אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי
312640 ערך מספר
|
meoyo m. |
מוח, שכל, חכמה; מצח |
|
arrekojer el meoyo |
לחזור להתנהגות שפויה |
|
arresentar/arrepozar el meoyo |
להתכונן היטב כדי להבטיח ראש שקט |
|
avrir el meoyo |
להרחיב את הדעת, לפתוח את הראש |
|
azerla de meoyo |
לנהוג בחכמה |
|
doler el meoyo |
לסבול מצַלְחִית (מיגרנה) |
|
echar meoyo |
להשקיע ראש בפתרון בעיה |
|
echar sumo de meoyo |
להזיע מרוב מחשבה |
|
el meoyo ke le venga |
ישמש לו הדבר לפחות כלקח |
|
enganyo de meoyo |
תעתוע, אחיזת עינים |
|
enkashar en el meoyo |
הכניס לראש, שינן |
|
eskalavramiento de meoyos |
שבירת ראש - חיפוש פתרון |
|
ir/kaminar kon meoyo |
לנהוג בשׂוֹם שכל |
|
kitar de su meoyo |
העלה מדמיונו, פינטז |
|
medio meoyo |
שכחן; אדם שטחי |
|
meoyo avierto |
ראש פתוח |
|
meoyo d'Arsato |
מוח של אריסטו - תבונה רבה מאוד |
|
meoyo de babá |
זכרון קצר |
|
meoyo de graja/pashariko |
זכרון קצר - כפיות טובה |
|
meoyo de kukumao |
'מוח של תנשמת'' - טיפש |
|
meoyo de mujer |
חכמה נשית |
|
meoyo de pato |
זכרון גרוע (שכל ברווז) |
|
meoyo falso |
תבשיל דמוי מוח (עם תחליפים) |
|
meoyo fino |
חריפות השכל |
|
meoyo kaldudo/meoyo de kukuvaya/meoyo de kashkara |
פוחז, קל דעת; שוטה |
|
meoyo ke se sienta! |
המסכן בודאי עייף עד מוות! |
|
meoyo kon agristada/tomates |
תבשילים שונים הכוללים מוח |
|
meoyo tapado |
מוח אפל (מסתיר את האמת או הכוונות) |
|
meter el meoyo a maskantá (aram.) |
להכניס לראש דאגות וטרדות בלי צורך |
|
no me vino al meoyo |
לא עלה בדעתי |
|
no tiene una pará (t.) de meoyo |
אין לו שכל במיל |
|
no viene al meoyo! |
לא יעלה על הדעת! |
|
pedrer el meoyo |
להשתגע, לאבד את השכל |
|
romper/partir/desvaneser/vaziar meoyos |
לדבר בלי הפסקה, לשגע מישהו בדיבורים טורדניים |
|
romperse el meoyo |
שבר את הראש, התאמץ לפתור |
|
rompimiento de meoyo |
חידה; שבירת ראש |
|
se kere echado meoyo |
יש להקדיש לכך הרבה מחשבה |
|
se le tomo el meoyo |
הוא התבלבל |
|
sekar el meoyo |
להטריד את המוח |
|
shesherea el meoyo |
הראש מסתחרר מן המראות/הדיבורים |
|
tadre le vino el meoyo |
נוכח מאוחר בטעותו |
|
ten el meoyo kon ti! |
חשוב על מה שאתה עושה! |
|
tener buelta de meoyo |
להיות עם ''ראש פתוח'' |
|
tener djiro/buelta de meoyo |
לדעת להסתדר, לדעת למצוא פתרונות זריזים ומהירים |
|
tener el meoyo desbarasado |
להיות חופשי מדאגות וטרדות |
|
tener meoyo de haham (ebr.) |
להיות בעל מצח גבוה |
|
tomar meoyo/dar meoyo |
לקבל עצה/לתת עצה |
|
unflar los meoyos |
לנפח את הראש/השכל |
|
vender meoyo/merkar meoyo |
למכור עצה (עו''ד)/לקנות עצה (מעו''ד) |
|
ya le vino el meoyo |
סוף סוף בא לו השכל |
|
suvir el perché para destapar el meoyo |
להסיר את התלתל מעל המצח |
|
apretar el meoyo |
לאמץ את הראש |
|
para sentirlo se kiere un meoyo aparte |
הוא מבלבל את המוח עם כל ענייניו! |
|
para mirar los fechos suyos se kiere un meoyo aparte |
כד לטפל בכל ענייניו יש צורך בראש שלם שיטפל רק בזאת! |
|
el meoyo no se echa kon kucharika |
את השכל אין מחלקים בכפית - מי שנולד טיפש יישאר כזה |
|
no estar bueno de meoyo |
דעתו משובשת |
|
el meoyo no pedri! |
עדיין לא איבדתי את הראש! - אני מסרב להכנס לעסק המסוכן שאתה מציע לי |
|
no tiene meoyo |
חסר לו השכל הישר |
|
el Dio ke le guadre el meoyo! |
שאלוהים ישמור על שפיות דעתו! (כי הוא עוסק בדברים המסוגלים להוציא אדם מן הדעת) |
|
meoyo ke tenga! |
הלוואי שיהיה לו השכל לנהוג כראוי! |
|
el meoyo es una tela de sevoya |
המוח האנושי הינו שברירי כקליפת בצל - דברים קטנים יכולים להוציא אדם מדעתו |
|
meoyo ke te de/ke te mande/ke t'embie el Dio! |
אתה עושה שטויות - שאלוהים יעניק לך את השכל לנהוג כראוי |
|
el Dio le tomó el meoyo |
אלוהים נטל ממנו את דעתו - הוא נוהג בבלי דעת |
|
esto viene de poko meoyo |
ההתנהגות הזו באה מחוסר שכל |
|
el meoyo me se hue en mil vandas |
הראש התמלא באלף מחשבות קודרות ודאגות טורדות |
|
no se puede tener el meoyo en mil lugares |
אי אפשר לתת את הדעת על אלף דברים בבת אחת |
|
no me va el meoyo fina ey/no me arreyeva el meoyo! |
זה למעלה משכלי! |
|
miyoyo |
פתגמים
|
Kuando el meoyo esta arto la imajinasion se eskapo |
|
El meoyo aze, el meoyo dezaze |
|
Dami mioyu, ti dare kashko |
|
El meoyo es un kaveyo |
|
Livianez, afuera el meoyo |
|
El meoyo de la mujer es poko, ma ken no lo toma es loko |
|
Meoyo kon paras no se merka |
|
Ken no tiene meoyo, ke tenga piezes |
|
Los meoyos salieron a la plaza, kada uno eskojo el suyo |
|
Le va vinir el mioyo, kuando le va vinir la salud a mi vava |
|
Si en raki gastas dinero sos ombre bovo sin meoyo |
|
La valor de una buena instruksion ke dezvelopa un meoyo avierto vale mas de todo oro en el mundo |
|
El talmid ke abandona su estudio le falta meoyo i non es sezudo |
|
Siske aspero asta le viene el meoyo, estonses no kerira kazar |
|
La mojer tiene el kaveyo largo i el meoyo kurto |
|
El ke non puede guardar el sekreto tiene meoyo malo i defekto |
|
El Dio ke guadr(a)[e] el meoyo del ben-adam |
|
Ya me komio la miga i el meoyo |
|
Ya me se izo el meoyo agua |
|
Tiena meoyo de graja |
|
Meoyo de prasa sale kalavasa |
|
Si komes medra de un adivino, piedres vuestro meoyo i tu tino |
|
Un anyo mas, un meyoyo mas |
שירה קלאסית ודרמה
|
Ma, segun veo, tienes el meoyo atakado. (Papo, Navot) |
|
Esto sefte ke vide yo pedrer ansi el meoyo: marido i mujer harvarsen, ke tienen de kesharsen? (8 dias antes de Pesah, 1909) |
קופלאס
|
Ke le entre del meoyiko i non lo kite de el tino (Pizmon de Moshe, 1893) |
|
El rav ke esto oyo kedo pensativle i kon el su meoyo grande i terrivle disho: (Zimrat 'ha-Arets, 1745) |
|
Penso Aman kon su meoyo, ke por el dizia i en su tino metio i respondaria (Purim, De-Fes, sig. 18) |
ספרות תורנית
|
se le rekresio una mala dolensia i rebolvimiento de meoyo ke alkanso al punto de la muerte (Meam Loez Bereshit) |
|
ay dos anyos ke le entro un dimion falso en su meoyo de dizir ke el es muestro ermano ijo de muestro padre (Tokpo shel Yosef, Yerush. 1887) |
|
ke no aga komo algunos torpes i mankos de |
|
tiene savor kuando viene la koza ke se arreserka al |
תנ"ך, משנה ומדרש
|
su padre asenbra la blankura ke en las unyas, los guesos, los biervos , el meoyo ke en la kavesa i lo blanko ke en los ojos ([Mishnayot], Seder Maamadot, Viena 1821) |
רומנים ועיתונות
|
Un afalago a muestros korasones, palavras de grande meoyo i dezeos de pas i entendimiento en el duro konflikto de Oriente Medio. (Los Muestros, 2007) |
|
Kuando me enkontrava kon alguno ke me paresia tener un poko de meoyo, azia sovre el la esperiensa de mi pintura numero 1 ke guadri siempre. (El Princhipiko, 2010) |
|
subito su intelijensia se detuvo i el perdio el meoyo, dezde entonses el kedo entontesido i no podia mas apartar de bueno a negro (El rey i el shastre, Yerushalayim 1903) |
|
todo esto demostrava ke el era loko i ke avia pedrido el meoyo (El rey i el shastre, Yerushalayim 1903) |
|
No es alesensiada la entrada a djente ke tienen malatias kontajiozas komo sifilis, tinya, trahoma, ets. a djente kon meoyo danyado, lokos, idiotas, or flakos de meoyo (La Amerika 1910) |
|
un mekanizmo raro de intelijensa i de veluntad, i el iva destruir esta makina, en echandose por la ventana a la kaye, rompiendose el meoyo en las lajas. (Nantes, Tel Aviv 1952) |
|
el avia ya pedrido el meoyo i devino komplidamente loko (El rey i el shastre, Yerushalayim 1925) |
|
todo esto demostrava ke el era loko i ke avia pedrido el meoyo (El rey i el shastre, Yerushalayim 1925) |
|
un shesheo, un alboroto en el meoyo, pedri la konosensia i me kai (Anna Maria, Yerushalayim 1905) |
|
el era este ombre, el traiya en el una fuersa nueva, un mekanizmo raro de entelijensa i de veluntad, i el iva destruir esta makina, en echandose por la ventana a la kaye i rompiendose el |
|
El mas chiko movimiento o djesto ke se aze sin kererse sovre la figura de alguno, todo es remarkado por eyos, todo es tomado de nota en sus |