אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי
54870 ערך מספר
azeite m. |
שמן |
akavarse la azeite |
'דעך נרו'' (''כלה השמן''), מת, נפטר, כבה נרו |
azeite de moruna |
שמן דגים |
azeite de pulso/de braso |
מאמץ שרירים ממושך וקשה |
azeite de semen lamaor |
'שמן למאור'' - לבית כנסת |
echar azeite al kal |
לתרום שמן לביהכ''נ כמחווה של הודיה לה' |
echar azeite al huego/ a la lumbr |
לשפוך שמן על המדורה |
estar kon l'azeite en la lumbre |
לפעול מתוך לחץ וחיפזון |
friirse en su azeite |
לסבול בדומיה (''להטגן בשמן של עצמו''); להסתדר לבד בלי עזרה; לטגן דבר מה בשמן של עצמו |
kitar azeite |
'להוציא ממישהו את המיץ'' - להעבידו עד כלות הנשימה |
la azeite va enriva |
'השמן צף למעלה'' - סוף האמת והצדק לנצח |
la mar esta d'azeite |
הים רוגע וחלק כמו שמן |
merka l'azeite i vende al sol |
'קונה שמן ומוכר לאור היום'' - עובד בלילות וישן בימים; חי בלילה |
no se arresvala ni kon azeite de richina |
שקר מובהק- אי אפשר להחליקו לגרון אפילו עם שמן קיק |
tener azeite de bivir |
שנדון לחיים ארוכים |
traer en l'azeite |
בבישול: לצמצם את הנוזלים; לצמצם לביטוי הפשוט ביותר |
un ojo de azeite |
עיגול (כתם) קטן של שמן, טיפת שמן |
venir en l'azeite |
לבשל עד התאדות הנוזלים והוותרות השמן; לאבד את כל הרכוש; לרזות במידה קיצונית |
azeite de richina |
שמן קיק |
pan y azeite y asuka |
ארוחת ארבע של הקטנים |
se l'eskapo el azeite |
נפח נשמתו |
azete |
azeti |
פתגמים
El povre sin pasiensia es komo una lanpa sin azeite |
La verdad va ensima, komo la azeite |
La mentira sale komo l'azeyte enriva del agua |
Si pasas un aksidente i kedas bivo dizen tiene azete de bivir |
Bueno la mi nuera giza, guay de la azete i la arina |
קופלאס
despues las enreyenava guevos, muezes i azeite, (Gizados de berendjena, siglo 18) |
i kon azeite en el forno paresia un prasifeche. (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Tamar no demandava kolor ni afeite no menos se untava dingun azeite (Purim, De-Fes, sig. 18) |
De ver los sarayes komo van sin djente, las kokonas de eyos no meten afeites; de ver a sus maridos kortados enfrente se van sufriiendo komo la azeite (Kalumnia de sangre, sig 18) |
El Dio le disho a Eliau: ''Vate serka la aniya'' en Tsarfat ayi moraria Sera bendezida el azeite i la arina por kavod de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Komo oyo esto Elia, disho: ''En el Dio ten figuzia no se ateme el azeite ni la arina komo palavra de Dio ke avlo a Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
ספרות תורנית
Sontravan de el kuatro rios, uno de azeite fino i uno de balsamo i uno de vino i uno de miel (Shevet musar, Const. 1740) |
Se peinan kon el peine i se pasan azeite i pomada (ve-'Hohiah Avraam, Izmir 1877) |
A el guezmo de tus buenas azeites i golores de parfumeria ke guezman de tan leshos te izites una buena fama [...] (Meam Loez Kantar de los kantares, Const. 1899) |
I en la punta de la almenara avia un kantaro de oro yeno de azeite (Meam Loez Ester, Izmir 1864) |
esto mamash en la |
me atorve muncho de lo ke vide en la |
תנ"ך, משנה ומדרש
Por el golor de sus azeites buenos, komo azeite vaziado es tu nombre (Biblia, Const. 1873) |
I savios son matirin en todos los azeites, kon azeite djondjoli, kon azeite de muezes, kon azeite de navos. (Mishna: Tefilat kol Pe 1874) |
Komo si no uviera sido untado kon azeite (Biblia, Const. 1873) |
I sovre el disho Shelomo kon su sensia: mijor fama nas ke azeite buena i dia de la muerte mas ke dia de su naser (Mishna: Tefilat kol Pe 1874) |
i madrugo Yaakov por la manyana i tomo a la piedra ke puso a sus kaveseras i puso a eya estansia i vazio azeite sovre su kavesa (Biblia, Const. 1547) |
i pan de sensenyas i tortas de sensenyas enbueltas en azeite i binmuelos de sensenya untados kon azeite de semola de trigo loa aras (Biblia, Const. 1873) |
i tomaras el azeite de la untasion i vaziaras sovre su kavesa i lo untaras (Biblia, Const. 1873) |
mijor fama buena mas ke azeite bueno, i dia de la muerte mas ke dia de su nase (Biblia, Viena 1841) |
moshkas en su muerte azen afedeser azen manar azeite de konfisionador (Biblia, Viena 1841) |
porke ayi fue desechado el eskudo de los barraganes, el eskudo de Shaul, komo se no uviera sido untado kon azeite. (Biblia, Const. 1873) |
Ijas de Yisrael, yorad por Shaul, ke vos vestia de grana kon plazeres, ke metia azeite de oro sovre vuestros vestidos. (Biblia, Const. 1873) |
I de Asher disho: bendicho de ijos sea Asher; sea agradavle a sus ermanos, i banye en |
I de Asher disho: bendicho de ijos sea Asher; sea agradavle a sus ermanos, i banye en |
i lo izo chupar miel de la penya, i |
רומנים ועיתונות
en diziendo: el izo kuezer un animal kon azeite i agua en una kaldera; (Vaye de los yoros, 1935) |
דיגומים מילוניים
kien tiene azeite no la piedre (Nehama) |
kien bendisho al azeite bendizura al viagre (Nehama) |