אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי
52770 ערך מספר
avlar v. |
דיבר, הירצה, שוחח, החל בשיחה |
a ken le avlas? |
קול קורא במדבר |
avla de afuera |
לדבר על דבר שאין מבינים בו |
avla kantando! |
'תתחיל לזמר'' - ספר מה שידוע לך! |
avlando estas? |
האומנם? באמת? |
avlar a la savor de su paladar |
לדבר כעולה על רוחו |
avlar de la nariz |
אינפף, דיבר מהאף |
avlar de mar i de kastanyas |
לשוחח על דא ועל הא |
avlar de uno |
ללכת רכיל |
avlar deskansado |
לדבר במתינות תוך הגיה של כל מילה |
avlar dulse/kon dulsor |
לדבר בנעימות |
avlar en lo seko |
לדבר בלי לקחת סיכון |
avlar gritando/avagariko |
לדבר בקול רם/נמוך |
avlar i espajar (ya avló, ya espajó) |
פלט שטויות ודברי הבל |
avlar mal |
לדבר רעות ב- |
avlar mentiras |
לומר דברי שקר |
avlar por atrás i por adelantre |
ללכת רכיל במישהו בפומבי ובסתר |
avlar por la espalda |
לדבר מאחורי גבו של מישהו |
avlar por uno |
לדבר בו טובות/רעות |
avlar toptán (t.) |
לדבר בלי לחשוב (''בסיטונות'' ובצורה ישירה) |
avlar una kayente, una yelada |
לפסוח על שתי הסעיפים |
estar avla avla |
מדבר ללא הרף |
no ay ke avlar |
אין מה לומר, העניין בסדר גמור |
no kedar de avlar |
לא חדל לדבר |
no se le avla |
אין לומר לו מילה בשל עצבנותו |
topar de avlar |
למצוא פגמים |
avlar agro/avlar kon agror |
לדבר בלשון חמוצה |
avlar mucho/avlar demazyado |
להשמיע מלים בלתי ראויות ומעליבות |
no me agas avlar mucho |
אל תכריח אותי להשמיע דברים שאינני רוצה לומר |
dar a avlar a la djente |
לתת לבריות סיבה למתוח ביקורת |
no avles nada |
שמור את הדברים לעצמך! |
se le avla |
התמזל מזלו ומאז אינו חדל לדבר על כך |
no se avla kon el |
אי אפשר לדבר איתו - גאוותן גדול, מסתכל על אחרים מלמעלה |
avlar es pekar! |
כל מה שאומר לו - יפרש לרעה! |
avlar de si para si |
לומר בינו לבין עצמו |
favlar kiero i no puedo, la garganta me duele |
יש לי סיבות משלי לא לדבר |
falvar |
favlar |
פתגמים
Ken avla bueno, bueno ke tenga |
Avla kantando, te respondere baylando |
Avla kon ken komes i no kon ken riyes |
Antes ke avles lashon 'hara kanta dos vezes la 'Hatikva |
No avles mal del dia, asta ke se aze medio dia |
Antes de avlar pensa lo kue digas |
Avla poko pensa muncho |
Avla poko i siente muncho |
Kien mucho avla, poko vale |
Avlar i riir |
Kuando uno avla la verdad nunka lo va pueder enyegar |
Avlad la verdad, perded la amistad |
Kome bokado grande palavra grande no avles |
Las ijas avlan kuando pisha la gayina (nunka) |
La noche mira detras, el dia avla vagar |
La mujer kon pokas palavras non avla munchas bavajadas |
Kayen barvas i favlen kartas |
Detras del rey avlan mal |
Es punto de masapan, avlar i pezar |
Embeza muncho i avla poko |
En demandas de djustisia avla siempre la verdad |
Kaya mana, avlare yo |
Kada uno avla a savor de su paladar |
Ken mal avla, ke s'arpyenta |
El dia avla avagar, la noche mira atras |
Ken mal avla, mal oye |
Lo ke boka non puede avlar el korason ya puede pensar |
Kien sale el mas savio? El ke non avla muncho |
Poko avlar, muncho azer |
El poko avlar es oro, lo muncho es lodo |
Muncho avlar, muncho yerrar |
Boka tiene i no avla |
El borracho avla a su kerer |
Kaminando i avlando |
Mas vale kayar ke avlar |
Pensar i avlar |
Avlar sin pensar es tirar sin apuntar |
Poko avlar - salud para el puerpo |
שירה קלאסית ודרמה
pues impresionado avlar el empesa: (Gaon, Poezias) |
En baldes les avlarian ansi sus santos profetas. (Papo, Navot) |
De entre eyos primero favlo Telemahos, el savio: (Odisea) |
me inklino a eya sin avlar, sin pensar, i sin razonar. (Rinio, 1906) |
No seas komo el vezino ke perdio el buen kamino: no miran sus keazeres, avlan mal delas mujeres. (8 dias antes de Pesah, 1909) |
קופלאס
Y ansi le dezia, i ansi le avlava: (Poema de Yosef) |
Madre, la mi madre, ke avlas avlas? un ijo presiado, komo lo deahas? (El rey Nimrod) |
Komo oyo esto Elia, disho: ''En el Dio ten figuzia no se ateme el azeite ni la arina komo palavra de Dio ke avlo a Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) |
Todas las muntanyas altas Karmel, Tavor, / avlava kada una en sa mizma favor: / Ermozura, altura, na las buenas manyas, / es por esto ke Dio pizara sovre nozotras. (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
vido ke todo le kaminava / kuento azia ninguno no |
ספרות תורנית
i muncha djente no tienen avizo de el metsiut de la parasha en ke es lo ke avla. (Meam Loez Bereshit) |
Le parese komo ke esta avlando kon el facha kon facha (Meam Loez Kantar de los kantares, Const. 1899) |
ke los muertos saven lo ke akontese entre los bivos i avlan unos kon otros inde mas kuando son kerovim (Meam Loez Yeoshua II, Izmir 1870) |
es avon grande komo kuando |
Denpues mos |
I entimaron a ke non |
Kon esto no tenesh lisensia de |
va |
תנ"ך, משנה ומדרש
i no amuchigues favlar kon mujer (Pirke avot, siglo XV) |
Todo lo ke avlo Sara kon vedrad lo avlo i manko de lo ke te disho no agas (P. R. Eliezer,1876) |
Por mis ermanos i mis kompanyeros avlare agora paz por ti (Mishna: Tefilat kol Pe 1874) |
avla agora a tus siervos aramit ke entendientes nos i non avlesh a nos en djudesmo (Biblia, Const. 1743) |
i kijeron avlar uno kon otro komo sus uzansas ir demandando kierpiches i lodo i no se entendieron unos a los otros lo ke ae avlavan (P. R. Eliezer, 1876) |
I ek, mientres ke eya estava kon el rey, Natan el profeta vino. (Biblia, Const. 1873) |
I disho Delila a Shimshon: ek, tu te burlaste de mi. i me |
רומנים ועיתונות
Eyos kaminavan avagar avagar, i todo en kaminando ivan avlando: (Banyos de sangre, 1912) |
Deke no me avlash nunka de mi padre ?. . (Rolando i Eleonora, 1953) |
Entonses, no le avlava ni de kulevros boa, ni de sharas salvajes, ni de estreyas. (El Princhipiko, 2010) |
kuanto se yerran ke un djornal non es echo ke para avlar mal de uno i de otro (La Epoka, Sal. 1875) |
el espanyol ke avlamos en Turkia non kontiene ni las reglas ni las palavras menesterozas al diskorso (La Epoka, Sal. 1875) |
agora el |
eya izo konoser su nombre: Madmazel Shoen.... yo vengo, sinyor, por |
yo esto onde el Baron Danvilyan, dizde la muerte de la barona. Me topo al lado de la ija del sinyor el baron... Madmazel Flavia, ke es la manseva de onde |
El non |
El non |
las dies liras ke tenia guadradas de ekonomia de su vida, me las dio ke te las trayga, tomalas i kaminando i |