מכון מעלה אדומים

El Instituto Maale Adumim



אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי

485570 ערך מספר

ver v.

ראה, הסתכל; בחן, שפט, העריך

a ver solo

מותר להסתכל בלי לגעת!

a/al vermos! mos veremos

להתראות!

al ver

כפי שזה נראה בראיה ראשונה

ay ke ver

הדבר מצריך מחשבה

azer algo en ver i no ver

לעשות משהו כהרף עין

azerse ver

להראות, להופיע, להראות עצמו, להבליט עצמו

daki a ver

תן לראות

ey te veré!

במצב הקשה הזה הראה את עוז רוחך!

ke veresh i ke veresh!

כמה נפלא!

kuando lo vere!

אני מסופק לגבי זה!

manera de ver

דעה, אופן ההבטה על הדברים; ראיה

mira ver de

השתדל ל-

no ay nada de ver

אין בזה כל עניין

no vido kozas de este mundo

לא זכה ליהנות בחייו,לא ראה עולם בחייו

sha veremos

בוא נראה למה אתה מסוגל

tener ke ver kon

יש שייכות בין הדברים

ven veresh!

בואו וראו מה נפלא!

ver a las estreyas

'לראות כוכבים'' - לחטוף מהלומה

ver bueno de

לרוות נחת מ-

ver de los ojos

ליהנות מן החיים אחרי תקופת אומללות

ver de muevo

להתראות

ver la alma de una koza

לקלקל משהו

ver la kaza

לנקות את הבית

ver leshos/ver de londje

להרחיק ראות, לחזות מראש

ver novia

לערוך הכרות לצורך נישואין

ver yerrado/ver djusto

לשפוט שלא כהלכה/לשפוט נכוחה

veremos a ver

הבה נראה

veremos

נראה, נבחן זאת

vites?

סוף סוף נוכחת בטעותך!

ver bueno

להיות בעל ראיה טובה, חד עין

ver de serka

להיות קצר רואי; לבחון מקרוב

ver luz!

קריאתו של מי שנפל עליו אסון: "הבו אור!"

se ve luz

רואים אור בקצה המנהרה

azerse del ke no ve

להעמיד פני אינו רואה

no pueder ver a uno

אינו סובל מישהו, שונא אותו

no pueder verse a si

להיות נתון במצב רוח קודר, לשקוע בעצבות, להתרחק מחברה

no pueder ver ojos en la kara de otro

לקנא קנאה חזקה במישהו

no veo ni siento

אני כה מיוגע שאינני יכול לראות או לשמוע דבר מה

ir a ver a uno

ללכת לבקר מישהו, ללכת לפגוש אותו

se le ve la kara

סוף סוף רואים אותו

kon bueno ke mos veamos las karas!

שנזכה להיפגש בעתות טובות יותר!

lo ke vido en su kaza

דבק במנהגי משפחתו

onde lo vido?

מאיפה יכול היה ללמוד את ההתנהגות הראויה?

ya se vieron

על שני משודכים: הם כבר נפגשו

ver kaza

לבקר בדירה כדי לבחון האם כדאי לשכור/לקנות אותה

ver la ropa

לטפל בבגדים כדי לשמרם במצב תקין

se ve pará (t.) por el ojo

יצאנו מחיים לחוצים לרווחה

lo vide kon mi ojo

במו עיני ראיתי!

ke vites akí?

מה קורה? רוב מהומה על לא דבר

ver bueno de uno

להיות מחוייב כלפי מי שעשה לך טובה

el Dio ke mo lo deshe ver

שאלהים יזכנו לראות בהתגשמות הדבר

en esto ke mos veamos!

שנזכה להגיע לכך! בינתיים אנו רחוקים מכך.

ke no vea tal día

בתגובה על קללה שמשמיע מישהו: שלא יזכה לראות בהתגשמות הדבר!

vido malas i no buenas i se metió en la kaye

חש שהדברים מתפתחים לכיוון רע ומיהר להסתלק

ver partes de este mundo

לראות עולם

ver un ojo d'alegría

פעם אחת הייתה לו הזדמנות לחוש שמחה ואושר

no lo tiene visto en su mundo

מעולם לא ראה ולא חלם על שמחה שכזו

ay de ver/es koza de ver!

זה דבר שראוי לראותו

ver klaro

לראות בבהירות את כל פרטי העסק

ver preto

לראות שחורות

ver de la primera ora/del primer punto

להבחין מן הרגע הראשון

vitesh no vitesh

עם קשר או בלי קשר

por ver!

(כדי לאתגר מישהו:) עשה זאת רק כדי להראות לי מה אתה מסוגל לעשות; הוכח והדגם לי את הדברים שאתה מתרברב בהם, נראה אותך מוציא לפועל את איומיך!

El Dio save en ke se vido mi alma fina ke ..

אלוהים יודע מה המאמצים שהשקעתי ומה הסבל שעברתי עד אשר ..

veer

483340

פתגמים

Al Dio no lo vemos, de sensia lo konosemos

Vites al azno, ni preto ni blanko

El ken al guerko vido su negro djesto le keda

Ojo de leon ke te koma, ojo de benadam ke no te vea

El dia vee la lavor de la noche i se rii

Beza mano ke keres ver kortada

Bivir dias para ver maraviyas

El viejo non se kere murir, para mas ver mas sentir

Algun dia va ver la maravia

Keres ver a la bien kazada, mirala en la kara

Ande ves muncha djente no te enkashes

Keres ver el mundo atras miralo adelantre

Mi enimigo me veye murir, ke de todo mal me vera salir

La nuera bare lo ke la suegra veyi

Dos povres en una puerta no se pueden ver

Ken de mi punto reira, mi aspro no vera

A la sivdad ke iras, komo veras aras

No ay mas sodro ke el ke no kere sintir i no ay mas siego ke el ke no kere ver

El ojo kere ver bueno

El ojo ve, l'alma dezeya

Alvanta el velo, i veras en lo kue t'emborujas

El prove veye todo preto

Ken ti vei - la kara si li amarga

Kien barvas ve, barvas onra

Oyir, ver i kayar

Los maridos ke veyan en el chukal

Kien no a visto a Seviya nunka a visto maraviya

Ken es el savio el ke ve lo ke va akonteser

Kien es el siego? El ke no kere ver luz

No es lo ke vesh, sino lo ke oysh

Zingano ke vido pan

Al gameo ke le vites derecho

De noche te vengo a ver, ke de dia non puede ser

Al friyir veresh el riir

De su patada verash hayre

Ojos ke no ven, korason ke no dezeya

Lo ke mi ojo no veye, mi korason no yora

Karas vemos, korasones no savemos

Kuando lo vere, me lo kreere

Ninguno veye su korkova

Tomame kuando me veyes i no kuando mi bushkas

Ni te vidi, ni te konosi

Si no lo kreyes ande lo veres

El ojo kere ver su parte

שירה קלאסית ודרמה

Prevas ke mi puevlo vieron sus katares (Gaon, Poezias)

En mi esfuenyo yo no veo ke su dulse figura, (Rinio, 1906)

este andjel ke kuando la veo todas mis fuersas se abaten, (Rinio, 1906)

קופלאס

Disho kando le azia: ''A mi vernas agora!'' (Poema de Yosef)

Disho: ''En la mar veia, siete vakas mirava, (Poema de Yosef)

Buenas semanas vemos venir, las salimos a resivir para ke mos deshe bivir a nos i a todos Israel. (El Dio alto)

ke ansi lo vido azer de la kunyada de su padre. (Gizados de berendjena, siglo 18)

lo ke vido de Salomon el ke vino de Malta. (Gizados de berendjena, siglo 18)

Aparesvos mi Sherifa de la ventana de plata i veredesh a Adonenu kon la shehina ensu kara (Donme, sig 18)

Komo ver esto Elia en la tierra los batiera por esta djente tan negra komo estan muriendo puevlo santo del Dio de Eliau (Koplas de Eliau, sig. 18)

Los malahim de los sielos delantre el Dio se pararon, aziemdo orasion i muncho eyos yoraron, de ver su hasidut muncho se enkantaron (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Shelishi de su partensia en el lugar arrivo, de ver una nuve en la muntanya de esto le prevo, i los dos mosos no vieron, los ke kon el yevo, los desho i se fue (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

tanto gusto eya tomava kuando en tripa eya estava, un sirio le arrelumbrava ke vea toda la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

yevan a eya ke se pasee, los visios de ganeden ke dezee, los tsadikim kon su ojo vee, los ke se fueron de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

tefilot i taanit a el Dio aremos / ke en sus dias buenos al mashiah veremos / i mos alegraremos / todo Israel / djuntos vos kon el goel / veremos alegria / en la djuderia (manus. Teza, 1820)

ספרות תורנית

lo aregalava muncho para ke alsara su ojo a verla. (Meam Loez Bereshit)

vozotras por un punto ke lo vistesh se vos bolo el sezo de la kavesa, (Meam Loez Bereshit)

El siego se diskulpo ke no tiene ojos para ver, (Meam Loez Bereshit)

para ke no se askee de verla kriar de un pedaso de karne i no la podra ver. (Meam Loez Bereshit)

I ayo mas hayot komo kulevros kon sesh ojos, i non ven otro ke kon los dos, i su altura sinko pikos; (Ben Gorion, 1743)

I los ke fueron a kortar los irieron kon shotim i non veian ken los eria. (Ben Gorion, 1743)

i suvieron ande el padre i se alegro muncho de verlos (Tokpo shel Yosef, Yerush. 1887)

i vido a Shimon le disho ''Baruh matir asurim. (Tokpo shel Yosef, Yerush. 1887)

Kuando los vido venir, alevanto su kavesa i disho a eyos: ''Venid, mis ijos bendichos de el Dio.(Yosef de la Reina, manus. Chorlu 1893)

i fueron a su kaza i vieron la amargura i los yoros grandes (manus. Minhat Ani, Yerushalayim 1880)

תנ"ך, משנה ומדרש

No veresh mis fases sin vuestro ermano kon vozotros (Biblia, Const. 1873)

Yo en mi djustedad vere tus fases; (Biblia, Const. 1873)

Azme ver tu vista, azme oir tu boz (Biblia, Const. 1873)

Le dishe: vistesh al ke ama mi alma? (Biblia, Const. 1873)

Salid, o ijas de Tsion, I ved el rey Shelomo (Biblia, Const. 1873)

I vee ijos a tus ijos, paz sovre Israel (Mishna: Tefilat kol Pe 1874)

i a ovra de A' no katan i echa de sus manos no vieron (Biblia, Const. 1743)

i vido la mujer ke bueno el arvol para komer i ke deseo el para kos ojos i kovdisiado el arvol para entender (Biblia, Const. 1547)

i vieron a el de leshos i antes ke se ayegase a eyos i argumentaronse para el para matarlo i disheron kada uno a su ermano: ek duenyo de los suenyos (Biblia, Const. 1547)

el ke disho a su padre i a su madre: no lo vide; ni rekonosio a sus ermanos, ni konosio a sus ijos; (Biblia, Const. 1873)

el ke disho a su padre i a su madre: no lo vide; ni rekonosio a sus ermanos, ni konosio a sus ijos; (Biblia, Const. 1873)

I tomaron dos kuatriguas de kavayos; i enbio el rey detras del real de los Arameos, diziendo: andad i ved.(Biblia, Const. 1873)

רומנים ועיתונות

kuando por azardo eya les sonriyiva, la sonriza era vista solo por eyos, (La dam o kamelia)

Los dos ermanos empesaron a temblar de asko al verlo, (Banyos de sangre, 1912)

Despues de averla visto prenyada, la desho i se fuyo. (Pavlo i Virdjinia, 1912)

viendo ke no eran yamados, el kapo se eyos se prezento un dia onde sinyor Moris demandandole eksplikasiones (El Djugeton 1917)

kualunke persona ke la veria no puedia dezir ke era imitada (taklid) (El prove doktor, Const. 1904)

Avla veremos, kuanto keres pagar? Vos dare trenta groshes de plata. respondio el fakino. (Hamal Izidor, Istanbul 1930)