אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי
330 ערך מספר
abashar v. |
ירד, פחת; הוריד, הפחית, הנמיך; העמיק (בשאלה/נושא) |
abashar de valor |
ירד ערכו, פוחת |
abashar el komer |
הוריד את התבשיל המוכן מעל האש |
abashar eskalon |
ירד ממעלתו, נסוג |
abashar al charshi |
הלך לעבודת יומו |
abashar de novia |
יציאתה החגיגית של הכלה מלווה במשפחתה מביתה אל החופה |
abashar livros |
לעיין לעומק (בהסתמך על המקורות) בשאלה שעל הפרק - נאמר לעתים באירוניה |
va abashar la ley |
"התורה תרד שוב משמים" - נאמר בלעג על מישהו השקוע בהגזמה בתפילתו |
le abasho la bovedad |
השתטה, נהג כשוטה |
le abasho la nevua (ebr.) |
זכה לגילוי משמיים, זכה לרוח נבואה - נאמר בלעג על מי שמנסה להתנבא על העתיד לקרות |
abashar kalambre |
נתקף בעווית |
abasho la derusha |
ירד ערפל על הארץ |
abasho sekera |
החלה תקופת יובש, החלה בצורת |
abashar kon fuersa |
ניתך |
abashar la luz |
לעמעם/לעמם את האור |
abashar de grado |
להוריד בדרגה |
abashar la bandiera |
להרכין את הדגל, להוריד את הדגל (לחצי התורן) |
abasho piedra del korason |
נגולה אבן מעל ליבו |
bashar/se |
פתגמים
Abasha eskalon, toma mujer, suve eskalon, toma haver |
El tiempo es una eskalera: el uno asuve i el otro abasha |
שירה קלאסית ודרמה
abasha su pazmo venga i los vea. (Gaon, Poezias) |
abashates tu echa vizera sovre tu frente (Papo, Navot) |
Presto basho de las simas d'Olimpos, i fue a Itaka (Odisea) |
קופלאס
ensanyose i abasho, -asi seas bivo i sano (Toledo, Koplas de Yosef) |
En este dia abasho el Dio en Sinay i milarias de mal'ahim kon el (Ketuba de la Ley) |
grandes dolores ke le venga i le abashe me'huma: (Gizados de berendjena, siglo 18) |
Luz le abasharia de la shehina el rey bien la atina las sus karas ruvias ke paresen djoyas (Purim, De-Fes, sig. 18) |
Kon estos abasha asta la fondura de la mar, la mar se aze delantre de ti un sanegor. (Donme, sig 18) |
kon tres malahim abasho mishemé rumá; los malahim le izieron la kama, kon neshiká le tomo su neshama (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
piedre kudiado, salvador de Israel, resivi tu tefila esklavo fiel, yo abashare kon Mihael i Gavriel, ande ti Moshe (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
por su pezar es abashado i por su pezar es afigurado, i por pizar es kriado a venir a la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) |
Es por esto ke abashara sovre Sinay / el kreador del mundo ke es Adonay / porke deprenda toda la existensia / i tome por manto la amuldensia (umildansa) (Ketuba, manus. Rodosto 1931) |
A' rey fuerte azien |
ספרות תורנית
fueron abashando aguas de los sielos repozadamente, komo la luvia ordenavle; (Meam Loez Bereshit) |
i despues se avrieron las ventanas de los sielos i fue abashando luvia sovre la tierra (Meam Loez Bereshit) |
Abashan a geinam i yevan yisurin una ora i esklaman i yoran i suven (Menorat 'Hamaor, 1762) |
Kon la magna abashava piedras buenas i djoyas (Shevet musar, Const. 1740) |
Si estava komiendo en la Suka i empesaron a abashar luvias, i se fue a kaza i despues kedaron las luvias, no es ovligado de ir de nuevo a la Suka, (El Gid,1967) |
Abasharon rabi Elazar i rabi Aba, i lo bezaron; (Leket 'ha Zo'har, 1855) |
I es ke los reyes uzan a enprezentar espadas kon diamantes i otras djoyas i ansi van estos prezentes a klasa a klasa, tanto abashando i asuviendo, (Lel Shimurim, 1819) |
abashi yo abasho i vidi esta shemata (Bene Avraam, 1773) |
lo fueron abashando asta ke lo asentaron en la tabaka prostera, ke siendo no platiko en ninguna koza no lo estimaron por nada (Meam Loez Yeoshua II, Izmir 1870) |
todos estos modos de danyadores negros los |
estos son 3 kelipot |
i en medio al kortijo avia unas (alberkas) djifias de aguas manantes aguas de vidas, i en medio un djuske ke sovre el suven i |
arrodeando por las kayes, asuve eskaleras i |
yetser ara es enemigo de la presona segun disheron hahamim ke |
תנ"ך, משנה ומדרש
Entonses eya los abasho kon una kuerda por la ventana (Biblia, Const. 1873) |
los ke suvian para dar los kierpiches suvian por la parte de mizrah i kuando los davan abashavan por la parte de maarav (P. R. Eliezer, 1876) |
רומנים ועיתונות
Eya abashava ayi de la karosa, kaminava a pie mientres una ora, suvia de nuevo en su karosa (La dam o kamelia) |
en ke eskopo eyos venian a Paris i en ke otel ivan a abashar; (Banyos de sangre, 1912) |
I vos venis aki abashar en mi otel para dormir? demando el de una boz estragunyada. (Banyos de sangre, 1912) |
Si, mi kerido Andre. Nozotros abasharemos en la kaleja de las Kriaturas Koloradas, (Banyos de sangre, 1912) |
La levanto, la abasho, travo una vena, adjusto otra, apreto una de una parte, aflosho otra mas ayi i, aviendo bien, bien examinado, el disho: Pronto! Kuzid! (El muerto ke esta bivo, 1912) |
Entre tanto, abasho de la beema i la libero. (Otniel Hodja, 2002) |
lo avian abashado en un fotolyo, i imobil, semejante a una estatua, sinyor de Mino, surmontado su mal, avia sentido la lektura del papel legal (La sinyatura del kontrato, Yerushalayim 1907) |
la kampana dava el senyal de partensia, Antonio saludava de nuevo a su mujer i abashava del vagon, el treno se metia en kamino (El prove doktor, Const. 1904) |
serrando la ventana abasho al piano de abasho ande el otelier ya avia avierto la puerta para resivir a los mandados de la tempesta (La Epoka, Sal. 1900) |
abashava a la lapa (magara eskondijo) debasho de kaza por ensender la lampara de shabat (La ermoza Rahel, Tel Aviv 1951) |
|
Alora, de ken se trata? demando el en |
la kuriozidad me izo |
la senyora ke avia |