אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי
31280 ערך מספר
apretar v. |
הידק, לחץ, דחק; בלם; הכביד על, העיק; הפעיל לחץ, הכריח, כפה; איית; לחץ, עינה, נגש, דיכא, הכניע; הטריד; גרר, החזיק בכח |
djugar a apreta i asolta |
להותיר מישהו בחוסר ודאות, לשחק עימו ב''תפוס ושחרר'', לרמות מישהו |
apretarlo de adientro |
לחץ, הכביד על, העיק על |
apretar en un kantón |
דחק לפינה |
apretar el pie |
להדגיש |
apreta i asolta |
'תפוס ושחרר'' – שם משחק ילדים; מכאן: לומר דבר והיפוכו |
פתגמים
Kada uno save adonde le apreta el sapatu |
Apreta la tierra, apreta el mal |
Kien konsuegra kon parientes, apreta los dientes |
No te mato mujer, si no te apreto a la pare |
שירה קלאסית ודרמה
i me meti a korrer kon sanya. Mis dientes apreti, (Papo, Navot) |
I todo el ke lo apreto i lo presigio devino kavo. (La segunda Ester, 1911) |
Les dizes esta penando a favor de los djudios ke los apretan. (La segunda Ester, 1911) |
קופלאס
muy klaro i muy visto de apretarlos i no para matarlos komo aki keria asta la famiya (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
Hasid ke entro de la puerta Zimri kon Kozbi esta en buelta uno el otro apreta alanseolos a los dos Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18) |
ספרות תורנית
i apreto la ambre de mal modo, (Meam Loez Bereshit) |
topimos el kiep suyo en sima de un chit i apretimos a los arelim diziendo: ke bushko este kiep ayi? (Avodat 'hashem.1893) |
en el atkuendo ke mezura la arina se akavide a no apretar, sino ke este la arina fofa (El gid, Istanbul 1967) |
un dia kaminando por la kaye i no se akavido de |
I disho el apifior ke en prevando esto es rauy de |
תנ"ך, משנה ומדרש
I akontesio, ke komo lo |
I eya yoro delante de el los siete dias ke tuvieron el konbite; i fue ke al dia seteno, se lo deklaro, porke lo |
רומנים ועיתונות
Todos mos estrmesimos i sin kererlo, de suyo, komo por darmos koraje, nozotros nos apretimos las manos unos kon otros. (El muerto ke esta bivo, 1912) |
el avia pozado sovre su kavesa un kaskete i se lo apretava por no darse tanto a konoser, un poko de barva postiza pozada sovre su figura no mostravan del todo ke era el (El prove doktor, Const. 1904) |
el entro adientro kon prea, rondjo el chapeo de una parte, el palto de otra, i asentandose sovre su meza apreto el sone por yamar a su moso (El prove doktor, Const. 1904) |
por loke so venturozo de ver ke los anyos de sufriensa no agrearon tu alma, deshame apretarte la mano (El Alakran, Tel Aviv 1954) |
el kedo serka del kadavre, |
en la kuala milarias de konsejeros, milliones de amigos, biliones de meldadores i kinteliones de fonsados korrieron sin reflo |
דיגומים מילוניים
el frío/la kalor/la karestía/el mal/la dolor/la kayentura/ la provedad/la negregura apretan (Nehama) |
apreta bueno el mango para ke se avra la puerta (Nehama) |
apreta el algodón para ke tome manko lugar (Nehama) |
l'están apretando las kondurias: (Nehama) |
el patrón m'está apretando porke kiere la kaza (Nehama) |