Back to main page of Maaleh Adumim Institute                             tornar a la pajina prinsipal del Instituto

   Back to main page of the dictionary    tornar a la pajina prinsipal del Trezoro

 

Searching the dictionary

Bushkida - ladino 

English search

Bushkida - inglez

Idioms

Lokusiones

Popular l.

L. popular

Proverbs

Refranes

Coplas

Koplas

Liturgic l.

L. relijioza

Bible and Midrash

Biblia i Midrash

Nobels and press

Novelas i Periodizmo

Lexical samples

Enshemplos leksikales

Classicism

Klasika

Shortening table

Abreviasions

 



 

 

 

Entry presentation
Prezentasion de la entrada

 

Entry No. 466620

entrada numero 466620

tornar v.

to turn, to revolve, to change oneself; to return; to return

tornar a azer algo

לחזור לעשות משהו

tornar atrás

נסוג, חזר לאחוריו

tornar en si

חזר לעשתונותיו

tornar en teshuvá (ebr.)

לחזור בתשובה

tornar kon los mokos enkolgando

חזר בבושת פנים, נבוך ומאוכזב

tornar las manos vazias

חזר בידים ריקות, חזר בבושת פנים



Lexical samples / Enshemplos leksikales


tornando sovre la kestion [...] (Moscona)

tornar kon su demazia (Moscona)

tornar kon los mokos entornando (Moscona)



Proverbs / Refranes


Komo el Dio la krio, mas por eya no se turno

Vaya i no torne mas

Kuando tu ias onde el maestro del pie kortado, yo ya estava tornado

Ande eyos van, yo ya torno

La komida es una malatia, eskapa por la noche, torna por el dia

Matan a el padre i tornan por la madre



Clasic poetry and drama / Poezia klasika i Drama


Akumpliendo mi ovligo tornare ami olgansa (Gaon, Poezias)

Su kolcha estira torna kon repozo (Gaon, Poezias)

por seer dichozo torna en su tierra (Gaon, Poezias)

renova el kuerpo torna kada dia. (Gaon, Poezias)

el rav alos mosos torna enkomenda (Gaon, Poezias)

El kanez palido torna komo antes (Gaon, Poezias)

tornar ala Tierra Santa i Bendicha. (Gaon, Poezias)

Ma si un dia anel lo verian tornar a Itaka, (Odisea)



Coplas / Koplas


'Si veniste presto, tu torneste priado; (Poema de Yosef)

Bien la ensangrentaron, vermeja la tornaron, (Poema de Yosef)

Torno al eskansiano a su eskansiania (Poema de Yosef)

torno, la vido en menguante, ke eya se va apokando; (Toledo, Koplas de Yosef)

i mos torne el Poderozo a servir a su mandado. (Toledo, Koplas de Yosef)

si torna en teshuva, i luego lo resives. (Untane Tokef)

Mordehay se anduvo serka de la korte torno i se detuvo por no ir tal sorte (Purim, De-Fes, sig. 18)

dibur bueno a eya le davan: si sus mitsvot eya guadrava de la shehina se aprovechava kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

el ke no vaiga pedrido en este mundo enbevesido, ke no se tope arrepentido kuando torna a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

zahud ternas de ser kumplida kon la Ley seras rijida i kon shalom tu venida en tornando de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

ke echen feneres en las kalejas a ke se vea ken pasa i ke torna (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877)

disho a Avraam el Sinyor de los sielos: no tiendas tu mano a el luzero atersiado / tornadvos por pas andjeles de mis fonsados / este dia zahut a Yerushalayim guadrado / i puertas de piadades yo les avrire (Puertas de veluntad, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)



Religious literature / Literatura relijioza


pasando un poko torno, i vino muy alegre diziendo ke el Sh.-Yit. le enprezento la vida (Meam Loez Bereshit)

despues ke muere la presona, le tornan la alma dientro del puerpo i los apenan a los dos''. (Meam Loez Bereshit)

kere ke tornen en teshuva i balden la mala setensia, (Meam Loez Bereshit)

No te pares delantre las mujeres en ora ke tornan de el muerto (Menorat 'Hamaor, 1762)

Si aras ansi, tornaras a tu fortaleza mejor ke antes kon muncho avantaje. (Shivhe 'ha-Ari, 1911)

Si no me respondera, me tornare atras. (Shivhe 'ha-Ari, 1911)

I El tornara kon ti i te apiadara i te rekojera de entre todos los puevlos, de onde kere ke sea ke estes kativado; (M''L Kantar de los Kantares,1899)

pedristesh el sehel mis ermanos? ke si lo tomamos i lo tornamos en kaza, luego ke lo ve si. padre de tanto bien ke lo kere le demanda ke te akontesio oy? (Tokpo shel Yosef, Yerush. 1887)

ya se ke vozotros siempre tornash por el, ke Yosef kon su elguenga aguda vos enganya i vos amostra amistad (Tokpo shel Yosef, Yerush. 1887)

i azeme plazer torna i kanta komo estavas kantando ke me dastes muncho gusto. (Tokpo shel Yosef, Yerush. 1887)

I va tornando estas palavras kantando i sonando (Tokpo shel Yosef, Yerush. 1887)

i kuando torno bushko a tomar el papel de mano de dito malah i no pudo ke dito malah se lo englutio (Meam Loez Ester, Izmir 1864)

Les disho el haham: ''Si era ansi, esto aze: trokavos los vestidos i aze tevila i tres dias no tokesh mujer, i kada uno apareje para el kamino komania, i djuremos de no tornar en kaza asta azer venir al Mashiah(Yosef de la Reina, manus. Chorlu 1893)

i los mal'ahim lo resivieron i lo tornaron atras a su sitoh (manus. Minhat Ani, Yerushalayim 1880)

fui al otro dia torne a su kaza, i en lo ke me vido, presto se alevanto en pies i me izo kavod grande (Shivhe Hayim Vital, Sal. 1892)

se tiro de mi la kayentura i tornaron todas mis fuersas en mi lugar, afuera de la vista ke me kedo aharvada, ke restaron mis ojos eskuros fin de siete dias (Shivhe Hayim Vital, Sal. 1892)

vino de Paras una presona [...] ke azia taanit el rov de sus dias, i me disho a mi ke le amostravan a el en el esfuenyo ke la geula de Israel esta dekolgado en mi al yade ke aga tornar a Israel en teshuva (Shivhe Hayim Vital, Sal. 1892)



Bible, Mishna, Midrash / Biblia, Mishna, Midrash


Torna a mi el gozo de tu salvasion, (Biblia, Const. 1873)

Lavame, i sere emblankesido mas ke nieve. (Biblia, Const. 1873)

La Ley de H' es perfketa, ke torna el alma; (Biblia, Const. 1873)

i sovre sus derredores torna a viento de pasaje de tsafon, i tekufa de Tishri i Tevet (Koelet Targum,1744)

I las tornava a el majadero en la tadre de dia de antes de kipur para afirmar mitsvat minudo de lo minudo (Mishna: Tefilat kol Pe 1874)

Despues de la muerte de Sara torno Avraam i la tomo a su mujer ke la avia kitado (P. R. Eliezer,1876)

Ni la espada de Shaul no tornava en vazio (Biblia, Const. 1873)

Persigi mis enemigos i los destrui, i no torni asta atemarlos (Biblia, Const. 1873)

kon sudor de tus narizes komeras pan asta tu tornarte a la tierra, ke de eya fuiste tomado, ke polvo tu i a polvo tornaras (Biblia, Const. 1547)

i los varones remaron por tornar la nave a lo seko, ma no pudieron (Biblia, Const. 1873)

mientres ke non eskureska el sol i la luz i la luna i las estreyas, i tornen las nuves detras de la luvia (Biblia, Viena 1841)

I akontesio despues de la muerte de Shaul, kuando David torno de erir a los Amalekitas, ke David estuvo en Tsiklag dos dias. (Biblia, Const. 1873)

i tornara vengansa a sus angustiadores, i se afalagara kon su tierra, kon su puevlo.(Biblia, Const. 1873)

tornare vengansa a mis angustiadores, i pagare a los ke me aborresen. (Biblia, Const. 1873)

i kuando tornaron en teshuva i fue perdonado a eyos, se muchiguo klaredad de onra de sus fases komo los andjeles porke izieron telas para el tavernaglo (Shir a-Shirim Targum II, Mahzor Sal. 1876)

i tornaron en otra tienda, i de ayi tambien tomaron, i anduvieron, i eskondieron. (Biblia, Const. 1873)

I tornaron los mensajeros, i dieron avizo al rey.(Biblia, Const. 1873)



Novels and press / Novelas i Periodizmo


i tornava a kaza presto. (La dam o kamelia)

La povera madre de Virdjinia torno yorando a kaza. (Pavlo i Virdjinia, 1912)

Despues eya se fue de nuevo i torno kon kundurias de seda blanka i otros adornamientos de tualeta. (Rolando i Eleonora, 1953)

El asolamiento de Bianka pujava dizde ke la avia tornado Sandrigo. (Rolando i Eleonora, 1953)

Al prisipio en lo ke me vido alevanto sus pies para fuir, ma presto torno i arrepintio i se asento en su lugar (Asolado en la izla, 1881)

El enterlokutor mos konto ke konosio una Palestiniana ke torno al opital de Bersheva komo una bombiera del suisido (Shalom, 2007)

Kaji de su primer dia ke torno de Huts Laarets, en su demobilizasion de la armada ke bushka lavoro, (La Boz de Yerushalayim, 1954)

A los tornado les fue servido grandes bank(i)etos por sus koraje de parte del governo amerikano (La Amerika 1910)

Kaminando Paris de la manyana fin la tadre, i tornando echarse sin luz, kaje muerto de la kanseria de rodear Paris entero sin topar echo i retornar a kaza kon las manos vazias. (Nantes, Tel Aviv 1952)

Anna verguensoza empeso a irse, yo la izi tornar (Anna Maria, Yerushalayim 1905)

De ke el la enkontra, se inche su vida de esperansa, la melizina i la kudia fin ke eya torna a la shena, empesa a dansar i deviene una selebre aktrisa. (La boz de Yerushalayim, Yerush. 1953-4)

Este romanso populario ke fue tornado a filmo unas kuantas vezes, fue tornado otra una ves mezo la kompanyia M.G.M. en kolores, kon la partisipasion de Stewart Granger i Deborah Kerr. (La boz de Yerushalayim, Yerush. 1953-4)

De ke el la enkontra, se inche su vida de esperansa, la melizina i la kudia fin ke eya torna a la shena, empesa a dansar i deviene una selebre aktrisa. (La boz de Yerushalayim, Yerush. 1953-4)

Este romanso populario ke fue tornado a filmo unas kuantas vezes, fue tornado otra una ves mezo la kompanyia M.G.M. en kolores, kon la partisipasion de Stewart Granger i Deborah Kerr. (La boz de Yerushalayim, Yerush. 1953-4)

Katina loke keria sintir era esto, eya desho ayi la kriatura i torno a kaza repozada de aver salvado de este fuerte yugo (La famoza kantadera, Tel Aviv 1950)

Matatia: Seguro ya save ke de kuando fue el horiat, nuestra nasion se troko komo tornan de adientro afuera. (El Djugeton, Const. 1908)

Kuando el empeso en la publikasion de la revista Aki Yerushalayim, verso la fin de los anyos 70 del siglo pasado, ya era imposible de tornar atras a los tiempos onde se eskrivia ladino kon letras ebreas. (Aki Yerushalayim, 2019)

torni mis miradas verso el joven ke me fue indikado (Manon Lescaut, Yeru. 1906)



Popular literature / Literatura popular


Torno ande los dos, les disho: ''Ansina i ansina!'' (Djoha ke dize)

Torno i digo ke va ser de mi, en tierras ajenas yo me vo morir. (Kalendario de kantigas)

Pasi I torni, non vos vide l’alma tengo ayi. (Kalendario de kantigas)

Torno i les demando otro helek porke so mas huerte ke vozotros i el ke no se kontenta me arravio kon el i lo mato. (Hidot de Izopeto)

Torno i disho a eyos kon rogativas: (Sipure Noraot,1885)

Dinguno no vende halva por sinko paras! Yo ya savia ke te ivas a tornar vaziyo, ma te mandi por mahsus, (Sipure Sefarad)

Estonses, estate, siguro ke el halvadji no te va tornar vaziyo. (Sipure Sefarad)

Kuando torno en kaza, le metio a komer i a bever komo en primero. (Kuentos de Yerushalayim, 1923)

Este se fue i na ke sinyor Danailov torna por la pinturia. (Sipure Sefarad)

si me la tornas, yo te pago por eya 415 levos i ansina te ganas sin sudar 200 levos enteros, le diso Yako, vaday ke i a mi me revienen 100 levos de komisiona; ke dizes, buena propozision no? (Sipure Sefarad)

demando lisensia i torno a su okupasion de antes, ke era el mandradjilik. (Sipure Sefarad)

porke ya savia ke tadre o temprano, vo tornar a mi ufisio -del puevlo sali i un dia tornaría a ser lo ke era antes. (Sipure Sefarad)

Se vistió en un shemaisrael i korriendo torno a kaza para ver lo ke es de azer. (Sipure Sefarad)

A la otra noche, komo dinguna vez, mahsus torni a media noche pasada. (Sipure Sefarad)

El banyero se lo trusho en un vazo de agua yelada tomada del havuz. (Sipure Sefarad)



Popular mascots and remedies / Segulot i Melezinas populares


segula para una mujer ke se le perdio su leche: ke tome unyas de la mano derecha i de el pie derecho de la vaka i ke las keme bien i ke le de a la mujer a bever i le tornara su leche (manus. Papo, Sarajevo 1840)

Segula kuando sale el ombre su kaza a irse a kamino i se olvido alguna koza, ke non torne a su kaza desierto ke se pare delantre la kaza i ke demande lo ke se olvido i ke non meta amojar los chismes el dia ke va a partir a el kamino (manus. Papo, Sarajevo 1840)

Segula: si metera seniza de las parreras i ay dizientes seniza de ojas de parrera en vino ke se agreo se torna a melezinar (manus. Papo, Sarajevo 1840)

Segula para echar los kaveyos de la mujer de akel lugar i de todo su kuerpo i ke non le tornen a kreser nunka: ke se unte kon sangre de mursiegano mesklado kon leche de mujer (manus. Papo, Sarajevo 1840)

para atar a un ombre ke no urine nunka toma del polvo ke ay urina sovre el i toma kuero de komadreja i pon el polvo dientro del kuero i non urinara mas asta ke no torna akel polvo al lugar ke lo tomo de el (manus. Papo, Sarajevo 1840)

para tornar lugar dela ferida en vista de karne i para ke no kede mancha ni senyal: halav 'ha-hamorim limpiara lugar dela ferida i lo aze akel lugar komo resto de vista de karne de el kuerpo komo la primeria (manus. Papo, Sarajevo 1840)