מכון מעלה אדומים

El Instituto Maale Adumim



אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי

24500 ערך מספר

ande/andi adv.

איפה, היכן? לאן?; אצל

ande la da, ande la toma

שטויות! דברי הבל! לא היה ולא נברא!

d'ande par ande

למה, לכל הרוחות? על מה ולמה?

de ande?

מאין? מאיפה? מהיכן?

de ande para ande/donde parande?

מה הקשר? (מה ענין שמיטה להר סיני)

-onde? onde vas? -ende konde konde

-לאן אתה הולך? -אין זה עניינך!

ende

147900

פתגמים

Ande ay bien kerer, no kave mal meter

Ande la da, ande la toma

Ande eyos van, yo ya torno

Anda va la prenyada va kon su fatiga

Ande ay migas, ay amigas

Ande mi pie, ande mi karkanyal

Ande entra la dota, la vida non es rota

Ande kaye la senteya? en el ojo de la siega

Ditenti buton, asta ke te vas ande el patron

El haham abolta la oja por ande la kere

Ni sal, ni lugar ande echar

Mas vale kaza estrecha ande reina la alegria ke un palasio ancho ande yoran

Deshame a mi, vate ande mi haver

Ande korrio, egine va korrer

Ande no ay medko, ke no bivas

Ande pishas no amostres

Kada uno estira la mano, fine ande le alkansa

No mostres ande pishas ke utro va e se kaga

El apio por ande pasa no embarasa

Ande ay ahadu ay beraha

Ande ay franses, no ay fez

Guerta i ija ande la vizina

שירה קלאסית ודרמה

kuando d'Efira torno, d'ende el fijo de Mermeros, Ilos

קופלאס

Devemos azer djunbúsh en estos dos días, sovre inchir el rabúsh ande los Nahmías; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

bushkad de Horev, demandad de Sinay, ande se eskombro esklavo de A', el ke kito de Mitsrayim lehol 'hamonay (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

piedre kudiado, salvador de Israel, resivi tu tefila esklavo fiel, yo abashare kon Mihael i Gavriel, ande ti Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

yerrado esta el ke se kontiene kon los vestidos ke el tiene, pare mientes de ande viene ke todo sale de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

huerte echo se le rizo en muy pokos dias / todo este bien ande lo tenias? / para ke lo kerias / sirviendo al malhut / apanyen asta el bahur / de 'Haman el nieto / ya lo vimos muerto (manus. Teza, 1820)

ספרות תורנית

iremos ande sinyor padre i le daremos haber por Yosef i ke mos afirme su dibur (manus. Minhat Ani, Yerushalayim 1880)

i por muncho ke akavidaron ke no vaiga ninguno ande eyos, no eskucharon porke eyos kon sus bokas enganyavan ala djente (manus. Minhat Ani, Yerushalayim 1880)

vino el shamash de Bet amikdash, i era enemigo de los djidios, i vino ende mi i bezo a mis manos (Shivhe Hayim Vital, Sal. 1892)

תנ"ך, משנה ומדרש

Por ende, todo aquel que tiene fuzia en Dios, él sera su ayudador e su escapador. (Midrash aseret adibrot, manus. Sig 15)

רומנים ועיתונות

ande eya perkurava de eskonderse lo mas possivle, (La dam o kamelia)

Me esforsi, dunke, de saver algo mas: De ande vienes, ijiko mio? Onde esta ''ande ti''? Onde keres yevar mi kodrero? (El Princhipiko, 2010)

Ande komen dos kriaturas komen tres (La famoza kantadera, Tel Aviv 1950)

Una noche de alhad Matatia se fue ande su vezino Zerubavel, i apenas entro ke el melamed lo resivio kon la sonriza en la kara. (El Djugeton, Const. 1908)

דיגומים מילוניים

Ande ni gayo kanta ni perro ladra (Moscona)

Ande Avrao estan embodados (Moscona)

de ande salió? (Nehama)

vo a ir ende mi madre (Nehama)

salió d'ende el panadero (Nehama)

está envitado ende un amigo (Nehama)