מכון מעלה אדומים

El Instituto Maale Adumim



אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי

186330 ערך מספר

ferir v.

פצע, חבל

estar kon batires i ferires

להתמלאכעס

erir

164930

irir

229420

פתגמים

Muncho te kero fin ke te fiero

שירה קלאסית ודרמה

Si mas siento esta avla vos harvo kon esta tavla. I yo kon este fierro la kavesa vo la fiero (8 dias antes de Pesah, 1909)

Akel ke kon keshada de azno en las manos, firio sin apozarse un mil de sus ermanos; ('Ha-Elion: Shimshon, 2003)

Se ferira el puerpo. Se kedara echada. Se fuyira del rango. Ensultara soldada. ('Ha-Elion: En Kampos, 2000)

קופלאס

kon gran reveyada miran a djidió. Nosotros tenemos Dio: kastigar mos kere, a eyos los fíere. (Koplas de Purim, Saadi 'Halevi. sig 19)

gam demandad a la mar por profeta del Dio, ke kon vara a eya la irio en doze kalejas la avrio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

en la gerra entra i la espada lo fiere, le pasa un arkol azerado i lo buraka i lo arrodean ansias i lo arravdonan aguas furientes (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

kan todo el mundo se izo charis / a eskidji Shim'on lo konto por pedris / les komio moneda de los Alfandaris / diziendo kuando erire komerchero yo (manus. Teza, 1820)

ande via ombre de golor / metia su ojo kon grande folor / le alsava alila kon grande dolor / no desho givir ke no lo irio (manus. Teza, 1820)

ספרות תורנית

I bolto Poros su kara para ver, i iriolo Aleksandros i lo mato, i enreino Aleksandros sovre toda su tierra. (Ben Gorion, 1743)

I los ke fueron a kortar los irieron kon shotim i non veian ken los eria. (Ben Gorion, 1743)

תנ"ך, משנה ומדרש

i malkerensia porne entre ti i entre la mujer i entre tu semen i entre de su semen el te erira kavesa i tu le eriras karkanyal (Biblia, Const. 1547)

i lo irieron asta ke no desharon a ninguno de eyos ke remanesiera ni eskapara (Biblia, Const. 1873)

I akontesio despues de la muerte de Shaul, kuando David torno de erir a los Amalekitas, ke David estuvo en Tsiklag dos dias. (Biblia, Const. 1873)

I yamo David a uno de los mansevos, i disho: ayegate i matalo. I el lo irio, i murio. (Biblia, Const. 1873)

I el espirito de A' paso sovre el, i desendio a Ashkelon, i irio trenta varones de eyos, i tomo sus espojos, i dio las modas de vestidos a los ke avian deklarado el enigma. (Biblia, Const. 1873)

I los irio pierna sovre anka kon grande erida; i desendio i estuvo en el riskisio de la penya de Etam. (Biblia, Const. 1873)

I topo una keshada de azno freska, i estendio su mano, i la tomo, i irio kon eya mil varones. I disho Shimshon: kon la keshada de un azno ire mil varones. (Biblia, Const. 1873)

Su mano tendio a la estaka, i su derecha al martiyo de travajadores; i majo a Sisera, machuko su kavesa; i irio i atraveso su sien. (Biblia, Const. 1873)

רומנים ועיתונות

Los jandarmas a kavayo, espada desvainada en mano, ivan rondjando a la djente, desparziendola i mizmo firiendo a munchos. (El muerto ke esta bivo, 1912)

esta demanda echa de parte el abogado al mizeravle matador, lo feria komo un golpe de rayo, su fizionomia se empesava a demudar (El prove doktor, Const. 1904)