מכון מעלה אדומים

El Instituto Maale Adumim



אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי

407390 ערך מספר

rijir v.

אירגן, ניהל, סידר, ערך, התקין, טיפל ב-; סיפק, נתן; רחץ את המת; הכין אוכל, בישל

azer rijir su kapital

לקבל רווח מן ההון

deshame rijir

אל תתערב! תן לי לנהוג לפי ראות עיני

rijir echo

לנהל עסק

rijir famiya

לנהל משק בית

rijir ijos

לטפל בילדים

rijir la meza

לתת לכל אחד מן הסועדים את מנתו

rijir kaza

לנהל משק בית

rijir hazino

לטפל בחולה לאורך כל מחלתו

rijir de parida

לטפל ביולדת כל זמן היותה מוטלת במיטה

no se ke rijir/ke ke rija/komo rijir

אני מהסס ואיני יודע מה להחליט

ke se rije?

מה לעשות? אין לי ברירה

el kodrero no rije

"בשר הכבש מצטמק" - הבישול מקטין את נפח תבשיל

rejir

397470

פתגמים

Lo ke es por bien ke mos rijga el Dio

La pasensia dama kere bien rijida, porke es una koza ke toka la vida

שירה קלאסית ודרמה

Kualo azer? Kualo rijir? No se. Esto komo un loko. (Rinio, 1906)

Uf! Kualo digo, yo ya tengo mujer, no se kualo vo rijir, (Rinio, 1906)

קופלאס

Komo el meleh lo oyo le dio su sortija i lesensia le dio a el ke lo rija (Purim, De-Fes, sig. 18)

zahud ternas de ser kumplida kon la Ley seras rijida i kon shalom tu venida en tornando de la tierra (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Vino la ora del Dio de ser eskapados / kapos de toda nasion / personajes aprezados en la eskuridad / kon muncha krueldad/ por ke se rijeron / segun eyos kijeron (La Amerika, 1911)

Haham grande en la nasion munchos eskujeron / a ribi Hayim Nahum todos lo kijeron / todo lo rijeron / kon la derechedad / votaron por la verdad / presto fue nominado /gran rabino fue yamado (La Amerika, 1911)

'Hayom es de gerrear disheron los fransezes / empesaron a mobilizar i se metieron chezmezes / ma empesaron de los inglezes / lo ke ivan a dezir / viendo ke no avia lo ke rijir / kamino la armada /ma negra haftuna les fue dada (La Amerika, 1915)

Non topo kualo rijir la Gresia fanatizada / kijo komer azer no ayudo a su aliada / iva ser dezmiembrada / se iva intervenir / negra ora le iva venir / a Yavan el malo / iva gostar del palo (La Amerika, 1915)

ספרות תורנית

ke lo ke se sonyo les konto, i aun ke no fue bien rijido; (Meam Loez Bereshit)

Ma todo fue rijido de los sielos, (Meam Loez Bereshit)

ke sierto toda koza ke es rijida de los sielos es por bien (Meam Loez Bereshit)

por esto rijo el Sh.-Yit. de no kriar la mujer de lugar ke le kavze ser muy mala (Meam Loez Bereshit)

Ke se rijga de manera a ke en la Suka sea el lugar fikso de morar i su kaza provizorio. (El Gid,1967)

i bushkando i peskuzando en su daat alkanso a saver la verdaderia komo ay Dio ke lo rije este mundo i El lo krio i afuera de El no ay mas (Meam Loez, Devarim II, Const. 1773)

i esto es lo ke dizen el olam por una djente ke no se saven rijir kon sehel i daat ke uzan el mundo por dezir sovre estos por dezonrarlos diziendo: djente makedanos son (Meam Loez Yeoshua II, Izmir 1870)

siendo eyos ya asertaron akeya avla no se tienen de rijir en los rijos buenos (Meshivat Nefesh II, Const. 1754)

תנ"ך, משנה ומדרש

metio a un mal'ah por kada uma a ke la rija por su dicho i a Israel los tomo por su parte (P. R. Eliezer, 1876)

רומנים ועיתונות

la moneda es rijida de algunos merkaderes rikos de la sivdad ke djentilmente se prestan sin dinguna paga los kualos apartan un dia a la semana para resivir los depozitos (La Epoka, Sal. 1875)

Este romanso pasado en un Estado ke non existe en ninguna karta, es rejido por el rejisor Richard Thorpe, i el romanso es uno de los mijores rornansos de este jenero. (La boz de Yerushalayim, Yerush. 1953-4)

Este romanso pasado en un Estado ke non existe en ninguna karta, es rejido por el rejisor Richard Thorpe, i el romanso es uno de los mijores rornansos de este jenero. (La boz de Yerushalayim, Yerush. 1953-4)