מכון מעלה אדומים

El Instituto Maale Adumim



אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי

8710 ערך מספר

agua f.

מים

agua arrovada

מים גנובים

agua borikada

מי בורית

agua de Nisan

מי ניסן (''תקופה'')

agua de azar

מי פרחי הדר

agua de boda

מי קידושין

agua de kastanyas

''מי ערמונים'' - קפה דלוח

agua de kolonia

מי קולון

agua de la sota

מים מאררים, מי סוטה

agua de la tinaja

''מי כד'' - קפה דלוח

agua de lishía

מי כיבוס (מרוככים באפר)

agua de milisa

מי תרנגון (תה צמחים)

agua de pozo

''מי בור'' - קפה דלוח

agua de trushí

מי כבושים

agua de vidas

מים חיים

agua de vinagre

מי חומץ

agua dulse

מים מתוקים

agua manadera/agua manan

מי מעיין

agua manida

מים עומדים, מים עכורים

agua milizinuda

מי מרפא

agua rozada

מי ורדים

agua salada

מי מלח, מים מלוחים

bever la agua de la sota (ebr.)

לסבול נוראות (''לשתות מי סוטה'')

dar agua v.

נתן מים, השקה

komo la agua

בקלות, בשטף

pasar por la agua

לשטוף במים, להדיח

saver komo la agua

לדעת בוודאות (''כמו מים'')

se izo agua

נמס, נעשה מים

verter aguas

הטיל מימיו, השתין

ni agua por melezina

חסר תועלת - כמים פשוטים הניתנים כתרופה

agua churra

משקה תפל, חסר טעם, מים פשוטים

agua del franko

מים זורמים (מרשת המים העירונית)

abasharon las aguas

יורד מבול

vaziar las aguas

לרוקן את המים מכלי הבית - כאשר נפטר מישהו מבני הבית

ya kortó aguas/ya rompió aguas/está kon las aguas

ירדו לה המים - קרבה שעת הלידה

agua Dio!

תפילת הילדים לגשם בשנה שחונה

agua le parese

נאמר באירוניה על שיכור המפריז בשתיה כאילו היו אלה מים

estar enriva de agua

נאמר על אדם שטחי המרפרף על הכל

toparse en aguas pokas

להתפס פתאום בלתי מוכן, חסר אונים

toparse en malas aguas

להקלע למאבק במצב קריטי

en talas aguas mos topemos; en talas aguas mos veamos

שנזכה לאושר כזה!

en ke aguas está?

מה כוונותיו? למה הוא חותר?

en aguas de

בסביבות, בערך

...i agua

... ועוד משהו, ... ומעט יותר

traer aguas de mil derés

מן הגורן ומן היקב; לדבר על דברים רבים בלי סדר, להעלות טיעונים מכל סוג

estar entre dos aguas

לפסוח על שתי הסעיפים

traer agua a la mar

להשקיע מאמצים מיותרים

echar agua a los piojos

לחפוף ראש באופן שטחי ("להשקות את הכינים")

echar agua a las meyinas

להוריד את הלהבות, להשקיט את הרוחות הסוערות (בריב/בוויכוח)

algua

16450

פתגמים

La gayna beve agua mira al sielo

El ke kojio agua kon sesto, en poko tienpo pierde fortuna presto

Ke moso va pedrer mi amo por un poko de agua

La mentira sale komo l'azeyte enriva del agua

Non dizes, ke de este pozo non vas a bever agua

A la mar si va, no topa agua

Aguas rovadas son savrozas

Este arroz areyeva muncha agua

Aguas kayadas son enganyozas

Machakar agua en la almirez

La sangre no se aza agua

No se puedi bivir d'amor i de agua klara

Limon e agua de mar

Ya me se izo el meoyo agua

Agua ke no as de bever, deshala korrer

Un poko de agua al podzo

Agua de pozo, piedra en pozo

Agua no topi, de la tierra me lavi

A la mar, un poko de agua

Aguas pasadas no molen molino

שירה קלאסית ודרמה

salpike su frente kon la agua santa. (Gaon, Poezias)

el rio mostro un espejo en su agua klara, (Papo, Navot)

Komo una agua ke korre i no se estanka (Papo, Navot)

Siendo save ke yo vine a inchir agua i ke ainda no retorni? (Rinio, 1906)

קופלאס

Hasid fue a oras de tadre paseando por la kaye topo al ijo i a la madre les demando un poko de agua, ''ke kero bever'' Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Dio su fuego a mi alma por kemar, munchas aguas non pueden amatar. (Donme, sig 18)

ספרות תורנית

izo su pozada serka de un manadero de agua (Meam Loez Bereshit)

fueron abashando aguas de los sielos repozadamente, komo la luvia ordenavle; (Meam Loez Bereshit)

I tambien akojo agua de todas las partes del mundo i kon eya amaso la tierra. (Meam Loez Bereshit)

El ke beve aguas enprestadas (Menorat 'Hamaor, 1762)

El ke pasa sovre aguas de la netila de la manyana (Menorat 'Hamaor, 1762)

i el ombre entendido perkura de sakar akeya sensia fuera de su korason de potensia en akto komo sakan la agua ke esta eskondida en la tierra (Hovot 'ha-Levavot, Const. 1569)

la sensia naturalmente esta en el korason de el ombre asi komo esta la agua en el korason de la tierra (Hovot 'ha-Levavot, Const. 1569)

i tomaron komania para el kamino, pan i agua ke no toko mujer. (Yosef de la Reina, manus. Chorlu 1893)

estas mirando estos vidros, son almas de tus ijos ke se murieron en sus chikes i estan de kontino en las djifias de aguas de sus padre (Shivhe Hayim Vital, Sal. 1892)

entraron enprimero 30 felahim por un lagum de aguas, ke de esto no tuvo haber el nizam (Imre Bina, Belgrad 1837)

en la otra kamareta avia un pozo ke sus aguas eran muy dulses i inchiyan agua de el para la djente de la azara (Meshivat nefesh I , Const. 1743)

תנ"ך, משנה ומדרש

Todos los arroyos i manaderos de aguas andantes i korrientes a aguas de Okeanos ke arrodea a el mundo (Koelet Targum,1744)

Porke oimos komo H' izo sekar las aguas del mar ruvio (Biblia, Const. 1873)

Esto komeresh de todo lo ke ay en las aguas: todos los ke tienen alas i eskamas en las aguas en las mares, i en los arroyos, akeyos komeresh. (Biblia, Const. 1873)

Enbio de lo alto i me tomo, me sontrusho de las muchas aguas (Biblia, Const. 1873)

i el korason del puevlo se diritio i se izo komo agua (Biblia, Const. 1873)

sean kortadores de lenya i sakadores de agua para toda la kompanya (Biblia, Const. 1873)

porke ya se esta mirando ke la fuersa de el Dio no es mas ke en las aguas (P. R. Eliezer, 1876)

I pozo el agua-manil entre la tienda del plazo i el ara, i metio en el agua para lavar. ( Biblia, Const. 1873)

Esto komeresh de todo lo ke ay en las aguas; todos los ke tienen alas i eskamas en las aguas, en las mares, i en los arroyos, akeyos komeresh. (Biblia, Const. 1873)

I de Levi disho: tus tumim i tus urim sean a tu varon santo, al kual prevaste en Masa, kon el kual barajaste a las aguas de Meriva: (Biblia, Const. 1873)

presurozo komo las aguas, no seras aventajado; porke suviste a la kama de tu padre; entonses enkonaste: a mi estrado suvio. (Biblia, Const. 1873)

I partio el Dio una foya ke avia en Lehi, i salieron de eya aguas, i bevio, i retorno su espirito, i se rebivio. Por tanto yamo su nombre En-'Hakore, ke esta en Lehi asta oy. (Biblia, Const. 1873)

I de Levi disho: tus tumim i tus urim sean a tu varon santo, al kual prevaste en Masa, kon el kual barajaste a las aguas de Meriva: (Biblia, Const. 1873)

presurozo komo las aguas, no seras aventajado; porke suviste a la kama de tu padre; entonses enkonaste: a mi estrado suvio. (Biblia, Const. 1873)

El demando agua, i eya le dio leche, en plato de novles, prezento manteka. (Biblia, Const. 1873)

Vinieron reyes i pelearon, entonses pelearon los reyes de Kenaan en Taanah a las aguas de Megido; ninguna ganansia de moneda tomaron. (Biblia, Const. 1873)

i eran a eyos en sus tierras una montanya ancha muncho komo andadura de dia i medio i en eya fuentes de agua i sembrados muchos sovre las aguas (Sefer 'ha-yashar, manus. sig. 17)

disheron malos i la mleska ke entre eyos: a aguas de la mar pudo enshugar i al baro non pudo por enshugar (Shir a-Shirim Targum II, Mahzor Sal. 1876)

kantar tresero disheron ijos de Israel en tiempo ke fue dado a eyos pozo de agua (Shir a-Shirim Targum II, Mahzor Sal. 1876)

רומנים ועיתונות

'Sin mesklarlos kon agua'', adjusto otro, aludiendo a lo ke uzavan dezir los eskarnesidores, ke ham Bohor, echa agua kita vino. (Otniel Hodja, 2002)

Tenia agua de bever apenas para ocho dias. (El Princhipiko, 2010)

los dos barrilikos de agua ke teniamos en la barka fueron barridos i arrastados por la ultima tempesta (Perdidos en mar, Yerushalayim 1907)

una fuerte luvia avia kedado de kayer i todos los kayes estavan adientro la agua (El Alakran, Tel Aviv 1954)

kaje tres kuartos de a sovrefaz del mundo son kuviertos de agua (La eskalera, Const. 1888)

דיגומים מילוניים

el agua puede ser klara, truvia, kayente, tivia, fría, yelada, arrenoza, suzia, limpia (Nehama)

en las resepsiones de espozorio, de boda, de berahá, de berí, de hatanúd, las vijitas son arrufiadas en las manos, en las vestimientas kon agua rozada (Nehama)

Agua Dio! la tierra la demanda, k'abashe la farina, ke koman los djidios; agua kyeremos! (Nehama)

bushkar una koza agua Dio/asperar agua Dio (Nehama)

agua ke no as de bever desha­la korrer (Nehama)

esta ropa se topa en aguas de una lira el metro (Nehama)

no meter manos en (Nehama)

para ke este médiko tan famozo vaya a vijitar a un hazino se esfrian las aguas (Nehama)

kosta sien groshes i agua, vino a las ocho y agua (Nehama)

no es ni agua, ni vino, ni bozá (Nehama)

el agua de mi vizina es melezina (Nehama)

echa agua kita dinero (Nehama)

apartad la buena djente ke vo a echar agua kayente (Nehama)