מכון מעלה אדומים

El Instituto Maale Adumim



אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי

49300 ערך מספר

atrás adv.

אחורה, מאחורי; מלפני (זמן), אחרי

atornar atrás

לחזור אחורה

atrás atrás

ירכתיים, השורה האחרונה באולם

atrás de mi!

אחרי!

atrás un mes

לפני חודש

dar atrás

החזיר, השיב

darse atrás

הפך פניו, נרתע, התרחק

de atrás adelantre

מאחור לפנים

echar atrás

לגרום לאיחור

embiar atrás

לשלוח חזרה

enkolgar atrás

תלה שוב (לדוגמא החזיר שפופרת הטלפון למקום)

irse atrás

חזר, שב, נסוג, צעד אחורה

kaminar atrás

לסגת, לצעוד אחורה (עם הגב לכיוון ההליכה)

la ora va atrás

השעון מפגר

no deshar atrás

לא להחמיץ, לא לתת להזדמנות לחמוק

no kedar atrás

לא לפגר אחר האחרים, להתנהג כמו האחרים

no mirar ni atrás ni adelantre

לא להתחשב בדבר, מבלי שים לב לתוצאות

tomar atrás

לקחת בחזרה

tomar atrás su palavra

לחזור בו מדבריו, להתחרט

tornar atrás

חזר לאחוריו, שב, נסוג אחורה

traer atrás

להחזיר, להשיב אחורה

travar atrás

לחזור בו, לקחת בחזרה את דבריו

venir atrás

שב, חזר, הלך בחזרה

yevar atrás

לקח בחזרה

avlar por atrás

לדבר מאחורי גבו של מישהו

aharvar/atakar por atrás

לתקוף מישהו מאחור

no deshar teatro/balo/paseo atrás

לא להחמיץ שום מחזה/נשף/טיול

kedar atrás

לאחר, לפגר

deshar atrás

להקדים את האחרים

todo lo ke te viene de la mano no lo deshes atrás!

עשה כעולה על רוחך, אותי אינך מפחיד!

kedar atrás del fecho

להיות בפיגור בעבודה

פתגמים

El dia avla avagar, la noche mira atras

Piedra arondjada no se torna atras

Verguensa es de rovar i dar atras

Keres ver el mundo atras miralo adelantre

Los anyos ke da el Dio, no los toma atras

Si tu bolsika esta sin paras adio amigo vate atras

שירה קלאסית ודרמה

Atras - dize el kon sanya, largo es este kamino (Gaon, Poezias)

el topara komo venir atras, porke es muy esvelto. (Odisea)

ke el atras va venir. Ya se hue el dia de su retorno! (Odisea)

קופלאס

Tornadvos atras, andjeles de mi fonsado!, este zehut restara para Tsiyon guadrado: (Puertas de veluntad)

Zemán tomaron para ereinar, manyana de Pesah mos kería[n] matar; ijos de el Dio somos, mos kijo eskapar; vieron a los muertos, se tornaron atrás. (Kalumnia de sangre, sig 18)

ספרות תורנית

Si no me respondera, me tornare atras. (Shivhe 'ha-Ari, 1911)

I disheron a el: vate atras, Aleksandros, ke non puedes pizar en tierra de los ke sierven a el Dio. (Ben Gorion, 1743)

i los mal'ahim lo resivieron i lo tornaron atras a su sitoh (manus. Minhat Ani, Yerushalayim 1880)

תנ"ך, משנה ומדרש

De la sangre de los matados, del sevo de los barraganes, el arko de Yeonatan no se tirava atras (Biblia, Const. 1873)

רומנים ועיתונות

El esta atras de los kasadores. (Banyos de sangre, 1912)

Era una kompanyia de kasadores ke la kompanyavan, i estos venian por atras de eya. (Banyos de sangre, 1912)

I en efeto, la karrosa del tartaro bolto atras i todos los ke lo akompa

La muzika paso i atras paso tambien una karrosa (Banyos de sangre, 1912)

Maestro Bonifasio temblo entero i kon el espanto de la muerte en la kara, izo dos pasos para atras. (Banyos de sangre, 1912)

Fragua ke asperavamos desde atras anyos, en kuando ke tomimos konosensia de este emportante proyekto metido en kamino por el Governo de Espanya. (Los Muestros, 2007)

Yo no te puedo dar atras ni tu padre ni tu madre ni tus sesh sovrinos ni lo ke fue destruido en tus tierras, ma keres ver i tener a tu lado a tu mujer i a tu ija? (Leonidas el nadador, 1911)

Ansi bivi solo, sin ninguno kon ken avlar verdaderamente, asta ke tuve una avaria en el dezierto del Sa'hara sesh anyos atras. (El Princhipiko, 2010)

es ke atrás anyos, siempre ala Kaye Ancha, veo súpito un bolluk de djente. (el Rizón, Salon. 1939)

Kale apuntar djuntos kon esto, ke el proseso de eskayimiento del ladino ya avia empesado largos anyos atras i se esta kumpliendo en muestros dias. (Aki Yerushalayim, 2019)

Kuando el empeso en la publikasion de la revista Aki Yerushalayim, verso la fin de los anyos 70 del siglo pasado, ya era imposible de tornar atras a los tiempos onde se eskrivia ladino kon letras ebreas. (Aki Yerushalayim, 2019)

las dos mujers empesaron a temblar, ma ya era agora bien tadre i eyas no podian travarsen atras (Muerta de mala muerte, Yerush. 1911)