מכון מעלה אדומים

El Instituto Maale Adumim



אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי

22410 ערך מספר

amigo m.

חבר, רע, עמית, ידיד

amigo karonal

חבר אינטימי

amigo del vazo

ידיד רק לבילויים ותענוגות

al amigo fin al ombligo

לנצל את החברות עד תום (חברות מדומה ונצלנית)

kara de pokos amigos

אדם בלתי חברותי

amigo te topates!

הקדמה לפניה לחבר בבקשה מיוחדת המצריכה מסירות ומאמץ

פתגמים

Antes de tener katilik kon tu amigo, demanda al Dio Santo ke este kontigo

El Dio me guarde de mis amigos, de mis enemigos me bekleyo solo

Amigo enganyado, enemigo doblado

Amigos i ermanos saremos, ma a la bolsa no tokaremos

La ija es amiga de la madre

No ay amigo en el mundo mas ke la madre

Del amigo te viena la piedra mas grande

Mas vale un amigo in la plasa ke un dinero in la kasha

Muchos son los amigos, pokos son los eskojidos

Ken de todos es amigo es muy prove o muy riko

Amigo ke no sirve i kuchiyo ke no korta i ke si piedri, no importa

Amigos viejos, nunka se azen enimigos

Madre i ija por dar i tomar, son amigas

Kon onbre yeno de sensia i saver azete amigo, azete tu haver

Kuando se eskapa de un enemigo? Kuando lo azes tu muy karo amigo

La piedra grande viena del amigo

Mas duele la palavra del amigo ke la kuchiyada del enemigo

No ay mejor espejo ke un amigo viejo

El prove i el hazino, non tienin amigo

Ande ay migas, ay amigas

No te espantes de tu inimigo, espantate de tu amigo

Dami migas ti dare amigas

Los muertos i idos tienen pokos amigos

El perro es amigo del ben-adam, el gato es enemigo

El pleites no tiene amigos ni el dezeozo tiene kontentes

Lo ke pensa el amigo vaya al enemigo

El marido es el mas amigo i el mas enemigo

Keresh tener un vero amigo, toma haver un buen livro

Ken empresta a amigo, se kovra inimigo

Mas vale la piedra del amigo ke la mansana del enemigo

Anke Faro muestro amigo murio, dainda se akodra el buen djudio

Mas vale un amigo ke parientes i primo

No te agas sensero kon la mujer de tu amigo se sela el marido

Non des sekreto atu amigo porke itu amigo se lo dize asu amigo

Amigo fin al umbligo

Amigo nunka provado, nunka es muy alavado

El amigo prove es presto ulvidado

Un ombre sin amigo es un ombre vazio

Amostrate komo amigo en ora mala

Ken tiene un amigo vero, tiene un siyero

שירה קלאסית ודרמה

Alteza, yo no so amigo de la ingratitud; (Papo, Navot)

ke en Itaka - estonses tambien, stando entre amigos, (Odisea)

vienes por la prima vez, o tu sos de mi padre amigo, (Odisea)

El ministro es mi amigo, le rogare ke lo tenga en membrasion (La segunda Ester, 1911)

O bien kon sus amigas a pasear se iya, en kampos o en guertas, i flores akojia. ('Ha-Elion: En Kampos, 2000)

Vizino borozo / haver mentirozo / amigo selozo / enfastio del Dio (La Epoka, Sal. 1900)

Amigo eskarso / nemigo deskalso / haver ke es falso / aborrese el Dio (La Epoka, Sal. 1900)

Amigo en sensia / haver de konsensia / mujer de pasensia / bendision del Dio (La Epoka, Sal. 1900)

guadrame sovre todo de akel falsador / ke se amostra a la kara amigo mijor / i aze atras mano un tal grande mal / ke non lo aria ni un kriminal (Rekolyo de Poezias Diversas, Tel Aviv 1931)

קופלאס

'Amigos, komo estades a tan desmayados? (Poema de Yosef)

las mandava a las amigas, kada una kon pichel. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Ansi el mandado del enperador ke lo tiene en amor el es su amigo tambien su avrigo (Purim, De-Fes, sig. 18)

Ken izo Vashti tambien a las sus amigas por ke les krese su bien komo las espigas (Purim, De-Fes, sig. 18)

hazak ve-emats dire a ken es amigo: sienpre yo lo kantare sin ningun fatigo; (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

hesed grande aze konmigo eskapame del enemigo, vos ke sos padre amigo, sennyor de toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

ספרות תורנית

no bueno azen akeya djente ke azen sus seudot en yom tov en kazas de sus amigos i deshan su mujer i sus kriaturas solos en sus kazas (Pele Yoets I, Viena 1870)

תנ"ך, משנה ומדרש

faz para ti maestro, i konpra para ti amigo,i juzga a todo ombre a buena parte. (Pirke avot, siglo XV)

רומנים ועיתונות

los ke uzavan a yir al teatro i los amigos de Margerita avian remarkado komo mi. (La dam o kamelia)

A estas muy emosionantes seremonias asistaron munchos parientes i amigos de los defondos. (La boz de oriente, 1931)

Buenos dias, mi buen amigo Bonifasio. Ke azes? Estas bueno? No me estas konosiendo? (Banyos de sangre, 1912)

Mi amigo sonrio djentilmente, kon induljensia. Ya lo ves bien... este no es un kodrero, es un karnero. Tiene kuernos... (El Princhipiko, 2010)

Arian mijor de aklarar al governo i puevlo otomano ke los sionistos son los mas sinseros amigos de la Turkia (La Amerika 1910)

elas! la deskonsolasion ke siente una persona kuando un amigo o el padre de un amigo viene kruelmente harvado de la temeroza yaga es imposivle a dezirse (La Epoka, Sal. 1900)

Sinyor yo vengo komo amiga sovre vuestro kuento las enformasiones las mas tokantes; siguro, non kreash a algun espionaje. (Nantes, Tel Aviv 1952)

Zerubavel el melamed tenia un vezino nombrado Matatia, ke dezde muncho tiempo eran amigos, i siempre se frekuentavan. (El Djugeton, Const. 1908)

en la kuala milarias de konsejeros, milliones de amigos, biliones de meldadores i kinteliones de fonsados korrieron sin reflo apretar kalorozamente la mano del valiente eskrividor (La Epoka, Sal. 1900)

דיגומים מילוניים

El amigo muevo es komo el vino muevo, deshalo enviejeser para ke te tenga savor (Moscona)

Amigo ke no empresta i kuchio ke no korta i ke se piedra no emporta! (Moscona)

amigos i ermanos seremos, en la bolsa no tokemos (Nehama)

amigo de todos, amigo de ninguno (Nehama)

un djesto amigo/una mirada amiga (Nehama)