מכון מעלה אדומים

El Instituto Maale Adumim



אוצר הלשון הספניולית (לאדינו) לדורותיה
המילון המקיף ההיסטורי

109460 ערך מספר

despertar v.

העיר, עורר; משך תשומת לב, פקח עיני

al despertar

בעת ההתעוררות/יקיצה

despértate!

התעורר! שים לב! פקח עיניך! אתה הולך לקראת אבדון

despartar

108670

espertar

173690

פתגמים

Ken s'alvanta de manyana, se l'espierta el mazal

Leon ke esta dormiendo, no lo espertes

קופלאס

Desvela tu poder, despierta los olgados. Rihme, Senyor ! los orozos akayados, (Im afes, Papo 1894)

Teve[kiel] lo llamavan, no se despertaba, i los papazim modriskos le davan; el hodjá diferente gusto se tomava, serravan las puertas, plazer les entrava. (Kalumnia de sangre, sig 18)

Amanesio el dia, en sekretamente a Yits.hak lo desperto i todo el aparejo kon su mano lo pronto, i tomo la lenya i el kuchio (Tarika, Shira Hadasha, Izmir 1861)

Rabanim de la nasion eskojidos todos / darshen en las keilot asegun sus modos / ke agan a todos / los korasones despertar / i de lo negro aboltar / porke el Dio kere salvarmos / kale aparejarmos (La Amerika, 1911)

i la luna desperta de vez ke se renova en el mez novedades de el mundo i sus akontesimientos, sus buendades i sus males (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

su eskudo es kolerado i a kolor de la sangre i en el mundo desperta gerras i matansas i munchas piedritas (Keter Malhut, Mahzor Saloniki 1876)

ספרות תורנית

I kada dia sale pergon diziendo: Desperta, buena djente, (Meam Loez Bereshit)

ke afilu el tsibur kuando estan en algun saar, komo ke tienen demenester luvias i asemejante de esto uzan por ir a bet 'ha-kevarot por despertar a los muertos por ke demanden piadades por los bivos (Meam Loez Yeoshua II, Izmir 1870)

iva de sivdad en sivdad para espertar al puevlo a la penitensia (El gid, Istanbul 1967)

i ala noche dormian un poko i se alevantavan a hatsot i dezian hatsot kon munchos yoros, koza ke despertavan al vizindado (manus. Minhat Ani, Yerushalayim 1880)

kon esto vinimos a ti kon aprimimiento de kavesa i bashura de boy i flakeza de fuersa por enmentar i despertar piadades (Tashlih, Mahzor Rosh a-Shana, Sal. 1876)

תנ"ך, משנה ומדרש

Ke no despertesh ni agash levantar a mi amada asta ke envelunte (Biblia, Const. 1873)

Entonses desendira el puevlo de A' a las puertas. Despierta, despierta, Devora; despierta, despierta, kanta una kantiga levantate, Barak, i kativa tu kativerio, ijo de Avinoam. (Biblia, Const. 1873)

Komo el agila despierta su nido, abola sovre su poyos, (Biblia, Const. 1873)

רומנים ועיתונות

Por despertar mis piadades ande el, a ke no serre mi mano de el, i ke le diera a el mas i mas, (Asolado en la izla, 1881)

Entonses, vos podesh imajinar mi sorpreza kuando al amaneser me desperto una estranya bozezika. (El Princhipiko, 2010)

a la fin aviendome despertado yo provi de levantarme ma fue en vano. (Guliver, Yerush. 1912)

La kamareta era bruska i yelada. Esta manera paso un sierto tienpo ke subito el fue despertado por un ruido en la puerta (Nantes, Tel Aviv 1952)

una sakudida subitania del vagon desperto a la muchacha kon salto (La linda Anjela, Tel Aviv 1953)

el mundo esta yeno del eko de gritos kontra los djidios i esto desperta la idea endormesida (Herzl, El estado djidio, Sal. 1931)