esto: de kantarle kon chalgí todo su rejisto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Yevo muncho sar de sintir lo pasado por la sinyora de Sara se kedo pensando si se lo digo klaro non sere eskuchado por su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

el ke pense en todo esto i no peke tan presto, i no se olvide de el resto, los siete dinim de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

pense en su alma la presiada de lugar santo es abashada, si terna zahud sera sonalsada kuando va de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Kuando tu partites, i de tu sivdad salites / a tus djenitores dishites: / yo vos ayudare, muncha moneda ganare / i siempre a vozotros pensare (La Amerika, 1914)

Non pensas a tu padre ni mizmo a tu madre / ke yoran manyana i tadre / siendo yevan amarguras / i tienen sekaturas / i tu non vienes en sus ayuda (La Amerika, 1914)

kon mal pensa para se lo pensa / en dia de alhad lo metieron en la prensa / Yegen se topo un grande guerguensa / dalkauk bien lo meresio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1855

362420

pensativle adj.

חושש, חרד, מודאג; מהורהר, שקוע במחשבות

El rav ke esto oyo kedo pensativle i kon el su meoyo grande i terrivle disho: (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5218

362460

penserio m.

דאגה; מחשבה

Ma parese ke esta gerra es inevitavle / i ke kale ke ayga una pelea regretavle / la kuala traera grande destruision / i el penserio solo trae estremision (La Amerika. 1913)

a ti la barragania ke en su sekreto se kansan muestros penserios por estar, ke te enfortesestes de mozotros muncho (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

a ti es los sekretos ke non ay somportamiento de alavasion i penserio (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

i yo vini delantre de ti [...] kon eskaramiento de frente, enkonado de penserios kon el yetser deskarado ke a sus enkonamientos mira (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7045

362600

penya f.

סלע, צור

A' rey fuerte azien abashar i azien enalteser / kon dichas de santos i kon setensia de andjeles / despedasan penyas i rompen montes (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

339

362690

peor adj. & adv.

יותר גרוע, רע יותר

Penso de ser ferido peor ke de saeta, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4147

362970

pera f.

אגס

Uvrizikas de ternera, ava, mansana i pera, avgotaraho sin sera porke es bueno para bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6248

363010

perashá (ebr.) f.

פרשת השבוע; בהשאלה: טקסט ארוך ומלְאֶה

kantos alavados remplaso la derasha / melodias relijiozas por el deklaro de la perasha (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4398

363030

perat (ebr.) m.

פרט, מקרה; אדם יחיד

eyos lo kavzaron este tasferat, porke en todo perat la razón tenemos, mo lo kontenemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2115

363210

perder/se cf. pedrer/se

Dezilde a Nimrod ke perdio su tino porke no kere kreer en el vedradero. (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

925

363340

perdón m.

סליחה, מחילה

'kero demandar perdon, ke de los dos no es ninguno; (Toledo, Koplas de Yosef)

A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo proves ke demandan, bushkan perdon de ti / konpone su korason, eskucha tu oreja (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

926

363380

perdonar v.

סלח, מחל

mos perdone el Poderozo por lo ke ya es pasado, (Toledo, Koplas de Yosef)

la bezo i se umiyo, ke le perdone su pekado; (Toledo, Koplas de Yosef)

rogamos a ti, Dio alavado, ke perdones muestros pekados (Toledo, Koplas de Yosef)

les disho a eyos: mi puevlo amado, ya vo lo perdono, yo pedri kudiado, presto fue afalagado el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

yoro i les disho a eyos bamidbar baaravot, muncho sar vos di por la Ley i las misvot, perdona mi zera de los avot ke so guestro ermano Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Teshuva kale azer por nuestros pekados / rogaremos a el Dio sean pardonados / i el Abastado / nos mande la salvasion / a toda la nasion / el dia alegre vino / kantemos de kontino (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

929

363440

peregrino m.

צליין, עולה רגל; נודד, נע ונד; מהגר; זר, גר, נוכרי

pelegrinos i forasteros en tierra ke non a eyos, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2424

363490

pereshil m.

פטרוזיליה

espesias a muchedumbre i prishil frito i kocho. (Gizados de berendjena, siglo 18)

i aresh un buen piaz con pimienta i prishiliko (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3760

363680

perfilado adj.

מעובד בדיוק רב

La su nariz perfilada pendolikas de notare. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2953

364160

perkurar/se v./v. refl.

התאמץ, השתדל, ניסה, טיפל ב-

Perkuravan de verla tal mujer pekuda loka i non sezuda kon un gran kuerno kemada enel inferno (Purim, De-Fes, sig. 18)

Toma un haver a ti i serash komo uno, venga uno i perkure a uno sod lishmor. (Donme, sig 18)

ken es el primero salga a bailar, no pirkuren de avlar: ke estén kantando, paras vayan dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Perkuró de azer mal sin tener provecho, siendo era un amal de los de el komercho; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

La asembradera de el mal es la Rusia / Ingletierra i Italia se meten en medio / i perkuran por trayer algun remedio (La Amerika. 1913)

oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke sienpre por el prove el muncho perkura / El de la altura / ke vaya kon el / ke lo enbio a yamar el rey / por bien ke lo sea / se enalteska su estrea (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2954

364170

perla f.

פנינה, מרגלית

Salga ken kere verla tala madmazela komo franka perla (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

930

364590

perro m.

כלב

ni aprestes ni mas ni manko ke el suenyo del perro.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

Tambien a mi me plazio azer tu konsejo komo perro viejo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ijo de Agag el perro kon mal pensamiento kon el rey se asento serka su asiento (Purim, De-Fes, sig. 18)

Gran gusto tuvimos ke kortaron 3: la blandika en pirmero, la menekshe después, el perro de el blanko dio 3 rubíes para ke lo kortaran la primera vez. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Venid mis ermanos al Dio bendezir porke los kriasianos estaban hazir; el perro del blanko ía hazir, viejos, los kortaron komo un hazir. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Al saká no vos enmento ni en kuenta de ombre lo meto del ijo de un perro el biznieto; kon todo dalde a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Negro le fue su mazal de este bandido: komo perro de kazal era atrivido; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Al Pereo dezbarkimos, komo los perros mos arrastimos, munchos keridos ayi pedrimos, i para Haydar prosegimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del kaik ke le burako / del gevir presiado / i muy estimado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4553

364930

persegir/perseguir v.

רדף אחר; ביקש, חיפש; המשיך

Al Pereo dezbarkimos, komo los perros mos arrastimos, munchos keridos ayi pedrimos, i para Haydar prosegimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5417

365270

personaje m.

איש, אישיות, דמות (בתיאטרון)

Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911)

Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4402

365520

pertukal (t.) m.

תפוז, תפוח זהב; צבע תפוז, כתום

es komo la espondja kon la portukal, aparejen un bokal, después una bota, no keda ni gota. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1856

366060

peshka f.

דיג; מקום הדיג; הדגים הניצודים בדיג

ke se van aserkando todos a la serka komo azer peshka. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

931

366090

peshkado m.

דג

karne godra i peshkado, los valientes alavados. (Toledo, Koplas de Yosef)

las freia revanadikas komo frien el peshkado (Gizados de berendjena, siglo 18)

Miren de komer pishkado, frito, kocho i asado i ke no manke salado porke aze bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

resta de peshkados de tauk baluk, les tomaron el suluk; muerte a la moda lo izimos boda. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1679

366220

peshkesh /peshkish (t.) m.

מתנה; מתנה הניתנת לבנאים עם יציקת הגג; מתנה לכלה ביום חתונתה

Yo le mandare peshkesh i peshkeziko (Pizmon de Moshe, 1893)

Ken es este Dio ke a ti te ay mandado ni un peshkeziko no ay de su mano (Pizmon de Moshe, 1893)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7172

366380

peskerimiento m.

חקירה, דרישה, חיפוש

amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido asemejansa de onra i loor i ermozura / parose i paro mientes por seer untado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3762

366730

petirá (ebr.) f.

יום הפטירה, יום השנה

Mi mazal hue eskura, el shem santo me alumbra, kon dolor hue mi petira. (Donme, sig 18)

estas komplas son alavadas por el padre de la Ley son ordenadas, por la petira son deklaradas del sinyor de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

340

366980

pezar (1) v.

שקל

A sus ermanos pezava, avian mal talento. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5043

367000

pezar (2) v.

הצטער

por su pezar es abashado i por su pezar es afigurado, i por pizar es kriado a venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3763

367140

pezgado adj.

כבד, כבד משקל, מעיק; כבד תנועה, מגושם; בלתי נסבל בשל פדנטיות; מטומטם, טיפש; חמוּר

Pezgado de korason no se oye, por su maldad asi mizmo destraye, si pensara, de Tova no se fuye (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1857

367270

pezo m.

מאזנים, משקל; משקולת

Od despu?s de echar estas tres tiros trusheron pezo de sus pelotas diez okas vinieron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Se sobervio tanto i se sonbayo diez mil kintales pezados kon pezo porke perdio su sezo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Konbaras ke enbiaron de pezo bastantes, tiros grandes mandaron de leshos tirantes, mas ke los de antes, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

kien es de linaje aga bien dikat de no se azer sakat, de bever sin pezo: estén en su sezo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / grosh te komites sin pezo / ven veras la muestra / ya me bolo la testa (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

932

367350

piadad f.

רחמים, רחמנות, חמלה, חסד; חסידות

ten ya, Dio, ya ten piadad de tu puevlo i tu eredad, (Toledo, Koplas de Yosef)

Dio !Akordate de akeyo ke izo! kontra su ijo la peadad dezizo. (Im afes, Papo 1894)

Las puertas de piadad ya se avrieron; (Puertas de veluntad)

Alshten (?) kon haftonas , al apelo mas i mas, bloko vas i shtupo vas kon krueldad, mos aharvavan sin peadad (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Hal grande ya vino a todas las nasiones / paresio un espino ke puncho los korasones / se sobreviaron las pasiones / i tomaron a matar / sin piadad tomaron a kemar / sivdades enteras / las personas se izieron mataderas (La Amerika, 1915)

Yulles tiros i dinamit van todos arrojando / mizmo a los mas babayit ya los van matando / sin piadad van degoyando / i inda no ay eskapar / aze muncho espantar / esta matansina / mirando ke es grande kyina (La Amerika, 1915)

batieron en puertas de piadades por avrir / el ijo por ser sangrifisiado i el padre por sangrifisiar / esperantes a el Dio i en sus piadades por enfiuziar / esperantes a H' renovaran fuersa / rekiered en eredad de el Dio por seer adjuntado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

341

367450

piadozo adj.

רחום, רחמן, חסוד, בעל צדקה, נדיב לב, חנון

En Ia karsel estavan, non avian piadores (Poema de Yosef)

veas Dio selozo grasiozo i piadozo, y amado (Toledo, Koplas de Yosef)

muestro rey, Dio poderozo, grande padre piadozo, (Toledo, Koplas de Yosef)

Yo aspero enel Dio ke es piadadero (Koplas de Purim, 1545)

Tu A-donay el padre piadozo alvisia ami alma de tu gozo, Zihr''i az orasion asu repozo (Donme, sig 18)

ke vean el resto i tomen pavor, siendo tenemos favor de el Dio famozo ke es muy piadozo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Siempre deve de kudiar el kapo relijiozo / i ke toda la nasion tenga repozo / el Dio piadozo / i a el lo va guadrar / asegun el va pensar / por toda djuderia / ke ay en la Turkia (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2427

367560

piaz (t.) m.

סלט שעועית

i aresh un buen piaz con pimienta i prishiliko (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2428

367590

pichel m.

גביע

las mandava a las amigas, kada una kon pichel. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4150

367620

pichón m.

יונה, תור

Kanavetas i salatas, todos en atuendos de platas; pichones, poyos i patas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2958

367740

pie m.

רגל; מידת רגל

No deshes vidija ni pie de djidio (Purim, De-Fes, sig. 18)

Yoro Avraam Avinu de ver ke su garganta de suyo espandio, i su padre su pie sovre el tendio, un reviit de sangre de el vertio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

342

368520

piedra f.

אבן; חומר קשה מאוד; אבן מצבה, מצבה

'Ke de doze piedras ke son de apostura, (Poema de Yosef)

Tu piedra, Si yerras, era la mas eskura, (Poema de Yosef)

kual de palo, kual de piedra, pintado kon gran kordura. (Toledo, Koplas de Yosef)

una ora en antes presto ke vaya a derrokar Tevaria i asta la tierra no deshe ni piedra''. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ya no lo estimavan djente de su tierra, ni menos lo kontavan komo una piedra; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18)

el puerpo se deskulpa: no izi pekado, la alma peko i yo so livrado, kuando se va la alma so asemejado komo piedra kaida en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2429

369100

pikar v.

טחן; עקץ, דקר, נעץ; טעם מאכלים בלי להסב לשולחן; פגע (במילים)

las pikava en una tablika, las azia una tortada, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2959

369160

piko m.

מידת אורך: טפח; מקור (של עוף); מקב, מעדר

Disho Zeresh la loka ke poko atenta: agale una forka de pikos sinkuenta (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ya es menasup azer folar a los chikos: bushko pino el mamzer de sinkuenta pikos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2960

369270

pilar m.

עמוד

Hur karpas i kaderno kuvrio su palasio pilares de severno marfil i topasio (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2430

369580

pimienta f.

פלפל

i aresh un buen piaz con pimienta i prishiliko (Gizados de berendjena, siglo 18)

i kon pimienta i azeite era koza muy hanina. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2961

369760

pino m.

שיא, פסגה, צמרת; אורן

No kijo ningun palo, alarze ni pino loke Aman el malo metio en su tino (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ya es menasup azer folar a los chikos: bushko pino el mamzer de sinkuenta pikos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

936

369820

pintado adj.

צבוע, מצוייר; ירוד מבחינה חומרית/בריאותית

kual de palo, kual de piedra, pintado kon gran kordura. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3765

370030

pinyón m.

גרגר תירס; צנובר

La su boka agudika kon un pinyon la tapare. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4151

370060

pinyonada f.

מיץ אננס; משקה המכיל צנוברים כתושים בחלב

Indianas muy bien asadas, pinyonada i almendradas; lombos, luengas aumadas porke azen bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4009

370990

pisharse v. refl.

עשה במכנסיים, הרטיב את המיטה

Ya se arrepintieron de este mal echo, el grosh ke tenía[n] todo ya lo dieron, bushkaron remedio por lo ke perdieron; me pisho en sus karas ke tal mos izieron. (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6073

372040

pizar v.

דרך, דרס, רמס, בטש, מעך; השיג גבול; כתש; ניצב על

Todas las muntanyas altas Karmel, Tavor, / avlava kada una en sa mizma favor: / Ermozura, altura, na las buenas manyas, / es por esto ke Dio pizara sovre nozotras. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5911

372470

plantar v.

נטע, שתל; נעץ, קבע

planta en mi penserios tu temor, setensia sovre mi setensias buenas i balda de sovre mi setensias malas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2962

372540

plasa f.

כיכר; כיכר השוק, שוק

Reparose i endecho por plasas i kayes i munchas lagrimas echo por kanpos i vayes (Purim, De-Fes, sig. 18)

Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

937

372770

plata f.

כסף; הון; סכו''ם מכסף

por el suelo esparziolas, oro i plata i metal; (Toledo, Koplas de Yosef)

Palasios muy yenos de plata i oro (Koplas de Purim, 1545)

la mujer de senyor Avraam el ke refina la plata: (Gizados de berendjena, siglo 18)

Aparesvos mi Sherifa de la ventana de plata i veredesh a Adonenu kon la shehina ensu kara (Donme, sig 18)

Plata, oro i perlas i las djoyas, todo aver de el mundo kon eyas, mi korason menospresia a eyas. (Donme, sig 18)

Kanavetas i salatas, todos en atuendos de platas; pichones, poyos i patas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Disho 'AbashverOsh: la plata sea tuya emprezentada, i la lisensia sea en tu mano dada, i a este puevlo mata kon tu espada, ke no kede ninguno de eyos, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Siendo ke 'Haman kon el rey su estada, Disho: dies mil kintales de plata esmerada te dare por una djente renegada, ke no kreen en tu ley, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

938

372910

platikar v.

שוחח

ni bien ni mal no platika, tornose a su morada. (Toledo, Koplas de Yosef)

Komiendo i beviendo i platikando (Pizmon de Moshe, 1893)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

939

372980

plato m.

צלחת, מגש; מנה; שי פירות/ממתקים/פרחים הנשלח לרגל ארוע

i esparzio por el suelo platos rotos i kucharas, (Toledo, Koplas de Yosef)

kon ajikos i kezikos eskudiyadas en un plato, (Gizados de berendjena, siglo 18)

kon masa tapava el plato i las yamava kaplama. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1859

373060

plazer m.

עונג, תענוג, הנאה, עדנה; טובה, חסד

penso de tomar plazer kon otras maneras mando presto a traer munchas eskaleras sean muy lejeras a levantarlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

No desho Ester de azer eya otro tanto tiro gozo i plazer i desnudo su manto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ken la su kara via gran plazer tomava klara komo el dia i relustror dava (Purim, De-Fes, sig. 18)

Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18)

al Dio alavaron kon muncho plazer, porke estavan bezer grandes komo chikos, proves también rikos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

gusto soy kijo azer / i el mundo ke non tomen plazer / izo mas negro ke 'Haman el mamzer / el sehel del todo lo perdio (manus. Teza, 1820)

penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un mamzer / mas ke asperavas / de muchiguar esklavas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2965

373130

plazer v.

מצא חן, נשא חן, נעם, ערב

Vino el rey i le kunplio todo loke demando porke muy bien le plazio i fue kontentado (Purim, De-Fes, sig. 18)

Porke kada uno keriamos ser rey / i kada uno azer su ley / todo lo ke mos plazia izimos / i aunados nunka estuvimos (La Amerika, 1916)

Los vazos eran de kristal de montanya; manda el rey ke kada uno beva komo es su manya, i el ke tiene mejor tanyer ke traiga i tanya, ke si le plazeria a el rey no lo desharia en vazio, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2966

373170

plazerse v. refl.

נהנה; מצא חן הדדית

Tambien a mi me plazio azer tu konsejo komo perro viejo (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2967

373190

plazo m.

מועד

Todas sus aziendas gastan en plazos i en botas i vazos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

940

373330

pleito m.

מריבה, ריב, מחלוקת, קטטה, תגרה, סכסוך, מדון

enpesaronse a harvar ke les entro grande pleito, (Toledo, Koplas de Yosef)

Kuanto bueno es ke los Estados Unidos / komo seheludo paes tuviendo buenos grandinos / i ministros finos / ke deklararon neotralidad / Vilson mostro abilidad / en este pleito agudo / el se rijo muy seheludo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

941

373890

poder m.

יכולת, סמכות, יפוי כח, עצמה, כוח, שלטון; רווחה, מצב כלכלי טוב, אמצעים כלכליים

en poder de tanta djente a azerles desplazer. (Toledo, Koplas de Yosef)

Devemos de rekontar este kuento trivle ande pudo enventar koza inposivle, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

I su mano la tienda de los galgalim adjunto I kon kolchetes de el poder telas de las kriansas ato (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

aparejo lenyos de alsasion kon fortaleza i poder / i ato a Yits.hak komo su atar un barvez i fue luz del dia en sus ojos komo noche / i muchidumbre de sus lagrimas estelantes kon fortaleza / ojo kon amargura yoran i el korason alegre (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

942

373960

poderozo adj.

עשיר, בעל יכולת; חזק, כל יכול

muestro rey, Dio poderozo, grande padre piadozo, (Toledo, Koplas de Yosef)

i mos torne el Poderozo a servir a su mandado. (Toledo, Koplas de Yosef)

mos perdone el Poderozo por lo ke ya es pasado, (Toledo, Koplas de Yosef)

odreno su orasion delantre el Poderozo: (Toledo, Koplas de Yosef)

Su padre le respondio kon muncho repozo: ''Mi ijo esto es echo del Poderozo; (Im afes, Papo 1894)

Es razon de alavar ael Dio grande i poderozo (Ketuba de la Ley)

Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911)

bendichos seash del Todo Poderozo / ke korresh para la orasion i el kante relijiozo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

344

374010

podestar v.

שלט על, חלש על, משל, רדה ב-; הכריע (אויבים)

' Si tu as de podestar sovre toda esta djente? (Poema de Yosef)

Yamo: ''Ya Dio, abedigua a este ijo de la aniya, toma la yave de la luvia ke no podesta sovre todas dos Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

a ti son las vidas ke non podesta sovre eyas atemamiento (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3921

374180

podrum (t./serb.-cro.) m.

מרתף

Los gevirim kon el bien penaron, a los podrunes lo guardaron, al kavo los fraikores se lo yevaron (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5914

374205

poel m.

פועל

tu sos savio i de tu sensia apartastes por kriar a el mundo komo el poel i el maestro por kriar el kriamiento de el mundo de sontraemiento de la nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5689

374270

poezía f.

שירה

En estando yo en la Afrika / me determini de avlar de Amerika / me asenti a eskrivir estac poezia / i rogo ke kada uno la melde demazia (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1860

374410

poko adj.

מועט

mirad bien i atenta ke no es koza poka ni ay fuersa en la boka (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Oygan sinyores dichas de mi boka ke son kozas ke en el alma, ke no fue koza poka la maala de Avraam i de Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo tenias? / para ke lo kerias / sirviendo al malhut / apanyen asta el bahur / de 'Haman el nieto / ya lo vimos muerto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

946

374460

poko adv.

מעט

ke eyos poko lo saven, i yo ya me do por muerto, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2435

374500

poko m.

כמות קטנה

les batia mucho guevo en un poko de farina (Gizados de berendjena, siglo 18)

Ke de tal kevranto el nos resgato, ke poko i nada falto ke eramos djugados, de espada kortados. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Rogo, sinyor, el kuchio bien aguzaldo para ke mi alma no penara, ke de verlo el kuchio mi garganta se estremesera, un poko de mi seniza a mi madre Sara yevara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

el kual rekonta segun la korteza de mi elguenga poko de lo poko de tus enaltesimientos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5604

374890

politikán m.

מדינאי כושל

Razon tiene nuestro rijidor ke avrio los lavios / por dezir kon amor a sus politikanos / keremos estar repozados / i non gerrear / ansi vamos a briyar / en deklarandomos neotros / kontentes seremoa nozotros (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5045

375270

polvo m.

אבק, עפר; אבקה; קמח

ijo de ombre vas pedrido en bienes enbevesido, de gota fidionda sos venido i tu fin polvo i tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

ma yo so yerme i guzano, polvo de la tierra, un atuendo yeno de verguensa (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2436

375340

polvoreado adj.

מאובק

kon una falda de sinta polvoreadas kon kanela (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1369

375370

polvorin/a f.

אבק רב, ענן אבק

i komo la polvorina ke abola, (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

345

375630

poner v.

שם, הניח; הניח הנחה, דמיין

Todo su aver ponia en manos de Yosef. (Poema de Yosef)

Merino pongades, ke sea savidor (Poema de Yosef)

para poder ponerlas i ke suvirian los alkansarian. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

No lo puzo en miente su korason fuerte. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

947

375640

ponerse v. refl.

ניגש ל-; שקע (השמש)

se la ronpen sus ermanos, i de el lodo ke se ponga. (Toledo, Koplas de Yosef)

a el sol una por una ke se ponga en poniente; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

949

375660

poniente m.

מערב; רוח מערבית

a el sol una por una ke se ponga en poniente; (Toledo, Koplas de Yosef)

de las partes de poniese una luz esklaresio; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1685

375690

ponsonya f.

רעל

Tornose su alegria en ponsonya pujante (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6074

375940

populasión f.

אוכלוסיה, תושבים

Era despues ke salimos de Ejipto / del lugar del esklavaje i del sojefto / ke Dio kon su bet-din dieron desizion / por dar la Ley a su chika populasion (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

347

376320

porfía/porfidia f.

עקשנות, קשיות עורף

'Yosef, faz mi mandado; Non estes en porfia! (Poema de Yosef)

damos sezo i repozo, tornamos de esta porfia. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2117

376390

porke conj. & adv.

מפני ש-

Porke yo ya tengo a ken me alechara, porke so kriado del Dio verdadero. (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

348

376415

porke interog.

מדוע, למה

Porke non favlades, i estais kayados?'' (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6152

376520

porsión f.

חתיכה, נתח, מנה, חלק, מיכסה

asigun es el bien son los yisurin kon porsion, nu bien kunplido ni mal atemado (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5917

376770

portiyo m.

נמל, מפרץ; סף דלת; פרצה

ken puede rekontar tus djustidades en tu arrodear enriva de el espandimiento de la luna el galgal segundo sin falta i sin portiyo (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1862

377110

posivle adj.

אפשרי

'No es posivle ke nos vayamos i la tierra deshemos despues de fraguarla i de konponerla. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5605

377300

postema (gr.) f.

מורסה, אבצס, פרונקל; בהשאלה: מכאוב; כינוי למישהו מאוס ומכביד; עוגמה ישנה ומכבידה

Serbia ya fue echa en una bolema / ayuda kijo de la Grecha ma kedo kon la postema / ainda eya se kema / siendo al grego ayudo / kuando en apreto se topo / al tiempo de la Bulgaria / kuando aharvado se via (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

349

377500

postura f.

יציבה, תנוחה, מצב; שקיעה

'Ke de doze piedras ke son de apostura, (Poema de Yosef)

Espigas ke dishiste, de buena apostura: (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6075

377640

potente adj.

חזק, תקיף, בעל עוצמה; עשיר

En fin, el dia esperado esklaresio / kada muntanya glorioza aparesio / adornada gustoza i kontente / delantre de nuestro kreador potente. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4410

377650

poter (ebr.) m.

פטור, שחרור ממחויבות

Libertad mos dio Ester kon mucho koraje, siendo a nos fue poter de todo vantaje; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2437

377840

povre adj. & n.

עני, מסכן

ke ansi esta enkomendado tanto povre komo riko. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Pensad de azer buendad al desmamparado / el povre i guerfano sea bien mirado / si esta atrazado / darle la instruksion / i dezir de korason / todos somos keridos / de una madre paridos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2438

377900

poyiko m.

אפרוחון; כינוי לבחורה צעירה וצנומה

puestezikas delgadikas debasho de un poyiko, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4153

377910

poyo m.

אפרוח, תרנגול צעיר; רווח גדול; אדם חיוני ואמיץ; הולם לב

Kanavetas i salatas, todos en atuendos de platas; pichones, poyos i patas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5046

377950

pozada f.

עצירה, הפסקה, תחנת ביניים; קומה; אכסניה

bendicha la alma presiada debasho la siya su pozada, supeto es arrondjada de los sielos a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3768

377980

pozar v.

חנה, נטה אוהלו; הציב, הניח, שׂם, הציג; דיגמן; הציג עצמו לראווה

A la entrada del palasio shehina pozo en el. (Donme, sig 18)

Ansi fue ke akel dia mizmo / ke en Sinay pozo el Dio grandisizmo / i deklaro aboz alta el monotizmo / ke es la bandiera del djudaizmo. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Despues de las palavras las estas, engrandesio el rey a 'Haman, ijo de Hamdata, i puzo su siya de todas las siyas mas alta; a el ke kiere abedigua, i a el ke kiere matar, mata; ke no ay kien le diga ni si, ni no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

351

378100

pozo m.

באר, בור

En pozo lo echemos al malo de Yosef.'' (Poema de Yosef)

En pozo lo echaron, de sierpes i guzanos. (Poema de Yosef)

'En el pozo bushkava, por ver si yazia (Poema de Yosef)

Demando la kavza ke vino Aman i estonses lo yaman, ayi todo el gozo le kayo enel pozo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18)

se trazyerraron del kamino, este se fundio en un pozo i el otro se kayo en la foya (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2439

378320

prasifuchí/feche (t.) m.

מאפה כרתי

i kon azeite en el forno paresia un prasifeche. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5919

378420

prea f.

קרבן; טרף; שוד, גזל, בז

i el desperta en el mundo gerras i prea i kativerio i ambrera ke esto es su uzo i estruye tierras i arranka reinados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

enfortesidvos i gozadvos ke la prea se kumplio / a el Fuerte esperad, su firmamiento guadro a vos / i suviran a Tsion i dira / akalsead akalsead sus kalsadas / empese la anyada i sus bendisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

354

378460

prear v.

שדד, בזז, שלל, גזל, חטף

'Si veniste presto, tu torneste priado; (Poema de Yosef)

su aver prearon la djente, todo el / i de su bien se artaron i prearon kada uno para el / i a su korason razgaron, i kon todo esto / no de ti se ezmovieron sus senderos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1370

378910

pregón m.

הכרזה, הצהרה, הודעה, צו

Pregon salio por todas las sivdades: Todo ijo ke nasiese al naser afogase (Koplas de Par'o, 1901)

La ija de Par'o Hagar un pregon mando echar: (Koplas de Par'o, 1901)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2970

378950

pregonar v.

הכריז, הכריז בקול (רוכל); הצהיר, הודיע, פרסם

I tu mizmo apreguna mi setensia es dada ke no mengues nada (Purim, De-Fes, sig. 18)

I ke fuese un ombre bien apregonado i ke diga por nombre kuando va andando (Purim, De-Fes, sig. 18)

Taanit apregonó Mordejay el djusto, ninguno dezayuno tres días apunto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere espesia de vidas i el, patron de fuersa / se alevante en antes ke se atorsen la djente de el fonsado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4816

378985

pregonarse v. refl.

הוכרז, הוכרז בקול (רוכל); פורסם, נודע

zayin de Adar se apregono kon muncha bealá: serrad las puertas de los sielos i no resivas su tefila, ke ya se le fue la gedulá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6695

378990

pregonero m.

כרוז

Pregonero salio por toda la kalsada: mujer ke kon su marido fuere mal avlada, matada sea i degoyada; despues no digan ke no lo oyeron, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1686

379010

pregunta f.

שאלה, בקשה

El rey ke asi vido izole pregunta (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

355

379050

preguntar v.

שאל, חקר, ברר, הציג שאלות; שאל בשלום

i luego el se fuiera a preguntar a el (Poema de Yosef)

Se fueron eyos dos, kada uno kargado. Le pregunto Yis.hak a su padre amado: (Puertas de veluntad)

A Atah mandara ke le pregunte i ke todo le konte porke esta amargo, yo tengo su kargo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Tsadik se fue kosheando a la tienda va ayegando su shevet le van preguntando: Ke bushkas tu por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

356

379470

prender v.

לקח, נטל; לכד, תפס

Su senyora le amava, prendieronle temores, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

357

379490

prendido adj.

לכוד, תפוס

Luego sea prendido tu siervo, Yosef!'' (Poema de Yosef)

Yosef fue prendido a grande traision; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6393

379530

prensa f.

עתונות; אנשי העתונות; מכבש דפוס

kon mal pensa para se lo pensa / en dia de alhad lo metieron en la prensa / Yegen se topo un grande guerguensa / dalkauk bien lo meresio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2119

379650

prenyada adj. & f.

הרה ללדת; אשה הרה

La mujer de Terah kedo prenyada, de en dia en dia le demandava: (El rey Nimrod)

no ay vida tan presiada komo los dias de la prenyada, de los malahim es guadrada ke no kaiga en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1372

380160

presiado adj.

יקר; מוערך, נישום

A el ke dishites: ''Tu ijo presiado sovre la ara sea sakrifisiado''. (Im afes, Papo 1894)

Sinon estimarlos komo djoya presiada (Ketuba de la Ley)

De senyor de los sielos Avraam fue yamado: Tu luzero presiado no sera danyado. (Puertas de veluntad)

Madre, la mi madre, ke avlas avlas? un ijo presiado, komo lo deahas? (El rey Nimrod)

Estonses el presiado Mordehay el djusto muncho fue atorvado de ver tal desgusto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ayno ke lo azemos por mitsvá presiada kon repozo tomemos de la manyanada: (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Ah, Yoheved madre presiada, resivw la gezera del Dio ke fue asetensiada, para esto fuites kriada de enterrar al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Samael le vino a el senyor presiado; no do mi neshama a ti ke sos enkonado; muncho fue atorvado de ver al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

no ay vida tan presiada komo los dias de la prenyada, de los malahim es guadrada ke no kaiga en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

bendicha la alma presiada debasho la siya su pozada, supeto es arrondjada de los sielos a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

ropa fina i muy presiada ke por samara es nombrada, es koza enkonada de hayot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

muestros enemigos son los arurim los perros / la estrea les kayo de el i de eyos / por sierto kreevos / ke el pekado le toko / del kaik ke le burako / del gevir presiado / i muy estimado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

952

380250

presio m.

מחיר; ערך

vendidos a presio alto, ke el varon enrikesio, (Toledo, Koplas de Yosef)

te dare tu buen presio yo, pago lo ke aprometo.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

izose el vendedor, ke ya save sus presios. (Toledo, Koplas de Yosef)

Deskuvrio sus enojos i le konto el presio de Aman el nesio (Purim, De-Fes, sig. 18)

miravan de enfrente sin esvarear, no avía adjidear de los enemigos a presio de igos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Los vinos demudados ke se bevian, de Fransia, i Florensia i Esklavonia, mil dukados kada vazo valia, por ser vinos ke no avia presio para eyos, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3769

380440

presipio m.

התחלה, ראשית, תחילה

Razon rishon envelunto para azer palasio, en presipio mando El Rey filo santo de suyo, i desho El un nekuda, sierto es aver suyo (Donme, sig 18)

tu sos uno presipio de todo modo de kuenta i simiento de todo modo de fragua (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

359

380760

presto adj.

זריז, מהיר

'Si veniste presto, tu torneste priado; (Poema de Yosef)

a tanto ke estava presta ke se olvido una kuchara. (Toledo, Koplas de Yosef)

una ora en antes presto ke vaya a derrokar Tevaria i asta la tierra no deshe ni piedra''. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Alkansolo a saver el rey Nimrod esto, mando ke lo traigan aina i presto: (El rey Nimrod)

Despues de matada i arrematada su pekado le alkanso en muy prestos dias (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1561

380770

presto adv.

מהר, חיש, מיד, בקרוב; מוקדם

rogemos a el Dio i luego i presto, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Yegose muy presto i tokole en la punta (Koplas de Purim, 1545)

Mira tu, mi ija Ester, de pararte en esto i tus lagrimas verter delantre del rey presto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Eya guardaria este sekreto por muncho ke apreto porke muncho presto sale bien de esto (Purim, De-Fes, sig. 18)

I fue komo dezir esto, le disho el Dio: ''Vate presto, dile a Ahav i al resto: 'Si se vos izo la sed de kreer en el Dio de Eliau?''' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Bendicho sea el Dio, ke mos deshó ver esto, muncho gusto tuvimos, kuando es el resto? rogemos al Dio ke sea muy presto i karne kasher ke no venga en esto. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18)

Aséret bené Amán estavan deskuidados: no dieron aman zemán, presto enforkados; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

les disho a eyos: mi puevlo amado, ya vo lo perdono, yo pedri kudiado, presto fue afalagado el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

el ke pense en todo esto i no peke tan presto, i no se olvide de el resto, los siete dinim de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Israel en grande apreto / de ke pekado mos vino este mal amargo i preto? / esk[l]amimos a el Dio muy presto / kisa mos apiadara el Dio (manus. Teza, 1820)

siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el korban le akonpanye presto / i el i el resto / no mos tengan sar / i al Dio muncho rogar / ke no tenga muerte / i el Dio los enprezente (manus. Teza, 1820)

su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este diavlo / salio muy sanpavlo / se trusho en este al / a djudios ya izo mal / le pago el Dio presto / a el i al resto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1562

381140

preto adj. & m.

שחור; כושי; אומלל, עצוב, אבל; אדם אלים

De ke pekado mos vino este mal amargo i preto?; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

En el dia tresero sinyos del lugar el via kon un umo bien preto ke se esparzia; (Puertas de veluntad)

Se kontenta almas pretas i todos ke kreen en el. (Donme, sig 18)

La sus ojos son pretikas parese fino zavache (Donme, sig 18)

Israel en grande apreto / de ke pekado mos vino este mal amargo i preto? / esk[l]amimos a el Dio muy presto / kisa mos apiadara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2124

381350

preva f.

הוכחה, ראיה; נסיון

Kon 10 prevas Avraam ya fue prevado del ijo ke de Sara a el fue nasido: (Puertas de veluntad)

Preva diezena ke Avraam fue prevado del Shem Yitbarah fue komandado ke por korban sea ayegado su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

en prostemeria fue prevado en kavo de las dies prevas / el ijo ke fue nasido a ti de Sara / si tu alma asta mucho fue atada / alevanta a mi por alsasion klara / sovre monte ke onra a ti esklaresera (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7176

381375

prevado adj.

מוכח, מנוסה

en prostemeria fue prevado en kavo de las dies prevas / el ijo ke fue nasido a ti de Sara / si tu alma asta mucho fue atada / alevanta a mi por alsasion klara / sovre monte ke onra a ti esklaresera (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2125

381440

prevar v.

הוכיח; ניסה

Kon 10 prevas Avraam ya fue prevado del ijo ke de Sara a el fue nasido: (Puertas de veluntad)

Vino Eliau serka del rey, mando por todo Israel: ''Suvid todos a 'Har 'Ha-Karmel i prevaremos si es vedrad el Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Al ke demanda segunda vez dale i az ke no lo ves; roga al Dio ke no prevesh de ser prove o no ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Tenemos de adjuntar todos los vizinos para tanyer i kantar i prevar los vinos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Shelishi de su partensia en el lugar arrivo, de ver una nuve en la muntanya de esto le prevo, i los dos mosos no vieron, los ke kon el yevo, los desho i se fue (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3772

381450

prevarse de v. refl.

עלה מ-, הוכח מ-; התנסה

No demandas, no te prevas, no pensas mas, ela Hu (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

360

381690

prezente adj.

נוכחי, נוכח

Mando a los asayones, Ke se fayan presentes (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4155

381720

prezente m.

הווה; מתנה, שי, מתן, דורון, מנחה

Esto tened muncho en mientes: a los hahamim, prezentes, a el médiko sin dolientes ke vos tenga ke dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6250

381840

prezidente m.

נשיא, ראש ועדה

la administrasion sinagogal i su prezidente / a los senyores maftirim es muy rekonosiente (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

361

381890

prezo m.

בית סוהר, בית כלא; מאסר; אסיר

Ke a grande traision fue preso Yosef.'' (Poema de Yosef)

va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / grosh te komites sin pezo / ven veras la muestra / ya me bolo la testa (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2440

382020

prima adj.

ראשונה במעלה

la ke vende shoftilis, prima ermana de Saranda: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1374

382060

prima adv.

ראשית כל

de ser mehadesh peshatim i hidushim de prima i de madrugada (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2441

382180

primer/primero adj.

ראשון, התחלתי

La primera las azia la deskansada de Morena: (Gizados de berendjena, siglo 18)

De aki aya, i es para Tevaria, ordenes de gerra mas ke la primera. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

ken es el primero salga a bailar, no pirkuren de avlar: ke estén kantando, paras vayan dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2442

382200

primero/en primero adv.

בתחילה, ראשית, קודם כל

tomava eya en primero de la India una gayina, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5220

382300

primo adj. & m.

ראשון, ראשון במעלה, מעולה

Oy la Evropa esta en dos divizada / i si la prima bomba es arrojada / komo unos lokos se meteran a gerrear / i sienes de miles de kavesas van a bolar (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2977

382430

prínchipe m.

נסיך

Venid vos i adjuntad los prinsipes mios kondes i djentios (Purim, De-Fes, sig. 18)

Venid vos i adjuntad los prinsipes mios kondes i djentios (Purim, De-Fes, sig. 18)

En anyo de tres ke fue enkoronado izo konbite a kondes i prinsipes i todo su reinado, de todas la sivdades vinieron a su mandado, ke no kedo ninguno por venir, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1375

382630

prisa f.

חפזון, פזיזות, מהירות

I kon kaas i priza non seer deshada: (Ketuba de la Ley)

De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: desnudadvos, reina, ke asi mando el rey, ke vengas sin manto. Desnudose la reina, le izo kreser el Dio detras un ravo, por ke no deshava guardar shabbat a las Judias, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Estando el rey komiendo i beviendo, mando a yamar a la reina Vashti muy de prisa korriendo; mando el rey ke vos desnudes, i desnuda vengash riendo, ke kiere mostrar ke no ay otra ermoza komo vos, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

362

382860

prizión f.

כלא, בית סוהר, בית אסורים

I luego fue metido dentro de la prizion. (Poema de Yosef)

Echarlos en prisiones donde estava Yosef. (Poema de Yosef)

'Deke de esta prizion tu fueres soltado, (Poema de Yosef)

Luego le fiziera De la prizion soltar. (Poema de Yosef)

Vido el rey su vision ke se aunaron Ester i Aman prizion le aparejaron, djuntos se kazaron i el kornudo (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3418

383380

profeta m.

נביא

Los neviim izo matar profetas falsas izo kitar: ''Komed i beved i gostad i no tengash miedo de Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3265

383410

profetizía/profetezía f.

נבואה

Ke sean savientes, tambien entendientes, para konoser lo ke a de konteser, es profetezia kon mas demazia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5422

383700

progreso m.

התקדמות, התפתחות; קידמה

Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911)

rogo a los senyores maftirim yeno sukseso / kontinuen en esta mision i agan progreso (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5923

384040

prometa f.

הבטחה; נדר

se olvida de sus prometas i enrezia yevaduras de sus puertas i no ve ke la muerte esta de dientro de sus kamaretas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5423

384080

prometer v.

הבטיח; נדר; הועיד, יעד

Akodrate emigrado, akodrate emigrado / de lo ke prometites / por ayudar, por ayudar a tus djenitores / tu non mantuvites, ni en tino metites / lo ke aprometites (La Amerika, 1914)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2979

384250

pronto adj.

מוכן, נכון; מהיר, זריז

Turkos i krisianos estaresh prontos mira no seash tontos mosas kon espadas sean destripadas (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

956

384470

propiche adj.

נוח, רצוי

ordenaron un kantar muy propite i muy savrozo; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5424

384880

próspero m.

הצלחה, שגשוג

Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7177

384930

prostemería f.

הסוף, אחרית; קץ הימים, התקופה האחרונה

en prostemeria fue prevado en kavo de las dies prevas / el ijo ke fue nasido a ti de Sara / si tu alma asta mucho fue atada / alevanta a mi por alsasion klara / sovre monte ke onra a ti esklaresera (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6700

385300

provar v.

הוכיח; ניסה

Vino Mordekay, ke era de grande linaje, i kon su sensia entendio el linguaje; le envio a dizir a 'Ester kon grande traje; ke me prueve el rey ke no miento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3773

385340

prove n. & adj.

עני, רש; מסכן

Alava ati prove Yeuda ke para sienpre fizistes (Donme, sig 18)

Al ke demanda segunda vez dale i az ke no lo ves; roga al Dio ke no prevesh de ser prove o no ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)

al Dio alavaron kon muncho plazer, porke estavan bezer grandes komo chikos, proves también rikos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Tejas, vidros, bienes, mobles / pasaron fortuna fuerte / proves rikos tambien nobles / tuvieron la mizma suerte (La Epoka, Sal. 1898)

oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke sienpre por el prove el muncho perkura / El de la altura / ke vaya kon el / ke lo enbio a yamar el rey / por bien ke lo sea / se enalteska su estrea (manus. Teza, 1820)

A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo proves ke demandan, bushkan perdon de ti / konpone su korason, eskucha tu oreja (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3774

385430

provecho m.

רווח, תועלת, הנאה, יתרון; יעילות; הקלה, הרווחה

Deshate a este fecho, ven a el Dio, ven a el Dio.De nada no ay provecho, ven a el Dio, ven a el Dio. (Donme, sig 18)

Komer, bever, alvisiar en paseos, nada eyos, i todos son vazios, si pensara no ay provecho de eyos, (Donme, sig 18)

I haviari bien dezecho, no mires danyo ni provecho; a Amán aze despecho i mira bien de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Perkuró de azer mal sin tener provecho, siendo era un amal de los de el komercho; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

para el lovo poko provecho el vayado si tal por entrar al revanyo el determinado (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

gran senyor vos yamash, so guestro esklavo / i mis ijos i mi bien de kavo asta ravo / no oigash algun klavo / esto vos dire / i al rey bendizire / ke esto no es mi echo / ni dingun provecho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6252

385480

provechozo adj.

יעיל, מועיל, בעל תועלת, שימושי; מרגיע, מקל, מעלה מרפא

orozos yehidim de esta santa sinagoga / resivish aki la mas provechoza droga (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1376

385490

provedad f.

עניות, דלות, אביונות, ריש, חוסר כל, מחסור, דחקות, מסכנות

de afirmar la Ley tanto kon proveza komo tener muncha bonansa: (Ketuba de la Ley)

segun la fortaleza de tu grandeza, mizmamente es la fin de mi provedad i mi basheza (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5690

385650

provinsia f.

גליל, מחוז, פלך, פרובינציה

Si de akel tiempo estavamos aunados / i estar kon kada uno ermanados / nozotros no pedriamos la independensia / ni menos una de nuestra provinsia (La Amerika, 1916)

Vino en treze de el mes de Nisan, i eskrivanos fueron yamados en Susan, para siento i vente i siete provinsias asta el Bashan, por mandado de 'Abashverosh ke no kedara ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

957

385690

provizión f.

צידה, אספקה

yevamos a tu kamino, ande la provizion vino; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5606

386670

puerkería f.

חזירות, מעשה נבלה, תועבה; לכלוך, זוהמה; דיר חזירים

Sares grandes ya yevvaron toda la manseveria / munchos mansevos murieron kon grande manzia / es una puerkeria / ke inda va turar / no se puede mas somportar / tanta matansina / i tanta kemasina (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2980

386710

puerko m.

חזיר; ''חזיר'' - כינוי לנבל; כינוי לאדם שמן ודוחה

Beven komo puerkas dientro de sus serkas (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3776

386740

puerpo m.

גוף

Ansi traiya su puerpo komo roza en rozale (Donme, sig 18)

Yo so Tova ke kayi en fuego, i kon esto mi puerpo derroko (Donme, sig 18)

el puerpo se deskulpa: no izi pekado, la alma peko i yo ao livrado, kuando se va la alma so asemejado komo piedra kaida en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

pense en su puerpo el enkonado, en su vida va penando, en su muerte es djuzgado, el hibut akever en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

responde la alma: yo so alavada; el puerpo peko i yo no kulpo nada, por aver del mundo so abolada kuando me vo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

i su puerpo es mas grande de el puerpo de tierra sien i setenta tantos segun amostrasiones (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

366

386920

puerta f.

דלת, שער, פתח

Also los sus ojos i sale por la puerta; (Poema de Yosef)

Las puertas de piadad ya se avrieron; (Puertas de veluntad)

Puertas de veluntad es ora de avrirse; dia ke mi kuerpo deve afriirse, (Puertas de veluntad)

A ken me enbias? i luego ire i tu mandado are. el rey le dio repuesta: al ke esta en mi puerta (Purim, De-Fes, sig. 18)

A la entrada de la puerta, el rey se levanto a el; (Donme, sig 18)

Izole ombre de kamino por la puerta pasara (Donme, sig 18)

Hasid ke entro de la puerta Zimri kon Kozbi esta en buelta uno el otro apreta alanseolos a los dos Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Las puertas tened aviertas a meskinos i kojetas i a los ke meten bonetas porke es gusto de ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)

zayin de Adar se apregono kon muncha bealá: serrad las puertas de los sielos i no resivas su tefila, ke ya se le fue la gedulá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

se olvida de sus prometas i enrezia yevaduras de sus puertas i no ve ke la muerte esta de dientro de sus kamaretas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1563

387290

pues adv.

אחרי, אחר כך, אז

los mato pues ke tanto eskumo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

I teneldo por buen uzo: kozas de orno a repozo; pos ke Mordehay las konpuzo, por esto es razón de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Respondio 'Haman: Senyor, merese muerte, pues ke no izo tu mandado, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2443

387320

puesta f.

פרוסה, נתח, חתיכה, דיסקית

puestezikas delgadikas debasho de un poyiko, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2982

387325

puesto adj.

מונח, מוּשָׂם, מוּצָב

I en el dia santo puestas en un kanto kon grande kevranto (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

367

387380

puevlo m.

עם, גוי; ציבור

Y sea anparado mi puevlo por Yosef.'' (Poema de Yosef)

ten ya, Dio, ya ten piadad de tu puevlo i tu eredad, (Toledo, Koplas de Yosef)

A dar la Ley a su puevlo kaza de Israel (Ketuba de la Ley)

Va dile a Par'o ke te de el puevlo ke sepan la umot ke ay Dio en los sielos (Pizmon de Moshe, 1893)

En el dia ke djuzgare a mi puevlo amado me akodrare de la ara, del atan i el atado. (Puertas de veluntad)

Mordehay luego apanyo a todo el puevlo disholes: se ensanyo el Dio en el sielo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

les disho a eyos: mi puevlo amado, ya vo lo perdono, yo pedri kudiado, presto fue afalagado el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Bora grande komo esta / nunka tuvo akontesido / al rumor de la tempesta / kedo el puevlo entontesido (La Epoka, Sal. 1898)

Tanto riko i eznaf se van okupando / tomaron muevo medjlis todos ayudando / otros van pensando / eskolas de fondar / al prove adelantar / porke vaya adelantado / nuestro puevlo alavado (La Amerika, 1911)

O puevlo de Israel! / del esklavaje eskapar si keres / mira de ser umilde komo Sinay / para ke poze entre ti Adonay / i se afirme: ''Veanavim yirshu arets''. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

pasajes i lejendas yo resitava / sin mereserlo el puevlo me felisitava (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

Disho 'AbashverOsh: la plata sea tuya emprezentada, i la lisensia sea en tu mano dada, i a este puevlo mata kon tu espada, ke no kede ninguno de eyos, no. (sova semahot, Livorno 1782)

A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo alto, mi korason kon amargura esklama / komo suvira i verna pelado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de almiskle / i disheron: no vimos salvo ke el almiskle / respondio: estad aki puevlo enshemplado a el azno / i yo i el moso por seer espandido (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1689

387540

pujar v.

הוסיף, הגדיל; התייקר; גדל, התווסף

Tornose su alegria en ponsonya pujante (Koplas de Purim, 1545)

Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5607

388140

punchar v.

דקר, עקץ, נעץ; פתח מורסה להוצאת המוגלה; גרם כאב עם מכשיר חד; ''דקר'', השמיע רמז פוגע

Hal grande ya vino a todas las nasiones / paresio un espino ke puncho los korasones / se sobreviaron las pasiones / i tomaron a matar / sin piadad tomaron a kemar / sivdades enteras / las personas se izieron mataderas (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1690

388270

punta f.

קצה, סוף, פסגה; נקודה; כף

Yegose muy presto i tokole en la punta (Koplas de Purim, 1545)

el ke es de punta, Tevaria ansi konta, teneldo en memoria para azer istoria. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3780

388560

punto (2) m.

רגע, דקה; נקודה; סימן פיסוק; רגישות יתר, נוחות להשפעה; תפר, תפר כירורגי; נקודה לדיון; מידת אורך (ס''מ)

Deskuvierto, nada es este mundo, muerte de el ombre en un punto, si pensa ke sera a kavo de todo, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18)

I fayaras ayi una djoya kon mueve puntos ke salen de arba'a shemot ke estan en su shiur (Donme, sig 18)

Avrieronse los sielos / mostrarmos ke ay un Dio / mos apedreo kon yelos / por puntos non mos undio (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4160

389120

punyado m.

חופן, מלוא היד, קומץ

I en esto muncho enyado: aspros gasta kon punyado; el Dio los da demaziado i vos keda a dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3782

389170

punyal m.

פגיון

Pozole punyal en pecho por ver si arrekodrara (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2985

389210

punyo m.

אגרוף; מכת אגרוף; חופן

En dinim de el punyo lo topo meldando kon ayuno i limunio en su mal pensando (Purim, De-Fes, sig. 18)

En dinim de el punyo lo topo meldando kon ayuno i limunio en su mal pensando (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4419

389570

Purim (ebr.) m.

פורים

Kelal de este Purim es avrir las manos, diziendo Alláh kierim i biva, ermanos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5427

390360

rabanim (ebr.) m. pl.

רבנים

Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5428

390430

rabino (ebr.) m.

רב

Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4420

390470

rabosh m.

זוג מקלות (אצל הקונה והמוכר) לרשום כמות מכירה באשראי של מצרך ע''י חריצת חריצים/מחיקתם

Devemos azer djunbúsh en estos dos días, sovre inchir el rabúsh ande los Nahmías; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

959

390820

raer v.

גרד, קרד, קירצף, שרט; מחק, העביר קו על; הפיק רווח; כירסם ברעש

raetelo del kashko! non lo penses en primero, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2444

391040

rafinar (fr.) v.

עידן, זיקק, זיכך; התעדן

la mujer de senyor Avraam el ke refina la plata: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2129

391210

rahmán (ebr.) adj.

רחום, רחמן

Apiadate, rahman, de la amargura de Sara. (Puertas de veluntad)

Vos ke sosh padre rahman mandamos a el pastor neeman, ke mos sea en buen siman a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

vos ke sosh padre rahman, akojemos de mizrah i maarav i tsafon i teman, mandamos el pastor neeman (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3783

391330

raíz f.

שורש

Raiz de todo es nekuda de tsimtsum muy fondo (Donme, sig 18)

Amalekim se mentavan no se loke pensavan / de mujeres i de bien el no se artava / no se kontentava / de fraguar yalis / ay ke no le kede raiz / de este espino / de 'Haman sovrino (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4421

391410

rakí (t.) m.

יי''ש, עראק

raki de entrada bevan kon mezé; si en este ferezé se topan kontentes, lo metan en mientes. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

960

392320

rapoza/o f./m.

שועל; אדם ערום, ערמומי כשועל

yo i tu madre i tus ermanos enkorvarmos a un rapozo?'' (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2986

392410

rasa f.

גזע; יוחסין

Su rasa al rey no disho ni tal deskuvria; a Mordehay se kesho porke se enkuvria (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1378

392520

rashá/rashán/rashah (ebr.) adj. & m.

רשע, מרושע, אכזר, סדיסט; רוצח

Ke non enveluntas ke se muera el rasha, (Untane Tokef)

Por ke te tienes por Dio, tu, rasha Nimrod? Por ke non krees en el vedradero? (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5608

393020

ratón m.

עכבר; חולדה

Tambien el Japon se entro en la boda / el salio komo un raton meneando la koda /ma de la primera ora / se vido ke nada podia azer / un lugar por dezazer / kon muncha barragania / oy no se siente mas su nombradia (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2445

393250

ravaniko m.

צנונית; כִּנוּי לעלם צר אופקים

se asentava a komer i al lado su ravaniko, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2132

393280

ravdón m.

זרם, שטף, שטפון, אשד; נזקי שטפון

Ravdon de lagrimas detenia sus mision: (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5929

393290

ravdonar v.

שטף, גרף, הרס (בשטפון, במלחמה), החריב, השחית

en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

961

393330

ravia f.

כעס, רוגז, חרון, זעם, זעף, חימה

'ke lo kemen kon gran ravia, siendo ke lo desmintio.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

Grande ravia siento por tu amor rey porke no guardan tu ley no keren tu onra sino tu desonra (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6704

393400

ravo m.

זנב, קצה; זנב ירק, סוג של לפת

De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: desnudaivos, reina, ke asi mando el rey, ke vengas sin manto. Desnudose la reina, le izo kreser el Dio detras un ravo, por ke no deshava guardar shabbat a las Judias, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta sentensia? Sus donzeyas la afalagavan i para eya no avia pasensia; guay, ke ize pekar a las Judias, ke de otro no me vino, no. (sova semahot, Livorno 1782)

gran senyor vos yamash, so guestro esklavo / i mis ijos i mi bien de kavo asta ravo / no oigash algun klavo / esto vos dire / i al rey bendizire / ke esto no es mi echo / ni dingun provecho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2446

393470

rayar (1) v.

גרר, גרד, קרד, קרצף; רידד בצק, פתח ''עלה בצק

las rayava kon el rayo al modo de la kalavasa, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2447

393580

rayo m.

קרן; ברק; מגררת, פומפיה; משוף; חישור (בגלגל); כינוי לאדם המטריד בדרישות/עצות

las rayava kon el rayo al modo de la kalavasa, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Rayos rios i truenos / al mundo izo trublar / sea a negros komo buenos / a todos izo temblar (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

368

393660

razgar v.

קרע

Yaakkov enpesava de rasgar los sus panyos, (Poema de Yosef)

Yeoshua muncho se atorvo, sus vestidos razgo i muncho se harvo, i los kaveos de su kavesa se los travo (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

rasgaron sus gezerot fue kon grande shaka / no le kedo arka i ninguna ilaka / de pekado ke se tomo kon sinyor ribi Yits.hak Mayoral baal tsedaka / ke sienpre este kon el Dio (manus. Teza, 1820)

su aver prearon la djente, todo el / i de su bien se artaron i prearon kada uno para el /i a su korason razgaron, i kon todo esto / no de ti se ezmovieron sus senderos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6495

393790

razimo m.

אשכול, אשכול ענבים

giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo enfloresien se espunto su ermoyo / no se koizieron sus razimos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

369

393820

razón f.

שכל, תבונה; טעם, סיבה, נימוק, הצדקה, הוכחה; יכולת חשיבה, הגיוניות

Fizo grande apeyido, i disho estas razones: (Poema de Yosef)

Yosef respondia razon muy afeitada: (Poema de Yosef)

Luego respondia otra razon, Yosef: (Poema de Yosef)

A Yosef konortava kon buenas razones (Poema de Yosef)

De buena razon seras mi abogado, (Poema de Yosef)

El eskansiano favlava razones por Yosef. (Poema de Yosef)

Es razon de alavar ael Dio grande i poderozo (Ketuba de la Ley)

eyos lo kavzaron este tasferat, porke en todo perat la razón tenemos, mo lo kontenemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

kuando sintio la sinyora de Sara todo esto ke le fue avlando, le disho: muncha razon tenesh en la ora buena yevaldo, vos rogo sinyor no lo fuesh de guestro lado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7179

393930

razonar v.

הסיק דבר מתוך דבר; התווכח, התפלמס

ora de puertas de veluntad por seer aviertas / dia de seer mis palmas a el Dio espandidas / rogo: miembra agora a mi en dia de ser razonado / atan i el atado Yits.hak i el mizbeah (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

962

394260

reazer v.

עשה מחדש

muncho mas selo reizo, dovlado i redovlado. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6078

394280

rebashar v.

הוריד (מחיר וכו'), הפחית; השפיל

Estas palavras siempre iva repetando / i se estava arrebashando tanto / asta ke se kuvrio entera kon el manto / i su kavesa siempre iva rebashando. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6397

394360

rebí (ebr.) m.

רב, רבי

mando a dezir si ay mas shohad angusio a djudio i no aher / lo komio moneda de ribi Avraam Elkahed / doblado se las mandara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

375

394460

rebolver/se v.

חזר; חזר בו, התכחש; גילגל (בזכרונו), נזכר, החיה בזכרונו

Kuando los rebolviera kon su padre, Yosef. (Poema de Yosef)

rebolvieron en Izmir gran kiamed, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

angustia grande se rebolvio. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Armavan gerra los moros alas sivdades de gerrear rebolviendo sus kavayos salian djugar las lansas (Donme, sig 18)

i fue en dias de Sultan Mamud / Ytgen pasha el mishne no teniamos umud / rebolvio el mundo komo el kalbur / enel pan su echo metio (manus. Teza, 1820)

se djustava diziendo mal rebolvi / i enmentarash ke yevo esta toka ke le komio moneda de ribi Yosef 'ha-Levi / enel komercho del tutun / lo atemara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4016

394520

rebuelta f.

התקוממות, מרד, מרי, מרידה, הפיכה, מהפכה; בלבול, סכסוך; מהומה

Arelim venía ke no avía kuenta por entrar en la sivdat azer una rebuelta, por no desharmos ni menor ni fiesta; el Dio, baruh 'hu, les izo la buelta (Kalumnia de sangre, sig 18)

Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1566

394550

rebueltina f.

המולה, שאון, מהומה; מצב הכן, כוננות

se le rompio su tripa de ver la reboltina; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Albirsias nos vinieron kon gran reboltina, kon kartas ke eskrivieron los de Kostantina, muncha esklamatina (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ya el rov de los djudios se avian ido, tambien yo komo eyos me e sonbaido i enlokesido; i muy rebuelto, en nada no atento de la reboltina i la esklamatina. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3269

394560

rebuelto adj.

שרוי באי סדר, מבולבל, מעורבב

Ya el rov de los djudios se avian ido, tambien yo komo eyos me e sonbaido i enlokesido; i muy rebuelto, en nada no atento de la reboltina i la esklamatina. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2448

394640

rechel (t.) m.

ריבת דלעת

las mondava i las konservava i las azia kon rechel, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6706

394740

red f.

רשת; פח (לחיה)

laso i red a el fue espandido, en venir su pavor komo sonido, no save lo ke se le ordena, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

963

394990

redoblado/redovlado adj.

כפול

muncho mas selo reizo, dovlado i redovlado. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4161

395010

redoma f.

בקבוק, צנצנת, קנקן

Del djenísaro tomalde la redoma i konbidalde, i un poko rogalde ke vos deshe bien beber. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3785

395095

redondiko adj.

עגלגל

La su barva redondika mansanikas de djugare (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2449

395100

redondo adj.

עגול, עגלגל

las eskojia chikitikas i ke sean redondikas, (Gizados de berendjena, siglo 18)

no keria redondikas sino ke fueran bien largitas, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Sus ojos kon alkoholos pintadas i su boka redonda komo rozas, kon su luenga avlava grandezas. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6254

395380

reemplasar v.

החליף, המיר ב-, מילא מקום, בא במקום

kantos alavados remplaso la derasha / melodias relijiozas por el deklaro de la perasha (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1380

395710

reflo m.

נשימה, הבל פה; נשמת אף אחרונה

I si mizmo me eskatemera aora, por rendir mi reflo torna vendra lv ora''. (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1381

396210

regalado adj.

יחיד, מיוחד במינו; אהוב מאוד

Fue notado para no ser mas alimpiado lo de Avraam kon su ijo regalado. (Im afes, Papo 1894)

Aunke en tu alma el es muy amado, alsamelo por korban a tu regalado en el monte Moriya, en medio la shara. (Puertas de veluntad)

Dezilde a mi madre Sara ke su gozo perdio, el ijo regalado ke de noventa anyos lo pario, el kuchio lo degoyo i el fuego lo ardio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Muy alegre iva Avraam komo si fuera a la boda de su ijo regalado, siendo ke kon buena veluntad resivio su komando del Dio alto i enshalshado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Yoro la sinyora de Sara toda akea noche por su regalado: komo sera mi vida de espartirte de mi lado? i les izo la komania kon los ojos chorreando (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4162

396270

regalo m.

מתנה, שי, מתן, דורון

i El haham de los ijikos, a la maestra regalikos i ken puede dé dukadikos, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4163

396390

regla f.

חוק, כלל, תקן, שיטה, סדר; צו, פקודה; סרגל

Enkomendo esta regla, en memoria bien tenerla, kon partido de azerla, ke ansí es el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1691

396630

regmido adj.

גאול, נושע

I kisa kon esto seremos regmidos. (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1382

396640

regmidor m.

גואל, מושיע

en la su estreyeria endivino ke avia de naser Moshe rehmidor de Israel (Koplas de Par'o, 1901)

Si matan a mi por amor, yama nafshi al Kreador, es dicho de el Rehmidor (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

964

396680

regmisión f.

ישועה, תשועה, גאולה, ישע, שחרור, פדיון

rehmision, salvasion, ke de nasion esperamos de el. (Toledo, Koplas de Yosef)

Senyor de la regmision: me espanto del Satan no me de pasion, vos rogo no agash traision a guestro esklavo Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5221

396900

regretavle (fr.) adj.

מעציב, מצער

Ma parese ke esta gerra es inevitavle / i ke kale ke ayga una pelea regretavle / la kuala traera grande destruision / i el penserio solo trae estremision (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6255

396910

regreto (fr.) m.

צער; חרטה

tsar li meod! mi flakeza i de mi korason el apreto / me impidio de kontinuar a mi grande regreto (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1692

397120

reina f.

מלכה

El dia tersero vistiose la reina (Koplas de Purim, 1545)

Si tu me los atorgarash serash reina enkoronada i si no me los atorgarash kortare kon la mi espada (Donme, sig 18)

se vistió de luito la reina Ester, ansí fue demenester por un ombre malo de el mundo arrankalo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

376

397130

reinado m.

מלכות

Sovre mi reinado kiero ke seas gia; (Poema de Yosef)

Ke le tomaria un buen kavayo i tambien un buen sayo koza de reinado bien enkoronado (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ke es tu demanda yo te la are mi reinado partire por konplir tu dicho lindo i bendicho (Purim, De-Fes, sig. 18)

I bolsas mandara a el reinado, ke le viniera el mando kon armas bastantes, mas de las de antes. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Mando Ahav a bushkarlo por toda djente i reinado: ''Si lo tuvieres guadrado a el ke va vestido de manto ke su nombre Eliau? (Koplas de Eliau, sig. 18)

a ti A' el reinado i el enshashamiento a todo modo de kapo, a ti A' la rikeza i la onor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

i el desperta en el mundo gerras i prea i kativerio i ambrera ke esto es su uzo i estruye tierras i arranka reinados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

En anyo de tres ke fue enkoronado izo konbite a kondes i prinsipes i todo su reinado, de todas la sivdades vinieron a su mandado, ke no kedo ninguno por venir, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1383

397260

reino m.

ממלכה; משך השלטון

i en el se enshasha tu reino, i se konpone kon mersed tu siya, (Untane Tokef)

Ke al rey tienda el virdugo de reino a akeya tal se le otorgan vidas (Koplas de Purim, 1545)

I despues de esta okazion enshalsho a Aman todo reino i nasion a el muncho aman (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

377

397350

rejente m.

עוצר

Si tu as de seer a nos por rijente? (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5430

397420

rejimen m.

משטר, שלטון

Munchos anyos pasimos en la inyoransa / del viejo rejimen fue esta mankansa / kon la esperansa / ke tuvimos en el Dio / la libertad mos dio / se vido ke el Dio kijo / ke se eskape el viejo rijo (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2991

397510

rejisto m.

בושה, צניעות, כפיפות ראש

Rejisto Aman tomo se incho de sanya i a su djente yamo a saver su mania (Purim, De-Fes, sig. 18)

Seguro ke agagí no lo pensó esto: de kantarle kon chalgí todo su rejisto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7180

397790

rekerer/rekerir v.

דרש; חקר, בדק

batieron en puertas de piadades por avrir / el ijo por ser sangrifisiado i el padre por sangrifisiar / esperantes a el Dio i en sus piadades por enfiuziar / esperantes a H' renovaran fuersa / rekiered en eredad de el Dio por seer adjuntado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6256

398260

rekonosiente adj.

אסיר תודה

la administrasion sinagogal i su prezidente / a los senyores maftirim es muy rekonosiente (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1384

398360

rekontar v.

דקלם, השמיע, סיפר, הגיד

I rekontas i kontas, i te akodras todas las ulvidadas de mozotros. (Untane Tokef)

Devemos de rekontar este kuento trivle ande pudo enventar koza inposivle, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

ken puede rekontar tus djustidades en tu arrodear enriva de el espandimiento de la luna el galgal segundo sin falta i sin portiyo (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

el kual rekonta segun la korteza de mi elguenga poko de lo poko de tus enaltesimientos (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2993

398400

rekordarse v. refl.

נזכר

Esta maravia el se rekordo muncha mersed le guardo penso de onrarlo i solevantarlo (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1385

398740

rekuerdo m.

זכרון, זכר

Este rekuerdo lo tienes en el sielo, ninguna maldad lo kuvre kon su velo. (Im afes, Papo 1894)

Ora ke mi kuerpo en el fuego se adrera, un poko de seniza por mi rekodro guadrara, (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6257

399110

relijión/religión f.

דת, אמונה

sus modestia, sus atamiento a la relijion / damas i senyores formavan una fuerte lejion (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5431

399130

relijiozo adj. & m.

דתי; ''כלי קודש''

Siempre deve de kudiar el kapo relijiozo / i ke toda la nasion tenga repozo / el Dio piadozo / i a el lo va guadrar / asegun el va pensar / por toda djuderia / ke ay en la Turkia (La Amerika, 1911)

kantos alavados remplaso la derasha / melodias relijiozas por el deklaro de la perasha (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

bendichos seash del Todo Poderozo / ke korresh para la orasion i el kante relijiozo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3789

399210

relumbror m.

זוהר, ברק; מראה זוהר

Tanto su luz da relumbrores ke ala shehina atorva (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2135

399250

relustrarse v. refl.

מבהיק (אריג) בעקבות שימוש ממושך

Veluntad de muestro Dio en nos se afirmara i la siya de su onra oy se relustrara (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2994

399290

relustror m.

זיו, זוהר, ברק, בוהק של אריג מבריק

Ken la su kara via gran plazer tomava klara komo el dia i relustror dava (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5934

399300

relustrozo adj.

מבהיק, מבריק

Todos eyos son relustrozos komo tajadura de anyakota(Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3790

399320

reluziente adj.

זוהר, מבריק, נוצץ, מזהיר, מבהיק

La su frente reluziente espada dulse [de] kortare (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3271

399330

reluzir v.

זהר, הזהיר, הבריק, נצנץ, הבהיק

Repari ke no es bien salir sin konsejo de el senyor, i tambien ombre grande i viejo, komo el espejo ke arreluze, todo antes lo dize lo ke akontese komo si lo viese. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6708

399400

remanesido/remanisido adj.

שצץ והופיע פתאום; הנותר, ששרד

Siyo Ahashverosh kon su siyo i Disho: todo Judio ke ay en el reyno mio, ke mando desde aki asta Perat el rio: no sea remanesido Judio, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2995

399680

remedio m.

תרופה, מרפא; פתרון, תקנה, תיקון, מוצא, תקווה, אמצעי, עזרה

Esto muy doliente no topo remedio ni uno ni medio (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ya se arrepintieron de este mal echo, el grosh ke tenía[n] todo ya lo dieron, bushkaron remedio por lo ke perdieron; me pisho en sus karas ke tal mos izieron. (Kalumnia de sangre, sig 18)

La asembradera de el mal es la Rusia / Ingletierra i Italia se meten en medio / i perkuran por trayer algun remedio (La Amerika. 1913)

Supo Ester, por el livro de la treslada, ke la reina no puede ir d[o] el rey sin ser yamada, i Si fuere, matar sera matada, no avra ningun remedio, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3791

399880

remez (ebr.) m.

רמז

De estonses avrira tu ojo saver a el Dio, Tova dize: A ti remez ke no kedares hamor. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1386

400470

render/rendir (fr.) v.

הקיא, הקיא את נשמתו; החזיר, השיב, נתן, העניק; הפך ל-; נשא פירות (רווחים); מכר במכירה פומבית

I si mizmo me eskatemera aora, por rendir mi reflo torna vendra lv ora''. (Im afes, Papo 1894)

Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6710

400670

renegado m.

מומר, משומד

Siendo ke 'Haman kon el rey su estada, Disho: dies mil kintales de plata esmerada te dare por una djente renegada, ke no kreen en tu ley, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5433

400820

renkontrar (fr.) v.

פגש

Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5935

400940

renovar v.

חידש, שיפץ, תיקן

i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

ayi renovan fuersa i ayi repozan los kanseriozos de fuersa (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

batieron en puertas de piadades por avrir / el ijo por ser sangrifisiado i el padre por sangrifisiar / esperantes a el Dio i en sus piadades por enfiuziar / esperantes a H' renovaran fuersa / rekiered en eredad de el Dio por seer adjuntado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3272

401250

reparar v.

תיקן, שיפץ, שיקם, אושש

Repari ke no es bien salir sin konsejo de el senyor, i tambien ombre grande i viejo, komo el espejo ke arreluze, todo antes lo dize lo ke akontese komo si lo viese. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2996

401260

repararse v. refl.

התאושש, השתקם

Reparose i endecho por plasas i kayes i munchas lagrimas echo por kanpos i vayes (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6260

401520

repertorio m.

רשימה, רפרטואר

hina i hasda tienen en todo el oditorio / por los ermozos pedasos de sus repertorio (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6079

401560

repetir v.

חזר על, שנה, אמר שוב; חזר לסורו

Estas palavras siempre iva repetando / i se estava arrebashando tanto / asta ke se kuvrio entera kon el manto / i su kavesa siempre iva rebashando. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5610

401760

repozado adj.

שלו, שקט, שוקט, רוגע, רגוע, נינוח, שאנן

Razon tiene nuestro rijidor ke avrio los lavios / por dezir kon amor a sus politikanos / keremos estar repozados / i non gerrear / ansi vamos a briyar / en deklarandomos neotros / kontentes seremoa nozotros (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3792

401780

repozar v.

הרגיע, השקיט; נח, חדל מעבודתו/מפעילותו

Repozare mi alma en tus kortes, guezmare guezmos de tus montes, mora mi alma entre los estantes. (Donme, sig 18)

ayi renovan fuersa i ayi repozan los kanseriozos de fuersa (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

965

401810

repozo m.

שלווה, מנוחה, רוגע, מרגוע, שקט, שאננות, הפוגה; מתינות, שיקול דעת

si lo keresh atentar, eskuchaldo kon repozo: (Toledo, Koplas de Yosef)

Tu A-donay el padre piadozo alvisia ami alma de tu gozo, Zihr''i az orasion asu repozo (Donme, sig 18)

I teneldo por buen uzo: kozas de orno a repozo; pos ke Mordehay las konpuzo, por esto es razón de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Ayno ke lo azemos por mitsvá presiada kon repozo tomemos de la manyanada: (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Siempre deve de kudiar el kapo relijiozo / i ke toda la nasion tenga repozo / el Dio piadozo / i a el lo va guadrar / asegun el va pensar / por toda djuderia / ke ay en la Turkia (La Amerika, 1911)

Tefilot kale azer para ke kede esta gerra / ke nos izo bezer i mando a muchos a la tierra / ke se eskape esta gerra / i se aga la pas / por ke no se sufre mas / agora ke ayga repozo / i alegria i gozo (La Amerika, 1915)

shabat agadol oy tomad vuestro repozo / por empesar enel invierno kon alegria i gozo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo enfloresien se espunto su ermoyo / no se koizieron sus razimos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2997

402140

repuesta f.

תשובה, מענה

A ken me enbias? i luego ire i tu mandado are. el rey le dio repuesta: al ke esta en mi puerta (Purim, De-Fes, sig. 18)

Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

966

402320

reselo m.

חשש, חשד; פחד, פחד מוות

no tenemos mas reselo, ni kreemos en ninguno.'' (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6262

402870

resitar v.

דקלם, השמיע

pasajes i lejendas yo resitava / sin mereserlo el puevlo me felisitava (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1387

402950

resivir v.

קיבל, ערך קבלת פנים/מסיבה; יילד, קיבל את היילוד

Las kumadres komo eran djudias, eyas del Dio temian, resivian ijos i ijas (Koplas de Par'o, 1901)

Los djudios ke resivieron la Ley a ojos de todos los puevlos (Ketuba de la Ley)

kon kavod i hanupa lo resivio, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Resivieron los djidios ke en akea via Purim todos los anyos kon gran alegria (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Buenas semanas vemos venir, las salimos a resivir para ke mos deshe bivir a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

Rogo al Dio de los sielos: ''Resive ketoret i saumerios se vede la muerte de eyos ke ya temieron de tu nombre i de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Muy alegre iva Avraam komo si fuera a la boda de su ijo regalado, siendo ke kon buena veluntad resivio su komando del Dio alto i enshalshado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

zayin de Adar se apregono kon muncha bealá: serrad las puertas de los sielos i no resivas su tefila, ke ya se le fue la gedulá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Ah, Yoheved madre presiada, resive la gezera del Dio ke fue asetensiada, para esto fuites kriada de enterrar al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

piedre kudiado, salvador de Israel, resivi tu tefila esklavo fiel, yo abashare kon Mihael i Gavriel, ande ti Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

orozos yehidim de esta santa sinagoga / resivish aki la mas provechoza droga (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

vozotros el bien konosido David Behar / el i sus kolegas resiven del Dio sus buen sahar (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7050

402975

resivivle- guezmo resivivle

ריח ניחוח

A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan aviertos / en mersedes de muestros padres los primeros mozotros enfiuziados / se konponga muestras tefilot komo guezmo resivivle (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2451

403030

reskaldo/reskaldada m./f.

רמץ לוהט

las deshava en un reskaldo dientro de la kozina (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6265

403280

respekto (fr.)/respeto m.

הערכה, הוקרה, כבוד, כבוד עצמי, יראת כבוד, הערצה, התחשבות

kavod meresen i muncho respekto / por sus kantes i sus buen djesto (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

378

403420

responder v.

השיב, ענה

I luego respondiera el angel a Yosef: (Poema de Yosef)

Yosef respondia razon muy afeitada: (Poema de Yosef)

Respondio su senyora komo desvergonsada: (Poema de Yosef)

Teilot a el Dio alto estonses las dimos en oras de apreto ke mos respondimos (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Le respondio su padre: El Dio mos apiadara i tambien el karnero El mo lo mostrara; (Puertas de veluntad)

Mandole a responder: Borrachon perdido vos tienes ke entender en el tu sentido (Purim, De-Fes, sig. 18)

Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18)

responde la alma: yo so alavada; el puerpo peko i yo no kulpo nada, por aver del mundo so abolada kuando me vo de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Respondio 'Haman: Senyor, merese muerte, pues ke no izo tu mandado, no. (sova semahot, Livorno 1782)

A' responde a los aniyim los estantes delantre de ti / komo proves ke demandan, bushkan perdon de ti / konpone su korason, eskucha tu oreja (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

anduvieron ambos eyos por azer en la ovra / i respondio Yits.hak a su padre ansi: / mi padre vi fuego i lenya de la ordenansa / ado mi sinyor karnero ke no la 'halaha? / si tu en dia este tu ley olvidan? (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

381

403490

respuesta f.

תשובה, מענה, תגובה

Respuesta non le davan savios nin estreyeros. (Poema de Yosef)

Al rey dieron respuesta todos en derredor: (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4427

403500

resta/reste f.

מחרוזת (שומים, בצלים וכו')

resta de peshkados de tauk baluk, les tomaron el suluk; muerte a la moda lo izimos boda. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2139

403560

restar/restarse (fr.) v./. refl.

השתייר; נשאר, נותר, עצר, עמד מלכת

Tornadvos atras, andjeles de mi fonsado!, este zehut restara para Tsiyon guadrado: (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1568

403640

resto m.

שארית, מותר, יתרה, עודף, שיור, שריד

Resto de los ke kedaron en la karsel, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Respondiole Zeresh kon todo el resto (Koplas de Purim, 1545)

Antes ke desniege a todo el resto, i deshen a mi i krean en el vedradero. (El rey Nimrod)

Todo lo resto kede para el Dio, si de los sielos se dio lo soportaremos i lo yevaremos (Purim, De-Fes, sig. 18)

I fue komo dezir esto, le disho el Dio: ''Vate presto, dile a Ahav i al resto: 'Si se vos izo la sed de kreer en el Dio de Eliau?''' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Bendicho sea el Dio, ke mos deshó ver esto, muncho gusto tuvimos, kuando es el resto? rogemos al Dio ke sea muy presto i karne kasher ke no venga en esto. (Kalumnia de sangre, sig 18)

ke vean el resto i tomen pavor, siendo tenemos favor de el Dio famozo ke es muy piadozo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

por azer konkiyas a el Amalek, ago banyo kon telek; todo va un kuento, no mires el resto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

el ke pense en todo esto i no peke tan presto, i no se olvide de el resto, los siete dinim de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el korban le akonpanye presto / i el i el resto / no mos tengan sar / i al Dio muncho rogar / ke no tenga muerte / i el Dio los enprezente (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

967

404120

retembla f.

רעד, רעידה, חלחלה, זעזוע

i travole gran retenbla, en ayuno se kedo; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2452

404840

revanada f.

פרוסה, נתח, פלח

kon sevoyas revanadas debasho de una kasuela, (Gizados de berendjena, siglo 18)

las freia a revanadas i esprimia un limon, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2454

404860

revanadika f.

פרוסונת; תופין, כעך

debasho revanadikas komia kon su sovrina; (Gizados de berendjena, siglo 18)

las freia revanadikas komo frien el peshkado (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

968

404930

revanyo m.

עדר בהמות, מקנה; עדר אנושי, ציבור מונהג

az ya revanyo a puevlo eskojido, ke eres pastor fiel; (Toledo, Koplas de Yosef)

Vijita tu revanyo kon peadades, ovejas ke esperan en tus bondades (Im afes, Papo 1894)

Komo vijita el pastor a su revanyo i aze pasar a sus ovejas debasho su vara, (Untane Tokef)

para el lovo poko provecho el vayado si tal por entrar al revanyo el determinado (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3794

405270

revés m.

צד שני, גב

Detras de ti mira una vez, porke azesh a la revez? A tu djura ya la savesh. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4430

405315

reveyada f.

עויינות, תיעוב

kon gran reveyada miran a djidió. Nosotros tenemos Dio: kastigar mos kere, a eyos los fíere. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

969

405320

reveyador/dera n.

מורד

i kon ti atorgare; i si no, sere reveyador.'' (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1391

405330

reveyar v.

מרד; כפר ב-

de yevar pena si en su dicho reveya: (Ketuba de la Ley)

reveamos en el alto, djuramos su nombre santo, falsamos en el trato komo uzansa de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Dos sinklavos en el rey reveyaron, tosigo en el vazo le echaron; en linguaje de [P]ersianos se akonsejaron para ke ninguno los entendiera, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

383

405700

rey m.

מלך

El rey, esas sazones, uvo malos talentes (Poema de Yosef)

Ke a de venir un dia, del rey seras onrado; (Poema de Yosef)

A la entrada de la puerta, el rey se levanto a el; (Donme, sig 18)

Vino Eliau serka del rey, mando por todo Israel: ''Suvid todos a 'Har 'Ha-Karmel i prevaremos si es vedrad el Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Porke kada uno keriamos ser rey / i kada uno azer su ley / todo lo ke mos plazia izimos / i aunados nunka estuvimos (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7183

406020

rezgate/rezgato m.

גאולה, פדיון, שחרור, כופר

i djimieron todos los mal'ahim de la merkava / ofanim i serafim demandantes por nedava / engrasiantes a el Dio por el sinyor de Yits.hak: rogo da rezgate i otro en su paga da / Ah Dio, non agora sea el mundo sin la luna klara (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1392

406260

rezinyar (fr.) v.

ויתר על

Riziendo, le ato bien manos i pies, tendio kuchio al fruto de su vejes, (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4431

406800

ridjal (t.) m.

אציל

Ridjales de el dovlet se maraviyaron de este negro milet komo eskaparon; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1695

407140

riir v.

צחק

El rey ke la vido komenso a reir (Koplas de Purim, 1545)

merken martiyikos i shekierdjilik, en kaza deshen ashlik, el ke va beviendo se vaya riendo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Estando el rey komiendo i beviendo, mando a yamar a la reina Vashti muy de prisa korriendo; mando el rey ke vos desnudes, i desnuda vengash riendo, ke kiere mostrar ke no ay otra ermoza komo vos, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

970

407320

rijidor/dera n.

מנהלן, מנהל משק, מנהל, מארגן, מסדר

deve de ser en el mundo gran rejidor muy valiente; (Toledo, Koplas de Yosef)

Razon tiene nuestro rijidor ke avrio los lavios / por dezir kon amor a sus politikanos / keremos estar repozados / i non gerrear / ansi vamos a briyar / en deklarandomos neotros / kontentes seremoa nozotros (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3000

407390

rijir v.

אירגן, ניהל, סידר, ערך, התקין, טיפל ב-; סיפק, נתן; רחץ את המת; הכין אוכל, בישל

Komo el meleh lo oyo le dio su sortija i lesensia le dio a el ke lo rija (Purim, De-Fes, sig. 18)

zahud ternas de ser kumplida kon la Ley seras rijida i kon shalom tu venida en tornando de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911)

Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911)

'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915)

Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

971

407490

rijo m.

ניהול, ארגון, סידור, טיפול; עבודה, מטלה; בישול; סעודת חג; תבשיל עשיר להבראת חולים

si keres saver mi rijo, sarlas ombre muy savido. (Toledo, Koplas de Yosef)

los dos guerfanos de madre kriados kon grandes rijos. (Toledo, Koplas de Yosef)

Dieron eyos konsejo: presto akudivos kon gran sehel i rijo mira de fuyirvos (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

i ansi todo salio todo el su rijo lindo i bendicho. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Dame tu un rijo ke onra dare (Purim, De-Fes, sig. 18)

Munchos anyos pasimos en la inyoransa / del viejo rejimen fue esta mankansa / kon la esperansa / ke tuvimos en el Dio / la libertad mos dio / se vido ke el Dio kijo / ke se eskape el viejo rijo (La Amerika, 1911)

la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi se le arranka el alma / esta buena fama / asta su vejes / Dio mas muerte no le desh / ke kaze a sus ijos / kon muy buenos rijos (manus. Teza, 1820)

todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de amostrarle el kyar / se esta topando en sar / keda muy kayado / i muy shasheado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1696

407560

rikeza f.

עושר, הון, רכוש; שפע

No ay numero de ni kuenta a su gran rikeza (Koplas de Purim, 1545)

I de munchas vias mando a traer amostrar a su aver i la su grandeza kon muncha rikeza (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ven oye, ley aviza, tov saver, es rikeza, tirate de mal riza. (Donme, sig 18)

a ti A' el reinado i el enshashamiento a todo modo de kapo, a ti A' la rikeza i la onor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Disho el rey: venid verash las rikezas mias, ke por tanto no me estimarias; esto fue siento i ochenta dias asta ke no kedo ke mostrar, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2457

407630

riko adj. & m.

עשיר, אמיד; שופע; מוצלח, יפה

ke ansi esta enkomendado tanto povre komo riko. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Riko era por su mal i por su kevranto antes era su amal barbero en un kanto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Despues de dias i anyos Israel rikos i sanos se olvidaron de los anyos ke los sako de Misrayim el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

al Dio alavaron kon muncho plazer, porke estavan bezer grandes komo chikos, proves también rikos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Tejas, vidros, bienes, mobles / pasaron fortuna fuerte / proves rikos tambien nobles / tuvieron la mizma suerte (La Epoka, Sal. 1898)

sabika tenia por munchas partes / de los sielos le vino estos desbarates / ya tuvo mezates / i muy buenos / rikos i muy yenos / i los mashkadores kon / los bushkadores (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7052

407890

rinyón m.

כליה

A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis pekados mis rinyones van ensendiendo / al din se asentan i los livros estan aviertos (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3004

407900

río m.

נהר, נחל, פלג

En lugar de riza eyos endechavan munchas lagrimas echan komo rio fuerte pensando la muerte (Purim, De-Fes, sig. 18)

Esperamos a sus chorros komo un gadol rio. (Donme, sig 18)

Siete mares i tanbien siete rios, tanbien agua de be-reshit kon eyos, i mi amor englute a eyos, (Donme, sig 18)

Rayos rios i truenos / al mundo izo trublar / sea a negros komo buenos / a todos izo temblar (La Epoka, Sal. 1898)

ushur izo meter enel trigo / tal rish'ut tenia konsigo / landre le de enel umbligo / i su lesh vaya por el rio (manus. Teza, 1820)

Siyo Ahashverosh kon su siyo i Disho: todo Judio ke ay en el reyno mio, ke mando desde aki asta Perat el rio: no sea remanesido Judio, no. (sova semahot, Livorno 1782)

A' rios de mis lagrimas mis estentinas van buyendo / brazas de mis pekados mis rinyones van ensendiendo / al din se asentan i los livros estan aviertos (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6401

407927

rish'ut (ebr.) m.

סיכן

ushur izo meter enel trigo / tal rish'ut tenia konsigo / landre le de enel umbligo / i su lesh vaya por el rio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3006

408240

riza f.

צחוק

Kon rizo i kante fueron a bever i pedrieron el saver i sus buenas manias kon mosas estranyas (Purim, De-Fes, sig. 18)

En lugar de riza eyos endechavan munchas lagrimas echan komo rio fuerte pensando la muerte (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ven oye, ley aviza, tov saver, es rikeza, tirate de mal riza. (Donme, sig 18)

'Salid de aki muntanyas vanitozas , / Dio no envelunta en vozotras gloriozas, / ermozura, altura, son vanas kozas, / dizia Dio kon an tono de rizas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3274

408680

rodear/rodearse v./v. refl.

נדד, סבב, הסתובב, שוטט; הקיף, סובב

Boteah fue en el Dio, gran feuziamiento, ke nos arremetio en el su asiento por enserramiento, ke puertas serraran, la serka rodearan, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

973

408790

roer/roendar v.

איכל, כרסם

boka tienen i no gustan, no komen ni menos royen; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

385

408830

rogar v.

ביקש, הפציר, התחנן, הפגיע, התפלל

'Ay, madre, al Dio rueges por tu fijo Yosef'' (Poema de Yosef)

yo lo rogo, mis ermanos, tanto kuanto kero yo. (Toledo, Koplas de Yosef)

Mihael luego rogava: ''yo mizmo lo eskapare, (Toledo, Koplas de Yosef)

Rogemos noche i dia ke mos de gozo i alegria kon toda la konpanyia a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

Muncho lemuniozos estan los djidios rogando todos al dio amargos estavan tambien endechavan (Purim, De-Fes, sig. 18)

Rogo al Dio de los sielos: ''Resive ketoret i saumerios se vede la muerte de eyos ke ya temieron de tu nombre i de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Bendicho sea el Dio, ke mos deshó ver esto, muncho gusto tuvimos, kuando es el resto? rogemos al Dio ke sea muy presto i karne kasher ke no venga en esto. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Al ke demanda segunda vez dale i az ke no lo ves; roga al Dio ke no prevesh de ser prove o no ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Del djenísaro tomalde la redoma i konbidalde, i un poko rogalde ke vos deshe bien beber. (Mandjares de Purim, sig. 18)

kuando sintio la sinyora de Sara todo esto ke le fue avlando, le disho: muncha razon tenesh en la ora buena yevaldo, vos rogo sinyor no lo fuesh de guestro lado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Rogo, sinyor, el kuchio bien aguzaldo para ke mi alma no penara, ke de verlo el kuchio mi garganta se estremesera, un poko de mi seniza a mi madre Sara yevara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

rogemos al Dio noche i dia ke la muerte del olam se kortaria; mas yoro no avria por el zahut de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Senyor de la regmision: me espanto del Satan no me de pasion, vos rogo no agash traision a guestro esklavo Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Yorad i enguayad oy tishabeav ermanos / ma rogad ke presto se den todos las manos / por ke no ayga matansas i amargasion / i eskape el tishabeav de kada nasion (La Amerika. 1913)

Tsadikim i hasidim ya van esklamando /por la santa patria siempre van penando / al Dio van rogando / kon todo korason / ke mande la salvasion / todo el puevlo rogaremos / porke todos keremos (La Amerika, 1911)

En estando yo en la Afrika / me determini de avlar de Amerika / me asenti a eskrivir estac poezia / i rogo ke kada uno la melde demazia (La Amerika, 1916)

rogo a los senyores maftirim yeno sukseso / kontinuen en esta mision i agan progreso (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

ermana pekenya, sus orasiones / ordena i responde sus loores / Dio, rogo melezina sus dolores / se ateme la anyada kon sus maldisiones (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el korban le akonpanye presto / i el i el resto / no mos tengan sar / i al Dio muncho rogar / ke no tenga muerte / i el Dio los enprezente (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6931

408870

rogativa f.

תחינה, תפילה, תחנון, בקשה

de noche se le izo i la su venida / bendiziendo a el Dio ke le dara muncha vida / kon buena salida a kaza bolta / ala semana se le konta / estas mis rogativas / ke munchos anyos bivas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6498

409030

romaneser v.

נותר, נשאר; חידש כוחו, אזר כוח

apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes deskuvrid / i kompuesta de tu derecha forteyaron i kojeron / no izieron romaneser sus lambrushkos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3800

409080

romano m. & adj.

רומאי; רומני

Akel rey de los romanos ke Tarkino se yamava namorose de don[a] Krensia la novle kasta romana (Donme, sig 18)

Inda romano i bulgar no se avian dechidido / por salir a gerrear mucho avian kijido / ma el romano dezvanesido / kaje ke va empesar / el kontinua armar / a todos sus soldados / por tenerlos aprontados (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

386

409290

romper v.

שבר, ניפץ, ריסק; קלקל; עצר, הפסיק, ביטל; הפר ברית, חילל שבועה

Y luego le ronpia sus panyos a Yosef. (Poema de Yosef)

se la ronpen sus ermanos, i de el lodo ke se ponga. (Toledo, Koplas de Yosef)

A' rey fuerte azien abashar i azien enalteser / kon dichas de santos i kon setensia de andjeles / despedasan penyas i rompen montes (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1569

409410

romperse v. refl.

נשבר; שבר, קרע; נקע את הירך

se le rompio su tripa de ver la reboltina; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

I las tavlas se ronpieron (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5059

409690

ropa f.

בד, ארג, אריג; בגדים; סחורה; לבנים; וילון עבה

ropa fina i muy presiada ke por samara es nombrada, es koza enkonada de hayot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3426

409930

rosío m.

טל

Yahid ke vido este selo also su mano ael sielo djuro por moran en el sielo: ''No ara luvia ni rosio asta tomar lisensia de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

977

410050

roto adj.

שבור, מקולקל

i esparzio por el suelo platos rotos i kucharas, (Toledo, Koplas de Yosef)

Enshemplado komo tiesto roto, (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3275

410090

rov (ebr.) m.

רוב

Ya el rov de los djudios se avian ido, tambien yo komo eyos me e sonbaido i enlokesido; i muy rebuelto, en nada no atento de la reboltina i la esklamatina. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5694

410120

rovar v.

גנב, גזל

Nuestra lingua nos rovaron / nuestras bienes derokaron / a nuestras famiyas las arrastavan / i komo karneros los matavan (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5061

410200

rovo m.

גניבה, גזל, חטיפה, תרמית, הונאה

el nombre del rovo lo trokamos, fint por nombre lo yamamos, menos de esto no ganamos los bienes de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

387

410280

roza f.

ורד, שושנה; פרח

Muy apuesto andava komo rozas i flores. (Poema de Yosef)

Azme veer a tu vista enshemplada a la roza (Ketuba de la Ley)

Ansi traiya su puerpo komo roza en rozale (Donme, sig 18)

Kon vazo sin aza beven a heshbón, non azen ningún elbón de ninguna koza, van komo la roza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Todas estavan muy muncho gustozas / i se sintian de korason gloriozas / i kada una se mete a rozas / i miles de otras ermozas kozas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2458

410340

rozado adj.

ורוד, ורדי, בעל ניחוח של ורד

rozadas en la sarten, asentadas kon nogada (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3803

410360

rozal m.

שיח ורדים

Ansi traiya su puerpo komo roza en rozale (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4831

410410

ruah (ebr.) m.

רוח; נשמה; נשימה

A' a el lo endechava: kuando pekaron Israel el me afalagava, i ruah akodesh lo alavava (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4022

410440

rubí/rubiko (ebr.) m.

מלמד תינוקות, רב

Gran gusto tuvimos ke kortaron 3: la blandika en pirmero, la menekshe después, el perro de el blanko dio 3 rubíes para ke lo kortaran la primera vez. (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5164

410920

rumor m.

שמועה

Bora grande komo esta / nunka tuvo akontesido / al rumor de la tempesta / kedo el puevlo entontesido (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5224

411020

Rusía f.

רוסיה

La asembradera de el mal es la Rusia / Ingletierra i Italia se meten en medio / i perkuran por trayer algun remedio (La Amerika. 1913)

Danyo grande le tomo a la basha Rusia / kuando eya oyo ke tokaron a la Serbia / ma la Djermania / presto la entendio / su braso ya espandio / para ayudar a su aliada / ma a la Fransia le vino yelada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5617

411060

ruso m. & adj.

רוסי; רוסית

La Turkia tambien se entro en la boda / el alman ke la kere bien la kandereo en una ora / al ruso atako por la koda / i lo sheshereo / mas de una nave le batereo / sun avlar demazia / kiena le vino a la Rusia (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5165

411130

ruvina f.

הרס, מפולת, חורבה, חורבות, הריסות, עיי חורבות; התרוששות

Vinyas, kampos komo guertos / esta todo en gran ruvina / ay feridos tambien muertos / en esta gerra divina (La Epoka, Sal. 1898)

Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4554

411160

ruvinar v.

הרס, החריב, השחית

Dezgrasiado Auschwitz ke rovino nuestras famiyas, embezados en muncho bueno, arrastados sin manzia (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5619

411170

ruvinarse v. refl.

המיט פורענות על עצמו; נהרס, נחרב

Avlar kero lektor kon boz atristante / de la gerra ke ay ke es muy amanziante / eya kamina avante / i aze destruision / ya se ruvino kada nasion / ma inda van gerreando / la sivdad kemando (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3008

411190

ruvio adj.

אדמוני, אדמדם, אדום שער, ג'ינג'י; בלונדיני

Luz le abasharia de la shehina el rey bien la atina las sus karas ruvias ke paresen djoyas (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6932

411365

sabika (t.) f.

פשע, עבירה

sabika tenia por munchas partes / de los sielos le vino estos desbarates / ya tuvo mezates / i muy buenos / rikos i muy yenos / i los mashkadores kon / los bushkadores (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1395

411530

sadik (ebr.) m.

צדיק

De el bien ke esta guadrado en olam 'ha-ba para los tsadikim: (Ketuba de la Ley)

Sadikim de akel dor kuanto mal yevaron, kon penas i kon sudor muncho perkuraron (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

388

411620

saeta f.

חץ; בוכייר

Kon sus ermanos fuera pastor en los ganados (Poema de Yosef)

Makedonia entera se metio en rebuelta / kada uno en su tierra apronto su saeta / Montenegro disho a lista ma ya se repentio / negra pruna se le metio / a este enkorkovado / ya kedo deskavenyado (La Amerika, 1915)

aharvados de espada i kombatidos de saetas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3804

411800

safir/a m.

ספיר

Siete son las estreas, safirin todas eyas; Mas onrada de eyas estrea de manyana. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6267

411985

sahar (ebr.) m.

שכר

vozotros el bien konosido David Behar / el i sus kolegas resiven del Dio sus buen sahar (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4167

412020

sakadjí (t.) m.

שקאי, מוביל מים (בנאד עור)

Al saká no vos enmento ni en kuenta de ombre lo meto del ijo de un perro el biznieto; kon todo dalde a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

389

412110

sakar v.

הוציא, הסיר, הוריד, סילק

El de la eskansiania de karsel fue sakado. (Poema de Yosef)

disho: ''de aki en delantre ya la sako de su mando''. (Toledo, Koplas de Yosef)

-''padre sienta tu sentido lo ke sakas de la boka (Toledo, Koplas de Yosef)

Sakoles la reina muy lindos komeres (Koplas de Purim, 1545)

las buia i las kozia i les sakava el kokote (Gizados de berendjena, siglo 18)

las burakava por adientro, les sakava la simiente, (Gizados de berendjena, siglo 18)

I sakastes tierra ve-esev va-ets asimenten simientos (Donme, sig 18)

Despues de dias i anyos Israel rikos i sanos se olvidaron de los anyos ke los sako de Misrayim el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

980

412145

sakarse v. refl.

סילק עצמו, הוציא עצמו

por sakarselo de el tino komo are, yo el kuytado? (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4436

412170

sakat (t.) m. & adj.

פגום; נכה, בעל מום, קיטע

kien es de linaje aga bien dikat de no se azer sakat, de bever sin pezo: estén en su sezo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3009

412330

sako m.

שק; מעיל קצר, וסט, מותניה

Kon un grande shusto se vistio sako porke nada no manko ke ya se moria en el este dia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Mas tambien estradavan sako i seniza i los mas arrazgavan sayo i kamiza (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1396

412490

sakrifikar v.

הקריב, העלה קרבן; הקדיש

A el ke dishites: ''Tu ijo presiado sovre la ara sea sakrifisiado''. (Im afes, Papo 1894)

Deshemos para El este buen kudiado, ya mostrara ken va ser sakrifisiado''. (Im afes, Papo 1894)

i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy delantre de El siya / estonses se enshashara sangrifisio i el sangrifisian (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

batieron en puertas de piadades por avrir / el ijo por ser sangrifisiado i el padre por sangrifisiar / esperantes a el Dio i en sus piadades por enfiuziar / esperantes a H' renovaran fuersa / rekiered en eredad de el Dio por seer adjuntado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1398

412520

sakrifisio m.

קרבן, עולה, זבח; הקרבה, מסירות נפש

El ensensio de su sakrifisio trokado, por el de su ijo onde te ez kontado, (Im afes, Papo 1894)

i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy delantre de El siya / estonses se enshashara sangrifisio i el sangrifisian (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5941

412880

sala f.

אולם, טרקלין, חדר

sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4168

412970

salado adj.

מלוח; כבוש במלח; יקר

Miren de komer pishkado, frito, kocho i asado i ke no manke salado porke aze bien bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1399

413230

salario m.

שכר, משכורת

Mos mande a el untado i tengamos buen salario (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2461

413240

salata (t.) f.

סלט, ''סלט'' – ערבוביה;

las azia salatika, delgadikas komo tri. (Gizados de berendjena, siglo 18)

troken marochinos i ke den bakshish, salchichas metan al shish; las mezas bien artas, frutas i salatas. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Guezmo de barut se siente en Evropa / i kada uno bien triste se topa / veremos ke va ser de esta negra salata / i kualos van a komer asana bukata (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4169

413250

salata (fr.) f.

חסה

Kanavetas i salatas, todos en atuendos de platas; pichones, poyos i patas ke no deshen de komer. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4438

413270

salchicha f.

נקניקיה

troken marochinos i ke den bakshish, salchichas metan al shish; las mezas bien artas, frutas i salatas. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6933

413480

salida f.

יציאה, מוצא; יציאה לבילוי; תירוץ; מוצאי; הוצאה; יציאת קיבה, צואה

de noche se le izo i la su venida / bendiziendo a el Dio ke le dara muncha vida / kon buena salida a kaza bolta / ala semana se le konta / estas mis rogativas / ke munchos anyos bivas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

390

413620

salir v.

יצא מ-, עזב את; יצא לבילוי

Kuando del pozo salia vendieronle a merkadores (Poema de Yosef)

Also los sus ojos i sale por la puerta; (Poema de Yosef)

Avraam, mi ijo el mayor, me salio gran sin ley.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

el uno semejado a Moshe rabenu otro a David malkenu siendo djentes grandes no sarlesh en baldes'' (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

i al el kantaron kon sus berahot agomel i shevahot por el nes ke vieron de muerte salieron. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Buenas semanas vemos venir, las salimos a resivir para ke mos deshe bivir a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

Kuando el rey Nimrod al kampo saldria mirava en el sielo a la estreyeriya, (El rey Nimrod)

Kavayeros salieron muy apresurozos alegres anduvieron i muncho gozozos (Purim, De-Fes, sig. 18)

I fayaras ayi una djoya kon mueve puntos ke salen de arba'a shemot ke estan en su shiur (Donme, sig 18)

Vieron toda la konpanya komo baldo esta setensia enpesaron alavarla: ''Bendicha madre ke salio de eya Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

ken es el primero salga a bailar, no pirkuren de avlar: ke estén kantando, paras vayan dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Kuando salió el fermán ke se enforkara, kon kalpak i kon tumán ke yakisheara, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Kol de los sielos salio a Avraam Avinu fue yamado: tu ijo regalado no sea degoyado; un barvez en su lugar aea ayegado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

i su tripa es partida i su yubre es salida i su karne es komida del guzano de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

siendo ke buena su pasada, salir no kere de su estada, por fuersa es arrondjada ke aga mizvot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

toda la ropa ke es kerida, ke de seda se teshida, del guzano es salida, los ke komen al onbre en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Kuando tu partites, i de tu sivdad salites / a tus djenitores dishites: / yo vos ayudare, muncha moneda ganare / i siempre a vozotros pensare (La Amerika, 1914)

Poshea salio la Italia ni mantuvo su aliansa / en deklarandose neotrala eya salio falsa / ma dia no se pasa / si ke este armado / ma no savemos kuando / sarlera de las kantones / en mashkando makarones (La Amerika, 1915)

'Salid de aki muntanyas vanitozas , / Dio no envelunta en vozotras gloriozas, / ermozura, altura, son vanas kozas, / dizia Dio kon an tono de rizas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

tino pozo a azer mas danyo / izo azer dos papeles en un anyo / el papel salio i el kedo enel kanyo / mal tenga ken aze mal al djudio (manus. Teza, 1820)

kuando suviras a tu ija de la karsel / i de kaza de karsel su yugo krevantaras / i aras maraviyar maraviya en tu salir komo barragan / por atemar i atemar sus atemantes (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

su pekado le alkanso del arur el malo / porke era un haver kon este diavlo / salio muy sanpavlo / se trusho en este al / a djudios ya izo mal / le pago el Dio presto / a el i al resto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6500

414420

salmeamiento m.

שירים ותשבחות

salmeamiento se baldo, i su kovdisia mayorgaras / por enveluntar aserkamiento de su kerida i aras pasar / de su korason ansia de su alma / por bushkar amor de sus noviedades (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2462

414640

salsa f.

רוטב

i ensima le echava salsa kon un ajiko majado. (Gizados de berendjena, siglo 18)

las freia en la sarten kovijadas kon la salsa, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2144

414810

saltar v.

קפץ, דילג, ניתר, זינק, התפרץ; פוצץ; קפץ לביקור; נבהל

A los vente dias lo hue a vijitar, lo vido de enfrente mansevo saltar, (El rey Nimrod)

Mi Dio, mi Dio Tu sos alto, kien no kree el es falto. Nafshi, mi korason salto para loar a Tu Nombre. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3012

414960

salto m.

קפיצה, דילוג, ניתור גבוה, זינוק, גלגול, התהפכות, סאלטו

De lo ke kero enmentar nada yo no falto kon baile i salto i kon gran plazer (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2145

415160

saludar v.

ברך לשלום, דרש בשלום

Saludemos agora al senyor parido, ke le sea besiman tov este nasido; (El rey Nimrod)

Viendose Vashti en eya tanta fealdad, Disho: yo no puedo ir; vos andad; i a el rey de mi parte saludad, ke esto muy mala, no puedo ir, no. (sova semahot, Livorno 1782)

La mosa era guerfana de madre, a Mordekay su tio tenia por padre, kon el se saludava manyana i tarde, no trokava su amistad, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4832

415330

salvador/dera n.

גואל, מציל, מושיע

piedre kudiado, salvador de Israel, resivi tu tefila esklavo fiel, yo abashare kon Mihael i Gavriel, ande ti Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

982

415400

salvar v.

הציל, הושיע, גאל

disho el Santo Bendicho El ''yo lo salvo a este ombre, (Toledo, Koplas de Yosef)

Mihael sar Israel, Eliau ve-Gavriel ke vengan kon el goel a salvar a Israel. (El Dio alto)

Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

983

415450

salvasión f.

הצלה, תשועה, ישע, גאולה

muchiguastes tu umildad, salvasion, manparo de Avraam. (Toledo, Koplas de Yosef)

i amostramos ya salvasion de puevlo kruel i tanbien salion. (Toledo, Koplas de Yosef)

Salvasion esta i demazia (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Damos, Senyor, tu bendision kon la buena kondision; amostramos tu salvasion de el bet mikdash Ariel. (El Dio alto)

Tsadikim i hasidim ya van esklamando /por la santa patria siempre van penando / al Dio van rogando / kon todo korason / ke mande la salvasion / todo el puevlo rogaremos / porke todos keremos (La Amerika, 1911)

Teshuva kale azer por nuestros pekados / rogaremos a el Dio sean pardonados / i el Abastado / nos mande la salvasion / a toda la nasion / el dia alegre vino / kantemos de kontino (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

985

415510

salvo prep.

חוץ מ-, פרט ל-, להוציא, מלבד, זולת; רק אם

Tu uno i tu nombre uno, salvo de ti no ay segundo; (Toledo, Koplas de Yosef)

Salvo en monte de Sinay ke se arrebasho tanto (Ketuba de la Ley)

Salvo kon eya se apegara (Ketuba de la Ley)

supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de almiskle / i disheron: no vimos salvo ke el almiskle / respondio: estad aki puevlo enshemplado a el azno / i yo i el moso por seer espandido (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4833

415535

Samael (ebr.) m.

סמאל, השטן

Samael le vino a el senyor presiado; no do mi neshama a ti ke sos enkonado; muncho fue atorvado de ver al si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5065

415610

samara f.

פרווה

ropa fina i muy presiada ke por samara es nombrada, es koza enkonada de hayot de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3808

415750

samur (t.) m.

פרוות דלק (שם בעל חיים); שולי פרווה של מעיל בורגני

Kito su toka de su kavesa, i el su samur tambien, (Donme, sig 18)

ibrishay i shali / badja i samur no yeve kalpakli / kalsado amario ke no yeve fermanli / de negro a todo mos vistio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1402

415850

sanarse v. refl.

התרפא, הבריא, השתפר מצבו, חזר לקדמותו

metio la mano en la arka - se sano de su maka. (Koplas de Par'o, 1901)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6153

415910

sandak (ebr.) m.

סנדק

tomar sandikos ish ra uvliyaal (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

986

416220

sangre f.

דם; קרבה משפחתית

'yo entrare en tu sangre te entregare al fuego.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

La su kara alva klara komo leche en la sangre (Donme, sig 18)

Yoro Avraam Avinu de ver ke su garganta de suyo espandio, i su padre su pie sovre el tendio, un reviit de sangre de el vertio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Dizen ke va aver una muy grande gerra / i ke muncha sangre va korrer en tierra / Austria i Serbia estan en dubara / siendo a fransez dieron una krushumada (La Amerika. 1913)

su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5622

416780

sangriente adj.

שותת דם, מדמם

Bushkaron de matar a fransez el influente / serbos lo izieron asasinar por mano de basha djente / esta matansa sangriente / izo la gerra aktual / la kuala trusho muncho mal / i inda se espera / ke munchos se yiran a la tierra (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

987

416940

sano adj.

בריא, שלם; טוב/יפה לבריאות, מבריא

tirando ke a la mayor, no deshar sana ninguna. (Toledo, Koplas de Yosef)

i seash bivos i sanos kon servisio del Dio; (Toledo, Koplas de Yosef)

Despues de dias i anyos Israel rikos i sanos se olvidaron de los anyos ke los sako de Misrayim el Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

buen shapchi tu eres, ke bueno te mentas / la lesensia ya te di lo ke keres ke metas / en mi lugar te entremetas / esto es mi demanda / el Dio este por tu vanda / kon ti i tu ermano / ke estes bivo i sano (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

989

417050

santedad/santidad f.

קודש, קדושה

apiada Senyor sovre mi por santidad de tu nombre. (Toledo, Koplas de Yosef)

I kontaremos fortaleza de la santedad de el dia el este, (Untane Tokef)

en sekreto de andjeles de la santedad, (Untane Tokef)

Mal'ahim de los sielos lo keren kemar nasido de mujer ke bushka en santedad (Pizmon de Moshe, 1893)

Oid puevlo su djustedad siempre sere por la santedad desde ke estavan en el midbar salio su fama de Eliau. (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1405

417070

santifikado adj.

מקודש

por el kavod de tu nombre el enfortisido i el santifikado, (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

990

417100

santifikar v.

קידש

ni Mihael ni Gavriel, ke santifiko mi nombre.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

Membra akel ke santifiko tu Gloria i ke desho un eshemplo por memoria! (Im afes, Papo 1894)

Az por tu nombre, i santifika a tu nombre (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

991

417180

santo adj. & m.

קדוש

veamos la kaza santa, nos i todo nuestro semen; (Toledo, Koplas de Yosef)

Shabat el dia santo todos lo miraron ke el mishne se remato i al Dio loaron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ah Dio!, avre tu siyero i damos munchos dineros, ke siempre de ti espero, ke eres santo i fiel. (El Dio alto)

Vido luz santa en el djuderia ke avia de naser Avraam avinu. (El rey Nimrod)

I en el dia santo puestas en un kanto kon grande kevranto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Zera Israel vino en akel negro yanto por muncho ke los dotrino mordehay el santo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Zemirot es de kantar a el Dio el alto, sus maraviyas mentar, el Bendicho i Santo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Avre tus ojos, kata de ventana de plata: Nasio estrea santa, estrea de manyana. (Donme, sig 18)

Kuando suvio su veluntad desperto su luz santa, kavako sus kavakaduras kon klaredad alta (Donme, sig 18)

Komo ver esto Elia en la tierra los batiera por esta djente tan negra komo estan muriendo puevlo santo del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

I le disho su padre: el Dio santo mos abrigara, i el karnero El mos amostrara, veluntad de muestro Dio en nos se afirmara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

pense en su alma la presiada de lugar santo es abashada, si terna zahud sera sonalsada kuando va de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

reveamos en el alto, djuramos su nombre santo, falsamos en el trato komo uzansa de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Tsadikim i hasidim ya van esklamando /por la santa patria siempre van penando / al Dio van rogando / kon todo korason / ke mande la salvasion / todo el puevlo rogaremos / porke todos keremos (La Amerika, 1911)

Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911)

a ti es el santo nombre ke de los patrones de la sensia el es enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Kada una dizia: Yo so la mas alta / de todas las mas grandes muntanyas / Su Maestad! En mi deve dar la ley santa / i se ivan meneando komo kanyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Bien entendido ke se aparejavan / para el dia santo del sesh de Sivan / para salir delantre del Dio despierto / en medio del grande temerozo dezierto. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

orozos yehidim de esta santa sinagoga / resivish aki la mas provechoza droga (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

A' rey fuerte azien abashar i azien enalteser / kon dichas de santos i kon setensia de andjeles / despedasan penyas i rompen montes (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1408

417290

santuario/santuvario m.

מקדש, דביר

Aina i presto mos frague el santuvario: (Ketuba de la Ley)

mejorado mos frague el Dio la santeria (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

992

417310

sanya f.

זעם, זעף, רוגז, כעס

Terah luego en la ora kon gran ira i kon sanya, (Toledo, Koplas de Yosef)

en sanya grande se ensendieron (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Rejisto Aman tomo se incho de sanya i a su djente yamo a saver su mania (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1573

417610

sar (1) (ebr.) m.

שר, מנהיג, ראש

Saar grande tuvimos en Purim (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Mihael sar Israel, Eliau ve-Gavriel ke vengan kon el goel a salvar a Israel. (El Dio alto)

siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el korban le akonpanye presto / i el i el resto / no mos tengan sar / i al Dio muncho rogar / ke no tenga muerte / i el Dio los enprezente (manus. Teza, 1820)

todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de amostrarle el kyar / se esta topando en sar / keda muy kayado / i muy shasheado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3812

417620

sar (2) (ebr.) m.. (pl.: sares)

חרדה, פחד, בהלה, אימה; ייסורים

Kantare a El Gadol bendicho eskapara a mi alma de saar, El es rahman i el es Dio derecho (Donme, sig 18)

Yevo muncho sar de sintir lo pasado por la sinyora de Sara se kedo pensando si se lo digo klaro non sere eskuchado por su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

yoro i les disho a eyos bamidbar baaravot, muncho sar vos di por la Ley i las misvot, perdona mi zera de los avot ke so guestro ermano Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

gran kavod eya tenia de estar debasho de la siya, muncho sar eya sentia de venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Sares grandes ya yevvaron toda la manseveria / munchos mansevos murieron kon grande manzia / es una puerkeria / ke inda va turar / no se puede mas somportar / tanta matansina / i tanta kemasina (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4023

417880

saray (t.) m.

ארמון; הרמון

De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4170

417940

sardela f.

סרדין; כינוי לאדם צנום

Muncha agua de kanela, de Fransia buena sardela; muncho sirio i kandela ke de leshos puedan ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Al vapor ya entrimos, komo sardelas mos estefimos, diez dias navegimos, al Pereo dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2464

418130

sarmá (t.) f.

עלי גפן למילוי (אורז וכו')

akea korkovadika ke yevava la sarma, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2465

418380

sartén f.

מחבת

las freia en la sarten kovijadas kon la salsa, (Gizados de berendjena, siglo 18)

rozadas en la sarten, asentadas kon nogada (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3016

418470

saserdote m.

כהן; כומר

Izo mandar a traer dientro sus kortes djoyas ke eran de Israel i sus saserdotes (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4835

418510

satán (ebr.) m.

שטן, שד; מלאך המוות

Senyor de la regmision: me espanto del Satan no me de pasion, vos rogo no agash traision a guestro esklavo Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5624

418680

satisfaksión f.

סיפוק, קורת רוח

Grande fue la dolor ke sintieron en Nemsia / por la matansa del eredador i de su famiya / de la chika Serbia / demandaron espiegasion / no dando satisfaksion / gerra fue deklarada / i la kapitala serba bombardada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3432

418790

saumerio m.

קטורת

Rogo al Dio de los sielos: ''Resive ketoret i saumerios se vede la muerte de eyos ke ya temieron de tu nombre i de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1871

418890

saver m.

ידע, הבנה, שכל, דעה

Saveldo muy sierto ke Suleman Pasha del rey le vino fuersa en ferman muy fuerte ke esta muy potente (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Alkansolo a saver el rey Nimrod esto, mando ke lo traigan aina i presto: (El rey Nimrod)

Guay de su madre kuando eya lo savra! (Puertas de veluntad)

Haserim son de saver no ay ken los entienda no les abasta a ver para sus biviendas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Kon rizo i kante fueron a bever i pedrieron el saver i sus buenas manias kon mosas estranyas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Atorgaras i kreeras ke no ay mas ela Hu. Saver savras i serviras no fayaras ela 'Hu (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

392

418930

saver v.

ידע, היה מלומד, הכיר

Su padre lo soltava, savialo de sierto; (Poema de Yosef)

Ke de sierto supieron kien era Yosef. (Poema de Yosef)

Lo ke el rey non savia, Yosef le enmendava. (Poema de Yosef)

kon todo esto le parese ke para esto el krese, no save ke se anochese i se eskurese la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

maraviyozas son tus echas i mi alma ke algo save delantre de ti muncho krevanta (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

supieron sus mosos ke los yamo por dezir: / luz si vitesh espuntan en kavesera de monte de almiskle / i disheron: no vimos salvo ke el almiskle / respondio: estad aki puevlo enshemplado a el azno / i yo i el moso por seer espandido (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

993

419120

savido adj.

בקי, ידען, למדן, נבון

siendo tu tal resavido, porke azes koza loka?'' (Toledo, Koplas de Yosef)

si keres saver mi rijo, sarlas ombre muy savido. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

395

419150

savidor m.

בעל ידע בנושא

Merino pongades, ke sea savidor (Poema de Yosef)

'Pues Yosef se kuenta por gran savidor, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

397

419160

saviduría f.

חוכמה, נסיון, ידע, ידענות

Ke gran saviduria savia Yosef. (Poema de Yosef)

'Yeno de bondades i de saviduria, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

399

419180

savio m.

חכם, מלומד, ידען, למדן

Respuesta non le davan savios nin estreyeros. (Poema de Yosef)

Yamo a el su savio, i lo konsejara ke para otro anyo se aparejara, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911)

Kavod a ribi Nahum devemos de darle / todo va enderechar kale ayudarle / el Dio va pagarle / a este buen pastor / del povre es amator / del Dio fue eskojido / este savio i entendido (La Amerika, 1911)

tu sos aunado i en sekreto de tu aunamiento los savios de sezo se maraviyan ke no alkansan a saver ke es (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

tu sos savio i la sensia manadero de vidas ke de ti manan i en tu sensia se aze todo modo de antiguo i la sensia fue de ti kriada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Avlo el rey kon los savios de enfrente; Disho: miradle su juizio, i echadle suerte. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

400

419200

savor f.

טעם; עונג; רושם, קסם

Komigo a tus savores te kieras deleitar; (Poema de Yosef)

Van pensando mal para el djidió, perdieron el savor de el mal ke el Dio les dio; Imanuel ke vino, presto se kindió, ande va djidió ke lo ayude el Dio (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

995

419380

savrozo adj.

טעים, ערב לחיך, מענג, נעים, חינני

ordenaron un kantar muy propite i muy savrozo; (Toledo, Koplas de Yosef)

Ke tu boz savroza i tu vista donoza: (Ketuba de la Ley)

i es komida savroza i mucho mas estimada. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

996

419500

sayo m.

שלמת גבר; שמלה; מקטורן, חזיה; מעיל ארוך; שכמית משי (ללא שרוולים)

te veo, tembla te trava; pekado ke vistas sayo! , (Toledo, Koplas de Yosef)

luego el pasha sayo lo vistio; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Ke le tomaria un buen kavayo i tambien un buen sayo koza de reinado bien enkoronado (Purim, De-Fes, sig. 18)

Mas tambien estradavan sako i seniza i los mas arrazgavan sayo i kamiza (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

401

419520

sayón m.

תליין; נוגש; נבל

Mando a los asayones, Ke se fayan presentes (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

402

419590

sazón m.

עונה, זמן

Yaakov kuando la vido en akeyas sazones, (Poema de Yosef)

Y mucho lo amava en akesas sazones (Poema de Yosef)

El rey, esas sazones, uvo malos talentes (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1410

419770

sed f.

צמא, צמאון

Ken en la ambre, i ken kon la sed. (Untane Tokef)

Vistio grasia i mersed en el terser dia muerta de anbre i sed de ver tal manzia (Purim, De-Fes, sig. 18)

I fue komo dezir esto, le disho el Dio: ''Vate presto, dile a Ahav i al resto: 'Si se vos izo la sed de kreer en el Dio de Eliau?''' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5070

419810

seda f.

משי

toda la ropa ke es kerida, ke de seda se teshida, del guzano es salida, los ke komen al onbre en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1411

419830

sedaká (ebr.) f.

צדקה, נדבה, חסד

I la teshuva i la tefila i la tsedaka (Untane Tokef)

sedaká al meskino devemos de dar sin echar a ulvidar manot a ermanos, tanbién a serkanos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3022

420600

seguir v.

הלך אחרי, הלך בעקבות, בא אחרי, עקב; המשיך

Los ire sigiendo i los matare tambien los atemare viejos i famiya todos en un dia (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

405

420690

según prep.

כפי, לפי, בהתאם ל-

Segun ke lo departe la nuestra eskritura (Poema de Yosef)

Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

997

420780

segundo adj.

שני

'el rey Nimrod'', respondi?le; ''otro ke el no ay segundo. (Toledo, Koplas de Yosef)

La segunda si oyish vos agrada mas i mas, (Gizados de berendjena, siglo 18)

I todos lo yaman al rey segundo mandava en todo el mundo i a el se arrodeavan i se enkorvavan (Purim, De-Fes, sig. 18)

mal korason kon mal pensamiento / ke ya mos izo segundos terseros / les komio moneda de los mersedes / doblado se las mandara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1872

421020

sehel (ebr.) m.

שכל, תבונה, חכמה, שיקול דעת

Dieron eyos konsejo: presto akudivos kon gran sehel i rijo mira de fuyirvos (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

No yeva el sehel a sonportar del todo (Donme, sig 18)

gusto soy kijo azer / i el mundo ke non tomen plazer / izo mas negro ke 'Haman el mamzer / el sehel del todo lo perdio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5625

421130

seheludo (ebr.) adj.

חריף, חד שכל, פיקח, נבון, שנון, בעל שכל ישר

Kuanto bueno es ke los Estados Unidos / komo seheludo paes tuviendo buenos grandinos / i ministros finos / ke deklararon neotralidad / Vilson mostro abilidad / en este pleito agudo / el se rijo muy seheludo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3815

421260

seja f.

גבה

La su sejika narkada komo arkol de tirante (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

998

421300

sején/o adj.

שישי

Zevulun era el sezeno, un maestro marinero; (Toledo, Koplas de Yosef)

La sejena las azia Estruga la de Meimon, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2470

421470

sekar v.

ייבש; שעמם, הוגיע, הטריד, הפריע ל-

enfiladas i sekadas komo azen en Tokat, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1412

421490

sekarse v. refl.

התייבש, יבש, הוביש, חרב; השתעמם

komo la yerva ke se seka, (Untane Tokef)

I fue komo los tres anyos, sekose la tierra i los banyos komieron kavesas de aznos se konsumio el mundo por palavra de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

406

421640

seko adj.

יבש, צחיח

'Vakas ke viste manada, sekas kommo madera, (Poema de Yosef)

Seko su puerpo de ani Tova, esta en el mundo kon esta aava i agora esto es su mahashava (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4689

421820

sekretamente adv.

בחשאי, בסתר

Amanesio el dia, en sekretamente a Yits.hak lo desperto i todo el aparejo kon su mano lo pronto, i tomo la lenya i el kuchio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1699

421850

sekretero adj.

שומר סוד, שומר פיו; אינו מרבה בדיבור

Ven aki tu Moshe el mi sekretero tente de mi siya yo te eskapare (Pizmon de Moshe, 1893)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

999

421860

sekreto adj.

חשאי, סודי, חבוי, נסתר

le entrego munchos sekretos kuantos tenia resivido. (Toledo, Koplas de Yosef)

en sekreto de andjeles de la santedad, (Untane Tokef)

Mal'ahim de los sielos lo tienen selo nasido de mujer ke bushka en sekreto (Pizmon de Moshe, 1893)

Bueno es ke se fuygan agora en sekreto, mas en antes ke vengan los dias de apreto, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ayi es sekreto de telat kishra me'hemnuta (Donme, sig 18)

I eyos sekretos de telat kishra me'hemnuta (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1000

421880

sekreto m.

סוד, רז

su ijo fue esklavo, ke se enkuvrio el sekreto. (Toledo, Koplas de Yosef)

Besorot nos vinieron supito i muy presto kartas ke eskrivieron muncho en sekreto: (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Dio, porke mos traesh en tal apreto, ke fue este sekreto? (Purim, De-Fes, sig. 18)

Eya guardaria este sekreto por muncho ke apreto porke muncho presto sale bien de esto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Todo lo kulpavan munchos de nozotros / i ke siempre avlavamos a otros / todos los sekretos dec nuestra nasion / i esto kavzava nuestra destruision (La Amerika, 1916)

a ti la barragania ke en su sekreto se kansan muestros penserios por estar, ke te enfortesestes de mozotros muncho (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

a ti la fortaleza de el sekreto i el simiento de mozotros esta enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1414

422150

sekutar v.

מינה, ייעד, הועיד, סימן; דן, פקד על (עוון)

Por vijitar i por sekutar todo fonsado de los sielos enel din. (Untane Tokef)

ansi azes pasar i rekontas i kontas i sekutas alma de todo bivo. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1001

422340

selar/selarse v./v. refl.

קינא ב-, התקנא ב-

sus ermanos se selaron, enyadieron a aborreserlo; (Toledo, Koplas de Yosef)

El kijo matarse, por el Dio selo sus ojos en el sielo estavan alsados i al Dio katados (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1701

422560

selo m.

קנאה

Mal'ahim de los sielos lo tienen selo nasido de mujer ke bushka en sekreto (Pizmon de Moshe, 1893)

Yahid ke vido este selo also su mano ael sielo djuro por moran en el sielo: ''No ara luvia ni rosio asta tomar lisensia de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

siendo fue vendido por el terekié, bushko de echar lekyé, ke tenía selo no miró al sielo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1002

422580

selozo adj.

מקנא, קנאי

veas Dio selozo grasiozo i piadozo, y amado (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2153

422700

semana f.

שבוע

Buenas semanas vemos venir, las salimos a resivir para ke mos deshe bivir a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

lo aprezo a chilibi Yosef Mordehay / en akea semana mos izo nes el Dio Hay / presto mos apiado / ke ansi envelunto el Dio (manus. Teza, 1820)

de noche se le izo i la su venida / bendiziendo a el Dio ke le dara muncha vida / kon buena salida a kaza bolta / ala semana se le konta / estas mis rogativas / ke munchos anyos bivas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1874

422940

semejado adj.

דומה ל-

el uno semejado a Moshe rabenu otro a David malkenu siendo djentes grandes no sarlesh en baldes'' (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1003

422990

semen m.

זרע, גזע

veamos la kaza santa, nos i todo nuestro semen; (Toledo, Koplas de Yosef)

estas tierras, por mi dicho, a tu semen las dare. (Toledo, Koplas de Yosef)

Ke la afirmemos nos i todo muestro semen (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6407

423040

semer (t.) m.

מרדעת, אוכף; אמתחת

pan de migo mos dio a komer / por vestido de kolor mos metio shomer / porke manko ke no mos metio semer / tal mamzer no vidi yo (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2471

423390

sena f.

ארוחת ערב, סעודה, ארוחה

i las yamavan por nombre las senas de las dolmas. (Gizados de berendjena, siglo 18)

kortadas a revanadas i echadas en la sena, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Izole gaina en sena kama de oro enke se echara (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5950

423520

sendero m.

נתיב, משעול, שביל, מסלול; דרך החיים

i en kada dia i dia se enkorva a su rey i en lugar de senderos se para, por la manyana se alsa de mizrah i por la tadre se umilia a maarav (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

su aver prearon la djente, todo el / i de su bien se artaron i prearon kada uno para el / i a su korason razgaron, i kon todo esto / no de ti se ezmovieron sus senderos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2154

423600

seniza f.

אפר, רמץ

Ora ke mi kuerpo en el fuego se adrera, un poko de seniza por mi rekodro guadrara, (Puertas de veluntad)

Mas tambien estradavan sako i seniza i los mas arrazgavan sayo i kamiza (Purim, De-Fes, sig. 18)

Rogo, sinyor, el kuchio bien aguzaldo para ke mi alma no penara, ke de verlo el kuchio mi garganta se estremesera, un poko de mi seniza a mi madre Sara yevara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

de el kuchiyo mi alma djimira rogo aguza mi padre el kuchiyo i mi atadero enreiziar / i la ora de ensender el fuego i mi karne adrira / toma kontigo lo ke de la siniza kedara / dezilde a Sara: esto kedo de Yits.hak (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1005

423730

sensia f.

מדע, השכלה; ידע, דעת, תבונה

entendido de gran sensia, kerido de el Abastado, (Toledo, Koplas de Yosef)

A Dio, kon tu sensia balda esta setensia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Bendicho sea el Dio ke a sus temientes de su sensia despartio, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ke kon tal gran gerra de tantos dias, askier de tantas vias, su sensia baldada, ke no izo nada. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Aun ke me viene ansia, Tu le das a mi pasensia, muchigua a mi sensia (Donme, sig 18)

Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911)

a ti es el santo nombre ke de los patrones de la sensia el es enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

tu sos savio i la sensia manadero de vidas ke de ti manan i en tu sensia se aze todo modo de antiguo i la sensia fue de ti kriada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Vino Mordekay, ke era de grande linaje, i kon su sensia entendio el linguaje; le envio a dizir a 'Ester kon grande traje; ke me prueve el rey ke no miento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1417

423970

sentensia f.

גזר, גזר דין, פסק דין, חריצת דין, גזירה; פתגם, אימרה

I kortas taksa a todas las kriansas, i eskrives la setensia de su din. (Untane Tokef)

azen pasar a malisia de la setensia. (Untane Tokef)

A Dio, kon tu sensia balda esta setensia (Purim, De-Fes, sig. 18)

I tu mizmo apreguna mi setensia es dada ke no mengues nada (Purim, De-Fes, sig. 18)

Vieron toda la konpanya komo baldo esta setensia enpesaron alavarla: ''Bendicha madre ke salio de eya Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

planta en mi penserios tu temor, setensia sovre mi setensias buenas i balda de sovre mi setensias malas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta sentensia? Sus donzeyas la afalagavan i para eya no avia pasensia; guay, ke ize pekar a las Judias, ke de otro no me vino, no. (sova semahot, Livorno 1782)

A' rey fuerte azien abashar i azien enalteser / kon dichas de santos i kon setensia de andjeles / despedasan penyas i rompen montes (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5954

424000

sentensiar v.

גָזַר דין, החליט בצורה נחרצת

planta en mi penserios tu temor, setensia sovre mi setensias buenas i balda de sovre mi setensias malas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

7057

424020

senteya f.

ניצוץ, זיק, גץ

A' kien non se espanta de dia de el din el temerozo / ke a ti te konviene la grandeza i la barragania / en lugar ke ay senteyas de fuego (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1006

424090

sentido m.

חוש; מובן, משמעות, הוראה, כוונה, פירוש; שכל, בינה

-''padre sienta tu sentido lo ke sakas de la boka (Toledo, Koplas de Yosef)

Mandole a responder: Borrachon perdido vos tienes ke entender en el tu sentido (Purim, De-Fes, sig. 18)

viendomos bien vestidos, de gaava somos enbolvidos, no metemos muestro sentido ke todo keda en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3030

424200

sentir v.

חש, הרגיש; שמע, הקשיב, האזין; שמע בקול; הבין; הריח, רחרח

Grande ravia siento por tu amor rey porke no guardan tu ley no keren tu onra sino tu desonra (Purim, De-Fes, sig. 18)

Porke muncho ke me amo en todas las vias mas munchas manzias mi alma siente (Purim, De-Fes, sig. 18)

asta ke enforkaron a Amán basha: era un grande pashá, todo el ke sintía no se lo kreía. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

kuando sintio la sinyora de Sara todo esto ke le fue avlando, le disho: muncha razon tenesh en la ora buena yevaldo, vos rogo sinyor no lo fuesh de guestro lado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Yevo muncho sar de sintir lo pasado por la sinyora de Sara se kedo pensando si se lo digo klaro non sere eskuchado por su ijo regalado Yits.hak (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

gran kavod eya tenia de estar debasho de la siya, muncho sar eya sentia de venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

grande aglomerasion de damas i senyores / vienen a sintirel kante delos amatores (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

nunka me vo olvidar akea alegria / ke sintia la bendicha djuderia (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5166

424230

sentirse v. refl.

נשמע; הורגש; חש עצמו

Yoros gritos se sintia / de grandes i kriaturas / kada uno konsentia / temblores i kaenturas (La Epoka, Sal. 1898)

Guezmo de barut se siente en Evropa / i kada uno bien triste se topa / veremos ke va ser de esta negra salata / i kualos van a komer asana bukata (La Amerika. 1913)

Todas estavan muy muncho gustozas / i se sintian de korason gloriozas / i kada una se mete a rozas / i miles de otras ermozas kozas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1007

424400

senyal m.

סימן, אות

-''esto ke tu me dishistes olgara saver senyal'' (Toledo, Koplas de Yosef)

ken puede abasteser por alavar tus senyales (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

i sovre sus bayrakes kada konpanya tiene su senyal (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1575

424460

senyir v.

אזר, חגר

kada uno a su arma sinyo. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

djente del rey por tierra armas sinyeron; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

407

424520

senyor m.

אדון, מר; פניה לאב או אדם נכבד ומבוגר; בעל הבית; כינוי לאבות האומה

A buen senyor lo dieron, donde era muy bien kisto (Poema de Yosef)

gran senyor vos yamash, so guestro esklavo / i mis ijos i mi bien de kavo asta ravo / no oigash algun klavo / esto vos dire / i al rey bendizire / ke esto no es mi echo / ni dingun provecho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

408

424610

senyora f.

גברת

Gran dolor tenia por el la su senyora, (Poema de Yosef)

Viendo el novio la ashugar ke trusho la sinyora kon eya (Ketuba de la Ley)

Dizir no ay miedo pues so grande senyora (Koplas de Purim, 1545)

Despues de dias ke se arrodearon, a la senyora Ester ayaron, delante 'Ahashverosh la yevaron. Disho: esta sera reina, i otra no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1008

424640

senyoría f.

אדנות, שררה, ריבונות; הוד מעלה

ke travo kon mi edad onra de tu senyoria, (Toledo, Koplas de Yosef)

a servir a tu senyoria (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4556

424790

separar v.

ניתק, הפריד, הפריד בין בני משפחה/ידידים

In Auschwitz mos desbarkaron, de nuestros keridos mos separaron, al banyo mos entraron, los kaveyos mos kortaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1420

425020

ser (2) m.

בן תמותה, יצור, חי; מציאות

Se esforsavan djuntos kon amor ekstremo, a exekutir el orden del Ser Supremo. (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5228

425215

serbia f.

סרבית

Dizen ke va aver una muy grande gerra / i ke muncha sangre va korrer en tierra / Austria i Serbia estan en dubara / siendo a fransez dieron una krushumada (La Amerika. 1913)

Serbia ya fue echa en una bolema / ayuda kijo de la Grecha ma kedo kon la postema / ainda eya se kema / siendo al grego ayudo / kuando en apreto se topo / al tiempo de la Bulgaria / kuando aharvado se via (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5627

425220

serbo m. & adj.

סרבי; סרבית

Bushkaron de matar a fransez el influente / serbos lo izieron asasinar por mano de basha djente / esta matansa sangriente / izo la gerra aktual / la kuala trusho muncho mal / i inda se espera / ke munchos se yiran a la tierra (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1421

425380

sereno m.

טללי בוקר, אגלי טל בוקר על זגוגית החלון (משמשים בתרופות ביתיות)

Par'o komo era estreyero, salio la noche al sereno, (Koplas de Par'o, 1901)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

409

425460

seria/sería f.

סדרה

Grande seria el riebto ke echarian a Yosef. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1875

425630

serka adv.

קרוב ל-, לקראת, בערך

ke se van aserkando todos a la serka komo azer peshka. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Beven komo puerkas dientro de sus serkas (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ijo de Agag el perro kon mal pensamiento kon el rey se asento serka su asiento (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ya avia ayegado en lugar muy serka, dos oras le a faltado para nuestra serka; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

El Dio le disho a Eliau: ''Vate serka la aniya'' en Tsarfat ayi moraria Sera bendezida el azeite i la arina por kavod de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Vino Eliau serka del rey, mando por todo Israel: ''Suvid todos a 'Har 'Ha-Karmel i prevaremos si es vedrad el Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3282

425635

serka f.

גדר, גדר הקפית

Boteah fue en el Dio, gran feuziamiento, ke nos arremetio en el su asiento por enserramiento, ke puertas serraran, la serka rodearan, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1577

425700

serkano adj.

קרוב, סמוך

en la angustia serkano nuestro Dio. (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4444

425730

serkano m.

רֵעַ, חבר, הזולת

sedaká al meskino devemos de dar sin echar a ulvidar manot a ermanos, tanbién a serkanos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3821

426070

serpiar v.

התפתל כנחש; שָׁרַץ

Todo lo ke ay en el mundo de la tierra i de los aguas serpistes (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3034

426080

serpiente m.

נחש

Mas ke la serpiente son sus malos dientes (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3284

426180

serrar v.

סגר, נעל, חסם, רכס, פרף

Boteah fue en el Dio, gran feuziamiento, ke nos arremetio en el su asiento por enserramiento, ke puertas serraran, la serka rodearan, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18)

zayin de Adar se apregono kon muncha bealá: serrad las puertas de los sielos i no resivas su tefila, ke ya se le fue la gedulá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5957

426490

servidor/dera m.

משרת/ת, מלצר/ית

tu sos Dio de los diozes i todas las kriansas son tus esklavos i tus servidores i non se mengua tu onra por la kavza de akeyos ke sierven afuera de ti (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

kon pendola de eskrivano maestro kavakadas de eyas senyoras i de eyas servideras (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

410

426510

serviente m.

משרת/ת

kon dos sus varones ke lo eran sirvientes (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1010

426590

servir v.

שירת, היה משרת, שימש כ-; עבד (עבודת אלילים)

perdidores mamparado i avoda zara sirviente. (Toledo, Koplas de Yosef)

i mos torne el Poderozo a servir a su mandado. (Toledo, Koplas de Yosef)

ke malanyo ken tal kree i malanyo ken tal sierve. (Toledo, Koplas de Yosef)

Mil modos del sortes del koen gadol kuando tenia valor el se los metia i al Dio servia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Atorgaras i kreeras ke no ay mas ela Hu. Saver savras i serviras no fayaras ela 'Hu (Donme, sig 18)

Se alevanto un rey muy riko Ahav su nombre era dicho Izevel mando kon su dicho ke sirvieran idolos en lugar del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

tu sos Dio de los diozes i todas las kriansas son tus esklavos i tus servidores i non se mengua tu onra por la kavza de akeyos ke sierven afuera de ti (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo tenias? / para ke lo kerias / sirviendo al malhut / apanyen asta el bahur / de 'Haman el nieto / ya lo vimos muerto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1013

426710

servisio m.

שירות; צוות השירות; עבודה; דמי שירות; מערכת כלי שולחן/מטבח; חדר שירותים

de estar a su servisio i verle la su vision''. (Toledo, Koplas de Yosef)

i seash bivos i sanos kon servisio del Dio; (Toledo, Koplas de Yosef)

ainda ayer la izi eya, de un madero del servisio. (Toledo, Koplas de Yosef)

disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el sielo / andare i le amostrare ke a el Dio fuero / disho: anda sinyor empero no te aleshes / respondio: sea tu korason en el Dio enfiuzianse (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1422

426840

sesh num.

שש, שישה

A sesh de Sivan el mez tresero ke Israel de Mitsrayim salio (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1016

427010

setén/o adj.

שביעי

Dan era el seteno, enshemplado a el kulevro. (Toledo, Koplas de Yosef)

La setena las azia la bulisa Pelestrina, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Lo atordio el vino en el seten dia (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

411

427070

setenta num.

שבעים

Lenguajes setenta non es favlador.'' (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1017

427160

sevada f.

שעורה; סובין

no te dava a komer pan sino paja i sevada, (Toledo, Koplas de Yosef)

zavolandeo ashir i dal / mos dio a komer sevada i chavdal / penso de atemar al ke tenia kavdal / lo atemo a el el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

412

427260

severa f.

דגן

Sonyaste otra vegada, espigas sin sivera: (Poema de Yosef)

Sivera sea guardada en anyos de fartura. (Poema de Yosef)

'Eskapanos de muerte, Senyor, danos sivera!'' (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3039

427290

severno m.

עץ גופר; עצי שיטים (שמהם היו עשויים הבדים לנשיאת הארון)

Hur karpas i kaderno kuvrio su palasio pilares de severno marfil i topasio (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2474

427370

sevoya f.

בצל; כינוי לתורכי

kon sevoya i almendra las azia un toron (Gizados de berendjena, siglo 18)

kon sevoyas revanadas debasho de una kasuela, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1018

427450

sezo m.

מוח, בינה

damos sezo i repozo, tornamos de esta porfia. (Toledo, Koplas de Yosef)

Se sobervio tanto i se sonbayo diez mil kintales pezados kon pezo porke perdio su sezo (Purim, De-Fes, sig. 18)

kien es de linaje aga bien dikat de no se azer sakat, de bever sin pezo: estén en su sezo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

tu sos aunado i en sekreto de tu aunamiento los savios de sezo se maraviyan ke no alkansan a saver ke es (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6271

427490

sezón (fr.) f.

עונה

ya kumplieron sus mision a la altura / por la sezon del invierno oy es la klotura (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3041

427530

sezudo adj.

בעל מוח, בעל שכל ישר, פיקח, חריף, בר דעת, חכם, נבון

Perkuravan de verla tal mujer pekuda loka i non sezuda kon un gran kuerno kemada enel inferno (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1423

427730

shabat/shabad (ebr.) f.

שבת

Dia de Shabat resivieron los djidios la Ley dela mano de el Dio (Ketuba de la Ley)

Shabat el dia santo todos lo miraron ke el mishne se remato i al Dio loaron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Yom Shabat kodesh vino ora de la orasion (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Shabat viene no meldamos, kon dibur shel hol lo menospresiamos, a los hahamim no eskuchamos, los senyores de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911)

shabat agadol oy tomad vuestro repozo / por empesar enel invierno kon alegria i gozo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

me akordo anyos pasados / la forma ke shabatot eran sonalsados (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5229

427900

shaká (2) (t.) f.

בדיחה, מהתלה; טריק

Non es shaka, es miles ke seran degoyados / porke un ombre i su mujer uvo matados / todos estan furiozos i demandan pelea / el Dio ke aga a ke esto non sea (La Amerika. 1913)

rasgaron sus gezerot fue kon grande shaka / no le kedo arka i ninguna ilaka / de pekado ke se tomo kon sinyor ribi Yits.hak Mayoral baal tsedaka / ke sienpre este kon el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3285

428190

shakeka f.

כאב ראש, צלחית/צלחה (מיגרנה)

Kon grande shakeka ayi se asento; el mazal se le bolto, en lugar de fuersa yazio en la fuesa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5074

428300

shal/shale/shalí (fr.) m.

צעיף גדול, סודר מצמר קשמיר

i los shales mas alavados ke de lana son ilados de beemot son treskilados, las ke kaminan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

ibrishay i shali / badja i samur no yeve kalpakli / kalsado amario ke no yeve fermanli / de negro a todo mos vistio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3823

428330

shalom! (ebr.) interj.

שלום (הברכה)

Hazak kon shalom a eya, Palomba yama a eya, esto sera por su fama. (Donme, sig 18)

shalom le damos kon buena kara al mushteri kon avla klara, la ropa mos kosta kara, ropa fina de Ingletierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

zahud ternas de ser kumplida kon la Ley seras rijida i kon shalom tu venida en tornando de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2476

428470

shamash (ebr.) m.

שַׁמָּשׁ

lo ke azia la mujer de Elazar el shamash: (Gizados de berendjena, siglo 18)

A los ke traen siriikos, hazán, shamash, mezamerikos, aspros darles kon bultikos, porke ansí el dever (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6941

428782

shapchí (t.) m.

סוחר באלום

buen shapchi tu eres, ke bueno te mentas / la lesensia ya te di lo ke keres ke metas / en mi lugar te entremetas / esto es mi demanda / el Dio este por tu vanda / kon ti i tu ermano / ke estes bivo i sano (manus. Teza, 1820)

la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi se le arranka el alma / esta buena fama / asta su vejes / Dio mas muerte no le desh / ke kaze a sus ijos / kon muy buenos rijos (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2155

428810

shara f.

יער

Aunke en tu alma el es muy amado, alsamelo por korban a tu regalado en el monte Moriya, en medio la shara. (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6943

429110

shasheado (t.) adj.

נבעת, נדהם, מבולבל, מבוהל; מסוחרר, סובל מסחרחורת

todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de amostrarle el kyar / se esta topando en sar / keda muy kayado / i muy shasheado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5628

429180

shashirear (t.) v.

סחרר, בלבל, הביך, הדהים

La Turkia tambien se entro en la boda / el alman ke la kere bien la kandereo en una ora / al ruso atako por la koda / i lo sheshereo / mas de una nave le batereo / sun avlar demazia / kiena le vino a la Rusia (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1019

429270

shastre m.

חייט

disho la mujer del shastre: ''ken izo este desbarate?'' (Toledo, Koplas de Yosef)

I tanbién yo esto kero: kada uno a su barkero i al shastre i barbero le de aspros i a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2477

429740

sheftalí/sheftelí/sheftilí (t.) m.

אפרסק

la ke vende shoftilis, prima ermana de Saranda: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1424

429770

shehiná (ebr.) f.

שכינה, חסד

Klaredad de la Shehina kon sus ojos vieron: (Ketuba de la Ley)

Luz le abasharia de la shehina el rey bien la atina las sus karas ruvias ke paresen djoyas (Purim, De-Fes, sig. 18)

A la entrada del palasio shehina pozo en el. (Donme, sig 18)

Ayi avian Shehinta kadisha eskondido (Donme, sig 18)

dibur bueno a eya le davan: si sus mitsvot eya guadrava de la shehina se aprovechava kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

kara de muncha shehina ke el Dio mo lo guadre / de verlo kon el kalpak ke le dio mas donaire / parese un aire a senyor Yehezkel / ke biva este i akel / no veamos faltura / de su sonbultura (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4446

429840

shekerdjilik/shekierdjilik (t.) m.

חנות ממתקים ותופינים; ייצור ממתקים

merken martiyikos i shekierdjilik, en kaza deshen ashlik, el ke va beviendo se vaya riendo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3826

429940

shem (ebr.)

השם (המקודש); שמות מגיים

Mi mazal hue eskura, el shem santo me alumbra, kon dolor hue mi petira. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4447

430270

shenlik (t.) m.

עליזות; חגיגה

Shelik en todo Shushán izieron la djente, les fue un negro lishán a toda su pariente; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1425

430360

sheshentos num.

ששים

Sheshentos i tredje mitsvot para ke las afirme manyana i tadre (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3440

430525

shevet (ebr.) m.

שֶׁבֶט

Komo los kito afuera, su shevet todo viera ke izo de esta manera korrieron aferrarlo i matarlo a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Tsadik se fue kosheando a la tienda va ayegando su shevet le van preguntando: Ke bushkas tu por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4448

431110

shish (t.) m.

שיפוד; כידון

troken marochinos i ke den bakshish, salchichas metan al shish; las mezas bien artas, frutas i salatas. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1426

431430

shofar (ebr.) m.

שופר

I kon shofar grande es tanyido, i boz de akayadura se oye. (Untane Tokef)

tambien shofar tanyeresh i kon esklamasion azer gran orasion. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6411

431480

shohad (ebr.) m.

שוחד

mando a dezir si ay mas shohad angusio a djudio i no aher / lo komio moneda de ribi Avraam Elkahed / doblado se las mandara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6412

431530

shomer (ebr.) m.

שומר, משגיח כשרות

pan de migo mos dio a komer / por vestido de kolor mos metio shomer / porke manko ke no mos metio semer / tal mamzer no vidi yo (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3043

432550

shusto m.

פחד, בהלה

Kon un grande shusto se vistio sako porke nada no manko ke ya se moria en el este dia (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3827

432870

sibá (ebr.) f.

סיבה, טעם, תנאי

Avrid ami las puertas por siba de las lagrimas, Zihr''i fizo por nombransas. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3045

433070

siegarse v. refl.

התעוור, הסתנוור; עצם עיניו מראות, לא רצה להבין

Mas no aze nada ke su kevranto aserko el Dio santo su ora se ayega sus ojos se siegan (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1427

433210

sielo m.

שמים, רקיע

De lo alto del sielo una boz sale: ''Desha este ijo ke tanto te vale! (Im afes, Papo 1894)

Mirad mirad ke sinyor es Moshe Rabenu ke asuvio i abasho alos altos sielos (Pizmon de Moshe, 1893)

Kuando el rey Nimrod al kampo saldria mirava en el sielo a la estreyeriya, (El rey Nimrod)

Tu as de deprender de tus aguelos, tus ojos en el sielos al Dio ke es uno tres dias de ayuno (Purim, De-Fes, sig. 18)

De los sielos le disheron: ''Keuna de de sienpre te dieron vidas a ti muchiguaron asta ke venga el Mashiah i Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

siendo fue vendido por el terekié, bushko de echar lekyé, ke tenía selo no miró al sielo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Kol de los sielos salio a Avraam Avinu fue yamado: tu ijo regalado no sea degoyado; un barvez en su lugar aea ayegado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Avrieronse los sielos / mostrarmos ke ay un Dio / mos apedreo kon yelos / por puntos non mos undio (La Epoka, Sal. 1898)

sabika tenia por munchas partes / de los sielos le vino estos desbarates / ya tuvo mezates / i muy buenos / rikos i muy yenos / i los mashkadores kon / los bushkadores (manus. Teza, 1820)

disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el sielo / andare i le amostrare ke a el Dio fuero / disho: anda sinyor empero no te aleshes / respondio: sea tu korason en el Dio enfiuzianse (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

415

433400

siempre adv.

תמיד, בכל עת

Y sienpre andava El Dio kon Yosef. (Poema de Yosef)

Alava ati prove Yeuda ke para sienpre fizistes (Donme, sig 18)

De los sielos le disheron: ''Keuna de de sienpre te dieron vidas a ti muchiguaron asta ke venga el Mashiah i Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

hazak ve-emats dire a ken es amigo: sienpre yo lo kantare sin ningun fatigo; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

a ti A' todo modo de kriansa sea de arriva sea de abasho dan edut ke eyos se depiedren i tu estas para siempre (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

oid koplas del givir ke no veamos faltura / ke sienpre por el prove el muncho perkura / El de la altura / ke vaya kon el / ke lo enbio a yamar el rey / por bien ke lo sea / se enalteska su estrea (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5230

433480

sien f.

רקה, צדע

Oy la Evropa esta en dos divizada / i si la prima bomba es arrojada / komo unos lokos se meteran a gerrear / i sienes de miles de kavesas van a bolar (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4451

433540

siendo prep.

היות ש-, מאחר ש-

Libertad mos dio Ester kon mucho koraje, siendo a nos fue poter de todo vantaje; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1020

433630

siento num.

מאה

-''terne unos siento i vente. -''i ainda estas vano! (Toledo, Koplas de Yosef)

Vino despues de dias siento i ochenta kojo de akeas vias djentios sin kuenta (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

416

433690

sierpe m.

נחש; זוחל, שרץ; כינוי לאדם מזיק - ''נחש''

En pozo lo echaron, de sierpes i guzanos. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1021

433820

sierto adj.

וודאי, בטוח; מסויים

ke no vayan i se alaven ke eyos sierven a lo sierto; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

417

433821

sierto adv.

לבטח, בוודאי

Ke yo lo se por sierto ke te an amenazado.'' (Poema de Yosef)

Ke de sierto supieron kien era Yosef. (Poema de Yosef)

I ke sepan sierto, nos espantimos, i ninguno avlimos komo la uzansa, no ay esperansa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Kuando suvio adonenu, ke desho una reshimo, geula kon eya sera, los muertos levantara, sierto saved los maaminim, luna komo el sol sera. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1022

433920

siervo (1) m.

צבי, אייל

Naftali via en fito, i lejero komo el siervo; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

419

433930

siervo (2) m.

עבד, משרת

'El tu siervo kerido me uviera forsada. (Poema de Yosef)

Luego sea prendido tu siervo, Yosef!'' (Poema de Yosef)

Todos le dizian: mira este Judio. Respondio Mordekay: yo so siervo de el Dio. En akeya ora sus manos espandio: no me entregues a la muerte, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

421

433970

siete num.

שבע, שבעה

Ayi luego fiziera uno de los pekados (Poema de Yosef)

i al deredor las siete las mas lindas i beyas; (Toledo, Koplas de Yosef)

las ke son sovrelargitas eskojia siete ocho (Gizados de berendjena, siglo 18)

el ke pense en todo esto i no peke tan presto, i no se olvide de el resto, los siete dinim de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6154

434530

sikileado (t.) adj.

עצוב; משועמם

para ke no sea sikileado el parido (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2157

435020

simán (ebr.) m.

סימן, אות, תסמין, סמל

Vos ke sosh padre rahman mandamos a el pastor neeman, ke mos sea en buen siman a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

esto ke vieron en la madre achikta fue por la ihteza ke demandaron ot i siman (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)

siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el korban le akonpanye presto / i el i el resto / no mos tengan sar / i al Dio muncho rogar / ke no tenga muerte / i el Dio los enprezente (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2479

435190

simiente/simienta f.

זרע

las burakava por adientro, les sakava la simiente, (Gizados de berendjena, siglo 18)

I sakastes tierra ve-esev va-ets asimenten simientos (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1428

435240

simiento m.

יסוד, בסיס, מסד

El ombre ke su simiento es de la tierra, i su kavo es la tierra. (Untane Tokef)

a ti la fortaleza de el sekreto i el simiento de mozotros esta enkuvierto (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

tu sos uno presipio de todo modo de kuenta i simiento de todo modo de fragua (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6275

435570

sinagoga f.

בית כנסת

orozos yehidim de esta santa sinagoga / resivish aki la mas provechoza droga (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6276

435580

sinagogal adj.

של ביכ''נ

la administrasion sinagogal i su prezidente / a los senyores maftirim es muy rekonosiente (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6723

436020

sinklavo m.

סריס

De prisa se partio el gran sinklavo, le Disho: desnudadvos, reina, ke asi mando el rey, ke vengas sin manto. Desnudose la reina, le izo kreser el Dio detras un ravo, por ke no deshava guardar shabbat a las Judias, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Dos sinklavos en el rey reveyaron, tosigo en el vazo le echaron; en linguaje de [P]ersianos se akonsejaron para ke ninguno los entendiera, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Korriendo torno a el rey el gran sinklavo, i mil males avlo de la reina, le puzo un gran klavo; dize ke no kiere venir, ke inda ayer eras de su padre esklavo, i no aze kuenta del rey ni de los senores, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4452

436090

sinkuenta num.

חמישים

Ya es menasup azer folar a los chikos: bushko pino el mamzer de sinkuenta pikos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2480

436110

sino/sinón conj.

אלא

no keria redondikas sino ke fueran bien largitas, (Gizados de berendjena, siglo 18)

yenos estamos de maldades no avlamos verdades, sino todo falsedades las ke pasan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2481

436180

sinta f.

סרט; נתח בשר (פ'ילה)

kon una falda de sinta polvoreadas kon kanela (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2158

436490

sinyo m.

סימן, אות, סמל, רמז, תסמין

En el dia tresero sinyos del lugar el via kon un umo bien preto ke se esparzia; (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5449

436640

sionista/o m. & adj.

ציוני

Kondes de nuestra nasion muncho ya penaron / sosietas para union eyos ya fondaron / munchos mos yamaron / no podimos ayudar / agora devemos kudiar / mos aremos sionistas / i devenir kolonistas (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4173

436840

sirio m.

נר גדול, נר כנסיה

A los ke traen siriikos, hazán, shamash, mezamerikos, aspros darles kon bultikos, porke ansí el dever (Mandjares de Purim, sig. 18)

Muncha agua de kanela, de Fransia buena sardela; muncho sirio i kandela ke de leshos puedan ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)

tanto gusto eya tomava kuando en tripa eya estava, un sirio le arrelumbrava ke vea toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3922

437125

sirpís (t.) m. pl.

סרבים

Los sirpís al kortijo entraron, a los djidiós de kaza mos kitaron, asta las mashás mos yevaron.. (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1429

437540

siván (ebr.) m.

סיוון

A sesh de Sivan el mez tresero ke Israel de Mitsrayim salio (Ketuba de la Ley)

Bien entendido ke se aparejavan / para el dia santo del sesh de Sivan / para salir delantre del Dio despierto / en medio del grande temerozo dezierto. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

422

437550

sivdad f.

עיר, קרת, כרך

En vuestras sivdades todas en derredor; (Poema de Yosef)

Bastesieron a mandar en toda la sivdad, kojeron grandes i chikos de poka edad; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

El nemsí dizen que es budalá, mos enpesó a echar kunbaras asta ke se kemó la sivdad (Asidio de Belogrado 1788)

Arelim venía ke no avía kuenta por entrar en la sivdat azer una rebuelta, por no desharmos ni menor ni fiesta; el Dio, baruh 'hu, les izo la buelta (Kalumnia de sangre, sig 18)

Adina oy esto existe / i kada uno azerse grande insiste / i ansi es ke ay miles de komunidades / en Nuyork i en otras grandes sivdades (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1024

437740

siya f.

כסא, מושב; אוכף

suva orasion de konpaniya por membrasion delantre de tu siya (Toledo, Koplas de Yosef)

i en el se enshasha tu reino, i se konpone kon mersed tu siya, (Untane Tokef)

Ven aki tu Moshe el mi sekretero tente de mi siya yo te eskapare (Pizmon de Moshe, 1893)

Veluntad de muestro Dio en nos se afirmara i la siya de su onra oy se relustrara (Puertas de veluntad)

bendicha la alma presiada debasho la siya su pozada, supeto es arrondjada de los sielos a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

gran kavod eya tenia de estar debasho de la siya, muncho sar eya sentia de venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Despues de las palavras las estas, engrandesio el rey a 'Haman, ijo de Hamdata, i puzo su siya de todas las siyas mas alta; a el ke kiere abedigua, i a el ke kiere matar, mata; ke no ay kien le diga ni si, ni no. (sova semahot, Livorno 1782)

A' rey asentado sovre siya de din / a sus derredores andjeles estantes sovre el din / ke ansi mandado de el rey delantre de todos savientes ley i din (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

i respondio su padre: en el Dio bivo de avrigo / ke El es ke amostrara por su alsasion el karnero / save ke todo lo ke envelunta el Dio aze / fraguaremos mi ijo oy delantre de El siya / estonses se enshashara sangrifisio i el sangrifisian (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1431

437850

siyar (1) v.

חתם (בחותם), החתים

I sos el testiguo, i eskrives i seyas. (Untane Tokef)

Bravamente enbio por los eskrivanos i las kartas las siyo mizmo por sus manos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Siyo Ahashverosh kon su siyo i Disho: todo Judio ke ay en el reyno mio, ke mando desde aki asta Perat el rio: no sea remanesido Judio, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2160

437890

siyero m.

מחסן, מאגר, אוצר

Ah Dio!, avre tu siyero i damos munchos dineros, ke siempre de ti espero, ke eres santo i fiel. (El Dio alto)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6728

437950

siyo m.

חותמת, חותם

Siyo Ahashverosh kon su siyo i Disho: todo Judio ke ay en el reyno mio, ke mando desde aki asta Perat el rio: no sea remanesido Judio, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3049

439010

sobervio adj.

גאוותן, רברבן, יהיר; נשגב, מרומם, נישא, מפואר

Muncha mala djente son, estan esparsidos sobervios de korason i no abatidos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3050

439080

sobreviarse v. refl.

התכעס; התעצם, גאה, גדל, התפתח

Se sobervio tanto i se sonbayo diez mil kintales pezados kon pezo porke perdio su sezo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Hal grande ya vino a todas las nasiones / paresio un espino ke puncho los korasones / se sobreviaron las pasiones / i tomaron a matar / sin piadad tomaron a kemar / sivdades enteras / las personas se izieron mataderas (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1881

439190

sodjifto/sodjefto adj. & m.

משועבד; עבד

Maraviyas susedio mas ke las de Ayifto siendo ayi no kontesio sino un gran sodjifto (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Era despues ke salimos de Ejipto / del lugar del esklavaje i del sojefto / ke Dio kon su bet-din dieron desizion / por dar la Ley a su chika populasion (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1705

439680

sokorrer v.

עזר, הושיע

I kisa de otra via seran sokodidos (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

423

439770

sol m.

שמש, חמה; אור השמש, חום השמש

Ke en uno andavan el sol i la luna (Poema de Yosef)

La klaridad de el sol les fue eskurision, (Puertas de veluntad)

Birkia 'ha-shamayim sol i luna fizistes Et kol 'ha-be'hemot ve-et kol 'ha-taninim ke es peshes (Donme, sig 18)

i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1879

439980

solamente adv.

רק, אך, בלבד

Solamente kon una era bastante azer matar de una mas de almas vente (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5630

440140

soldado m.

חייל, איש צבא

Inda romano i bulgar no se avian dechidido / por salir a gerrear mucho avian kijido / ma el romano dezvanesido / kaje ke va empesar / el kontinua armar / a todos sus soldados / por tenerlos aprontados (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3832

440310

soler v.

היה רגיל, התנהג

Solias de tener kolores i agora estas demudada (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3051

440410

solevantar v.

הגביה, הרים, העלה; קומם, המריד

Esta maravia el se rekordo muncha mersed le guardo penso de onrarlo i solevantarlo (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2482

440610

soliko adj.

שרוי בגפו בנעימות ורוגע

kon miel i mucha kanela, las komian los dos solikos. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1433

440790

solombra f.

צל; מחסה

Komo la solombra pasajera, (Untane Tokef)

Tsadik uno se ayo Mordehay se nombra ke kativo el kayo en la su solombra (Purim, De-Fes, sig. 18)

Komo la solombra pasan los dias, no ay a eyos ke no fueron baldias, si pensa ke aze asi manzias, asi mizmo por emuna matava, (Donme, sig 18)

sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

424

440930

soltar v.

פענח חלום; שיחרר, הירפה, התיר קשר; גרש (את אשתו)

Su padre lo soltava, savialo de sierto; (Poema de Yosef)

Ivan se lo soltar apresurada mente. (Poema de Yosef)

Por eso so suelta para ti, Yosef.'' (Poema de Yosef)

Eyos non pensavan ke los soltase Yosef. (Poema de Yosef)

Muy alegre soltava este suenyo, Yosef. (Poema de Yosef)

'Deke de esta prizion tu fueres soltado, (Poema de Yosef)

Sierto salio entero lo ke solto a mos, (Poema de Yosef)

Luego le fiziera De la prizion soltar. (Poema de Yosef)

De ti avre kereyas, si non lo sueltas, Yosef.'' (Poema de Yosef)

Tendiendole el virdugo i soltole la pena (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

433

440960

soltero m.

רווק; גרוש; פותר חלומות

Luego se levantavan, non avian soltadores (Poema de Yosef)

I soltador muy vero a Yosef fayamos; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3287

441150

sombayer/sombaer/sombayir v.

פיתה, שידל, השיא, הסית; הקסים, משך לב

Ya el rov de los djudios se avian ido, tambien yo komo eyos me e sonbaido i enlokesido; i muy rebuelto, en nada no atento de la reboltina i la esklamatina. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3053

441170

sombayerse/sombaerse v. refl.

נפתה

Se sobervio tanto i se sonbayo diez mil kintales pezados kon pezo porke perdio su sezo (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5966

441320

somportansa f.

סבל, נשיאה

a ti es los sekretos ke non ay somportamiento de alavasion i penserio (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3054

441330

somportar v.

סבל, נשא, נשא משא

Todo lo resto kede para el Dio, si de los sielos se dio lo soportaremos i lo yevaremos (Purim, De-Fes, sig. 18)

No yeva el sehel a sonportar del todo (Donme, sig 18)

Sares grandes ya yevvaron toda la manseveria / munchos mansevos murieron kon grande manzia / es una puerkeria / ke inda va turar / no se puede mas somportar / tanta matansina / i tanta kemasina (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5083

441460

sonalsado adj.

מרומם, ששבחוהו; שהועלה למעלה רמה

pense en su alma la presiada de lugar santo es abashada, si terna zahud sera sonalsada kuando va de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

me akordo anyos pasados / la forma ke shabatot eran sonalsados (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5632

441520

sonar v.

צלצל, הדהד; ניגן בכלי נגינה

Vilhelm pasaje kijo azer entre los beljikanos / i por non los dezazer les avlo komo ermanos / viendo ke levantaron manos / a su armada ordeno / el tiro alman sono / la Beljika fue atakada / i en sivdad franseza mandada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6948

441610

sonbultura f.

ספינה טרופה; מצבה

kara de muncha shehina ke el Dio mo lo guadre / de verlo kon el kalpak ke le dio mas donaire / parese un aire a senyor Yehezkel / ke biva este i akel / no veamos faltura / de su sonbultura (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5967

441750

sonido m.

צליל, קול

enmentare unos kuantos komo una gotera en la mar i ago viduy por eyos, puede ser are amahar el sonido de sus olas i sus ondas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

laso i red a el fue espandido, en venir su pavor komo sonido, no save lo ke se le ordena, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5968

441845

sontraemiento m.

משיכה

tu sos savio i de tu sensia apartastes por kriar a el mundo komo el poel i el maestro por kriar el kriamiento de el mundo de sontraemiento de la nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

435

441890

sonyador m.

חולם, הוזה, בעל חלומות, בעל דמיון

Luego disheron: ''Ya vemos do viene el sonyador! (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

436

441900

sonyar/sonyarse v. refl.

חלם

'Gaviyas sonyava ke faziamos un dia, (Poema de Yosef)

Otro suenyo sonyava, i non en noche una (Poema de Yosef)

Los suenyos se afirmaran ke tu as sonyado.'' (Poema de Yosef)

Una noche sonyavan, i avian temores; (Poema de Yosef)

El rey Par'o sonyava suenyos muy verdaderos, (Poema de Yosef)

i me konto la bashika ke se sonyo kon guarita; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6156

442130

sorear (t.) v.

כילה/איכל תוך כדי שימוש, בזבז; מכר בכמויות; שיבץ מלים זרות כדי לעשות רושם

kuanto va sorear esto (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3055

442330

sorta/sorte (fr.) f.

סוג, מין, אופן, צורה

Mil modos del sortes del koen gadol kuando tenia valor el se los metia i al Dio servia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Mordehay se anduvo serka de la korte torno i se detuvo por no ir tal sorte (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5450

442382

sorte (fr.) f.

סוג

Dia de fiesta ya es de grande memoria / toda sorte de nasion eskrivio la estoria / esta grande gloria ke venimos renkontrar / fue koza de enkantar / los djurnales lo eskrivieron / munchos no se kreeron (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

441

442400

sortija f.

טבעת

Kon sortija apuesta, i bendision granada, (Poema de Yosef)

Komo el meleh lo oyo le dio su sortija i lesensia le dio a el ke lo rija (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

442

442715

sosegadamente adv.

ברוגע, בשלווה

Muy sosegada mente lo favlava Yosef (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5452

442820

sosiedad/sosietad/sosietá f.

חברה

Los klubes i sosietas siempre van pujando / mansevos de la nasion se van abonando / todos van gritando / kon grande ahadut / adelantre joventud / penar por el progreso / siempre sin intereso (La Amerika, 1911)

Kondes de nuestra nasion muncho ya penaron / sosietas para union eyos ya fondaron / munchos mos yamaron / no podimos ayudar / agora devemos kudiar / mos aremos sionistas / i devenir kolonistas (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5969

443070

sostener v.

החזיק, תמך ב-, עודד, פרנס

a ti es la fuersa la ke sostienes el mundo fraguado enriva de nada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3835

443100

sostenerse v. refl.

התפרנס, החזיק עצמו, עומד/ניצב על

Mundo este i mundo el ke viene, sovre este amor se le sostiene, Tova, si te matan, otro no tiene. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

443

443245

soterrar (arc.) v.

קבר, טמן

Do estava soterrada la su madre onrada; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1026

443720

sovre prep.

על, מעל, על גבי; בקשר ל- בענין

apiada Senyor sovre mi por santidad de tu nombre. (Toledo, Koplas de Yosef)

Yamo: ''Ya Dio, abedigua a este hijo de la aniya, toma la yave de la luvia ke no podesta sovre todas dos Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Yoro Avraam Avinu de ver ke su garganta de suyo espandio, i su padre su pie sovre el tendio, un reviit de sangre de el vertio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3058

443840

sovreforsar v.

לחץ, העיק, הציק, עשק

Vos e de vervos komo uzaresh i no sovreforsares (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2483

444180

sovrino m.

אחיין; בן דוד

debasho revanadikas komia kon su sovrina; (Gizados de berendjena, siglo 18)

ermana de Gavilan, sovrina de Merimeche: (Gizados de berendjena, siglo 18)

Amalekim se mentavan no se loke pensavan / de mujeres i de bien el no se artava / no se kontentava / de fraguar yalis / ay ke no le kede raiz / de este espino / de 'Haman sovrino (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4453

444220

soy (t.) m.

מקור, מוצא, גזע

krepan de el despecho kien es de su soy, de estonses asta oy lo vamos mentando, kon martiyos dando. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

gusto soy kijo azer / i el mundo ke non tomen plazer / izo mas negro ke 'Haman el mamzer / el sehel del todo lo perdio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6414

446530

sudar /sudarse v.

הזיע; נרגע

sino lo azia ke bien sudara / ni kamiza ke no se mudara / le komio moneda de ribi Yits.hak Hudara / dobladas se las mandara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4454

446700

sudor m.

זיעה

Sadikim de akel dor kuanto mal yevaron, kon penas i kon sudor muncho perkuraron (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2485

446730

suegra f.

חמות, חותנת

ke ansi se lo anbezo la suegra de Moshe Dasa. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1027

446810

suelo m.

אדמה, קרקע; רצפה; סף, מפתן

por el suelo esparziolas, oro i plata i metal; (Toledo, Koplas de Yosef)

Esklavo vendido a mi aguelo echado en el suelo kuravash los kayos de los mis kavayos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

444

446830

suenyo m.

חלום; שינה

Otro suenyo sonyava, i non en noche una (Poema de Yosef)

Este suenyo kontava su padre, Yosef. (Poema de Yosef)

Nos te avremos de matar por tus suenyos, Yosef.'' (Poema de Yosef)

Los suenyos se afirmaran ke tu as sonyado.'' (Poema de Yosef)

Muy alegre soltava este suenyo, Yosef. (Poema de Yosef)

El rey Par'o sonyava suenyos muy verdaderos, (Poema de Yosef)

Te olvidastes maras de akel suenyo el dio es muestro duenyo mos eskaparemos i tu mal veremos (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1880

446840

suerte f.

גורל, מזל

negra fue la su suerte de primera kompra boltar fue desonra. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Le kayo en suerte ke los entendio Bigtan i Teresh prendio ke se akonsejaron en su mal pensaron (Purim, De-Fes, sig. 18)

Muncho el se estira en kuentra el Dio por matar a los djidios i echo la suerte kavza de su muerte (Purim, De-Fes, sig. 18)

hayre no ay de eskapar de la muerte, grandes i chikos kaen en esta suerte, anke sea tan fuerte komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Tejas, vidros, bienes, mobles / pasaron fortuna fuerte / proves rikos tambien nobles / tuvieron la mizma suerte (La Epoka, Sal. 1898)

Avlo el rey kon los savios de enfrente; Disho: miradle su juizio, i echadle suerte. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4027

447080

sufriir (2)/sufreir v.

טיגן קלות, חרך, השחים (בשר, בצל)

De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5633

447090

sufriirse v. refl.

חי בצנע; היטגן

Tefilot kale azer para ke kede esta gerra / ke nos izo bezer i mando a muchos a la tierra / ke se eskape esta gerra / i se aga la pas / por ke no se sufre mas / agora ke ayga repozo / i alegria i gozo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2486

447130

sufrito m. & adj.

מזון שטוגן טיגון קל; מטוגן קלות

i sofritas kon gordura las yamavan baldaron. (Gizados de berendjena, siglo 18)

koman indianos, sofrito i kiebap; kada uno su erbap ordenen la meza sin aver mankeza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6278

447440

sukseso (it.) m.

הצלחה

rogo a los senyores maftirim yeno sukseso / kontinuen en esta mision i agan progreso (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2487

447550

sulhá f.

סוג של תבשיל חצילים

las azia komo esfongos i las yamava sulhas, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3836

447630

sultán m.

סולטן, שולטן

En su fuego del Goel Shabetay Nafshi kon mi puerpo i lo ke ay, ayudara Goel Tsevi Shabetay, el es malhut Tsevi Sultan Shabetay. (Donme, sig 18)

Bendigamos a el Dio santo I poderozo / i rogemos ke mos de alegria i gozo / ke renda gloriozo al nuevo sultan / porke es ombre muy neeman / del Dio sea enshalshado / i siempre alavado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4456

447680

suluk (2) (t.) m.

שאיפת אוויר, נשימה

resta de peshkados de tauk baluk, les tomaron el suluk; muerte a la moda lo izimos boda. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1434

448430

supitanio/supitiano adj.

פתאומי

Ken kon espada, i ken kon muerte supitiana. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1882

448470

súpito (it.) adv.

פתאום, לפתע

Besorot nos vinieron supito i muy presto kartas ke eskrivieron muncho en sekreto: (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Oíd mis ermanos komplas 18, los arelim kresieron komo el finojo; en súpito salieron kon un grande enojo, el Dio los echó komo piedra en pozo . (Kalumnia de sangre, sig 18)

bendicha la alma presiada debasho la siya su pozada, supeto es arrondjada de los sielos a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1435

448700

supremo adj.

עליון, עילאי, ראשון במעלה, רם ונישא

Se esforsavan djuntos kon amor ekstremo, a exekutir el orden del Ser Supremo. (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1883

449180

suseder v.

בא אחרי, ירש; קרה

Maraviyas susedio mas ke las de Ayifto siendo ayi no kontesio sino un gran sodjifto (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4175

449450

sutlach (t.) m.

דייסת אורז חלב, קרישת אורז בחלב

Sutlach i kozas de leche a el ken kome le aproveche; a dormir ke no se eche, ke no es ansí el dever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

450

449640

suvir v.

עלה, טיפס, העפיל; העלה

Otras siete pasavan, vakas del mar suvientes (Poema de Yosef)

Siete espigas veia suvir en una kanya; (Poema de Yosef)

Su kavayo le dava, Yosef en el suvia. (Poema de Yosef)

para poder ponerlas i ke suvirian los alkansarian. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Le murio el ijo de la aniya suvio lo echo en su aliya yoro su madre una alguaya: ''Si por matar a mi ijo vinites por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

i kuando lo suves en las tasas de la balansa non se va para abasho la tasa i non se alevanta para arriva (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo alto, mi korason kon amargura esklama / komo suvira i verna pelado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6279

450330

tabernaklo m.

ארון הברית, המשכן, מקדש

'ereh no ay para akel espektakulo / el templo paresia un tabernaklo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1028

450700

tadrar v.

איחר; דחה

akontesio ke tadraron demaziado akel dia. (Toledo, Koplas de Yosef)

Shabat devemos guadrar kon grande kudiado / si tadra la rehmision es de este pekado / mismo el ke es forsado / deve repozar / el djudesmo bien guadrar / al savio oyeremos / todo bueno alkansaremos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2162

450720

tadre adv.

מאוחר

Sea bendicha en eya fiesta de demanyana i de tadre a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

Vide a la tadre ke se enkuvrio, dishe: No es este el Dio vedradero. (El rey Nimrod)

enfiladas en espeto las azia kada tadre, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1436

450740

tadre f.

ערב

Sheshentos i tredje mitsvot para ke las afirme manyana i tadre (Ketuba de la Ley)

La mosa era guerfana de madre, a Mordekay su tio tenia por padre, kon el se saludava manyana i tarde, no trokava su amistad, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5971

451190

tajadura f.

טבח, השמדה; גיזרה

Todos eyos son relustrozos komo tajadura de anyakota (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1029

451220

tajar v.

חתך, גזר, כרת; חצב; הכרית, טבח, השמיד, רצח, ניתח אברים אברים

i kon Avraam el dio tajo luego firmamiento: (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1437

451670

taksa f.

מס, הטל; גזר

I kortas taksa a todas las kriansas, i eskrives la setensia de su din. (Untane Tokef)

No ay taksa para tus anyos, (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4457

451800

takum (t.) m.

מערכת לבוש שלימה; זוג; קבוצה, חבורה

Manden a tomar kiemán, el takum entero, kantemos lo de Amán kon un buen pandero; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2164

451820

tal adv.

כך

A su marido tal non deskuvriria, topo una meara i lo pariria. (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3063

451880

tal/a adj.

כזה/כזאת; זהה ל-, דומה ל-

Dio, porke mos traesh en tal apreto, ke fue este sekreto? (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ke bushkash el rey Tarkino tales oras en mi kama? (Donme, sig 18)

pan de migo mos dio a komer / por vestido de kolor mos metio shomer / porke manko ke no mos metio semer / tal mamzer no vidi yo (manus. Teza, 1820)

Anda a el rey i avla kon el, ke no se pierde Ye'hudah ni Ariel, i no sea por tu mano fin de Yisrael, ke no venga tal dia, no. (sova semahot, Livorno 1782)

y el Dio no deshara su kompanya dezamparada, i tu no veras tal dia, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

453

451945

talante m.

רצון, רצון טוב; נכונות, אופן, צורה, חזות; עונג

De kien avia talante de ver la su figura (Poema de Yosef)

El rey, esas sazones, uvo malos talentes (Poema de Yosef)

Yosef de buen talente yevalas sin refierta. (Poema de Yosef)

Tomo muy mal talente, Disho:''Id vos a Yosef!'' (Poema de Yosef)

Dos fijos le dava El Dio a su talente. (Poema de Yosef)

Ke le konsolasen de su mal talante (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

458

451990

talento m.

כישרון

A sus ermanos pezava, avian mal talento. (Poema de Yosef)

Mas de muy mal talento los bushkava Yosef. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1439

452360

tam (ebr.) adj.

תם, ישר, נקי כפים

Respondio la Ley tama temima (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

460

452485

tamanyo (arc.) adj.

גדול יותר, קטן יותר

I lo echo olvidava, los sus visios tamanyos; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1708

452510

también adv.

גם; חוץ מזה, מלבד זאת; אף לא (במשפטי שלילה)

Tanbien yo I mis mosas seremos en eyo (Koplas de Purim, 1545)

tambien shofar tanyeresh i kon esklamasion azer gran orasion. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5972

452590

tamo m.

מוץ

de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

461

452660

tan adv.

כה, כל כך

Tan mal ke le akeshavan akeyos sus amores. (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4458

452790

taní/tanid (ebr.) m.

תענית, צום

Taanit apregonó Mordejay el djusto, ninguno dezayuno tres días apunto; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

tefilot i taanit a el Dio aremos / ke en sus dias buenos al mashiah veremos / i mos alegraremos / todo Israel / djuntos vos kon el goel / veremos alegria / en la djuderia (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2489

452980

tanto adj.

כה הרבה

ke ansi esta enkomendado tanto povre komo riko. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Ke kon tal gran gerra de tantos dias, askier de tantas vias, su sensia baldada, ke no izo nada. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

i su puerpo es mas grande de el puerpo de tierra sien i setenta tantos segun amostrasiones (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1030

452990

tanto adv.

כל כך, כה, עד כדי כך; באותה מידה, אותה כמות

yo lo rogo, mis ermanos, tanto kuanto kero yo. (Toledo, Koplas de Yosef)

i miles de milarias luego ke loavan otro tanto. (Toledo, Koplas de Yosef)

de afirmar la Ley tanto kon proveza komo tener muncha bonansa: (Ketuba de la Ley)

No desho Ester de azer eya otro tanto tiro gozo i plazer i desnudo su manto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Estas palavras siempre iva repetando / i se estava arrebashando tanto / asta ke se kuvrio entera kon el manto / i su kavesa siempre iva rebashando. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

y 'Haman el 'Agagi estando en un kanto, Disho la reina: manyana, otro tanto, si es tu voluntad i si no, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1441

453160

tanyer v.

ניגן

I kon shofar grande es tanyido, i boz de akayadura se oye. (Untane Tokef)

tambien shofar tanyeresh i kon esklamasion azer gran orasion. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Alavar kero al Dio kon tanyer i kante, siendo El no pedrió amistad avante, de ombre berbante El mos eskapó i Amán lo enkapó en una payida, no topó fuyida. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Tenemos de adjuntar todos los vizinos para tanyer i kantar i prevar los vinos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Los vazos eran de kristal de montanya; manda el rey ke kada uno beva komo es su manya, i el ke tiene mejor tanyer ke traiga i tanya, ke si le plazeria a el rey no lo desharia en vazio, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Los vazos eran de kristal de montanya; manda el rey ke kada uno beva komo es su manya, i el ke tiene mejor tanyer ke traiga i tanya, ke si le plazeria a el rey no lo desharia en vazio, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1579

453360

tapar v.

סתם, חסם, אטם, כיסה; עמעם, האפיל על

matad i arematad, toda alma se pierda, destruilda asta ke le tape yerva, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

kon masa tapava el plato i las yamava kaplama. (Gizados de berendjena, siglo 18)

La su boka agudika kon un pinyon la tapare. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2491

453640

tapón m.

פקק, מגופה, מכסה; כיסוי, שמיכה

i inchidas por arriva i les metia taponikos, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6157

454290

tarlá (t.) f.

שדה; חווה; ערוגת גינה; שדה פלחה

kuando toma el ben adam alguna tarla se akavida ke no sea serka de la sivdad ke no lo miren todos (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2492

454560

tasa f.

ספל, כוס, בזיך

las enbolvia kon guevos batidos en una tasa, (Gizados de berendjena, siglo 18)

i kuando lo suves en las tasas de la balansa non se va para abasho la tasa i non se alevanta para arriva (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4461

454965

tauk (t.) m.

עוף

resta de peshkados de tauk baluk, les tomaron el suluk; muerte a la moda lo izimos boda. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1709

455160

tavla f.

לוח, קרש, עץ (חומר), משטח; מדף; מגש; אחת מאבני ''חמש אבנים''

Ayi en el midbar vidi arrelumbrar las tavlas de la ley vidi abashar (Pizmon de Moshe, 1893)

si keresh ser bivos i no detardar, las ropas tambien atar i azervos balas no deshesh ni tavlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

las pikava en una tablika, las azia una tortada, (Gizados de berendjena, siglo 18)

La tavla de los sus pechos a dos o a tres djugare (Donme, sig 18)

I las tavlas se ronpieron (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1580

455420

tea f.

אבוקה, לפיד; עץ שרף המשמש להדלקת אש בפחמים

kuanta tea ay por tierra i por mar (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3291

455610

tedzo adj.

נוקשה, קשיח, מתוח

Siente muncha ansia en lugar de gozo, komo un palo tezo ansi kedaria asta el terser dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1442

455670

tefilá (ebr.) f.

תפילה, שחרית

I la teshuva i la tefila i la tsedaka (Untane Tokef)

Izo Avraam Avinu segun le enkomendo el Dio alto i enshalshado, izo tefila al kevayahol por Israel puevlo amado; este kuento no sea olvidado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

piedre kudiado, salvador de Israel, resivi tu tefila esklavo fiel, yo abashare kon Mihael i Gavriel, ande ti Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

por kuenta izo tefilot kon bakasha, por no enterrarse en el midbar ke era busha, muncho dezeo de entrar laarets akedosha (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

zayin de Adar se apregono kon muncha bealá: serrad las puertas de los sielos i no resivas su tefila, ke ya se le fue la gedulá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Tefilot kale azer para ke kede esta gerra / ke nos izo bezer i mando a muchos a la tierra / ke se eskape esta gerra / i se aga la pas / por ke no se sufre mas / agora ke ayga repozo / i alegria i gozo (La Amerika, 1915)

tefila agan todo Israel / ke mos mande ya el goel / i mos frague bet el / 'havtaha tenemos enel Dio (manus. Teza, 1820)

tefilot i taanit a el Dio aremos / ke en sus dias buenos al mashiah veremos / i mos alegraremos / todo Israel / djuntos vos kon el goel / veremos alegria / en la djuderia (manus. Teza, 1820)

A' livros de bivos i muertos delantre de ti estan aviertos / en mersedes de muestros padres los primeros mozotros enfiuziados / se konponga muestras tefilot komo guezmo resivivle (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3841

455700

tefilín/m (ebr.) m. pl.

תפילין

Tomo Zo'har en su pecho, i los tefilin tambien. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5170

455910

teja f.

רעף

Luvia fuerte kon pedrisko / no deho ni djam ni tejas / kada uno boy de brisko / mos izo todos lentejas (La Epoka, Sal. 1898)

Tejas, vidros, bienes, mobles / pasaron fortuna fuerte / proves rikos tambien nobles / tuvieron la mizma suerte (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5975

456250

tela f.

אריג, ארג, בד; יריעה; חוט, קוּר; קרום; קרום החלב; כברה; רשת; סרט קישוט

I su mano la tienda de los galgalim adjunto I kon kolchetes de el poder telas de las kriansas ato (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4462

456520

telek (t.) m.

בלן

por azer konkiyas a el Amalek, ago banyo kon telek; todo va un kuento, no mires el resto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1032

456660

tembla f.

רעדה, חלחלה, חרדה

te veo, tembla te trava; pekado ke vistas sayo! , (Toledo, Koplas de Yosef)

I los mal'ahim se apresuran, i dolor i tembla les trava, i dizen: (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5171

456730

temblar v.

רעד, חרד, הזדעזע

Rayos rios i truenos / al mundo izo trublar / sea a negros komo buenos / a todos izo temblar (La Epoka, Sal. 1898)

A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i me adoloryi dia ke en el me djuzgas / me arrebashi i me atorvi de kuanto kon tu folor me apokas (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5172

456750

temblor m.

רעד, רעידה, רעדה, חלחלה

Yoros gritos se sintia / de grandes i kriaturas / kada uno konsentia / temblores i kaenturas (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

462

456870

temer v.

פחד מ-, חשש מ-

Yosef sienpre temiera El Dio de los fonsados (Poema de Yosef)

Disho: 'Fijo, non temas, ni tomes kuidado; (Poema de Yosef)

Temio de ser kaido en el infierno, Yosef. (Poema de Yosef)

Onbre de bondades, ke tema al kriador; (Poema de Yosef)

Las kumadres komo eran djudias, eyas del Dio temian, resivian ijos i ijas (Koplas de Par'o, 1901)

Las mitsvot afirmar i temer en el Dio i azer su mandado: (Ketuba de la Ley)

Zahut  tengamos nos i todos los ke en el Dio temen (Ketuba de la Ley)

Temiendo muy muncho aver de morir (Koplas de Purim, 1545)

Rogo al Dio de los sielos: ''Resive ketoret i saumerios se vede la muerte de eyos ke ya temieron de tu nombre i de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1033

456900

temerozo adj.

מפחיד, מטיל אימה; אלים, חזק מאוד; ירא

su padre en el estulto de ver suenyo temerozo. (Toledo, Koplas de Yosef)

ke el dia [es] temerozo i pavorozo. (Untane Tokef)

Nes ke le izo el hay temerozo i fuerte ke el senyor de Mordehay lo libro de muerte (Purim, De-Fes, sig. 18)

Bien entendido ke se aparejavan / para el dia santo del sesh de Sivan / para salir delantre del Dio despierto / en medio del grande temerozo dezierto. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

A' kien non se espanta de dia de el din el temerozo / ke a ti te konviene la grandeza i la barragania / en lugar ke ay senteyas de fuego (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo alto, mi korason kon amargura esklama / komo suvira i verna pelado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3289

456920

temiente adj.

פחדני, ירא

Bendicho sea el Dio ke a sus temientes de su sensia despartio, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1448

456940

temimú (ebr.) m.

תמימות

Respondio la Ley tama temima (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

466

456970

temor m.

פחד, מורא, יראת כבוד

Aya donde yazia, tomaronle temores. (Poema de Yosef)

Su senyora le amava, prendieronle temores, (Poema de Yosef)

Una noche sonyavan, i avian temores; (Poema de Yosef)

En tu entrar en este mar toma a ti dos alas, la una es anava i la segunda sea temor. (Donme, sig 18)

planta en mi penserios tu temor, setensia sovre mi setensias buenas i balda de sovre mi setensias malas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1034

457000

temoridad f.

פחד, מורא, אימה, בעתה, בהלה, חרדה

pero kon temoridad, es figura muy santa, (Toledo, Koplas de Yosef)

sin pavor i sin apreto, i menos sin temoridad: (Toledo, Koplas de Yosef)

Kon temoridad de korason i alegria i gozo (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5173

457060

tempesta (it.)/tempestad f.

סופה, סער

Bora grande komo esta / nunka tuvo akontesido / al rumor de la tempesta / kedo el puevlo entontesido (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6280

457150

templo m.

מקדש, היכל, דביר; בית כנסת

'ereh no ay para akel espektakulo / el temploparesia un tabernaklo (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

469

457230

temprano adv.

מוקדם, מוקדם מהרגיל

'Ke yo uvas tomava, fazia vino tenprano; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1450

457330

tenay (ebr.) m.

תנאי

Iszieron estos tenaim los djidios kon la Ley Santa (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1451

457420

tender v.

נטה; מתח

Riziendo, le ato bien manos i pies, tendio kuchio al fruto de su vejes, (Im afes, Papo 1894)

Ke al rey tienda el virdugo de reino a akeya tal se le otorgan vidas (Koplas de Purim, 1545)

Tendiendole el virdugo i soltole la pena (Koplas de Purim, 1545)

Yoro Avraam Avinu de ver ke su garganta de suyo espandio, i su padre su pie sovre el tendio, un reviit de sangre de el vertio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2165

457660

tener v.

היה לו/יש לו, החזיק, הכיל; התנגד, עמד בפני

De ke tenesh la kara tan demudada? Eya ya savia el mal ke tenia. (El rey Nimrod)

kavod grande tu ternas si al yetser no eskucharas, a mis mizvot tu afirmaras, las ke se azen en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

zahud ternas de ser kumplida kon la Ley seras rijida i kon shalom tu venida en tornando de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo tenias? / para ke lo kerias / sirviendo al malhut / apanyen asta el bahur / de 'Haman el nieto / ya lo vimos muerto (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2166

458150

tenerse v. refl.

החזיק עצמו

Por ke te tienes por Dio, tu, rasha Nimrod? Por ke non krees en el vedradero? (El rey Nimrod)

Hazak komo el leon, fuerte se tuviera, para azer galeon kiereste trushera; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4463

458770

teriaki/teriakyi (t.) m.

שתיין, מתמכר לשתיה וסמים

siendo fue vendido por el terekié, bushko de echar lekyé, ke tenía selo no miró al sielo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4176

458950

ternero m.

עגל

Uvrizikas de ternera, ava, mansana i pera, avgotaraho sin sera porke es bueno para bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1452

459060

terretemblo m.

רעש, רעידת אדמה

Ken kon terretenblo i ken kon magefa. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1888

459120

terrivle adj.

נורא, איום, מבעית, מפחיד, מטיל אימה

El rav ke esto oyo kedo pensativle i kon el su meoyo grande i terrivle disho: (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Devemos de rekontar este kuento trivle ande pudo enventar koza inposivle, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

470

459230

terser/tersero/tersén/terseno adj.

שלישי

Luego el dia tersero, el rey izo alegria (Poema de Yosef)

El dia tersero vistiose la reina (Koplas de Purim, 1545)

En el dia tresero sinyos del lugar el via kon un umo bien preto ke se esparzia; (Puertas de veluntad)

mal korason kon mal pensamiento / ke ya mos izo segundos terseros / les komio moneda de los mersedes / doblado se las mandara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5087

459490

tesher v.

ארג; איחה/הטליא אריג/בגד/ גרב; הקים עסק, ארג תכניות

los vestidos mas validos ke de keten son teshidos de Frankia son venidos, son kresidos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

toda la ropa ke es kerida, ke de seda se teshida, del guzano es salida, los ke komen al onbre en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1453

459620

teshuvá (ebr.) f.

תשובה, חרטה; תשובה, מענה

I la teshuva i la tefila i la tsedaka (Untane Tokef)

I por tanto duelo azed teshuva muestra orasion suva ke estash apretados por muestros pekados (Purim, De-Fes, sig. 18)

Teshuva kale azer por nuestros pekados / rogaremos a el Dio sean pardonados / i el Abastado / nos mande la salvasion / a toda la nasion / el dia alegre vino / kantemos de kontino (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3067

459700

testa (it.) f.

ראש

Diole eya repuesta: mi tio amigo, yo no djugo mi testa ni tal yo le digo (Purim, De-Fes, sig. 18)

I mete en su testa una korona (Purim, De-Fes, sig. 18)

va i mira tu heshbon i ven ami lado / a kaza disho de irse el arrematado / ande vas tu enkonado? / ke estas en prezo / grosh te komites sin pezo / ven veras la muestra / ya me bolo la testa (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1454

459790

testigo/testiguo m.

עד

I sos el testiguo, i eskrives i seyas. (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1455

459850

teta f.

שד, דד; פטמה

Toda mujer ke alechase, ke venga a­ dar teta a Moshe, (Koplas de Par'o, 1901)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1456

459940

tetar v.

ינק

Moshe komo era djidio, non kijo tetar de goy sinon de la su madre (Koplas de Par'o, 1901)

Moshe komo era navi, non kijo tetar de mitsri sinon de la su madre (Koplas de Par'o, 1901)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4029

460100

tevekel/tevekiel (t.) adj.

רשלן, מוזנח

Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1714

460270

tezoro m.

אוצר

Kontoles Aman su alta grandeza gran kopia de ijos i de tezoro (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3070

460400

tiempo m.

זמן, עת, מועד, תקופה, שהות, ארכה; מזג אוויר

Oyid lo ke akontesio en tiempo de avante i lo ke se enrikesio ke es koza de enkante (Purim, De-Fes, sig. 18)

Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18)

mira lo ke es el kavo del basar vadam, la muerte kedo del tiempo de Adam, de eya no eskapa benadam, anke sea kuanto Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3447

460920

tienda f.

יריעה נטויה לצל; אוהל, אפיריון; מפרש

Tsadik se fue kosheando a la tienda va ayegando su shevet le van preguntando: Ke bushkas tu por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

I su mano la tienda de los galgalim adjunto I kon kolchetes de el poder telas de las kriansas ato (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero atersiado / tornadvos por pas andjeles de mis fonsados / este dia zahut a Yerushalayim guadrado / i puertas de piadades yo les avrire (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

471

460980

tierra f.

ארץ, קרקע; אדמה, עפר, אבק; רצפה; ארץ, מדינה, כדור הארץ

Los moros desendieron a tierra de Adjivto; (Poema de Yosef)

Sera fanbre granada siete anyos en la tierra, (Poema de Yosef)

La fanbre era fuerte en toda la tierra, (Poema de Yosef)

una ora en antes presto ke vaya a derrokar Tevaria i asta la tierra no deshe ni piedra''. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ordenes de gerra keria armar, por la tierra i por la mar, por azer su gusto, tuerto i no djusto. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Ya no lo estimavan djente de su tierra, ni menos lo kontavan komo una piedra; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

I fue komo los tres anyos, sekose la tierra i los banyos komieron kavesas de aznos se konsumio el mundo por palavra de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

shamayim vaarets yoravan i dizian: el hasid de la tierra se depedreria i derecho en el onbre no avria komo el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

de verme kon muncha fatiga, ordeni esta kantiga, kon eya se kastiga el ombre kriado de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

viendomos bien vestidos, de gaava somos enbolvidos, no metemos muestro sentido ke todo keda en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Dizen ke va aver una muy grande gerra / i ke muncha sangre va korrer en tierra / Austria i Serbia estan en dubara / siendo a fransez dieron una krushumada (La Amerika. 1913)

Bushkaron de matar a fransez el influente / serbos lo izieron asasinar por mano de basha djente / esta matansa sangriente / izo la gerra aktual / la kuala trusho muncho mal / i inda se espera / ke munchos se yiran a la tierra (La Amerika, 1915)

Tefilot kale azer para ke kede esta gerra / ke nos izo bezer i mando a muchos a la tierra / ke se eskape esta gerra / i se aga la pas / por ke no se sufre mas / agora ke ayga repozo / i alegria i gozo (La Amerika, 1915)

i su puerpo es mas grande de el puerpo de tierra sien i setenta tantos segun amostrasiones (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1458

461180

tiesto m.

סל; כלי חרס, קדרת חרס, עציץ

Enshemplado komo tiesto roto, (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4465

461840

timón m.

הגה ספינה

kién i kién se apara por ver un maymón kolgado en un timón: el sinyor onrado bien amizurado. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1036

462000

tinievla/s f./f. pl.

חשיכה, חושך, אפילה; קדרות, אבל, עצב עמוק; כנוי לאדם קודר

de ver tanta tinievla, del servisio se vedo. (Toledo, Koplas de Yosef)

sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano(Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1037

462050

tino (2) m.

תשומת לב, שימת לב, מודעות, זהירות, שקידה; דעת, שכל; זכרון

enganyado estuvo en vezes kon el tino muy perdido. (Toledo, Koplas de Yosef)

Ke le entre del meoyiko i non lo kite de el tino (Pizmon de Moshe, 1893)

Dezilde a Nimrod ke perdio su tino porke no kere kreer en el vedradero. (El rey Nimrod)

Rogo al Dio de kontino ke este en nuestro tino, (El Dio alto)

I perdio el su tino i se alavaria ke en toda su via no pudo verla (Purim, De-Fes, sig. 18)

Kuando bien se enbevdo el rey kon el vino estonses no anduvo de meter su tino (Purim, De-Fes, sig. 18)

Una noche mos enpesó a echar mucho tiro asta ke mos kito el tino, a la manyana dishimos: ya mos dimos (Asidio de Belogrado 1788)

Zemán de la orasión teneldo en tino, esto es la kondisión muestra de kontino; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

mira tu i mete tino no lo eskucha al espino, no te piedras del kamino porke te echa en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

tsorer el yetser el malo no lo desha despegarlo, su tino es por arrankarlo de kaminos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Akodrate emigrado, akodrate emigrado / de lo ke prometites / por ayudar, por ayudar a tus djenitores / tu non mantuvites, ni en tino metites / lo ke aprometites (La Amerika, 1914)

tino pozo a azer mas danyo / izo azer dos papeles en un anyo / el papel salio i el kedo enel kanyo / mal tenga ken aze mal al djudio (manus. Teza, 1820)

no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este espino / i se arremato / kon basheza lo mato / porke era maldicho / por el mundo dicho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4557

462320

tinta f.

דיו; ''דיו'' - כינוי לשיכור שאינו יכול לעמוד על רגליו

Non ay tinta ni papel para deskrivir la vida de Belzen, kashkaras de rapas a komer i agua de balsas a bever (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3073

462460

tinya f.

שחין, נתק, גזזת; זוהמה; חוב ישן

No le tura toka en la su fermedad ni en su desdichad yena de dolores tinya i fedores (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2494

462540

tío m.

דוד, דוד גדול (אחי הסבא); שם הניתן בפניה לאדם מקורב או מפשוטי עם

La novena las azia la tia senyora Amada, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Diole eya repuesta: mi tio amigo, yo no djugo mi testa ni tal yo le digo (Purim, De-Fes, sig. 18)

La mosa era guerfana de madre, a Mordekay su tio tenia por padre, kon el se saludava manyana i tarde, no trokava su amistad, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3843

462795

tirante (2) m.

קַלָּע

La su sejika narkada komo arkol de tirante (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1038

462800

tirar v.

ירה, קלע; זרק, השליך; הדפיס, הדפיס מהדורה; לקח, משך, קיבל

tirando ke a la mayor, no deshar sana ninguna. (Toledo, Koplas de Yosef)

Komo se aserkaron luego le tiraron un tiro les echaron katorze mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

I la su djustisia se va aserkando se le tira su mando i la su grandeza i su altigueza (Purim, De-Fes, sig. 18)

Kedo tudro i mudo tirose su suenyo tizo komo un lenyo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Konbaras ke enbiaron de pezo bastantes, tiros grandes mandaron de leshos tirantes, mas ke los de antes, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Vedad de mintira del mundo, deshas aki a lo todo; Tirate dientro del lodo. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1891

462890

tiro m.

יריה, כדור; קול נפץ, קול יריה; ''פצצה'' - ידיעה מרעישה; אסון; פחד ממכת גורל; תותח

Komo se aserkaron luego le tiraron un tiro les echaron katorze mataron (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Leshos de milias kuatro atras se boltaron ke no les venga el tiro ayi abasharon (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Konbaras ke enbiaron de pezo bastantes, tiros grandes mandaron de leshos tirantes, mas ke los de antes, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Una noche mos enpesó a echar mucho tiro asta ke mos kito el tino, a la manyana dishimos: ya mos dimos (Asidio de Belogrado 1788)

Vilhelm pasaje kijo azer entre los beljikanos / i por non los dezazer les avlo komo ermanos / viendo ke levantaron manos / a su armada ordeno / el tiro alman sono / la Beljika fue atakada / i en sivdad franseza mandada (La Amerika, 1915)

Yulles tiros i dinamit van todos arrojando / mizmo a los mas babayit ya los van matando / sin piadad van degoyando / i inda no ay eskapar / aze muncho espantar / esta matansina / mirando ke es grande kyina (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5232

462960

tishabeav (ebr.) m.

תשעה באב

Yorad i enguayad oy tishabeav ermanos / ma rogad ke presto se den todos las manos / por ke no ayga matansas i amargasion / i eskape el tishabeav de kada nasion (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3069

463340

tizo m.

אוד, בול עץ שרוף למחצה

Kedo tudro i mudo tirose su suenyo tizo komo un lenyo (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3926

463510

todo m.

הכל

Los djidiós todos kantavan, kon el bien se alegravan i agora todos endechavan (Asidio de Belogrado 1788)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3077

463820

toka f.

טורבן, מצנפת, שביס; אריג לשביס

No le tura toka en la su fermedad ni en su desdichad yena de dolores tinya i fedores (Purim, De-Fes, sig. 18)

Kito su toka de su kavesa, i el su samur tambien, (Donme, sig 18)

se djustava diziendo mal rebolvi / i enmentarash ke yevo esta toka ke le komio moneda de ribi Yosef 'ha-Levi / enel komercho del tutun / lo atemara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1039

463970

tokar v.

נגע, מישש; נגע ללב; העליב; ניגן על כלי נגינה; ''סחב'', גנב גניבה קטנה

manos tienen i no tokan, i sus pies no kaminan; (Toledo, Koplas de Yosef)

Yegose muy presto i tokole en la punta (Koplas de Purim, 1545)

i toda la djente avian pasando las konbaras bolando entre eyos pasavan i no les tokavan (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3846

464370

tomado adj.

עסוק, תפוס, מחוייב; מלא מכאובים; נכפה; שוטה

Disho Fatma a Sherifa komo kien la konsejava: Ermana mia Sherifa ke estas de amor tomada (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

474

464420

tomar v.

לקח, נטל; תפס; לקח אשה/לקחה בעל - התחתן/נה; קיבל; קנה

Kuando los rebolviera kon su padre, Yosef. (Poema de Yosef)

Disho: 'Fijo, non temas, ni tomes kuidado; (Poema de Yosef)

luego kon los djidios empesaron a tomar: (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Ken la su kara via gran plazer tomava klara komo el dia i relustror dava (Purim, De-Fes, sig. 18)

ke vean el resto i tomen pavor, siendo tenemos favor de el Dio famozo ke es muy piadozo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Manden a tomar kiemán, el takum entero, kantemos lo de Amán kon un buen pandero; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

De muestras kazas mos ketaron, a l'aviasion mos entraron muestros trezoros mos tomaron, al vapor mos embarkaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

kon tres malahim abasho mishemé rumá; los malahim le izieron la kama, kon neshiká le tomo su neshama (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

tanto gusto eya tomava kuando en tripa eya estava, un sirio le arrelumbrava ke vea toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

'Hayom 'harat olam dezid kon muncha alegria / la djustisia i la verdad arrivo en Turkia / muncho negro avia i sin pueder avlar / mos tomavan a harvar / mizmo mos akuzavan / i mos aprezavan / (La Amerika, 1911)

i kuando la luna viene debasho de el sol estonses la luna se eskurese, i kuanto mas se alondja la luna de el sol de su klaredad va tomando (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4469

465350

tomarse v. refl.

החשיב עצמו; לקח לעצמו; נתפס; נישאו

alvisias demos al Dio por todo pasado, kien se toma kon djidió merese enkolgado; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

se apiado el Dio de ver muesra afriision / estavamos kon tanta pasion / se tomo kon todo el mundo de nasion / tal mamzer no vidi yo (manus. Teza, 1820)

no pensava en la muerte ni metio en tino / se tomo en el negro kamino /se arranko este espino / i se arremato / kon basheza lo mato / porke era maldicho / por el mundo dicho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4559

465550

tomba f.

קבר, קבורה; מצבה

Belzen tomba umana, onde pedrimos nuestra ermana, si deperdieron i munchas ijas por la ambre i la vida mala (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1040

465710

tonka f.

כתונת

le izo asta las manos de gran razo una tonga, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3079

465770

tonto m. & adj.

תם, תמים, פתי, אויל, טיפש, בער, סכל, שוטה, מטומטם

Turkos i krisianos estaresh prontos mira no seash tontos mosas kon espadas sean destripadas (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3080

465930

topar v.

מצא, גילה, מצא שוב

Esto muy doliente no topo remedio ni uno ni medio (Purim, De-Fes, sig. 18)

De vista izo eskrivir un avizo / ke la Ley inmortala se dara mezo / Moshe en una delas muntanyas / ke topara en eya buenas manyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un mamzer / mas ke asperavas / de muchiguar esklavas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4470

466100

toparse v.

נמצא (להמצא), מצא עצמו, נתקל ב-, נוכח

le fuera eskuzado esta desdicha, se topó en estrecha; mozotros kantemos, al Dio alavemos. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

el ke no vaiga pedrido en este mundo enbevesido, ke no se tope arrepentido kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Guezmo de barut se siente en Evropa / i kada uno bien triste se topa / veremos ke va ser de esta negra salata / i kualos van a komer asana bukata (La Amerika. 1913)

todo este mal kon su mano se lo kijo / a el meleh perfijo disho ke era ijo / este negro rijo / de amostrarle el kyar / se esta topando en / keda muy kayado / i muy shasheado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3081

466190

topasio m.

טופז, פטדה

Hur karpas i kaderno kuvrio su palasio pilares de severno marfil i topasio (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1041

466530

tormento m.

עינוי, ענות, התענות, סבל, ייסורים, מצוקה נפשית; הצקה, רדיפה

ke yevan grande apreto; guadran tu ley kon gran tormiento (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

476

466620

tornar v.

סובב, סבב, הפך, פנה, השתנה; חזר; החזיר

'Si veniste presto, tu torneste priado; (Poema de Yosef)

Bien la ensangrentaron, vermeja la tornaron, (Poema de Yosef)

Torno al eskansiano a su eskansiania (Poema de Yosef)

torno, la vido en menguante, ke eya se va apokando; (Toledo, Koplas de Yosef)

i mos torne el Poderozo a servir a su mandado. (Toledo, Koplas de Yosef)

si torna en teshuva, i luego lo resives. (Untane Tokef)

Mordehay se anduvo serka de la korte torno i se detuvo por no ir tal sorte (Purim, De-Fes, sig. 18)

dibur bueno a eya le davan: si sus mitsvot eya guadrava de la shehina se aprovechava kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

el ke no vaiga pedrido en este mundo enbevesido, ke no se tope arrepentido kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

zahud ternas de ser kumplida kon la Ley seras rijida i kon shalom tu venida en tornando de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

ke echen feneres en las kalejas a ke se vea ken pasa i ke torna (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)

disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero atersiado / tornadvos por pas andjeles de mis fonsados / este dia zahut a Yerushalayim guadrado / i puertas de piadades yo les avrire (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

479

466690

tornarse v. refl.

הפנה, הסב; שב בחזרה

Al pozo se tornava despues ke uvo komido (Poema de Yosef)

tornose el a su kaza yorando su desventura. (Toledo, Koplas de Yosef)

Tornose su alegria en ponsonya pujante (Koplas de Purim, 1545)

Zemán tomaron para ereinar, manyana de Pesah mos kería[n] matar; ijos de el Dio somos, mos kijo eskapar; vieron a los muertos, se tornaron atrás. (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

480

466810

toro m.

פר, שור

Yehuda el fuerte komo osos i toros, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2495

466820

torón m.

ממתק שקדים בדבש; כינוי לאדם שמן כגליל

kon sevoya i almendra las azia un toron (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2496

467180

torta f.

עוגה, פאי

las pikava en una tablika, las azia una tortada, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6738

467270

tortura f.

עינוי

Ansiose 'Ester i yamo a el Dio de la altura, i levanto sus ojos kon amargura, Disho: Dio de verdad i no de tortura, no me entregues a la muerte, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1582

467310

torva f.

סופת שלגים; אימה, פחד, חרדה, בעתה

luego fuyo kon torva a Konstantina (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3083

467470

tósigo m.

רעל, ארס

Avonam les deskuvrio kavza del tosigo guarda por parte de el Dio a ti te lo digo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Dos sinklavos en el rey reveyaron, tosigo en el vazo le echaron; en linguaje de [P]ersianos se akonsejaron para ke ninguno los entendiera, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3847

467680

tov (ebr.) adj.

טוב

Ven oye, ley aviza, tov saver, es rikeza, tirate de mal riza. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4177

467720

toyakada f.

חבטה; חבטת אלת שומר הלילה כל שעה שלמה

Dad al ken dize «daka» i al pazvant kon la toyaka; en puerta no metas tranka: vengan todos a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2169

467870

trabukos m. pl.

אזיקים

Arrondjaldo kon trabukos, porke es resavido! si Dio lo eskapa es el verdadero. (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3084

468120

traer v.

הביא, לקח איתו, הוליך; גרם

Dio, porke mos traesh en tal apreto, ke fue este sekreto? (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ansi traiya su puerpo komo roza en rozale (Donme, sig 18)

Ke el rey deske lo supo lo mandara a traer. (Donme, sig 18)

Zakai le disho a la madre: ''Traye pan ke yo tengo ambre''. Disho la ija de buen padre: ''No tengo mas ke esta arinika. Ke te are Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

La asembradera de el mal es la Rusia / Ingletierra i Italia se meten en medio / i perkuran por trayer algun remedio (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6958

468280

traerse v. refl.

הביא על עצמו

penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un mamzer / mas ke asperavas / de muchiguar esklavas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

481

468340

tragar/se v.

בלע

I las flakas tragavan a las otra[s] valientes, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

482

468520

traisión f.

בגידה, הפרת אמונים, בגד, פשע

Los nueve ermanos fueron en akesta traision; (Poema de Yosef)

Pues komo le faria tal traision granada?'' (Poema de Yosef)

Yosef fue prendido a grande traision; (Poema de Yosef)

Ke a grande traision fue preso Yosef.'' (Poema de Yosef)

I para dormir kon eya grande traision armara (Donme, sig 18)

Senyor de la regmision: me espanto del Satan no me de pasion, vos rogo no agash traision a guestro esklavo Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6740

468540

traje m.

חליפה, מלבוש; צורת לבוש

Vino Mordekay, ke era de grande linaje, i kon su sensia entendio el linguaje; le envio a dizir a 'Ester kon grande traje; ke me prueve el rey ke no miento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4560

468550

trajedia f.

טרגדיה, דרמה; ארוע מעציב

Los transportos mos kansaron, de lager en lager mos yevaron, a la fin de la trajedia a Belzen mos akantonaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4178

468970

tranka f.

בריח; קרש; טיפש; סיכה לבגד; ''כחול'' לכביסה

Dad al ken dize «daka» i al pazvant kon la toyaka; en puerta no metas tranka: vengan todos a bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4561

469430

transporto m.

שינוע, הובלה, העברה, טרנספורט

Los transportos mos kansaron, de lager en lager mos yevaron, a la fin de la trajedia a Belzen mos akantonaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5098

470280

trato m.

מקח, משא ומתן; מסחר, סחר, מכירה, יחסי מסחר; חוזה, אמנה

reveamos en el alto, djuramos su nombre santo, falsamos en el trato komo uzansa de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1045

470460

travajar v.

עבד, עמל; קיים יחסי מין

travajando en el ofisio de manyana asta la tadre, (Toledo, Koplas de Yosef)

De estonses asta agora, travajando por Israel. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1046

470490

travar v.

משך, הוציא, גרר, סחב, הוציא, משך (כסף), משך (בקסם); דמה ל-; סבל

i travole gran retenbla, en ayuno se kedo; (Toledo, Koplas de Yosef)

por ke de las alturas traven tus bondades, Dio asentado en sia de peadades! (Im afes, Papo 1894)

I los mal'ahim se apresuran, i dolor i tembla les trava, i dizen: (Untane Tokef)

Ya me lo trusheron kon grande elbon; travolo de la siya kon grande travon: (El rey Nimrod)

para travar la urina una koza muy hanina. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Bilbul grande se izo las kartas meldando, i komo el erizo se van detravando, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Yeoshua muncho se atorvo, sus vestidos razgo i muncho se harvo, i los kaveos de su kavesa se los travo (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911)

reada les travo de oyir estos biervos / la dezventura ke les hue al patri de eyos / aspros i dineros no le aprovecho / kon su mano lo echo/ no le izo hayre / se le hue el aire (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6159

470900

travarse v. refl.

נסוג, חזר בו, התחרט, נמנע מ-; הסיר, הוציא, הוריד; נמנע; יצא מ-, התפטר; התקמט, התקפל

le ara algo de provecho si es achik ke se trave asi a ser tsenua (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2171

471160

travón m.

משיכה, גרירה

Ya me lo trusheron kon grande elbon; travolo de la siya kon grande travon: (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5981

471250

trazería f.

ירכתיים; סיום, סוף

de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5982

471330

trazyerrarse v. refl.

תעה, טעה לגמרי

se trazyerraron del kamino, este se fundio en un pozo i el otro se kayo en la foya (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1462

471360

tredje num.

שלושה עשר, שלוש עשרה

Sheshentos i tredje mitsvot para ke las afirme manyana i tadre (Ketuba de la Ley)

Aava ke enporta tredje es uno onestedad i ke seran komo uno no sean apartados. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2498

471370

tredjen/o adj.

השלושה עשר

La trezena las azia Sarucha de Medelikas: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3085

471550

tremontina f.

רעש, מהומה, בלבול

Kon gran tremonte yora i esklama kon muncho fuego de alma (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2499

471630

trenta num.

שלושים

La de trenta las azia Nahma de David Prasa: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1463

471860

treser/o adj.

שלישי

A sesh de Sivan el mez tresero ke Israel de Mitsrayim salio (Ketuba de la Ley)

La tresera las azia bula Djoya de Akshote: (Gizados de berendjena, siglo 18)

amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido asemejansa de onra i loor i ermozura / parose i paro mientes por seer untado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5099

471890

treskilado adj.

מסופר, שנגזז (גז)

i los shales mas alavados ke de lana son ilados de beemot son treskilados, las ke kaminan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6741

471960

treslado m.

תרגום

Supo Ester, por el livro de la treslada, ke la reina no puede ir d[o] el rey sin ser yamada, i Si fuere, matar sera matada, no avra ningun remedio, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1047

472060

trespasar (port.) v.

עבר, חצה לעבר השני; פילח, חילחל; חלף על פני, הקדים, עבר את, עלה על, הצטיין; אפה יתר על המידה; מת

salio un gran benefisio ke trespaso a su padre. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4562

472460

trezoro (fr.) m.

אוצר, מטמון; ''אוצר'' (שם חיבה)

De muestras kazas mos ketaron, a l'aviasion mos entraron muestros trezoros mos tomaron, al vapor mos embarkaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6160

472520

triakí (t.) adj.

עצוב, עגום, מלנכולי; שיכור, מסומם

le suve mara shehora i se aze triaki (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)

no vino para azerlo mas triaki a el parido sino para traerle el kief (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6421

472690

trigo m.

תבואה, דגן, חיטה

ushur izo meter enel trigo / tal rish'ut tenia konsigo / landre le de enel umbligo / i su lesh vaya por el rio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1718

472990

trionfante adj.

מנצח

Salio de el konbite Aman muy trunfante (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5100

473020

tripa f.

מעי; בטן, כרס

i su tripa es partida i su yubre es salida i su karne es komida del guzano de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

tanto gusto eya tomava kuando en tripa eya estava, un sirio le arrelumbrava ke vea toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5235

473400

triste adj.

עצוב, נוגה, עגום, קודר

Guezmo de barut se siente en Evropa / i kada uno bien triste se topa / veremos ke va ser de esta negra salata / i kualos van a komer asana bukata (La Amerika. 1913)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6960

473410

tristeza f.

עצבות, עצב, צער, יגון, תוגה

zaif disho ke estava le erguelio la kavesa / de ver todo este mal no ay ken lo vensa / kon muncha tristeza / a enprezo se hue / abatido esta el oher / no ay ken lo ate / de ver este desbarate (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1048

473540

trivo m.

שבט, מטה

doze pendones de alegria, trivos de Israel. u bendision, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1464

473640

trokado adj.

מוחלף, שהשתנה

El ensensio de su sakrifisio trokado, por el de su ijo onde te ez kontado, (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1465

473710

trokar v.

החליף, המיר, שינה, חידש; סילף, פגם

Lo akavido mas ke non la troke por otra ley ni ke sierva avoda zara (Ketuba de la Ley)

el nombre del rovo lo trokamos, fint por nombre lo yamamos, menos de esto no ganamos los bienes de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

La mosa era guerfana de madre, a Mordekay su tio tenia por padre, kon el se saludava manyana i tarde, no trokava su amistad, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1049

473890

trokarse v. refl.

השתנה, התחלף; החליף בגדים

perdio la kolor de la kara i se le troko la mania. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5174

474300

trublar (fr.) v.

העכיר, דלח; הביך, בלבל

Rayos rios i truenos / al mundo izo trublar / sea a negros komo buenos / a todos izo temblar (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5175

474370

trueno m.

רעם

Rayos rios i truenos / al mundo izo trublar / sea a negros komo buenos / a todos izo temblar (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1466

474630

tsadik (ebr.) m.

צדיק

De el bien ke esta guadrado en olam 'ha-ba para los tsadikim: (Ketuba de la Ley)

Tsadik uno se aya ke los dotrinava (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Tsadik uno se ayo Mordehay se nombra ke kativo el kayo en la su solombra (Purim, De-Fes, sig. 18)

Tsadik se fue kosheando a la tienda va ayegando su shevet le van preguntando: Ke bushkas tu por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

tsadik Moshe, yo me entremetere en tu kevura, lo ke no zahá beadam miyom shenivrá (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

yevan a eya ke se pasee, los visios de ganeden ke dezee, los tsadikim kon su ojo vee, los ke se fueron de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Tsadikim i hasidim ya van esklamando /por la santa patria siempre van penando / al Dio van rogando / kon todo korason / ke mande la salvasion / todo el puevlo rogaremos / porke todos keremos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4847

474640

tsafón (ebr.) m.

צפון

vos ke sosh padre rahman, akojemos de mizrah i maarav i tsafon i teman, mandamos el pastor neeman (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1467

474680

tsedaká (ebr.) f.

צדקה

I la teshuva i la tefila i la tsedaka (Untane Tokef)

rasgaron sus gezerot fue kon grande shaka / no le kedo arka i ninguna ilaka / de pekado ke se tomo kon sinyor ribi Yits.hak Mayoral baal tsedaka / ke sienpre este kon el Dio (manus. Teza, 1820)

siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el korban le akonpanye presto / i el i el resto / no mos tengan sar / i al Dio muncho rogar / ke no tenga muerte / i el Dio los enprezente (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3087

475040

tudro adj.

מטומטם, טיפש, קשה הבנה

Kedo tudro i mudo tirose su suenyo tizo komo un lenyo (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

486

475130

tuerto adj.

מעוות, עקום, מסולף; פוזל

Vee el ke faze tuerto, dale mala majadura (Poema de Yosef)

Ordenes de gerra keria armar, por la tierra i por la mar, por azer su gusto, tuerto i no djusto. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

487

475180

tuerto adv.

לא למישרין; לא ביושר

Disho: ''Non faria tuerto a mi padre onrado.'' (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4471

475540

tumán (t.) m.

תחתונים ארוכים ונפוחים

Kuando salió el fermán ke se enforkara, kon kalpak i kon tumán ke yakisheara, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3088

475800

turar v.

ארך, נמשך, נותר, נשאר, החזיק מעמד, התקיים

No le tura toka en la su fermedad ni en su desdichad yena de dolores tinya i fedores (Purim, De-Fes, sig. 18)

Sares grandes ya yevvaron toda la manseveria / munchos mansevos murieron kon grande manzia / es una puerkeria / ke inda va turar / no se puede mas somportar / tanta matansina / i tanta kemasina (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2501

475970

turkano m.

תורכי; יהודי יוצא תורכיה

lo ke vido de una grega vestida a la turkina: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5460

475990

Turkía f.

תורכיה

Siempre deve de kudiar el kapo relijiozo / i ke toda la nasion tenga repozo / el Dio piadozo / i a el lo va guadrar / asegun el va pensar / por toda djuderia / ke ay en la Turkia (La Amerika, 1911)

La Turkia tambien se entro en la boda / el alman ke la kere bien la kandereo en una ora / al ruso atako por la koda / i lo sheshereo / mas de una nave le batereo / sun avlar demazia / kiena le vino a la Rusia (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1895

476030

turko m. & adj.

תורכי; תורכית

ke los vean los turkos i maraviyados ke no son uzados toparse en gerra komo les bastesera i estan kontentes de ver gerras fuertes (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Turkos i krisianos estaresh prontos mira no seash tontos mosas kon espadas sean destripadas (Purim, De-Fes, sig. 18)

El turko se enserró en la kalé i mos izo muasilé, el nemsí enpesó a echar muchas djulés (Asidio de Belogrado 1788)

Aspros dad kon las dos manos a proves guestros ermanos i a turkos i krisianos aunke no mos pueden ver. (Mandjares de Purim, sig. 18)

Shorrada se entra oy kon esta grande gerra / djidio, turko i goy kaye muerto en tierra / la mizeria aki entra / i se yeva afriision / kuando avra eskapasion / de esta matasina / ke trayen las ruvinas (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6423

476410

tutún (t.) m.

טבק

se djustava diziendo mal rebolvi / i enmentarash ke yevo esta toka ke le komio moneda de ribi Yosef 'ha-Levi / enel komercho del tutun / lo atemara el Dio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1468

477550

umá (ebr.) f.

אומה, עם

Ke en ti envelunti mas ke todo lashon i uma: (Ketuba de la Ley)

la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi se le arranka el alma / esta buena fama / asta su vejes / Dio mas muerte no le desh / ke kaze a sus ijos / kon muy buenos rijos (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4563

477650

umano adj.

אנושי, הומני; נדיב, רחום

Belzen tomba umana, onde pedrimos nuestra ermana, si deperdieron i munchas ijas por la ambre i la vida mala (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1050

477660

umano m.

אנוש, אדם

no vino otro umano en toda akeya via; (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1051

477810

umildad f.

ענווה, ענוותנות, צניעות

muchiguastes tu umildad, salvasion, manparo de Avraam. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6092

477820

umildansa f.

ענווה, ענוותנות, שפלות ברך

Al eksepsion dela montanya de Sinay / ke dizia kon sa grande umildansa: / Mas basha i menospresiada de mi ken ay? / delantre de kada muntanya inmensa. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6094

477830

umilde adj.

ענו, צנוע

O puevlo de Israel! / del esklavaje eskapar si keres / mira de ser umilde komo Sinay / para ke poze entre ti Adonay / i se afirme: ''Veanavim yirshu arets''. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1052

477880

umiliarse v. refl.

השפיל עצמו, נכנע, התבזה

i te umiyas al enkantado ke es echa de un madero.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

la bezo i se umiyo, ke le perdone su pekado; (Toledo, Koplas de Yosef)

Mordehay no lo indinyo ni kijo umiliarse kon imaje ke sinyo por aformoziguarse (Purim, De-Fes, sig. 18)

i en kada dia i dia se enkorva a su rey i en lugar de senderos se para, por la manyana se alsa de mizrah i por la tadre se umilia a maarav (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2173

477910

umo m.

עשן

En el dia tresero sinyos del lugar el via kon un umo bien preto ke se esparzia; (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1719

478010

umot (ebr.) f. pl.

אומות

Va dile a Par'o ke te de el puevlo ke sepan la umot ke ay Dio en los sielos (Pizmon de Moshe, 1893)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2502

478040

un/una adj.

תווית מסתמת; אחד/אחת

las freia a una a una debasho de una kostiya, (Gizados de berendjena, siglo 18)

Todos digamos a una: Shabetay Tsevi es goel. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5697

478270

undido adj.

טבוע, שקוע; מוטבע

Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5176

478300

undir v.

הטביע, טיבע

Avrieronse los sielos / mostrarmos ke ay un Dio / mos apedreo kon yelos / por puntos non mos undio (La Epoka, Sal. 1898)

bastesio a mandar kon munchas komarkas / a azer mal kon fortaleza / tanto a chiko komo grande de kaneza / de anbre la sivdad la undio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5984

478310

undirse v. refl.

טבע, הטביע את עצמו

se trazyerraron del kamino, este se fundio en un pozo i el otro se kayo en la foya (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1469

478540

úniko adj.

יחיד

A la fin le deklaro tu enkomendansa de sakrifisiar su unika esperansa; (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5461

478580

unión f.

איגוד, איגוד מקצועי, אגודה, התאגדות, איחוד, התאחדות; אחדות, הרמוניה, התחברות

Kondes de nuestra nasion muncho ya penaron / sosietas para union eyos ya fondaron / munchos mos yamaron / no podimos ayudar / agora devemos kudiar / mos aremos sionistas / i devenir kolonistas (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

488

478700

uno/una num.

אחד/אחת

Ke en uno andavan el sol i la luna (Poema de Yosef)

'bendicho el Dio del sielo. El uno i su nombre uno; (Toledo, Koplas de Yosef)

Mira la mi madre ke el Dio es uno, ke kriyo los sielos uno por uno. (El rey Nimrod)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1470

478800

untado adj.

משוח; שקיבל שוחד (ש''מרחו'' את ידו)

Mos mande a el untado i tengamos buen salario (Ketuba de la Ley)

Ya es bien abastado lo ke aviamos pasado; mandamos a el untado, mashiah de Israel. (El Dio alto)

Yo komo amigo del muestro rey, ke ansi manda la ley ke todo untado sea bien onrado (Purim, De-Fes, sig. 18)

amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido asemejansa de onra i loor i ermozura / parose i paro mientes por seer untado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3092

478900

untarse v. refl.

נמשח; התמרח

Tamar no demandava kolor ni afeite no menos se untava dingun azeite (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3298

479180

urdí (t.) m.

חבורה, כנופיה, קבוצה, להקה; צבא

El Pasha murio; el urdi ya se movio, se tiro el espino, no kedo malino. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2503

479260

urina f.

שתן

para travar la urina una koza muy hanina. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

489

479830

uva f.

ענב, ענבים

'Ke yo uvas tomava, fazia vino tenprano; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4180

479870

uvre m.

עטין

Uvrizikas de ternera, ava, mansana i pera, avgotaraho sin sera porke es bueno para bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1896

480110

uzado adj.

משומש; מורגל, רגיל, שגור

ke los vean los turkos i maraviyados ke no son uzados toparse en gerra komo les bastesera i estan kontentes de ver gerras fuertes (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3299

480150

uzansa f.

הרגל, נוהג, מנהג

I ke sepan sierto, nos espantimos, i ninguno avlimos komo la uzansa, no ay esperansa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

I ayi no avian apalpar ni de uzansas (Donme, sig 18)

reveamos en el alto, djuramos su nombre santo, falsamos en el trato komo uzansa de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3093

480170

uzar v.

היה רגיל, היה בעל הרגל; השתמש ב-; השמיש (עשה משומש); הרגיל

Vos e de vervos komo uzaresh i no sovreforsares (Purim, De-Fes, sig. 18)

Luego se eskrivio en el livro de la memoria, komo uzan los reyes ke lo yaman istoria: ke por mano de Mordekay vino vitoria, i no se le pago su meresimiento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4181

480260

uzo m.

מנהג, נוהג, הרגל; שימוש

I teneldo por buen uzo: kozas de orno a repozo; pos ke Mordehay las konpuzo, por esto es razón de bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

i el desperta en el mundo gerras i prea i kativerio i ambrera ke esto es su uzo i estruye tierras i arranka reinados (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3855

480510

vaday (ebr.) adv.

בוודאי

Vaday a de demandar de el ombre: Saves a el Dio i saves Su Nombre? Si pensa, no a verguensar siempre, (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6963

480670

vago m.

בטלה, חופש מחובה ועיסוק

penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un mamzer / mas ke asperavas / de muchiguar esklavas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4564

480680

vagón m.

קרון

Al vagon mos entraron, sin komer mos desharon, katorze dias viajimos, in Auschwitz dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

490

480750

vaka f.

פרה

Disho: ''En la mar veia, siete vakas mirava, (Poema de Yosef)

Otras siete pasavan, vakas del mar suvientes (Poema de Yosef)

azno komo un konejo, mas bestial ke una vaka. (Toledo, Koplas de Yosef)

ke no le agradava vaka sino la buena kordera: (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

492

480980

valer v.

היה שווה, עלה; היה יעיל, היה בעל תועלת

Valia poka kuantia ke perdio sus kolores. (Poema de Yosef)

De lo alto del sielo una boz sale: ''Desha este ijo ke tanto te vale! (Im afes, Papo 1894)

Penso Aman de darle su ija la loka para nada no vale fedionda de boka (Purim, De-Fes, sig. 18)

Los vinos demudados ke se bevian, de Fransia, i Florensia i Esklavonia, mil dukados kada vazo valia, por ser vinos ke no avia presio para eyos, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3856

481060

valiadear v.

גידר

Su vientre rozas vayadidas, dos sus pechos inyudos milisiadas, sus brasos a el Dio espandidos. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5986

481070

valiado m.

גדר, משׂוכה; חומה

para el lovo poko provecho el vayado si tal por entrar al revanyo el determinado (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5105

481130

válido adj.

בר תוקף, בתוקף, שריר וקיים; יקר, חשוב, נכבד, מצויין

los vestidos mas validos ke de keten son teshidos de Frankia son venidos, son kresidos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Ermanos de Israel i mis kompanieros / estas koplas kompozi de munchos manaderos / rikos i prosperos / las devemos kantar / porke vamos a notar / personajes validos / i ombres muy kumplidos (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

493

481160

valiente adj.

חסון, חזק; גיבור, בן חיל, אמיץ

I las flakas tragavan a las otra[s] valientes, (Poema de Yosef)

karne godra i peshkado, los valientes alavados. (Toledo, Koplas de Yosef)

Shim'on i levi de un fado, muy valientes i muy beyos. (Toledo, Koplas de Yosef)

deve de ser en el mundo gran rejidor muy valiente; (Toledo, Koplas de Yosef)

enpero a de menester una karne muy valiente. (Gizados de berendjena, siglo 18)

i mustarda i pimienta, i es koza muy valiente. (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1720

481230

valor m.

ערך, שווי; תוקף של תעודה; בבנקאות: יום ערך; גבורה

No ay kien lo nombre ke en su valor no reza (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1059

481420

vanagloria f.

התרברבות

deshate de avlar tal vanigloria, loko i malo (Toledo, Koplas de Yosef)

su padre le respondio: ''deshate de vaniglorias, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1472

481430

vanda f.

צד, עבר, מקום

Te tomare komo novia ke sos de vanda alta (Ketuba de la Ley)

Dime oro fino ke keres de mi ke yo muncho te ami i por kualker vanda are tu demanda (Purim, De-Fes, sig. 18)

Hushi mi ija Ester enpesa i demanda ke por ti kero meter todo a una vanda (Purim, De-Fes, sig. 18)

buen shapchi tu eres, ke bueno te mentas / la lesensia ya te di lo ke keres ke metas / en mi lugar te entremetas / esto es mi demanda / el Dio este por tu vanda / kon ti i tu ermano / ke estes bivo i sano (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5106

481540

vanedad/vanidad f.

הבל, הבלות; יהירות, התיהרות, התפארות בדברי שוא

vate mi ija mi kerida, para bien sea tu ida, no piedras toda tu vida en vanedades de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6095

481630

vanitozo adj.

יהיר, גאה, גאוותן, פוחז

'Salid de aki muntanyas vanitozas , / Dio no envelunta en vozotras gloriozas, / ermozura, altura, son vanas kozas, / dizia Dio kon an tono de rizas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1061

481640

vano adj.

ריק, ריקא, איש ריק ונבוב, יהיר, רברבן, שחצן; טפל, של שוא/הבל/סרק

-''terne unos siento i vente. -''i ainda estas vano! (Toledo, Koplas de Yosef)

'Salid de aki muntanyas vanitozas , / Dio no envelunta en vozotras gloriozas, / ermozura, altura, son vanas kozas, / dizia Dio kon an tono de rizas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4472

481670

vantaje/vantaja m./f.

תועלת; יתרון, עדיפות

Libertad mos dio Ester kon mucho koraje, siendo a nos fue poter de todo vantaje; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4565

481750

vapor (1) f.

אוניה, ספינה, ספינת קיטור

Al vapor ya entrimos, komo sardelas mos estefimos, diez dias navegimos, al Pereo dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

De muestras kazas mos ketaron, a l'aviasion mos entraron muestros trezoros mos tomaron, al vapor mos embarkaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Zahmet mucho se dio la grande Ingletierra / i muncho a entender dio por no deshar azer gerra / ma viendo la gezera negra / eya tambien mobilizo / vapores de askier incho / los mando en Fransia /por mantener su aliansa (La Amerika, 1915)

parte de su lugar por irse por mares kon naves i vapores (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1473

481880

vara f.

מוט, מקל, מטה, שבט, שרביט, חוטר; מחיקה, קו מחיקה

Komo vijita el pastor a su revanyo i aze pasar a sus ovejas debasho su vara, (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

494

482280

varón m.

גבר, בן אדם, אדם, איש, אדון

kon dos sus varones ke lo eran sirvientes (Poema de Yosef)

El rey ke apartava a los sus varones, (Poema de Yosef)

vendidos a presio alto, ke el varon enrikesio, (Toledo, Koplas de Yosef)

amanyaneo i madrugo por andar por la manyana / i dos sus mosos de varones de la falsedad / dia el tresero ayegaron a los peshkerimientos / i vido asemejansa de onra i loor i ermozura / parose i paro mientes por seer untado (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2507

482760

vaziar v.

שפך, הגיר, הערה; יצק; רוקן, הריק

las vaziava por adientro i les deshava los fondikos (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3928

482870

vazío adj.

ריק, פנוי (מקום); ריקא, איש ריק ונבוב; חסר ערך, שאין בו ממש

Las kazas ke eran de alegrías de yenas se izieron vazías, las patronas yoran de día en día (Asidio de Belogrado 1788)

Komer, bever, alvisiar en paseos, nada eyos, i todos son vazios, si pensara no ay provecho de eyos, (Donme, sig 18)

Los vazos eran de kristal de montanya; manda el rey ke kada uno beva komo es su manya, i el ke tiene mejor tanyer ke traiga i tanya, ke si le plazeria a el rey no lo desharia en vazio, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4473

482970

vazo m.

כוס; אגרטל

Kon vazo sin aza beven a heshbón, non azen ningún elbón de ninguna koza, van komo la roza. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Dos sinklavos en el rey reveyaron, tosigo en el vazo le echaron; en linguaje de [P]ersianos se akonsejaron para ke ninguno los entendiera, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Los vazos eran de kristal de montanya; manda el rey ke kada uno beva komo es su manya, i el ke tiene mejor tanyer ke traiga i tanya, ke si le plazeria a el rey no lo desharia en vazio, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3858

483070

vedar v.

חדל, הפסיק; התחמק מ-, השתמט מ-, נמנע מ-; אסר, מנע

Vedad de mintira del mundo, deshas aki a lo todo; Tirate dientro del lodo. (Donme, sig 18)

Rogo al Dio de los sielos: ''Resive ketoret i saumerios se vede la muerte de eyos ke ya temieron de tu nombre i de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1063

483080

vedarse v. refl.

נמנע, נשמר מ-

de ver tanta tinievla, del servisio se vedo. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1721

483280

vedrugo m.

נצר; שרביט; פרגול, רצועה, גיד של שור לשימוש כשוט; טבעת; חבּוּרה; שוחט בהמות; רוצח, תליין

Ke al rey tienda el virdugo de reino a akeya tal se le otorgan vidas (Koplas de Purim, 1545)

Tendiendole el virdugo i soltole la pena (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1474

483410

vejés/vejez f.

זיקנה

Riziendo, le ato bien manos i pies, tendio kuchio al fruto de su vejes, (Im afes, Papo 1894)

Hasid de Avraam a su mujer le diria: kero ke me agas buenas komidas i komeremos kon muncha alegria, ke a muestra vejes nisim grandes mo se aria (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

la uma entera muncho mo lo aman / diziendo shapchi se le arranka el alma / esta buena fama / asta su vejes / Dio mas muerte no le desh / ke kaze a sus ijos / kon muy buenos rijos (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1897

483570

vela f.

מפרש; וילון, מסך, מחיצה; שבשבת, דגל, נס; אדם הפכפך; שמירה (מת/יולדת), ליל שימורים; נר

ayi kordearon velas i maderos de modos de kolores de enfrente se via komo mansania. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1475

483760

velo m.

צעיף, רדיד, רעלה, הינומה, לוט (הסיר את הלוט)

Este rekuerdo lo tienes en el sielo, ninguna maldad lo kuvre kon su velo. (Im afes, Papo 1894)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1723

483870

veluntad f.

רצון

Luego Mordehay kon veluntad buena mando ayunar la djuderia (Koplas de Purim, 1545)

Puertas de veluntad es ora de avrirse; dia ke mi kuerpo deve afriirse, (Puertas de veluntad)

Veluntad de muestro Dio en nos se afirmara i la siya de su onra oy se relustrara (Puertas de veluntad)

Diole la su intesion de azer un konbite siendo ansi su intesion no ay ken se lo kite el su apetite i su veluntad (Purim, De-Fes, sig. 18)

Kuando suvio su veluntad desperto su luz santa, kavako sus kavakaduras kon klaredad alta (Donme, sig 18)

I le disho su padre: el Dio santo mos abrigara, i el karnero El mos amostrara, veluntad de muestro Dio en nos se afirmara (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Muy alegre iva Avraam komo si fuera a la boda de su ijo regalado, siendo ke kon buena veluntad resivio su komando del Dio alto i enshalshado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Luego 'Ester dos mosas tomo, delante Ahashverosh se paro, i en sus ojos el Dio la engrasio. Le Disho: demanda, senyora, ke tu voluntad no la baldo, no. (sova semahot, Livorno 1782)

y 'Haman el 'Agagi estando en un kanto, Disho la reina: manyana, otro tanto, si es tu voluntad i si no, no. (sova semahot, Livorno 1782)

ora de puertas de veluntad por seer aviertas / dia de seer mis palmas a el Dio espandidas / rogo: miembra agora a mi en dia de ser razonado / atan i el atado Yits.hak i el mizbeah (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1064

484130

vendedor/dera n.

מוכר, סוחר, זבן

izose el vendedor, ke ya save sus presios. (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

496

484200

vender v.

מכר

Kuando del pozo salia vendieronle a merkadores (Poema de Yosef)

A Yosef vendieron, segun es por eskrito; (Poema de Yosef)

Ni ke pueda vender ni enpenyar ningun livro de la Ley amada (Ketuba de la Ley)

Siempre ir merkando i de eyos non vender nada: (Ketuba de la Ley)

ijo de Mahmud Agasi el ke vende el sakat: (Gizados de berendjena, siglo 18)

Presto mandaron por eskapar las almas, ya no pueden más, vendieron las kazas; a eyos los kortan kon unas pajas, sus kavesas van por kaes i plasas (Kalumnia de sangre, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3098

484460

vendido adj.

מכור, מסור, נכנע, צייתן

Esklavo vendido a mi aguelo echado en el suelo kuravash los kayos de los mis kavayos (Purim, De-Fes, sig. 18)

siendo fue vendido por el terekié, bushko de echar lekyé, ke tenía selo no miró al sielo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1478

484630

vengansa f.

נקמה, פעולת גמול

Veamos vengansa en los enemigos ke presto se atemen: (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1065

484670

vengarse v. refl.

התנקם

i no se vengen de mi, morir por mano de ijo de ombre; (Toledo, Koplas de Yosef)

El se venge de todos los ke sirven idolo (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5107

484710

venida f.

ביאה, כניסה, הופעה

zahud ternas de ser kumplida kon la Ley seras rijida i kon shalom tu venida en tornando de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

de noche se le izo i la su venida / bendiziendo a el Dio ke le dara muncha vida / kon buena salida a kaza bolta / ala semana se le konta / estas mis rogativas / ke munchos anyos bivas (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

498

484800

venir v.

בא, הגיע; התאים; היה לה מחזור

Su padre lo keria kerensia muy granada, (Poema de Yosef)

Avraam ya entendio ke al lugar vinieron, los desho a eyos i kon Yis.hak se fueron. (Puertas de veluntad)

lo ke vido de Salomon el ke vino de Malta. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Deshate a este fecho, ven a el Dio, ven a el Dio.De nada no ay provecho, ven a el Dio, ven a el Dio. (Donme, sig 18)

Le murio el ijo de la aniya suvio lo echo en su aliya yoro su madre una alguaya: ''Si por matar a mi ijo vinites por aki Eliau?'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Vengamos a la komida: sea muncha i sin medida; mas en la bevida sea muncho el bever. (Mandjares de Purim, sig. 18)

gran kavod eya tenia de estar debasho de la siya, muncho sar eya sentia de venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

los vestidos mas validos ke de keten son teshidos de Frankia son venidos, son kresidos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

por su pezar es abashado i por su pezar es afigurado, i por pizar es kriado a venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Anda a el rey i avla kon el, ke no se pierde Yehudah ni 'Ariel, i no sea por tu mano fin de Yisrael, ke no venga tal dia, no. (sova semahot, Livorno 1782)

sabika tenia por munchas partes / de los sielos le vino estos desbarates / ya tuvo mezates / i muy buenos / rikos i muy yenos / i los mashkadores kon / los bushkadores (manus. Teza, 1820)

A' mi korason, de flamas de fuego de tus brazas se fuye / temerozo en puevlo alto, mi korason kon amargura esklama / komo suvira i verna pelado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

499

485130

venirse v. refl.

הגיע; טרף חלבון עד שעשהו סמיך

I non se le venia mientes de Yosef. (Poema de Yosef)

Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta sentensia? Sus donzeyas la afalagavan i para eya no avia pasensia; guay, ke ize pekar a las Judias, ke de otro no me vino, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4475

485170

venser v.

ניצח, הכריע, גבר; ריסן, הבליג

Gaste mos asodesió por modre un perro; no ay ke no mos vensió, mashko muncho fierro. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

zaif disho ke estava le erguelio la kavesa / de ver todo este mal no ay ken lo vensa / kon muncha tristeza / a enprezo se hue / abatido esta el oher / no ay ken lo ate / de ver este desbarate (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5988

485180

vensida f.

נצחון

a ti A' la grandeza i la barragania i la ermozura i el vensimiento i la loor (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3929

485260

ventana f.

חלון, צוהר

El día de Kipur de manyana el nemsí mos vino asta la ventana, los djidiós se les kema el alma (Asidio de Belogrado 1788)

Avre tus ojos, kata de ventana de plata: Nasio estrea santa, estrea de manyana. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2510

485320

vente num.

עשרים

La de vente i dos las azia bula Anula la korredera, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1066

485450

ventura f.

מזל, אושר; מציאת בעל

-''ke are por mi ventura ke so grande de edad, (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

500

485570

ver v.

ראה, הסתכל; בחן, שפט, העריך

Disho kando le azia: ''A mi vernas agora!'' (Poema de Yosef)

Disho: ''En la mar veia, siete vakas mirava, (Poema de Yosef)

Buenas semanas vemos venir, las salimos a resivir para ke mos deshe bivir a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

ke ansi lo vido azer de la kunyada de su padre. (Gizados de berendjena, siglo 18)

lo ke vido de Salomon el ke vino de Malta. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Aparesvos mi Sherifa de la ventana de plata i veredesh a Adonenu kon la shehina ensu kara (Donme, sig 18)

Komo ver esto Elia en la tierra los batiera por esta djente tan negra komo estan muriendo puevlo santo del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Los malahim de los sielos delantre el Dio se pararon, aziemdo orasion i muncho eyos yoraron, de ver su hasidut muncho se enkantaron (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Shelishi de su partensia en el lugar arrivo, de ver una nuve en la muntanya de esto le prevo, i los dos mosos no vieron, los ke kon el yevo, los desho i se fue (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

tanto gusto eya tomava kuando en tripa eya estava, un sirio le arrelumbrava ke vea toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

yevan a eya ke se pasee, los visios de ganeden ke dezee, los tsadikim kon su ojo vee, los ke se fueron de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

tefilot i taanit a el Dio aremos / ke en sus dias buenos al mashiah veremos / i mos alegraremos / todo Israel / djuntos vos kon el goel / veremos alegria / en la djuderia (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1067

485990

verdad f.

אמת

kuanto disho es verdad, ke somos komo unas bestias (Toledo, Koplas de Yosef)

i te asentas sovre eya kon verdad. (Untane Tokef)

I esto te djuro ati de verdad (Koplas de Purim, 1545)

Grande zehut tuvo el senyor de Avraam, ke por el konosimos al Dio de la vedrad; (El rey Nimrod)

Vaday El ya save a mi veluntad, ke yo kero por saver a su vedrad, fara a mi agora este bondad (Donme, sig 18)

Vino Eliau serka del rey, mando por todo Israel: ''Suvid todos a 'Har 'Ha-Karmel i prevaremos si es vedrad el Dio de Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

yenos estamos de maldades no avlamos verdades, sino todo falsedades las ke pasan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Es verdad ke en alto moro / ma sovre el arrebashado miro / ''Lama teratsedun 'harim gavnunim, 'ha'har / hamad Eloim leshivto yishkon lanetsah'' (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

Ansiose 'Ester i yamo a el Dio de la altura, i levanto sus ojos kon amargura, Disho: Dio de verdad i no de tortura, no me entregues a la muerte, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

502

486150

verdadero adj.

אמיתי, נכון, נאמן, כן, מקורי, ממשי

Y salio verdadero lo ke disho Yosef. (Poema de Yosef)

El rey Par'o sonyava suenyos muy verdaderos, (Poema de Yosef)

guay de ti, el desdichado, deshas al Dio verdadero; (Toledo, Koplas de Yosef)

Al amaneser vide ke se enkuvrio de una; dishe: No es este el Dio vedradero. (El rey Nimrod)

Antes ke desniege a todo el resto, i deshen a mi i krean en el vedradero. (El rey Nimrod)

Alavare kon gozo a el verdadero por kavza ke nos izo el nes por entero; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6425

486390

verguensa f.

בושה, בושת, בושת פנים, חרפה, כלימה, בזיון; ביישנות, צניעות; האברים האינטימיים בגוף

kon mal pensa para se lo pensa / en dia de alhad lo metieron en la prensa / Yegen se topo un grande guerguensa / dalkauk bien lo meresio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

504

486610

vermejo adj.

חכליל, אדמדם, תולע

Bien la ensangrentaron, vermeja la tornaron, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

505

486650

vero adj.

אמיתי, נכון, מקורי, נאמן

I soltador muy vero a Yosef fayamos; (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1583

486740

verse v. refl.

ראה עצמו, נראה, השתקף; התראה

Kada manyana viamos matados, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

de verme kon muncha fatiga, ordeni esta kantiga, kon eya se kastiga el ombre kriado de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta sentensia? Sus donzeyas la afalagavan i para eya no avia pasensia; guay, ke ize pekar a las Judias, ke de otro no me vino, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6502

486900

vertedor m.

שופך

apasenta a tus ovejas, leones ke arrodearon / i vierte tu eresimiento en dizientes deskuvrid / i kompuesta de tu derecha forteyaron i kojeron / no izieron romaneser sus lambrushkos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2183

486920

verter v.

שפך, הריק, יצק, הגיר, הערה

Por eskaparlo a Yis.hak eyos ya korrieron i delantre de el Dio lagrimas vertieron: (Puertas de veluntad)

Mira tu, mi ija Ester, de pararte en esto i tus lagrimas verter delantre del rey presto (Purim, De-Fes, sig. 18)

Yoro Avraam Avinu de ver ke su garganta de suyo espandio, i su padre su pie sovre el tendio, un reviit de sangre de el vertio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2513

487165

vestido adj.

לָבוּש

lo ke vido de una grega vestida a la turkina: (Gizados de berendjena, siglo 18)

viendomos bien vestidos, de gaava somos enbolvidos, no metemos muestro sentido ke todo keda en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3865

487170

vestido m.

בגד, לבוש, מלבוש, חליפה; שמלה; מעיל לספר תורה

I esto es un vestido ke visten namoradas, mira vestir, ke esto es vestidos de amor. (Donme, sig 18)

Los kaveyos nos kortaron, deznudas nos desharon, los vestidos mos tomaron, al bloko 20 mos mandaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Yeoshua muncho se atorvo, sus vestidos razgo i muncho se harvo, i los kaveos de su kavesa se los travo (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

los vestidos mas validos ke de keten son teshidos de Frankia son venidos, son kresidos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

yerrado esta el ke se kontiene kon los vestidos ke el tiene, pare mientes de ande viene ke todo sale de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

pan de migo mos dio a komer / por vestido de kolor mos metio shomer / porke manko ke no mos metio semer / tal mamzer no vidi yo (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1069

487230

vestir v.

הלביש; נהג ללבוש

te veo, tembla te trava; pekado ke vistas sayo! , (Toledo, Koplas de Yosef)

luego el pasha sayo lo vistio; (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

I esto es un vestido ke visten namoradas, mira vestir, ke esto es vestidos de amor. (Donme, sig 18)

ibrishay i shali / badja i samur no yeve kalpakli / kalsado amario ke no yeve fermanli / de negro a todo mos vistio (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1725

487270

vestirse v. refl.

התלבש, לבש

El dia tersero vistiose la reina (Koplas de Purim, 1545)

se vistió de luito la reina Ester, ansí fue demenester por un ombre malo de el mundo arrankalo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

506

487450

vez f.

פעם

'Otra vez dormia sonyi koza estranya: (Poema de Yosef)

Sonyaste otra vegada, espigas sin sivera: (Poema de Yosef)

'ermanos, vide por vezes, vos kontare un disenyo: (Toledo, Koplas de Yosef)

Zihri avlo un romez, todo agas arevez ven bushkate vez en vez (Donme, sig 18)

i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4477

487670

vezino m.

שכן

Tenemos de adjuntar todos los vizinos para tanyer i kantar i prevar los vinos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1071

487720

vía f.

דרך, מסילה; כיוון

no vino otro umano en toda akeya via; (Toledo, Koplas de Yosef)

lo ke nunka akontesio ni en sivdades ni en viyas. (Toledo, Koplas de Yosef)

I de munchas vias mando a traer amostrar a su aver i la su grandeza kon muncha rikeza (Purim, De-Fes, sig. 18)

I perdio el su tino i se alavaria ke en toda su via no pudo verla (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ke kon tal gran gerra de tantos dias, askier de tantas vias, su sensia baldada, ke no izo nada. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

No paso munchas dias, ya el pasha venia; serka de nuestras vias se aserkaria, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4568

487800

viajar v.

נסע, הפליג

Al vagon mos entraron, sin komer mos desharon, katorze dias viajimos, in Auschwitz dezbarkimos (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

508

487850

vianda f.

שומן נוזלי; מרק סמיך; צידה, דברי אוכל

Vianda les mandava a eyos kon Yosef. (Poema de Yosef)

no me mates en la mitad de la vida fina ke aparejo vianda para el kamino i mi komania para el dia de mi partemsia (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1898

487960

vida (t.) f.

בורג

por la maravia ke eyos vieron kon la vida salieron en Kislev seria en el kuarter dia. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1726

488000

vida f.

חיים, קיום

Ke al rey tienda el virdugo de reino a akeya tal se le otorgan vidas (Koplas de Purim, 1545)

Di, ermano de pavlo lodo de mi kortijo, ken por el rey bien avlo i su vida kijo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Yoro la sinyora de Sara toda akea noche por su regalado: komo sera mi vida de espartirte de mi lado? i les izo la komania kon los ojos chorreando (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

no ay vida tan presiada komo los dias de la prenyada, de los malahim es guadrada ke no kaiga en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

vate mi ija mi kerida, para bien sea tu ida, no piedras toda tu vida en vanedades de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

a ti son las vidas ke non podesta sovre eyas atemamiento (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

tu sos savio i la sensia manadero de vidas ke de ti manan i en tu sensia se aze todo modo de antiguo i la sensia fue de ti kriada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

no me mates en la mitad de la vida fina ke aparejo vianda para el kamino i mi komania para el dia de mi partemsia (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

de noche se le izo i la su venida / bendiziendo a el Dio ke le dara muncha vida / kon buena salida a kaza bolta / ala semana se le konta / estas mis rogativas / ke munchos anyos bivas (manus. Teza, 1820)

A' delantre su fonsado apregona kon fuersa / kien kere espesia de vidas i el, patron de fuersa / se alevante en antes ke se atorsen la djente de el fonsado (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3103

488310

vidija f.

קווצת שער

No deshes vidija ni pie de djidio (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5177

488380

vidro m.

זכוכית, זגוגית

Tejas, vidros, bienes, mobles / pasaron fortuna fuerte / proves rikos tambien nobles / tuvieron la mizma suerte (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5994

488420

viduy (ebr.) m.

וידוי (דתי)

enmentare unos kuantos komo una gotera en la mar i ago viduy por eyos, puede ser are amahar el sonido de sus olas i sus ondas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3104

488490

viejo m. & adj.

זקן, בא בימים; ישן, ישן נושן, עתיק; בלה, משומש

Tambien a mi me plazio azer tu konsejo komo perro viejo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Por no olvidarmos esta nimistad meldamos kon amistad de la vieja istoria, tenerlo en memoria. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3105

488610

viento m.

רוח

Kon aires i vientos se desvanesio kaje ke le paresio ke un andjel lo asota bien le va derrota (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1073

488640

vientre f.

בטן, כרס

bendicha sea tal vientre, i madre ke tal pario. (Toledo, Koplas de Yosef)

Su vientre rozas vayadidas, dos sus pechos inyudos milisiadas, sus brasos a el Dio espandidos. (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1481

488970

vijitar v.

ביקר

Vijita tu revanyo kon peadades, ovejas ke esperan en tus bondades (Im afes, Papo 1894)

Por vijitar i por sekutar todo fonsado de los sielos enel din. (Untane Tokef)

A los vente dias lo hue a vijitar, lo vido de enfrente mansevo saltar, (El rey Nimrod)

A' oyi i me estremesi dia ke enel me vijitas / tenbli i me adoloryi dia ke en el me djuzgas / me arrebashi i me atorvi de kuanto kon tu folor me apokas (A' oyi i me estremesi, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6754

489070

viktoria f.

נצחון

Luego se eskrivio en el livro de la memoria, komo uzan los reyes ke lo yaman istoria: ke por mano de Mordekay vino vitoria, i no se le pago su meresimiento, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1074

489180

viliano adj.

גס, בלתי מנומס; מושחת, פושע, רשע

de el bien mos vengaremos komo si fueramos vilanos.'' (Toledo, Koplas de Yosef)

-''tu suenyo es de vilanos! komo puede ser tan koza: (Toledo, Koplas de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2514

489200

vinagre m.

חומץ

kon vinagre fuerte i limon ke salieran bien agritas, (Gizados de berendjena, siglo 18)

las kortava i las azia kon vinagre i azeite (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1483

489390

viniente adj.

הקרוב, הקרוב בזמן

I todos vinientes del mundo, (Untane Tokef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2516

489410

viniko m.

יין דל אלכוהול

i en kada dos bokados beveresh vuestro viniko, (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

509

489430

vino m.

יין

'Ke yo uvas tomava, fazia vino tenprano; (Poema de Yosef)

i si lo avras sentido ke korte karne i vino?'' (Toledo, Koplas de Yosef)

Non mos manke pan ni vino a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

Kuando bien se enbevdo el rey kon el vino estonses no anduvo de meter su tino (Purim, De-Fes, sig. 18)

Lo atordio el vino en el seten dia (Purim, De-Fes, sig. 18)

Tenemos de adjuntar todos los vizinos para tanyer i kantar i prevar los vinos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Bevian vino viejo a maraviya, Susan i Babel, Egipto i Aleksandria, konbido diziocho mil de la juderia, ke no falto de eyos ninguno, no. (sova semahot, Livorno 1782)

Los vinos demudados ke se bevian, de Fransia, i Florensia i Esklavonia, mil dukados kada vazo valia, por ser vinos ke no avia presio para eyos, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2186

489520

vinya f.

גפן, כרם

A los mueve mezes parir keria, se hue kaminando por kampos i vinyas; (El rey Nimrod)

Vinyas, kampos komo guertos / esta todo en gran ruvina / ay feridos tambien muertos / en esta gerra divina (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

510

490180

visio (1) m.

עונג, תענוג, סיפוק

I lo echo olvidava, los sus visios tamanyos; (Poema de Yosef)

yevan a eya ke se pasee, los visios de ganeden ke dezee, los tsadikim kon su ojo vee, los ke se fueron de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5121

490200

visio (2) m.

חיסרון, פגם, עיוות; פגם מוסרי, מידה רעה

od despues de ser nasida todo esto se olvida sienpre eya va pedrida en los visios de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1484

490290

vista f.

ראיה, ראות, חוש הראיה; מראה, נוף; תחזית, פרספקטיבה; דעה, השקפה; ארון זכוכית; החלק הנראה לעין

Ke tu boz savroza i tu vista donoza: (Ketuba de la Ley)

Aman luego madrugo por la alvorada i apresuro luego kon vista siegada (Purim, De-Fes, sig. 18)

De vista izo eskrivir un avizo / ke la Ley inmortala se dara mezo / Moshe en una delas muntanyas / ke topara en eya buenas manyas. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1899

490560

visto adj.

שראוהו, נחשב כ-

muy klaro i muy visto de apretarlos i no para matarlos komo aki keria asta la famiya (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1077

490880

vizión f.

ראיה; חזיון, חזות; הזיה, חזיון תעתועים, סיוט, חזיון שוא, התגלות; נקודת מבט

de estar a su servisio i verle la su vision''. (Toledo, Koplas de Yosef)

Vido el rey su vision ke se aunaron Ester i Aman prizion le aparejaron, djuntos se kazaron i el kornudo (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

511

491360

volver v.

חזר, שב

Luego se le volvian sus kolores a Yosef (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5463

491510

votar v.

הצביע

Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6971

491710

vuestro/tra, (pl.) vuestros/ras adj.

שלכם/שלכן

gran senyor vos yamash, so guestro esklavo / i mis ijos i mi bien de kavo asta ravo / no oigash algun klavo / esto vos dire / i al rey bendizire / ke esto no es mi echo / ni dingun provecho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3869

492040

yaga f.

פצע, חבּוּרה, נגע, כיב, מורסה, אבעבועה; גלד

No vidi en mi vida ningun mundo, las yagas de mi, sienpre no demudo, veluntad de mi Dio es fondo fondo (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5995

492060

yagado adj.

פצוע

de el dia de su seer presona es apretado i afriido yagado aharvado de el Dio i krevantado su presipio tamo empushado i su trazeria paja arrojada (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6281

492240

yahid (ebr.) m.

יחיד, אחד ממתפללי ביהכ''נ; חבר בארגון קהילתי/חברתי

orozos yehidim de esta santa sinagoga / resivish aki la mas provechoza droga (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4480

492430

yakishear (t.) v.

התאים, הלם

Kuando salió el fermán ke se enforkara, kon kalpak i kon tumán ke yakisheara, (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5698

492560

yamada f.

זימון, קריאה, הזמנה; אות התכנסות למיפקד, קריאה למיפקד

Ya es tiempo ke mos levantemos / i la bandiera de Tsion alsemos / azer en el mundo djudio una yamada /por rekojer una fuerte armada (La Amerika, 1916)

Supo Ester, por el livro de la treslada, ke la reina no puede ir d[o] el rey sin ser yamada, i Si fuere, matar sera matada, no avra ningun remedio, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1078

492570

yamado m.

מוזמן, קרוא; בעל הכינוי ...

Reuven era yamado el mayor de eyos; (Toledo, Koplas de Yosef)

Yo no fue yamada estos trenta dias, gran miedo tengo pasar sovre el fuero (Koplas de Purim, 1545)

De senyor de los sielos Avraam fue yamado: Tu luzero presiado no sera danyado. (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

512

492600

yamar v.

קרא, קרא ל-, זימן, הזמין; נתן שם, קרא שם, כינה

A sus ermanos yamava, i ansi les dezia: (Poema de Yosef)

i las yamava por nombre la komida de almodrote. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Demando la kavza ke vino Aman i estonses lo yaman, ayi todo el gozo le kayo enel pozo (Purim, De-Fes, sig. 18)

I todos lo yaman al rey segundo mandava en todo el mundo i a el se arrodeavan i se enkorvavan (Purim, De-Fes, sig. 18)

Yamo a el su savio, i lo konsejara ke para otro anyo se aparejara, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

I apanyamiento de los aguas mares yamastes (Donme, sig 18)

Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Yorando noche i dia, yamando siempre madre mia, mos fue dicho i asigurado ke en el fuego fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Kol de los sielos salio a Avraam Avinu fue yamado: tu ijo regalado no sea degoyado; un barvez en su lugar aea ayegado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

el nombre del rovo lo trokamos, fint por nombre lo yamamos, menos de esto no ganamos los bienes de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Kondes de nuestra nasion muncho ya penaron / sosietas para union eyos ya fondaron / munchos mos yamaron / no podimos ayudar / agora devemos kudiar / mos aremos sionistas / i devenir kolonistas (La Amerika, 1911)

Estando el rey komiendo i beviendo, mando a yamar a la reina Vashti muy de prisa korriendo; mando el rey ke vos desnudes, i desnuda vengash riendo, ke kiere mostrar ke no ay otra ermoza komo vos, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

513

492630

yamarse v. refl.

נקרא

Uno ke se yamava djudio falaguero; (Poema de Yosef)

Bushkando va en ke mez murio el pastor fiel no supo en akea vez nasio muestro goel pastor de Israel se yamo Moshe (Purim, De-Fes, sig. 18)

gran senyor vos yamash, so guestro esklavo / i mis ijos i mi bien de kavo asta ravo / no oigash algun klavo / esto vos dire / i al rey bendizire / ke esto no es mi echo / ni dingun provecho (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

514

492820

yanto m.

בכי, התיפחות; קינה; התאוננות

Reuven le yorava gran yanto fazia (Poema de Yosef)

Zera Israel vino en akel negro yanto por muncho ke los dotrino mordehay el santo (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1485

492980

yardán (t.) m.

ענק, רביד, מחרוזת, שרשרת

Te estimare komo estima el yardan en la garganta: (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5643

493280

yaván (ebr.) m.

יוון, יווני

Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3455

493330

yave f.

מפתח

Yamo: ''Ya Dio, abedigua a este ijo de la aniya, toma la yave de la luvia ke no podesta sovre todas dos Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5996

493370

yavedura f.

מנעול

se olvida de sus prometas i enrezia yevaduras de sus puertas i no ve ke la muerte esta de dientro de sus kamaretas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

515

493520

yazer v.

שכב, ישן; נח/שכן בקבר; רבץ

Aya donde yazia, tomaronle temores. (Poema de Yosef)

'En el pozo bushkava, por ver si yazia (Poema de Yosef)

Y una figura estava aya donde yazia (Poema de Yosef)

Kon grande shakeka ayi se asento; el mazal se le bolto, en lugar de fuersa yazio en la fuesa. (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6503

493570

yazidura f.

משכב, מצע; שכיבה, נטיה לשכב

giala kon repozo a morada de su yaziza / ke esta mucho aleshada de su kerido enveluntado / i eya komo enfloresien se espunto su ermoyo / no se koizieron sus razimos (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1728

493700

yegar v.

הגיע, קרב; זכה ל-, הגיע ל-

Yegose muy presto i tokole en la punta (Koplas de Purim, 1545)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5644

493770

yelada f.

תקופת הקור הגדול

Danyo grande le tomo a la basha Rusia / kuando eya oyo ke tokaron a la Serbia / ma la Djermania / presto la entendio / su braso ya espandio / para ayudar a su aliada / ma a la Fransia le vino yelada (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5179

493990

yelo m.

כפור, קרח

Avrieronse los sielos / mostrarmos ke ay un Dio / mos apedreo kon yelos / por puntos non mos undio (La Epoka, Sal. 1898)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6162

494180

yené (t.) prep.

למרות זאת, אף על פי כן, למרות ש-, על אף; שוב

yene se gustan ke no ay tahanunim (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1585

494210

yenicherí (t.) m.

יאניצ'אר (חייל ממוצא נוצרי שנחטף לצבא בילדותו); כינוי לאדם אלים/אכזרי

todos los djeniseros lo tomaron a despecho, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

a un djenisero le kortaron la nariz por el derecho (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Hueron los djenisseros la sivdad a kemar, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)

Del djenísaro tomalde la redoma i konbidalde, i un poko rogalde ke vos deshe bien beber. (Mandjares de Purim, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

518

494270

yeno adj.

מלא, גדוש

'Yeno de bondades i de saviduria, (Poema de Yosef)

Las kazas ke eran de alegrías de yenas se izieron vazías, las patronas yoran de día en día (Asidio de Belogrado 1788)

Avre a mi mi ermana, mi kavesa esta yena, amor de sienpre te ami ke tu nombre linpia lana (Donme, sig 18)

yenos estamos de maldades no avlamos verdades, sino todo falsedades las ke pasan en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

rogo a los senyores maftirim yeno sukseso / kontinuen en esta mision i agan progreso (manus. Vitali Varon, Const. 1948)

sabika tenia por munchas partes / de los sielos le vino estos desbarates / ya tuvo mezates / i muy buenos / rikos i muy yenos / i los mashkadores kon / los bushkadores (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5997

494580

yerme (2) m.

תולעת

sale de la solombra de su sala i entra a la kamara de tinievla, se desnuda de vestido de seda i de su kamiza brozlada i se viste de yerme i guzano (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

ma yo so yerme i guzano, polvo de la tierra, un atuendo yeno de verguensa (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

519

494630

yermo adj.

שומם, לא מעובד

Fayolos en los yermos a todo ese dor, (Poema de Yosef)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5124

494700

yerrado adj. & adv.

שגוי, מוטעה, משובש; בצורה מוטעית

yerrado esta el ke se kontiene kon los vestidos ke el tiene, pare mientes de ande viene ke todo sale de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

520

494750

yerrar v.

הטעה

Tu piedra, Si yerras, era la mas eskura, (Poema de Yosef)

No kansaras, i no yerras, el Dio no mas, ela Hu (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3114

494770

yerrarse v. refl.

טעה, שגה, תעה

I en esto yerrose a Aman el loko esto lo derroko (Purim, De-Fes, sig. 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1729

494790

yerro (1) m.

שגיאה, טעות, משגה, שיבוש

I seer sea kontado a grandisimo yerro (Koplas de Purim, 1545)

Este negro yerro le fue gran fesat; basta ke no esté kiesat, komemos kon gusto, bevcamos endjunto. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1486

494860

yerushá (ebr.) f.

ירושה, מורשה

Le prometio de darle su yerusha ke esta ba-shehakim (Ketuba de la Ley)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1487

494880

yerva f.

עשב, דשא; טחב

komo la yerva ke se seka, (Untane Tokef)

matad i arematad, toda alma se pierda, destruilda asta ke le tape yerva, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1488

494950

yeser arah (ebr.) m.

יצר הרע

Verdad, ke tu sos muestro kriador, i saves muestro yetser el malo, (Untane Tokef)

Ah, senyor padre presiado, en buen lugar es mi estado, me espanto no sea akosado del yetser de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

kavod grande tu ternas si al yetser no eskucharas, a mis mizvot tu afirmaras, las ke se azen en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

tsorer el yetser el malo no lo desha despegarlo, su tino es por arrankarlo de kaminos de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

i yo vini delantre de ti [...] kon eskaramiento de frente, enkonado de penserios kon el yetser deskarado ke a sus enkonamientos mira (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2188

494980

yeshivá (ebr.) f.

ישיבה (מקום לימוד); ישיבה, הסבה

Por azer su komando de el enshalshado, lo yevare a la yeshiva para embezar Tora. (Puertas de veluntad)

Zakay de Avraam betoh de la komida le fue avlando: muestro ijo se engrandesio sin saver lo ke enkomendo el Dio alavado lo yevare a la yeshiva por anbezarle lo ovligado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1489

495040

yesurim (ebr.) m. pl.

סבל, ייסורים

Ken murira malogrado, i ken murira kastigado kon yisurim. (Untane Tokef)

asigun es el bien son los yisurin kon porsion, nu bien kunplido ni mal atemado (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)

yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho aver kon su boka se enkapa / ya le kitaron la kapa / ke le den murvet / ya salio el del dovlet / murira en kaza / ke no lo kemen en braza (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6975

495090

yeudí (ebr.) m. & adj.

יהודי

siman bueno le sera al ye'hudi muestro / la tsedaka i el korban le akonpanye presto / i el i el resto / no mos tengan sar / i al Dio muncho rogar / ke no tenga muerte / i el Dio los enprezente (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

521

495140

yevar/yevarse v./v. refl.

לקח, נטל, נשא, הביא; ''סחב'', גנב, גזל; הוביל, הוליך, נהג, העביר; נשא; לבש; הכיל; סבל, התיסר

I ansi la yevaron al padre de Yosef. (Poema de Yosef)

Yosef ya lo yevavan por karreras de Efrat (Poema de Yosef)

A mi madre yevara i kon esto se afalagara. (Puertas de veluntad)

akea korkovadika ke yevava la sarma, (Gizados de berendjena, siglo 18)

ke la yevo el arnaut i kedo dezmamparada: (Gizados de berendjena, siglo 18)

Todo lo resto kede para el Dio, si de los sielos se dio lo soportaremos i lo yevaremos (Purim, De-Fes, sig. 18)

Los sirpís al kortijo entraron, a los djidiós de kaza mos kitaron, asta las mashás mos yevaron.. (Asidio de Belogrado 1788)

Al hazán lo apanyaron, onde el abdán lo yevaron; todos los djidiós yoraron (Asidio de Belogrado 1788)

Apiada a mi alma A-donay, yevi males munchas bevaday, konsolame kon luz de rey Shabetay. (Donme, sig 18)

Sadikim de akel dor kuanto mal yevaron, kon penas i kon sudor muncho perkuraron (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Los transportos mos kansaron, de lager en lager mos yevaron, a la fin de la trajedia a Belzen mos akantonaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

kuando sintio la sinyora de Sara todo esto ke le fue avlando, le disho: muncha razon tenesh en la ora buena yevaldo, vos rogo sinyor no lo fuesh de guestro lado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Non pensas a tu padre ni mizmo a tu madre / ke yoran manyana i tadre / siendo yevan amarguras / i tienen sekaturas / i tu non vienes en sus ayuda (La Amerika, 1914)

Munchos anyos estuvimos eskondidos / i en el abizmo estuvimos undidos / kuando un grande djudio la bandiera keria alsar / Ah! Lo yevo la muerte sin su dezeo alkansar (La Amerika, 1916)

Despues de dias ke se arrodearon, a la senyora Ester ayaron, delante 'Ahashverosh la yevaron. Disho: esta sera reina, i otra no. (sova semahot, Livorno 1782)

penas munchas ya yevo ke no le kedo vago / porke era muy malo ya tuvo su pago / se trusho en negro kavo / de no topar plazer / ay ijo de un mamzer / mas ke asperavas / de muchiguar esklavas (manus. Teza, 1820)

yesurin va yevando diziendo ke eskapa / muncho bien i muncho aver kon su boka se enkapa / ya le kitaron la kapa / ke le den murvet / ya salio el del dovlet / murira en kaza / ke no lo kemen en braza (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

523

495880

yorar v.

בכה

Reuven le yorava gran yanto fazia (Poema de Yosef)

Kon gran tremonte yora i esklama kon muncho fuego de alma (Purim, De-Fes, sig. 18)

Al hazán lo apanyaron, onde el abdán lo yevaron; todos los djidiós yoraron (Asidio de Belogrado 1788)

Las kazas ke eran de alegrías de yenas se izieron vazías, las patronas yoran de día en día (Asidio de Belogrado 1788)

Apiadado yo sere, yora por mi tu mi madre, non alegri para siempre. (Donme, sig 18)

Israel en el dezierto akontesio este despecho djudio krisiana en su lecho yoraron toda la kompanya i Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Los arelim yoravan, yamavan al Hristo, el Hristo se les izo de piedra, repuesta no les dio; los djidios yoravan, yamavan al Dio, a tan poko tienpo El mos respondió. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Yorando noche i dia, yamando siempre madre mia, mos fue dicho i asigurado ke en el fuego fueron kemados (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

de ver a su madre ke yorava i endechava, ke la muerte de los tres kon sus ojos mirava, guay de la madre ke a los ijos enterrava Miriam i Aaron i el si' de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Yorad i enguayad oy tishabeav ermanos / ma rogad ke presto se den todos las manos / por ke no ayga matansas i amargasion / i eskape el tishabeav de kada nasion (La Amerika. 1913)

Non pensas a tu padre ni mizmo a tu madre / ke yoran manyana i tadre / siendo yevan amarguras / i tienen sekaturas / i tu non vienes en sus ayuda (La Amerika, 1914)

Viendose Vashti el ravo de la gran vestia, empeso a yorar i dezir: guay, ,ke es esta sentensia? Sus donzeyas la afalagavan i para eya no avia pasensia; guay, ke ize pekar a las Judias, ke de otro no me vino, no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2190

495980

yoro m.

בכי, נהי, הי

Sus korasones kontentes, sus yoros de amargura. (Puertas de veluntad)

rogemos al Dio noche i dia ke la muerte del olam se kortaria; mas yoro no avria por el zahut de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Yoros gritos se sintia / de grandes i kriaturas / kada uno konsentia / temblores i kaenturas (La Epoka, Sal. 1898)

Supo Mordelsay esta echa, esklamo ayuno, yoro i endecha, le Disho 'Ester kon alma estrecha: dime lo ke pensas azer, i lo ke no. (sova semahot, Livorno 1782)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6504

496340

yugo m.

עול (על צואר בהמה), עבדות; חריצות, להיטות

kuando suviras a tu ija de la karsel / i de kaza de karsel su yugo krevantaras / i aras maraviyar maraviya en tu salir komo barragan / por atemar i atemar sus atemantes (Ermana pekenya, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3935

496520

yullé (t.) m.

כדור רובה, פגז ; משקולת

El turko se enserró en la kalé i mos izo muasilé, el nemsí enpesó a echar muchas djulés (Asidio de Belogrado 1788)

Yulles tiros i dinamit van todos arrojando / mizmo a los mas babayit ya los van matando / sin piadad van degoyando / i inda no ay eskapar / aze muncho espantar / esta matansina / mirando ke es grande kyina (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

2520

497090

zafrán cf. shafrán

espesias a muchedumbre i zafran sin manziya (Gizados de berendjena, siglo 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

5467

497140

zahmet (t.) f.

עצב, סבל, טרדה

Zahmet muncho travaron ombres de konsensia / penaron kon muncha ardor i kon muncha sensia / i kon la pasensia / le pudieron arreglar / mos izieron alegrar / los buenos se gustaron / los negros se atristaron (La Amerika, 1911)

Zahmet mucho se dio la grande Ingletierra / i muncho a entender dio por no deshar azer gerra / ma viendo la gezera negra / eya tambien mobilizo / vapores de askier incho / los mando en Fransia /por mantener su aliansa (La Amerika, 1915)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1490

497190

zahú/zahud (ebr.) m.

זכות; מצווה; חסד; כבוד, יוקרה; גמול

Zahut  tengamos nos i todos los ke en el Dio temen (Ketuba de la Ley)

Zahut ya no les kedo ansi lo entiendo del Dio no tengas miedo porke esta durmiendo (Purim, De-Fes, sig. 18)

rogemos al Dio noche i dia ke la muerte del olam se kortaria; mas yoro no avria por el zahut de Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

pense en su alma la presiada de lugar santo es abashada, si terna zahud sera sonalsada kuando va de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

si no tiene zahud eya va penando, los mekatregim la van akosando, i por el mundo va bolando, na vanad en la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

zahud ternas de ser kumplida kon la Ley seras rijida i kon shalom tu venida en tornando de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero atersiado / tornadvos por pas andjeles de mis fonsados / este dia zahut a Yerushalayim guadrado / i puertas de piadades yo les avrire (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6978

497310

zaif (t.) adj.

חלש, חלוש; רזה

zaif disho ke estava le erguelio la kavesa / de ver todo este mal no ay ken lo vensa / kon muncha tristeza / a enprezo se hue / abatido esta el oher / no ay ken lo ate / de ver este desbarate (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3875

497670

zavach m.

זפת

La sus ojos son pretikas parese fino zavache (Donme, sig 18)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1079

497840

zehut (ebr.) m.

שבר עבודה/שירות; תגמול ל''כלי קודש'' על שירות דתי

yeno de piadades, por el zehut de Yitshak i Avraam, (Toledo, Koplas de Yosef)

Zehut rav Imnuna en el Zoar mentado i tambien de rav Una Resh Galuta nombrado (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Grande zehut tiene el senyor parido, ke afirmo la misva de Avraam avinu. (El rey Nimrod)

Tornadvos atras, andjeles de mi fonsado! este zehut restara para Tsiyon guadrado: (Puertas de veluntad)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6283

497880

zelo m.

קנאה; להט

zelo grande i muncha kerensia / manifesta toda la asistensia (manus. Vitali Varon, Const. 1948)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

4035

497910

zemán (ebr.) m.

זמן, תקופה

Zemán tomaron para ereinar, manyana de Pesah mos kería[n] matar; ijos de el Dio somos, mos kijo eskapar; vieron a los muertos, se tornaron atrás. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Aséret bené Amán estavan deskuidados: no dieron aman zemán, presto enforkados; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

Zemán de la orasión teneldo en tino, esto es la kondisión muestra de kontino; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

3305

497990

zemirot/zemirod (ebr.) f. pl.

זמירות

Zemirot es de kantar a el Dio el alto, sus maraviyas mentar, el Bendicho i Santo; (Zimrat 'ha-Arets, 1745)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6979

498040

zer (t.) m.

ירוקת; מרירות, זעם, כעס

al malkenu le paresio ke esto era malmeter / esta echa a den Oglu no le keria azer / ay ken echo un zer / heshbon kere azer / sus karas komo panzer / el ferman hue dado / el ya esta bolado (manus. Teza, 1820)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1080

498050

zera/zerah (ebr.)

זרע, גרעין; מקור, מוצא; צאצאים

ke son chikos de Avraam tu kerido zera Israel. (Toledo, Koplas de Yosef)

Zera Israel vino en akel negro yanto por muncho ke los dotrino mordehay el santo (Purim, De-Fes, sig. 18)

yoro i les disho a eyos bamidbar baaravot, muncho sar vos di por la Ley i las misvot, perdona mi zera de los avot ke so guestro ermano Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

6164

498770

zohe- ser zohé (ebr.)

לזכות (ל-)

se alevanto para irse a erets Israel para ser zohe a ser niftar be-erets Israel (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)



מפתח
רשומה

מפתח

ערך

פירוש

número

indeks

entrada

esplikasion

1589

498895

zorba (t.) m.

אדם אלים

Zorba grande ay en Izmir, (Rebuelta de Yenicheris, siglo 18)