|
Página del Descubrimientos /
Pajina dek Deskuvrimientos LA KOLONIA OLVIDADA DE ‘HAR TUV Kapitolo kaji deskonosido de la kolonizasion de Erets Israel por djudios de Bulgaria, verso la fin del siglo 19* Dr. Avner Perez En muestro Kantoniko de Soletreo trataremos esta vez de un
kapitolo poko konosido de la istoria del sionizmo: el aresentamineto de
pionerios djudios de Bulgaria en la kolonia 'Har Tuv. El prinsipio de este kapitolo se topa en la epoka de antes
del sionizmo politiko fondado por el Dr. Theodor Herzl. En los ultimos 20
anyos del siglo 19 avia dos faktores ke eran aktivos en el kampo de la
kolonizasion de Erets Israel: el movimiento “Hovevei Tsion” i el Baron de
Rotschild. Despues de 1882 fueron fondadas muevas kolonias en la Galilea, en
la rejion de Yeuda i en la rejion de la kosta. El paiz era parte entonses del
Imperio Otomano i los kolones devian luchar kontra munchos ostakolos i
difikultades: la burokrasia governamentala, los atakos de parte de los
kazalinos arabos vizinos, falta de konosimiento de las kondisiones
klimatolojikas, falta de eksperiensa en los lavoros agrikolos i graves
problemas finansarios. En desparte de
esto, la I Gerra Mundiala ruino kaji kompletamente a la djoven kolonia i
detuvo su dezvelopamiento. El despertamiento del sionizmo en las komunidades djudias de
Evropa Orientala i la yamada a la aliya a Erets Israel i su kolonizasion
fueron konsentidos al seno del djudaizmo de Bulgaria tambien. De mizmo ke,
verso la fin del siglo 19, esta komunidad fue de las primeras a responder al
apelo de Herzl, ainda antes de esto, en la epoka de los “Hovevei Tsion”
tambien, se krearon en Bulgaria asosiasiones para la kolonizasion de Erets
Israel kon el nombre “Asosiasion de Ermanos para el Aresentamiento de Erets
Israel”. En 1894 se reunieron en Sofia reprezentantes de las asosiasiones
de Sofia, Pazardjik, Plovdiv i Pleven ke desidieron de embiar dos delegados)
Hezkiya Shabat i Haim Aladjem( para merkar unos 5000 dunames en las tierras
del kazal arabo Artuf, serka de Bet Shemesh de oy )estas tierras ya avian
sido merkadas de antes por la Mision ingleza, ke en 1883-5 bushko de
aresentar ayi djudios, kon la intesion de konvertirlos(. Estas tierras fueron merkadas al presio de 4000 liras
turkas, 1000 pagadas en kontante i el resto kon bonos para kuatro anyos. Esta
merkida fue resivida en Bulgaria kon entuziazmo i fue desidido de embiar
imediatamente 10 primeras famiyas, ke devian lavorar las tierras de otras
sinkuenta famiyas ke se djuntarian mas tadre. Estos pionieros enkontraron muy grandes difikultades. La
kolonia era izolada i leshos de otras kolonias djudias. Las famiyas duvieron
morar al prinsipio, todas endjuntos, en dos fraguas, en kondisiones de
estrechura, asta ke fueron fraguadas sus propias kazas. La agua devia ser
traida de otros lugares kon aznos. Una parte de los kolones no pudo rezistir. Algunos tornaron
a Bulgaria i otros fueron a bivir en otros lugares de Erets Israel; ma
malgrado esto, en 1896 empesaron a lavorar la tierra i ensembraron vedruras i
trigo. En 1897 yegaron dos muevas famiyas,
el numero de las almas en el lugar yego a 75 i los kolones empesaron a
resivir ayudo de “Hovevei Tsion”, entre otras kon la aviertura de una eskola
en el lugar. Al prinsipio del siglo 20 paresia ke la kolonia ya estava
empesando a enreziarse ma djuntos kon esto tenia el problema de la falta de
mano de ovra. Las famiyas ke devian vinir de Bulgaria para renforsar a la
kolonia no yegaron i las devdas finansiarias kontinuavan a ser pezgadas. El
numero de los abitantes abasho a 9 famiyas solo, entre eyas las famiyas de
Yeuda Israel Benbasat i Nisim Davidchon ke firmaron la letra ke traemos aki. Esta letra fue embiada al prinsipio del anyo 1902 a Yeoshua
Barzilay (Eisenstadt) ke en akeya epoka era sekretario del komite de “Hovevei
Tsion” en Yafo i se okupava de ayudar a las kolonias. Parese ke Benbasat i
Koen ke firmaron esta letra, no konosian bien el ebreo i eyos la eskrivieron
en ladino malgrado ke seguramente Barzilay no konosia esta lengua. En esto
eyos no se diferensiavan de otros kolones ke eskrivian al komite de “Hoveve
Tsion” en idish; solo ke el idish era entonses una lengua ke podia avrir la
puerta al korason de los miembros de este komite, mientres ke el ladino era
komo una muraya entre las dos partes. Segun puede ser visto, esta letra mos trae un testimonio
direkto de la difisil situasion en la kuala se topava la kolonia entonses. Lo
ke no es agradavle al lektor de muestros dias es el tono servil de la letra,
komo si fuera eskrita al “gevir” i no a un funksionario de una institusion
nasionala. Ma no es a mozotros ke kaye de djuzgar estas personas ke bivian
entonses en kondisiones de izolasion i ajenamiento en el muevo entorno onde
vinian de yegar. La suerte de ‘Har Tuv no se mijoro. En la Gerra de
Indepensia la kolonia fue abandonada i destruida i despues de la fondasion
del estado tambien, eya no fue rekonstruida. Eya aspera ainda al istoriador
ke se okupara seriozamente de echar mas luz sovre este kapitolo de la istoria
de la kolonizasion djudia en Erets Israel. La letra de la kuala traemos aki una fotokopia i una
transliterasion en letras latinas i
letras ebreeas kuadradas, fue tomada del Archivo Sionista en Yerushalayim
(dokumento No. A25/111). |
||
אררטוב בייום 24 תיבית [הרטוב ביום כ"ד ב טבת] 5662
[1902] אונוראדו סינייור
אייזינשטאד ל אין יאפ'ו לה נואיסטרה ליטרה סירה אב'וס אטיגאנטו מה פור איזגראסייון קי נון טינימוס אוטרו לוגאר קין קי סיינטה נואיסטרוס איסקלאמאסייוניס ב'וס ב'אמוס דאנדו אטיגאנטו קאדה טיינפו נון לו פואידימוס פאגאר מיזוס סינו קי רוגאמוס אה איל סאנטו דייו נוזוס אי מואיסטראס קרייאטוראס אקי ב'וס אלארגי לה ב'ואיסטרה ב'ידה איב'וס די פאגה בואינה אמין אונוראדו סינייור אינקלוזו די נואיסטרה ליטרה טופאריש און פורטוקול אסינייאלאנדו ריפורטי דיל ועד פור לוס סימיינטוס קי אינסימארארון לוס קולוניסטוס די סוס פארטיס מאלורוזה מינטי ב'יריש קי איסטי אנייו סי פ'ואירון נואיסטראס טייראס אלוס גויים אלה מיאטאד פור מאנקורה די סימיינטוס אי טורנה דאמוס גראסייאס
אל פודירוזו דייו קי טופימוס אין איסטי אנייו חאב'ירים אקי מוס אינסימרין לאס טייראס אי קי מוס דין סימיינטה פ'ייאדה פ'ין איל ג'ורין [שם של חודש?] אה אין קי מוס קוסטו
מונג'ו קארו די לוקי ב'אלי אין פלאסה נינגון רימידייו [עמוד 2]
טוב'ימוס די אוטרו לוגאר אי סיגון אירה אנסי קאליירה מואיסטראס טייראס קי קידאראן סין אינסימראר קי אנסי איס קי מוס איג'אמוס אדיבאשו די ב'ואיסטרוס פייס אי רוגאמוס אקי בושקיש די סאלב'ארמוס די איסטה דיב'דה קי דיב'ימוס אלוס חאב'ירים סיגון איסטה אנוטאדו אין נואיסטרו פורטוקול אי מאס טאמיין רוגאמוס אקי טינגאש לה פייאדאד די אזירמוס טראייר קון איסטי פורטוקול מיזמו אילה סומה דיל טריגו אב'יזאדו פארה קומיר קי סון 262 ריליס די יאפ'ו פור נון ב'ינדיר לוס בואייס פ'ין איל ג'ורין פארה קומיר סיגורו טירניש לה פייאדאד פור טודו לו אב'יזאדו ב'וס סאלודארימוס ליחיים טוב'ים ולשלום אמין לוס ריספיקטאנטיס דיל ועד נסים דודג'ון יאודה ישראל ן' בשת [סייו דיל קומיטי די לה
קולוניאה אררטוב] Arrtuv be-yom 24 Tevet 5662 ]1902[ en Yafo Onorado
sinyor Eizenstadt La nuestra letra sera avos ateganto ma por dezgrasion ke no tenemos otro lugar ke sienta nuestros esklamasiones vos vamos dando ateganto kada tienpo non lo puedemos pagar mezos sino rogamos a el Santo Dio nozos i muestras kriyaturas akevos alarge la vuestra vida i vos de paga buena Amen. Onorado sinyor Inkluzo de nuestra letra toparesh un portokol ]protokol[ asenyalado reporte del vaad por los simientos ke ensemraron los kolonistos de sus partes. Maloroza mente veresh ke este anyo se fueron nuestras tierras alos goyim
ala miatad por mankura de simientos i torna damos grasias al Poderozo Dio ke topimos en este anyo haverim ake mos
ensemren las tierras i ke mos den simienta fiyada fin el djorin a en ke mos kosto
muncho karo de loke vale en plasa. Ningun remedio [pajina 2] tuvimos de otro lugar i segun era ansi kayera(n) muestras tierras ke kedaran sin ensemrar ke ansi es ke mos echamos adebasho de vuestros pies i rogamos ake bushkesh de salvarmos de esta devda ke devemos alos haverim
segun esta anotado en nuestro portokol. I mas tamien rogamos ake tengash la piadad de azermos trayer kon este portokol mizmo i la suma del trigo avizado para komer ke son 262 reles de Yafo por non vender los bueyes fin el djoren
para komer. Seguro ternesh la piadad por todo lo avizado. Vos saludaremos le-hayim tovim u-le-shalom
Amen. Los respektantes del vaad Nisim
Davichon Yeuda Israel
Ben-Basat
(Seyo del komite de la kolonia Arrtuv) * Publikado en Aki Yerushalayim no. 77
(2005) |
