Back to main page of Maaleh Adumim Institute                             tornar a la pajina prinsipal del Instituto

   Back to main page of the dictionary    tornar a la pajina prinsipal del Trezoro

 

Searching the dictionary

Bushkida - ladino 

English search

Bushkida - inglez

Idioms

Lokusiones

Popular l.

L. popular

Proverbs

Refranes

Coplas

Koplas

Liturgic l.

L. relijioza

Bible and Midrash

Biblia i Midrash

Nobels and press

Novelas i Periodizmo

Lexical samples

Enshemplos leksikales

Classicism

Klasika

Shortening table

Abreviasions

 



 

 

 

Entry presentation
Prezentasion de la entrada

 

Entry No. 273040

entrada numero 273040

kortar v.

to cut, to shorten; to break, to stop, to forbid; to cut hair

el dotor le korto el sigaro

הרופא אסר עליו את העישון

el frío korto

נעשה פחות קר

karne de kortar

בשר לטחינה

korta!

חדל! הפסק זאת!

kortar a uno

לסרב בצורה בוטה

kortar ashugar

לקנות בדים לצורכי נדונית הכלה

kortar djornal

לקבוע שכר יום לעובד

kortar el berikyét

להטיל עין רעה במישהו ולקלקל את רווחתו

kortar el chorro/la sangre

לעצור זרם מים/זיבת דם

kortar el koraje

לייאש

kortar el mazal (ebr.)

לחבל במזלו של מישהו

kortar el pan

לשבור מטה פרנסתו

kortar el yelor

לחמם מעט דבר מה שהיה קר מאוד

kortar el yoro/la riza/el esfuenio

לעצור את הבכי/הצחוק/השינה

kortar el yurek (t.)

לרפות ידיים

kortar kavesas

לאיים איומי סרק

kortar kon kuchiyo

לחתוך במכה אחת

kortar kuento

להגיע לידי הסכמה אודות החשבון, לסגור חשבון

kortar kurto

לחתוך באופן פתאומי, לשים קץ

kortar la palavra

לקטוע דיבורו של מישהו

kortar la sed

לשבור את הצמא

kortar las alas

לקצץ כנפים, לבלום את היוזמה, לייאש

kortar las fuersas

לשלול ממישהו את כוחותיו

kortar las pachas

להפיל מישהו מן הרגלים, לרפות את רגליו

kortar lenya

לחטוב עצים

kortar ley

לחרוץ דין

kortar liras

להצליח בעסקים, לעשות כסף

kortar los pies

להדיר רגליו

kortar mezada

לקבוע את סכום התשלום החודשי

kortar oro

עשה הון, הרוויח הון עתק

kortar palavra

לכרות ברית אירוסין

kortar pan

לבצוע את הפת

kortar por en medio a uno

לעצור מישהו באמצע דבריו/באמצע עבודתו

kortar presio

להסכים על המחיר

kortar siete/mez

להשלים שבעת ימי אבל/חודש אבל

kortar tanid (ebr.)

לשבור את הצום

kortar un vestido

לעשות את עבודת הגזירה של הבגד

kortar vistido muevo

לתפור בגד חדש

kortaron los echos

חלה ירידה בהקף העסקים

la kalor kortó

החום נחלש

la kayentura kortó

ירד החום (של אדם)

le kórto la kavesa

"אסיר את ראשו" אם יעשה זאת!

lo korta el fransez

הוא שולט היטב בצרפתית

no korta la tijera

בפי בעל מלאכה: לבקש טיפים לפני התחלת התפירה

saver kortar

יודע להחליט, יודע לקבל החלטות



Lexical samples / Enshemplos leksikales


kual dedo de la mano se korta ke no duele? (Nehama)

el se lo korta, el se lo kuze (Nehama)



Proverbs / Refranes


Ken korta pan no ve Ganeden ni Giinam

Antes ke te la kortan, kortala tu

Ti korto las palavras - te korto lus males

El amigo ke non sirve i el kuchiyo ke non korta, ke se pierdan poko importa

Korta la Amida por dizir ke vos erguela la tripa

Si botika avrites kortate todos dos pies

Le vino hushuna al rey i le korto la kavesa

Korta kavesas i echa al tejado

Ken tiene fierro korta klavo

Sola lo korto - sola lo kuzio

Sien vezes mezura una vez korta

Vizina, kiresh pita? Si non kiresh non la kurtare.

Uno korta la roza, otro se la goza



Clasic poetry and drama / Poezia klasika i Drama


Shimshon ke kon sus manos i sus potentes brasos, un gran leon avia kortado en pedasos; ('Ha-Elion: Shimshon, 2003)

Elas! sin ti o bienfeziente blanko tanto /el mundo temblaria kon espanto / porke sin ti el segador en el verano / no kortaria espigas el presiozo grano (La Amerika, 1917)



Coplas / Koplas


i si lo avras sentido ke korte karne i vino?'' (Toledo, Koplas de Yosef)

I kortas taksa a todas las kriansas, i eskrives la setensia de su din. (Untane Tokef)

Rogo, senyor padre, bueno de atarme i el kuchio aguza antes de kortarme. (Puertas de veluntad)

kortava sevoya menuda komo los fideos de kaza, (Gizados de berendjena, siglo 18)

las kortava i las azia kon vinagre i azeite (Gizados de berendjena, siglo 18)

Kortare ati don[a] Krensia i a un negro de tu kaza (Donme, sig 18)

Gran gusto tuvimos ke kortaron 3: la blandika en pirmero, la menekshe después, el perro de el blanko dio 3 rubíes para ke lo kortaran la primera vez. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Venid mis ermanos al Dio bendezir porke los kriasianos estaban hazir; el perro del blanko ía hazir, viejos, los kortaron komo un hazir. (Kalumnia de sangre, sig 18)

In Auschwitz mos desbarkaron, de nuestros keridos mos separaron, al banyo mos entraron, los kaveyos mos kortaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)

Los kaveyos nos kortaron, deznudas nos desharon, los vestidos mos tomaron, al bloko 20 mos mandaron (En los kampos de la muerte, Violet i Sara Fintz, 1945)



Religious literature / Literatura relijioza


no basta kon sirkusir solo, ke sierto no es tan koza grande a kortar un pedasiko de karne, (Meam Loez Bereshit)

si es ke le kresio algun tsaraat en sima del berit, puede kortarlo para azer la mitsva de la mila (Meam Loez Bereshit)

ivan kortando i komiendo a su gusto. (Meam Loez Bereshit)

No kortash i komesh verdura de el maso ke lo ato el ortelano (Menorat 'Hamaor, 1762)

I disho Aleksandros ke kortaran de los arvoles i ke kojeran de su goma, (Ben Gorion, 1743)

I los ke fueron a kortar los irieron kon shotim i non veian ken los eria. (Ben Gorion, 1743)

un keli ke tiene eskrito sovre el nomre de el shem lo kortara el lugar ke esta eskrito el nombre de el shem i lo metera en geniza (Meam Loez, Devarim II, Const. 1773)

A la buelta lo vieron i empeso a gritar Belshatsar diziendo yo so el rey i no lo eskucho dito sinklavo i lo prendio i le korto la kavesa i amato la luz del palasio en sekretamente (Meam Loez Ester, Izmir 1864)

el behor ke aze taanit no puede kortar asta ke se aga enteramente areskuro (El gid, Istanbul 1967)

enpero no asofrash sovre eyos para kortar din por este livro (Meshivat nefesh I , Const. 1743)



Novels and press / Novelas i Periodizmo


Viniendo a los pansioneres, los ke resiven la pensia de Kupat Apensia, le kortaran el dasio mezo esta Kupa del mez venidero, en adjustandole i la paga del Bituah Leumi, todo endjuntos. (Luz de Israel, 1985)

Tu sos echizero; en Turkia o en Atina yo te uviera echo kortar la kavesa, ma aki no lo puedo azer. (Leonidas el nadador, 1911)

eyos kortan de venir a meldar (El Djugeton 1917)

si un persano mata a un judio el paga una multa (djeza) al estado i no a la famiya dela viktima i le kortan tambien un dedo (El Tiempo, 1896)

en estos ultimos dias kortaron la kavesa de un judio i kemaron su kuerpo en la siudad de Urmia porke lo akuzaron de aver matado un ninyo persano por el menester de kulto (El Tiempo, 1896)

no me kortesh las palavras (El Alakran, Tel Aviv 1954)

komo un golpe de aza (balta) tenia la frente kortada en dos (La linda Anjela, Tel Aviv 1953)

El idish no podia kortar sus atadijos kon los trezoros de su kreasion literaria de siglos atras, en trokando la eskritura de manera ke los lektores de las muevas jenerasion no tengan akseso a estos trezoros (Aki Yerushalayim, 2019)

Kreo ke en Turkia, la primera jenerasion despues de la reforma de Ataturk, de remplasar las letras arabas kon letras latinas, pago un presio muy karo, siendo ke fue kortada de toda la kreasion literaria de antes de la reforma. (Aki Yerushalayim, 2019)

esta endevina de nombre ''senyora Vuazin, kumadre maestra'' tenia kaza en la mas aristokrata kaleja de Paris i eya era kortando dukado, komo dizen (Muerta de mala muerte, Yerush. 1911)



Popular literature / Literatura popular


El rey travo la espada la kavesa le kortaria. (Blanka Flor)

Travo la suya espada i la kavesa le ay kortado. (Blanka Flor)

Kuriozos de ver si el kondanado va preferar la muerte or, arrepintiendose en el ultimo momento, se va deshar kortar la una oreja deklarando delantre de tres ishaetes su veluntad de adovarse definitivamente. (Sipure Sefarad)

Para no kortar la konversasion i deshar yelar el kave, el chorbadji le disho a Haskito ke lo sierva al mushteri. (Sipure Sefarad)

le disho: Amóstrame komo un gameo puede bolar! Si no, te vo azer kortar la kavesa! Te do tiempo una semana! (Kuentos, 1986)

i se hue a su kaza i se enserro en una kamareta kon taanit de 3 dias i tres noches, dia de viernes korto el taanit i mando a yamar un djidio ke le merke todo el gaste de shabat i ke se lo kuzine kasher en su kaza (manus. Papo, Sarajevo 1840)

ala manyana se desperto el rav i tanto hue su alegria ke korto el taanit el i la djente de su kaza i izo a toda la sivdad ke koman i bevan a gusto i el Sh.Yit. el mostrara sus maraviyas i les dio buena avtaha (manus. Papo, Sarajevo 1840)



Popular mascots and remedies / Segulot i Melezinas populares


segula para kriatura ke tiene kefiya ke es batidero de pies i de manos: kuando kaye en akel lugar ke kayo ke le kiten de el la kamiza o los vestidos i ke los korte a pedasos i ke los enterre a eyos en el lugar ke kayo i aprovechara beezrad a-El (manus. Papo, Sarajevo 1840)

segula para la mujer ke tiene huerte parto: ke tome de unyas de kavayo de lo ke le kortan kuando le meten la nalcha i ke le safumeen debasho de eya asta ke le entre el fumo en el kuerpo i el es badkado i prevado (manus. Papo, Sarajevo 1840)

Segula para mordidura de kelev loko davka en el presipio ke ate bien djunto a su mordidura komo tres dedos mas abasho i ke korte la mordidura, i si la ferida es deskuvierta ke non es en lugar eskondido estonses ke non korte del todo i tiene de menester ke sea (manus. Papo, Sarajevo 1840)

Segula para kortar la sed ke le den a bever kon atuendo de plomo o de estanyo (manus. Papo, Sarajevo 1840)

Segula para aborreser el vino: ke le den de akeyas aguas ke gotean kuando kortan la parrera ke beva lo aborresera (manus. Papo, Sarajevo 1840)

para echar aborresedor i enemigo: ke merke un gayo por nombradia del aborresedor i ke lo merke por el presio primero ke lo demandan sin kortar nada i despues ke lo traiga a su kaza i ke lo yame a el gayo por nombre del aborresedor i ke lo mantenga 2 semanas, i despues ke lo degoye en noche de rosh hodesh i ke tome el korason del gayo i ke enkashe ayi 2 agujas muevas una ala longura del korason i una ala anchura i ke lo guadre, despues ke tome al gayo ke lo enterre en la oriya del rio; se murira tu aborresedor al tienpo poko o kaera en holi longo i se atemara todo loke ay a el (manus. Papo, Sarajevo 1840)

ken non puede ser meshamesh kon su mujer ke tome gayo royo i ke lo degoye i ke tome los guevos suyos, ke los ase enriva de las brazas i ke los korte en 2 i ke tome granos de dare firfil o de pimienta i ke los pize i ke se koma la pimienta kon los guevos, i es ke eche la pimienta betoh de los guevos ke korto i luego podra ser meshamesh (manus. Papo, Sarajevo 1840)

segula para kriatura ke tiene kefiya ke es batidero de pies i de manos: kuando kaye en akel lugar ke kayo ke le kiten de el la kamiza i los vestidos i ke los korte a pedasos i ke los enterre a eyos enel lugar ke kayo i aprovechara (manus. Papo, Sarajevo 1840)