אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי
55120 ערך מספר
| azer v. | עשה, יצר; עזר, סייע, הושיט עזרה | 
| aze un anyo | לפני שנה | 
| aze un anyo ke | זה שנה ש- | 
| azer bondad | לעשות טובה | 
| azer de ojo | לקרוץ | 
| azer dia i vida | לא למוש מן המקום | 
| azer disfilu a | להשתוקק ל- | 
| azer hadas | לתת מחמאות | 
| azer kara de mufina | להביט בזעם, לקמט את המצח | 
| azer kara de siete kantones | ללבוש ארשת עגומה וקודרת | 
| azer karnes | להעלות משמנים, להשמין | 
| azer kef (t.) | להתרגע, לעשות חיים | 
| azer komo si | עשה כאילו | 
| azer kon uno/los proves/los suyos | הושיט עזרה למישהו/לעניים/לקרובים | 
| azer la kaza | לנקות את הבית | 
| azer la mar sangre | לזעום, להתרתח, להתקצף | 
| azer luvia | יורד גשם | 
| azer moabet (t.) | לפטפט, לשוחח | 
| azer pizmas (gr.) | לקנטר | 
| azer por | לעשות למען | 
| azer por su alma | לעשות מצוות כדי שתעמוד הזכות | 
| azer puesta | להמר | 
| azer saver | לתדע, להביא לידיעת | 
| azer sefté (t.) | לעשות ''סיפתח'' - המכירה הראשונה ביום | 
| azer ufisio | לסרוג, לרקום, לעסוק בעבודת יד | 
| azer zitis | 'להקהות את שניו'', לנזוף במישהו | 
| le izo la likor | השתכר; למד לקח | 
| le vo azer en el mazal/mazaliko | אלמד אותו לקח | 
| no tiene ke azer una koza kon otra | אלה שני דברים נבדלים לגמרי, אין ביניהם קשר | 
| azer un echo | להקים עסק | 
| azer por dormir | לעשות מאמצים לישון | 
| no aze nada | אין זה חשוב, לא משנה | 
| tener ke azer | להיות עסוק | 
| tener ke azer kon uno | יש לו עסק עם מישהו | 
| por no tener ke azer | מחוסר מעש (גרם נשקים) | 
| le izo la purga | הסם המשלשל פעל את פעולתו | 
| le izo una mano/dos manos | הסם המשלשל גרם לו לפעולת מעיים פעם/שתי פעמים | 
| disho ke va azer i va akonteser | מילא את פיו באיומי סרק | 
| no me agas mucho | אל תתגרה בי יותר מדי | 
| ya me lo izo | עלה בידיו לרמותני | 
| a mi no me la azen ningunos! | אותי איש לא ירמה! | 
| el aze i el desaze | הכל תלוי בו, הוא הקובע | 
| azer por el alma de su padre | לגמול חסדים בעבור זכר אביו | 
| aze mucho | נותן הרבה לצדקה | 
| el Dio ke aga! | שאלוהים יגשים את האיחולים! | 
| fer | 
פתגמים
| Kien aze lo ke kiere non aze lo ke deve | 
| La mujer aze, la mujer dezaze | 
| El dizir i el azer son dos | 
| Aze bueno i echalo a la mar | 
| Aze kualo el haham dize, ma no kualo el haham aze | 
| Lo ke azes kon tu mano, no lo aze ni tu ermano | 
| Ken bien aze, bien topa | 
| Antes de azer las demandas, ten tino en todas las vandas | 
| El peshkado esta en la mar aki azemos el bazar | 
| El amor aze pasar il tiempo i el tiempo aze pasar il amor | 
| Komo azi, ansina ki topa | 
| Bendichas manos, ke esto azieron | 
| Azer bien, topar mal | 
| Ke age darshar, ke sega en Tesha beav | 
| Aze una buendad i echala a la mar | 
| El ke izo este hohombro se lo yeve al'ombro | 
| Es muy kolay para prometer, es muy difisil el buen azer | 
| Az kuando puedes i no kuando keres | 
| El ke tiene kuidado por lo ke puede suseder es muy sezudo en lo ke tiene ke azer | 
| A la muerta i a la aogada aza los echos | 
| Dos mujeres i una oka azen bazar | 
| Poko avlar, muncho azer | 
| El ke no es venturozo por si no puede azer venturozos a los otros | 
| Antes ke kazes mira lo ke azes | 
| Kuando ay luvia aze friyo | 
| Lo ke la persona aze di negro, il Dio lo dizaze | 
| Dos i dos azen kuatro | 
| Aze echos embatakados | 
| El guerko no tiene lo ke azer | 
| Ijo fuites, padre seras, lo ke izites te aran | 
| Dos muezis no azin kastiyo | 
| Mi ojo ke no te aga danyo | 
| Lo ke aze los piezes no aze el telefon | 
| Aze de una pulga un gameyo | 
| Ken izo uno, izo munchos | 
| Az bien i no mires kon kien | 
| La boka aze, la boka dezaze | 
| La lingua aze i la lingua dezaze | 
| El meoyo aze, el meoyo dezaze | 
| Lo kel Dio azi, la persona no lo dizazi | 
| El tiempo aze i el tiempo desaze | 
| Las manos azen i el Dio ayuda | 
| Ken kefi aze lo topa | 
| Todo lo ke vas azer pensalo bueno i despues pasa a la ovra (Aranban) | 
| Lo ke aze Djoha, aze i dezaze | 
| Uno es prometer, otro es azer | 
| El azer e no valer | 
| A ke otro aze asi se desaze | 
| El muerto no aze el echo del bivo | 
| Ken non tiene ke azer se toma kon la mujer | 
שירה קלאסית ודרמה
| Kualo azer? Kualo rijir? No se. Esto komo un loko. (Rinio, 1906) | 
קופלאס
| 'Gaviyas sonyava ke faziamos un dia, (Poema de Yosef) | 
| Gran djura fazia de no ferlo, Yosef. (Poema de Yosef) | 
| Birkia 'ha-shamayim sol i luna fizistes Et kol 'ha-be'hemot ve-et kol 'ha-taninim ke es peshes (Donme, sig 18) | 
| Hasid de Avraam a su mujer le diria: kero ke me agas buenas komidas i komeremos kon muncha alegria, ke a muestra vejes nisim grandes mo se aria (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) | 
ספרות תורנית
| kada uno bushkava i azia el remedio ke podia (Meam Loez Bereshit) | 
| ni de las mitsvot aze ke mos komando la Ley ke las agamos, (Meam Loez Bereshit) | 
| i munchas kozas ke no las teniash por pekado i las ivash aziendo; (Meam Loez Bereshit) | 
| ke estudia i pensa muncho antes de azerla. (Meam Loez Bereshit) | 
| kon esto tiene buena repuesta diziendo ke los pekados los izo la alma, (Meam Loez Bereshit) | 
| si el Sh.Yit. les da ke  | 
תנ"ך, משנה ומדרש
| vean tus ojos derechedades. (Biblia, Const. 1873) | 
| Talamo izo para si el rey Shelomo de maderos del Levanon (Biblia, Const. 1873) | 
| No agas atension al kantaro si no aloke kontiene (Tefilat Imanuel, 1924) | 
| Todo lo ke avlo Sara kon vedrad lo avlo i manko de lo ke te disho no agas (P. R. Eliezer,1876) | 
| i aspero azer uvas i izo lambrushkos (Biblia, Const. 1743) | 
| porke iziste esta, maldicho tu mas de toda la kuatropea i mas de toda animal de el kanpo (Biblia, Const. 1547) | 
| i unas eskaleras le izieron en la pared una por la vanda de mizrah i una por la vanda de maarav (P. R. Eliezer, 1876) | 
| I izo para si kuatriguas i kavayeros, i sinkuenta varones ke korrieran delante de el. (Biblia, Const. 1873) | 
| I desendieron tres mil varones de Ye'huda al riskisio de la penya de Etam, i disheron a Shimshon: no saves ke los Pelishteos podestan sovre nozotros? ke es esto ke nos  | 
| ke  | 
רומנים ועיתונות
| Los dos ermanos empesaron a azer kaminar sus kavayos muy avagar (Banyos de sangre, 1912) | 
| Todo lo ke le ordenavan eya lo azia. (Pavlo i Virdjinia, 1912) | 
| Ah! madre, me estas aziendo espantar. (Rolando i Eleonora, 1953) | 
| Deke me aziash salir solo de noche?! (Rolando i Eleonora, 1953) | 
| Kuando a la fin, pudi avlar, le dishi: Ma... ke azes tu por aki? (El Princhipiko, 2010) | 
| a estas palavras munchas kriaturas se akojeron detras de el: Na el loko! Un nuevo loko mos vino en la sivdad! Azelde kamino! (El rey i el shastre, Yerushalayim 1925) | 
| el era azido suvir sovre fierros kemandos (La ermoza Rahel, Tel Aviv 1951) | 
| Todo en  |