מכון מעלה אדומים

El Instituto Maale Adumim



אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי

52770 ערך מספר

avlar v.

דיבר, הירצה, שוחח, החל בשיחה

a ken le avlas?

קול קורא במדבר

avla de afuera

לדבר על דבר שאין מבינים בו

avla kantando!

'תתחיל לזמר'' - ספר מה שידוע לך!

avlando estas?

האומנם? באמת?

avlar a la savor de su paladar

לדבר כעולה על רוחו

avlar de la nariz

אינפף, דיבר מהאף

avlar de mar i de kastanyas

לשוחח על דא ועל הא

avlar de uno

ללכת רכיל

avlar deskansado

לדבר במתינות תוך הגיה של כל מילה

avlar dulse/kon dulsor

לדבר בנעימות

avlar en lo seko

לדבר בלי לקחת סיכון

avlar gritando/avagariko

לדבר בקול רם/נמוך

avlar i espajar (ya avló, ya espajó)

פלט שטויות ודברי הבל

avlar mal

לדבר רעות ב-

avlar mentiras

לומר דברי שקר

avlar por atrás i por adelantre

ללכת רכיל במישהו בפומבי ובסתר

avlar por la espalda

לדבר מאחורי גבו של מישהו

avlar por uno

לדבר בו טובות/רעות

avlar toptán (t.)

לדבר בלי לחשוב (''בסיטונות'' ובצורה ישירה)

avlar una kayente, una yelada

לפסוח על שתי הסעיפים

estar avla avla

מדבר ללא הרף

no ay ke avlar

אין מה לומר, העניין בסדר גמור

no kedar de avlar

לא חדל לדבר

no se le avla

אין לומר לו מילה בשל עצבנותו

topar de avlar

למצוא פגמים

avlar agro/avlar kon agror

לדבר בלשון חמוצה

avlar mucho/avlar demazyado

להשמיע מלים בלתי ראויות ומעליבות

no me agas avlar mucho

אל תכריח אותי להשמיע דברים שאינני רוצה לומר

dar a avlar a la djente

לתת לבריות סיבה למתוח ביקורת

no avles nada

שמור את הדברים לעצמך!

se le avla

התמזל מזלו ומאז אינו חדל לדבר על כך

no se avla kon el

אי אפשר לדבר איתו - גאוותן גדול, מסתכל על אחרים מלמעלה

avlar es pekar!

כל מה שאומר לו - יפרש לרעה!

avlar de si para si

לומר בינו לבין עצמו

favlar kiero i no puedo, la garganta me duele

יש לי סיבות משלי לא לדבר

falvar

183330

favlar

184980

פתגמים

Ken avla bueno, bueno ke tenga

Avla kantando, te respondere baylando

Avla kon ken komes i no kon ken riyes

Antes ke avles lashon 'hara kanta dos vezes la 'Hatikva

No avles mal del dia, asta ke se aze medio dia

Antes de avlar pensa lo kue digas

Avla poko pensa muncho

Avla poko i siente muncho

Kien mucho avla, poko vale

Avlar i riir

Kuando uno avla la verdad nunka lo va pueder enyegar

Avlad la verdad, perded la amistad

Kome bokado grande palavra grande no avles

Las ijas avlan kuando pisha la gayina (nunka)

La noche mira detras, el dia avla vagar

La mujer kon pokas palavras non avla munchas bavajadas

Kayen barvas i favlen kartas

Detras del rey avlan mal

Es punto de masapan, avlar i pezar

Embeza muncho i avla poko

En demandas de djustisia avla siempre la verdad

Kaya mana, avlare yo

Kada uno avla a savor de su paladar

Ken mal avla, ke s'arpyenta

El dia avla avagar, la noche mira atras

Ken mal avla, mal oye

Lo ke boka non puede avlar el korason ya puede pensar

Kien sale el mas savio? El ke non avla muncho

Poko avlar, muncho azer

El poko avlar es oro, lo muncho es lodo

Muncho avlar, muncho yerrar

Boka tiene i no avla

El borracho avla a su kerer

Kaminando i avlando

Mas vale kayar ke avlar

Pensar i avlar

Avlar sin pensar es tirar sin apuntar

Poko avlar - salud para el puerpo

שירה קלאסית ודרמה

pues impresionado avlar el empesa: (Gaon, Poezias)

En baldes les avlarian ansi sus santos profetas. (Papo, Navot)

De entre eyos primero favlo Telemahos, el savio: (Odisea)

me inklino a eya sin avlar, sin pensar, i sin razonar. (Rinio, 1906)

No seas komo el vezino ke perdio el buen kamino: no miran sus keazeres, avlan mal delas mujeres. (8 dias antes de Pesah, 1909)

קופלאס

Y ansi le dezia, i ansi le avlava: (Poema de Yosef)

Madre, la mi madre, ke avlas avlas? un ijo presiado, komo lo deahas? (El rey Nimrod)

Komo oyo esto Elia, disho: ''En el Dio ten figuzia no se ateme el azeite ni la arina komo palavra de Dio ke avlo a Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18)

Todas las muntanyas altas Karmel, Tavor, / avlava kada una en sa mizma favor: / Ermozura, altura, na las buenas manyas, / es por esto ke Dio pizara sovre nozotras. (Ketuba, manus. Rodosto 1931)

vido ke todo le kaminava / kuento azia ninguno no avlava / al ke keria akel lo atemava / lo atemo a el el Dio (manus. Teza, 1820)

ספרות תורנית

i muncha djente no tienen avizo de el metsiut de la parasha en ke es lo ke avla. (Meam Loez Bereshit)

Le parese komo ke esta avlando kon el facha kon facha (Meam Loez Kantar de los kantares, Const. 1899)

ke los muertos saven lo ke akontese entre los bivos i avlan unos kon otros inde mas kuando son kerovim (Meam Loez Yeoshua II, Izmir 1870)

es avon grande komo kuando avla entre tefilin de la mano al dela kavesa (manus. Minhat Ani, Yerushalayim 1880)

Denpues mos avlo el apifior kon mucha estima (Shevet Yeuda, Viena 1859)

I entimaron a ke non avle uno en lo ke esta avlando otro (Shevet Yeuda, Viena 1859)

Kon esto no tenesh lisensia de avlar delantre de mi otro ke en este solo (Shevet Yeuda, Viena 1859)

va avlar, le dizen guarda tu luenga de avlar mal i tus lavios de avlar arte (Meshivat Nefesh II, Const. 1754)

תנ"ך, משנה ומדרש

i no amuchigues favlar kon mujer (Pirke avot, siglo XV)

Todo lo ke avlo Sara kon vedrad lo avlo i manko de lo ke te disho no agas (P. R. Eliezer,1876)

Por mis ermanos i mis kompanyeros avlare agora paz por ti (Mishna: Tefilat kol Pe 1874)

avla agora a tus siervos aramit ke entendientes nos i non avlesh a nos en djudesmo (Biblia, Const. 1743)

i kijeron avlar uno kon otro komo sus uzansas ir demandando kierpiches i lodo i no se entendieron unos a los otros lo ke ae avlavan (P. R. Eliezer, 1876)

I ek, mientres ke eya estava kon el rey, Natan el profeta vino. (Biblia, Const. 1873)

I disho Delila a Shimshon: ek, tu te burlaste de mi. i me avlaste mentiras; agora te rogo ke me digas kon ke podras ser atado. (Biblia, Const. 1873)

רומנים ועיתונות

Eyos kaminavan avagar avagar, i todo en kaminando ivan avlando: (Banyos de sangre, 1912)

Deke no me avlash nunka de mi padre ?. . (Rolando i Eleonora, 1953)

Entonses, no le avlava ni de kulevros boa, ni de sharas salvajes, ni de estreyas. (El Princhipiko, 2010)

kuanto se yerran ke un djornal non es echo ke para avlar mal de uno i de otro (La Epoka, Sal. 1875)

el espanyol ke avlamos en Turkia non kontiene ni las reglas ni las palavras menesterozas al diskorso (La Epoka, Sal. 1875)

agora el avlava a Paris, El devinia familiar, el sospirava ... 0! Paris. Agora tu me apartienes i kon toda tu rikeza! (Nantes, Tel Aviv 1952)

eya izo konoser su nombre: Madmazel Shoen.... yo vengo, sinyor, por avlarvos de un echo muy emportante. (Nantes, Tel Aviv 1952)

yo esto onde el Baron Danvilyan, dizde la muerte de la barona. Me topo al lado de la ija del sinyor el baron... Madmazel Flavia, ke es la manseva de onde avlamos. (Nantes, Tel Aviv 1952)

El non avla por Charlie sigun era o es en lo prezente, ma del Charlie ke pudia devenir en kavzo ke non vinia a Hollywood i non tenia esta reushitad. (La boz de Yerushalayim, Yerush. 1953-4)

El non avla por Charlie sigun era o es en lo prezente, ma del Charlie ke pudia devenir en kavzo ke non vinia a Hollywood i non tenia esta reushitad. (La boz de Yerushalayim, Yerush. 1953-4)

las dies liras ke tenia guadradas de ekonomia de su vida, me las dio ke te las trayga, tomalas i kaminando i avlando. (La famoza kantadera, Tel Aviv 1950)

דיגומים מילוניים

tener kon ken favlar (Nehama)

no keda de favlar ni desha favlar (Nehama)

favlando favlando se durmió (Nehama)

poko favlar, mucho entender (Nehama)

poko favlar poko yerrar (Nehama)

el favlar es de plata, el kayar es de oro (Nehama)

kien mucho favla a si se danya (Nehama)

avla agora a tus siervos aramit ke entendientes nos i non avlesh a nos en djudesmo (Biblia, Const. 1743)