אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי
433210 ערך מספר
| sielo m. | שמים, רקיע | 
| abashado de los sielos | (באירוניה:) ''צדיק תמים'' | 
| aboltar los ojos al sielo | לגלגל עינים (בחסידות מזוייפת) | 
| azer un sielo de papel | להרחיב בלי סוף בתיאור היתרונות | 
| bushkar por sielos i por tierra | לחפש בכל מקום, לעשות חיפושים קפדניים | 
| dar un punyo al sielo | לנסות לעשות דבר מה בלתי אפשרי | 
| de los sielos lo kijeron bien | ניצל בנס | 
| de los sielos kijeron | מן השמים גזרו | 
| el sielo esta enkargado | השמים מעוננים | 
| el sielo se eskuresió | התרחש ליקוי חמה; האפילו השמים | 
| estar al de siete sielos | להיות ברקיע השביעי | 
| kerer tapar el sielo kon la mano | לנסות להסתיר את העובדות הידועות לכל | 
| komo de los sielos ke mos vino | נקבל זאת כגזירה משמים! | 
| me kayó de los sielos | 'נפל לי מן השמים'' - רווח שבא באקראי ובמפתיע | 
| pasar por los siete sielos | לשלם דמי תיווך להרבה סוכנים | 
| se avrieron los sielos | נפתחו ארובות השמים | 
| se serraron los sielos | נכלא הגשם; אין למצוא רחמים | 
| suvir a uno a los sielos | להפריז בשבחיו של מישהו | 
| traer los sielos abasho | להשבע בשבועה חמורה; לקרוע שמים בתפילה ותחנון (שלילי) | 
| alevantar los ojos al sielo | לשאת עיניו למרומים בייאוש, כאות להכנעה בפני רצון השמיים | 
| el Dio de los sielos | ריבונו של עולם, אלוהים שבמרומים | 
| el sielo se aklaró | השמיים התבהרו, חזרה וזרחה השמש | 
| d'el par'al sielo no ay un dedo | באירוניה: "הוא קרוב מאוד לאלוהים" - הוא מתחסד וצבוע | 
| ay un Dio en los sielos! | יש אלוהים בשמים והוא רואה את עוולותיך ויענישך עליהן! | 
| es de alavar al Sielo! | השבח לאל! (נאמר בעקבות הופעת חסדי ההשגחה העליונה) | 
| estar por el aver del sielo | מדובר במיזם מעורפל שסיכויי הצלחתו לוטים בערפל, הסיכון בו רב והוא עשוי להתפוגג | 
| esto mos asetensiaron de los sielos | אל נייסר עצמנו - מה שאירע הוא גזירה מלמעלה | 
| mira este sielo azul maví! | (נאמר למי שאיבד כל תקווה לעתיד:) ראה את תכול השמיים - שמי אל חנון ורחום - והתאזר באומץ ותקווה לטוב | 
| sielo estreyado | שמיים מכוכבים | 
| sielo kargado | שמיים מעוננים | 
| ya se apiadaron de los sielos | נכמרו עלינו לבסוף רחמי שמיים! | 
| tiene bueno de los sielos i negro de la tierra | יש לו כל הנדרש כדי להיות מאושר אך סובל מתגרת ידם של הסובבים אותו, מצרות שבתוך ביתו | 
| por estos sielos bendichos! | (לשון שבועה:) שהדי במרומים!, אלוהים עדי שאמלא את הבטחתי! | 
| chielo (it.) | 
פתגמים
| Yo do poko, de los sielos - muncho | 
| El Dio de los sielos ke solos non mos desha | 
| El sielo no se tapa kon la mano | 
| Non tapis el sielo kon sidazu | 
| Lo ke dan del sielo, ke lo resiva la tierra | 
| Yora el sielo, yora la tierra | 
| Nada non keda eskondido adibasho de sielo | 
| Boz de perros no se va a los sielos | 
| La gayna beve agua mira al sielo | 
| Fue demandado en la yeshiva de los sielos | 
| El selo es un kastigo del sielo | 
| Kon sestos no mandan de los sielos | 
| Una luvia kayo, ke s'avrieron los sielos | 
| El ke eskupe al sielo a la kara le kaye | 
| Kiere aferrar el sielo kon las manos | 
| La diferensia es de los sielos a la tierra | 
| Se murio en dia de luvia, los sielos lo yoran | 
| Kuando aze luvia los sielos yoran, la tierra riye | 
| A dipasho del sielo non ay koza mueva | 
שירה קלאסית ודרמה
| avrirsen los sielos razgarsen los mares; (Gaon, Poezias) | 
| beza el terreno i mira el sielo (Gaon, Poezias) | 
| Yo mirava las estreas devanarsen por el sielo (Gaon, Poezias) | 
| kontra los kreentes a el Dio del sielo- (Gaon, Poezias) | 
| Kon tembla la alsa i mira el sielo (Gaon, Poezias) | 
| anjel de los sielos es i nada manka. (Gaon, Poezias) | 
| ma eya refuza i mira al sielo: (Gaon, Poezias) | 
| ke oy de los sielos lo aven mandado (Gaon, Poezias) | 
| formo sielos, tierra, sin tener ayudo (Gaon, Poezias) | 
| el sielo se razga i en dos se parte (Gaon, Poezias) | 
| Los sielos se izieron de kovre por tus maldades, (Papo, Navot) | 
| Miles de gritos orrivles suvieron a los sielos: (Papo, Navot) | 
| porke de los  | 
קופלאס
| De lo alto del sielo una boz sale: ''Desha este ijo ke tanto te vale! (Im afes, Papo 1894) | 
| Mirad mirad ke sinyor es Moshe Rabenu ke asuvio i abasho alos altos sielos (Pizmon de Moshe, 1893) | 
| Kuando el rey Nimrod al kampo saldria mirava en el sielo a la estreyeriya, (El rey Nimrod) | 
| Tu as de deprender de tus aguelos, tus ojos en el sielos al Dio ke es uno tres dias de ayuno (Purim, De-Fes, sig. 18) | 
| De los sielos le disheron: ''Keuna de de sienpre te dieron vidas a ti muchiguaron asta ke venga el Mashiah i Eliau'' (Koplas de Eliau, sig. 18) | 
| siendo fue vendido por el terekié, bushko de echar lekyé, ke tenía selo no miró al sielo. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19) | 
| Kol de los sielos salio a Avraam Avinu fue yamado: tu ijo regalado no sea degoyado; un barvez en su lugar aea ayegado (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861) | 
| Avrieronse los sielos / mostrarmos ke ay un Dio / mos apedreo kon yelos / por puntos non mos undio (La Epoka, Sal. 1898) | 
| sabika tenia por munchas partes / de los  | 
| disho a Sara ke tu kovdisiado Yits.hak se engrandesio i no embezo servisio de el  | 
ספרות תורנית
| sino ke su maaraha es muy grande i es muy estimado en los sielos, (Meam Loez Bereshit) | 
| Ma todo fue rijido de los sielos, (Meam Loez Bereshit) | 
| i ay ken dize ke era kuanto de la tierra a los sielos; (Meam Loez Bereshit) | 
| Ke savresh ke es ayuda grande a la presona i muncho provecho de mirar al sielo (Meam Loez Bereshit) | 
| I era muy ermozo, ke su kara alumbrava komo la klaridad del sielo (Meam Loez Bereshit) | 
| I stuvo meldando ayi yom ve-layla sesh anyos, bi-kdusha uv-toara asta ke tuvo zehut ke asuvian a su neshama kada noche a la yshiva de los sielos, (Shivhe 'ha-Ari, 1911) | 
| I vido mas ayi peshes kuanto naves, i paso de ayi a otro dezierto i non vido ayi otro ke mar i sielos i tierra. (Ben Gorion, 1743) | 
| En korto, mira ke achakes de la ley santa sielos i tierra se sostienen, (Lel Shimurim, 1819) | 
| Ansi le dieron a saver de los sielos i enpesaron a azer de akel modo de figura i metian en los palasios I en las puntas de de las muntanyas I debasho de los arvoles (Meam Loez, Devarim II, Const. 1773) | 
| En la ora ke estavan beviendo salio una palma de mano de los sielos iI eskrivio en la pared en frente de la almenara ditos biervos (Meam Loez Ester, Izmir 1864) | 
| eskrivio 'ha-Rambam z''l ke todos los fonsados ke en los sielos deayno el sol i la luna i las estreyas todas son kozas bivas patrones de alma (Meam Loez Yeoshua II, Izmir 1870) | 
| ke oyites detras del perde de los sielos? le disho: oyi ke todo el ken ensembra en segundo tienpo, el shidafon, ke lo yamamos kiragi kema a los ensembrados (Meam Loez Yeoshua II, Izmir 1870) | 
תנ"ך, משנה ומדרש
| Los sielos rekontan la onra del Dio, (Biblia, Const. 1873) | 
| Del kavo de los sielos es su salida, i su rodeo asta su otro kavo, (Biblia, Const. 1873) | 
| Sovre eyos tronara dezde los sielos. (Biblia, 1873) | 
| I en sus dias de estos reyes alevantara el Dio de los sielos un reino ke nunka se danyara (P. R. Eliezer,1876) | 
| I puzo eskuridad al derredor de si komo por kavanyas, apanyamiento de aguas, nuves de los sielos (Biblia, Const. 1873) | 
| aquel que dixo al mundo: sed, y fue; e con el su mandamiento los ҫielos e la tierra se ordenaron; (Midrash aseret adibrot, manus. Sig 15) | 
| E dixeron los sabios que crio el Señor Dios sobre la tierra el ҫielo alunbrante, (Midrash aseret adibrot, manus. Sig 15) | 
| a ken arrepodiaste i denostastes? sovre ken enaltesiste boz i alsaste a los sielos tus ojos? (Biblia, Const. 1743) | 
| i temio i disho: kuanto temerozo el lugar el este non este ke salvo kaza de el Dio i esta puerta de los sielos (Biblia, Const. 1547) | 
| yo so ebreo i temo a A' Dio de los sielos ke izo la mar i lo seko (Biblia, Const. 1873) | 
| i el sol se paro en medio de los sielos i no apresuro a ponerse kaje un dia entero (Biblia, Const. 1873) | 
| i tamien fraguaremos una kale grande adientro de eya i mos suviremos a los sielos (P. R. Eliezer, 1876) | 
| en tienpo ke Israel eran paran mientes a arriva i azian su servitud kon buen korason a su padre ke en los sielos se eran melizantes i si non, eran kurkumantes ([Mishnayot], Seder Maamadot, Viena 1821) | 
| No ay otro komo el Dio de Yeshurun, ke kavaya en los  | 
| No ay otro komo el Dio de Yeshurun, ke kavaya en los  | 
| De los  | 
| Porke yo also a los  | 
| a lo kual el kapitan avia respondido al varon del Dio, diziendo: ek, si A' iziera ventanas en los  | 
רומנים ועיתונות
| Las nuves empesaron a kaminar mas despues en el sielo (Pavlo i Virdjinia, 1912) | 
| Todo, dunke, es pasajero en este mundo i no ay otro ke el sielo ke keda en su lugar. (Pavlo i Virdjinia, 1912) | 
| Mis ojos se alevantaron a el sielo, i mis lavios avlaron loor i alavasion al Dio mi salvador i mi eskapador de esta negra tempesta de fortuna. (Asolado en la izla, 1881) | 
| 'Mas Arriva de los sielos!'', Respondio Sarina kon una sonriza misterioza. (Otniel Hodja, 2002) | 
| El adjusto: Entonses, tu tambien vienes del sielo! De ke planeta sos tu? (El Princhipiko, 2010) | 
| Dios ya tuvo piadad de nozotros, la luvia kae a godras gotas i todos kon la boka avierta estamos mamando este regalo del sielo (Perdidos en mar, Yerushalayim 1907) | 
| yo estava echado la kara al sielo i mis kaveos kon mis brasos i mis piernas i todo el resto de mi kuerpo estava komo atado enklavado enbasho (Guliver, Yerush. 1912) | 
| i savesh lektores komo son afirmados todos estos ''mozotros'' ke azen kreer a una kuantedad de eskrividores mas numerozos ke las estreas delos  | 
| las dos mujeres entraron en una segunda kamara espandida entera de preto i aklarada solamente por una lampa a tres bikos enkolgada en el  |