מכון מעלה אדומים

El Instituto Maale Adumim



אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי

15920 ערך מספר

alevantar v

הרים, הקים, העלה, זקף, הגביה, הניף; קומם, המריד; שיקם; העתיק; אסר

alevantar a uno

לשבח בפומבי

alevantar askier

לגייס צבא

alevantar bandiera

להניף דגל; לקרוא לחירות; להכריז מרד

alevantar de hazino

קם מחוליו

alevantar el pie, la pachá (t.)

להרים רגל, ללכת מהר;

alevantar el kuerio

להשבית את השחיטה

alevantar el nombre

לתת שם לרך הנולד על שם קרוב שנפטר

alevantar fierro

'להרים עוגן'' – להסתלק

alevantar la kavesa

להרים ראש, למרוד

alevantar la leche

לגמול (מִינִיקָה)

alevanto hazán (ebr.)

נשא קולו ברמה, הרים קול

alevantar mano

להרים יד (על מישהו)

alevantar paredes

לבנות

no alevantar la kavesa/los ojos del livro

להיות שקוע בספר

alevantar al puevlo

להמריד את העם

alevantar ulamá (t.)

לעורר ולהלהיב את ההמון

alevantar alila (ebr.)

להעליל עלילה

alevantar las manos

להכחיש, לסרב לכל; להרים ידים - להודות בכשלונו; לפשוט רגל

alevantar al muerto

להוציא את המת (בידי החברה קדישא)

alevantar los ombros

למשוך כתפיים (במבע של אדישות ובוז)

alevantar la boz

להרים קול

alevantar en un pelishko

לצבוט באכזריות

alevanta lo ke te kayo!

נאמר באירוניה למי שמרבה בשבחים עצמיים

alevanta todos los muertos del bedahey

"מעיד עליו כל שוכני קבר" - נאמר באירוניה על אדם בלתי אמין המנסה לשכנע בצדקתו

alevantar a uno de la kama

להכריח מישהו לקום

akavado de alevantar

זה עתה קם מן המיטה

alevantar la karne/la leche/los guevos

לאסור אכילת בשר/חלב/ביצים (מסיבות רפואיות)

alevantar la palavra/el saludo

לנתק קשרים חברתיים עם מישהו

alvantar/se

20050

פתגמים

Alevanta tu, me asentare yo

Alevanta kavesa de kulevro i no de ben-adam

Alevanta la mano ke te pika el gayo

Asta ke alevantes un pie el otro se yeva el gato

Alvanta el velo, i veras en lo kue t'emborujas

Kavayo de rey no alevanta kargo

Yo arto, mis ijos artos, levantad los platos

Una mano de un gato alevanta un buen plato

Adurado tiene la meza de no alevantar ambriento

שירה קלאסית ודרמה

la ke enrezio tu reinado, levanto tu pendon, (Papo, Navot)

En mi echar i en mi alevantar yo no penso ke a el. (Rinio, 1906)

קופלאס

Todas se levantavan, ovedesian a la mia; (Poema de Yosef)

penso de tomar plazer kon otras maneras mando presto a traer munchas eskaleras sean muy lejeras a levantarlas (Zimrat 'ha-Arets, 1745)

Vido Eliau malparado desharon a el Dio alavado konpesan a servir a el idolo ke alevanto Izevel enemiga de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Ya tomaron el ferman muy bien arreglado / kon grande difikultad ya fue eskapado / kon grande kudiado / mos devemos levantar / i a una boz gritar / biva los ke penaron / al puevlo kontentaron (La Amerika, 1911)

Ya es tiempo ke mos levantemos / i la bandiera de Tsion alsemos / azer en el mundo djudio una yamada /por rekojer una fuerte armada (La Amerika, 1916)

ספרות תורנית

por esto nunka alevantan la kavesa i no paran mientes en el sielo i no avlan, (Meam Loez Bereshit)

Alevantemos las aldas i fuyiremos de aki por ke no mos mate la kamea (Menorat 'Hamaor, 1762)

kere dezir: i meldaras a tus ijos i avlaras en eyos (kon darles a entender o deklararles), tanto ke estes en tu kaza o por la karrera o en tu echar i alevantar; (Lel Shimurim, 1819)

ke todo el mundo dizen ke esklavo ke se vende en Mitsrayim mas no alvanta kavesa (Tokpo shel Yosef, Yerush. 1887)

Siendo ke la leshura de la sivdad kavza a alevantar el miedo del malhut, ke las sivdades ke son serka del malhut se espantan de el muncho lo kual en las sivdades mas leshanas se apoka su miedo (Meam Loez Ester, Izmir 1864)

Kuando los vido venir, alevanto su kavesa i disho a eyos: ''Venid, mis ijos bendichos de el Dio.(Yosef de la Reina, manus. Chorlu 1893)

i avia aire fuerte i le alevanto las aldas de el vistido i se vido el sako (manus. Minhat Ani, Yerushalayim 1880)

תנ"ך, משנה ומדרש

Ke no despertesh ni agash levantar a mi amada asta ke envelunte (Biblia, Const. 1873)

I en sus dias de estos reyes alevantara el Dio de los sielos un reino ke nunka se danyara (P. R. Eliezer,1876)

I los atemi i los yagi i no se levantaron i kayeron debasho de mis pies (Biblia, Const. 1873)

רומנים ועיתונות

I na solo ke de la fortaleza de las aguas ke eya iva remenear i levantar, las mas fuertes i grandes naves ke se toparian ayhi podrian ser rondjadas o undidas. (Leonidas el nadador, 1911)

sin muncho avlar eyos alevantaron a sus ijo de la kama i lo arrastaron detras de eyos (El rey i el shastre, Yerushalayim 1903)

I el se levanto de onde estava sentado i empeso de nuevo a dar tornos, a oras de tadre por ver si alguno lo yamariya. (Hamal Izidor, Istanbul 1930)

a la fin aviendome despertado yo provi de levantarme ma fue en vano. (Guliver, Yerush. 1912)

i mil ombres de los mas forsudos fueron enkargados para levantarme de enbasho i meterme adientro (Guliver, Yerush. 1912)

Alora Nantes levanto los ojos mas en alto sovre Paris. Mirando en las eskuridades, sovre las kayes, las kalejas, kalejones, de la parte siedra, aklarandose de flamas tremlantes del gas (Nantes, Tel Aviv 1952)

despues de aver bien visto dezizme si el espektakulo no es de akeos ke azen levantar los kaveos de la kavesa (Manon Lescaut, Yeru. 1906)

דיגומים מילוניים

se peleo kon mi por una bava i me alevanto la palavra/el saludo/ los buenos dias; kuando me enkontra se aze del ke no me ve (Nehama)

el hazino estava grave, alevantaron al dotor a medianoche para ke lo huera aver (Nehama)

el Dio solo alevanta i arrebaha (Nehama)

alevantar el kuartier kon gritos/alevantar la mala/ la kaza (Nehama)

alevantar un pezgo/un moble (Nehama)

alevantar una moneda de en basho (Nehama)