מכון מעלה אדומים

El Instituto Maale Adumim



אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי

53360 ערך מספר

avrir v.

פתח, פקח, חלץ פקק, נתן סם משלשל

avre el ojo!

זהירות! הזהר! שים לב!

avre el ojo i mira el pan!

זהירות! הזהר! שים לב!

avrir butika

'לפתוח חנות'' - לפתוח בוויכוח מתמשך חסר טעם

avrir buyor

להתחיל לרתוח

avrir ducha/gerra/pleytos

לעורר מדנים

avrir el karpuz

לפתוח אבטיח - לפתוח דיון על עניין שנמנעו מלגעת בו עד כה

avrir fal (arab.)

להגיד עתידות (בקלפים או אמצעי אחר)

avrir foja de masa

לפתוח בצק, לרדד

avrir kaza

להקים בית בישראל, לפרנס משפחה

avrir la bodrá

לומר את האמת

avrir la boka

'לפתוח את הפה'' - להביע דעה

avrir la boka i dezir kantar

לדבר בלי חשבון, לדבר בצורה בוטה ובלי מעצור

avrir la bolsa

'לפתוח את הארנק'' - להוציא כסף

avrir la gana

לעורר תיאבון, לעורר חשק

avrir la mano

'לפתוח את היד'' - לבזבז

avrir la yará

לפתוח את הפצע מחדש, להכאיב

avrir lakirdí

לפתוח בפטפוט; לתת לפטפטן הזדמנות לפטפט

avrir los meoyos

'לפתוח את המוח''- לפצוע את הראש; להאיר שאלות מדעיות או ספרותיות

avrir los ojos a uno

לפקוח עיניו של מישהו, לעזור לו לראות נכוחה

avrir los salones

לערוך קבלת פנים

avrir marazá (t.)

לבקש מדנים

avrir yagas viejas

לפתוח פצעים ישנים - לעורר סכסוכים ישנים

avrirle el meoyo

להבהיר לו

entre avrir i serrar el ojo

כהרף עין

es de avrir de reir

להתפוצץ מצחוק

no avrir boka

לא לפתוח את הפה, לשתוק, להאלם דום

avrir un kamino

לפתוח דרך (חדשה), לפרוץ דרך

avrir puertas del ehal

לפתוח דלתות ההיכל לבקשת רפואה

פתגמים

Yave de oro avre kada dolap

Palavra dulse avre puertas de fierro

Boka dulse avre puerta serrada

שירה קלאסית ודרמה

el vero repentimiento kalmara la ravia del Kreador / i solo apaziguara su djusta rigor / avrid avrid los ojos i deshadvos giar / todos los ke a los otros djuzgesh sin pensar (Rekolyo de Poezias Diversas, Tel Aviv 1931)

קופלאס

por esto akavidate i avre muy bien el ojo, (Toledo, Koplas de Yosef)

Avrid ami las puertas por siba de las lagrimas, Zihr''i fizo por nombransas. (Donme, sig 18)

De estonses avrira tu ojo saver a el Dio, Tova dize: A ti remez ke no kedares hamor. (Donme, sig 18)

Kelal de este Purim es avrir las manos, diziendo Alláh kierim i biva, ermanos; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

ספרות תורנית

Kuando avrio el rey la kasha i vido ke era yena de tierra, resivio muncha ravia (Meam Loez Bereshit)

ke el ikar fue para avrir los ojos del mundo ke sepan las mitsvot ke komando la Ley de azerlas (Meam Loez Bereshit)

I avre a nos A' muestro Dio en esta la semana i en kada semana i semana puertas de luz, puertas de bindision, puertas de gozo, puertas de delisia, (Tefilat kol Pe,1891)

en supito avrio su boka i disho beraha de atse-besamim (Shivhe Hayim Vital, Sal. 1892)

תנ"ך, משנה ומדרש

vean tus ojos derechedades. (Biblia, Const. 1873)

I fue ke kuando vinimos al mezon, i avrimos nuestros kostales (Biblia, Const. 1873)

Su boka avrio kon sensia i ley de mersed sovre su lengua (Tefilat kol Pe, 1891)

avrire sovre alturas rios i entre vegas fuentes, porne dezierto por pelago de aguas i tierra sekania por manaderos (Biblia, Const. 1743)

i echavan el goral i a el ken lo kaia el goral akel tenia el meresimiento de tomar las yaves i avrir la puerta chika ([Mishnayot], Seder Maamadot, Viena 1821)

רומנים ועיתונות

Despues de esto, eya avrio la kashika (Rolando i Eleonora, 1953)

Ijos, ermanos! les grito el doktor kon la mas grande alegria en entrando. Pavlo meneo el ojo siedro; el ojo siedro se esta avriendo i serrando. La operasion va reushir sin falta. (El muerto ke esta bivo, 1912)

Valker travo un kashon de la meza de delantre, kito un portefolio, lo avrio, bushko entre algunos papeles i kito uno de eyos (El prove doktor, Const. 1904)

Eya avrio la puerta i empeso a azer un kalorozo resivo a musyu David. (La famoza kantadera, Tel Aviv 1950)

דיגומים מילוניים

avrir un fecho (Nehama)

avrir el baile/la fies­ta/el djugo (Nehama)

avrir una eskola/un teatro (Nehama)

avrir puertas del ehál (Nehama)

avrir una puerta/ una ventana/ un burako/ una redoma/una navaja/ una tijera/ las manos/ los dedos/ un livro/ un kutí/ un aventador/ un solombrero (Nehama)

avrire sovre alturas rios i entre vegas fuentes, porne dezierto por pelago de aguas i tierra sekania por manaderos (Biblia, Const. 1743)