מכון מעלה אדומים

El Instituto Maale Adumim



אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי

55420 ערך מספר

azerse v. refl.

נעשה, הפך ל-, היה ל-; העמיד פנים, עשה עצמו; הבשיל, השלים בישולו; מת

azerse a la una

להתאחד, להתמזג

azerse de kaza

להתחיל להרגיש בבית/ בן בית

azerse de mil leyes

להתעצבן ולכעוס

azerse del loko i del bovo

להעמיד פני שוטה

azerse del Mordehay

'לעשות עצמו מרדכי'' - להעמיד פני חרש

azerse del muevo

להעמיד פנים שאינו יודע על כך

azerse kon uno/todos

להתרגל לחברת מישהו; להיות חברותי לכל

azerse luvia

(החל) לרדת גשם

azerse maskara del mundo

להפוך עצמו ללעג

ke se aze!

מה אפשר לעשות!

no me se aze

אינני מעז; לא הולך לי

ya se izo de noche

כבר ירד הלילה; זה מאוחר מדי

azerse grande

לגדול, להתבגר

no azerse kon ninguno

קשה לו להקים קשר עם אחרים

la del Dio se aze!

לא נורא, כך רצה אלוהים!

los frutos se azen al sol

הפירות מבשילים בשמש

azerse del siego/de kosho/del mudo/del loko/del hazino

להעמיד פנים כעיוור/פיסח/חרש/משוגע/חולה

azerse del bovo/del azno

לתת לאחרים לשלם/לעשות את העבודה במקומך כשאתה מעמיד פנים כלא יודע

פתגמים

Se aza del bovo i del loko

El ke se aze vaftiz sin duvda es kademsiz

El ke kiere azerse hazan i moel tiene ke esperar el mashiah o goel

Kuando el marido se azi riko - la mujer se azi feya

Nada non se azi sin ke venga la ora del Dio

Amigos viejos, nunka se azen enimigos

Adova paliko - se aze ermoziko

Lo ke no se aze en la boda no se aze en ninguna ora

Kon vida i salud todo se aze

Komo viejo malo ke landres vo se aga

A damla, a damla, si azi un lak

Era lovo si izo moshka

La sangre no se aza agua

שירה קלאסית ודרמה

Los sielos se izieron de kovre por tus maldades, (Papo, Navot)

קופלאס

Bilbul grande se izo las kartas meldando, i komo el erizo se van detravando, (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

ספרות תורנית

siendo lo vendemos por esklavo, no es posivle ke se aga rey, (Meam Loez Bereshit)

lo tuvieron tan fuerte kuanto el dia ke se izo el bezero. (Meam Loez Bereshit)

Si esta aziendo muncho friyo i se esta dezrepozando es patur de estar en la Suka. (El Gid,1967)

savresh ke dita megila es menester de azerse komo sefer tora ke sea eskrita kon tinta en gevil o kelaf i kon sirtut en las reglas i deshan un amud sin eskrivir (Meam Loez Ester, Izmir 1864)

i ya se aze chapuklik [lejero] a yetishear otro lugar (Imre Bina, Belgrad 1837)

תנ"ך, משנה ומדרש

i el korason del puevlo se diritio i se izo komo agua (Biblia, Const. 1873)

todo el ke non es, non siego i non kosho i non mudo i se aze komo uno de eyos non se muere de la vejes asta ke se aze komo uno de eyos ([Mishnayot], Seder Maamadot, Viena 1821)

רומנים ועיתונות

I ke le akontesio para ke el se aga ansi tan desformado? (Banyos de sangre, 1912)

kunduchu se azea puro i mesklado kon agua. (La mujer sefardí de Bosna, 1931)

Alegrate ke ya te vino paras para raki, no te estas pensando ke tenias 2 kriaturas de mantener i te se izieron 3 (La famoza kantadera, Tel Aviv 1950)

i esta tresera no asemeja a las dos ke ya se izieron de 4 a 5 anyos. (La famoza kantadera, Tel Aviv 1950)