מכון מעלה אדומים

El Instituto Maale Adumim



אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי

7450 ערך מספר

afuera adv.

בחוץ; חו"ל; בהשאלה: בבית הקברות

afuera de

חוץ מ-, להוציא, מלבד, זולת

afuera de nos

חוץ מאתנו,''שלא נדע''

afuera las karas

''שלא נדע''; במחילה מכבודכם

arriva afuera

בית קברות, בית עלמין

de afuera

מבחוץ

ir por afuera

השתקע בחו''ל

lo de afuera

החוץ, מה שבחוץ

afuera de la Puerta

מחוץ לחומות העיר, בפרברים

komer afuera

אכול במסעדה (מחוץ לבית)

deshar todo por afuera

להותיר ערבוביה וחוסר סדר בבית

se le ve todo por ahuera

לבוש באופו מוזנח/בצורה חושפנית

estar ahuera de perikolo

להיות מחוץ לתחום הסכנה

tomarselo solo por ahuera

לקחת את הדברים בקלילות, בלי התרגשות יתר

estar ahuera de si

לצאת מן הכלים

kaer ahuera

לטעות בתחזית, ליפול מחוץ לתחזית

salir ahuera

לצאת לשירותים

kitar ahuera

להפסיק את העצירות (בעזרת תרופה משלשלת/פרי)

ir ahuera

לפקוד את המתים, לעלות על קבר

favlar d'ahuera

לנקוט עמדה בסכסוך מבלי להכיר את עמדות הצדדים

estar d'ahuera

לא להכיר את פרטי העניין

saver las kozas d'ahuera

להכיר את הדבר רק מתוך דברי אנשים

por ahuera se sono

עברה שמועה, "אנשים אומרים"

tener entradas d'ahuera ahuera

יש לו הכנסות מהצד

kedar d'ahuera de un fecho

לעמוד מן הצד, לא להכנס לתוך העסק

dechidete o ahuera o adientro

תחליט סוף סוף - כן או לא, האם אתה בעד או נגד

viajar por ahuera

לנסוע לחו"ל

ahuera de mi vista!, ahuera de mis ojos!

הסתלק לך, עוף מהעיניים שלי

ahuera

10030

fora

192140

fuera

195790

פתגמים

Kien tiene de azerte bien, o se muere, o se va por afuera

Kada uno enterro al padre komo kijo, Djoha lo enterro kon la pacha de afuera

Livianez, afuera el meoyo

Kuando muncho marineros salen afuera, guarda tu ija debasho la eskalera

Dulses son las damas, ma afuera de sus kazas

Afuera de esto, la botika entera

Todo tiene la bien kazada, afuera de kaza

Todo lo nuevo es bueno i ermozo afuera del vino i del amigo

Ken de afuera vendra, de kaza te echara

Todo lo roto, afuera de lo deskuzido

שירה קלאסית ודרמה

i por afuera siempre te menaza la gerra. (Papo, Navot)

de afuera yo senti el sonido de aserradura de yave, son de una yave konosida (El Triomfo de la Djustisia, Sal 1921)

קופלאס

no kreemos en ninguno fueras de ti. Dio kerido. (Toledo, Koplas de Yosef)

Su ermana la nevia una barka le aria, por adientro i por ahuera la enpezaria, (Koplas de Par'o, 1901)

Komo los kito afuera, su shevet todo viera ke izo de esta manera korrieron aferrarlo i matarlo a Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

ספרות תורנית

fueras de dito pekado se le konta komo si ezbivlo shabat; (Meam Loez Bereshit)

Aun ke ya dishimos ke si no kere komer pan i se kere pasar kon frutos, ya puede komer afuera la Suka, aun kon todo es Mitsva de komer 14 pransos en los siete dias de Sukot. (El Gid,1967)

Es defendido de ordenar en Sukot pransos afuera la Suka, ma frutos i beveraje i kozas sin pan ya puede komer afuera la Suka. (El Gid,1967)

i mozotros kedaremos afuera afuera vazios de todo lo bueno ke de la ravia de esto ke le izimos a Yosef no mos podra ver mas en kara (Tokpo shel Yosef, Yerush. 1887)

i el ombre entendido perkura de sakar akeya sensia fuera de su korason de potensia en akto komo sakan la agua ke esta eskondida en la tierra (Hovot 'ha-Levavot, Const. 1569)

I akea noche se le aflosharon sus vientres de Belshatsar i estuvo kon yetsia i fue muhrah de salir afuera del palasio (Meam Loez Ester, Izmir 1864)

se tiro de mi la kayentura i tornaron todas mis fuersas en mi lugar, afuera de la vista ke me kedo aharvada, ke restaron mis ojos eskuros fin de siete dias (Shivhe Hayim Vital, Sal. 1892)

Ya es savido ke uno ke va prevar alguna koza de algun maamar, kale ke akel maamar non tenga otro perush afuera de el ke kere entender el para ke akea preva sea sana i non se pueda dar buelta (Shevet Yeuda, Viena 1859)

ahuera de la fatiga i la kanseria, salen otros danyos, ke no manka en las vijitas agav de avlar salen algunas palavras de isur (Pele Yoets I, Viena 1870)

el parohet de la vanda de afuera tenia de la vanda de darom la una punta alevantada i tenia su kopchite de oro para ke se detuviera el parohet (Meshivat nefesh I , Const. 1743)

תנ"ך, משנה ומדרש

Afueras de tres kozas ke son asurim de komerse ke son la sangre i el sevo i el gid anashe (P. R. Eliezer,1876)

Kien es Dio afuera de A' i kien es penya afuera de nuestro Dio? (Biblia, Const. 1873)

Que tus hermanos estan en la gloria del Señor, e tu estaras de fuera; no quieras escuchar aquel malo, nin te partas de tus hermanos. (Midrash aseret adibrot, manus. Sig 15)

i travolo por su panyo por dezir: yaze konmigo, i desho su panyo en su mano i 'huyo i salio afuera (Biblia, Const. 1547)

empero la karne del toro i su kuero i su fienda kemaras en fuego afuera del real (Biblia, Const. 1873)

los unos se ian de la kamara la de afuera por la vanda de mizrah i los otros por la vanda de maarav ([Mishnayot], Seder Maamadot, Viena 1821)

I metio la meza en la tienda del plazo, al lado del tavernakulo al norte, afuera del velo. ( Biblia, Const. 1873)

Por afuera desijara la espada, i en las kamaras espanto; (Biblia, Const. 1873)

רומנים ועיתונות

Afuera de este akontesimiento no tuvieron de enrejistrar, dichozamente, ningun echo dezagradavle en el seno del djudaismo de este pais. (El Tiempo, 1924)

Todos salieron afuera de sus kavanyas (Pavlo i Virdjinia, 1912)

La puerta la serri de por adientro kon tavlas, i de por afuera kon una kasha grande (Asolado en la izla, 1881)

En este momento un grande ruido se sintio adientro de la nave; eya se adelado mas muncho i komo si miles de kuedras la travarian, eya kayo de lado i se incho de agua, deshando las dos puntas para afuera. (Leonidas el nadador, 1911)

su vista era terrivle i de sus grandes ojos salidos por afuera se via senyales de lokura (El rey i el shastre, Yerushalayim 1903)

su vista era terrivle i de sus grandes ojos salidos por afuera se via senyales de lokura (El rey i el shastre, Yerushalayim 1925)

la tempesta se abatia i un kuarto de ora mas tadre yo era afuera kaminando sovre la tierra dura (Guliver, Yerush. 1912)

El primer movimiento de Nantes fue de kerer echar a la entremetedera dela puerta afuera. (Nantes, Tel Aviv 1952)

arrondjada afuera del vagon, la muchacha avia echado un grito de agonia (La linda Anjela, Tel Aviv 1953)

El portalero exekute, i de vista lo apanya del braso komo un ladron, i a fuersa de punyos el lo rondja afuera del paraizo, i serra la puerta. (El Djugeton, Const. 1908)