אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי
477910 ערך מספר
| umo m. | עשן | 
| umos m. pl. | יומרה, יוהרה | 
| tener umos | להיות שחצן ויומרני מאוד | 
| umos de kavakos | עשן העולה מנסרי עץ דקים ומתפוגג - התלהבות רגעית, מרץ הדועך במהרה | 
| le suven los umos a la kavesa | התכעס, התרגז | 
| fumo | 
פתגמים
| Lenya sin fumo no ay | 
| La rikeza es un fumo; la grandeza nada vale, porke la terrivle muerte siempre vindikara | 
| Fumo es la fin de todas las lazerias | 
שירה קלאסית ודרמה
| ver de su tierra alsarse el fumo, aun ke de londje, (Odisea) | 
| I sin kedar un punto, de kuatro chemineas, suvia al sielo fumo i flamas kon sinteas. ('Ha-Elion: En Kampos, 2000) | 
קופלאס
| En el dia tresero sinyos del lugar el via kon un umo bien preto ke se esparzia; (Puertas de veluntad) | 
ספרות תורנית
| i su mujer en kada dia de viernes echava lumbre en su orno por ke saliera umo de su kaza para ke les pareska a sus vizinas ke eya tambien esta koziendo pan [...] por no arrejistarse de su aniyut (Meam Loez Yeoshua II, Izmir 1870) | 
תנ"ך, משנה ומדרש
| Como vinagre a los dientes, y como humo a los ojos, assi el perezoso a sus embiantes. (Biblia de Ferrara, 1553) | 
| Kien es esta ke suve del dezierto komo pilares de umo, (Biblia, Const. 1873) | 
| Sal de sedomit kuarto de la medida yerva suvien fumo todo loke el (Mishna: Tefilat kol Pe 1874) | 
| Suvio umo de su nariz, i de su boka fuego konsumio, brazaa se ensendieron de el (Biblia, Const. 1873) | 
| noche i dia non se amatara para siempre suvira su umo de djerenansio a djerenansio (Biblia, Const. 1743) | 
רומנים ועיתונות
| en una tavla vazia pikiavan la karne ke no avia, i atakavan papeles para ke salga fumo de la chiminea! solo ke no se sepa, i ke no se sienta. (La mujer sefardí de Bosna, 1931) | 
| un umo espeso kuvre la chika kaza asolada (La dezgrasiada Luiza, Tel Aviv 1953) |